Vaca Pinta 2. Edición galego by Transmedia Comunicación

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 2 marzo 2018 | Edición en galego

• ESPECIAL: SEMENTEIRA DO MILLO FORRAXEIRO • O DECRETO DOS XURROS: A POSICIÓN DAS COMUNIDADES AUTÓNOMAS ANTE A NORMA ESTATAL • RESULTADOS DOS CONCURSOS MORFOLÓXICOS DE MENORCA E DE TROFA • AVALIACIÓN DO USO DE SELADORES INTERNOS UTILIZANDO OS DATOS DO CONTROL LEITEIRO • NA GRANXA: TORRES SAT (A CORUÑA) E LA CUMBRE (CÓRDOBA)

vacapinta002_portada_galego.indd 1

19/03/2018 17:54

A4-vizura.pdf 1 21/03/2018 10:56:55

CMY

Aumente el valor de su purín

El estabilizador de nitrógeno más eﬁciente para purines El nitrógeno dura más: cultivos más productivos Reduce las pérdidas de nitrógeno y permite ahorrar en fertilizantes Beneficioso para el agricultor y el medioambiente

We create chemistry

vacapinta002_publicidade_basf bizura.indd 2

21/03/2018 15:33

sumario

Síguenos en: @VacaPinta_

@revistavacapinta

@transmedia.vacatv

675 974 194

www.vacapinta.com

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO e MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso EDICIÓN e REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA e REALIZACIÓN EN vaca TV Raquel Anido colaboran neste número Alexandre Udina, María José Bande, Amando Ordás, Alfonso Carballal, Consuelo González, Silvia Baizán, Sagrario Modroño, Ana Soldado, Adela Martínez, Jesús M.ª Mangado, P. Revilla, A. Djemel, L. Álvarez-Iglesias, N. Pedrol, A. LópezMalvar, Ely Gutiérrez, Roger Reyes, B. Ordás, A. Butrón, J.C. Jiménez-Galindo, R. Santiago, A. Cao, D. Figueroa, M. Caicedo, A. Alonso, B. Lago, A. Carballeda, M. Martínez, R. A. Malvar, M.I. García Pomar, D. Báez, C. Gilsanz Rey, V. García, Gustavo García, Pablo Amado, Servizo de Sanidade e Produción Vexetal (Consellería do Medio Rural), Patricia de Celis, Christian Paniagua ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es

O doutor Fernando Soberón interveu na XI Xornada Técnica de Produción de Leite organizada por Africor Lugo

Visitamos a explotación láctea Torres SAT, situada no concello coruñés de Vimianzo, na que moxen unhas 150 vacas

EN VACA TV.................................................................... 8

AGRICULTURA

OPINIÓN

Control da fermentación nos ensilados de herba........................................... 54

O traspaso xeracional, no aire. Luís García..... 14 Modernización do agro. Marcos Vázquez......... 16

ESPECIAL: SEMENTEIRA DO MILLO FORRAXEIRO

A PÉ DE PISTA

Resultados da avaliación de variedades de millo forraxeiro en Galicia.......................... 62

Concurso da Raza Holstein Frisia de Trofa...... 20 Concurso da Raza Frisona de Menorca............ 22 Poxa de Chantada........................................... 22 Poxa de Santa Comba..................................... 24

A importancia dos recursos fitoxenéticos: o caso do millo................................................ 72 Millo forraxeiro en Asturias. Avaliación de variedades (1996-2017)............. 84

ACTUALIDADE

Rede de avaliación de variedades de millo para forraxe: resultados dos ensaios en Navarra en 2017...................... 96

O decreto dos xurros: as comunidades autónomas teñen a última palabra.................. 26

Mellora do millo fronte ao cambio climático: fontes de tolerancia á seca............ 110

Congreso da European Dairy Farmers . .......... 34

Mellora da eficiencia da fertilización nitroxenada nos cultivos forraxeiros............. 116

Premios ás mellores ganderías da Estrada e Forcarei...................................... 36 Xornada Técnica de Produción de Leite de Africor Lugo................................

NA GRANXA La Cumbre. Alcaracejos (Córdoba).................. 42 Torres SAT. Vimianzo (A Coruña).................... 48

Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISBN: 978-84-09-00857-5 Tiraxe: 18.000 exemplares

Se queres recibir a revista na túa casa ou negocio, ponte en contacto con nós a través de:

Criterios técnico-económicos á hora de producir millo ensilado............................. 130 Agricultura smart: cultivar con “intelixencia”.......................................... 132 Uso sostible dos praguicidas ........................ 148

SAÚDE ANIMAL Monitorización do secado para avaliar o uso de seladores internos utilizando o control leiteiro........................... 156

transmedia@ctransmedia.com 675 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 3

vacapinta002_sumario_galego.indd 3

21/03/2018 16:59

vacapinta002_editorial.indd 4 vacapinta001_presentacion.indd 4

20/03/2018 16:57 13:50 14/02/2018

Grazas por lernos, vernos e seguirnos! + de 18.500 lectores da nosa ediciĂłn impresa + de 60.000 reproduciĂłns dos nosos vĂdeos + de 9.000 seguidores en Facebook + de 40.000 visitas na web vacapinta.com

#equipotransmedia vacapinta002_editorial.indd 5 vacapinta001_presentacion.indd 5

20/03/2018 16:57 13:50 14/02/2018

La l a n o i s e f o r p a m a g a t e l p m o más c Forraje

laboreo y siembra

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

EQUIPOS PARA GANADERÍA Y TRANSPORTE

carros mezcladores

picadoras de forraje

vacaPinta001_pub_duranGama.indd 6

17/03/2018 13:31

Pöttinger 02 0 1 M E S O a c AER i t á m u e n a r o d a r Semb

El sistema PCS permite la siembra de precisión monograno para distancias entre filas de 37,5 y 75 cm Sistema IDS de distribución inteligente de la semilla único en el mundo que garantiza una cantidad de semilla constante en cada tubo de siembra El sistema de dosificación permite una cantidad de semilla de 1,5 a 340 kg a una velocidad de conducción de hasta 12 km/h Dosificación mecánica o eléctrica, según la elección. La eléctrica se controla mediante el mando POWER CONTROL o el ISOBUS del tractor Capacidad de la tolva: 1.250 litros (ampliable en 600 litros más) Disponible en anchos de trabajo de 3, 3,5 y 4 metros Tren de siembra con discos dobles DUAL DISC óptimos para la colocación de la semilla Esta máquina puede ir montada sobre una grada rotativa LION o bien sobre un preparador FOX de discos o rejas

El sistema PCS permite su uso para maíz, pradera y

otros cereales

Sistema PCS de siembra de precisión combinada

Síguenos en:

Sistema IDS de distribución inteligente de la semilla

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vacaPinta001_pub_duranGama.indd 7

17/03/2018 13:31

en vaca tv

Vaca Pinta, en directo dende FIMA! A nosa revista, Vaca Pinta, así como a nosa canle de televisión, Vaca TV, estiveron presentes no mes de febreiro na Feira Internacional de Maquinaria Agrícola de Zaragoza. Ademais, este ano ofreceuse como novidade un servizo de televisión en directo, a través do cal se difundiron entrevistas feitas a representantes de destacadas empresas e de asociacións do sector.

Os entrevistados falaron dos produtos máis innovadores que presentaron nesta feira

A mecanización e o uso sustentable da agricultura, a debate

En paralelo ao salón internacional de maquinaria agrícola celebrado na capital aragonesa do 20 ao 24 de febreiro, o Colexio Oficial de Enxeñeiros Técnicos

Agrícolas de Aragón presentou unha xornada sobre a mecanización e o uso sustentable na agricultura do futuro.

Cristian Aldaz abordou o uso de drons no agro

Eloy Galván falou da contribución da mecanización no desenvolvemento agrario

Marcos Vázquez durante o seu relatorio “Tractores e territorio”

Santiago Sousa expuxo as tecnoloxías para a xestión sostible de maquinaria

Marta Carracedo explicou o funcionamento da Rede de Intercambio de Coñecemento Agroalimentario

8 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_envacatv_galego_02.indd 8

21/03/2018 15:49

en vaca tv

Xornada técnica sobre recría de xovencas O pasado 1 de marzo De Heus e MSD organizaron en Rábade (Lugo) unha xornada técnica sobre recría de xovencas.

José María Fdez. Monje fixo unha presentación de De Heus

José María Viana falou dos Puntos Kaliber

Charlas formativas en Santa Comba

Ramiro Fernández explicou o Plan Kaliber

Antonio Díaz presentou MSD Animal Health

Carlos Carbonell durante o seu relatorio “Como criar xovencas 10”

No marco da Semana do Leite de Santa Comba, o sábado 3 de marzo tivo lugar unha xornada de saúde gandeira na que se trataron temas como o manexo dos animais, a xestión das axudas da PAC 2018 ou a restrición no uso de antibióticos.

Juan Cainzos deu os puntos clave no período de transición

Javier Folgueira abordou o funcionamento das axudas

Pablo Santos dedicou a súa quenda a falar do uso responsable dos antibióticos

Antonio Jiménez centrouse no manexo reprodutivo das xovencas

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 9

vacapinta002_envacatv_galego_02.indd 9

20/03/2018 18:00

en vaca tv

Presentación de produtos Kenogard

Elena Izquierdo presentou o produto Permit

A empresa Kenogard ofreceu no mes de marzo unha serie de charlas en Santiago e Carballo para presentar as súas solucións para o millo e a pataca.

Juan José Prats falou dos beneficios de Kenotrin Geo

Mesa redonda ao redor da aplicación da Lei do Solo

López Porto xunto ao director do Coita Lugo, Marcos Vázquez

Na Escola Politécnica de Lugo tivo lugar o 8 de marzo unha mesa redonda organizada polo Colexio de Enxeñeiros Técnicos Agrícolas da cidade. Nela

abordouse a aplicación e o regulamento da Lei de Solo en Galicia; o encargado de falar do tema foi o doutor Paulo López Porto.

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, ASTURIAS Y CANTABRIA

10 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_envacatv_galego_02.indd 10

21/03/2018 18:58

en vaca tv

Xornada de vacún leiteiro de Lactiber

Lactiber organizou en León o pasado 8 de marzo unha serie de relatorios centrados no vacún de leite, nos que se abordaron temas como as patoloxías respiratorias, o secado selectivo ou a eficiencia nas explotacións.

Roberto Robles centrouse na necesidade de ser eficientes

Nacho Peón tratou nas súas intervencións as patoloxías respiratorias e o secado selectivo

Emilio de León falou da situación de Lactiber na actualidade

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 11

vacapinta002_envacatv_galego_02.indd 11

21/03/2018 18:58

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

CINCO UN DOS OS PRIMEIR D A ORES IMPORT IN DO JOURDA MUNDO

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

Gomas e Camas para Vacas

vacapinta002_pub_dismagan_galego.indd 12

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

18/03/2018 17:46

NOVO BOX PARA EXTERIOR CON PARQUE EN POLIETILENO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS. Telf.: 671 485 702

Limpezas automáticas de cable

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁis DE 2.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN españa Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

vacapinta002_pub_dismagan_galego.indd 13

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

18/03/2018 17:47

opinión

O traspaso xeracional, no aire

Luís García Fernández. Director do Centro de Promoción Rural-EFA Fonteboa (Coristanco, A Coruña)

OS DATOS SON ELOCUENTES: EXCESIVA POLARIZACIÓN NA PRODUCIÓN LÁCTEA, O CAL NON DEIXA DE SER UNHA DEBILIDADE CANDO HAI POSIBILIDADES DE DIVERSIFICAR

alvez non sexa o reto máis urxente do sector agrario en Galicia, pero si o máis importante. E xa se sabe que na toma de decisións hai que priorizar: facer as cousas importantes e non as urxentes, así o aconsella Stephen Covey no seu libro de autoaxuda Os sete hábitos das persoas altamente efectivas (1989). O sector agrario leva demasiados anos facendo cousas urxentes a impulsos das esixencias das normativas emanadas da Comisión Europea e das demandas do mercado, investimentos en bastantes casos sen un plan de viabilidade a medio-longo prazo que contribuíron ao endebedamento da explotación. As decisións e a responsabilidade destas son persoais, pero dende as administracións e desde o propio sector non sempre tivemos as liñas claras cara a onde queriamos ir. Se poñemos o retrovisor, vemos que desde a incorporación á Unión Europea evolucionamos de maneira notable: fortes investimentos, redución do número de explotacións, especialización produtiva etc. Ano tras ano, os plans de mellora e as axudas á incorporación das mozas dotaron as explotacións de instalacións e de equipamentos idóneos para mellorar nos sistemas de produción e gañar en eficiencia, aínda que talvez as decisións non fosen froito dun proceso de reflexión, senón, máis ben, de impulsos e dunha visión demasiado conxuntural e “curtopracista”. EXCESIVA DEPENDENCIA DO LEITE Recentemente, os alumnos de 2.º curso do CFGS de Gandería e Asistente en Sanidade Animal de Fonteboa realizaron

un pormenorizado estudo dos plans de mellora e das axudas á incorporación de agricultores novos na convocatoria de 2017. Aprobáronse 692 plans: o 42 % en explotacións de leite e o 27 %, en explotacións de carne, mentres que no resto das orientacións produtivas, só o 31 % dos case 85 millóns de investimento, cunha porcentaxe media de subvención do 46 %. Son cuantiosos investimentos que reclaman un rigoroso plan de xestión empresarial para que sexan produtivos, pois do contrario poderiamos atoparnos con fortes investimentos en inmobilizado difíciles de amortizar e que incrementan os custos de produción. Pola súa banda, na mesma convocatoria, cos 360 expedientes de axuda á incorporación de mozas dáse unha situación similar: predominio das incorporacións en explotacións lácteas xa existentes (o 70 % das incorporacións) e o 30 % restante, en proxectos de nova creación. Os datos son elocuentes: excesiva polarización na produción láctea, o cal non deixa de ser unha debilidade cando hai posibilidades de diversificar e de apostar por outras producións complementarias á produción principal, como se fai desde hai tempo en rexións da nosa contorna. A FORMACIÓN É A CLAVE Neste proceso de mellora, nalgúns casos esquecéronse de algo importante ou, simplemente, ignorárono: que futuro terá a explotación pasados 20 ou 30 anos? En moitos casos, polas présas do momento, moitos non llo expuxeron, outros ignorárono olimpicamente.

14 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_opinion_fonteboa_galego_02.indd 14

20/03/2018 23:04

opinión

A MOCIDADE É O PRESENTE E O FUTURO, POLO QUE DEBERÍA COIDARSE E ESIXIRLLE MÁIS EN FORMACIÓN E NON QUEDARNOS NO “CURSO DAS VACAS”

Nunha reunión recente da Asociación Terra e Leite unha das conclusións foi que o tema da sucesión nas explotacións é un asunto serio e preocupante. A incorporación dun mozo á explotación non se improvisa, non pode ser o sector agrario a alternativa á crise doutras actividades. Iso foi acertado hai 20 anos (cantos gandeiros hoxe boiantes se reconverteron doutras profesións a esta!). Hoxe penso que non sería acertado que un mozo asumise a titularidade da explotación por fracasar noutra actividade ou noutros estudos, pois o contexto socioeconómico é diferente ao de hai 20 anos e o penoso é que algúns non se decataron, teñen o compás desaxustado ou simplemente van na profesión sen compás. Ademais do compás que nos permite situarnos, hai que definir un norte onde queremos chegar e como imos ir cara a ese obxectivo. É o que sería dominar a xestión (tomar decisións acertadas) e ser un experto na estratexia. O manexo técnico-económico dunha explotación é complexo, esixe dominar diferentes partituras e tocar moitas teclas e iso apréndese nos programas regulados de formación profesional, que son os que garanten unha cualificación profesional suficiente e non uns cursos de 250 horas, que aínda que son necesarios administrativamente, son de xeito evidente insuficientes.

INVESTIR EN FORMACIÓN En definitiva, debemos analizar con rigor que pasa coa incorporación de mozas ás explotacións e preparar o futuro, esixindo que os que se incorporen ás explotacións o fagan cunha cualificación profesional suficiente e contrastada. Para definir cal, basta mirar outros países, por exemplo, Francia, un país no cal para incorporarse á actividade teñen establecidas as seguintes esixencias: • Unha formación equivalente a un ciclo formativo de grao superior de especialidade agraria • Dispoñer dun proxecto viable, supervisado por unha comisión de expertos • Realizar unha estancia de seis meses nunha explotación xa existente Con estes requisitos pode recibir as axudas e os préstamos á incorporación e, unha vez producida esta, establécese un compromiso de permanencia de 10 anos e outros tantos de levar unha contabilidade de xestión da empresa, ademais dun seguimento técnico do proxecto. Todos queremos ter un sector agrario competitivo e sustentable no que o traspaso xeracional estea previsto e con formación, adaptado ao contexto actual. A capacitación agraria é condición necesaria, pero non suficiente. A mocidade é o presente e o futuro, polo que debería coidarse e esixirlle máis en formación e non quedarnos no “curso das vacas”. As incorporacións teñen que ser reais e con sólidos proxectos de futuro.

FP Agraria Se queredes información sobre os cursos ofertados pola Xunta de Galicia para Formación Profesional na especialidade de Agraria (20172018), podedes consultar a seguinte ligazón: http://www.edu.xunta.es/fp/webfm_send/7347

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 15

vacapinta002_opinion_fonteboa_galego_02.indd 15

20/03/2018 13:56

opinión

Modernización do agro

Marcos Vázquez Marey. Presidente do Colexio Oficial de Enxeñeiros Técnicos Agrícolas de Lugo

HAI QUE MIRAR CON CARIÑO E REALISMO O QUE SE VE: MOITA TERRA ABANDONADA E UN DESPOBOAMENTO ATROZ DAS ZONAS RURAIS, OU SEXA, XUSTO O CONTRARIO DA TERRA E DA XENTE EN HARMONÍA

lguén se atreve a dicir que significa isto da modernización do agro? Eu non. Agora ben, a crear opinión e traballar arreo por se a inspiración xorde, que ninguén dubide que si. De feito, comezo cun convite a que toda a xente que pensamos ao redor do asunto como “ferramenta de futuro”, o fagamos desde o traballo serio e baseado en tres piares que considero fundamentais: a humildade, o exemplo e a flexibilidade. Querendo fuxir das “modas” e mudar os hábitos incluso á hora de falar das cousas, á mantenta, repito “ferramenta de futuro”, ou dígoo máis forte, “única ferramenta de futuro”, se do futuro de Galicia se trata. É que a palabra “sostible” pode limitar calquera idea a escala temporal humana e non esquezamos que o universo, en xeral, buscará a forma de sosterse sen importarlle demasiado as nosas visións inclinadas ao curto prazo ou ao fast and furious. Falar do “agro” e de modernizalo empeza logo cun problema de definición porque na actualidade se fala máis ben de “rural”, incluso do “campo”; entón, para tentar chegar a un consenso entre todas as expresións, talvez poderiamos falar de terra e de xente, e engadirlle harmonía. Terra e xente en harmonía: pode ser esta unha forma de agro moderna? A min paréceme que si e para chegar a esta conclusión non fai falla ser nin Castelao, nin Cervantes, nin sequera saber mirar en Internet os datos do Instituto Galego de Estatística ou do Eurostat, simplemente hai que mirar con cariño e realismo o que se ve: moita terra abandonada e un despoboamento

atroz das zonas rurais, ou sexa, xusto o contrario da terra e da xente en harmonía. En todo o que diga neste artigo de opinión, que ninguén pense que se trata de buscar culpables, nin responsables da situación na que nos atopamos, como moito, pensar en que todos temos podido facer algo máis, cada quen no seu marco de actuación; agora ben, iso si, pedir por favor que non se oculte a realidade ou se fomenten tópicos, que poden resultar perversos para que o sistema rural do noso territorio, xa moi débil, se volva perigosamente vulnerable. A ruptura total cos tópicos pode ser un punto de partida firme; pensar en que os labregos e as labregas de todos os tempos foron baluartes da nosa sociedade e da nosa cultura podería mudar pola imaxe falsa de que foron os que non valeron para outra cousa. Esta xente foi labrega, carpinteira, maquinista, ferreira...; foron nais, pais, emigrantes, forneceron a outros sectores de man de obra seria e traballadora, fomentaron o emprendemento e, como saben, podería seguir. Na actualidade, un labrego ou unha labrega ten que saber producir para o mercado, ou sexa, saber comprar e vender e, para iso, saber calcular doses de fertilizante, darlle un tratamento a un animal, calibrar o software do tractor ou tramitar as axudas da PAC; por enriba, todo baixo a presión dese ente que chaman “mercado” e que esixe cada vez máis transparencia e trazabilidade, pero a baixo prezo. Alguén pensa que todo isto é doado? Quen fica no campo non é que se deba adxectivar de heroe ou heroína potencial, pero

16 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_opinion_marcosVaquez_galego_02.indd 16

20/03/2018 23:05

opinión

QUEN FICA NO CAMPO NON É QUE SE DEBA ADXECTIVAR DE HEROE OU HEROÍNA POTENCIAL, PERO SI MERECE UN FORTE RECOÑECEMENTO POR PARTE DO RESTO DA POBOACIÓN

si merece un forte recoñecemento por parte do resto da poboación, como medida de fomento da súa propia autoestima. Ademais, se de modernidade se trata e nela se pensa ao respecto de investimentos (outra cousa é se foron acertados ou non), o agro galego nos últimos cincuenta anos foi capaz de poñerse á altura tecnolóxica dos top europeos; para entendelo, pensen que nos anos 60 do século pasado se empregaba o arado romano, con tecnoloxía de había 2000 anos e, na actualidade, úsanse os mesmos tractores que na Bretaña francesa, por exemplo. Ou non? E, a maiores, os labregos e as labregas galegos –e iso sábeo moi ben o sistema bancario (convidados quedan a premiar este dato)– son dos que mercan coa única intención de pagar. O traballar con intelixencia emocional o currículo educativo das poucas altas por nacemento que temos de nenas e nenos, desde a idade 0, ata que rematan a universidade, pode ser outro factor clave. Alguén ve imposible implantar no sistema educativo unha materia troncal que fale do medio rural e dos beneficios que produce vivir nel e vivir del? Miren que non leva voltas este sistema e aparecen materias con nomes, por dicilo dalgunha maneira, inverosímiles. Pregúntome tamén: onde van os milleiros de estudantes, con carreiras vinculadas en moitísimos casos, procedentes de casas de labranza e que viron como estas se pechaban e en moitos casos se abandonaban? Talvez nos centros de ensino superior se poida formar máis para a produción, para que aumenten as posibilidades de que xente con formación de excelencia se incorpore ao rural e traballe desde a perspectiva que lle dá a formación de excelencia. Con 45 anos que teño, levo escoitado falar toda a vida da modernización do agro, investir diñeiro público para conseguilo, presumir de logralo..., pero a realidade é teimuda e non entende de propaganda nin de marketing. O fast, ao que non logramos impoñernos, lévanos a non ser capaces de pensar a medio prazo e xa non digamos a longo. Nestes 45 anos observei como as “oficinas de extensión agraria” se converteron en oficinas de servizos administrativos de tramitación, os “sindicatos” en xestorías e a prensa está, demasiadas veces, ao servizo do que manda, non do que é mandado.

Xa para ir rematando, non quixera pasar por alto o tópico de que a xente que está no rural percibe moitas axudas: FALSO. Non quero explicar aquí o porqué de cobrar axudas, mais sería interesante que o que lanza este tópico daniño ao ambiente se informase en profundidade para descubrir ata que punto estaba en descoñecemento da realidade. CERTO que a repartición das axudas ten certos desequilibrios e moi pouca xente percibe o groso do conxunto destas, pero, en todo caso, a maioría inmensa dos labregos e das labregas galegos perciben un paquete de axudas moi xusto, ou máis ben escaso, polo beneficio xeral que producen. Lémbrese que falamos de comer e, con seguridade, os labregos e labregas non teñen ningunha culpa de que os que perciben axudas inxustas en cantidade manden en quen as distribúe. Propúxenme nestas palabras non nomear datos, que son fríos, e estas non son letras científicas, mais pretendo provocar reflexións ao respecto de porqué, pese a intentalo, e seguramente con boas intencións, conseguimos xusto o contrario ao desexado: terra abandonada e que cada vez menos xente traballe no rural. Todos e todas podemos facer un pouco máis por mellorar a situación e, se o facemos, os resultados serán positivos seguro. Non vivamos de costas ao rural, nin a persoa máis urbanita debe facelo, porque, se en Galicia o agro, o campo, o rural, ou chamémoslle “a terra e a xente”, non consegue a harmonía necesaria, o conxunto social resentirase, non se sabe ata onde. Unha forte aperta chea de enerxía e ganas de traballar para poñernos de acordo en que facer para modernizar o agro.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 17

vacapinta002_opinion_marcosVaquez_galego_02.indd 17

20/03/2018 23:06

GANDERÍA MANTEIGA: VENTO EN POPA CON LELY Nova nave, diferente manexo, muxido robotizado e, finalmente, todo engrenou perfectamente e resultou nun grande éxito. Aválannos os datos: 25 % de incremento de produción. Cando afrontas un investimento tan importante non podes equivocarte. Non podiamos poñernos a experimentar. Tiña que ser Lely. 2017, O ANO DA TRANSFORMACIÓN Gandería Manteiga SC está situada en Vila de Cruces (Pontevedra) e nela traballa a familia María Fe Rodríguez e Jesús Manuel Manteiga coa axuda das fillas Rocío e María. A explotación naceu no ano 1992 con 13 animais e 27.000 kg de cota. Desde estes inicios ata o ano 2017 a gandería foi crecendo en cota e en número de animais baixo o sistema canadense de vacas amarradas. No ano 2016, cunha cota de 507.000 kg e máis de 100 animais na explotación, había que dar un salto cara á modernización. O proxecto materializado en 2017 consistiu nunha nova nave con cubículos de area e sistema de muxido robotizado Lely. As axudas da Xunta para a incorporación de novos agricultores e a modernización de explotacións gandeiras foron fundamentais para afrontar esta nova etapa.

UN INVESTIMENTO DE ÉXITO Tras seis meses nas novas instalacións, a satisfacción da familia pódese apreciar nas súas caras: o sistema funciona moi ben. Jesús e María explícannolo. Cal é a ración das vacas de produción? Jesús: 1 kg de palla + 1 kg de alfalfa + 15 kg de silo de herba + 26 kg de silo de millo + 10 kg de concentrado. No robot distribúese unha media de 5 kg de concentrado en función da produción. Con canto terreo contades para alimentar as vacas?

María: O confort nas novas instalacións é un cambio moi importante. Tamén o muxido no robot. A media está en 2,8 muxidos/vaca. Co arrimador, a comida está sempre dispoñible. Cando chegamos á granxa ás 7:00 h a ración está arrimada, as vacas comen máis. O éxito é unha suma de varios factores, penso eu.

é unha garantía de bo funcionamento. Coñeciámolo. Vímolo noutras granxas. Haberá que pensar en crecer? Jesús: A granxa está pensada para dous robots, pero agora imos ir pagando. Dentro dun par de anos falamos…

Por que vos decidistes por Lely? María: Pola fiabilidade, é un sistema contrastado que sabiamos que funciona. Jesús: Cando un gandeiro fai un investimento tan grande como o que fixemos aquí, non podes estar a experimentar. Lely

Jesús: Traballamos moitas fincas arrendadas. Laboramos unhas 50 ha. A familia Manteiga sodes habituais nos concursos de gando e a mellora xenética é importante para vós. Non vos formulastes externalizar a recría? Jesús: Cando hai paixón pola xenética, como é o noso caso, hai que velas nacer e crecer na granxa. Non nos formulamos non criar os nosos propios animais. Como valorades o cambio de sistema de explotación? Jesús: Éxito total. Os datos falan por si mesmos: pasamos de 32 kg/vaca antes do investimento a 40 kg/vaca na actualidade; isto é, un 25 % de incremento da produción.

vacapinta002_publirreportaje_lely_galego_01.indd 18

19/03/2018 18:17

ES14001-DE

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

vacapinta002_publirreportaje_lely_galego_01.indd 19

ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

17/03/2018 03:08

31-Jan-14 09:19:30

A PÉ DE PISTA

XVI CONCURSO DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. TROFA (PORTUGAL)

En Vaca.tv

Encanto Atwood 420, vaca intermedia campiona e gran campiona

Encanto Atwood 420, nova vaca gran campiona de Trofa Os días 3 e 4 de marzo a cidade portuguesa de Trofa acolleu dentro da súa feira anual a décimo sexta edición do Concurso da Raza Holstein Frisia. Nesta ocasión xulgou o canadense Bloyce Thompson. Pereira Elude Dinura, xata campiona

rredor de cen animais participaron no concurso deste ano, no que Encanto Atwood 420, da explotación Encanto Natural, de Ponte de Lima, gañou os premios á vaca gran campiona e ao mellor ubre. Da mesma granxa foron a xovenca gran campio-

Encanto Mascalese 494, xovenca campiona e gran campiona

na, Encanto Mascalese 494, así como o mellor conxunto de vacas. Outra explotación pontelimense, Vilas Boas & Pereira, foi a que levou o premio da xata campiona pola súa frisona Pereira Elude Dinura, ademais de alzarse co título ao mellor criador.

20 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_apedepista_trofa_galego_01.indd 20

20/03/2018 23:08

A PÉ DE PISTA Balazeiro McCutchen 1384, vaca nova campiona

Encanto Natural gañou o premio de mellor conxunto de vacas Encanto Sid 362, vaca adulta campiona

Encanto Atwood 420, mellor ubre

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel 03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 21

vacapinta002_apedepista_trofa_galego_01.indd 21

20/03/2018 23:09

A PÉ DE PISTA

POXA DE CHANTADA. LUGO

Pleno de vendas en Chantada En Vaca.tv

Vila Torrel Lana 499 Casaroxa Selecto Cabra, vendida por 2.300 euros

Marey Torrel Cean, vendida por 2.550 euros

Vila Torrel Lana 499 foi a frisona que acadou o prezo máis alto, 2.650 euros. Presentada pola gandería Vila, de Lugo, foi comprada pola tamén lucense Pena Guisande SC, do Páramo.

mercado gandeiro de Chantada acolleu a primeira poxa do ano na provincia de Lugo, organizada por Africor Lugo, o Concello anfitrión e a cooperativa Aira, o pasado 10 de marzo. Puxéronse á venda un total de 19 animais, entre vacas paridas e xovencas próxi-

mas ao parto, e lográronse colocar todas elas cun prezo medio de 2.084 euros. O volume de vendas alcanzou os 39.600 euros. Coa colaboración de Xenética Fontao, os compradores recibiron tres doses de Armónico e tres de Clun por cada animal adquirido na poxa.

XXXII CONCURSO MORFOLÓXICO DE GANDO VACÚN FRISÓN DE MENORCA. ALAIOR

En Vaca.tv

Vaca gran campiona

Biniseguí Vell Atwood Fusa vence en Menorca A localidade menorquina de Alaior acolleu os días 17 e 18 de marzo unha nova edición do Concurso Morfolóxico de Gando Frisón, no que participaron 190 animais de 37 ganderías.

Xovenca gran campiona

xuíz catalán Pol Collell deulle a esperada palmada da vitoria a Biniseguí Vell Atwood Fusa, unha vaca adulta de cinco anos da gandería Biniseguí Vell, de Es Mercadal. Entre as xatas e xovencas, foi a gañadora da primeira sección, de tan só 6

meses e de nome Binillubet McCutchen África, a que logrou impoñerse e gañar o título de xovenca gran campiona. O certame tamén incluíu un concurso de futuras promesas no que saíron á pista gran cantidade de nenos e nenas para demostrar as súas habilidades de manexo.

22 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_apedepista_poxaChantada_galego.indd 22

20/03/2018 14:05

Nissan Ni a g r a x O m a n x C o n v i n c e r Ni a g r a x O m a n x C o n v i n c e r

Nº1 Nº1

II C CO O

LI B R E BRL AICBHRY D E P IEN B R A C ESD H YS P A I NA

BEHI-ALDE NISSAN 6446 (BB-83) BEHI-ALDE NISSAN 6446 (BB-83) Coop. Behi-Alde - Aramaiona - Araba Coop. Behi-Alde - Aramaiona - Araba

• Mucha leche con componentes. • Mucha leche con componentes. • Muy buenas patas y ubres. • Muy buenas patas y ubres. • Bajo recuento células • Bajo recuento células somáticas. somáticas. • Altísima fertilidad de sus hijas. • Altísima fertilidad de sus hijas. • Alta longevidad y velocidad de • Alta longevidad y velocidad de ordeño. ordeño.

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias ESCOLMO, S.L. Rua Magnolia, 80, bajo

alta fertilidad alta fertilidad Genética de Confianza Genética de Confianza

Distribuidor para Galicia y Asturias 27003 LUGO 80, bajo Rua Magnolia, Tfno. 982 217 633 27003(+34) LUGO Fax (+34) Tfno. (+34)982 982213 217144 633 e-mail: escolmo@gmail.com Fax (+34) 982 213 144

www.aberekin.com www.aberekin.com

1992-2017

25 años 25 años 1992-2017

a su servicio a su servicio

e-mail: escolmo@gmail.com

Disponible en: Disponible en:

Prolonga la vida del semen hasta 48 horas Prolonga la vida del semen hasta 48 horas ? ? ViDa útil semen cOnVenciOnal: 24 hOras ViDa útil semen cOnVenciOnal: 24 hOras

ViDa útil semen sPermVital: 48 hOras ViDa útil semen sPermVital: 48 hOras Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital vacaPinta_pub_escolmoNissan.indd 23

21/03/2018 19:41

A PÉ DE PISTA

XVIII POXA DE XOVENCAS DE SANTA COMBA. A CORUÑA

Campa Doorman Atleta ET

En Vaca.tv

Campa Bradnick Megatina ET

Concello de Santa Comba e Africor Coruña organizaron unha nova edición desta poxa, na que saíron á pista 7 primíparas e 13 xovencas preñadas. Todos os animais lograron ser colocados, xa que as dúas xovencas que quedaron nun principio sen adxudicar foron vendidas posteriormente no recinto. O volume total das transaccións acadou os 43.900 euros, cun prezo medio de venda de 2.439 euros. Campa Bradnick Megatina ET logrou a cotización máis alta, 3.150 euros, e foi comprada pola gandería O Rubio SC. Nesta ocasión, subvencionouse cada compravenda con 150 euros e Xenética Fontao obsequiou a todos os compradores con tres doses de Armónico e outras tres de Clun. Ademais, ao remate da poxa sorteouse unha xata frisona entre todos os compradores e espectadores.

San Rian Sally Lancome ET

Campa Bradnick Megatina ET acada o prezo máis alto A XVIII Poxa de Xovencas de Santa Comba tivo lugar o pasado 4 de marzo no recinto feiral desta localidade coruñesa, un evento no que se puxeron á venda un total de 20 animais.

ANIMAL

GERARDA 5033 GERARD VILAF. PASCUA 855 MAIN EVENT MASCALESE 5031 MASCALESA 218 PANCHITA SPUR CAMPA BRADNICK MEGATINA ET NUVEIRA RIA MELENDI CORDOBESA 3176 FAVRE SAN RIAN SALLY LANCOME ET CANTEIRO 6318 FRANCISCA PALOMA 5025 REGINIAN SAN RIAN TIARA CHOPS CHULITA 1300 DOLCE CESARES SOLEIL WICKHAM NUVEIRA ABA ABOI A PRADEIRA LEMUST SAN RIAN AIKA ESTIEN ET CAMPA DOORMAN ATLETA ET 7280 CLASICO

RESULTADOS DA POXA VENDEDOR/A

SANTA CRISTINA SC VILAFERREIROS SC SANTA CRISTINA SC CASTRO FERNÁNDEZ SC SAT A CAMPA JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ Mª CARMEN GARCÍA CAPELO SAN RIAN SCG GRANXA O CANTEIRO SC SANTA CRISTINA SC SAN RIAN SCG FCO. A. FERNÁNDEZ CASTELO CESARES HOLSTEIN SC JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ GANDEIRÍA A PRADEIRA SC SAN RIAN SCG SAT A CAMPA JOSEFA SANDE FORMOSO TOTAL VENDAS PREZO MEDIO

COMPRADOR/A

PREZO DE VENDA

SOFÍA VILARIÑO BUSTELO CASA GABINO SC GANADERÍA O RUBIO SC ALBAGUEIRA SC GANADERÍA O RUBIO SC GANADERÍA ARES GIL SOFÍA VILARIÑO BUSTELO GANADERÍA O RUBIO SC JUSTO GESTO ANTELO Y ESPOSA JUSTO GESTO ANTELO Y ESPOSA MÓNICA PENAS GONZÁLEZ CARLOS CARRILLO CALVO GANADERÍA ARES GIL SOFÍA VILARIÑO BUSTELO GANADERÍA SÁNCHEZ PALLAS SC COOP. AGRARIA PROVINCIAL GANADERÍA SÁNCHEZ PALLAS SC SOFÍA VILARIÑO BUSTELO

2.100 € 2.450 € 2.050 € 2.050 € 3.150 € 2.300 € 2.550 € 2.900 € 2.300 € 2.300 € 2.400 € 2.050 € 2.500 € 2.450 € 2.500 € 2.550 € 2.800 € 2.500 € 43.900 € 2.439 €

24 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_apedepista_poxaSantaComba_galego.indd 24

19/03/2018 19:42

PINCHO DESENSILADOR

Encamadoras suspendidas de 1m3 a 2.2m3

opcional tripuntal de carga

EXTENDEDORES DE SILO DE Ø 70, 90 Y 110

Batidor centrifugo, especial para arena en 5.50m y 8m de largo. El precio más competitivo del mercado, Pruebalo sin compromiso

Encamadora Avicola para distribuir serrin, cascarrilla o cama higienizada. Capacida 2.5m3 ó 3m3

Astilladoras verticales y horizontales de 8,10,12,15, 20 y 25 tn. www.corbarsll.com

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vacapinta001_publicidade_corbar.indd 25

MÁquina reversible para deshacer bolas de silo o hierba seca. Idónea para tractores de baja potencia

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

18/03/2018 15:46

a c t u a l i da d e

O decreto dos xurros: as comunidades autónomas teñen a última palabra Tras a polémica xerada no sector gandeiro pola publicación deste decreto estatal e as recentes resolucións dalgunhas comunidades autónomas ao respecto, nesta reportaxe aclaramos a postura da maioría delas e entrevistamos aos conselleiros do ámbito en Galicia, Asturias e Cantabria.

spaña superou o teito de emisións de amoníaco que ten asignado no marco da normativa comunitaria sobre calidade de aire e a Comisión Europea alertou o Goberno deste problema. A resposta do Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente non tardou en chegar e, alegando que o 76 % das emisións teñen a súa orixe na xestión de estercos e xurros, optou pola creación e publicación do Real decreto 980/2017 (BOE-A-2017-12981) polo que dende o 1 de xaneiro deste ano os gandeiros que queiran ser beneficiarios das axudas da Política Agrícola Común (PAC) non poderán espallar os xurros mediante cisternas con sistemas de abano, prato ou canón. No entanto, todas as comunidades autónomas poden establecer para o ano

2018 certas excepcións á norma atendendo ás características específicas das súas superficies afectadas e ao malestar causado no sector por obrigar os produtores a afrontar grandes investimentos. Algunhas comunidades autónomas xa responderon ao respecto. Galicia, Asturias, Cantabria ou Cataluña xa teñen publicadas as súas resolucións sobre este asunto e outras, como Castela-A Mancha, Andalucía, Navarra ou o País Vasco tan só teñen decidida a súa postura. Para valorar a situación do vacún leiteiro e a solución tomada polas comunidades máis afectadas da cornixa cantábrica, entrevistamos aos responsables das consellerías con competencia nesta materia de Galicia, Asturias e Cantabria.

26 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 26

20/03/2018 17:57

a c t u a l i da d e

Ángeles Vázquez

Conselleira do Medio Rural da Xunta de Galicia

“os agricultores galegos poderán manter as súas prácticas tradicionais sen ser penalizados no cobro das axudas da PAC”

Cal é a súa opinión sobre a normativa? Penso que, por responsabilidade, non debo entrar a valorar nin esta nin outra normativa de aplicación. A lexislación hai que cumprila, pero tamén é verdade que temos instrumentos para flexibilizar, facilitar e adaptar ese cumprimento ás especiais circunstancias do noso territorio agrario. En calquera caso, a Consellería do Medio Rural presentou alegacións a este Real decreto (21 de xullo de 2017), que non foron atendidas polo Ministerio e publicou esta normativa sen realizar os cambios propostos. Tras a publicación do Real decreto, e conforme ao que se establece no mesmo, que habilita ás comunidades autónomas a establecer excepcións nas modalidades de aplicación de xurros e estercos, publicouse unha orde establecéndoas para Galicia. Que excepcións en materia de aplicación de xurros teñen en conta para a comunidade galega? Os agricultores galegos poderán manter as súas prácticas tradicionais sen ser penalizados no cobro das axudas da PAC. A Consellería do Medio Rural ditou unha orde (Orde do 26 de febreiro de 2018 pola que se establecen excep-

cións ás normas de condicionalidade de aplicación de xurros e esterco da Orde do 6 de febreiro de 2018), xa publicada no DOG, para regular as excepcións á normativa sobre aplicación de xurro nas superficies agrícolas á hora de percibir determinadas axudas da PAC. Na práctica, o texto establece que os sistemas de abanico poderán seguir empregándose polos agricultores e gandeiros da nosa comunidade, como ata o de agora. Coa nova normativa mantense, iso si, a imposibilidade de efectuar a aplicación con sistemas de aspersión con canón, algo que, de feito, case non se estaba a realizar na nosa comunidade, polo que esta limitación non ten practicamente consecuencias en Galicia. O decreto estatal tamén fai referencia á obriga de enterrar os estercos sólidos despois da súa aplicación no menor tempo posible. Ante isto, estableceuse algunha exención para Galicia? Si, inclúese outra excepción en relación coa obriga de enterramento dos estercos sólidos despois da súa aplicación. Así, sinálase que se estará exento deste deber cando o uso do esterco se corresponda coas prácticas tradicionais. Esta excepción únese ás outras dúas que xa existían e que facían referencia aos tipos de cultivo mediante sementeira directa ou labra mínima, aos pastos e cultivos permanentes e a cando a achega do esterco sólido se realice en cobertura co cultivo xa instalado. Esta orde autonómica aféctalles a todos os gandeiros e agricultores? Neste sentido cómpre lembrar que os cambios na normativa de xurros só lles afectaban a aqueles gandeiros e agricultores que deben cumprir as normas da condicionalidade por recibiren pagos directos da PAC, quedando excluídas as pequenas explotacións. A Consellería do Medio Rural sempre defendeu que as axudas da PAC fosen destinadas aos agricultores e gandeiros en activo. Cre que estas medidas poden ir encamiñadas a favorecer aos non activos? A “condicionalidade” refírese a unha serie de requisitos legais de xestión e a unhas boas condicións agrarias e medioambientais que deben cumprir

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 27

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 27

21/03/2018 13:21

a c t u a l i da d e

“coa nova normativa mantense a imposibilidade de efectuar a aplicación con sistemas de aspersión con canón, algo que case non se estaba a realizar na nosa comunidade”

os agricultores que reciban pagos directos no marco da PAC. Con estas novas condicións de aplicación de xurros e estercos, as axudas da PAC seguirían sendo destinadas aos mesmos agricultores e gandeiros que antes. Non cre que esta normativa prexudica especialmente os produtores de leite, xa que só son responsables do 4 % da contaminación á que se refire a normativa europea e, en consecuencia, a orde estatal? Precisamente, Medio Rural está a elaborar un informe para determinar o nivel real de contaminación por amoníaco na nosa comunidade que, en principio e a expensas dos resultados deste estudo, se considera irrelevante, polo que o criterio da Xunta é que non sería

preciso establecer máis limitacións ao uso dos xurros. Por iso, desde o primeiro momento a nosa comunidade apostou por esa excepcionalidade, tendo en conta, entre outros, criterios como as especiais condicións do terreo, o tamaño das explotacións ou o clima. Pero foi a falta de maquinaria no mercado a que determinou que se exceptúe a aplicación con sistema de abano de xurros ou fraccións líquidas de dexeccións, mentres non se resolva esta situación. Toda a normativa responde a unha redución dos niveis de contaminación por amoníaco, pero a maquinaria necesaria para a aplicación doutros sistemas pode ser que aumente a contaminación con CO2. Cre que a solución dun problema pode provocar o nacemento doutro, mesmo peor? En absoluto. O aumento de produción de CO2 dos sistemas alternativos de aplicación de xurro é irrelevante, en comparación coa diminución do vertido de amoníaco. En calquera caso, as excepcións introducidas na normativa evitarán calquera tipo de consecuencias negativas para o medio ambiente. Pensouse algunha vez na obrigatoriedade de utilizar algún tipo de aditivo que contrarrestase

olores e contaminación por amoníaco antes da aprobación da normativa xeral/estatal? Non como obriga, pero algúns gandeiros de porcino xa están a aplicar este tipo de medidas nas súas explotacións. A aplicación de xurros non só achega nutrientes, senón que favorece a conservación das capas do solo, a diferenza do que pode pasar cos abonos químicos. Valoráronse de maneira correcta os prexuízos que esta normativa pode ocasionar para o mantemento dos solos? Esta medida non vai contra a aplicación de xurro. Só tenta modificar o seu método de aplicación. As medidas tomadas son de aplicación para o ano 2018, pero que plan se ten para o futuro? Non, as medidas de excepción tomadas son “mentres non se resolvan os condicionantes que deron lugar á súa excepción”, como di a orde publicada para Galicia. Seguimos a traballar para minimizar no futuro o impacto que poidan ter sobre o noso agro estes cambios normativos, e nesa liña vai o estudo sobre contaminación ao que antes me refería. Procuraremos que os nosos agricultores e gandeiros teñan as menores molestias posibles por esta causa, sempre desde o respecto á norma.

28 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 28

21/03/2018 13:23

PAC2018

LE TRAMITAMOS Y ANTICIPAMOS LAS AYUDAS En AgroBank, sabemos lo importante que es para usted poder dedicar su tiempo a lo que realmente le apasiona. Por eso, nos encargamos de la tramitaciรณn de la PAC y le anticipamos las ayudas cuando lo necesite. Ademรกs, solo por domiciliarla se llevarรก1 una prรกctica mochila AgroBank, pasiรณn por el mundo agro www.CaixaBank.es/AgroBank

AgroBank 1. Promociรณn vรกlida del 1-2-2018 al 15-5-2018 o hasta agotar existencias (40.000 unidades). A efectos fiscales, esta promociรณn tiene la consideraciรณn de remuneraciรณn en especie y estรก sujeta a ingreso a cuenta. Oferta para domiciliaciones de expedientes de la PAC con un importe estimado superior a 1.250 โ ฌ. NRI: 2255-2018/09681 vacapinta002_publicidade_la caixa.indd 29

18/03/2018 12:14

a c t u a l i da d e

María Jesús Álvarez

Conselleira de Desenvolvemento Rural e Recursos Naturais do Principado de Asturias

“o sector vacún de leite é o máis prexudicado, cando é o que menos contamina en comparación co porcino”

Cal é a súa opinión sobre a normativa? A normativa do Ministerio de Agricultura sobre aplicación de xurros era, inicialmente, moi estrita para a súa aplicación nunha comunidade autónoma cunhas características como a nosa. A aplicación con cubas ou cisternas que usan o sistema de prato ou abanico e canóns para a fertilización de cultivos nas explotacións de gando vacún en Asturias é unha práctica xeneralizada. Pode ser que a existencia de sistemas de inxección ou de tubos colgantes sexa inexistente ou testemuñal na actualidade, polo que o impacto no sector, cunha implantación inminente e xeneralizada como a exposta polo Mapama, sería moi elevado. Por iso, o Principado xa trasladou en xullo de 2017 as súas alegacións ao borrador do Real decreto sobre o uso de xurros. En decembro solicitamos, ademais, unha moratoria de dous anos na súa aplicación, que non obtivo resposta. Hai varias razóns polas que non se implantaron en Asturias os sistemas alternativos para espallar xurros, a pesar de ser unha tecnoloxía recoñecida como unha ferramenta útil para aumentar a eficiencia na utilización de

nutrientes na fertilización, minimizando á súa vez as emisións de gases de efecto invernadoiro. Entre elas destaca a orografía. Asturias é unha rexión formada maioritariamente por montañas e vales de fortes pendentes. Ademais, outros condicionantes orográficos, como a irregularidade do terreo ou os afloramentos rochosos ou pedregosos, tamén dificultarían ou impedirían, segundo o caso, este labor coa maquinaria indicada (inxectores de xurro), requiríndose a súa proxección a distancia. A aplicación en parcelas pendentes ou irregulares pode afectar á seguridade no traballo, polo risco asociado ao envorco da maquinaria agrícola. Outra das razóns ten que ver co clima. Temos precipitacións elevadas, o cal condiciona en última instancia a posibilidade de entrada da maquinaria ás parcelas para realizar a fertilización, reducindo os períodos aptos para a distribución dos xurros. A humidade do terreo é un factor que aumenta os riscos para a seguridade das persoas que aplican os xurros. Tamén hai que valorar que a temperatura media en determinadas épocas do ano se sitúa entre os 6 ºC e os 13 ºC. Se unimos o clima ao feito de que os chans agrarios de Asturias non son calcáreos, a combinación de ambos os factores reduce a emisión de NH3. Tecnicamente está acreditado que a maior temperatura, maior volatilización dos compostos volátiles como o amoníaco. Que excepcións en materia de aplicación de xurros teñen en conta para a comunidade asturiana? O Goberno de Asturias publicou unha resolución a principios de febreiro que exclúe da aplicación da nova normativa de xurros do Ministerio ao 91,31 % da superficie que se declara á Política Agrícola Común (PAC), o que representa un total de 186.582,84 hectáreas e o 96,14 % dos terreos declarados. Esta medida permitirá que sigan aplicando os xurros da mesma forma que ata o de agora. A resolución establece as excepcións á normativa do Goberno central sobre a aplicación de xurros por parte dos gandeiros e agricultores asturianos que reciben axudas da PAC. Así, o seu uso nas superficies agrícolas non poderá realizarse mediante sistemas de prato ou abanico nin canóns, excepto nos seguintes casos:

30 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 30

21/03/2018 13:24

a c t u a l i da d e

“o terreo exento de aplicación da nova normativa [en asturias] é do 91 %”

– Terreos con pendentes medias superiores ao 10 %. – Terreos cunha superficie inferior a 5.000 metros cadrados. – Cando o resto de parcelas agrícolas dunha explotación (descontadas as incluídas nas dúas primeiras excepcións), en conxunto, representen unha superficie inferior ao 50 % da total neta da explotación, ou menos de dúas hectáreas. – Cando o resto de parcelas agrícolas da explotación (descontadas as incluídas nas dúas primeiras excepcións), en conxunto, representen unha superficie superior ao 50 % da superficie total neta, se os xurros corresponden a explotacións de gando bovino con almacenamento en fosa estanca e cuberta, e a aplicación se leve a cabo en días cunha temperatura media inferior a 12 graos, segundo a estación de Aemet máis próxima á explotación. – Cando se trate de parcelas agrícolas nas que se realice un tratamento posterior, mediante enterramento con arado de vertedoiro ou cultivador, dentro das 24 horas seguintes á súa aplicación. A extensión declarada no Principado con pendente media inferior ao 10 % é de 17.776,69 hectáreas, un 8,69 % do total, mentres que os recintos con superficie superior a 5.000 metros cadrados son 16.373, o 3,85 %. Con estes dous criterios, o terreo exento de aplicación da nova normativa é do 91 %, como lle comentei antes. O decreto estatal tamén fai referencia á obriga de enterrar os estercos sólidos despois da súa aplicación no menor tempo posible. Ante isto, estableceuse algunha exención para Asturias? En canto á obriga do enterramento dos estercos sólidos no menor prazo de tempo posible despois da súa aplicación, en Asturias exceptúanse desta obriga os tipos de cultivo mediante sementeira directa ou mínimo laboreo, os pastos, os cultivos permanentes e,

ademais, cando a achega do esterco sólido se realice en cobertura co cultivo xa instalado. En todo caso, autorízase a súa aplicación sen enterramento posterior de forma excepcional, cando este uso se corresponda coas prácticas tradicionais. Esta orde autonómica aféctalles a todos os gandeiros e agricultores? Aféctalles a todos os gandeiros e agricultores de Asturias que reciben axudas da Política Agrícola Común vinculadas a compromisos ambientais (condicionalidade), tal e como establece o decreto do Goberno de Mariano Rajoy, é dicir, a todos os gandeiros e agricultores que non estean exentos pola resolución do Principado de Asturias. Cre que estas medidas poden ir encamiñadas a favorecer aos non activos? Non creo que favoreza a ninguén, é unha medida inxusta, xa que afecta por igual a todas as rexións, sen ter en conta quen contamina máis. Debería aplicarse gradualmente e por sectores, empezando polo porcino. Precisamente, o porcino non cobra axudas da PAC e por tanto non se ve afectado na mesma medida. A agricultura e a gandería teñen que contribuír á conservación do medio ambiente, pero todos, non soamente os que cobran axudas da PAC. Non cre que esta normativa prexudica especialmente os produtores de leite, xa que só son responsables do 4 % da contaminación á que se refire a normativa europea e, en consecuencia, a orde estatal? Efectivamente, o sector do vacún de leite é o máis prexudicado, cando é o que menos contamina en comparación co porcino. Ademais, en Asturias coincide que as explotacións de leite están situadas nas zonas máis chás e con parcelas máis grandes. En realidade, esta normativa prexudica en Asturias a todos os gandeiros xa que, na nosa comunidade autónoma, os fertilizantes orgánicos están formados por xurros e estercos procedentes de pequenas explotacións de bovino e son practicamente inexistentes os de porcino, os que máis contaminan e os que realmente preocupan á Comisión Europea e ao Ministerio de Agricultura. A contribución da gan-

dería de Asturias á contaminación do medio ambiente polos xurros é menor en comparación con outros territorios de España. Toda a normativa responde a unha redución dos niveis de contaminación por amoníaco, pero a maquinaria necesaria para a aplicación doutros sistemas pode ser que aumente a contaminación con CO2. Cre que a solución dun problema pode provocar o nacemento doutro, mesmo peor? Pode ser, sería preciso calcular a contaminación total polos diferentes gases de efecto invernadoiro en todos os procesos, e seguramente nos atopariamos con sorpresas. De todos os xeitos, a mitigación do cambio climático require tomar medidas respecto diso. Pensouse algunha vez na obrigatoriedade de utilizar algún tipo de aditivo que contrarrestase olores e contaminación por amoníaco antes da aprobación da normativa xeral/estatal? Esta pregunta correspóndelle respondela ao Ministerio. Aínda que hai tratamentos preventivos para diminuír o cheiro e as emisións de amoníaco dos xurros, as medidas ou tratamentos que se tomen deben de ser eficaces, fáciles de controlar e co mínimo custo para o gandeiro. A aplicación de xurros non só achega nutrientes, senón que favorece a conservación das capas do solo, a diferenza do que pode pasar cos fertilizantes químicos. Valoráronse de maneira correcta os prexuízos que esta normativa pode ocasionar para o mantemento dos solos? Os xurros e o esterco son bos fertilizantes para o chan. O que o Ministerio restrinxe son os métodos de aplicación. Non se prohíbe o uso de xurros e esterco sólido para a fertilización, o mantemento e a conservación dos chans. As medidas tomadas son de aplicación para o ano 2018, pero que plan se ten para o futuro? A resposta está en mans do Mapama. Desde Asturias tentaremos manter as excepcións citadas anteriormente, xa que factores como a pendente, o tamaño dos terreos e a climatoloxía limitan o uso de accesorios alternativos ao sistema de prato ou abanico.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 31

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 31

21/03/2018 13:27

a c t u a l i da d e

Jesús Oria

Conselleiro de Medio Rural, Pesca e Alimentación do Goberno de Cantabria

O decreto estatal tamén fai referencia á obriga de enterrar os estercos sólidos despois da súa aplicación no menor tempo posible. Ante isto, estableceuse algunha exención para Cantabria? Non o consideramos necesario. En Cantabria máis do 90 % da superficie agraria é pasto e, por tanto, imos aplicar a excepción sobre este punto prevista no Real decreto que permite non enterrar o esterco sólido neste tipo de superficies. Esta orde autonómica aféctalles a todos os gandeiros e agricultores? Si. Hai que ter en conta que se trata dunha modificación do Real decreto 1078/2014 que regula a aplicación da condicionalidade para todos os beneficiarios de axudas directas ou de desenvolvemento rural, sexan agricultores ou gandeiros.

“esta normativa é excesivamente rigorosa coas explotacións de gando vacún da cornixa cantábrica, responsables dunha mínima parte das emisións de amoníaco”

Cal é a súa opinión sobre a normativa? Ao noso xuízo, esta normativa é excesivamente rigorosa coas explotacións de gando vacún da cornixa cantábrica, responsables dunha mínima parte das emisións de amoníaco. O Ministerio non tivo en conta as comunidades autónomas nin considerou necesario establecer diferenzas sectoriais admitindo que o verdadeiro problema en relación cos xurros radica nas explotacións de porcino. Que excepcións en materia de aplicación de xurros teñen en conta para a comunidade cántabra? As que permite o Real decreto 980/2017 en función de condicións específicas, orográficas e climáticas (elevada pluviometría ou pequeno tamaño das parcelas). En Cantabria, isto supón que haxa excepcións para as parcelas con pendente media superior ao 1012 %, ademais de para as de menos de 2.500 metros cadrados, para evitar riscos evidentes de seguridade, compactación de superficies etc., eximindo tamén do cumprimento ás explotacións cunha superficie marxinal restante pouco significativa proporcionalmente ou inferior a dúas hectáreas, unha vez descontadas as parcelas con pendente ou moi pequenas.

Cre que estas medidas poden ir encamiñadas a favorecer aos non activos? Os gandeiros e agricultores non activos, aínda cando non cobren axudas da PAC, tamén están obrigados a cumprir a normativa ambiental. Cuestión distinta é que, do mesmo xeito que sucede cos beneficiarios do réxime de pequenos agricultores (os que perciben menos de 1.250 euros), están exentos do sistema de control e aplicación de penalizacións da condicionalidade. Non cre que esta normativa prexudica especialmente os produtores de leite, xa que só son responsables do 4 % da contaminación á que se refire a normativa europea e, en consecuencia, a orde estatal? Si, xa se comentou. Debería discriminarse por sectores produtivos o impacto desta medida e mesmo se debería diferenciar a aplicación nas súas distintas fases de xeración, almacenamento e distribución do xurro. Toda a normativa responde a unha redución dos niveis de contaminación por amoníaco, pero a maquinaria necesaria para a aplicación doutros sistemas pode ser que aumente a contaminación con CO2. Cre que a solución dun problema pode provocar o nacemento doutro, mesmo peor? Non é probable. A maquinaria agrícola, como todo o sector de automoción

32 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 32

21/03/2018 13:28

a c t u a l i da d e

“debería discriminarse por sectores produtivos o impacto desta medida”

en xeral, vai gañando en eficiencia ambiental, redución de emisións etc. Damos por feito que a relación custo-beneficio ambiental da medida é favorable. Pensouse algunha vez na obrigatoriedade de utilizar algún tipo de aditivo que contrarrestase olores e contaminación por amoníaco antes da aprobación da normativa xeral/estatal? Non. Ata a data non había unha normativa sobre xurros. Podería haber

algunha ordenanza municipal sobre actividades molestas, pero a súa motivación e marco legal de aplicación é totalmente diferente. A aplicación de xurros non só achega nutrientes, senón que favorece a conservación das capas do solo, a diferenza do que pode pasar cos abonos químicos. Valoráronse de maneira correcta os prexuízos que esta normativa pode ocasionar para o mantemento dos solos? Si, de aí a aplicación dun réxime de excepcións como o que previmos. Con estas excepcións, trátase de conxurar non só o perigo que suporía unha redución drástica da superficie de distribución dos xurros (potencial infra-

fertilizado), senón tamén o seu reverso, un aumento descontrolado e desproporcionado de xurros sobre as zonas restantes co seu consecuente risco de superación dos límites admisibles de nitratos. Cantabria, nestes momentos, non ten zonas vulnerables da Directiva de Nitratos. As medidas tomadas son de aplicación para o ano 2018, pero que plan se ten para o futuro? A resolución adoptada pola a Dirección Xeral de Gandería e Desenvolvemento Rural non só abarca o problema da distribución do xurro en 2018 senón tamén nos anos sucesivos, coa intención de conseguir unha adaptación pautada e da mesma.

As decisións doutras comunidades cataluña permite o abanico O Departamento de Agricultura de Cataluña, mediante a Orde ARP/9/2018 e atendendo as súas particularidades, prohibiu a aplicación de xurros ou fraccións líquidas de dexeccións con sistemas de aspersión por canón. Pola contra, pódese facer con sistemas de vano ou abano a través de empresas de servizos ata o 1 de novembro de 2018 e, para o resto de aplicacións, ata o 31 de decembro de 2018. O esterco sólido terá que soterrarse no menor tempo posible, exceptuando os sistemas de cultivo de conservación, a sementeira directa e o mínimo laboreo, os prados e pastos xa implantados, os cultivos leñosos con cuberta vexetal entre liñas e as aplicacións en cobertura sobre cultivos herbáceos. Exención da prohibición en Andalucía A comunidade andaluza, a pesar de non ter publicada a resolución definitiva, acollerase á posibilidade de eximir aos beneficiarios das axudas da PAC durante o ano 2018 da prohibición de utilizar os sistemas de prato, abano e canóns para a aplicación de xurro nas

superficies agrícolas. A súa decisión responde, segundo nos confirmaron nun comunicado oficial, ás peticións demandadas polo sector, ao elevado número de equipos afectados, ao alto custo de adaptación deses equipos e ao reducido espazo de tempo para acometer os cambios esixidos pola normativa.

Consellería de Agricultura ten previsto publicar unha orde na que se recollan estas posibles exencións, que seguen estudando, e que poden presentar, segundo din, as diferentes organizacións agrarias.

A Orde do País vasco, en borrador Euskadi ten preparado o borrador da orde, o cal, a pesar de non ser definitivo e non ter vixencia ata a súa publicación, considera que durante o ano 2018 non se aplicarán as prohibicións da norma estatal e poderanse aplicar os xurros excepcionalmente en todas as superficies mediante prato, abanico e canón, sempre que en superficies distintas a pastos permanentes e pradeiras se proceda ao seu soterramento no menor prazo de tempo posible.

Navarra modificará a súa propia orde En Navarra decidiuse facer unha trasposición da normativa estatal tendo en conta a normativa sectorial autonómica que regula a xestión dos residuos das explotacións gandeiras. A redacción desa Orde Foral 110/2015, á espera de publicación definitiva, quedaría da seguinte maneira: “A aplicación de xurro nas superficies agrícolas non poderá realizarse mediante sistemas de prato ou abanico nin canóns, salvo que o plan de xestión de estercos ou a autorización ambiental da explotación gandeira das que provén o permita.”

en estudo As excepcións dE Castela-A Mancha Nestrouta comunidade séguese á espera de xustificacións para as posibles excepcións á normativa estatal. A

Á espera da resolución pertinente tamén están outras comunidades como Castela e León ou Baleares, das que de momento non puidemos recibir documentación.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 33

vacapinta002_actualidade_xurros_galego.indd 33

21/03/2018 13:28

A C T U A L I DA D E

En Vaca.tv

O Congreso anual da European Dairy Farmers, por primeira vez en España O Palacio de Congresos de Santiago de Compostela acollerá os vindeiros 26, 27 e 28 de xuño o Congreso anual da European Dairy Farmers (EDF), un club de gandeiros pertencentes a 22 países europeos que se reúnen anualmente para compartir a información das súas propias explotacións e comparar os diferentes modelos produtivos. O presidente da EDF España, Xusto Sánchez, e o coordinador do Congreso, Pablo Carro, cóntannos as súas experiencias e vantaxes como membros e os obxectivos deste vindeiro encontro.

Xusto Sánchez Varela Presidente da EDF España “a filosofía é compartir datos e aprender das fortalezas e debilidades que ten cada explotación” Que é a European Dairy Farmers? EDF é un club de gandeiros europeos de produción de leite que compartimos ideas, experiencias e os nosos custos de produción e que nos reunimos unha vez ao ano nun congreso para falar de todo isto e outras temáticas de actualidade. A día de hoxe somos un total de 470 membros.

34 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_edf_galego_03.indd 34

19/03/2018 18:23

A C T U A L I DA D E

Cando se creou a EDF e con que filosofía? A EDF creouse en 1990 en Inglaterra e logo seguiuse xestionando dende un organismo de Alemaña. A filosofía é compartir datos e aprender das fortalezas e debilidades que ten cada explotación. Cal é o perfil común dos membros do club? O común a todos os membros do club é o denominado open mind, as mentes abertas para dar e recibir a información. A principal característica quizais sexa esa xenerosidade para dar datos tanto de explotacións que teñen 40 vacas como doutras que teñen 4.000, de granxas intensivas e doutras menos intensivas, ecolóxicas… Hai moitas diferenzas entre países, pero compartimos esa filosofía, que é o corazón do club. Outra das características é tamén querer coñecer os distintos modelos de produción de diversos países cunhas políticas diferentes e con outras formas de traballar, diferentes tamaños e diferentes formas de ver as vacas de leite. Cantos países membros hai? A EDF está formada por membros de 22 países de Europa. Ademais, tamén compartimos datos cun grupo do Canadá, uns 20 gandeiros interesados no que facemos, que comparten os seus datos e asisten aos congresos anuais regularmente. Como está conformada a EDF en España? En EDF España a maioría somos gandeiros galegos, aínda que hai tamén un grupo catalán, que están dentro do Observatorio Lácteo de Cataluña. Somos 17 gandeiros neste momento. Que vantaxes achega a EDF aos seus integrantes? A principal vantaxe de ser membro é compartir información e aprender un pouco das fortalezas e debilidades de cada explotación, tamén coñecer produtos novos, o networking, intentar falar con xente, coñecer a opinión do resto sobre calquera produto ou as innovacións que facemos nas granxas, especialmente nestas horas do mundo da información rápida, da informática… Hai moitas cousas que tratamos con moito interese.

Pablo Carro Mosquera Coordinador do Congreso EDF 2018 “cada país ten unha situación especial de produción, sempre se tratan esas especificidades máis a fondo e os temas máis actuais que interesan a todos os membros da EDF” Que é o Congreso EDF 2018? É o evento máis importante do club EDF. É un congreso de tres días que vai rotando por cada país de Europa, por cada país membro. Durante ese evento xúntanse uns 400 congresistas, a maioría membros da EDF e gandeiros, aínda que tamén algúns técnicos. Entre os temas tratados, o primeiro e principal é a comparación de custos de produción e os modelos produtivos de cada país. Outro é tratar os temas de actualidade máis relacionados coas circunstancias do país do congreso. Cada un ten unha situación especial de produción, entón, sempre se tratan esas especificidades un pouco máis a fondo, as características propias do lugar e os temas máis actuais que interesan a todos os membros da EDF. É a primeira vez que se celebra en España? Si, o Congreso da EDF deste ano é a primeira vez que chega a España. A organización española vaino organizar por primeira vez. Estivo rotando por varios países pero aquí aínda non se fixera, a pesar de levar moitos anos sendo membros. É a primeira vez que vén e vai ser en Galicia, concretamente en Santiago de Compostela. Cales son os obxectivos do Congreso? O Congreso ten unha parte máis teórica, que se basea nunha serie de relatorios nun sitio fixo, que este ano

vai ser o Palacio de Congresos de Santiago, e outra parte máis práctica, que son visitas ás granxas. O primeiro día vaise dedicar á parte teórica e o segundo e o terceiro haberá un pouco de teoría no Palacio de Congresos, uns workshops, uns talleres moi técnicos onde se van tratar temas moi específicos, e as visitas ás granxas. Nesta ocasión imos dar a coñecer oito granxas moi representativas do sector lácteo produtor de Galicia, os seus custos e os seus modelos de produción. Todos os congresistas van visitar, polo menos, catro granxas. Que nos podes adiantar dos temas principais do Congreso 2018? O lema deste ano é “Let´s walk in the milky way together”, facendo un xogo de palabras con “milky way”, en castelán Vía Láctea, e a forma inglesa de coñecer o Camiño de Santiago, “The Way”. En canto á temática deste Congreso 2018 debo insistir en que o tema principal é común a todos os congresos, compartir o modelo e os custos de produción. Imos comparar o de aquí co do resto de Europa, facendo énfase nas nosas circunstancias, e, despois, imos falar a fondo do sector lácteo galego e do español e situalos dentro de Europa para explicar ben as características de Galicia, de España e do seu marco europeo. Tamén trataremos a produción sen antibióticos e como comunicarlle iso ao consumidor; como mellorar o benestar animal e como transmitirlle esas melloras ao noso público final, e tamén imos falar de novas tecnoloxías aplicadas ao sector, algo que abordamos todos os anos e, se cabe, este aínda máis, como aplicar as novas tecnoloxías para mellorar a eficiencia e os rendementos sen prexudicar a calidade do noso produto. Como se pode participar no Congreso? Unha participación alta corresponde xa aos propios membros dos distintos países que adoitan acudir a este evento e, despois, hai unha asistencia máis pequena que adoita ser xente do país anfitrión, neste caso de Galicia e de España, gandeiros ou técnicos que non son membros do club pero que consideran unha boa oportunidade ter un Congreso destas características próximo e poder coñecelo de primeira man. Toda aquela persoa interesada xa se pode anotar a través da web www.dairyfarmer.net dende o 1 de marzo. 03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 35

vacapinta002_actualidade_edf_galego_03.indd 35

19/03/2018 18:27

A C T U A L I DA D E

Premios ás mellores ganderías da Estrada e Forcarei O Concello da Estrada, en colaboración con Africor Pontevedra, recoñeceu as dez mellores explotacións deste municipio e mais do de Forcarei nun acto celebrado o pasado 2 de marzo e ao que asistiu a conselleira do Medio Rural, Ángeles Vázquez.

s recoñecementos repartíronse valorando cinco parámetros: a lonxevidade, o intervalo entre partos, a salubridade do ubre, a idade ao primeiro parto e a fertilidade dos rabaños. Na categoría de granxas de ata 60 vacas, a gandería de M.ª Susana Besteiro Otero (A Estrada) logrou o primeiro posto cun total de 530 puntos, seguida de Conde da Xesteira SL (A Estrada), Macris SC (Forcarei), a de Manuel Míguez Filloy (Forcarei) e a de José. A. Neira Rodríguez (A Estrada). Entre as explotacións de máis de 60 vacas, a vencedora foi a de Rosa Ana Tenreiro Merlán, con 450 puntos. Os seguintes postos foron, por esta orde, para Gandeiría Gestoso SC, SAT Gandeiría Peniña 1043, Nodar SC e Gandeiría Ramos SC, todas elas do municipio da Estrada.

MELLORES GANDERÍAS DE ATA 60 VACAS GANDERÍA

CONCELLO

VACAS

LONX.

IPP

IDADE

TNR

TOTAL

M.ª SUSANA BESTEIRO OTERO CONDE DA XESTEIRA SL MACRIS SC MANUEL MÍGUEZ FILLOY JOSÉ A. NEIRA RODRÍGUEZ

A Estrada A Estrada Forcarei Forcarei A Estrada

36 58 35 36 48

10.618 10.832 9.864 9.005 9.068

5,5 3,4 4,3 5,5 2,1

412 446 432 505 434

2,2 2,8 3,0 2,5 2,4

25 25 25 26 29

63,6 54,4 48,6 28,1 86,1

530 430 410 400 390

MELLORES GANDERÍAS DE MÁIS DE 60 VACAS GANDERÍA

CONCELLO

VACAS

LONX.

IPP

IDADE

TNR

TOTAL

M.ª ROSA ANA TENREIRO MERLÁN GANDEIRÍA GESTOSO SC SAT GANDEIRÍA PENIÑA 1043 NODAR SC GANDEIRÍA RAMOS SC

A Estrada A Estrada A Estrada A Estrada A Estrada

96 95 112 109 73

9.208 8.667 8.038 8.002 9.004

3,2 4,6 2,9 2,9 3,4

423 398 396 405 417

26 25 25 26 23

68,2 53,3 63,0 54,0 65,3

450 440 430 420 410

KG: produción LONX.: lonxevidade IPP: intervalo entre partos

PL: salubridade do ubre IDADE: idade ao primeiro parto TNR: taxa de non retorno, fertilidade no rabaño

36 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_distincionsPontevedra_galego.indd 36

19/03/2018 18:28

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � Disponible para 500, 1000 o 2500 vacas. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW. 1ª biocélula instalada en España (350 vacas)

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vacapinta002_publicidade_etx holz.indd 37 InDesign Publicidad Biocélula Gris V3.indd 1

18/03/2018 01:30 15/03/2018 13:27:36

a c t u a l i da d e

En Vaca.tv

Primeira intervención de Fernando Soberón

A recría centrou o foro anual de Africor Lugo A Facultade de Veterinaria de Lugo acolleu o 15 de marzo a décimo primeira Xornada Técnica de Produción de Leite que organiza anualmente Africor Lugo co patrocinio, esta vez, de Agrobank, Elanco, MSD Animal Health, Nanta, Zoetis e Xenética Fontao.

briu a quenda de intervencións Fernando Soberón, doutor en Ciencia Animal pola Universidade de Cornell (EE. UU.). Na súa primeira charla, este referente da investigación a nivel mundial puxo o foco na epixenética. Malia que este concepto cobrou más importancia nos últimos tempos, a epixenética xa foi definida en 1940 polo investigador Conrad Hal Waddington da seguinte maneira: “Se un animal é sometido a un estrés ambiental e desenvolve unha resposta útil contra o devandito estrés, esa resposta metabólica pode persistir aínda cando o estrés xa rematou”. Sobre esta definición, Soberón apuntou que “a epixenética asegura que un animal poida ex-

presar todo o seu potencial xenético” e incidiu en que “algúns cambios epixenéticos poden incluso ser transmitidos á proxenie”. No caso dos mamíferos de interese pecuario, os efectos da epixenética xeran grande expectación debido ao potencial de incrementar a súa produtividade a través da nutrición nas etapas críticas de desenvolvemento. No ámbito bovino, o experto asegurou que os beneficios da subministración de calostro ás becerras superan os que se lles poden atribuír exclusivamente á transferencia de inmunoglobulinas. Os efectos positivos a longo prazo inclúen melloras na programación metabólica, na reprodución e na supervi-

vencia. Máis polo miúdo, Soberón referiuse á maior ganancia de peso diaria aos 180 días, ao adianto da idade ao primeiro parto, ao aumento da produción de leite e graxa durante a primeira lactación, á mellor supervivencia ao segundo parto, ao aumento na eficiencia da alimentación e ao aumento no consumo de alimento posdesteta. Afirmou, ademais, que a nutrición antes da desteta ten “entre 4 e 8 veces máis efecto na produción láctea que a selección xenética grazas ao efecto que a nutrición ten na epixenética do animal”. Soberón concluíu cunha idea clara e concisa: “A epixenética proporciónalles aos produtores unha ferramenta natural para incrementar a produtividade do seu gando”. A TRIADE SAÚDE, MANEXO E NUTRICIÓN Seguiuno no estrado Carlos Carbonell, técnico de campo de MSD Animal Health, que expuxo unha conferencia sobre como recriar xovencas desde o nacemento ata a desteta con base en tres alicerces que deben ir sempre da man: saúde, manexo e nutrición. Carbonell deulle inicio á súa disertación manifestando que o obxectivo do gandeiro con respecto á recría debe ser ter no futuro boas produtoras de leite.

38 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_xornada_africor_galego_03.indd 38

21/03/2018 16:42

a c t u a l i da d e

fernando soberón: “a epixenética proporciónalles aos produtores unha ferramenta natural para incrementar a produtividade do seu gando”

E onde está a produtividade nunha xovenca? No seu ritmo de crecemento, xa que non se pode adiantar a idade da primeira inseminación se non logramos antes a maduración adecuada do animal. Durante a súa presentación tratou os puntos críticos no manexo das xatas lactantes a partir da análise dos datos recompilados en 32 auditorías levadas a cabo entre 2016 e parte de 2017 en explotacións leiteiras da cornixa cantábrica. “O encalostrado e as primeiras semanas de vida determinarán os futuros rendementos produtivos dos animais. Os xatos que enfermen durante esta fase sufrirán repercusións negativas tanto no seu crecemento a curto prazo como nas súas producións de leite a longo prazo”, explicou Carbonell. O primeiro punto crítico é o parto, que debe producirse nun sitio limpo e seco. A continuación vén o encalostrado, xa que este determina a saúde e a supervivencia a curto prazo. Ademais, as xatas que toman ben este alimento medran máis, darán máis leite e serán

Carlos Carbonell

máis eficientes. Neste sentido, o técnico referiuse ás catro ‘C’ do calostro: cando (canto antes mellor; entre 4 e 6 horas despois do nacemento), contaminación (o calostro é moi fácil de contaminar, por iso cómpre manexalo igual que o leite para que non se dispare a bacterioloxía e se reduza a súa absorción), cantidade (mínimo 3 litros voluntarios e 4 se se dá con sonda) e calidade. Na época lactante os animais teñen que estar ben protexidos do frío, xa que os frisóns nacen con moi pouca graxa corporal. Canto á alimentación, Carbonell aseverou que “o leite limpo e quente non causa diarrea” e insistiu en non restrinxírllelo baixo ningún concepto neses primeiros días. Con todo, unha correcta alimentación non é suficiente para facer ben as cousas. A saúde e o manexo son fundamentais: as instalacións teñen que ser as adecuadas; débese incidir na limpeza, sobre todo nos cubos e nas mamadeiras, e a temperatura do leite tamén debe ser a correcta. A desteta é o seguinte punto crítico, posto que é cando a xata fai a transición de mamífero lactante a ruminante. Ao respecto, Carbonell fixo fincapé en non eliminar o leite da dieta ata que o consumo de penso sexa o adecuado. Esta fase coincide coa de agrupamento, xa que as becerras pasan de estar en cubículos individuais a estar en contacto con outros animais, o que lles supón outra fonte de estrés. Neste senso, o relator alertou que no primeiro

lote o risco de patoloxía aumenta moito se o número de animais é superior a 6-8, de aí a importancia de calcular o espazo que se necesita para o mantemento da recría. A diarrea na fase lactante e a pneumonía durante a desteta son as principais patoloxías ás que cómpre facerlles fronte. Como? En primeiro lugar minimizando a exposición ao patóxeno mediante correctos protocolos de manexo. Non obstante, cando isto non é suficiente, o experto apunta á vacinación para maximizar a inmunidade, pero neste sentido avisa:“A vacinación non cura un mal manexo. Hai que entendela unicamente como unha ferramenta de prevención”. Carbonell rematou a súa intervención dicindo que o custo inicial de recriar unha xovenca é relativo, xa que hai que comparalo sempre coa súa produción vitalicia: “Pode ser máis baixo pero menos eficiente, en función de se duran máis ou menos, se maduran antes ou despois e da súa vida produtiva. De nada serve que teñamos un custo baixo se logo esa xata non é unha boa produtora”. O CALOSTRO, CLAVE PARA UNHA ALTA PRODUCIÓN VITALICIA No seu segundo relatorio, Fernando Soberón centrouse en explicar as claves das seis etapas críticas do desenvolvemento da recría (o calostro, o crecemento predesteta, a saúde, a desteta, a condición corporal e a inseminación), as cales poden influír de xeito negativo na súa produción vitalicia. O investigador sumouse ás palabras de Carbonell e destacou a importancia de que a xata reciba o calostro o antes posible en cantidade e de boa calidade, xa que “mellora o crecemento, a produción e a reprodución”. Soberón insistiu nas bondades deste alimento, que “mellora o metabolismo do animal e cambia a predisposición ao consumo de materia seca despois da desteta”. O relator recalcou que os primeiros 45 días son de vital importancia e fixo fincapé na necesidade de seguirlle subministrando leite ou un substitutivo de calidade para poder acadar como mínimo unha ganancia media de peso diario duns 0,8 kg durante os primeiros dous meses de vida. “Nesta etapa o crecemento só pode ser alcanzado con alimento líquido e canto maior sexa a ganancia de peso diaria maior vai ser a produción”, aseverou.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 39

vacapinta002_actualidade_xornada_africor_galego_03.indd 39

20/03/2018 17:55

a c t u a l i da d e

Premio para a gandería Cas de Pedro pola evolución dos seus datos Rematando a mañá fíxose entrega do galardón “Un premio á saúde das nosas vacas”, promovido por Elanco co obxectivo de valorar a profesionalidade da xente do sector. María Veiga, técnica da compañía, insistiu na importancia de obter datos e establecer metas concretas na explotación. “O importante non é que os datos sexan bos ou malos, senón a evolución positiva dos mesmos e, se é negativa, saber o porqué”, reflexionou. Neste sentido, polo progreso que tivo nos seus índices produtivos e de saúde, a gandería galardoada este ano foi Cas de Pedro, de Carballedo (Lugo). Recolleron o premio o seu propietario, José Luis Arias, e o veterinario da explotación, Javier Fernández.

Dentro deste relatorio tamén houbo espazo para incidir na importancia de coidar a saúde das xatas cunha boa hixiene e ventilación, pois “as lesións permanentes en fases temperás da recría van limitar a produción futura”. Canto á desteta, o relator destacou a necesidade de desenvolver o rume antes de eliminar o leite. Neste sentido dixo: “Necesitamos auga limpa e dispoñible no rume para que a becerra poida estimular o seu consumo de materia seca”. A partir desta fase, insistiu na necesidade dunha nutrición balanceada que permita que as xatas acaden o 55 % do seu peso maduro aos 12 meses de idade cunha condición corporal de 3 nunha escala de 1 a 5, momento idóneo para ser inseminadas. Soberón concluíu dicindo que, “se o gandeiro é capaz de superar todas estas etapas críticas con éxito, o resultado será unha becerra saudable que parirá entre os 22 e os 24 meses, cun 82 % do seu peso maduro, terá un parto exitoso e sen problemas metabólicos, logrará unha maior produción de leite, será máis lonxeva e o establo será máis rendible”.

De esquerda a dereita, José Luis Arias, Javier Fernández, José Carlos Vega e María Veiga

O COIDADO NA ETAPA PREUTERINA Tras un descanso para o xantar, retomouse a xornada coa intervención de Rogelio Grille, veterinario de Seragro e xerente de Recría Castro SL, centro que agardan poida botar a andar en poucos días. “O produto empeza na vosa explotación”, empezou Grille, facendo alusión á etapa preuterina e ás primeiras horas de vida do xato, que eles recriarán despois buscando conseguir un animal san, cun desenvolvemento corporal non graxo e cun alto potencial produtivo. Deste xeito, durante a súa intervención presentou unha serie de consellos e boas prácticas a levar a cabo nas

granxas: “Para obter unha correcta sanidade na nosa recría debemos velar polo correcto establecemento da inmunidade na xovenca. É a nai a que lle vai proporcionar as ferramentas, e nós temos que axudala con medidas de manexo”, explicou o relator. A primeira parte da charla orientouse cara á importancia de coidar do animal xestante para que nada interfira no ambiente preuterino. Durante a xestación, a vaca experimenta unha inmunosupresión que a fai máis accesible aos axentes infecciosos, polo que se multiplican os factores ambientais que poden interferir no correcto desenvolvemento dos órganos defensi-

Intervención de Rogelio Grille

carlos carbonell: “o encalostrado e as primeiras semanas de vida determinarán os futuros rendementos produtivos dos animais”

40 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_actualidade_xornada_africor_galego_03.indd 40

21/03/2018 13:34

a c t u a l i da d e

rogelio grille: “para obter unha correcta sanidade na nosa recría debemos velar polo correcto establecemento da inmunidade na xovenca”

Nacho Peón

vos da cría. Isto suporá un problema que o animal arrastrará durante toda a súa vida e que lle provocará, por exemplo, falta de resposta fronte aos patóxenos e atrasos no seu crecemento. A continuación Grille, en concordancia cos relatores da mañá, remarcou a importancia de administrarlles aos xatos calostro de calidade, en cantidade e coa maior brevidade posible, xa que os acabados de nacer carecen de anticorpos e, con este primeiro leite, outórgaselles unha rápida liña de defensa que, así e todo, non acadará o seu máximo torrente sanguíneo ata 12-24 horas despois da inxestión. Tamén lle deu especial importancia á supervisión: non é suficiente deixar o animal coa nai se se quere garantir un correcto encalostrado, para o que recomendou, de ser necesario, a sondaxe se a inxestión por succión non fose suficiente. Xa na última parte da charla, abordouse o mellor xeito de manexar as vacas secas para optimizar a recría. En liña co que se foi remarcando ao

nacho peón: “unha vacina non converte un animal en Superman, pero si fai que sexa máis resistente a esa enfermidade”

longo do día, fíxose fincapé, unha vez máis, na importancia de minimizar o estrés do animal, ademais de fortalecer o seu sistema inmunitario e reducir as posibles fontes de infección ao medio. Todo isto, claro, a través da limpeza axeitada do establo e do animal, dun bo acceso ao comedeiro, do control da sobrepoboación e, por suposto, da desparasitación e a vacinación. OS OBXECTIVOS, O MÁIS CLAROS POSIBLE A última charla do día correu a cargo do veterinario de campo de Zoetis Nacho Peón, que volveu poñer o foco na importancia de ter unha boa recría e explicoulles aos asistentes as consecuencias derivadas dos problemas respiratorios nos bovinos. “Coa cantidade de traballo que hai nunha explotación de vacún de leite, a escasa man de obra cualificada e a gran presión económica que teñen os nosos gandeiros hoxe en día é moi entendible que a recría se tenda a deixar un pouco á marxe das nosas prioridades”, comezou. Así e todo, tamén destacou a gran preparación e o coñecemento da actual xeración de gandeiros aos que, nas súas palabras, “o que lles falta é ter os obxectivos claros e ben definidos para non perder nin cartos nin tempo”. Partindo desta premisa, enumerou os factores clave para conseguir unha boa recría: administrar un bo calostro, conseguir xatas que medren ata a desteta cunha ganancia media por riba dos 800 gramos para asegu-

rar unha boa produción na primeira lactación e contar cun bo programa vacinal. Peón aludiu, ademais, á necesidade de que os gandeiros estean abertos a cambios e melloras –“o de sempre non ten que ser necesariamente o máis axeitado”, defendeu– e fixo unha chamada ao traballo en equipo entre técnicos, veterinarios e gandeiros, unión indispensable para o bo funcionamento de calquera explotación. O representante de Zoetis tamén sinalou os factores fundamentais que debe ter sempre presente o gandeiro para conseguir animais sans (camas abundantes, secas e limpas; aire limpo, espazo, auga fresca e comida a disposición) e achegou exemplos gráficos de boas e malas praxes en granxas: limpeza, palla abonda, instalacións e animais ben coidados contra sucidade, animais mal atendidos e instalacións en malas condicións. Finalmente, instou os asistentes a vacinar –sobre todo, tendo en conta a actual tendencia a restrinxir o uso de antibióticos en animais– porque “unha vacina non converte un animal en Superman, pero si fai que sexa máis resistente a esa enfermidade”, e asegurou que as cousas “mal non as facemos, pero temos que intentar sempre mellorar”. Deste xeito, e a modo de peche da xornada, Peón formuloulle unha pregunta ao auditorio: Que están dispostos a facer os gandeiros para mellorar a situación nas súas granxas?

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 41

vacapinta002_actualidade_xornada_africor_galego_03.indd 41

20/03/2018 17:55

NA GRANXA

LA CUMBRE. ALCARACEJOS (CÓRDOBA)

En Vaca.tv

Afrontar contratempos Cando estivemos na explotación de Rafael Caballeros en outubro do ano pasado, atopámonos cunha granxa de 280 cabezas que funcionaba a pleno rendemento. Cinco meses despois, La Cumbre está en horas baixas: tras a sucesión dunha serie de problemas, Rafael decidiu vender todas as vacas de leite e na actualidade só traballa coa recría que xa tiña. Á espera de que a situación se normalice o máis axiña posible, deixámosvos coa reportaxe que preparamos durante a nosa visita.

a Cumbre é unha gandería fundada polo pai de Rafael hai máis de cincuenta anos e que se atopa ás aforas de Alcaracejos (Córdoba), en Valle de los Pedroches. Como a meirande parte das explotacións da zona, pertence á cooperativa Covap. Nos seus comezos, estaba asentada no centro do municipio pero, co tempo, mudáronse a unha zona máis afastada do núcleo urbano: “Cando

Localización: Alcaracejos (Córdoba) Propietario: Rafael Caballeros Empregados: 1 N.º total de animais: 280 Vacas en produción: 120 Media de produción: 35 litros vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,60 % Porcentaxe de proteína: 3,40 % RCS: 160.000 cel./ml Superficie agrícola: 100 ha Prezo do leite: 0,32 €/l (prezo base)

nos trasladamos a onde estamos agora, tivemos a sorte de que é un sitio no que hai moita auga”. Tal e como nos explica Rafael, un dos grandes problemas que teñen no sur son as secas. “Aquí estase mercando a auga para as fincas, que penso que cando isto se lea no norte lles vai chamar a atención; aquí hai xente que está gastando ata 4.000 euros mensuais en auga”, remarcounos o dono.

42 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_enlagranja_lacumbre_galego.indd 42

19/03/2018 18:28

NA GRANXA

“AQUÍ HAI xente que está gastando ATA 4.000 EUROS MENSUAIS EN AUGA”

Pese ás altas temperaturas, obtiñan unha media de 35 litros por vaca e por día das 120 cabezas que tiñan en muxidura. Tiñan unha porcentaxe de graxa do 3,60 % e de proteína do 3,40 %, e aseguraban “cumprir sen problema” o nivel de bacterioloxía que marca a Covap, cuxo máximo está nas 10.000 ufc/ml. Percibían polo leite producido, o cal se destinaba a Mercadona, arredor de 32 céntimos, sen contar coas calidades e as primas. Como é habitual en todas as explotacións desta comarca, era recollido pola Covap, cooperativa que, ademais, lles ofrece asesoramento en temas como o muxido ou a alimentación: “Todo o que precisas, dancho. Teñen, por exemplo, matadoiro propio e todas as nosas vacas se matan na cooperativa”, contaba.

Nesta zona teñen moitos problemas coas secas

Quadra & Penditwist

NUESTRA RESPUESTA

A LOS PROFESIONALES MÁS EXIGENTES Distribuidor visibles aqui : www.joskin.com\dealers

Una amplia gama de rampas y de injectores

joskin.com

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 43

vacapinta002_enlagranja_lacumbre_galego.indd 43

20/03/2018 17:29

NA GRANXA

“DENDE HAI MOITOS ANOS ESTAMOS APOSTANDO POLOS QUE NÓS CONSIDERAMOS QUE SON OS MELLORES TOUROS DO MERCADO” ESPAZOS ABERTOS PARA COMBATeR A CALOR

Optan pola cama quente

Facían unha vez ao día o carro para as vacas de lactación

O PLAN DE ALIMENTACIÓN O prezo da ración de produción era de 5,50 euros. Unha vez ao día, facían o carro para as vacas de leite e, cada dous días, un para as secas e outro para as xovencas. A ración das vacas en lactación estaba composta de “4 quilos de herba seca, 3,80 quilos de alfalfa, 3,90 quilos de soia, 3,5 quilos de glute de millo, 1,80 quilos de algodón e unha mestura que trae a Covap cun 70 % de millo e un 30 % de cebada, da que comen 8,5 quilos”, enumeraba Rafael. “Facemos un carro para xovencas e outro para vacas secas que practicamente son iguais e que leva 6 quilos de palla, 4 quilos de herba seca, 1,5 quilos de soia, 1 quilo de glute e 3 quilos de millo”. A maiores, ás de preparto engadíanlles unha pequena parte da

ración das vacas en lactación, “para que o animal se vaia afacendo á ración das de leite”, explicábanos. No que respecta ás xatas pequenas, a súa alimentación complementábase con penso de iniciación. Levaban traballando con sala de muxido dende que se trasladaran á nova explotación. O pasado ano cambiaran a unha sala de 20 puntos, xa que a anterior se lles empezaba a quedar pequena, e estaban facendo dous muxidos diarios. O departamento de muxido da Covap dirixíalles o traballo: “Cada certo tempo pasa por aquí persoal da Covap, que se encarga de levar todo isto. Vén, revisa o protocolo de muxido e indícanos se hai algo que rectificar”, contounos o propietario.

Tiñan dous currais de produción: un para as vacas primíparas e as que estaban con algún problema, e outro para o resto dos animais en muxidura. Había un curral onde estaban as vacas secas e, noutro, o preparto. No que respecta aos animais máis novos, sepáraos en diferentes patios por grupos de idade, ata que ingresan no lote de preparto. Nesta granxa optouse pola cama quente e traballábase con rotovátor: “Pasámolo mínimo unha vez ao día e, se hai tempo, dúas. Ademais, cada semana engádeselles esterco seco e desinfectamos con carbonato cálcico”. Dispoñen duns 7.500 metros cadrados construídos, un espazo que os limita á hora de crecer: “Queremos medrar, pero agora mesmo non o podemos facer polos metros cadrados que temos nas naves porque, se metes moitos animais xuntos en cama quente, non che funciona”, explicaba Rafael. No inverno péchanse os patios, pero no verán ábrense para que os animais saian ao exterior: “Cando o terreo está seco saen á terra, xa que considero que é fundamental para as patas”. Contan con 100 hectáreas de terreo que dedican á agricultura e no que sementan fundamentalmente herba seca e palla: “Aquí regadío agora mesmo non hai”, remarcou Rafael. Realizan eles mesmos todos os traballos e teñen en propiedade tres tractores, dúas picadoras de millo, un carro mesturador e todos os apeiros necesarios para as tarefas agrarias: “Non temos ningunha maquinaria en cooperativa, aquí iso non se estila”, aclarou. Teñen tamén unha fosa de xurro con capacidade para tres millóns de litros e almacéns para gardar a forraxe e a maquinaria. Ademais, pensando no benestar do rabaño e debido ás altas temperaturas da zona –o pasado verán foi especialmente complicado en Los Pedroches, onde chegaron a superar 40 °C–, no momento da nosa entrevista estaban pensando en instalar ventiladores para combater o estrés calórico que sofren os animais.

44 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_enlagranja_lacumbre_galego.indd 44

21/03/2018 13:35

MAMICEL UBRE SANA

SIN RETIRADA DE LECHE SIN ANTIBIÓTICOS SIN RECETA VETERINARIA MAMICEL* Alternativa natural con extractos de plantas

* Modo de empleo: Uso oral individual

que contribuye a reducir el uso de antibióticos, a mejorar el secado selectivo de la vaca y a mantener una ubre sana.

www.grupoinnofarm.com Innovacion e s g a n a d e ra s

pub_innofarm_mammicel.indd 45

LÍNEA INMUNIDAD 18/03/2018 15:48

NA GRANXA

RAFAEL TRATA DE SER POSITIVO E AGARDA QUE […] AO LONGO DESTE ANO POIDAN VOLVER Á PRODUCIÓN DE LEITE

As xatas estaban en boxes ata os 2 meses

Teñen 3 tractores, 2 picadoras e un carro mesturador

O benestar do rabaño é fundamental para Rafael Muxían nunha sala de 20 puntos

As xovencas estaban separadas por grupos de idade

SERVET, UN EQUIPO DE CONFIANZA SerVet é o equipo veterinario ao que lle encargan a xestión de todo o relacionado coa reprodución. Nesta explotación, a idade da primeira inseminación está preto dos 13 meses: “A algunhas xa as inseminamos con 13 meses e medio, sempre con sexado. Dámoslles dúas oportunidades e, se non queda, ímonos ao seme convencional”, dicía Rafael. A media de número de partos era de 2,9 e o intervalo entre cada un, de 190 días. A media de inseminacións por preñez era de 1,8 nos animais de primeiro parto e de 2,5 no resto.

Hai un tempo traballaban co implante de embrións, que extraían de vacas que tiñan dentro da propia explotación pero, tal e como nos confesaba o propio gandeiro, é algo que na actualidade teñen “algo deixado”. Respecto á xenética, Rafael falou claro: “Considero que é o futuro. Penso que é un dos puntos fortes, polo que dende hai moitos anos estamos apostando polos que nós consideramos que son os mellores touros do mercado”. Asesóranse mediante veterinarios para levar a cabo a mellora xenética, se ben sempre é Rafael o que escolle os touros. Están empregando unha

media de cinco sementais ao ano e, xeralmente, prefiren liñas xenéticas americanas ou canadenses. Préstanlles especial atención ao tipo, ademais de aos ubres, á lonxevidade e ás patas, índice que intentaban mellorar. Estaban descartando da orde do 30 % dos animais, os cales se destinaban sempre ao cruzamento industrial: “Aquí empregamos moito seme sexado, temos moitas xatas, entón as vacas que non nos gustan descartámolas como nais”.

A DÍA DE HOXE Analizando a situación dos últimos meses, o dono recoñece que La Cumbre está nun momento complicado, mais Rafael trata de ser positivo, agarda que a cousa se normalice axiña e que ao longo deste ano poidan volver á produción de leite. Entrementres, dende aquí recordámoslles que, aínda que o camiño se lles faga agora duro e empinado, estamos seguros de que todo percorrido pagará a pena cando se vexan por fin no cumio. Moito ánimo!

46 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_enlagranja_lacumbre_galego.indd 46

20/03/2018 17:31

PROGRAMA DE CRUZAMIENTO

La alternativa rentable

ÚNICO

programa de cruzamiento

PROBADO en el mundo

Alan y Ben Andersen

SEAGULL BAY Idaho (EE. UU.)

2.200 vacas ProCross en ordeño Criadores de Supersire, Headliner, Silver...

www.procross.info Para más información: www.procross.info www.procross.info Para más información: www.procross.info Distribuido en España por Global Genetics

Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 | Noel Balsa: 619 760 916 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785

vacapinta001_proCross_galego.indd 47

Telf: 91 637 34 78 | E-mail: procross@globalgenetics.es

18/03/2018 15:50

NA GRANXA

TORRES SAT. VIMIANZO (A CORUÑA)

Roberto Moreira

En Vaca.tv

Un lugar moi colorista Falamos de colorista e non o facemos de xeito figurado, xa que nos referimos ao aspecto da fachada desta gandería coruñesa, na que imperan as cores fortes mesturadas con outras que simbolizan o mundo frisón e da produción de leite.

Localización: Castro-Salto, Vimianzo (A Coruña) N.º total de animais: 340 Vacas de produción: 156 Empregados: 2 Media de produción: 11.240 kg vaca/ano (2016) Porcentaxe de graxa: 3,91 % Porcentaxe de proteína: 3,28 % RCS: 104.000 cel./ml Superficie agrícola: 75 ha Media de doses de seme por preñez: 2 Taxa de preñez: 43,83 % IPP: 402,76 días Prezo do leite: 0,30 €/l (prezo base)

oberto Moreira López e os seus pais Ramón e Margarita son os propietarios da explotación láctea Torres SAT, situada na parroquia de Salto, no concello coruñés de Vimianzo. A SAT foi creada no ano 2005, ao incorporarse Roberto de xeito oficial á granxa familiar, un negocio que xa iniciara o seu avó e ao que lle deu continuidade o seu pai despois de volver da emigración en Suíza en 1978. Nun comezo o establo estaba debaixo da vivenda, o habitual naquela época, ata que en 1989 fixeron unha nave de estabulación libre pegada á casa. Así traballaron ata 2005, cando decidiron saír da aldea e establecerse nas aforas, onde seguen tendo as instalacións na actualidade.

O avó de Roberto tiña unhas dez vacas frisonas cando Ramón tomou as rendas. “Meu pai é fanático da xenética e sempre trouxo vacas de Alemaña. Logo tamén fomos aumentando a base de mercar animais en granxas que ían botando o peche e en poxas”, explica. A situación cambiou de hai dous anos a esta parte, xa que, ao utilizar seme sexado, dispoñen da recría suficiente e xa non compran de maneira habitual: “Unicamente algún animal puntual que lle guste a meu pai nalgunha poxa, pero, agora mesmo, co que recriamos temos suficiente”. O rabaño actual ascende a 340 animais, dos que 156 son vacas de produción. A media da última campaña, segundo datos de Africor Coruña, foi de 11.240 kg de leite vaca/ano, cun 3,91 % de graxa e un 3,28 % de proteína. O reconto celular mantense en valores próximos ás 100.000 cel./ml. Na explotación traballan catro persoas e as tarefas están medianamente establecidas. Roberto coordina todas as actividades, aínda que o seu pai se encarga especificamente dos aspectos xenéticos. Teñen dous empregados a tempo completo, un orientado ao manexo dos animais e o outro á maquinaria, e cómpre destacar tamén a colaboración da nai nos labores de muxido.

48 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_enLaGranja_TorresSAT_galego_03.indd 48

20/03/2018 13:53

NA GRANXA

AS CLAVES DA ALIMENTACIÓN En Torres SAT elaboran catro racións unifeed distintas para os seus animais: unha para as vacas de alta produción, outra para as de baixa, unha terceira para as secas e a última para as xovencas a partir de 7 meses. As vacas que producen por enriba de 35 litros diarios reciben unha mestura composta por 30 kg de silo de millo, 9 kg de silo de herba, 6 kg de gran húmido de millo, 5 kg de colza, 2 kg de núcleo e medio kg de palla. A ración de baixa produción difire da anterior unicamente no quilos de silo de millo, xa que esta leva 27, e nos de gran húmido e nos de colza, que neste caso leva 4 kg de cada. A ración de vacas secas inclúe 9 kg de silo de herba, 7 kg de silo de millo, 6 quilos de palla e 1 kg de colza, e a das xovencas leva 12 kg de silo de herba, 5 kg de silo de millo e 1 kg de colza. As racións fanas e distribúenas unha vez ao día, excepto a das vacas secas, a cal elaboran cada segundo día. Roberto di que intentan mantelas o máis estables posible ao longo do ano. A maior parte dos alimentos prodúcenos na explotación, a pesar de que a terra “está cara e hai pouca”, tal como asegura o propietario. Na actualidade manexan unhas 75 hectáreas –35 en propiedade– nun raio de 12 km con gran separación entre as fincas. Os cultivos principais son a herba –raigrás mesturado con trevo– e o millo, que sementan en 60 ha. “Utilizamos ciclos 400 ou 450. Esta zona é moi boa para o millo porque estamos preto da costa. Cando faciamos aquí o gran húmido, sacabamos uns 15.000 kg por hectárea, que é unha boa produción. Agora facemos silo con toda a

planta, pero ao segala deixamos 60 cm por abaixo porque nos parece que o que lle gusta á vaca é a folla e a parte máis verde”, manifesta. O gran húmido de millo empezárono a cultivar eles mesmos pero, entre que ás veces se lles estragaba e outras non lles chegaba, desde hai dous anos mércano en León. “Intentamos compralo dous meses antes da recollida para conseguir mellores prezos e asegurar que haxa a cantidade que necesitamos”, comenta Roberto. Tamén compran a colza, que traen directamente do porto, unha parte da palla e, ás veces, alfalfa, en épocas nas que deciden incorporala na ración.

Deste orixinal xeito lles achegan a comida aos animais

CUMA SALTO SCG O servizo do carro préstallelo a cooperativa de utilización de maquinaria agrícola á que pertencen, Salto SCG, da que son socios fundadores. Entre as particularidades desta CUMA está o sistema de cobro por tonelada cargada no carro en vez de por tempo. Así explica Roberto o porqué deste funcionamento: “Cando se empezou na CUMA funcionaba por tempo e víase que, como se pagaba por minuto, o gandeiro non facía ben as cousas, xa que as facía moi rápido. O carro ten sempre uns gastos fixos e canto máis se apuraba o traballo máis había que incrementar o minuto. Entón, ao gandeiro que facía as cousas ben e lle daba os seus minutos de picado saíalle moi caro o servizo. Por iso se cambiou o sistema e agora o 70 % cóbrase por tonelada cargada e o 30 % restante por minuto. Deste modo, a xente non se apura tanto e fai ben o traballo, que era o que se intentaba mellorar”.

Chourizo de gran húmido de millo

O único empregado da CUMA é o condutor do carro mesturador, que se mantén no posto desde o seu inicio hai uns 15 anos. O resto da maquinaria que comparten –dúas cubas de xurro, un brazo para limpar os valados e unha máquina para triturar a herba das pradeiras– manéxana os socios directamente respectando os días que lles tocan a cada un. Os apeiros agrícolas, en cambio, téñenos en propiedade. “Nós encargámonos de todo, de arar, de sementar… excepto de recoller o millo e a herba, para o que chamamos a unha empresa de servizos que nos vén facer o traballo”, aclara.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 49

vacapinta002_enLaGranja_TorresSAT_galego_03.indd 49

20/03/2018 23:10

NA GRANXA Para as camas empregan unha mestura de serraduras e carbonato

na nave nova teñen unha área para o posparto, na que están as vacas entre un e dous días en función da súa evolución despois do parto

A sala data do ano 2005

INSTALACIÓNS, LOTES E MANEXO A primeira nave, que alberga a sala de muxido, data do ano 2005. Nela teñen o lote de baixa produción, as secas e as xovencas próximas ao parto. En 2013 dobraron as instalacións con outra nave pegada á inicial e na que agora aloxan o lote de alta. O seu proxecto a curto prazo é facer unha nova ampliación destinada á recría para poder prescindir definitivamente do establo vello que teñen na casa. Os establos están construídos en formigón. O máis antigo ten teito de uralita, mentres que na ampliación de 2013 se decantaron polo panel sándwich, con cuxos resultados están moi contentos: “Creo que é unha boa opción, de feito, a curto-medio prazo tamén cambiaremos o teito da outra nave, xa que o panel sándwich dá moita menos calor no verán”, expresa este gandeiro coruñés. Dispoñen dun total de 196 cubículos entre as dúas naves. Desde hai cinco anos, para as camas empregan unha mestura de serraduras con carbonato.

“A mestura facémola nós nun carro antigo que antes utilizabamos para facer a comida e agora usamos para encamar, e todos os venres enchemos os cubículos. Antigamente utilizabamos cascarilla de arroz, pero íasenos un pouquiño de prezo e optamos polas serraduras e, de momento, non temos problemas”, asegura. Na nave nova teñen unha área para o posparto, na que están as femias entre un e dous días en función da súa evolución despois do parto. Roberto destaca as múltiples vantaxes deste lote: “Acostúmanse ao sitio e aos olores, xa que veñen doutra nave e, ao estar separadas, o resto das vacas non lles poden pegar nin hai competencia no comedeiro… Notamos moita diferenza e funciónanos moi ben”. O muxido fano dúas veces ao día –ás 07.15 da mañá e ás 18.30 da tarde– nunha sala de espiña de peixe de 14 puntos. Para esta tarefa están sempre dúas persoas e a súa duración aproximada é de dúas horas e cuarto.

Para a limpeza dos patios utilizan o sistema de arrobadeira arrastrada automática, que teñen programada para que pase cada catro horas. Nas instalacións novas o xurro é almacenado nunha fosa de formigón tellada, dado que na zona chove moito e, se non, perderíanse as súas propiedades fertilizantes; no establo vello dispoñen doutra fosa para as dexeccións da recría. A capacidade total é de 1.800.000 litros, aínda que Roberto apunta que se lles está quedando pequena. Tamén teñen construídos varios silos de formigón tanto para o millo como para a herba.

CERTIFICADOS DE CALIDADE DO LEITE E BENESTAR Esta explotación conta coa certificación de Aenor de benestar animal desde o ano pasado, a cal garante, entre outros aspectos, boa alimentación, bo aloxamento, boa saúde e un comportamento adecuado dos animais. Este certificado súmase ao de calidade do leite e boas prácticas que xa tiñan anteriormente, o cal lles esixe cumprir numerosos requisitos, como estar en posesión do carné de manipulador de alimentos ás persoas que moxen, ter en regra as fichas técnicas de todos os produtos que empregan na explotación, facer analíticas periódicas da auga e un control das tetoeiras, non superar as 200.000 células/ml etc.

50 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_enLaGranja_TorresSAT_galego_03.indd 50

20/03/2018 13:53

ApolloMilkSystem - El Juego de ordeño con sellado y desinfección automática Sellado y BackFlush: Seguro, sencillo e ideal. ApolloMilkSystem de GEA, un sistema de sellado y desinfección con el que podrá sentirse más que seguro. Sellado seguro y cuidadoso de los pezones tras el ordeño y limpieza efectiva y desinfección de los dispositivos de ordeño entre cada uno de los ordeños ApolloMilkSystem de GEA triunfa a escala mundial debido a sus destacados estándares de seguridad. ApolloMilkSystem de GEA está equipado con una válvula de seguridad para la leche altamente eficaz que evita de forma segura que la leche entre en contacto con productos selladores de pezones, agua o soluciones desinfectantes.

vacapinta002_publicidade_gea.indd 51

Aprovado y aceptado por organismos internacionales como FDA o AMDERC

21/03/2018 19:41

NA GRANXA Utilizan un sistema de pinzas para saber os litros de leite que lle teñen que dar a cada xata

a eficacia do seme sexado levounos a ter na actualidade un exceso de recría que, quizais, van ter que vender, xa que nos seus plans a curto prazo non entra a posibilidade de incrementar o número de animais de produción

MANEXO DA RECRÍA Cómpre destacar que, por motivos de espazo, unha parte da recría –entre o 25 o 30 %– fana no Rancho Las Nieves de Zaragoza. As xatas son enviadas para alí con 15 días e volven cando están próximas ao parto. O resto dos animais permanecen en boxes individuais –nunha zona resgardada a carón da nave nova– ata a desteta, que lles practican aos dous meses. Despois son trasladados ao establo vello, no que teñen cama quente. Na primeira fase danlles herba seca e penso e a partir dos 5 meses subminístranlles a ración de alta produción, á que lle engaden algo máis de palla. Con esta alimentación continúan ata que con 7-8 meses lles empezan a dar a súa ración de xovencas e así seguen ata o parto.

PLAN REPRODUTIVO E XENÉTICO Ás xovencas practícanlles a primeira inseminación sobre os 14 meses, tendo en conta a súa estatura. Comenta Roberto que dun tempo a esta parte lles están dando máis litros de leite ás becerras pequenas para que alcancen un mellor desenvolvemento nas primeira fases, pero puntualiza que “agora mesmo, como temos moita recría, non temos apuro e preferimos que as xovencas pairan con máis corpo”. Para as inseminacións guíanse polos celos naturais, que detectan unicamente a través da observación dos animais. Só para casos moi puntuais empregan tratamentos hormonais. A taxa de preñez do último ano foi do 43,83 % e o intervalo entre partos é de 402,76 días.

Nena, unha filla de Armonico MB-86, é actualmente a vaca con mellor cualificación do rabaño

A eficacia do seme sexado levounos a ter na actualidade un exceso de recría que, quizais, van ter que vender, xa que nos seus plans a curto prazo non entra a posibilidade de incrementar o número de animais de produción. Así o argumenta Roberto: “Eu vexo que chegas a un punto no que, aínda que teñas máis vacas, o único que aumenta é o traballo; calidade de vida non tes máis”. Esta situación provocou que tivesen que utilizar touros de carne en vacas que, noutras circunstancias, seguirían preñando con frisóns. Para a elección dos touros buscan calidades, é dicir, que teñan boas porcentaxes de materia graxa e proteica, ademais de ubres e patas. “Eliximos por touro, non por liña xenética. Aquel que nos gusta, da casa que sexa, collémolo. Estamos utilizando Kingboy, Mador, Premium, Silver…”.

Neste momento están empregando máis touros xenómicos que probados, pero a súa idea é volver aos probados porque “con isto da xenómica levas algún 'hostiazo' que non contabas con el”, asevera.

VENDA DO LEITE Hai máis de dez anos que lle venden a súa materia prima a Leche Celta, empresa coa que asinan contratos de carácter anual. Na actualidade o prezo base que teñen estipulado é de 30 céntimos o quilo, ao que se lle suman as calidades e a prima de leite certificado. Ao respecto, Roberto asegura: “Eu son dos que digo que firmo para dez anos con estes prezos. Podían ser mellores? Si, pero tamén podían ser peores”.

52 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_enLaGranja_TorresSAT_galego_03.indd 52

20/03/2018 13:53

vacapinta002_publicidade_ascol.indd 53

21/03/2018 00:39

A G R I C U LT U R A

Control da fermentación nos ensilados de herba Son varias as valoracións analíticas que se deben ter en conta á hora de realizar un estudo da fermentación do silo. Este artigo repasa as principais e, ademais, enumera os aspectos de manexo e os condicionantes fundamentais para conseguir uns correctos resultados.

Alexandre Udina Bonet. Director técnico de Adial Nutrición SL alexudina@adial.es

ensilado como proceso de conservación de forraxes baséase nunha fermentación láctica da forraxe que produce ácido láctico a partir dos azucres presentes na mesma cunha diminución do pH. Por tanto, é importante considerar todos os aspectos de manexo e outros condicionantes para conseguir unha fermentación láctica. Estes condicionantes veñen dados polo tipo de forraxe (a capacidade tampón deste), polo nivel de azucres, polo nivel de proteína, polo nivel de MS, polo nivel de microorganismos presentes (epifíticos), polo nivel de cinzas (terra), polo manexo do proceso de ensilado (picado, compactación, selado, tempo de fermentación, consumo e avance diario da fronte) e pola utilización de aditivos de ensilaxe.

Táboa 1. Relación entre a composición do substrato (forraxe) e a calidade de fermentación = FC (coeficiente de fermentabilidade) Fermentabilidade: coeficiente de fermentabilidade (FC)

• % materia seca • % azucres ∑: FC = MS (%) +8*S/BC1 • Capacidade tampón • Nivel de nitratos • Contido de bacterias epifíticas (lactobacilos) S/BC = azucres/capacidade tampón

As bacterias ácido lácticas producen ácido láctico a partir dos azucres da planta, reducindo o pH e, por tanto, diminuíndo a respiración da planta, a proteólise encimática, inhibindo outras bacterias prexudiciais e incrementando a dixestibilidade por un aumento da hidrólise da hemicelulosa. Non obstante, entre os microorganismos epifíticos presentes na planta non

só hai BAL (bacterias ácido lácticas), senón que nos atoparemos inicialmente con bacterias aerobias, fungos (mofos), fermentos, enterobacterias que son anaerobias facultativas (Erwinia, Enterobacter, Escherichia, Klebsiella), Propionibacterium spp., listerias (Listeria monocytogenes), clostridios (Clostridium butyricum, Clostridium botulinum, Clostridium perfringens, Clostridium septicum etc.), outros bacilos esporulados (Streptococcus, Bacillus) e as bacterias lácticas homofermentativas (Lactobacillus Plantarum, Lactobacillus lactis, Pediococcus acidilacti, Pediococcus pentosaceus, Lactococcus lactis, Enterococcus spp.) ou heterofermentativas (Lactobacillus buchneri, Lactobacillus brevis, Leuconostoc spp. etc.) Na primeira fase do ensilado (fase aerobia) hai unha respiración da planta con perdas de MS, xa que se perden azucres que diminuirán a intensidade da fermentación e reducirán o valor enerxético; hai tamén problemas de quecemento polo crecemento de fermentos e aerobios mesófilos, un quecemento que produce no silo de herba o “pardeamento” (reacción de Maillard ou glicosilación da proteína) ou ligado de proteína á fibra que reduce a súa dixestibilidade (aumento da fracción C, proteína ligada á fibra indixerible), e tamén pode darse unha degradación (pirólise) de azucres, que sería un acaramelamento, que tamén dará “pardeamento”. Ademais, hai unha actividade encimática na planta (proteólise) con perdas de proteína e aumento do nitróxeno non proteico (NNP), é dicir, aumenta a fracción A e redúcense as fraccións B (proteína verdadeira). Esta fase é unha continuación do presecado, por tanto, debe reducirse o tempo de acondicionado e logo, no silo, debe acelerarse o seu peche e correcto selado para conseguir reducir a fase aerobia no silo e tamén unhas condicións de anaerobiose que favorezan a fermentación. Éntrase entón nunha fase de transición onde, coa ausencia de osíxeno, se inhibirán aerobios e se multiplicarán as bacterias lácticas

54 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_agricultura_fermentacion_galego_03.indd 54

21/03/2018 16:43

A G R I C U LT U R A

Gráfica 1. Microorganismos epifíticos O RISCO NESTAS CONDICIÓNS DE ANAEROBIOSE É QUE HAI TAMÉN ACTIVIDADES DOUTRAS BACTERIAS PREXUDICIAIS PARA A FERMENTACIÓN LÁCTICA

Contas viables

Log 10cfu g-1 forraxe fresca

7 6 5 4 3 2 1 0

Millo Bacteria aerobia

Sorgo Fermento

Lactobacillus

Alfalfa Leuconostocs

Raigrás Enterococcus

Pediococcus

Cai et al. Arm e Hammer Webinar, Elliot Block, 2018

(fase de fermentación ácida). O risco nestas condicións de anaerobiose é que hai tamén actividade doutras bacterias prexudiciais para a fermentación láctica.

Nas condicións de anaerobiose hai unha lise das células da forraxe que liberan encimas e azucres, pero, como xa comentamos, haberá un crecemento de bacterias anaerobias.

As enterobacterias, que son microbiota epifítica da planta e tamén da terra e da auga, producen ácidos (sobre todo, acético), etanol e amoníaco; pero non poden actuar a un pH por baixo de 5, isto é, teñen alta sensibilidade á baixada de pH. Os fermentos, que son tolerantes aos pH baixos e que, ademais, poden crecer en presenza (aerobiose) ou ausencia (anaerobiose) de osíxeno, poden fermentar azucres para producir alcois (etanol) e tamén usar o lactato de substrato (fermentos lactato asimiladores), con perdas de enerxía e de CO2, é dicir, fermentan en ausencia de osíxeno producindo etanol e CO2 e, en presenza de osíxeno, respiran (metabolismo oxidativo).

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 55

vacapinta002_agricultura_fermentacion_galego_03.indd 55

20/03/2018 17:37

A G R I C U LT U R A

Gráfica 2. As diferentes etapas da evolución dun ensilado Nivel pH

Bacterias lácticas Osíxeno Enterobacterias e fermento

Fase aerobia

Fase transitoria

Fase de fermentación ácida

Fase de estabilización

Tempo (días)

Pitt e Sniffen, 1985

é necesaria unha inhibición de enterobacterias e clostridios para PERMITIRLLES ás bacterias lácticas multiplicarse e producir a baixada do pH coa produción de ácido láctico Os clostridios fermentan proteína (aminoácidos), azucres e láctico, producindo ácido butírico, aminas bióxenas e amoníaco. A máis humidade (Aw), máis actividade dos clostridios, que están na terra. Por iso, un bo manexo para reducir cinzas é moi importante. Nesta fase anaerobia é onde os aditivos de ensilaxe poden axudar a dirixir a fermentación, é dicir, a conseguir unha fermentación láctica do ensilado de herba, reducir a fermentación acética e inhibir a butírica e a alcohólica. É necesaria unha inhibición de enterobacterias e clostridios para permitirlle ás bacterias lácticas multiplicarse e producir a baixada do pH coa produción de ácido láctico. A recomendación sería usar ingredientes activos con actividade contra clostridios e as súas esporas, así como contra enterobacterias, como poden ser o nitrito sódico (E-250) e a hexametilenetetramina (hexamina), ambos rexistrados como aditivos de ensilaxe na UE.

Tamén o uso de benzoato sódico (ácido benzoico) ou de sorbato de potasio (ácido sórbico) axuda no seu efecto antibacteriano contra enterobacterias e, sobre todo, no seu efecto de inhibición de fermentos e fungos, que terá moita importancia para reducir as ufc/g de fermentos inicialmente, tamén na fase de estabilización do silo e cando se abra, para que sexa máis estable (control da estabilidade aerobia). As causas de baixos valores de ácido láctico nun ensilado poden ser por un valor moi alto de MS (> 50 % MS), co que a intensidade de fermentación se resente; por un acondicionado demasiado longo (perdas altas de azucres); por tempo frío ao momento de ensilar (corte de raigrás no inverno), xa que as baixas temperaturas retardan a fermentación; por inestabilidade aerobia (os fermentos poden consumir láctico), por poucos azucres na forraxe (alfalfa) ou porque houbo fermentación butírica (clostridios).

Táboa 2. Perfís fermentativos. Valores ideais

Ph Ácido láctico Ácido acético Ácido butírico Etanol Amoníaco/pb (%) Láctico: acético Láctico (% total ácidos) Fungos e fermentos (ufc/g) Dairyland, Kung et al.

Leguminosas <35 % MS

Leguminosas 35-50 % MS

Leguminosas >50 % MS

4,0-4,3 6,0-8,0 1,0-3,0 <0,5 <1,0 <15,0 >2 >60 <100.000

4,3-4,7 4,0-6,0 0,5-2,5 <0,25 <1,0 <12,0 >2,5 >70 <100.000

4,7-5,0 2,0-4,0 0,5-2,0 <0,1 <0,5 <10,0 >2,5 >70 <100.000

Raigrás (herba)

Millo

4,3-4,7 3,8-4,2 6,0-10,0 5,0-10,0 1,0-3,0 1,0-3,0 <0,1 <0,1 <1,0 <3,0 <12,0 <8,0 >2 >3 >60 >70 <100.000 <100.000

Pastone-gran millo húmido

4,0-4,5 1,0-2,0 <0,5 <0,1 <2,0 <10,0 >3 >70 <100.000

Por outra banda, as causas de altos valores de ácido acético (“cheiro a vinagre”) indican unha fermentación lenta (a primeira fase do ensilado, tanto a fase aerobia como a fase de transición, prolongouse demasiados días) con altas perdas de MS. Prodúcese en silos moi húmidos, en fermentacións lentas pola alta capacidade tampón dunha forraxe, por un mal selado do silo ou posposta do seu peche despois de compactar (demasiados días para o enchido) ou por unha mala compactación. As causas de ter altos valores de ácido butírico (“cheiro fétido”) indican unha fermentación por clostridios, con perdas de calidade proteica e produción de aminas bióxenas e niveis altos de amoníaco sobre o total de N ou de PB. Dáse en silos con baixas MS (alta Aw), forraxes con niveis altos de PB, niveis altos de cinzas, contaminación por xurros na forraxe, por ausencia de azucres na forraxe etc. As aminas bióxenas ou bioxénicas son as que van dar problemas nos animais, con baixada de producións, problemas reprodutivos, inmunosupresión, toxicidade etc. Unha analítica permite determinar os niveis (óptimo de < 5 g/kg) de cadaverina, putrescina e outras aminas. As aminas bióxenas teñen un impacto negativo na saúde dos animais, sobre todo, polo seu efecto negativo na fertilidade. Describíronse efectos negativos de aminas do tipo tiramina, triptamina e feniletilamina no fluxo sanguíneo (efecto vasoactivo) que poden dar lugar a problemas podais. Tamén se describiu o efecto de aminas bióxenas na destrución de mucosas do dixestivo e dos órganos xenitais, cun efecto descrito da histamina na función inmune (efecto inmunosupresor). Outros efectos descritos son o aumento da presión sanguínea e a redución da inxestión (descrito para niveis de putrescina de 8 g/kg MS). Segundo a táboa do LKS (táboa 3), de recomendacións, o óptimo sería de < 5 g/kg MS de aminas bióxenas nun ensilado; para niveis de aminas de 5-15 g/kg MS hai efectos negativos en inxestión, baixada de producións e problemas de saúde, e para > 15 g/kg MS de aminas, non se recomendaría usar o silo na ración.

56 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_agricultura_fermentacion_galego_03.indd 56

20/03/2018 17:38

CONSIGUE QUE TU RACIÓN TRABAJE

TAN DURO COMO TÚ

#lanutricionquetusiemprehasquerido

ANÁLISIS

M O N I T O RIZ

DIETA DE TU REBAÑO

IÓ AC

OS AT DE D

N SO

LUC

S IONES NUTRICIONALE

REN

O CR

F OR

NUTR ÓLO GO SD EA

EZ CL KENNAN AD E LA RACIÓN

EC H

AJE ORR L F IENCE E D P SC

ÓNH CI LLTEC

MA NE JO AL LT

Eficiencia de la ración 2.0 ¿Qué ocurriría si pudieses conseguir 2 litros de leche por cada kg de materia seca? Podemos ayudarte a obtener el máximo provecho de tus cultivos forrajeros, garantizar la homogeneidad de tu ración, optimizar el rendimiento de los animales y lograr, de este modo, 238 € adicionales por vaca y año.

DI MI E NT O

Para realizar pedidos: pedidos@alltech.com Alltech.com/Spain

vacapinta002_publicidade_alltech.indd 57

900 827 246 AlltechSpain

647 243 860 @AlltechSpain

21/03/2018 00:36

A G R I C U LT U R A

Aminas bióxenas [g/kg DM]

Gráfica 3. Calidade, fermentación e degradación de proteína (niveis de aminas bioxénicas) 20 16 12 8 4 0

o control da TEMPERATURA e do pH debe ir acompañado do control microbiolóxico e dun control da densidade de compactación para valorar se o silo está ben ou mal compactado

13,8

1,75

3,35

4,76

5,65

1 (n=77) 2 (n=4) 3 (n=8) 4 (n=5) 5 (n=5) Puntuación da calidade do ensilado (DGL, 2006)

Silo de raigrás (calidade DLG: de 1 (boa fermentación) a 5: mala fermentación)

Finalmente, as causas de ter valores altos de etanol (“cheiro a alcol”) indican un excesivo metabolismo dos fermentos, é dicir, que houbo fermentación alcólica con altas perdas de MS no proceso de fermentación debido a un mal selado, a unha mala compactación (densidades por baixo de 210 kg MS por m³) e tamén a un problema na fase do baleirado do silo, ou sexa, unha vez que se abre o silo poden crecer de novo fermentos causando unha inestabilidade aerobia. O uso de aditivos de ensilaxe para o control da estabilidade aerobia (benzoato sódico, sorbato de potasio, propionatos etc.) axuda ao control dos fermentos (< 100.000 ufc/g). Os fermentos máis habituais nos ensilados son Candidakrusei, Pichiakluyveri, Pichiaanomala, Candidalambica e Debaromycesdelbrucckii. Tamén hai bacterias aerobias como Acetobacteraceti e Gluconobacter spp., que causan deterioración, e os mofos (fungos) que, ademais das perdas nutricionais, poden producir micotoxinas. Os máis habituais nos ensilados son Penicillium, Geotrichum, Byssochlamys, Giberella, Rhizopus, Mucorales, Monascus, Fusarium e Aspergillus. A estabilidade aerobia pódese considerar como a evidencia da deterioración do silo por exposición ao osíxeno e pódese considerar como o tempo a incrementar en 2 °C a temperatura do silo (en menos de 48h.), polos cambios de pH (aumento en >0,5) ou pola produción de CO2 (> 10 g/kg MS), é dicir, o control da temperatura e do pH debe ir acompañado do control microbiolóxico (reconto de fermentos e fungos, ufc/g) e dun control da densidade de compactación (o óptimo sería de > 210 kg MS/m³) para valorar se o silo está ben ou mal compactado.

Fungos (mofos) e fermentos (Aspergillus, Monascus, Geothricum...) no silo de herba

Táboa 3. Táboa de valores recomendados para o silo de herba (LKS) Parámetros

Proteína bruta Proteína bruta utilizable Proteína soluble (A, B1) Proteína indixestible (C) UDP (proteína bypass) Pepsina-insoluble PB NH3-N del total N Aminas bioxénicas Cinzas pH Ácido acético Ácido butírico Ácido láctico Etanol

Unidades

Silo de herba (raigrás)

g/kg MS g/kg MS % de PB % de PB % de PB % g/kg MS g/kg MS % MS % MS % MS % da MS

150 a 180 > 135 55-60 % < 12 % 15-25 < 25 % <8% <5 < 100 4,2 - 4,8 (segundo MS) 1,5-3,5 0 2,5-8,0 < 1,5

En conclusión, hai que realizar unha analítica do fermentativo do silo para interpretar como foi a fermentación deste e medir os ácidos carboxílicos da fermentación (láctico, acético, butírico), o pH, a materia seca, a porcentaxe de cinzas, a porcentaxe de etanol e o nivel de PB e o seu fraccionado, así como o NH3 sobre o total de N ou de PB. Poderíase engadir unha analítica do total de aminas bioxénicas (g/kg); outra, doutros alcois, e outra, da densidade. Tamén se podería realizar unha analítica do microbiolóxico do silo (sobre todo, un reconto de fermentos e fungos) e de bacterias, se hai problemas (enterobacterias, clostridios...), e unha analítica de micotoxinas. Nesta última

pódense valorar tanto micotoxinas de conservación (producidas no propio ensilado) como as micotoxinas de campo (producidas na planta no campo). Recoméndase analizar aflatoxinas totais, vomitoxina (DON), T-2, zearalenona, fumonisinas e ocratoxinas. Ante sospeitas concretas por visualización de fungos determinados no silo ou por problemas clínicos asociados, tamén se pode analizar roquefortina, monaculina, alcaloides (ergotamina) etc. Hai que usar unha táboa de niveis para vacún de leite (por fases) para valorar os niveis de cada micotoxina en ppb (µ/kg), sms (sobre materia seca) e as posibles sinerxías (sumatorios de micotoxinas sinérxicas).

58 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_agricultura_fermentacion_galego_03.indd 58

22/03/2018 10:16

Consulte finanCiaCión hasta 12 meses sin intereses Como siempre, los primeros DesDe 1975 arroBaDera (Con rueDas, iDeal para estaBlo Con Cama De arena)

colchonEs ElMEgA Y pisos goma patios

• IndIvIduAlEs o Continuos

confoRt, duRAcIón, suAvIdAd e impermeaBiliDaD

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Con nuestras nuevas camas para arena gaste solo la arena imprescindible pasteurizaDores profesionales De leChe para terneros

arrimaDor mezClaDor De ComiDa

pasteurizaDores profesionales para Colostrum

• ARRIMA, AIREA Y Barre fÁCilmente • REducE Y fAcIlItA tu tiempo De traBajo en el estaBlo • EvItA lA fermentaCión De la ComiDa al airearla

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vacapinta002_publicidade_elmega.indd 59

21/03/2018 15:50

A G R I C U LT U R A

KIT DE probas DE ENSILADO Pódese usar material na granxa para valorar a forraxe antes de ensilar e no silo unha vez aberto. Antes de ensilar podemos facer unha valoración da MS cun medidor de humidade ou usando o método do microondas e tamén valorar os azucres cun refractómetro (nivel de azucres antes de ensilar). Poderíase valorar tamén o nivel de lactobacilos epifíticos (cultivo en ágar MRS) e usar un NIR portátil para facer unha valoración previa de MS e proteína. Unha vez aberto o silo, podemos facer un control da temperatura, do pH e da densidade de compactación, así como usar de novo un NIR portátil para comprobar as determinacións nutricionais e valorar a MS. Control da temperatura. A nivel práctico pódese usar un termómetro para o control das temperaturas na fronte do silo e unha sonda para mirar as do interior. É importante a interpretación dos resultados, nun silo estable a temperatura do exterior será sempre máis baixa que na zona central polo efecto de disipar calor cara a fóra. Un aumento da temperatura nas capas de arriba e exteriores indica unha actividade de fermentos (inestabilidade aerobia). Control do pH. Tamén se pode medir o pH cun pH-metro (necesítase silo con MS baixas para extraer líquido para a medición) ou ben usar tiras de pH. Coa axuda dun espreme-allos pódense sacar unhas pingas da forraxe e facer a lectura. Hai que interpretar os resultados do pH medido respecto ao pH estimado ou ideal (é dicir, o pH que debería ter a forraxe en función da MS e que, segundo a fórmula de Haigh, sería para o silo de raigrás: pHe = 0,0359 por MS + 3,44). Un pH demasiado alto (medido > estimado) indica fermentación butírica por clostridios por altpolo nivel de cinzas ou por presenza de xurros (esterco), unha mala compactación ou un atraso no selado que implica actividade de fermentos (que consomen láctico e aumentan o pH). Tamén un exceso de fermentación acética dará un pH máis alto.

Control de densidade. Pódese usar un densitómetro ou tubo de densidade axustado a un trade para sacar mostra do tubo de densidade e, segundo o volume extraído, faise lectura e estímase a densidade en kg de MS por m³. O obxectivo é sempre estar por encima dos 210 kg MS/m³ e recoméndase unha lectura do terzo superior, outra do terzo medio e outra do terzo inferior e facer unha media dos tres valores obtidos. O problema adoita estar no terzo superior, onde habitualmente non se chega aos 200 kg de MS/m³ e, por tanto, será propenso á entrada de osíxeno e á inestabilidade aerobia. Coas densidades pódese facer unha estimación do cubicaxe e das toneladas de forraxe do silo. Control organoléptico. Finalmente, hai que usar os sentidos, facer unha inspección visual para detectar cambios de cor, zonas marróns (pardeamento) ou negras (putrefacción, blacklayers ou capas negras) e ver crecemento de fungos (mofos). Tamén cómpre facer uso do olfacto para detectar cheiros (cheiro a herba fresca ou láctico, cheiro a vinagre ou acético, cheiro fétido ou butírico, cheiro pútrido, cheiro a alcol ou etanol). Manualmente pódese examinar a MS facendo forza coas mans para ver se solta auga ou non (límite do 25 % MS) ou ben usar algún medidor ou sonda de humidade para saber a MS. A inspección visual permítenos tamén valorar o procesado e o picado da forraxe e, cun separador de partículas, pódense determinar as porcentaxes de tamaño de partículas da forraxe (usar separador de partículas de forraxe de Penn State). Por último, un lavado en auga dunha mostra de silo previamente pesada pode permitir unha valoración aproximada da terra que leva (valoración de cinzas descontando a porcentaxe teórica destas que lles corresponde aos minerais propios da forraxe).

UN LAVADO EN AUGA DUNHA MOSTRA DE SILO PREVIAMENTE PESADA PODE PERMITIR UNHA VALORACIÓN APROXIMADA DA TERRA QUE LEVA

Todas estas estimacións analíticas e as levadas a cabo usando o material descrito no propio silo permítennos avaliar a calidade da fermentación do silo que, segundo o laboratorio LKS de referencia en Alemaña e o DLG, se poderían clasificar do 1 ao 5 como moi ben fermentados (1), ben fermentados (2), fermentación regular (3), mal fermentados (4) e moi mal fermentados (5), estes últimos non aptos para o consumo dos animais. A táboa do LKS para valorar a fermentación do ensilado de herba (raigrás) sería a última lectura e interpretación a facer de todos os resultados obtidos do silo.

Agradecementos A todo o equipo técnico de Adial, especialmente aos veterinarios Antón Camarero Suances e Joan Soler Portell por compartir as súas experiencias e os seus coñecementos dos ensilados.

BIBLIOGRAFÍA

Block, Elliot- WebinarArm and Hammer, Amsterdam 16.02.2018 Soler, Joan – Seminario sobre Conservación ensilados, Girona, 26.01.2018 Camarero, Antón – Documentación del Sila Aprende (talleres de ensilado), febrero 2018 Millimonka, Andreas – Documentación técnico comercial de AddconGmbh Richart, Wolfram – Tablas de valores del LKS (International Silage Summit), Leipzig 2014

60 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_agricultura_fermentacion_galego_03.indd 60

20/03/2018 17:41

vacapinta002_publicidade_flevie.indd 61

18/03/2018 11:59

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Resultados da avaliación de variedades de millo forraxeiro en Galicia Ofrecemos a actualización do ano 2018 das características produtivas e nutricionais das variedades comerciais de millo forraxeiro avaliadas polo Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo. María José Bande Castro. Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM). Xunta de Galicia

millo, nas condicións de cultivo europeas, resultou ser o cultivo máis eficiente para producir alimentos de alta enerxía para ruminantes mediante a colleita de toda a masa forraxeira e a súa conservación en ensilado. Isto débese a: (1) alta eficiencia

na síntese de hidratos de carbono con aforro de auga nas condicións estivais das zonas temperadas permitida polo seu metabolismo; (2) xeración de híbridos cada vez máis produtivos e adaptados a diferentes ambientes mediante o proceso continuo de mellora

xenética ao que foi sometido o millo durante máis de 90 anos, e (3) a mellora nas técnicas de cultivo (fertilización racional, rotacións, control de adventicias e sistemas de colleita e ensilado). O millo forraxeiro é abundantemente cultivado no norte de España e, concretamente, en Galicia, xa que a súa produción está directamente ligada á produción de leite e carne. Segundo a última actualización dos datos oficiais do Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (2016), a superficie de Galicia destinada ao cultivo de millo forraxeiro no ano 2015 foi de 69.545 hectáreas (a maioría en secaño) e obtívose unha produción de 2.450.971 toneladas de forraxe verde, o que supuxo o 64,4 % e o 54,8 % de España, respectivamente, e deixa ver a relevancia que ten nas explotacións gandeiras galegas. As necesidades concretas dunha explotación poden ser diferentes das doutra, polo que non se pode chegar a ter un millo para ensilar ideal para todos; requírese unha variedade para cada caso.

62 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_EspecialSementeiraMillo_variedadesCiam_galego_02.indd 62

17/03/2018 02:57

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Elixir ben a variedade a sementar é moi importante para aumentar a rendibilidade do cultivo de millo, pois o 70 % dos custos de produción do cultivo do millo para ensilar son fixos. A preparación do terreo e os tratamentos fitosanitarios previos non dependen da produción esperada nin das propiedades da forraxe que se obterá. Polo tanto, a medida que aumentamos a produción por hectárea diminúe o custo total por quilogramo de materia seca, é dicir, polos mesmos cartos poderemos obter os nosos obxectivos ou non. O CIAM, coma cada ano desde 1999, realizou ensaios para a avaliación de variedades comerciais de millo forraxeiro, co obxectivo de ofrecer os resultados das características produtivas e nutricionais das diferentes variedades comerciais a gandeiros, cooperativas, centros de compras etc. para apoiar tecnicamente a decisión da variedade a empregar en cada situación concreta. Os ensaios leváronse a cabo en catro localidades galegas, situadas nas co-

marcas con maior superficie cultivada de millo forraxeiro e que abranguen zonas xeográficas distintas: Sarria (centro sur de Lugo), Trasdeza (nordés de Pontevedra), Ordes (centro da Coruña) e A Mariña Oriental (nordés de Lugo). Coma cada ano os resultados obtidos publícanse nun díptico informativo, que se distribúe entre cooperativas agrarias e agricultores individuais a través das oficinas agrarias comarcais, e tamén está dispoñible na páxina web http://www.ciam.es. Nas táboas que aparecen a continuación exponse a información necesaria para unha boa escolla da variedade a usar, en función das condicións de cada gandeiro para cada sementeira, podendo darse o caso de que un mesmo gandeiro pode elixir distintas variedades para diferentes parcelas, normalmente coa finalidade de ensilalas todas no mesmo momento. A maioría das consultas realizadas sobre a escolla de variedades a sementar perseguen unha maior profesionalización

elixir ben a variedade a sementar é moi importante para aumentar a rendibilidade do cultivo de millo, pois o 70 % dos custos de produción son fixos

das explotacións, o que leva consigo que a colleita teña lugar, cada vez con máis frecuencia, no momento óptimo de maduración (gran pastoso-vítreo), é dicir, téndese a ensilar mellor.

RESULTADOS Os resultados aparecen divididos en dúas táboas. Na táboa 1 atópanse as variedades que alomenos foron avaliadas durante dous anos e, polo tanto, con datos de maior fiabilidade. Na táboa 2 aparecen aquelas variedades cun só ano de experimentación na rede, considerándose os resultados provisionais, dado que un só ano non é suficientemente significativo para facer unha avaliación acertada.

Distribuido por:

www.euralis-semillas.com

www.xesga.net XESGA

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 63

vacapinta002_EspecialSementeiraMillo_variedadesCiam_galego_02.indd 63

19/03/2018 20:25

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Táboa 1. Resultados das variedades con dous ou máis anos de avaliación Variedade

Días S-C (días)

Altura (cm)

Espiga (% MS)

RMS (t/ha)

RMOD (t/ha)

DMO (%)

PB (% MS)

Anos

Comercial

KOMPETENS EUROSTAR AMADEO GRIZZLY QUATRO MAS 18.C DKC 3390 ES ALBATROS MALTON BELUGI ES METRONOM ARECIBO PHARAON BARSA ES BOMBASTIC RGT AFIXX MAS 24.A MEXICANA ISORA JULIETT SUNMARK ES WATSON LUCAM DYNAMITE FORVIA ITEA ES SIGMA MAS 23.B BACKARI ES METHOD SUFAVOR DARIDOR IZABAL SURREAL SUSANN SY KAIRO FORTIM KATARI DKC 4117 AGV 4308 SIMPATICO KWS PESANDOR CODIGREEN DUERO CHAMBERI DEL RÍO DKC 4114 MAS 27L DK 315 BENICIA HUXXTOR SUBITO ES FLATO

115 116 117 118 118 119 119 119 119 119 119 120 120 120 120 120 120 120 121 121 121 121 122 122 122 122 122 122 122 122 122 123 123 123 123 123 123 123 123 124 124 124 124 124 125 125 125 125 126 126 126 127 127

253 270 252 266 261 255 269 272 249 272 270 261 241 272 266 263 266 259 254 272 239 277 248 271 265 246 278 266 274 289 266 273 276 268 267 275 270 269 259 273 283 267 261 246 270 260 261 274 273 276 283 270 264

54,0 49,9 53,7 52,8 53,8 51,9 52,0 53,6 54,4 52,5 52,5 49,3 51,0 52,8 52,2 52,3 50,8 50,7 51,0 50,7 48,9 49,6 53,3 52,0 50,7 51,7 50,1 51,6 50,5 48,5 48,1 46,5 48,7 51,7 48,9 54,5 49,9 52,1 50,9 49,3 50,5 51,8 51,2 48,5 49,5 51,4 52,9 54,3 49,8 51,1 48,7 49,3 49,6

20,1 21,1 20,2 21,1 20,7 20,5 20,2 21,9 17,6 20,6 21,2 20,4 19,3 20,3 21,6 21,1 21,5 19,9 20,1 21,1 20,9 23,0 20,4 20,3 21,1 22,5 22,8 20,4 21,0 22,3 21,1 20,8 21,5 22,4 21,1 21,7 20,8 20,2 21,4 23,4 23,7 22,6 20,6 18,8 23,9 20,9 21,5 21,8 21,4 21,9 22,1 22,9 21,4

14,0 14,3 14,0 15,1 14,3 13,9 14,1 15,0 12,1 14,2 14,5 14,1 13,2 13,6 14,7 14,6 14,7 14,1 13,9 15,0 14,5 16,2 14,3 13,5 14,4 16,0 15,5 13,9 14,5 15,2 14,5 14,5 14,8 15,3 14,5 15,0 14,3 13,9 15,0 16,6 16,5 15,4 14,4 12,9 16,7 14,6 14,8 15,0 14,8 14,6 15,1 15,6 14,8

101 103 101 108 103 100 101 108 87 102 105 101 95 98 106 105 106 101 100 108 105 117 103 97 103 115 111 100 104 110 104 104 106 110 105 108 103 100 108 119 118 111 103 93 120 105 107 108 107 105 109 112 106

72,2 70,7 72,2 73,9 71,5 70,5 72,6 71,3 71,7 71,9 70,9 71,8 71,1 69,8 70,8 71,8 71,3 73,1 72,4 73,8 72,2 73,4 72,8 69,1 70,8 74,5 71,0 70,9 71,5 71,1 71,7 72,2 71,0 70,9 71,7 72,2 71,6 71,7 73,0 74,1 72,2 70,6 72,3 71,6 73,0 72,7 71,7 71,2 72,4 69,6 71,1 70,9 71,8

6,7 7,0 7,0 6,9 6,8 6,9 7,2 6,7 7,3 7,0 6,8 7,0 6,8 6,9 6,9 7,1 6,8 6,9 7,0 7,0 6,8 6,8 6,7 7,1 6,8 7,1 6,9 6,9 6,8 6,4 6,9 6,2 6,8 6,6 7,1 6,7 6,8 7,0 6,6 6,7 6,5 6,2 6,8 6,6 6,8 6,8 6,4 6,6 6,7 6,1 6,6 6,5 6,5

2 3 2 2 2 2 6 2 2 2 2 2 6 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 5 2 2 2

KWS EURALIS KWS AGROMUNDO BATLLE MAISADOUR SEMENCES MONSANTO AGV BATLLE CAUSSADE EURALIS PROCASE-DFV ADVANTA BLUE SEMENCES EURALIS R.A.G.T. MAISADOUR SEMENCES PANAM (Cecoagro) PANAM LG ROCALBA EURALIS EUROARESPA SL MAISADOUR SEMENCES BLUE SEMENCES SOUFFLET SEEDS EURALIS MAISADOUR SEMENCES AGROEUME AGV ROCALBA BATLLE PANAM ROCALBA ROCALBA SYNGENTA EUROARESPA SL AGROEUME MONSANTO AGV KWS KWS CODISEM FITÓ AGROEUME PROCASE MONSANTO MAISADOUR SEMENCES MONSANTO PIONEER R.A.G.T. FITÓ EURALIS

64 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_EspecialSementeiraMillo_variedadesCiam_galego_02.indd 64

17/03/2018 02:57

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Táboa 1. Resultados das variedades con dous ou máis anos de avaliación (continuación) Variedade

Días S-C (días)

Altura (cm)

Espiga (% MS)

RMS (t/ha)

RMOD (t/ha)

DMO (%)

PB (% MS)

Anos

Comercial

ARKADI MARCELLO DKC 4621 AGROSTAR MAS 35.K MAS 33.A GINKO OBIXX ZAMORA KANU PHILEAXX CLARICA ELZEA ES BOOMER MANACOR BC 292 PANDA LG 33.85 MARTELI WAMGAL RULEXX ANADON DKC 4608

127 127 127 127 127 127 128 128 128 129 129 129 129 129 130 130 130 130 130 131 131 131

264 266 268 278 269 278 284 286 251 273 262 259 275 296 274 260 271 265 292 271 260 269

50,5 51,8 49,8 48,5 50,7 50,4 50,8 50,6 51,9 50,6 52,6 53,1 52,6 47,8 50,0 51,2 50,1 48,4 49,5 51,4 47,6 52,4

21,2 21,2 23,3 22,4 22,3 23,0 23,0 22,3 20,9 22,1 22,4 20,3 19,7 24,7 22,3 20,4 23,8 22,0 23,5 24,0 22,6 22,2

15,0 14,6 16,4 14,9 15,3 15,9 15,8 15,2 14,3 14,9 15,5 13,8 13,3 16,9 15,2 14,0 16,4 15,2 15,6 16,7 15,7 15,5

108 105 118 107 110 114 114 109 103 107 111 99 96 122 110 101 118 109 112 120 113 111

73,3 71,4 73,8 69,2 71,6 72,0 71,4 71,1 71,4 70,4 72,0 71,1 70,2 71,1 71,2 71,9 71,3 71,9 69,1 72,2 72,7 72,5

7,0 6,7 6,3 6,7 7,0 6,3 6,3 6,6 6,5 6,5 6,3 6,6 6,4 6,2 6,4 6,6 6,4 6,0 5,9 6,4 6,5 6,0

2 2 2 4 2 2 2 2 2 2 3 5 2 2 3 2 3 2 2 2 2 2

AGROEUME KWS MONSANTO EURALIS MAISADOUR SEMENCES MAISADOUR SEMENCES FITÓ R.A.G.T. FITÓ BC R.A.G.T. PIONEER PANAM AGV FITÓ BC LG CAUSSADE WAM R.A.G.T. PROCASE MONSANTO

GENÉTICA NS 80 AÑOS DE BUENAS SEMILLAS SUMINISTRAMOS TRATAMENTO BIOLÓXICO PARA A SEMENTE

GALEGA DE SEMENTES

SUMINISTRAMOS TRATAMIENTO BIOLÓGICO PARA LA SEMILLA WE SUPPLY BIOLOGICAL SEED DRESSING

SILO Y GRANO VARIEDADES

GALICIA ASTURIAS PORTUGAL

FENELON NS3022 NS3014 NS3023

NS444 NS4051 NS5051 ANTHINS

WAMESTRADA S.L.L. Zona industrial de Toedo - 36680 A Estrada, Pontevedra Telf. 986 572 445 www.semillaswam.com info@semillaswam.com

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 65

vacapinta002_EspecialSementeiraMillo_variedadesCiam_galego_02.indd 65

17/03/2018 02:57

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Táboa 1. Resultados das variedades con dous ou máis anos de avaliación (continuación) Variedade

Días S-C (días)

Altura (cm)

Espiga (% MS)

RMS (t/ha)

RMOD (t/ha)

DMO (%)

PB (% MS)

Anos

Comercial

LOUBAZI

131

290

50,3

23,6

16,3

117

71,9

6,7

CAUSSADE

DS 0747

131

267

49,9

21,2

14,9

107

73,4

6,7

PROCASE

LG 30.444

131

278

51,4

23,7

16,7

120

73,4

6,5

MAS 49.G

132

276

53,0

22,4

15,3

110

71,4

6,7

MAISADOUR SEMENCES

DA SCIPIO

133

270

51,1

21,7

15,1

108

72,3

6,4

PROCASE

DEVOLVI

133

276

48,8

23,2

16,2

117

73,0

6,5

AGROEUME

ES SENSOR

133

282

51,4

23,6

16,5

119

72,5

6,1

EURALIS

NS 3022

133

266

51,4

22,8

16,0

115

72,7

6,6

WAM

ZP 305

133

276

48,6

22,8

15,3

110

70,0

6,5

WAM

LEMORO

134

259

51,8

22,2

15,2

109

71,1

6,1

KOIPESOL

LG 30.369

134

252

51,3

21,2

15,0

108

73,8

6,4

MAMILLA

134

279

49,8

24,2

16,6

119

71,1

6,6

CAUSSADE

AAPOTHEOZ

134

284

50,7

23,6

16,7

120

73,7

6,0

ADVANTA

ROBERI

134

259

47,8

22,9

16,0

115

72,7

6,0

CAUSSADE

DKC 4845

135

276

51,6

23,4

16,5

119

73,1

6,5

MONSANTO

SENKO

135

281

47,3

22,7

15,9

114

72,6

5,8

KOIPESOL

NKCISCO

138

273

49,6

23,4

15,4

111

68,8

6,2

SYNGENTA

COURTNEY

141

274

47,7

22,8

15,5

112

70,8

6,1

ADVANTA

ELDORA

143

287

47,0

22,9

15,3

110

69,8

6,6

PANAM

CV (%) 3,2 DMS (5 %) 2 Media das testemuñas: 13,9

4,1 6

6,2 1,6

8,0 0,9

8,7 0,7

5,0

2,0 0,8

5,7 0,2

Táboa 2. Resultados das variedades cun só ano de avaliación Días S-C

Altura

Espiga

RMS

RMOD

(días)

(cm)

(% MS)

(t/ha)

MAS 40.F

121

283

46,7

26,6

18,4

ES PEPPONE TALINA LG 31.276 AGV 3666 SY ZEPHIR ES TOLERANCE MISTERI KENOBIS SY PHOTON PAJDAS BC 406 DS 1592 SY GIBRA

121 121 121 121 12 1 122 125 125 128 129 129 132 139

285 263 272 273 255 268 258 279 260 266 270 286 283

52,1 50,4 51,8 50,7 45,5 52,4 50,0 48,4 47,3 49,1 49,0 49,0 50,8

23,5 20,6 22,5 20,6 21,9 20,8 21,8 21,9 21,7 21,2 23,6 25,8 26,1

CV (%) 3,2 4,1 DMS (5 %) 2 6 Media das testemuñas: 13,9

6,2 1,6

8,0 0,9

Variedade

DMO

(%)

(% MS)

132

72,3

6,1

16,5 14,6 15,9 14,2 15,1 14,7 15,0 15,4 15,4 15,2 16,5 18,2 19,1

118 105 114 102 109 106 108 111 111 110 119 131 138

72,8 73,2 73,6 71,6 71,4 70,8 71,0 73,0 73,5 74,6 72,7 73,6 76,4

6,5 7,0 6,6 6,8 7,0 7,0 6,2 6,4 6,9 6,6 7,1 6,5 6,6

8,7 0,7

5,0

2,0 0,8

5,7 0,2

Comercial

MAISADOUR Semences EURALIS AGROMUNDO LG AGV SYNGENTA AGV CAUSSADE KWS SYNGENTA BC BC PROCASE-DFV SYNGENTA

Débese ter en conta que os resultados presentados se obtiveron en condicións óptimas de coidados de cultivo, en pequenas parcelas experimentais, polo que os rendementos obtidos son moi superiores aos que se poden obter nunha parcela real de cultivo dunha explotación. Polo tanto, os datos de rendemento serven para comparar unhas variedades con outras, pero non son aplicables para estimar a produción real.

66 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_EspecialSementeiraMillo_variedadesCiam_galego_02.indd 66

17/03/2018 02:57

Uno de los líderes europeos en semillas de maíz, le ofrece las variedades 2018 para Galicia MAÍZ SILO

GRAN NOVEDAD 2018

fue rtes Raíc es más

- Cam pos

rtes más fue

) (MABEGONDO Nº1 GALICIADUN ANO MÁIS

ES HORNET

Fao 300

ES BOMBASTIC

Fao 260

ES WATSON

Fao 280

ES SENSOR

Fao 300

ES METHOD

Fao 300

ES BOOMER

Fao 350

www.euralis-semillas.com vacapinta002_publicidade_euralis.indd 67

19/03/2018 20:27

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A presentación dos resultados inclúe a seguinte información: Días S-C. Este valor é un índice do ciclo ou da precocidade de maduración, é dicir, os días que transcorren entre a sementeira e a colleita para ensilar na zona máis fría das estudadas, que é a comarca de Ordes, é dicir, con menor integral térmica. Nas zonas con maior integral térmica, temperaturas máis altas no verán, débeselles restar uns 15 días á cifra da táboa. Altura. Altura total da planta. Unha variedade de elevada altura pode ter maior probabilidade de encamado, sobre todo nunha zona de fortes ventos. Espiga. Porcentaxe que representa a mazaroca (carozo e gran) sobre o rendemento en materia seca, compoñente moi relacionado coa calidade nutricional da forraxe. RMS. Expresa o rendemento total da planta enteira en toneladas de materia seca por hectárea. RMOD. Rendemento da planta enteira en toneladas de materia orgánica dixestible por hectárea. Considérase o dato máis importante para avaliar o rendemento dunha variedade, xa que recolle a produción de alimento aproveitable polo animal, é dicir, a parte da materia seca que o animal dixire efectivamente. IP. Índice produtivo. É a porcentaxe que representa o rendemento de cada variedade en materia orgánica dixestible sobre a media do rendemento das testemuñas Agrostar, Clarica e Pharaon (13,9 t/ha MOD), ao que se lle outorga o valor 100 para cada campaña. Este permite de xeito rápido ver aquelas variedades que superan a media das testemuñas, facilitando a selección das variedades máis produtivas.

DMO. Dixestibilidade in vitro da materia orgánica. Ademais da produción de materia orgánica dixestible por hectárea, é importante a dixestibilidade da ración, dado que inflúe noutros parámetros da alimentación, pois dúas variedades poden ter un similar RMOD, ben debido a unha alta produción de materia seca por hectárea cunha baixa dixestibilidade, ben debido a unha menor produción de materia seca cunha dixestibilidade maior, e ambas as dúas producións non son equivalentes. PB. Proteína bruta, en porcentaxe sobre o rendemento en materia seca, determinada polo NIRS. Aínda que o millo non achega todo o contido proteico necesario para unha ración, hai diferenzas significativas entre as variedades estudadas. Anos. Número de anos nos que a variedade foi ensaiada. Comercial. Entidade comercializadora da variedade. CV (%). Coeficiente de variación. É un índice da calidade estatística dos experimentos. Canto máis baixo, mellor. DMS (5 %). Diferenza mínima significativa. É a menor diferenza que debe haber entre dúas variedades para que poidan considerarse diferentes cunha probabilidade do 95 %.

ELECCIÓN DA VARIEDADE Para a correcta elección da variedade o máis importante é adecuar o ciclo do millo á zona e ao momento da sementeira, é dicir, definir os días transcorridos entre a sementeira e a colleita (días S-C). Isto virá dado pola data na que queiramos sementar, as condicións climáticas da zona xeográfica onde se desenvolva o cultivo, a alternativa forraxeira, as condicións da explotación e a data prevista de colleita.

Unha vez coñecido o intervalo de precocidade (días S-C) que se pode utilizar na explotación, e se o obxetivo é obter o maior rendemento de alimento aproveitable por unidade de superficie, escolleremos aquela variedade con maior IP. No caso de IP moi semellantes deberemos atender a outros parámetros, como poden ser a porcentaxe de mazaroca, a dixestibilidade da materia orgánica ou a proteína bruta. Para obter unha boa rendibilidade do cultivo de millo forraxeiro debemos ter en conta outros factores, coma a calidade da semente, as prácticas de cultivo empregadas, o momento óptimo de colleita e a técnica de ensilado.

REDE DE ENSAIOS EN COLABORACIÓN • Servizo de Transferencia Tecnolóxica, Estatística e Publicacións • Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) • Servizo de Sanidade e Produción Vexetal

AGRADECEMENTOS Agradecémoslles aos técnicos a axuda e contribución no desenvolvemento deste traballo (persoal do Centro de Formación e Experimentación Agroforestal Pedro Murias de Ribadeo, do Servizo de Explotacións Agrarias de Lugo, do Servizo de Sanidade e Produción Vexetal de Santiago e do Servizo de Transferencia Tecnolóxica, Estatística e Publicacións de Santiago) e aos propietarios das parcelas nas que se levan a cabo os ensaios, a súa dedicación e o seu apoio.

zález Ángel Gil Gonrial Lalín 2000

A RAGT IBÉRIC de maíz e d n ió c c le La mejor se de semillas

st Polígono Indu A-3 ansporte, nave Tr l Ciudad de 0 50 36 edra Lalín - Pontev 535 636 0 67 : no Teléfo s el@hotmail.e e-mail: gilang

68 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_EspecialSementeiraMillo_variedadesCiam_galego_02.indd 68

21/03/2018 13:36

VARIEDADES RECOMENDADAS para ensilaje en GALICIA

AGN 625 Suras NOVIDADE

NOVIDADE

pub_rocalba_galego.indd 69

Fao 700

700

Fao 500

500

Sciello

Fao 450

Isia

Fao 400

Scoff

500

400

Fao 350

400

Pompeo

Fao 300

Susann

Fao 280

Suzy

Fao 240

300

200

600

400

300

200

100

18/03/2018 15:58

¿DE QUÉ SE TRATA? Es la nueva solución en tratamiento de semillas de maíz que asocia materias activas innovadoras, eficaces, seguras y respetuosas con el medio ambiente.

¿CUÁLES SON SUS COMPONENTES?

1 FUNGICIDA EL PROTECTOR ESTÁNDAR MAS* DE AMPLIO ESPECTRO Los hongos de las especies Pythium y Fusarium, responsables de las enfermedades de la siembra y de la podredumbre en la nascencia, pueden provocar pérdidas importantes de plantas, afectando directamente a la densidad y al rendimiento de los cultivos. Estos hongos están presentes en la tierra y en los residuos de cosecha, por lo que todas las semillas MAS, incorporan de serie un protector con la materia activa Thiram de amplio espectro.

BIOESTIMULANTE

LA GARANTÍA MAS PARA ASEGURAR LA NASCENCIA «EN CUALQUIER SITUACIÓN» ORIGEN

ACCIÓN

El bioestimulante incluido en los protectores Agrostart y procede de las familias de las SHB (Sustancias Húmicas Biomiméticas). Está formado por un equilibrio de ácidos húmicos y fúlvicos específicos, formulados para su aplicación líquida. Los ácidos húmicos y fúlvicos actúan sobre la nutrición mineral mejorando la biodisponibilidad de los elementos minerales: - Aumento de la superficie de transferencia eficaz de las raíces. - Estimulación de la absorción de los nutrientes disponibles.

¿CUÁLES SON SUS BENEFICIOS? 1. Ganancia de rendimiento hasta el +3% según condiciones.

4. Aumento en la concentración de almidón.

Máxima eficacia en condiciones difíciles (frío, lluvias…)

El maíz es la fuente principal de energía en la dieta del ganado bovino. Un maíz con más almidón se traduce en un ahorro del pienso aportado a la dieta o en una mayor producción de leche. En el siguiente gráfico observamos, como el contenido en almidón de la variedad con el tratamiento Agrostart aumenta en un +2,3% respecto a la variedad con el tratamiento estándar. Esta diferencia, supone a su vez, un aumento de la producción lechera de +0,25 l/vaca/día. Ganancia en el contenido de almidón con el tratamiento Agrostart

2. Aumento de la superficie de intercambio eficaz de las raíces. 3. Mejora de la absorción de los nutrientes disponibles.

Agrostart

vacapinta002_publirreportaxe_maisadour.indd 70

Estándar

21/03/2018 00:58

DELAGRO anuncio AgroStart.pdf

20/3/18

18:32

CMY

vacapinta002_publicidade_delagro maissadour anuncio.indd 71

21/03/2018 01:00

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A importancia dos recursos fitoxenéticos: o caso do millo Neste artigo fálase da importancia da conservación de xermoplasma de millo e, máis concretamente, dos traballos de conservación de variedades e de melloramento xenético de híbridos levados a cabo na Misión Biolóxica de Galicia.

O tipo de variedade empregado naquel tempo nos Estados Unidos era o que se coñece como un híbrido simple, é dicir, o cruzamento entre dúas liñas puras. Unha liña pura é un homocigoto, cunha produción moi pequena debido ao universal fenómeno da depresión consanguínea. Cando se cruzan dúas liñas puras entre si restáurase o vigor (é o que se coñece co nome de heterose) e obtense o que xeneticamente se denomina unha F1 e, comercialmente, un híbrido simple. Cando as dúas liñas combinan ben, a produción pode chegar a cifras espectaculares, moi superiores ás que se obteñen coas antigas variedades de polinización libre. Non é de estrañar, por tanto, que este tipo de híbridos siga sendo o predominante en todas as zonas desenvolvidas do planeta que cultivan millo.

Distintas liñas puras de millo

Amando Ordás. Profesor de Investigación ad honorem. Misión Biolóxica de Galicia (CSIC) aordas@mbg.csic.es

Vigor híbrido: híbrido de millo A639 x EP42 entre as súas liñas parentais

ANTECEDENTES

fungo Bipolaris maydis, bastante común no millo en todo o mundo, causa unha enfermidade do tipo das que se adoitan chamar “tizóns foliares” e que xeralmente non produce grandes danos. Con todo, en 1970 e 1971 este tizón arrasou grandes áreas do Corn Belt dos Estados Unidos, a principal zona mainceira

do mundo, orixinando unhas perdas en 1970 de 1.000 millóns de dólares (máis de 6.000 millóns de dólares a prezos de hoxe). As perdas, como se ve, foron cuantiosas e a pregunta que inmediatamente xorde é: por que, de súpeto, ese fungo produciu eses tremendos danos? A razón, como logo se soubo, foi a uniformidade xenética (Bruns, 2017).

72 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_xermoplasma_galego_01.indd 72

17/03/2018 03:06

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Agora ben, que relaciĂłn ten todo isto coa epidemia mencionada mĂĄis arriba? A produciĂłn de semente do hĂbrido simple faise en campos illados, ĂŠ dicir, afastados doutra variedade para que o pole desta Ăşltima non contamine o hĂbrido que estamos a producir. ColĂłcanse sucos intercalados da liĂąa pura, que actĂşa como parental feminino (ĂŠ dicir, como femia), con sucos da liĂąa que actĂşa como parental masculino (ĂŠ dicir, como macho). Antes da floraciĂłn despendĂłnanse as femias; noutras palabras, ĂĄ liĂąa pura femia arrĂncaselle o pendĂłn antes de que este produza pole. AsĂ garantimos que o Ăşnico pole que hai no campo de produciĂłn de semente ĂŠ da liĂąa pura macho. Na recolecciĂłn recollemos sĂł o gran das plantas femias, que serĂĄ a semente do hĂbrido simple que se venderĂĄ na campaĂąa do ano seguinte. Este proceso de despendonado ĂŠ custoso e poderĂase suprimir completamente se a liĂąa femia non producise pole, ĂŠ dicir, se fose androestĂŠril. Este mĂŠtodo de producir semente hĂbrida mediante a tĂŠcnica da androesteri-

A conservaciĂłn do xermoplasma dun cultivo ĂŠ un seguro contra a apariciĂłn de perigos COMA OS DERIVADOS da uniformidade xenĂŠtica

lidade era a predominante en 1970. Para iso utilizĂĄbase un tipo de citoplasma chamado T que producĂa a devandita androesterilidade. A raza predominante de B. maydis era ata esa data a coĂąecida como raza O, que, como se dixo anteriormente, non producĂa grandes danos sobre a planta de millo. Deseguido descubriuse que aparecera unha nova raza do patĂłxeno (a raza T), extremadamente virulenta sobre o citoplasma T. En realidade, a androesterilidade era producida por un xene mitocondrial (T-urf13) que se descubriu con posterioridade, o cal era extremadamente susceptible ĂĄ nova raza do fungo. Por fortuna, nas colecciĂłns de xermoplasma existĂa

outro citoplasma (o N, inmune ao ataque da raza T do fungo), co que nun par de anos se lles puido ofrecer aos agricultores semente producida sen o citoplasma T e, por tanto, resistente ao fungo. PĂłdese especular no que poderĂa suceder se todo o millo do mundo levase o xene T-urf13 e se desen as condiciĂłns adecuadas para o crecemento do fungo. PoderĂase chegar a pensar que a especie poderĂa estar en perigo, incluso, de desaparecer. Sen chegar a tales extremos, este caso real pon de manifesto os perigos aos que pode conducir a uniformidade xenĂŠtica: extrema susceptibilidade a un cambio de condiciĂłns ambientais e posible destruciĂłn, quizais irreversible, dun xenotipo determinado.

JULLEN JULLEN

Ciclo 400-420. Ciclo 400-420. Adaptado a zonas de alto estrĂŠsatĂŠrmico. Adaptado zonas de Alto contenido alto estrĂŠs tĂŠrmico. en proteĂna y almidĂłn. Alto contenido Para llenar el silo en proteĂna y almidĂłn. con pocas hectĂĄreas. Para llenar el silo con pocas hectĂĄreas.

NOVEDAD NOVEDAD

ATOMIC ATOMIC Ciclo 360-380.

Ciclo 360-380. Rendimiento estable. Muy bunaRendimiento tolerancia a estable. hogos incluyendo cefalosporium. Muy buna tolerancia a hogos incluyendo cefalosporium.

SENKO SENKO Ciclo 300.

OFICINA CENTRAL OFICINA CENTRAL Edificio Galia Puerto Edificio Galia Puerto Carretera Esclusa,11.11. Carretera dede lala Esclusa, Oficina 3. 14. 41011 SEVILLA. Oficina 3. 14. 41011 SEVILLA. Tel.: 954 921 701 Âˇ Fax: 954 924 779 Tel.: 954 921 701 Âˇ Fax: 954 924 779

SIEMBRA SIEMBRA RENTABILIDAD. RENTABILIDAD. CONFĂ?A CONFĂ?A EN EN EL EL LĂ?DER. LĂ?DER.

Ciclo 300. Alto potencial productivo. Alto contenido en almidon. Alto potencial productivo. Producciones estables Alto contenido encalidad. almidon. y de Producciones estables Alta rusticidad. y de calidad. Alta rusticidad.

Ciclo 280. Ciclo 280. Hibrido estable. Mazorcas largas. Hibrido estable. Muy vigoroso. Mazorcas largas. Magnifica sanidad. Muy vigoroso. Magnifica sanidad.

COBALT COBALT Ciclo 260.

Ciclo 260.

Cubre rĂĄpidamente terreno. Cubreel rĂĄpidamente Mazorcas anchas, el terreno. rematadas Mazorcas anchas, y homogĂŠneas. rematadas Silo de alta calidad. y homogĂŠneas. Ensilado, grano Silo de alta calidad. y grano hĂşmedo. Ensilado, grano Aptitud: Forraje/grano. y grano hĂşmedo. Aptitud: Forraje/grano.

DelegaciĂłn Norte: OLEOKELSA 923 300 228 DelegaciĂłn Norte:

OLEOKELSA 923 300 228 DelegaciĂłn Galicia: TomĂĄs PĂŠrez 667 499 801 DelegaciĂłn Galicia: 667 499 801

KREON KREON

koipesolsemillas.es koipesolsemillas.es

03.2018 | Vaca Pinta n.Âş 2 | 73

vacapinta002_especialSementeiraMillo_xermoplasma_galego_01.indd 73

! "# $ %& ##

21/03/2018 00:52

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

O xermoplasma local proporciónalle ao mellorador un material ben adaptado ás condicións climatolóxicas e edáficas dunha zona

Dada a importancia da agricultura norteamericana na economía mundial, o ataque de B.maydis serviu para que os poderes públicos de numerosos países tomasen conciencia da importancia do perigo da uniformidade xenética e lles prestasen atención aos esforzos de numerosos científicos por conservar a maior cantidade posible de xermoplasma, palabra coa que se designa ao conxunto do material hereditario dunha especie. Hai que dicir, de todos os xeitos, que antes de 1970 xa ocorreran outros casos nos que a uniformidade xenética producira catástrofes. Á parte de casos posiblemente menos divulgados, aínda que tamén de catastróficas consecuencias, son moi coñecidas as grandes fames negras de Irlanda de mediados do século XIX como consecuencia do cultivo case único dunha variedade que resultou susceptible, extremadamente susceptible, aos ataques do fungo Phytophthora Infestans, e cuxa consecuencia máis visible foi a grande emigración de irlandeses cara ao Novo Mundo. A conservación do xermoplasma dun cultivo, é dicir, do conxunto de xenes desa especie, é, pois, un seguro contra a aparición de perigos como os apuntados anteriormente derivados da uniformidade xenética.

Cámara fría de conservación de xermoplasma da MBG

A SITUACIÓN MUNDIAL

OS BANCOS DE XERMOPLASMA

Para impulsar a conservación e utilización dos recursos fitoxenéticos creouse en 1974 o International Board for Plant Genetics Resources (IBPGR) por parte do Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR). A súa función básica é promover unha rede internacional de centros de recursos xenéticos para fomentar a recolección, a conservación, a documentación, a avaliación e o uso do xermoplasma vexetal, e contribuír así a elevar o nivel de vida e benestar dos pobos en todo o mundo. Tras diversas vicisitudes, o nome actual da institución é Bioversity International, consolidándose como un organismo eficaz que pasou a ocupar un lugar preeminente no mundo na conservación da biodiversidade vexetal e na loita contra a erosión xenética. O xermoplasma local proporciónalle ao mellorador un material ben adaptado ás condicións climatolóxicas e edáficas dunha zona e, xeralmente, presenta unha gran resistencia ás pragas e enfermidades comúns do cultivo na zona. Esta é outra das razóns que moveu desde antigo a comunidade científica a realizar grandes esforzos na conservación de xermoplasma, moitas veces sen apoio das administracións que debían financiar tales traballos.

É obvio que a conservación de biodiversidade per se carece completamente de valor se tal biodiversidade non se pon a disposición dos melloradores. Máis aínda, para que a biodiversidade conservada sexa de utilidade inmediata é preciso que o traballo levado a cabo nos bancos de xermoplasma (lugares onde se gardan coleccións de material xenético, así como información sobre as mesmas) non se limite á estrita conservación do material a medio ou a longo prazo, senón que debe abarcar outros aspectos, tales como a vixilancia continua das mostras para asegurar a súa viabilidade, a avaliación do xermoplasma conservado e o desenvolvemento dun eficaz sistema de almacenamento e difusión dos datos obtidos. Viabilidade Un banco de xermoplasma necesita controlar a viabilidade dunha entrada inmediatamente ao recibo dunha mostra e, posteriormente, a intervalos regulares de tempo. Cando o poder xerminativo baixa dun mínimo determinado (60-70 %), débese levar ao campo a fin de proceder á súa rexeneración. O obxectivo final é que o seleccionador que queira usar o material dispoña en todo momento dunhas mostras viables.

74 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_xermoplasma_galego_01.indd 74

17/03/2018 03:06

pub_syngenta.indd 75

18/03/2018 15:59

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Avaliación Para que unha colección de xermoplasma lle sexa de utilidade ao mellorador debe ser avaliada. Moitas coleccións avalíanse de forma inadecuada e, en consecuencia, carecen de utilidade. A avaliación é unha operación custosa e, por tanto, debe planearse co máximo coidado. Pódense distinguir nela dúas fases: 1. A primeira fase consiste na simple descrición do material: lugar de recollida da mostra, clasificación botánica, nome local, método de mantemento por parte do agricultor etc. Isto é o que se adoita denominar como a obtención dos datos de pasaporte de cada entrada do banco. Esta breve descrición pode serlle xa de utilidade ao mellorador, xa que, por exemplo, a área de procedencia da variedade pode indicarlle se é probable que presente resistencia á seca ou a unha enfermidade determinada. 2. A segunda fase pode ser todo o complexa e extensa que se queira e pode abarcar datos sobre características xenéticas, bioquímicas, fitopatolóxicas ou outras. Dado que os recursos económicos dispoñibles son, xeralmente, escasos, hai que buscar un equilibrio entre a intensidade da avaliación e o número de mostras avaliadas. Almacenamento e difusión dos datos Se non existe un eficaz sistema de organizar os datos obtidos nas distintas secuencias de recolección do material e a súa avaliación, así como de facer chegar toda esta información ao seu principal usuario, é dicir, ao mellorador, todo o traballo levado a cabo nun banco de xermoplasma pode quedar condenado ao fracaso. O almacenamento dos datos, así como a súa difusión, debe facerse por medios informáticos. Un obxectivo desexable é alcanzar a compatibilidade entre o sistema empregado polo banco que proporciona os datos e o do mellorador que os recibe. Aínda que isto está aínda lonxe de ser unha realidade, é evidente que a tendencia mundial camiña neste sentido.

Utilización do material A última cuestión que queda por resolver é a da utilización a curto ou medio prazo deste material. Iso implica a agrupación das mostras en grupos taxonómicos afíns, xa que o número de entradas que o banco pode pór a disposición do mellorador adoita ser demasiado grande e, en consecuencia, totalmente inmanexable. Para iso seméntanse as mostras en ensaios, xeralmente sen repeticións e nunha soa localidade dado o gran número de parcelas que resultan. Efectúanse numerosas medidas biométricas que, se hai posibilidade, se poden complementar con datos moleculares ou doutro tipo. A continuación procederase a efectuar unha análise de grupos que marcará a pauta para a formación de compostos nun número reducido que poida ser manexado polo mellorador.

SITUACIÓN ACTUAL DA CONSERVACIÓN DA BIODIVERSIDADE DE PLANTAS CULTIVADAS A situación no mundo Un programa de conservación de biodiversidade de plantas cultivadas ten dous obxectivos fundamentais: almacenar a maior cantidade posible de variabilidade de cada cultivo a fin de reducir os perigos de vulnerabilidade xenética e proporcionarlles aos melloradores (contemporáneos ou futuros) un conxunto de xenotipos para os seus programas de selección. En interese dunha maior eficacia, a FAO recomendou en 1973 que os centros de conservación de biodiversidade vexetal (é dicir os bancos de xermoplasma) debían comprender dous tipos de coleccións: base e activas. Un banco base, é dicir, aquel que conserva coleccións base, non se encarga da distribución de material, salvo en circunstancias extremas. A súa función é a de manter as mostras a longo prazo. Os bancos activos conservan as súas coleccións a medio prazo (un duplicado de cada unha das cales debe depositarse no banco base) e deles obteñen os melloradores o material para os seus programas de mellora.

A recolección de variedades locais de millo para o seu uso en programas de mellora xenética foi comezada pola MBG en 1921

Os primeiros bancos mundiais de xermoplasma vexetal xurdiron na URSS e nos EE. UU. Na primeira como resultado dos esforzos de Vavilov na década de 1920 na procura dos centros de diversidade xenética dos cultivos; nos segundos como consecuencia da necesidade de regular as introducións de sementes. Así se creou a Office of Foreign Seed and Plant Introduction en 1897, que estableceu o hoxe mundialmente coñecido sistema de numeración PI (Plant Inventory). Ademais das grandes coleccións rusas e americanas, existen outras máis pequenas ou máis específicas como, por exemplo, as do International Rice Research Institute (IRRI) nos Baños (Filipinas), que, creado en 1960, almacenaba a finais de 1978 máis de 50.000 entradas de arroz ou as 76.546 mostras conservadas en 1983, correspondentes a varios cultivos, no International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics (ICRISAT) en Andra Pradesh (India), por citar só algúns exemplos signifcativos. En Europa Occidental son de destacar os esforzos de EUCARPIA (European Association for Research on Plant Breeding) desde 1960, que conduciron á creación de bancos de xenes en Bari (Italia) e Braunschweig (Alemaña).

76 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_xermoplasma_galego_01.indd 76

20/03/2018 17:42

RGT FARAONIXX NOVEDAD

RGT CORUXXO

NOVEDAD

RGT REFLEXXION RGT RULEXX

NOVEDAD

RGT CONEXXION RGT FAXXANA

RAGT SEMILLAS Una empresa innovadora www.ragt-semillas.es RAGT Iberica • Crta. Burgos km. 2,1 Apdo de Correos 612 • 34004 Palencia • España Tel : (34) 979 725 199 • Fax : (34) 979 711 807

vacapinta002_publicidade_ragt.indd 77

18/03/2018 12:18

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A situación en España En España, por falta dunha política adecuada, por desinterese ou ignorancia dos científicos, ou por unha suma de todo isto, sucederon numerosas catástrofes desde o punto de vista da conservación da diversidade vexetal. Dous exemplos poden bastar para ilustrar este aserto. A colección de cereais efectuada polo profesor SánchezMonge na Estación Experimental de Aula Dei comprendía unhas 3.000 variedades de trigo, 2.000 de cebada e 400 de avea. Todo iso perdeuse, salvo 50 trigos e 256 cebadas. Fixéronse uns fermosos espigarios para mostrarlles as coleccións aos visitantes, pero á marcha do profesor Sánchez-Monge ninguén se preocupou de conservar ese valiosísimo material. O outro exemplo é a colección de variedades de millo de Gallástegui na MBG (MBG). En 1950 este investigador dispoñía de 379 liñas puras ou en segregación, pertencentes a 53 variedades distintas. De todas as liñas, por causas similares ás apuntadas ao falar da Estación Experimental de Aula Dei, só se conservan hoxe sete delas. As variedades perdéronse completamente. Entre elas figuraban poboacións como Golden Nugget, Mammoth, Henderson’s Extra Early ou Wood’s Northern White, que non existen actualmente en ningunha colección do mundo. Ademais destas variedades americanas, tamén se perderon poboacións españolas como Lizargárate (orixe da famosa liña EP1) e outras procedentes do norte e noroeste da península. A situación actual mellorou bastante. Existen coleccións de plantas cultivadas en varios institutos do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), das universidades e dos servizos de investigación agraria das comunidades autónomas. O Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente mantén un Centro de Recursos Fitoxenéticos en Alcalá de Henares (Madrid) e comezou en 1994 un Programa de Conservación e Utilización de Recursos Fitoxenéticos no que participan a maioría dos científicos españois involucrados nos problemas da conservación dos recursos xenéticos das plantas cultivadas. O profesor Gómez Campo creou na Escola Técnica Superior de Enxeñeiros Agrónomos de Madrid a colección mundial de crucíferas silvestres.

A colección de variedades de millo españolas presentes no banco de xermoplasma da MBG comprende 202 poboacións: 177 de millo gran e 25 de millo de flocos O caso do millo Na MBG, centro de investigación radicado en Pontevedra e que pertence ao CSIC, consérvase unha excelente colección de xermoplasma de millo, con especial énfase no material español. Están tamén conservadas as principais variedades do Corn Belt norteamericano pola súa excepcional importancia na mellora xenética do millo de zonas tépedas. As variedades agrúpanse nos tres grandes bloques de cultivos que comprende o millo no mundo: millo gran, millo de flocos e millo doce.

Variedade “Viana”, típica das terras altas do interior de Galicia

Variedade “Salcedo”, antigamente cultivada na comarca de Pontevedra

A recolección de variedades locais de millo para o seu uso en programas de mellora xenética foi comezada pola MBG en 1921. O devandito programa estivo suspendido desde 1960 ata 1971. Neste último ano, ao reorganizarse o programa, houbo que comezar a formar de novo unha colección de xermoplasma español ao terse perdidas, como se explicou anteriormente, todas as variedades que se recolleron no pasado. No momento presente disponse dun total de 252 poboacións (táboa 1).

Táboa 1. Poboacións de millo conservadas no banco de xermoplasma da MBG Tipo de millo

Gran Millo de flocos Doce Total

Orixe

España EE. UU. España EE. UU. EE. UU.

N.º de poboacións

177 18 25 13 19 252

Total

195 38 19

Todo o material ten os seus datos de pasaporte e realizouse un completo estudo de todas as poboacións e das súas relacións fenéticas e heteróticas co xermoplasma americano. É importante destacar que na colección se atopan incluídas as razas do profesor Sánchez-Monge (1962), que estiveron a piques de ser perdidas no seu lugar orixinal de conservación e cuxa importancia é grande ao ser o primeiro intento de clasificación do xermoplasma español e atoparse dentro delas numerosas variedades antigas desaparecidas hai xa moitos anos. A colección de variedades españolas presentes no banco de xermoplasma da MBG comprende 202 poboacións: 177 de millo gran e 25 de millo de flocos. Con esta cantidade de variedades pódese asegurar que o xermoplasma autóctono de millo español está salvado. Hoxe en día as variedades de polinización libre, que se coñecen habitualmente como “variedades do país”, apenas se cultivan, xa que a maioría da superficie cultivada de millo en España está ocupada por híbridos, concretamente por híbridos simples. Agora ben, nestas variedades do país están depositados xenes de adaptación ao medio que non podemos perder para evitar unha catástrofe futura. O estudo deste material e a súa relación co xermoplasma do Corn Belt (Ordás et al., 1994) revelou que as variedades do que podemos chamar España húmida son do tipo “liso” (ou duro); na España seca, é dicir, os dous arquipélagos e a península salvo Galicia e a zona cantábrica, aínda que había moitas variedades lisas, tamén se cultivaban variedades do tipo “dentado” ou, máis ben, “semidentado”. Así mesmo, atopamos variedades de millo de flocos en practicamente todas as zonas. Non obstante, non apareceu ningunha poboación doce; de aí que todas as variedades doces na nosa colección procedan de norteamérica.

78 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_xermoplasma_galego_01.indd 78

21/03/2018 19:04

www.indusagri.es indusagri@indusagri.es

pub_indusagri.indd 79

18/03/2018 16:03

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Poderanse facer híbridos adaptados ás condicións das zonas húmidas españolas a partir unicamente de xermoplasma europeo? A resposta é si

No principio do desenvolvemento do millo híbrido, os melloradores norteamericanos cruzaban as liñas puras en todas as combinacións posibles. Pronto se descubriu que sempre que se cruzaba unha liña procedente da variedade “Reid Yellow Dent” con outra da variedade “Lancaster”, había un gran vigor híbrido. Isto conduciu á aparición dos conceptos de «grupos heteróticos» e «patróns heteróticos». Que significa isto? Significa que a existencia do patrón heterótico «Reid × Lancaster» implica que cruzando liñas do grupo heterótico «Reid» con liñas do grupo heterótico «Lancaster» é moi probable que se obteñan bos híbridos. O patrón «Reid × Lancaster» evolucionou cara ao patrón «BSSS × non BSSS». BSSS son as iniciais de “Iowa Stiff Stalk Synthetic”, unha poboación de síntese baseada na variedade Reid, mentres que “non BSSS” significa outro material, á parte do Lancaster, que non estea relacionado coa variedade Reid. En xeral, un patrón heterótico «A × B» quere dicir que as liñas procedentes do grupo A darán, en xeral, bos híbridos cando se cruzan con liñas procedentes do grupo B. Cada un dos grupos pode ser unha simple variedade, unha raza ou un composto de xermoplasma diverso. Este patrón «BSSS × non BSSS» é o máis usado nas zonas tépedas (nos climas tropicais, debido á sensibilidade do millo ao fotoperiodo, hai que utilizar outros esquemas).Unha pregunta que xorde é: poderanse facer híbridos adaptados ás condicións das zonas húmidas españolas a partir unicamente de xermoplasma europeo? A resposta é si. Na MBG comezouse en 1974 un programa de investigación sobre este tema. O primeiro paso consistiu na procura das poboacións base do posible patrón heterótico. Elixíronse poboacións americanas e razas españolas. A mostraxe do material americano circunscribiuse ao norte do Corn Belt por ser este o mellor adaptado ás condicións da España húmida. As poboacións elixidas foron dúas antigas variedades de po-

Poboacións “EPS6” e “EPS7”, compoñentes do patrón heterótico “xermoplasma español do norte x xermoplasma español do sur”

linización libre (“Minnesota No.13” e “Northwestern Dent”) e dúas variedades sintéticas (“AS-A” e “ASB”) desenvolvidas pola Universidade de Minnesota a partir de liñas puras precoces e de aptitude combinatoria superior. Por parte española escolléronse cinco razas (Sánchez-Monge, 1962) representantes das principais zonas produtoras de millo: Galicia (“Gallego”), Cantábrico (“Norteño”), val do Ebro (“Rastrojero”), Levante (“Enano levantino/Hembrilla”) e Andalucía (“Tremesino”). Con estas nove poboacións expúxose un dialelo que se ensaiou durante tres anos en Pontevedra e Alcalá de Henares. Tomáronse numerosos datos, aínda que para a clasificación taxonómica se empregou unicamente o rendemento. A análise dos resultados mostrou a existencia de dous grupos de poboacións claramente diferenciadas. Por unha parte forman un grupo moi afín as variedades que poderiamos chamar do sur de España, é dicir, a España seca (Rastrojero, Tremesino e Enano Levantino x Hembrilla), moi separadas das restantes. Dentro destas últimas hai, á súa vez, dous grupos: variedades americanas (Minnesota No. 13, AS-A e AS-B) e razas do norte de España, é dicir, a España húmida (Gallego e Norteño), con Northwestern Dent incluído con elas (Ordás, 1991). Á vista destes resultados formáronse as poboacións base dun novo patrón heterótico: «xermoplasma español do norte × xermoplasma español do sur». A poboación do norte (EPS6) constituíuse coas razas Gallego e Norteño e as variedades galegas de polinización libre “Moeche” e “Tuy”. A do sur (EPS7) coas razas Enano levantino/Hembrilla, Rastrojero e Tremesino, ás que se lles engadiu a variedade de polinización libre “Amarillo temprano de Aragón”, procedente do Val do Ebro. As poboacións quedaron finalmente formadas en 1983.

Estas poboacións foron sometidas a tres ciclos de selección recorrente de liñas S1 para o rendemento, carácter que mellorou significativamente coa selección (Vales et al., 2001). A continuación, comezouse un programa de selección recorrente recíproca de irmáns completos. A avaliación dos tres primeiros ciclos de selección mostrou unha notable ganancia no comportamento do híbrido interpoboacional (unha ganancia do 4,1 %/ ciclo) e no da poboación do norte (6,7 %/ciclo), mentres que a poboación do sur non respondeu á selección (Romay et al., 2011). En 2018 comezarase o sétimo ciclo de selección recorrente recíproca.

REFERENCIAS

Bruns HA. 2017. Southern corn leaf blight: A story worth retelling. Agron J 109:1218–1224. Ordás A. 1991. Heterosis in crosses between American and Spanish populations of maize. Crop Sci 31:931–935. Ordás A, Malvar RA, Ron AM de. 1994. Relationships among American and Spanish populations of maize. Euphytica 79:149–161. Romay MC, Ordás B, Revilla P, Ordás A. 2011. Three cycles of full-sib reciprocal recurrent selection in two Spanish maize populations. Crop Sci 51:1016–1022. Sánchez-Monge E. 1962. Razas de maíz en España. Ministerio de Agricultura, Madrid. Vales MI, Malvar RA, Revilla P, Ordás A. 2001. Recurrent selection for grain yield in two Spanish maize synthetic populations. Crop Sci 41:15–19.

80 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_xermoplasma_galego_01.indd 80

21/03/2018 17:26

BISMARK®, el nuevo herbicida microencapsulado de Sipcam para tener las malas hierbas resistentes bajo control Sipcam Iberia acaba de lanzar al mercado BISMARK®, una nueva solución herbicida que aporta la última tecnología para el control eficaz de las malas hierbas resistentes en cultivos extensivos, industriales y hortícolas. Estamos ante un nuevo herbicida remanente, a base de clomazona y pendimetalina, que presenta una innovadora formulación microencapsulada en agua. BISMARK® está formulado con la tecnología Microplus®, desarrollada por Sipcam, que consiste en una membrana polimérica que recubre las microcápsulas donde se localizan las sustancias activas. Esta formulación de alta calidad, con un contenido bajo en solventes, garantiza la compatibilidad de mezclas con otros herbicidas y una limpieza fácil de los equipos. Las microcápsulas, con un diámetro de 8-10 µm, liberan simultáneamente y de forma gradual las materias activas, independientemente de las condiciones meteorológicas, y evitan su volatilización incluso en momentos de alta temperatura y sequedad del terreno. Este efecto “TwinPower” permite tener una liberación uniforme de sus dos materias activas en la más óptima proporción para el control de las malas hierbas. BISMARK® es un herbicida sistémico con actividad residual y de contacto, de absorción predominantemente radicular. La pendimetalina (dinitroanilinas - K1) inhibe la división celular a nivel de la mitosis y la clomazona (isoxazolidinona - F3) inhibe la biosíntesis de la clorofila y carotenoides. La relación ideal entre las materias activas permite tener siempre la dosis correcta para cada tipo de cultivo y suelo. BISMARK® es eficaz contra malas hierbas resistentes y la sinergia de sus dos materias activas es superior en eficacia a la mezcla en tanque de las mismas sustancias por separado. Todas estas características hacen que BISMARK® presente un amplio espectro de acción que incluye hierbas tanto mono como dicotiledoneas. Entre las malas hierbas que controla eficazmente cabe resaltar: Abutilon teophrasti, Chenopodium sp., Galium aparine, Fallopia convolvulus, Polygonum aviculare, Papaver sp., Fumaria sp., Portulaca oleracea, Echinochloa sp., Digitaria sanguinalis y Solanum nigrum.

Registrado en cultivos extensivos, industriales y hortícolas

SIPCAM IBERIA S.L. – C/ Profesor Beltrán Báguena 5 – E-46009 Valencia Telf. +34.963483500 | E-mail: info@sipcam.es Más información:

vacapinta002_publicidade_sipcam.indd 81

18/03/2018 12:23

SI CREES EN LAS DIFERENCIAS

Variedad ISULEA: Sat Regueiro Branco, Barbeiros A Coruña

Variedad EXTASIA: Sat Niveiro, Bembibre - Valdodubra A Coruña

vacapinta002_shoufflet.indd 2

Variedad ISULEA: Cuma Xallas Barcala, Mazaricos A Coruña

Variedad EXTASIA: Ganadería Los Remedios, Ruiloba Cantabria

22/03/2018 17:14:25

Variedad EXTASIA: Cuma Xallas Barcala, Mazaricos A Coruña

Variedad ITEA: Sat A Vereda, Pacios - Castro de Rei Lugo

Variedad ITEA: Ganadería Casa Landeira, Oa - Trazo A Coruña

Variedad AVICII: Sat A Vereda, Pacios - Castro de Rei Lugo

TRABAJA CON

NOSOTROS BUILD YOUR SUCCESS WITH PREMIUM BRAND

Quai Sarrail - BP 12 - 10 402 Nogent-sur-Seine cedex (Francia) España: Telf: (+34) 680 589 691 • oruiz@souffletseeds.com vacapinta002_shoufflet.indd 3

22/03/2018 17:14:25

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Campo de avaliación de variedades comerciais de millo en 2017 na zona interior alta de Asturias (El Pedregal, Tineo)

Millo forraxeiro en Asturias. Avaliación de variedades (1996-2017) Presentamos a avaliación levada a cabo en 2017 de 17 variedades (incluíndo testemuñas) de millo forraxeiro enviadas polas casas de sementes. Neste novo reconto totalízanse 298 variedades avaliadas ata a data dende 1996 nas diferentes zonas edafoclimáticas de Asturias. Alfonso Carballal Samalea, Consuelo González García, Silvia Baizán González, Sagrario Modroño Lozano, Ana Soldado Cabezuelo, Adela Martínez Fernández Programa de Investigación en Pastos e Forraxes Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida) admartinez@serida.org

esde hai anos empresas de diversos países dedicáronse a mellorar xeneticamente numerosos caracteres da semente de millo mediante hibridación, dispoñendo na actualidade no mercado dun elevado número de variedades comerciais. Agora ben, en ocasións, as peculiares características edafoclimáticas das zonas húmidas do norte de España fan que a información obtida tras os procesos de mellora nos países de orixe non sexa válida na cornixa cantábrica. Por este motivo, a consellería competente en materia de agricultura e gandería do Principado de Asturias iniciou en 1996 un proceso de avaliación de

variedades comerciais de millo híbrido para ensilar, mediante un acordo de colaboración entre a Área de Nutrición, Pastos e Forraxes do Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario (Serida) e diversas empresas produtoras de sementes con puntos de distribución e venda en Asturias dentro da rede GENVCE. O obxectivo desta avaliación é que exista información veraz e adaptada á hora de elixir as variedades a sementar ao ano seguinte, conforme a resultados de rendemento, comportamento agronómico, contido en principios nutritivos e achega enerxética nunha zona determinada. Esta avaliación de variedades de millo lévase a cabo por separado nas catro diferentes zonas edafoclimáticas de Asturias que son aptas para o cultivo desta forraxe: zona costeira occidental, zona costeira oriental, zona interior de baixa altitude e zona interior alta. Desde o comezo do proceso de avaliación, a localización dalgúns campos de ensaio foi variando, pero manténdose sempre dentro da zona edafoclimática correspondente (figura 1). Para o ensaio utilízase un deseño experimental en parcela dividida, representando a parcela principal, o ciclo de cultivo (longo, medio e curto) e a subparcela a variedade a ensaiar con 4 repeticións. O tratamento estatístico dos datos diferencia entre o que é imputable a cada variedade en si e o que é consecuencia do “ambiente”, é dicir, das variacións derivadas do ano climático e da propia parcela experimental. As variables controladas e as estimacións realizadas son as seguintes: • DÍAS S/R: días desde a sementeira ata a recollida. • PROD (t MS/ha): produción de forraxe en toneladas de materia seca por hectárea. • CIN (% sms): cinzas; PB (% sms): proteína bruta; FND (% sms): fibra neutro deterxente; AMIDÓN (% sms); DMO (%): dixestibilidade in vivo da materia orgánica. • MJ/kg MS: enerxía metabolizable en megaxulios por quilogramo de materia seca. • UFL/kg MS: enerxía neta de lactación en unidades forraxeiras de leite por quilogramo de materia seca. • Mcal/kg MS: enerxía neta de lactación en megacalorías por quilogramo de materia seca. Así mesmo, inclúense a casa comercial e o número de anos de ensaio (anos de avaliación) de cada variedade.

84 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 84

21/03/2018 13:37

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Barcia

Otur

Táboa 1. Localización xeográfica, altitude e características do solo agrícola segundo a análise realizada en abril de 2017 das catro zonas nas que se realizou o ensaio

Argüero Villaviciosa

Almuña Las Regueras

Tineo El Pedregal Valloria Ardesaldo

Costeira occidental

Grado Lorero

Bárcena

Costa occidental

Costa oriental

Interior baixa

Interior alta

Figura 1. Localización xeográfica dos diferentes campos de ensaio utilizados ao longo dos 22 anos de avaliación nas catro zonas edafoclimáticas de Asturias

Os resultados tabúlanse nunha lista, “Lista Principal” (PR), que recolle as variedades dispoñibles no mercado e avaliadas polo menos durante dous anos de forma independente para cada zona edafoclimática. A resistencia ao encamado (% de plantas caídas) analízase de forma diferente ao resto das variables, tendo en conta as diferentes datas de recollida, e preséntanse categorizados nunha táboa común para as catro zonas consideradas. Os datos máis importantes á hora de elixir a variedade a sementar veñen acompañados dunha

Costeira oriental

Interior baixa

Localidade Barcia Villaviciosa Grado Altitude (msnm) 25 10 50 Textura Franco-areoso Franco-areoso Arxiloso-areoso pH en auga 6,3 6,2 6,2 Materia orgánica (%) 7,72 2,43 1,49 P asimilable (mg/kg) 58 57 42 K (mg/kg) 305 136 128 Al (%) 4,60 1,23 7,21

letra indicativa do rango (A, B, C, d, e; de mellor a peor). A avaliación en cada campo experimental comeza coa preparación do terreo, fertilización, delimitación de parcelas, sementeira das variedades nas mesmas e tratamentos fitosanitarios. A sementeira realízase sempre de forma manual e de forma que as variedades dun mesmo ciclo queden agrupadas. Como fertilizado de fondo previo á sementeira, engadíronse 150 kg N/ha e realizáronse as emendas cálcico-magnésicas e a achega de nutrientes necesarios para

Interior alta

El Pedregal 650 Franco-areoso 7,6 4,44 73 410 0,0

recuperar os niveis medios de fertilidade de acordo aos resultados da análise previa de solo (táboa 1), ao obxecto de compensar as extraccións do cultivo de inverno en rotación co millo. Posteriormente engadíronse 50 kg N/ha complementarios en cobertoira cando as plantas de millo alcanzaron 20 cm de altura. En 2017 avaliáronse 17 variedades enviadas polas casas de sementes (incluíndo testemuñas), das cales 6 foron avaliadas por primeira vez, sumando desta maneira un total de 298 variedades avaliadas ata a data desde 1996.

Ds 1592

Ds 1609

Ds 0747

Da Scipio

Arecibo

Delrio

juntos creciendo

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 85

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 85

21/03/2018 13:41

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Sementáronse 120.000 plantas/ha. Cando as plantas alcanzaron uns 20 cm de altura realizouse un clareo para chegar a unha densidade final de 90.000 plantas/ha, asegurando similar densidade á recollida para todas as variedades. Na zona interior alta reduciuse a densidade de sementeira a 90.000 plantas/ha para alcanzar 75.000 plantas/ha despois do clareo (ver número de plantas/ha no momento da recolección na táboa 2). Inmediatamente despois da sementeira engadíronse os herbicidas e insecticidas convencionais para o cultivo do millo. Na táboa 2 móstranse as datas de sementeira e recolección e os días de cultivo en función do momento en que as variedades a ensaiar foron alcanzando o momento idóneo para ensilar, considerando que cada variedade se recolle cando o estado medio das mazarocas das 4 repeticións está en gran pastoso-vítreo (estado fenolóxico óptimo para a elaboración do ensilado). O estado de desenvolvemento do millo estará sempre significativamente

Táboa 2. Datas de sementeira e recollida segundo ciclo e media de días de cultivo e rendemento do ensaio de avaliación de variedades de millo correspondente a 2017 segundo a zona edafoclimática de Asturias Zona

Data de sementeira

Interior baixa

21/04/2017

Costeira 04/05/2017 occidental Costeira oriental

08/05/2017

Interior alta

08/06/2017

Data de recollida

Días de cultivo

28/08/2017 30/08/2017 11/09/2017 14/09/2017 21/09/2017 24/09/2017 06/09/2017 18/09/2017 26/09/2017 25/10/2017 06/11/2017 15/11/2017

129 131 143 134 141 147 121 133 141 139 151 160

influenciado polas condicións de temperatura e pluviometría do período de desenvolvemento do cultivo. Así, mentres que nas zonas de baixa altitude (zona costeira occidental, zona costeira oriental e zona interior baixa) o contido medio de materia seca no momento da colleita para todas as variedades ensaiadas foi do 39 %, na zona interior alta, con menor temperatura e maior

Promedio días de cultivo

Nº plantas/ha á recolección

Produción (t MS/ha)

134

89.400

17,0

141

89.800

25,2

132

90.300

23,4

150

75.300

22,1

pluviometría durante o período de cultivo, o contido medio de materia seca soamente alcanzou o 30 %, a pesar de ter a maior media de días de cultivo (150). Na táboa 2 recóllense tamén os rendementos medios obtidos para cada zona edafoclimática. A continuación inclúese a Lista Principal (PR) para cada zona edafoclimática e a lista de resistencia ao encamado.

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. ZONA COSTEIRA OCCIDENTAL Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

2 3 12 2 2 3 3 2 2 3 2 6 2 2 5 4 3 4 3 3 4 3 5 3 2 2 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2

AAPOTHEOZ AMANITIDIS ANJOU 387 ANJOU 456 BARCA BELUGI BERGXXON CHAMBERI CICLIXX CISKO CODIGREEN CONCA COURTNEY DARIDOR DK 287 DK 315 DKC 33.90 DKC 3745 DKC 41.14 DKC 43.72 DKC 4608 DKC 4845 DUERO ES METRONOM ES SENSOR ES SIGMA EXTASIA HAPPI ITEA KROKUS LG 30.275 LG 30.369 LG 30.444 LG 32.77 LG 33.03 LG 33.85 LG 34.90 MAMILLA

DÍAS S/R

145 123 138 146 124 127 141 135 130 138 125 139 145 128 131 128 124 138 130 136 137 142 129 126 138 134 141 123 131 131 124 135 145 129 130 143 138 146

Resultados 1996-2017. Zona: COSTA OCCIDENTAL (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

d B C d B B d C B C B C d B B B B C B C C d B B C C d B C B B C d B B d C d

21,4 16,6 19,6 19,0 18,0 18,7 18,1 19,2 17,8 18,1 16,7 17,6 20,1 17,3 17,3 16,2 17,8 17,1 19,6 17,3 19,6 17,4 15,9 18,1 18,6 19,1 21,0 16,3 19,7 16,2 19,1 18,0 21,6 18,0 17,1 18,9 20,6 21,0

A d B B C C C B C C d C A C C d C C B C B C d C C B A d B d B C A C C B A A

3,3 3,0 3,0 3,4 3,4 3,5 3,5 2,9 3,2 3,2 3,2 3,2 3,4 2,8 3,5 3,5 3,2 3,3 3,5 3,3 3,2 3,3 3,5 3,1 3,6 3,2 3,1 3,3 3,1 3,6 3,3 3,3 3,2 3,3 3,4 3,3 3,1 3,2

6,6 6,9 6,5 6,6 7,3 7,2 6,9 6,9 6,9 6,8 7,1 6,9 6,4 6,9 6,9 7,2 7,1 7,0 7,3 6,8 6,6 6,4 6,9 6,8 6,7 6,7 6,3 6,7 6,7 7,5 7,5 6,7 6,2 7,3 7,4 6,9 6,5 6,7

43,0 43,7 44,2 45,9 46,0 46,4 44,2 41,2 43,8 41,3 45,9 42,7 42,4 46,6 44,1 43,1 46,1 42,4 43,1 43,2 42,3 41,1 43,5 43,9 43,6 44,1 40,3 46,6 42,3 43,4 46,0 41,3 41,4 45,3 43,3 43,1 43,8 42,4

AMIDÓN

35,5 31,7 33,7 32,2 31,9 29,8 32,9 38,1 32,4 35,8 29,5 34,9 37,4 31,4 31,1 32,6 31,0 33,7 34,8 34,2 34,4 35,0 30,9 31,4 34,2 31,7 39,0 29,1 34,9 30,9 27,1 38,1 38,0 29,5 29,8 33,5 35,1 36,4

A C C C C d C A C A d B A C C C C C B B B B d C B C A e B C e A A d d C B A

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

74,7 74,9 74,5 72,8 73,5 73,4 74,6 76,3 74,6 75,6 74,0 75,2 75,2 73,2 74,4 75,3 73,4 75,4 75,2 74,9 75,6 75,9 74,7 74,1 74,6 74,4 76,3 73,1 75,6 74,6 73,9 76,1 75,4 74,1 74,9 75,1 74,3 75,1

11,6 11,6 11,6 11,3 11,4 11,3 11,5 11,8 11,6 11,7 11,5 11,7 11,6 11,4 11,5 11,6 11,4 11,7 11,6 11,6 11,7 11,8 11,5 11,5 11,5 11,5 11,8 11,3 11,7 11,5 11,4 11,8 11,7 11,5 11,6 11,6 11,5 11,6

1,74 1,75 1,74 1,70 1,71 1,71 1,74 1,79 1,74 1,77 1,73 1,76 1,76 1,72 1,73 1,76 1,72 1,76 1,75 1,75 1,77 1,77 1,74 1,73 1,74 1,74 1,79 1,70 1,77 1,74 1,72 1,78 1,77 1,73 1,75 1,75 1,74 1,75

UFL/kg MS

0,96 0,96 0,96 0,93 0,94 0,93 0,96 0,99 0,96 0,97 0,95 0,97 0,96 0,94 0,95 0,97 0,94 0,97 0,96 0,96 0,97 0,98 0,96 0,95 0,95 0,95 0,98 0,94 0,97 0,96 0,95 0,98 0,97 0,95 0,96 0,96 0,95 0,96

C C C e d e C A C B C B C d C C d B C C B A C C C C A d B C C A B C C C C C

86 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 86

20/03/2018 23:42

ACEPTA EL

DESAFÍO SMART Y SI NO PRODUCES MÁS CON NUESTRA SOLUCIÓN AGRONÓMICA INTEGRAL, ¡TE PAGAMOS LA DIFERENCIA DE PRODUCCIÓN!*

*Y el paquete DEKALB SMART (ORO O PLATINO) en el caso de haberlo comprado para usarlo en las hectáreas que participen en el desafío. Conócelo en smart.dekalb.es DE LA BOLSA A LA SOLUCIÓN La próxima campaña podrás conocer con DEKALB SMART la densidad adecuada a la que sembrar el híbrido más adecuado para tu campo en función de la textura y el potencial de tu suelo para alcanzar su máximo potencial. Descubre más en: www.dekalb.es/dekalbcontigo-silo o llamando al 91 343 27 16

DEKALB España

vacapinta002_publicidade_dekal.indd 87

@DEKALB_ES

@DEKALB_Iberia

DEKALB España

www.dekalb.es 18/03/2018 01:28

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. ZONA COSTEIRA OCCIDENTAL (cont.) Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

Fitó Caussade Maïsadour Fitó Fitó Advanta Semillas Batlle Caussade RAGT Koipesol RAGT KWS Fitó Semillas Batlle Semillas Batlle Rocalba Syngenta Syngenta RAGT Fitó LG Semillas Batlle Fitó Euralis Semillas

2 2 3 2 3 2 2 3 3 3 3 2 3 3 2 3 3 2 3 4 2 2 4 3

MANACOR MARTELI MAS 33 A OPTI ORENSE PENELOPE RAVENNA ROBERI RULEXX SENKO SILEXX SIMPATICO KWS SUBITO SUM 330 SURPRISE SUSANN SY KAIRO SY SYNCERO TAXXOA TECK TORQUAZ YUCATAN ZAMORA ES ZOOM

DÍAS S/R

140 140 141 138 144 125 122 135 140 142 143 128 128 135 124 135 124 139 128 136 143 140 136 144

Resultados 1996-2017. Zona: COSTA OCCIDENTAL (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

d d d C d B A C d d d B B C B C B d B C d d C d

17,4 20,7 19,0 17,0 18,2 17,8 13,4 19,7 18,8 21,2 17,5 18,4 18,7 16,8 15,3 17,6 17,5 22,1 17,2 18,2 21,9 19,1 16,5 21,9

C A B C C C e B C A C C C C e C C A C C A B d A

3,6 3,2 3,4 3,7 3,6 3,1 3,4 3,3 3,7 3,1 3,5 3,0 3,5 3,4 3,4 3,1 3,1 3,2 3,4 3,6 3,3 3,0 3,3 3,3

7,1 6,4 7,0 7,6 7,3 6,8 7,0 6,1 7,0 6,0 6,9 6,5 7,4 6,6 6,8 6,8 6,9 6,9 6,9 7,2 6,8 6,2 7,4 6,4

43,1 44,1 43,3 44,6 45,6 43,4 42,2 42,8 45,5 41,6 42,7 45,2 46,0 44,3 44,0 42,8 47,2 46,6 45,9 43,1 40,7 42,7 41,6 41,2

AMIDÓN

33,1 33,8 32,5 28,7 31,3 31,3 32,7 35,2 31,8 38,0 33,5 34,1 30,2 31,4 29,4 35,0 27,6 29,1 29,7 29,4 36,4 36,5 34,2 37,1

C C C e C C C B C A C B d C d B e e d d A A B A

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

75,0 74,2 74,6 74,5 73,7 74,8 75,3 74,7 74,0 75,5 75,1 73,8 73,4 74,0 74,1 74,9 72,8 73,2 73,3 75,2 76,4 74,7 76,0 75,9

11,6 11,5 11,5 11,5 11,4 11,6 11,6 11,6 11,4 11,7 11,6 11,5 11,3 11,4 11,5 11,6 11,3 11,3 11,3 11,6 11,8 11,6 11,8 11,8

1,75 1,73 1,74 1,73 1,71 1,75 1,76 1,75 1,72 1,77 1,75 1,73 1,71 1,73 1,73 1,75 1,70 1,71 1,71 1,75 1,79 1,75 1,78 1,77

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

75,8 75,5 74,7 74,6 73,6 73,6 75,4 75,0 74,0 75,7 73,6 76,2 76,2 73,1 74,4 74,7 74,3 75,4 75,6 75,4 76,2 76,7 75,5 73,8 75,5 74,6 75,7 74,2 76,1 74,1 74,3

11,7 11,7 11,5 11,5 11,3 11,4 11,7 11,6 11,5 11,7 11,4 11,8 11,8 11,3 11,5 11,5 11,5 11,7 11,6 11,6 11,8 11,8 11,6 11,4 11,7 11,5 11,7 11,4 11,7 11,4 11,5

1,76 1,77 1,74 1,73 1,71 1,71 1,76 1,75 1,73 1,77 1,71 1,78 1,78 1,70 1,73 1,74 1,73 1,76 1,76 1,76 1,78 1,79 1,75 1,72 1,76 1,74 1,76 1,73 1,77 1,72 1,73

UFL/kg MS

0,96 0,95 0,95 0,95 0,94 0,96 0,96 0,96 0,94 0,97 0,96 0,95 0,94 0,94 0,95 0,96 0,93 0,94 0,94 0,96 0,98 0,96 0,98 0,97

C C C C d C C C d B C C d d C C e d d C A C A B

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. COSTA ORIENTAL Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

2 3 12 2 2 3 3 2 2 3 2 6 2 2 5 4 3 4 3 3 4 3 5 3 2 2 2 2 2 2 2

DÍAS S/R

142 125 134 142 118 123 135 130 123 136 120 135 141 121 125 128 120 131 123 131 134 135 125 121 137 127 137 124 121 119 118

e B C d A B d C B d B d d B B C B C B C C d B B d C d B B B A

Resultados 1996-2017. Zona: COSTA ORIENTAL (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

24,8 19,9 20,6 21,7 21,2 21,1 22,6 21,7 19,1 21,0 21,1 20,3 26,5 19,0 18,5 19,3 19,2 18,9 20,0 19,6 21,6 20,2 17,4 20,4 19,7 20,3 24,8 19,4 20,9 18,9 20,8

A B A A A A A A B A A A A B C B B B A B A A C A B A A B A B A

3,6 3,2 3,4 3,8 3,9 3,6 3,4 3,5 3,1 3,4 3,6 3,3 3,7 3,6 3,7 3,5 3,5 3,5 3,8 3,5 3,5 3,5 3,8 3,3 3,5 3,6 3,5 3,6 3,6 3,8 3,5

6,1 6,4 6,4 7,0 6,9 6,4 6,4 6,7 6,6 6,5 6,4 6,7 6,5 6,8 6,5 6,7 6,6 7,1 7,1 6,7 6,4 6,5 7,1 6,5 6,5 6,6 6,1 6,6 7,1 7,4 6,4

41,0 41,9 43,6 43,6 46,1 45,3 42,4 43,1 44,7 41,9 46,0 41,3 41,1 46,6 44,4 44,1 44,7 42,6 42,7 42,4 41,3 40,3 42,3 44,4 41,9 43,8 41,8 44,6 40,9 45,2 45,3

AMIDÓN

36,7 34,8 33,5 32,5 30,2 32,0 34,0 34,5 30,7 35,5 30,4 35,5 34,9 30,1 32,3 33,4 32,5 33,5 31,9 35,9 34,8 35,8 30,4 31,4 35,2 32,8 35,6 30,1 35,2 29,0 29,1

A B C C d C B B d A d A B d C C C C C A B A d C B C A d B e e

UFL/kg MS

0,97 0,97 0,96 0,95 0,94 0,94 0,97 0,96 0,95 0,97 0,94 0,98 0,98 0,93 0,95 0,96 0,95 0,97 0,96 0,96 0,98 0,99 0,97 0,95 0,97 0,95 0,97 0,95 0,98 0,95 0,95

B B C C e d B C C B d A A e C C C B C C B A C C B C B C B d C

88 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 88

18/03/2018 21:51

CMY

vacapinta002_publicidade_delagro bisannia.indd 89

21/03/2018 00:51

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. COSTA ORIENTAL (cont.) Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

LG LG LG LG LG LG Codisem Fitó Caussade Maïsadour Fitó Fitó Advanta Semillas Batlle Caussade RAGT Koipesol RAGT KWS Fitó Semillas Batlle Semillas Batlle Rocalba Syngenta Syngenta RAGT Fitó LG Semillas Batlle Fitó Euralis Semillas

4 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 3 2 2 3 3 3 3 2 3 3 2 3 3 2 3 4 2 2 4 3

LG 30.369 LG 30.444 LG 32.77 LG 33.03 LG 33.85 LG 34.90 MAMILLA MANACOR MARTELI MAS 33 A OPTI ORENSE PENELOPE RAVENNA ROBERI RULEXX SENKO SILEXX SIMPATICO KWS SUBITO SUM 330 SURPRISE SUSANN SY KAIRO SY SYNCERO TAXXOA TECK TORQUAZ YUCATAN ZAMORA ES ZOOM

DÍAS S/R

131 142 120 124 135 139 144 135 124 135 131 138 120 117 131 136 133 139 121 128 132 118 122 118 137 127 125 139 138 132 143

C e B B d d e d B d C d B A C d C d B C C A B A d C B d d C e

Resultados 1996-2017. Zona: COSTA ORIENTAL (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

21,7 22,0 18,8 20,0 21,4 21,5 23,4 19,5 21,7 21,6 18,4 18,8 20,5 15,8 23,2 22,4 23,5 19,3 19,5 20,7 19,0 17,6 19,1 21,3 23,9 19,5 17,7 22,0 19,3 18,2 22,6

A A C A A A A B A A C C A d A A A B B A B C B A A B C A B C A

3,9 3,5 3,5 3,7 3,2 3,4 3,7 3,9 3,8 3,8 4,4 3,8 3,7 3,8 3,5 3,5 3,8 3,5 3,4 3,7 3,7 3,4 3,5 3,7 3,3 3,5 4,0 3,8 3,5 3,6 3,4

6,6 6,2 7,2 6,9 6,7 6,0 6,4 7,1 6,2 7,0 7,8 6,7 6,6 7,0 6,1 6,7 6,2 6,7 6,6 7,1 7,0 6,4 7,0 6,3 6,2 6,3 7,3 6,6 6,4 7,4 5,9

40,9 42,9 44,7 43,3 42,8 42,3 46,3 43,2 45,4 44,0 46,1 46,9 42,8 43,2 41,6 41,2 43,4 40,8 43,7 45,5 43,8 44,2 43,8 46,5 43,1 44,5 44,2 40,6 43,6 41,5 42,1

AMIDÓN

35,8 35,4 28,7 30,5 33,4 36,0 33,1 33,9 30,3 30,6 25,7 29,7 29,9 31,6 34,5 35,4 35,3 35,3 35,1 32,1 32,2 27,5 31,6 27,4 30,8 32,2 28,1 35,5 34,3 33,5 36,1

A B e d C A C C d d e d d C B B B B B C C e C e d C e A B C A

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

76,5 74,7 74,6 74,9 75,2 75,0 72,9 74,9 74,0 74,2 74,1 73,6 74,7 75,4 75,8 76,1 75,0 76,5 74,8 73,6 74,6 74,7 74,6 73,4 74,7 74,1 75,2 76,7 74,4 76,3 75,5

11,8 11,5 11,5 11,5 11,6 11,6 11,2 11,5 11,4 11,4 11,3 11,3 11,5 11,6 11,7 11,7 11,5 11,8 11,6 11,3 11,5 11,5 11,5 11,3 11,6 11,4 11,6 11,8 11,5 11,8 11,7

1,78 1,74 1,74 1,74 1,76 1,75 1,69 1,74 1,71 1,72 1,71 1,71 1,74 1,75 1,77 1,77 1,74 1,78 1,74 1,71 1,73 1,74 1,74 1,71 1,74 1,73 1,74 1,78 1,73 1,78 1,76

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

72,8 73,1 72,3 72,6 72,7 73,1 73,1 72,6 73,2 73,8 72,4 73,4 72,0 72,9 74,1 73,7 73,5 74,3 74,4 73,3 74,0 74,8 74,1 74,9 72,8 73,9 73,2 72,2 73,4 73,0 74,2

11,2 11,3 11,2 11,2 11,2 11,3 11,3 11,2 11,4 11,4 11,2 11,4 11,1 11,3 11,4 11,4 11,4 11,5 11,5 11,3 11,5 11,6 11,4 11,6 11,2 11,4 11,3 11,1 11,3 11,3 11,5

1,70 1,71 1,69 1,69 1,69 1,70 1,70 1,69 1,71 1,72 1,68 1,72 1,67 1,70 1,73 1,72 1,72 1,73 1,73 1,71 1,73 1,75 1,72 1,75 1,69 1,73 1,71 1,68 1,71 1,70 1,73

UFL/kg MS

0,98 0,96 0,95 0,96 0,97 0,96 0,93 0,95 0,94 0,94 0,94 0,94 0,95 0,96 0,97 0,98 0,96 0,98 0,96 0,94 0,95 0,96 0,96 0,94 0,96 0,95 0,96 0,98 0,95 0,98 0,97

A C C C C C e C d d d d C C B B C A C d C C C d C C C A C A B

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. ZONA INTERIOR ALTA Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

2 3 12 2 2 3 3 2 2 3 2 6 2 2 5 4 3 4 3 3 4 3 5 3 2 2 2 2 2 2 2

DÍAS S/R

163 149 156 167 139 139 161 156 150 162 138 160 163 131 150 152 144 159 150 158 161 158 151 134 163 149 164 149 131 150 142

d B C d A A C C B C A C C A B B B C B C C C B A d B d B A B A

Resultados 1996-2017. Zona: INTERIOR ALTA (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

20,5 17,6 19,0 18,6 21,4 19,3 19,0 19,7 17,4 19,3 18,9 18,8 20,3 19,4 17,9 16,8 18,9 18,4 20,5 18,8 20,4 18,3 15,7 20,8 18,2 18,8 20,3 17,1 18,9 16,8 20,9

A C B C A B B B C B B C A B C C C C A C A C d A C C A C B C A

3,4 3,1 3,3 3,6 3,8 3,6 3,3 3,4 3,1 3,4 3,5 3,2 3,8 3,2 3,4 3,5 3,3 3,3 3,7 3,3 3,3 3,3 3,6 3,2 3,6 3,2 3,3 3,5 3,4 3,6 3,5

6,9 6,7 6,8 7,0 7,5 7,3 6,8 7,0 6,8 6,9 7,2 6,9 7,1 7,2 6,7 7,3 7,0 7,4 7,1 6,8 6,7 6,7 7,1 6,8 6,9 6,6 6,4 6,8 7,1 7,5 7,3

46,2 46,1 48,3 47,5 47,9 46,7 47,6 46,7 46,1 44,5 48,1 46,0 48,5 46,8 44,8 46,2 46,0 44,0 44,7 45,5 45,0 43,6 45,1 42,8 47,2 45,5 46,3 48,1 46,1 46,8 45,9

AMIDÓN

27,3 31,3 25,3 26,4 26,1 27,7 28,6 28,8 28,5 31,0 26,2 29,4 25,4 27,7 30,3 29,4 28,4 30,7 28,1 30,8 28,9 31,0 27,2 32,5 28,6 29,1 28,5 26,6 25,6 27,3 25,7

e C e e e e e e e C e d e e d d e d e d e C e C e e e e e e e

UFL/kg MS

0,93 0,94 0,92 0,92 0,93 0,93 0,94 0,93 0,94 0,94 0,93 0,94 0,91 0,93 0,95 0,94 0,94 0,95 0,95 0,94 0,95 0,96 0,95 0,96 0,93 0,95 0,94 0,92 0,94 0,93 0,95

e d e e e e d e d d e d e e C d d C C d C C d C e d d e d e C

90 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 90

18/03/2018 21:51

Híbridos KWS. El silo para el ganado más exigente.

1 de cada 4 vacas en Europa se alimenta con variedades KWS.

KOMPETENS

Ciclo 200

MARCELLO

SIMPATICO KWS Nuevo KENOBIS

Ciclo 260

KONFITES

Ciclo 270

Ciclo 400

Nuev

Ciclo 350

www.kws.es

vacapinta002_publicidade_kws.indd 91

18/03/2018 12:15

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. ZONA INTERIOR ALTA (cont.) Resultados 1996-2017. Zona: INTERIOR ALTA (% MS) CIN PB FND

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

74,3

11,4

1,73

0,95

73,2

11,3

1,71

0,94

73,9

11,4

1,72

0,95

27,1

73,8

11,4

1,72

0,94

45,6

29,6

73,8

11,4

1,73

0,95

45,7

29,9

73,0

11,3

1,70

0,93

6,5

48,4

27,4

71,6

11,1

1,67

0,91

3,6

7,1

45,3

27,3

73,8

11,4

1,72

0,94

3,4

6,5

45,9

27,2

73,4

11,3

1,71

0,94

3,6

7,3

47,2

25,7

72,8

11,2

1,69

0,93

16,8

3,7

7,4

46,7

26,7

73,5

11,3

1,71

0,94

17,1

3,6

7,3

48,9

25,5

72,4

11,2

1,68

0,92

18,0

3,8

7,5

47,4

21,9

72,7

11,2

1,69

0,92

14,8

3,5

7,1

44,4

31,8

74,2

11,5

1,73

0,95

Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

DÍAS S/R

PROD (t MS/ha)

LG 30.369

155

18,9

3,8

7,2

44,6

29,8

LG 30.444

163

20,0

3,5

7,2

45,5

31,1

LG 32.77

147

18,7

3,5

7,3

46,1

27,8

LG 33.03

150

19,1

3,7

7,1

44,5

LG 33.85

158

19,4

3,1

7,0

LG 34.90

167

19,8

3,4

6,6

Codisem

MAMILLA

171

20,4

3,4

Fitó

MANACOR

159

16,5

Caussade

MARTELI

161

21,5

Maïsadour

MAS 33 A

161

18,0

Fitó

OPTI

159

Fitó

ORENSE

166

Advanta

PENELOPE

138

Semillas Batlle

RAVENNA

142

Caussade

ROBERI

156

20,8

3,4

6,6

46,3

26,3

73,3

11,3

1,71

0,94

RAGT

RULEXX

159

19,8

3,4

7,0

46,0

29,6

73,7

11,4

1,72

0,94

AMIDÓN

UFL/kg MS

Koipesol

SENKO

158

20,4

3,5

6,8

46,6

24,6

73,1

11,3

1,70

0,93

RAGT

SILEXX

164

18,5

3,3

6,7

44,8

30,3

74,4

11,5

1,74

0,96

KWS

SIMPATICO KWS

131

22,0

3,4

6,6

49,0

26,2

71,7

11,1

1,67

0,91

Fitó

SUBITO

149

19,1

3,5

7,3

47,6

26,6

72,8

11,2

1,69

0,93

Semillas Batlle

SUM 330

157

18,9

3,2

6,8

44,0

31,7

73,9

11,4

1,73

0,94

Semillas Batlle

SURPRISE

PR PR

Rocalba Syngenta

3 3

SUSANN SY KAIRO

142 149

A B

16,3 18,5

d C

3,4 3,4

6,6 7,1

44,4 45,7

29,4 29,9

d d

73,9 73,5

11,4 11,4

1,72 1,71

0,94 0,94

d d

141

22,2

3,4

6,9

47,9

24,3

72,7

11,2

1,69

0,93

Syngenta

SY SYNCERO

163

21,2

3,2

7,0

48,6

23,1

72,1

11,2

1,68

0,92

RAGT

TAXXOA

153

18,6

3,4

6,8

47,0

27,4

72,6

11,2

1,69

0,93

Fitó

TECK

154

17,8

3,8

7,2

47,2

25,0

73,0

11,2

1,69

0,93

TORQUAZ

161

23,0

3,6

7,0

45,3

28,7

73,6

11,4

1,71

0,94

Semillas Batlle

YUCATAN

161

19,5

3,2

6,7

46,6

32,1

72,6

11,2

1,69

0,93

Fitó

ZAMORA

157

17,2

3,5

7,5

44,7

29,8

74,1

11,4

1,73

0,95

Euralis Semillas

ES ZOOM

162

21,5

3,4

6,3

46,8

27,4

72,9

11,3

1,70

0,93

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

73,9 74,0 73,9 73,3 73,4 72,7 75,8 72,6 75,0 76,0 72,5 75,7 74,4 72,8 74,5 75,6 74,0 75,3 74,5 74,3

11,4 11,4 11,4 11,3 11,3 11,2 11,7 11,2 11,6 11,7 11,1 11,7 11,5 11,2 11,5 11,6 11,4 11,6 11,4 11,4

1,71 1,72 1,72 1,70 1,70 1,68 1,76 1,68 1,75 1,77 1,68 1,76 1,73 1,69 1,73 1,76 1,71 1,75 1,72 1,72

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. ZONA INTERIOR BAIXA Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

Advanta KWS Senasa Senasa CEFSA Caussade RAGT Caussade RAGT Syngenta Codisem Monsanto Advanta Semillas Batlle Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto

2 3 12 2 2 3 3 2 2 3 2 6 2 2 5 4 3 4 3 3

AAPOTHEOZ AMANITIDIS ANJOU 387 ANJOU 456 BARCA BELUGI BERGXXON CHAMBERI CICLIXX CISKO CODIGREEN CONCA COURTNEY DARIDOR DK 287 DK 315 DKC 33.90 DKC 3745 DKC 41.14 DKC 43.72

DÍAS S/R

136 118 126 133 114 114 130 124 120 129 117 128 136 119 118 120 114 128 116 124

e C d d B B d C C d B d e C C C B d B C

Resultados 1996-2017. Zona: INTERIOR BAIXA (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

20,3 17,3 18,2 19,8 16,4 18,6 18,8 19,6 17,3 19,1 16,9 18,7 21,9 17,4 17,1 16,3 15,9 18,1 17,3 17,9

A C C B d C C B C B C C A C C d d C C C

3,8 3,4 3,6 3,8 4,0 3,9 3,6 3,8 3,4 3,4 3,9 3,6 3,8 3,5 3,9 3,7 3,9 3,5 4,3 3,8

6,5 7,1 6,9 6,6 7,5 7,1 6,9 6,4 7,2 7,1 6,7 7,3 6,8 6,8 7,0 7,2 7,7 7,1 7,3 6,8

45,0 45,1 45,8 46,3 46,7 48,2 42,3 48,9 43,0 41,3 49,1 42,6 44,7 48,0 44,8 42,7 46,8 42,5 46,4 45,1

AMIDÓN

33,5 31,5 32,3 32,1 29,4 30,1 34,7 33,2 32,6 35,6 27,6 33,3 36,1 33,5 32,1 33,2 28,3 35,2 28,4 33,3

C C C C d d B C C A e C A C C C e B e C

UFL/kg MS

0,94 0,95 0,94 0,93 0,93 0,92 0,97 0,92 0,96 0,98 0,92 0,97 0,95 0,93 0,95 0,97 0,94 0,96 0,94 0,95

d C d e e e B e C B e B d e C B d C d C

92 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 92

18/03/2018 21:51

O T R A F O R M A D E V E R L A A G R I C U LT U R A

Selección híbridoS 2018

TRINIDAD FAO 300 MEDIO

NOVEDAD

MARCIANO

Panam cuenta con las variedades más rentables

FAO 300 CORTO

NOVEDAD

El mayor crecimiento en cuota de mercado en el noroeste peninsular así lo demuestra.

KOSyNIER FAO 200 - CORTO

NOVEDAD

ELDORA FAO 400 - APTITUD GRANO/SILO

ELZEA FAO 300

MEXICANA FAO 200 MEDIO

ISORA FAO 200 MEDIO

vacapinta002_publicidade_panan.indd 93

MAIZ RH RICO EN ACEITE El carburante de las Vacas

Estos maíces son seleccionados por su alto valor alimentario y por su riqueza en aceite, una energía de alto valor. Las variedades RH y RH+ tienen una riqueza en aceite que varia del 6 a 7% de los maíces RH y del 10 o 12% en los RH+. El alto valor energético de los lípidos de los maíces RH permite aumentar la concentración energética de la ración. No modifican el ph rumial y aumenta la DINAG. Reducen las emisiones de gas metano. Son ricos en acidos grasos insaturados, lo cual mejora la calidad nutricional de los productos destinados a los animales. Una disminución de los acidos grasos saturados y aumento de los insaturados omega 3 y omega 6. Su fuerte valor en aceite mejora el valor energético entre 0.002 y 0.03 UFL/KG MS. Disponibilidad de variedades desde ciclo 300 a ciclo 600

El maíz más rentable del mercado Con las garantías de nascencia, rendimiento y calidad, las cuentas nunca fallan con Panam. Cada vez más agricultores confían en una marca que garantiza el maíz más rentable del mercado, presentando una variedad para cada situación.

MÁS INFORMACIÓN

982 303 486

19/03/2018 20:30

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

LISTA PRINCIPAL DE VARIEDADES DE MILLO. ZONA INTERIOR BAIXA (cont.) Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

Monsanto Monsanto Fitó Euralis Semillas Euralis Semillas Euralis Semillas Soufflet Seeds Semillas Batlle Soufflet Seeds KWS LG LG LG LG LG LG LG Codisem Fitó Caussade Maïsadour Fitó Fitó Advanta Semillas Batlle Caussade RAGT Koipesol RAGT KWS Fitó Semillas Batlle Semillas Batlle Rocalba Syngenta Syngenta RAGT Fitó LG Semillas Batlle Fitó Euralis Semillas

4 3 5 3 2 2 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 3 2 2 3 3 3 3 2 3 3 2 3 3 2 3 4 2 2 4 3

DKC 4608 DKC 4845 DUERO ES METRONOM ES SENSOR ES SIGMA EXTASIA HAPPI ITEA KROKUS LG 30.275 LG 30.369 LG 30.444 LG 32.77 LG 33.03 LG 33.85 LG 34.90 MAMILLA MANACOR MARTELI MAS 33 A OPTI ORENSE PENELOPE RAVENNA ROBERI RULEXX SENKO SILEXX SIMPATICO KWS SUBITO SUM 330 SURPRISE SUSANN SY KAIRO SY SYNCERO TAXXOA TECK TORQUAZ YUCATAN ZAMORA ES ZOOM

DÍAS S/R

128 131 119 118 123 129 129 117 119 117 114 126 136 116 118 128 129 134 121 127 129 127 133 114 114 129 129 128 130 120 120 126 114 117 118 128 120 122 135 133 126 133

d d C C C d d C C C B C e B C d d e C d d d d B B d d d d C C C B C C d C C e d C d

Resultados 1996-2017. Zona: INTERIOR BAIXA (% MS) PROD (t MS/ha) CIN PB FND

18,5 18,4 15,7 18,3 17,4 18,7 20,4 17,5 19,6 16,2 17,2 18,6 19,1 16,6 16,9 18,9 20,3 20,4 16,5 20,7 19,0 17,0 18,2 17,7 14,2 20,6 19,6 19,4 18,5 20,2 18,2 18,4 16,3 16,3 17,6 19,8 18,1 17,9 18,8 18,5 16,8 19,2

C C e C C C A C B d C C B d C B A A d A B C C C e A B B C A C C d d C B C C C C C B

3,8 3,5 4,0 4,0 4,1 3,7 3,5 3,8 3,6 3,9 3,7 3,9 3,5 3,7 4,1 3,7 3,7 4,0 4,0 3,9 3,8 3,9 3,8 3,8 3,7 3,8 3,7 3,9 3,5 4,0 3,8 3,6 3,7 3,9 3,8 4,0 3,7 4,0 4,0 3,7 3,6 3,7

7,0 6,9 7,4 6,8 7,1 7,2 6,3 7,2 6,6 7,7 7,5 6,9 6,6 7,5 7,1 7,3 6,8 7,1 7,5 6,7 7,4 7,9 7,7 6,8 7,3 6,2 7,0 6,6 7,0 6,5 7,3 7,4 6,9 7,6 7,2 7,0 7,0 7,4 7,3 7,0 7,5 6,5

44,8 41,1 44,2 48,1 45,5 42,9 43,2 45,0 46,3 42,9 44,8 43,4 44,1 46,3 46,7 43,2 43,1 44,7 45,4 45,6 43,0 42,5 45,3 47,1 41,5 45,9 43,6 45,9 43,2 49,7 45,0 43,4 41,4 45,8 46,9 48,0 46,6 44,1 45,3 46,8 40,0 45,8

AMIDÓN

33,7 35,9 29,5 30,6 32,5 32,6 37,6 30,6 33,8 30,9 28,6 36,7 37,5 28,3 28,3 33,3 33,2 31,9 31,3 34,5 33,5 29,1 30,1 27,7 34,2 34,4 34,4 34,1 35,0 32,5 32,1 31,5 33,3 30,5 28,3 29,1 30,1 27,8 33,9 36,0 33,5 33,7

C A d d C C A d C d e A A e e C C C C B C e d e B B B B B C C C C d e e d e B A C C

DMO (%)

MJ/kg MS

Mcal/ kg MS

74,6 76,4 74,8 72,6 74,0 75,2 75,4 74,2 73,7 74,9 74,9 75,3 75,0 74,0 73,4 75,3 75,2 74,4 74,3 73,9 75,2 75,8 74,6 73,2 76,0 74,0 75,1 73,9 75,3 72,0 74,3 74,7 75,8 73,7 73,4 72,9 73,4 74,9 74,3 72,7 76,9 74,0

11,5 11,8 11,5 11,2 11,3 11,6 11,6 11,4 11,4 11,5 11,5 11,6 11,6 11,4 11,3 11,6 11,6 11,4 11,4 11,4 11,6 11,7 11,5 11,3 11,7 11,4 11,6 11,4 11,6 11,1 11,4 11,5 11,7 11,3 11,3 11,2 11,3 11,5 11,4 11,2 11,9 11,4

1,73 1,78 1,73 1,68 1,71 1,75 1,76 1,72 1,71 1,74 1,74 1,75 1,75 1,72 1,70 1,75 1,75 1,72 1,72 1,71 1,74 1,76 1,73 1,70 1,77 1,72 1,75 1,71 1,75 1,67 1,72 1,74 1,76 1,71 1,70 1,69 1,70 1,74 1,72 1,69 1,79 1,72

UFL/kg MS

0,95 0,98 0,95 0,92 0,94 0,96 0,97 0,95 0,94 0,95 0,96 0,96 0,96 0,94 0,93 0,96 0,96 0,95 0,95 0,94 0,96 0,97 0,95 0,93 0,97 0,94 0,96 0,94 0,97 0,91 0,95 0,96 0,97 0,94 0,93 0,93 0,93 0,95 0,94 0,93 0,99 0,94

C A C e d C C d d C C C C d e C C d d d C B C e B d C d C e C C B e e e e C d e A d

94 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 94

19/03/2018 19:58

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

RESISTENCIA AO ENCAMADO Lista

Casa comercial

Anos

Variedade

Resistencia encamado

PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR PR

Advanta KWS Senasa Senasa CEFSA Caussade RAGT Caussade RAGT Syngenta Codisem Monsanto Advanta Semillas Batlle Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Monsanto Fitó Euralis Semillas Euralis Semillas Euralis Semillas Soufflet Seeds Semillas Batlle Soufflet Seeds KWS LG LG LG LG LG LG LG Codisem Fitó Caussade Maïsadour Fitó Fitó Advanta Semillas Batlle Caussade RAGT Koipesol RAGT KWS Fitó Semillas Batlle Semillas Batlle Rocalba Syngenta Syngenta RAGT Fitó LG Semillas Batlle Fitó Euralis Semillas

2 3 12 2 2 3 3 2 2 3 2 6 2 2 5 4 3 3 4 3 4 3 5 3 2 2 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 3 2 2 3 3 3 3 2 3 3 2 3 3 2 3 4 2 2 4 3

AAPOTHEOZ AMANITIDIS ANJOU 387 ANJOU 456 BARCA BELUGI BERGXXON CHAMBERI CICLIXX CISKO CODIGREEN CONCA COURTNEY DARIDOR DK 287 DK 315 DKC 33.90 DKC 41.14 DKC 3745 DKC 43.72 DKC 4608 DKC 4845 DUERO ES METRONOM ES SENSOR ES SIGMA EXTASIA HAPPI ITEA KROKUS LG 30.275 LG 30.369 LG 30.444 LG 32.77 LG 34.90 LG 33.03 LG 33.85 MAMILLA MANACOR MARTELI MAS 33 A OPTI ORENSE PENELOPE RAVENNA ROBERI RULEXX SENKO SILEXX SIMPATICO KWS SUBITO SUM 330 SURPRISE SUSANN SY KAIRO SY SYNCERO TAXXOA TECK TORQUAZ YUCATAN ZAMORA ES ZOOM

A* d C e A* C B e A A C B A* C B A B* A B A A B A d A e A d A A A* A A* C B B e e B* A* C C A A A* A B A* A d C B* A* C A* A B e A* B* A* A*

DistribuiDores PArA esPAñA y PortugAl

Alta Calidad Alemana Asegurada!

*FiNANCiACiÓ

ses N 0% – 24 Me

Patentado en Alemania.

el autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

(*): resultado provisional debido ao reducido número de observacións baixo condicións ventosas (**): non estimado. A mínima intensidade de vento impide calquera estimación

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución españa: Formada por 25 puntos de servicio

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 95

vacapinta002_especialSementeiraMillo_avaliacionSerida_galego_005.indd 95

20/03/2018 23:43

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L Lo f orra x eiro

As empresas obtentoras recomendan para a produción de forraxe as variedades de millo de maior desenvolvemento da súa parte vexetativa e de maior estabilidade no estado verde das follas (stay green). A información sobre parámetros de calidade e valor nutritivo da forraxe de planta enteira (que ten unha composición heteroxénea e un comportamento nutritivo complexo) é escasa e non existen rexistros de variedades de millo orientadas cara á produción de forraxe. Por iso, o que fan os agricultores e gandeiros para obter forraxe de millo é utilizar variedades orientadas á produción de gran recollendo (“picando”) a planta enteira nun estado inmaturo no seu desenvolvemento fenolóxico.

ORIXE E OBXECTIVOS

Rede de avaliación de variedades de millo para forraxe: resultados dos ensaios en Navarra en 2017 Este artigo recolle os resultados e as conclusións obtidos nos ensaios de produción e calidade de variedades de millo forraxeiro en 2017 en Navarra, agrupados por ciclos de precocidade. Así mesmo, preséntase a evolución das producións medias acadadas nos últimos 15 anos. Jesús M.ª Mangado Urdániz. INTIA, Navarra

millo é unha planta que tradicionalmente se cultivou para a obtención de gran polas súas múltiples aplicacións tanto en alimentación humana e animal como en procesos industriais. Por iso, todos os esforzos en investigación e desenvolvemento do cultivo e en mellora xenética da planta foron encamiñados ao incremento da súa produtividade e á mellora daquelas características de calidade do gran que o fan case imprescindible nas súas aplicacións.

En 2002 varios centros de investigación agraria que desenvolven a súa actividade no norte de España, dende Galicia ata Cataluña, constituíron a Rede de avaliación de variedades de millo para forraxe, co obxectivo de achegar coñecemento sobre as aptitudes das novas variedades de millo para o uso da planta enteira como forraxe en alimentación animal. Dentro desta rede levan a cabo anualmente ensaios de variedades de millo adaptadas ás condicións ecolóxicas de cada comunidade autónoma, replicados con igual deseño en todas aquelas que tivesen similares condicións, cun protocolo de ensaio común e cos mesmos criterios de avaliación. Desta forma, co paso do tempo, vaise acumulando información válida para agricultores e gandeiros sobre as variedades de mellor rendemento e a adaptación ás condicións edafoclimáticas e de manexo de cada explotación.

ENSAIOS EN NAVARRA EN 2017 Ademais, desde mediados do século pasado comezouse a darlle importancia á opción de utilizar a totalidade da planta (parte vexetativa e mazaroca) nun estado inmaturo do seu desenvolvemento para a alimentación de ruminantes. Esta opción produtiva foise afianzando co tempo conforme se foron mellorando tanto as técnicas de cultivo como as de recolección e de conservación da forraxe, sendo na actualidade unha materia prima de uso xeneralizado no racionamento dos ruminantes domésticos.

As variedades de millo defínense polo seu ciclo vexetativo (ciclo FAO), que se corresponde coa integral térmica (IT) entre a nascencia e o estado chamado de madurez fisiolóxica do gran. Para o cálculo da IT, considéranse 6 ºC como o cero vexetativo e 30 ºC, como o limiar superior de vexetabilidade da planta. A súa expresión matemática é: IT (graos-día) = Σ [(t.ªmax + t.ªmin)/2] – 6, onde t.ªmax é a temperatura máxima diaria se non supera os 30 ºC, e toma ese valor se o supera, e t.ªmin é a temperatura mínima diaria.

96 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 96

21/03/2018 13:48

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO f orra x eiro

O estado de madurez fisiolóxica recoñécese pola desaparición da liña de leite no gran e a aparición dun punto negro na inserción do gran sobre o carozo. Nese momento alcánzase o máximo peso seco do gran e o máximo valor nutritivo. O contido en humidade do gran oscila entre 30 e 35 % (60-65 % de materia seca). A correspondencia entre a IT e os ciclos FAO habituais é: Millo. Correspondencia entre ciclos e integral térmica

1 CiclosFAO 400 - 500IT (graos-día) para madurez Ciclo fisiolóxica < 300 < 1.825 Ciclos 200 - 300 300 – 400 1.825-2.000 2 500 – 600 2.000-2.125 3 700 - 800 2.125-2.225 4 GENUCE 2 5 Navarra caracterízase por unha 6

Ensaios de millo forraxeiro en Navarra. Localidade, características e manexo

Grupo de ciclos 200-300 400-500 600-700

Localidade Oskotz Doneztebe Cadreita

Bioxeografía Atlántico. Vertiente mediterránea Atlántico. Vertiente cantábrica Mediterráneo

Manexo Secaño Secaño Regadío

Na figura 1 preséntase a localización dos ensaios e a área bioxeográfica onde se atopan.

Figura 1. Localización dos ensaios de millo forraxe en Navarra

Ciclos 400 - 500 Ciclos 200 - 300

Bioxeografía navarra

1 Sector cántabro vascónico; distrito vascónico oriental 2 Sector cántabro vascónico; distrito navarro-alavés

gran diversidade bioxeográfica, con 7 situacións que permiten cultivar calquera dos ciclos vexetativos de millo. Ciclos 600 - 700 Por iso, as variedades que se estudan agrúpanse en tres grupos de ciclos. As características das 5 localidades de ensaio e do manexo do cultivo son:

Bioxeografía na

Sector pirenaico central

Sector prepirenaico

Sector rioxano

Sector somontano

Sector bardenero-montegrino

1 Sector cánt distrito vasc

4 2

2 Sector cánta distrito nava

3 Sector piren

4 Sector prep 5 Sector rioxa

Ciclos 600 - 700

6 Sector somo 7 Sector barde

Loidi & Báscones, 2006 (modificado)

VARIEDADES DESDE CICLOS 200 A 700

Análiticas CIAM 2017 DÍAS S-C (días)

ALTURA (cm)

ESPIGA (%MS)

RMS (t/ha)

RMOD IP (t/ha)

DMO (%)

PB (%MS)

DIGESTIBILIDAD

125

270

49,5

23,9

16,7

120

6,8

Agroeume S.L.

(%)

LUGAR VILARÓN, 7 - 15613 CAPELA (A CORUÑA) Tlf: 981 45 92 00 - 609 89 29 40 compras@agromera.com 03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 97

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 97

21/03/2018 15:51

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L Lo f orra x eiro

dentro desta rede levan a cabo anualmente ensaios de variedades de millo adaptadas ás condicións ecolóxicas de cada comunidade autónoma cun protocolo de ensaio común

Os itinerarios de cultivo son: Estercadura: nos ensaios da área atlántica bótanse 25 t/ha de esterco de vacún previamente á sementeira e incorpóranse cos labores de preparación da cama da sementeira. Na área mediterránea non se fai achega orgánica. Insecticida: nos ensaios da área atlántica fanse tratamentos de insecticida na liña da sementeira para o control do verme gris e do verme de arame. Herbicida: na área atlántica, metolacloro 31,25 % p/v + terbutilazina 18,75 % p/v en preemerxencia e 4 l/ha de produto comercial por tratarse de solos con alto contido en materia orgánica. Na área mediterránea, mesotriona 4 % p/v + metolacloro 40 % p/v en preemerxencia, 3,5 l/ha de produto comercial e fluroxipir 20 % p/v, en estado de 8-10 follas, e 0,75 l/ha de produto comercial. O control de malas herbas foi satisfactorio en todos os casos. Sementeira: 95.000 grans/ha (golpes cada 15 cm, interliñado 70 cm). Fertilización: na área atlántica, 60 unidades fertilizantes (UF) N-P-K/ ha en presementeira e 60 kg N/ha na liña, en estado de 8 follas. Na área mediterránea, (45 UFN + 115 UFP + 150 UFK)/ha en presementeira e 180 kg N/ha, en 8-10 follas. Rega: na área atlántica, sen rega. Na área mediterránea, aspersión, 5 regas/semana no período de cultivo. Dose total 6.500 m3/ha. Os períodos de cultivo foron: Ciclos

Sementeira

Colleita

Días

IT (ºC)

200-300 400-500 600-700

22 maio 16 maio 4 maio

15 setembro 27 setembro 20 setembro

116 134 139

1.423 1.813 2.093

GRUPO DE CICLOS 200-300 As variedades ensaiadas neste grupo de ciclos en 2017 foron: Variedade

Obtentor

Ano de ensaio

LG 30. 369 ANJOU 387 ROBERI CODIGREEN METRONOM ASSIST KOMPETENS SIMPÁTICO DADIDOR CHAMBERÍ MISTERI FORMAT LIVORNO P 9400 P 9911 GIBRA LG 31.295

Limagrain Limagrain Caussade Caussade Euralis Fitó KWS KWS Batlle Caussade Caussade Fitó Fitó Pioneer Pioneer Syngenta Limagrain

Testemuña 11.º 3.º 3.º 3.º 3.º 3.º 2.º 2.º 2.º 1.º 1.º 1.º 1.º 1.º 1.º 1.º

A produción media é alta. As variedades P 9911, Metronom, Chamberí, P 9400, Roberi e Livorno alcanzan unha produción significativamente superior ás variedades Anjou 387 e Dadidor. O contido medio en materia seca en colleita é correcto, cunha marxe entre variedades moi ampla. As variedades Assist e Kompetens superan o ámbito desexable (30-35 % de materia seca) e as variedades Roberi, Anjou 387, P 9911, Gibra, Chamberí, Livorno, LG 30.369, Dadidor e Misteri non o alcanzan. A achega media da mazaroca á produción final é razoable. A variedade de maior achega é Kompetens, significativamente superior ás variedades LG 31.295, P 9911, Roberi e Gibra. O contido medio en proteína bruta é alto. As variedades de maior contido son Livorno e Anjou 387, con contidos significativamente superiores a Assist e Metronom.

O período de cultivo caracterizouse por unhas temperaturas normais e unha precipitación total de 215 mm cunha distribución uniforme, o que fixo que o cultivo non acusase estrés hídrico en ningunha das súas fases de desenvolvemento. Na táboa 1 preséntanse algúns dos resultados obtidos.

Táboa 1. Resultados dos ensaios de millo forraxe. Ciclos 200-300. Oskotz 2017 Variedade

Produción (kg ms/ha)

Materia seca (%)

Achega mazaroca (%)

ANJOU 387 16.609 a 27,0 ab 54,4 bc DADIDOR 16.987 ab 29,2 abc 52,3 bc LG 30.369 18.776 abc 29,0 abc 53,9 bc LG 31.295 18.784 abc 31,0 cde 36,7 a FORMAT 19.187 abcd 32,9 def 55,8 bc ASSIST 19.579 abcd 37,1 h 55,1 bc GIBRA 19.774 abcd 27,9 abc 47,9 ab KOMPETENS 19.969 abcd 36,3 gh 62,8 c CODIGREEN 19.999 abcd 33,3 efg 55,9 bc MISTERI 20.230 abcd 29,7 abcd 53,8 bc SIMPÁTICO 20.967 bcd 34,3 fgh 55,6 bc LIVORNO 21.103 cd 28,9 abc 52,4 bc ROBERI 21.172 cd 26,5 a 45,4 ab P 9400 21.225 cd 30,4 bcde 53,1 bc CHAMBERÍ 21.449 cd 28,8 abc 51,7 bc METRONOM 21.510 cd 35,2 fgh 55,4 bc P 9911 23.019 d 27,8 abc 43,9 ab Media 20.020 30,9 52,1 En cada columna os valores seguidos por distinta letra difiren significativamente (p<0,05) Duncan Analítica: Laboratorio Agrario de Navarra (NASERTIC)

Proteína bruta (% sms)

8,60 cd 7,92 abc 7,80 abc 8,10 abcd 8,18 abcd 7,52 a 8,45 bcd 7,78 abc 8,53 bcd 8,10 abcd 7,77 abc 8,79 d 7,85 abc 7,97 abc 7,96 abc 7,71 ab 7,91 abc 8,05

98 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 98

21/03/2018 13:56

Investigación + Desarrollo + Innovación SELECCIÓN GENÉTICA... ACORDE CON LAS NECESIDADES DEL SECTOR GANADERO

Caussade no es tu necesidad es tu

H-FC

Máxima calidad alimentaria para el ganado

oportunidad

H-YGF

Máxima producción de grano y forraje

H-UN

Máximo aprovechamiento del Nitrogeno

No es lo más importante elegir una variedad sino PORQUÉ se elige

H-CS Tolerantes al estrés hídrico y condiciones secantes suelo

Polígono Industrial Onzonilla. C/ Valle del Silencio. Parcela 27• 24009 León Telf.: 987 24 76 08 • (Óscar) 639 832 547 • (Fernando) 671 013 625 www.caussade-semences.com • info@caussadesemillas.com vacapinta002_publicidade_caussade.indd 99

H-SV Máxima sanidad vegetal

semences

21/03/2018 00:47

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L Lo f orra x eiro

Gráfica 1. Comparación de variedades de millo forraxeiro. Ciclos 200-300. Oskotz 2017

Dixestibilidade da materia orgánica (%)

GIBRA LIVORNO

LG 31 295

75 CHAMBER

75 74

LG 30.369

MISTERI SIMPATICO ASSIST

ANJOU 387

KOMPETENS

P 9400

P 9911

As variedades ensaiadas neste grupo de ciclos en 2017 foron:

CODIGREEN

FORMAT

ROBERI

DADIDOR

GRUPO DE CICLOS 400-500

ASSIST

73 73

R =0,5781 2

Amidón (% s/materia seca)

Gráfica 2. Comparación de variedades de millo forraxeiro. Ciclos 200-300. Oskotz 2017

Variedade

Obtentor

Ano de ensaio

MAGGI

Caussade

Testemuña

LG 30. 444

Limagrain

3.º

KONFITES

KWS

3.º

ATLAS

Fitó

2.º

ES ZOOM

Euralis

2.º

MEGASIL

Batlle

2.º

VENTURO

Caussade

2.º

ALCUDIA

Fitó

1.º

TEMUCO

Fitó

1.º

KENOBIS

KWS

1.º

P 0640

Pioneer

1.º

SY HELIUM

Syngenta

1.º

MAS 54.H

Maïsadour

1.º

125 120

P 9911 CHAMBERI METRONOM ROBERI P 9400 SIMPATICO MISTERI

kg MO dixerible/ha

115 110 105

ASSIST

100

LIVORNO KOMPETENS GIBRA CODIGREEN FORMAT LG 31 295 LG 30.369

Táboa 2. Resultados dos ensaios de millo forraxe. Ciclos 400-500. Doneztebe 2017

DADIDOR

ANJOU 387 95

Na gráfica 1 ordénanse as variedades en función dos valores absolutos do seu contido en amidón e da dixestibilidade da materia orgánica (calculada en función da materia seca, a materia orgánica, a proteína bruta e a fibra bruta, utilizando o programa Prèv Alim 3.3 de INRATION) respecto dos valores alcanzados pola variedade testemuña. Obsérvase que se dá unha correlación directa razoable entre ambos os criterios e que soamente a va-

99 UFL /kg ms

100

101

O período de cultivo caracterizouse por unhas temperaturas normais e unha precipitación total de 420 mm cunha distribución uniforme, o que fixo que o cultivo non acusase estrés hídrico en ningunha das súas fases de desenvolvemento. Na táboa 2 preséntanse algúns dos resultados obtidos:

102

riedade Kompetens (e practicamente a variedade Codigreen) supera á variedade testemuña. Na gráfica 2 ordénanse as variedades en función da concentración enerxética (enerxía neta dun alimento para ruminantes en UFL/kg ms, calculada utilizando o programa Prèv Alim 3.3 de INRATION) e da produción de materia orgánica dixerible (produción vexetal eficiente dun alimento para o gando) en datos relativos respecto da variedade testemuña, que se toma como base 100. As variedades que mellor conxugan ambos os criterios son as sombreadas en verde.

Variedade

Produción kg ms/ha

Materia seca %

Achega mazaroca %

Proteína bruta % sms

MEGASIL KONFITES ATLAS LG 30.444 VENTURO MAGGI TEMUCO ALCUDIA ZOOM KENOBIS HELIUM MAS 54 H P 0640 Media

20.494 a 22.457 ab 22.462 ab 23.516 ab 24.238 ab 24.325 ab 24.760 ab 24.880 ab 24.988 ab 25.160 ab 26.321 bc 26.519 bc 29.952 c 24.621

40,8 e 34,5 abc 35,1 bc 38,9 de 32,8 ab 32,1 ab 31,1 a 35,2 bc 35,5 bcd 37,5 cde 30,8 a 32,6 ab 33,0 ab 34,6

57,8 abc 57,8 abc 59,9 bcde 62,2 e 56,9 ab 59,1 bcde 54,7 a 61,5 de 57,3 abc 60,5 cde 58,0 abcd 58,5 bcd 60,9 cde 58,9

7,0 a 7,9 bcd 7,7 abc 7,5 abc 7,4 abc 8,1 cd 7,5 abc 7,7 abc 7,0 a 8,0 bcd 8,6 d 7,2 ab 7,2 ab 7,6

En cada columna os valores seguidos por distinta letra difiren significativamente (p<0,05) Duncan Analítica: Laboratorio Agrario de Navarra (NASERTIC)

100 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 100

28/03/2018 10:11

AF_PDFx1a_Adaptaciรณn_anuncioVaca copia.pdf

18/3/18

22:32

CMY

vacapinta002_publicidade_limagrain.indd 101

21/03/2018 00:55

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L Lo f orra x eiro

75 Dixestibilidade da materia orgánica (%)

A produción media é alta, as variedades P 0640, Mas 54 H e Helium alcanzan unha produción significativamente superior á variedade Megasil. O contido medio en materia seca en colleita é correcto, cunha marxe entre variedades ampla. As variedades Megasil, LG 30.444 e Kenobis superan o ámbito desexable e alcanzan uns valores significativamente superiores ás variedades Helium, Temuco, Maggi, Mais 54 H, Venturo e P 0640. A achega media da mazaroca á produción final é elevada. As variedades LG 30.444, Alcudia, P 0640 e Kenobis superan o 60 % e alcanzan valores significativamente superiores ás variedades Temuco e Venturo. O contido medio en proteína bruta é medio. As variedades de maior contido son Helium, Maggi, Kenobis e Konfites, con contidos significativamente superiores a Megasil e Zoom. Na gráfica 3 ordénanse as variedades en función dos valores absolutos do seu contido en amidón e da dixestibilidade da materia orgánica cos mesmos criterios que no grupo de ciclos 200-300. Obsérvase unha boa correlación directa entre ambos os criterios. As variedades P 0640, LG 30.444, Konfites, Mais 54 H e Kenobis (e practicamente a variedade Helium) superan á variedade testemuña.

Gráfica 3. Comparación de variedades de millo forraxeiro. Ciclos 400-500. Doneztebe 2017 P 0640

HELIUM

LG 30.444

KENOBIS

KONFITES

MAS 54 H ATLAS

VENTURO

ALCUDIA

MAGGI

ZOOM 72

70 28

MEGASIL

TEMUCO 30

R =0,7486 2

34 36 Amidón (% s/materia seca)

Gráfica 4. Comparación de variedades de millo forraxeiro. Ciclos 400-500. Doneztebe 2017 130 125

P 0640

120 kg MO dixestible/ha

o estado de madurez fisiolóxica recoñécese pola desaparición da liña de leite no gran e a aparición dun punto negro na inserción do gran sobre o CAROZO

115

MAS 54 H

110

KENOBIS

105

ZOOM VENTURO

100 95

ALCUDIA MAGGI

LG 30.444

TEMUCO

KONFITES

ATLAS

85 80 92

HELIUM

MEGASIL 94

Na gráfica 4 ordénanse as variedades en función da concentración enerxética e da produción de materia orgánica dixerible cos mesmos criterios que no grupo de ciclos 200-300. As variedades que mellor conxugan ambos os criterios son as sombreadas en verde.

98 UFL /kg ms

100

102

104

GRUPO DE CICLOS 600-700 As variedades ensaiadas neste grupo de ciclos en 2017 foron: Variedade

Obtentor

Ano de ensaio

DKC 6903 LG 30. 709 FONDARI RESERVE ELIOSO LG 30.681 ARMANDI KELINDOS KONTIGOS P 1570 SY HIDRO ANTEX

Monsanto Limagrain Caussade Syngenta Batlle Limagrain Euralis KWS KWS Pioneer Syngenta Syngenta

Testemuña 3.º 2.º 2.º 2.º 1.º 1.º 1.º 1.º 1.º 1.º 1.º

102 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 102

20/03/2018 23:59

AF kenotrin geo_A4.pdf

1/3/18

16:53

CMY

vacapinta002_publicidade_kenogard kenotrin.indd 103

18/03/2018 16:29

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L Lo f orra x eiro

Táboa 3. Resultados dos ensaios de millo forraxe. Ciclos 600-700. Cadreita 2017 Variedade

Produción kg ms/ha

Materia seca %

Achega mazaroca %

Proteína bruta % sms

P 1570

22.055 a

37,1 ab

60,1 bc

6,6 a

LG 30.709

29.708 b

38,5 ab

56,7 abc

6,8 a

ELIOSO

29.788 b

38,2 ab

61,5 c

7,0 a

HYDRO

31.070 b

37,9 ab

59,4 bc

6,8 a

FONDARI

31.253 b

40,7 b

57,8 bc

6,4 a

LG 30.681

31.455 b

38,4 ab

59,5 bc

6,4 a

KONTIGOS

31.576 b

37,9 ab

58,9 bc

6,5 a

ANTEX

31.802 b

37,2 ab

57,5 bc

6,7 a

ARMANDI

32.074 b

38,6 ab

58,3 bc

6,6 a

KELINDOS

33.792 b

34,7 a

58,4 bc

6,9 a

DKC 6903

35.122 b

37,9 ab

51,6 a

6,6 a

RESERVE

36.847 b

37,8 ab

54,7 ab

6,4 a

Media

31.379

37,9

57,8

6,6

En cada columna os valores seguidos por distinta letra difiren significativamente (p<0,05) Duncan Analítica: Laboratorio Agrario de Navarra (NASERTIC)

Gráfica 5. Comparación de variedades de millo forraxeiro. Ciclos 600-700. Cadreita 2017 75 dixestibilidade da materia orgánica (%)

O período de cultivo caracterizouse por unhas temperaturas normais. O cultivo manexouse en regadío por aspersión polo que non acusou estrés hídrico en ningunha das súas fases de desenvolvemento. Na táboa 3 preséntanse algúns dos resultados obtidos. A produción media é moi alta, a variedade P 1570 é a variedade de menor produción, significativamente inferior ao resto das variedades estudadas. Por diversas circunstancias atrasouse unha semana a data de control de colleita, polo que o contido medio en materia seca é elevado, por encima do máximo desexable. A variedade Kelindos é a única que presenta un valor dentro do ámbito desexable e é significativamente inferior á variedade Fondari.

ELIOSO 74 DKC 6903

FONDARI

RESERVE

ANTEX

HYDRO

KONTIGOS

LG 30.709 LG 30.681

ARMANDI

KELINDOS

P 1570 R =0,5894 2

70 27

Amidón (% s/materia seca)

A achega media da mazaroca á produción final é elevada. A variedade Elioso é a que alcanza o maior valor, significativamente superior ás variedades DKC 6903 e Reserve. O contido medio en proteína bruta é baixo e non se atopan diferenzas entre as variedades estudadas.

Na gráfica 5 ordénanse as variedades en función dos valores absolutos do seu contido en amidón e da dixestibilidade da materia orgánica cos mesmos criterios que nos grupos anteriores. Obsérvase unha correlación directa razoable entre ambos os criterios. As variedades Elioso, Fondari e Reserve (e practicamente as variedades LG 30.681, LG 30.709, Kontigos, Hydro e Antex) superan a variedade testemuña.

104 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 104

21/03/2018 15:52

NUTRICIÓN DE MÁXIMA CALIDAD NUEVA GAMA FITÓ HATAY FAO600 TEMUCO FAO550 UBEDA FAO550 BODEGA FAO400 LIVORNO FAO300 PITCH FAO300

Más protección y mejor productividad

vacapinta002_publicidade_semillas fito.indd 105

18/03/2018 12:22

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L Lo f orra x eiro

Gráfica 6. Comparación de variedades de millo forraxeiro. Ciclos 600-700. Cadreita 2017 110 RESERVE

105 DKC 6903

100 KELINDOS

kg MO dixestible/ha

desta forma, co paso do tempo, vaise acumulando información válida para agricultores e gandeiros sobre as variedades de mellor rendemento

LG 30.681

ARMANDI

ANTEX

FONDARI

KONTIGOS HYDRO

LG 30.709

ELIOSO

80 75 70

EVOLUCIÓN DA PRODUCIÓN NOS ÚLTIMOS ANOS Os ensaios de avaliación de variedades de millo para forraxe en Navarra mantéñense de forma ininterrompida, dende 2003, para os tres grupos de ciclos descritos. O número de ensaios e de variedades estudadas preséntanse na táboa 4. Na gráfica 7 preséntase a evolución das producións medias obtidas nestes ensaios ao longo dos últimos 15 anos desagregada por grupos de ciclos. As producións medias obtidas neste período foron: • Ciclos 200-300, 15.370 kg ms/ha • Ciclos 400-500, 17.080 kg ms/ha • Ciclos 600-700, 20.200 kg ms/ha

65 60

P 1570 95

100

101

102

UFL/kg.ms

Táboa 4. Ensaios e variedades de millo forraxeiro estudados en Navarra (2003-2017)

N.º de variedades

Ciclos 200-300

Ciclos 400-500

Ciclos 600-700

TOTAL

3 anos

101

2 anos

1 ano

171

113

129

413

N.º de ensaios

Gráfica 7. Ensaios de millo forraxeiro en Navarra. Evolución da produción por grupos de ciclos 32000 28000 24000 Kg ms/ha

Na gráfica 6 ordénanse as variedades en función da concentración enerxética e da produción de materia orgánica dixerible cos mesmos criterios que nos grupos anteriores. As variedades que mellor conxugan ambos os criterios son as sombreadas en verde.

600-700

20000

400-500 200-300

16000 12000 8000 2003

2005

2007

2009

O manexo agronómico non se alterou nestes anos pero as producións medias presentan un perfil típico en “dentes de serra” a consecuencia da súa dependencia de factores climáticos. Analizar as tendencias da produción neste período pode ser unha aproximación ao avance conseguido pola mellora xenética e pola presión de selección que exercen as empresas

2011

2013

2015

2017

obtentoras para a obtención de novas variedades. Obsérvase que en todos os grupos de ciclos a tendencia é ascendente con avances de: • Ciclos 200-300, incremento de 380 kg ms/ha*ano • Ciclos 400-500, incremento de 480 kg ms/ha*ano • Ciclos 600-700, incremento de 580 kg ms/ha*ano.

106 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_variedadesNavarra_galego_01.indd 106

21/03/2018 00:01

vacapinta001_pub_calfensa_galego.indd 107

18/03/2018 16:09

AGROMASTER OPTIMIZADO + AGROMASTER START MINI, la solución integral de ICL Specialty Fertilizers en la fertilización de maíz Una buena estrategia de abonado con fertilizantes de liberación controlada nos ayudará claramente en la lucha contra las malas hierbas, proporcionándonos una buena implantación del cultivo y nos asegura llegar al final del mismo con el N necesario para aprovechar toda la capacidad productiva de nuestro maíz. Release Technology

Tecnología de liberación controlada E-Max

La apuesta de ICL para maíz, está basada en un conde las tres formas de N durante todo el ciclo del culcepto: optimizar, de ahí que hablemos tivo, pudiendo la planta la más conveniente La tecnologíade de Agromaster liberación controlada E-Max consiste en elegir una cubierta de polímero que mejora la utilizaciónen eficiente Optimizado. Las tecnologías usadas en el cultivo de cada momento, optimizando así sus recursos. A longevidad contidel nutriente. La liberación de nutrientes se basa en la humedad y la temperatura, y ofrece valores de maíz son Poly-S y E-Max, para encapsular nitrógeno en nuación, una breve explicación de su funcionamiento, predecibles. Bajo la influencia de la temperatura, el encapsulado semipermeable regula la liberación diaria de forma ureica, lo que dará disponibilidad para la planta de forma ilustrada. nutrientes. A temperaturas más altas, la liberación de nutrientes será más rápida. A temperaturas más bajas, será más lenta, acorde con las necesidades nutricionales de la planta.

Principio funcionamiento tecnología E-Max

E-Max Release Technology video available on:

Núcleo de nutriente Cubierta E-Max

Tecnología de liberación controlada Poly-S Bajo la influencia de la temperatura del suelo, la humedad penetra el encapsulado semipermeable E-Max y disuelve el núcleo de nutriente

La absorción de El incremento de la la humedad y la presión osmótica disolución del núcleo produce la disolución de nutriente producen del nutriente y que se un incremento de libere a través de los la presión osmótica poros microscópicos del dentro del gránulo con encapsulado E-Max encapsulado E-Max. a reaccionar bajo Poly-S es una tecnología basada en un encapsulado de azufre y un polímero, que comienza

Los nutrientes son liberados totalmente y el encapsulado E-Max se desintegra en el suelo

la influencia de los microorganismos presentes en el suelo y el agua. La tecnología de liberación Poly-S es poco dependiente de la temperatura y, por tanto, perfecta para su aplicación en cultivos invernales.

Principio funcionamiento tecnología Poly-S

Cubierta exterior de polímero Cubierta interior de azufre Núcleo de urea

La humedad penetra en el encapsulado y disuelve el núcleo de nutriente

Las bacterias transforman el azufre en sulfato permitiendo que la solución del nutriente comience a liberarse

La solución del nutriente continúa liberándose a través del encapsulado Poly-S según se incrementa la humedad del suelo

Ventajas aplicación Agromaster Start Mini: Tenemos que tener en cuenta que, como nos comentan muchas de las empresas que comercializan herbicidas, hay que luchar contra estas malas hierbas resistentes desde varios enfoques y, uno de ellos, es la fertilización localizada en la siembra, poniendo en ventaja la semilla de maíz sobre el resto de semillas de malas hierbas presentes en la parcela. Si realizamos abonados a toda la superficie, sin localizar el fertilizante, estamos favoreciendo la proliferación de estas malas hier-

vacapinta002_publicidade_ICL.indd 108

El nutriente ha sido liberado por completo; solamente queda una pequeña parte de la capa de polímero que empieza a desaparecer

bas sobre nuestras parcelas. Lo más indicado, por tanto, es fertilizar y nutrir el cultivo que vamos a implantar y que este sea el que reciba el mayor aporte de nutrientes. La idea básica de Agromaster Optimizado es usar las materias primas de la manera más eficiente posible con la mejor tecnología de liberación controlada, así como con la formulación de fertilizantes con la mayor cantidad posible de unidades fertilizantes por tonelada, lo que queremos al-

21/03/2018 00:34

macenar, transportar y repartir en nuestras fincas son minerales que alimenten a nuestro maíz, y no materia prima con apenas aporte de nutrientes. La tercera pata para la optimización es la fabricación a medida del fertilizante más adecuado según las analíticas de cada finca, a continuación, podemos ver un esquema con las características de nuestra solución para el maíz.

Recomendamos utilizar formulaciones altas en nitrógeno y fósforo del tipo: • Agromaster Start Mini 21-21-5+Mg de 2-3 meses de longevidad. • Agromaster Start 23-23-5 y Agromaster Start 25-25-5 de 2-3 meses de longevidad, con el nitrógeno y el fósforo parcialmente encapsulado, para evitar su pérdida y bloqueo en el suelo. Para suelos sin problemas de potasio, podemos utilizar formulaciones tipo Agromaster Start 21-35-0.

Dosis que debo aplicar En el caso de los fertilizantes de liberación controlada y aplicados de forma localizada tipo Agromaster Start, podemos reducir las dosis de los 50 hasta los 30 Kg/ha, algo muy importante a la hora de controlar la eficiencia y eficacia de un fertilizante de siembra.

ficiente

dad

erá

Aplicar estas dosis bajas en siembra. Es una forma de mejorar el medio ambiente y sobre todo evitar la contaminación de las zonas ya vulnerables.

Tipos de Agromaster Optimizado para una sola aplicación Pero siempre tenemos las mismas preguntas que nunca terminan de responderse y al final se terminan haciendo los mismos errores todos los años. Por ello debemos realizar algunas aclaraciones a las preguntas que año tras año nos formulan: ¿Qué tipo de fertilizante usar?

Desde ICL Specialty Fertilizers apostamos por dos líneas de trabajo: - Por un lado, una gama con las formulaciones que consideramos más adecuadas para el maíz en nuestros suelos, siempre con tecnología de liberación controlada E-Max/Poly-S y con la mayor cantidad de unidades fertilizantes por tonelada posible. Así evitamos usar cargas no útiles para nuestras plantas.

Tipos de fertilizante localizado para usar en las siembras

Formulaciones Agromaster Optimizado:

Desde ICL Specialty Fertilizers nuestra recomendación es utilizar un fertilizante de siembra de forma localizada, junto a la semilla, y que este fertilizante tenga una parte del nitrógeno y fósforo de forma controlada, lo que denominamos “Fertilizantes de Liberación Controlada”. Es muy importante que el nitrógeno nos dure, y también, que el fósforo aplicado no se bloquee en el suelo por un pH elevado. Para ello ICL cuenta con la tecnología E-Max, específica para el encapsulado de nitrógeno, y la tecnología Resin, que nos permite encapsular el MAP (fosfato monoamónico). Ambas tecnologías son la clave para que la liberación controlada de estos nutrientes sea eficaz y duradera.

30-11-11, 30% LCN con E-Ma 35-16-0, 30% LCN con E-Max 30-10-10, 30% LCN con Poly-S - La segunda línea de trabajo es la fabricación a medida del Agromaster Optimizado más adecuado para su finca, para ello apostamos por un servicio personalizado con visitas de nuestros ingenieros previa realización de analíticas y confirmación de cita con nuestro distribuidor en la zona, en el caso de Galicia sería Protección Verde con teléfono de información 981732852. José Antonio Martínez Departamento técnico ICL Specialty Fertilizers

La fertilización optimizada en el cultivo de maíz Fertilizantes de liberación controlada con tecnología avanzada

www.icl-sf.es T +34 968 418 020 · info.iberica@icl-group.com

vacapinta002_publicidade_ICL.indd 109

21/03/2018 00:35

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO f orra x eiro

Mellora do millo fronte ao cambio climático: fontes de tolerancia á seca As variacións na temperatura, na humidade e na calidade do noso solo provocadas polo incesante cambio climático afectan directamente á xestión dos cultivos de millo forraxeiro. Neste traballo abórdase o estudo da tolerancia á seca en diferentes variedades de millo e as consecuencias que poden ter no seu rendemento. P. Revilla1, A. Djemel2,4,5, L. Álvarez-Iglesias1, N. Pedrol2,4, A. López-Malvar2,4, Ely Gutiérrez3, Roger Reyes3, B. Ordás1, A. Butrón1, J.C. Jiménez-Galindo1, A. Ordás1, R. Santiago2,4, A. Cao1,2, D. Figueroa1, M. Caicedo1, A. Alonso1, B. Lago1, A. Carballeda1, M. Martínez1, R. A. Malvar1 1 Misión Biolóxica de Galicia (CSIC), Pontevedra 2 Universidade de Vigo 3 CODDEFFAGOLF, Honduras 4 Agrobioloxía Ambiental. Calidade de Solos e Plantas (Universidade de Vigo). Unidade Asociada á Misión Biolóxica de Galicia (CSIC) 5 École Nationale Supérieure Agronomique (Arxel, Arxelia)

Figura 1. Rendemento e humidade do millo en 30 anos en Pontevedra 35 30 25 20 15 10 5

Humidade (%)

2005

2000

1995

1990

1985

0 1980

a prexudicar os cultivos especialmente nos países en vías de desenvolvemento, onde se dispón de menos recursos para afrontar este problema, pero España e a área mediterránea, en xeral, tamén están expostas aos seus efectos negativos. Segundo indican os modelos publicados, estes cambios

1975

s datos dos que dispoñemos indican que o cambio climático afectará negativamente aos cultivos de xeito global, aínda que a escala local os efectos esperados son variables. Por exemplo, en Pontevedra, o clima será lixeiramente máis extremo e irregular. O cambio climático xa está

inclúen variacións nas temperaturas e na cantidade e nos patróns da distribución das chuvias, de modo que aumentarán os fenómenos meteorolóxicos adversos, especialmente os períodos de seca. Entre 1975 e 2005, as variacións no rendemento e na humidade do millo en Pontevedra foron irregulares e non seguiron unha tendencia significativa, nin de aumento nin de diminución (figura 1). Estes datos son coherentes coas variacións climáticas que se observaron durante ese período, pois tan só houbo unha suba das temperaturas máximas e unha diminución das temperaturas mínimas de 0,08 °C/ano en ambos os sentidos, á vez que se observou unha distribución irregular da chuvia. Por outra banda, durante estes anos introducíronse variedades progresivamente máis produtivas e esta mellora non se reflectiu nos rendementos, o que suxire que podería haber unha compensación entre a achega positiva das novas variedades e a negativa das novas condicións ambientais. Dende o ámbito da mellora de cultivos, temos a posibilidade de desenvolver variedades capaces de afrontar condicións climáticas adversas, así como as pragas e as enfermidades que

Rendemento (T/ha)

110 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_cambioClimatico_galego_002.indd 110

21/03/2018 00:16

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO f orra x eiro

o desenvolvemento radicular xoga un papel clave na adaptación á seca

Figura 2. Eficiencia no uso da auga (taxa fotosintética/conductancia estomática, medidas co equipo que se mostra na fotografía) de 14 variedades de millo durante 4 días de tratamento de seca simulada en invernadoiro

vaian asociadas ás novas condicións climáticas. Para iso, necesitamos atopar variedades que lles poidan proporcionar tolerancia aos diversos niveis de estrés e identificar os posibles mecanismos de tolerancia que estas variedades poidan achegar. Durante os últimos anos, na Misión Biolóxica (CSIC) avaliamos coleccións de variedades de millo locais e exóticas para atopar fontes e mecanismos de tolerancia á seca. En primeiro lugar, avaliamos unha colección de variedades da nosa zona climática en condicións simuladas de seca utilizando un polímero chamado Polietilenglicol 6000 (PEG6000) que impide a captación de auga polas raíces. Puidemos constatar que hai variación na resposta das diversas variedades fronte á seca dentro dos rangos de seca normais para as nosas condicións, pero ningunha das variedades avaliadas mostraba unha capacidade destacable na eficiencia do uso da auga (medida como a relación entre a taxa fotosintética e a conductancia estomática) a medida que progresaba o tratamento de seca (figura 2). Observamos que as variedades responden á seca mellorando a súa eficiencia no uso da auga cando comezan a experimentar a seca, pero, en xeral, teñen reducións posteriores da eficiencia a medida que a seca progresa, experimentando altibaixos segundo as condicións ambientais de cada día. Nun segundo estudo, avaliamos a resposta á seca dunha colección de variedades de millo procedentes dos oasis do deserto do Sáhara alxerino, tanto en laboratorio como en campo, en Alxer e en terreos do INORDE en Xinzo de Limia (figura 3). Estas variedades foron seleccionadas polos agricultores para ser capaces de producir millo nas condicións extremas do deserto, polo que esperabamos que desenvolvesen mecanismos de adaptación a temperaturas extremas e seca. De feito, observamos que algunhas destas variedades destacaban polo seu valor agronómico en condicións de seca en relación co seu comportamento en condicións óptimas de rega. Nalgúns casos a tolerancia á seca era particularmente importante en xerminación; noutros, en

Asimilación de CO 2 /conductancia estomática

12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0,000

Amarillo de Aragón Arucas AS3(HT)C3 BS17 Enano x Hembrilla EPS5 Longfellow NW Dent Rastrojero Rebordanes Sarreaus Tremesino Tuy Viana

Días de tratamento de seca

desenvolvemento radicular e, noutros, na eficiencia do uso da auga. Aínda que o rendemento destas variedades é baixo de acordo coas nosas expectativas, estas variedades do deserto poden achegar xenes de tolerancia á seca que poderemos utilizar en sucesivos programas de mellora. Nestas dúas primeiras fases, constatamos que hai variabilidade dentro do millo da nosa contorna xeográfica mediterránea para a tolerancia á seca e que esta tolerancia se expresa en diferentes caracteres que poderiamos combinar e incorporar ás nosas variedades adaptadas e selec-

cionadas por alto valor agronómico. Non obstante, a biodiversidade dispoñible no xermoplasma de millo de Europa e África é limitada se se compara coa existente en América, xa que o millo se orixinou en Centroamérica hai uns 10.000 anos e diversificouse enormemente durante milenios. Pola contra, só unha parte desa diversidade foi introducida en Europa e no resto do mundo dende a conquista de América hai cinco séculos. Por tanto, cabe a posibilidade de que o millo centroamericano desenvolvese outras formas de adaptación á seca que non estean presen-

Figura 3. Avaliación de variedades do Sáhara arxelino en terreos do INORDE (Xinzo de Limia) en condicións de seca (esquerda) e con rega (dereita), onde se aprecia o menor crecemento das variedades en seca

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 111

vacapinta002_especialSementeiraMillo_cambioClimatico_galego_002.indd 111

21/03/2018 00:15

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO f orra x eiro

existen variedades de millo tolerantes á seca e esta tolerancia exprésase en diversas características ao longo do ciclo de crecemento da planta

En consecuencia, unha terceira fase consistiu na avaliación dunha mostra de variedades procedentes dunha zona tropical árida en Honduras. Debido á falta de adaptación destas variedades tropicais, non é posible avalialas en campo no noso ambiente, polo que nos limitamos a avaliacións in vitro e en invernadoiro na fase xuvenil mediante o uso de PEG6000 (figura 4). Nesta mostra atopamos variedades tolerantes á seca dende a xerminación ata a fin do estadio xuvenil. Algunhas destas variedades destacaron pola súa tolerancia á seca nun só aspecto, pero outras comprendían diversas formas de tolerancia. O desenvolvemento radicular xoga un papel clave na adaptación á seca e nesta mostra de variedades puidemos identificar tres formas de tolerancia á seca en planta xuvenil relacionadas co desenvolvemento radicular: 1. Manter o desenvolvemento radicular conxunto. 2. Manter o número e masa de raíces secundarias a expensas da principal. 3. Manter a lonxitude da raíz principal a expensas das secundarias. En conxunto, estes resultados indican que existen variedades de millo tolerantes á seca e que esta tolerancia se expresa en diversas características ao longo do ciclo de crecemento da planta. Os mecanismos de tolerancia á seca que identificamos poderían incorporarse a variedades melloradas que puidesen combinalos cos caracteres de valor agronómico e de calidade. Así e todo, para optimizar este proceso, é preciso estudar a base xenética e fisiolóxica que os sustenta. Precisamente, xa iniciamos tanto a obtención de li-

Figura 4. Avaliación de variedades en condicións de seca simulada en invernadoiro

Figura 5. Avaliación de liñas recombinantes en condicións simuladas de seca nunha cámara de cultivo

ñas a partir do material tolerante á seca como o estudo da súa regulación xenética. O primeiro paso desta nova fase consiste na avaliación de liñas que presentan diversas combinacións xénicas para identificar os xenes que poden estar asociados á resposta á seca (figura 5).

Unha vez concluídas estas fases iniciais de estudo da diversidade e da base xenética da tolerancia á seca en millo, continuaremos coa obtención de variedades con maior tolerancia á seca, así como co estudo dos mecanismos xenéticos e fisiolóxicos que explican esta tolerancia.

112 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_cambioClimatico_galego_002.indd 112

21/03/2018 00:16

El abonado rentable y eficiente del maíz

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado del maíz en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno estabilizado de ENTEC® permanece en el suelo durante meses en forma amoniacal y retrasa su transformación a nitrato, evitando así las pérdidas de este elemento. Con ENTEC® el maíz dispone de nitrógeno en el suelo durante un período más largo, lo que permite disminuir las aplicaciones de abono y disponer de un período flexible para la aplicación. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 931 702 744 Fax. 932 259 291 www.eurochemagro.es

pub_eurochem.indd 113

Para más información

21/03/2018 19:07

Abonos ENTEC®: maior produtividade e mellor calidade do millo

Os fertilizantes ENTEC® son fabricados pola multinacional Eurochem na súa fábrica de Anveres, que está integrada no sistema produtivo de BASF. Trabállase directamente co fabricante, sen intermediarios. ÚLTIMA TECNOLOXÍA EN FERTILIZACIÓN Traballamos cunha clase de fertilizante estabilizado e non de liberación lenta, que incorpora a máis moderna tecnoloxía en fertilización, o que permite unha nutrición máis equilibrada e eficaz dos diferentes cultivos. Os fertilizantes ENTEC® inhiben a acción das bacterias nitrosomonas, responsables da transformación do nitróxeno amoniacal a nitrato. O nitróxeno estabilizado de ENTEC® permanece no solo durante meses en forma amoniacal e atrasa a súa transformación a nitrato, evitando así as perdas deste elemento cara ao medio ambiente. Deste xeito, diminúe o risco de perda de nitróxeno (menor lavado de nitratos e contaminación de augas), auméntase o nitróxeno dispoñible para os cultivos e adecúanse as prácticas de fertilización nitroxenada ás normativas ambientais vixentes, sobre todo as referentes ás zonas vulnerables. Ademais, o feito de realizar unha fertilización máis eficiente fai posible a diminución da dose de fertilizantes nitroxenados sen prexuízo na produción final e, aínda máis

vacapinta002_publirreportaxe_entec_galego.indd 114

importante desde un punto de vista práctico, permiten a redución das pasadas de fertilizantes. O MESMO RENDEMENTO EN MENOS PASADAS A experiencia acumulada durante máis de 18 campañas en todo o mundo e avalada por prestixiosos centros de investigación e universidades de diferentes países, que nos achegan unha grande experiencia en investigación con este tipo de fertilizantes en pradeiras, millo, pataca e outros cultivos extensivos, permitiu demostrar que, aplicando fertilizantes ENTEC® en millo dunha soa vez antes da sementeira ou unha vez que o millo está sementado, obtense o mesmo rendemento que co abonado con fertilizantes convencionais en diversas aplicacións, é dicir, que os agricultores poden diminuír as pasadas de fertilización e evitar os problemas de queimaduras foliares provocadas polas cobertoiras con fertilizantes nitroxenados. Por exemplo, vémolo nun cultivo de millo que fertilizamos con ENTEC® na sementeira (habitualmente no mes de maio) e cuxa planta vai

Traemos o produto a granel en barco dende a fábrica ata o porto da Coruña ou o de Santander e o seu posterior traslado ás nosas instalacións. Así, os nosos clientes poden cargar ENTEC® a granel, en big bag de 600 quilos e en sacos de 40 quilos. Tendo en conta a calidade e cantidade de forraxe que se conseguen coa utilización dos fertilizantes ENTEC®, podemos dicir que ofrecemos un produto altamente competitivo, garantindo bos resultados e, sobre todo, un alto grao de satisfacción por parte do cliente. dispoñer de nitróxeno ata o momento da súa colleita (setembro-outubro). A aplicación de ENTEC® supuxo un novo concepto na fertilización dos cultivos extensivos, onde tradicionalmente se aplicaban fertilizantes, como mínimo, dúas veces ao longo do ciclo.

22/03/2018 09:16

VANTAXES PARA OS AGRICULTORES As vantaxes prácticas para o agricultor derivadas da única aplicación son varias e evidentes: un menor piso do solo e do cultivo polo paso de maquinaria, un aforro dos custos derivados da realización das aplicacións en cobertoira (gasóleo, man de obra...) e, por último, e posiblemente máis importante, dispoñer dun período de aplicación dos fertilizantes máis flexible que permite realizar outras tarefas con máis tempo (traballo do solo, sementeira...). Logo trátase dunha nova tecnoloxía en fertilización máis respectuosa co medio ambiente e máis sinxela para os agricultores, o que se traduce nunha maior comodidade para estes. Podemos dicir que os fertilizantes ENTEC® teñen a mellor calidade de materias primas NPK, unha granulometría homoxénea, cunha ausencia de po que, unido á non utilización de urea na súa formulación (inestable en fórmula, almacenaxe e campo), facilita o almacenamento e manexo deste, sobre todo nas sementadoras provistas de localizadores de abono. Contén un fósforo 100 % asimilable polas plantas, procedente de minas propias situadas na península de Kola (norte de Europa), e libre de metais pesados (sobre todo cadmio), ao revés do que acontece coa roca fosfórica procedente do Magreb e utilizada pola maior parte dos fabricantes de fertilizantes nacionais.

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 931 702 744 Fax. 932 259 291 www.eurochemagro.es

vacapinta002_publirreportaxe_entec_galego.indd 115

AS FÓRMULAS ENTEC ENTEC® presenta diferentes formulacións segundo o equilibrio que necesita cada cultivo: • ENTEC® 15-13-13: orientado a pradeiras permanentes e pasteiros. • ENTEC® 24-8-7: enfocada ao cultivo de millo. De todas as fórmulas, esta é a máis vendida. • ENTEC® 20-10-10: utilízase bastante en raigrás e millo de sementeira tardía. • ENTEC® 25-15-0: é un fertilizante que está pensado para aquelas fincas ou parcelas con altos niveis no solo de M.O. e con achegas de xurro. • ENTEC® 13-10-20: ao contrario do anterior, ten alto contido en potasa e está dirixido a aqueles cultivos que a requiren, como a pataca. Na nosa zona, como os solos xa son acedos por natureza, sería conveniente en moitos casos facer achegas de emendas calcarias, para tratar de corrixir esa acidez e mellorar a efectividade do fertilizante.

30 ANOS DE EVOLUCIÓN A pesar de que aínda existen fabricantes de fertilizante con tecnoloxías e métodos obsoletos que seguen ofrecendo os mesmos produtos que hai décadas, podemos dicir que os fertilizantes ENTEC® evolucionaron dende finais da década do noventa, cando incorporaron na súa formulación o primeiro inhibidor da nitrificación Basammon®, pasando máis tarde a utilizar o actual inhibidor da nitrificación ENTEC® (máis eficiente que o anterior). A día de hoxe, seguimos traballando no desenvolvemento do novo inhibidor que se aplicará en breve ao fertilizante ENTEC®, que de novo revolucionará

a agricultura ao axudar a mellorar a produción, a calidade e, sobre todo, o medio ambiente. Todo isto, xunto coa esixencia da máxima calidade dos seus compoñentes, os estándares máis altos na granulación e o máximo respecto pola natureza sempre foron e seguen a ser os sinais de identidade dos nosos fertilizantes. En ENTEC®, todo o traballo se enfoca sempre en satisfacer as demandas dos nosos clientes, que debido á maior profesionalización das explotacións, esixen unha maior especialización en fertilización para obter mellores colleitas e, por suposto, unha eficiente relación calidade-prezo.

Para máis información:

22/03/2018 09:16

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A aplicación en bandas do xurro é unha boa técnica para incrementar a eficiencia no uso do N en pradeiras

Mellora da eficiencia da fertilización nitroxenada nos cultivos forraxeiros Describimos o comportamento do nitróxeno no solo e abordamos unha serie de boas prácticas agrarias para facer unha correcta aplicación dos fertilizantes nitroxenados nos cultivos forraxeiros, entre eles o millo. M.I. García Pomar, D. Báez Bernal, C. Gilsanz Rey, V. García Souto Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM-Ingacal)

INTRODUCIÓN

nitróxeno (N) é un dos elementos minerais principais na fertilización, xunto co fósforo e o potasio. É extraído polos cultivos en cantidades importantes e é o motor de crecemento da planta, xogando un papel fundamental no desenvolvemento e rendemento dos cultivos ao orixinar maior produción de clorofila, co subseguinte incremento da superficie foliar e da actividade fotosintética.

Forma parte dos aminoácidos e das proteínas, afectando dun xeito directo ao contido proteico da forraxe, e incrementa a dixestibilidade ao reducir o contido en fibras. O nitróxeno está no solo na súa maior parte en forma orgánica. As formas orgánicas, as cales non están directamente dispoñibles para o cultivo, mineralízanse pasando a formas nítricas (NO3-) e amoniacais (NH4+), que son as que o cultivo pode absorber.

Ao contrario do que pasa co fósforo e o potasio, a fertilización nitroxenada non ten un efecto acumulativo no solo ao longo dos anos; polo tanto, a fertilización nitroxenada debe achegar as extraccións que realiza a colleita e as posibles perdas: lixiviación de nitratos (NO3-), volatilización do amoníaco (NH3) cara á atmosfera, que pode ser importante no caso de fertilizar con fertilizantes ureicos e/ou con xurros (García et al., 2010), e as perdas por emisións de óxido nitroso (N2O) [desnitrificación, figura 1]. Estas perdas son de difícil cuantificación, pois dependen moito das condicións edafoclimáticas e do manexo. A achega de N necesario para satisfacer as extraccións que realiza a colleita poderá ser máis eficiente se diminuímos as perdas ao medio coa realización de boas prácticas agrarias: aplicación dos fertilizantes nas condicións máis axeitadas (climatoloxía e localización), aplicación fraccionada ao longo do tempo, como é unha aplicación de fondo máis unha aplicación de cobertoira, o que permite axustar o nitróxeno aplicado ás necesidades das plantas nos distintos períodos de crecemento, e aplicación de fertilizantes de liberación lenta ou fertilizantes con inhibidores da nitrificación que tamén poñen os nutrientes de xeito progresivo a disposición do cultivo dende a súa aplicación. Tamén se poden realizar prácticas que permitan diminuír o nitróxeno achegado, como son incorporar leguminosas ás rotacións, coñecer o nitróxeno mineral presente no solo ao inicio do cultivo se o achegamos en exceso no cultivo precedente e posteriormente non houbo episodios importantes de choiva, coñecer a mineralización da materia orgánica etc. Tampouco debemos esquecer o básico: realizar un encalado cando sexa necesario e coñecer a riqueza en nitróxeno do fertilizante para poder calcular ben as doses.

116 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 116

17/03/2018 01:22

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

a achega de N necesario para satisfacer as extraccións que realiza a colleita poderá ser más eficiente se diminuímos as perdas ao medio coa realización de boas prácticas Figura 1. Ciclo do nitróxeno NH3

Produtos orgánicos

N atmosférico N2, N2O NH3

Fertilizantes minerais

N orgánico Descomposición

Mineralización

HUMUS MATERIA ORGÁNICA

NH4 NO3 Nitrificación SOLUCIÓN SOLO

Inmobilización

NH4

COLOIDE

NITRÓXENO MINERAL Lavado NO3

Agropal, 2017

ENCALAR A acidez do solo ten unha acción negativa sobre a dispoñibilidade do nitróxeno polos cultivos –sendo as condicións óptimas dun solo un pH entre 6 e 7 (Truog, 1953)–, así como un efecto depresivo sobre a actividade dos microorganismos do solo: fréanse procesos que regulan a fertilidade do solo, como son os de mineralización da materia orgánica, a fixación biolóxica do nitróxeno atmosférico polas leguminosas... (Urbano, 1992). O parámetro que debemos coñecer á hora de encalar un solo é a porcentaxe de saturación de aluminio (% Al) no complexo de cambio, que está moi relacionada co pH do solo. A porcentaxe de saturación de aluminio pode vir nas análises de solo ou pódese calcular a partir dos catións do complexo de cambio: aluminio ou acidez de cambio, calcio, magnesio, potasio e sodio, que poden vir expresados como meq/100 g ou cmol/kg, sendo: % Al = (Al*100)/(Al+Ca+Mg+K+Na) Na táboa 1 móstranse as doses de encalante, calcaria ou óxido de calcio cun 100 % de riqueza, recomendadas para corrixir a acidez do solo para os cultivos forraxeiros en Galicia (Mombiela e Mateo, 1984; Piñeiro et al., 2009; García et al., 2014a). sociedad agrícola galega sl

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 117

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 117

21/03/2018 13:55

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Táboa 1. Acidez e doses recomendadas de encalante Nivel

Moi ácido Ácido medio Pouco ácido Óptimo

% aluminio

kg/ha calcaria (CO3Ca)

kg/ha de óxido de calcio (OCa)

>= 60 41-60 21-40 10-20 5-10 0

4.500 3.500 2.100 1.400 700 0

2.500 2.000 1.200 800 400 0

Coñecer as necesidades de encalado é de moita importancia, xa que os fertilizantes nitroxenados non serán ben aproveitados polos cultivos se non se corrixe a acidez do solo.

COÑECER A RIQUEZA EN NITRÓXENO DOS FERTILIZANTES MINERAIS E DO XURRO A riqueza dos fertilizantes nitroxenados simples vén dada pola porcentaxe de riqueza. A riqueza en N dos fertilizantes complexos ou compostos vén dada pola primeira cifra das tres que forman a fórmula fertilizante, indicándonos os kg de N que hai en 100 kg de fertilizante. Respecto á riqueza en nitróxeno do xurro, pódense coller os valores medios do contido de nitróxeno dun número elevado de mostras de xurro. O valor medio do contido en nitróxeno do xurro de vacún de leite, obtido a partir de 218 mostras analizadas nos últimos anos no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo, foi de 3,02 kg de N/1.000 kg de xurro (García et al., 2010). Non obstante, cando hai que fertilizar con xurro o mellor é caracterizalo en cada explotación nos momentos da súa aplicación, pois o contido en nutrientes do xurro presenta variabilidade dunhas explotacións a outras (Castro, 2000) e unha variabilidade estacional dentro dunha mesma explotación (Acea et al., 1990).

o parámetro que debemos coñecer á hora de encalar un solo é a porcentaxe de saturación de aluminio no complexo de cambio, que está moi relacionada co pH do solo

Táboa 2. Estimación do contido en nitróxeno (kg/m3) do xurro Tipo de xurro

Ecuación

Coeficiente de determinación

Ecuacións de regresión simple Xurro de vacún Xurro de vacún Xurro de porcino

N= 5,01D-2,65 N= 1,31CEdil+0,63 N= 109,91D-108,47

Xurro de porcino

N= 1,57CEdil+0,44

0,47*** 0,57*** 0,85*** 0,60*** Ecuacións de regresión múltiple

Xurro de vacún Xurro de porcino

1,03CEdil+4,12D-3,38 0,74CEdil+81,66D-81,22

0,81*** 0,94***

N: contido en N (kg/m3); D: densidade (kg/l); CEdil: condutividade eléctrica diluída 1:10 (mS/cm) *** P<0,001

A caracterización mediante análise da composición química para coñecer o contido en nitróxeno pode facerse mediante unha análise en laboratorio ou mediante unha estimación a partir de medidas indirectas. As medidas indirectas presentan a vantaxe de facer estimacións en tempo real e in situ, sen apenas procesado de mostras, dun xeito rápido, suprimindo o tempo que pasa dende a recollida da mostra para a análise en laboratorio ata a entrega do resultado analítico ao gandeiro. Unha estimación da composición do contido de nitróxeno do xurro (táboa 2) faise a partir da medida da densidade (kg/l) e/ou a condutividade (mS/cm) (García et al., 2014b; García et al., 2018). Ademais, os métodos rápidos de estimación da composición química do xurro permiten facer recomendacións axustadas á realidade de cada parcela e explotación, facilitando dun xeito inmediato as doses de xurro necesarias, cos subseguintes beneficios ambientais e económicos.

ACHEGAR AS EXTRACCIÓNS DE N QUE REALIZA CADA CULTIVO A cantidade de nitróxeno que é necesario achegarlles aos cultivos depende fundamentalmente das extraccións feitas pola colleita, que serán tanto maiores canto máis alta sexa a produción e que teñen que ser satisfeitas coas achegas de fertilizantes. Debemos considerar o caso das leguminosas, que son capaces de utilizar o nitróxeno do aire a través da súa asociación simbiótica cos rizobios, polo tanto non recibirán fertilizante nitroxenado, salvo unha pequena dose na sementeira en solos pobres en nitróxeno. Pradeiras As pradeiras son aproveitadas en pastoreo, en sega con ensilado ou consumo en verde ou cun aproveitamento mixto de sega e pastoreo. As pradeiras adoitan ter unha compoñente leguminosa, principalmente trevos, que, por unha banda, supoñen a mellora no valor nutritivo da pradeira polo seu elevado contido en proteína e a sua boa dixestibilidade e, por outra banda, teñen a capacidade para fixar nitróxeno do aire, o que deberá terse en conta na fertilización nitroxenada.

118 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 118

17/03/2018 01:22

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb_galego.indd 119

18/03/2018 16:12

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A cantidade de nitróxeno aplicado inflúe de forma decisiva no equilibrio gramínea-leguminosa (González, 1982), sendo necesario restrinxir as doses altas de nitróxeno nos aproveitamentos de ensilado para asegurar a presenza de leguminosas. Polo tanto, as cantidades de nitróxeno que deben aplicarse ás pradeiras (táboa 3) dependen do sistema de manexo e do contido en leguminosas (Castro et al., 2012).

Táboa 3. Aplicacións de nitróxeno nas pradeiras kg/ha de N (momento de aplicación)

Pradeira establecemento 40 (previo á sementeira) Pradeira silo (10 t/ha de MS) 1 ensilado 80 (1,5 meses antes do corte) 80 + 80 (1,5 meses antes do 2 ensilados corte + tras o corte) Pradeira pastoreo Presenza importante 40 + 40 (1 mes antes inicio de leguminosas pastoreo + tras o pastoreo) Moi poucas 70 + 70 (1 mes antes inicio leguminosas pastoreo + tras o pastoreo)

Cereais de inverno e raigrás italiano Para una produción estimada de 5 t/ ha de materia seca aplicaranse 100 kg/ha de N, 30 na sementeira e 70 á saída do inverno (Castro et al., 2012). Mesturas de cereal de inverno con veza ou chícharos forraxeiros ou de raigrás italiano anual con trevos anuais Non recibirán fertilizante nitroxenado. En solos pobres en nitróxeno poderán aplicarse 40 kg/ha de N na sementeira. Un exceso de nitróxeno só favorecería o encamado destas mesturas, que adoita a producirse de forma natural de cara ao final do ciclo se as producións son elevadas (Castro et al., 2012).

A incorporación do xurro con elevada humidade do aire e baixas temperaturas diminúe as perdas de N por volatilización

Millo forraxeiro En parcelas controladas polo CIAM determináronse as extraccións de nitróxeno feitas polo cultivo de millo por tonelada de materia seca: 9,43 kg de N/t. As extraccións de nitróxeno dunha variedade concreta de millo forraxeiro poden estimarse a partir dos datos de produción esperada e o contido de proteína bruta desa variedade, que pode consultarse nas táboas de avaliación das variedades comerciais de millo forraxeiro elaboradas polo CIAM (Bande, 2017): kg de N/t = (PB*10/6,25) *Produción (t/ha) Así, para unha variedade cunha porcentaxe de proteína bruta do 6,5 % e unha produción esperada de 18 t/ha as extracións estimadas de nitróxeno serían: kg de N/t = (6,5*10/6,25) *18 = 187 kg de N/t Sorgo forraxeiro Para unha produción de sorgo forraxeiro estimada en 5 t/ha de materia seca aplicaranse 95 kg/ha de N na sementeira. No caso de que se utilicen variedades de sorgo con capacidade de rebrote e a climatoloxía o permita, recoméndase aplicar 60 kg/ ha despois do primeiro corte (Castro et al., 2012).

Xestionar dun modo axeitado os fertilizantes e o xurro (momento, técnicas e condicións de aplicación) É moi importante o fraccionamento da aplicación. Poñer a disposición da planta o nitróxeno a medida que o necesita incrementa o aproveitamento do nitróxeno e diminúe as perdas por lixiviación durante períodos de choiva (figura 2). Figura 2. Fraccionamento da aplicación de nitróxeno para mellorar a eficiencia da fertilización

kg de N/ha

a cantidade de nitróxeno que é necesario achegarlles aos cultivos depende fundamentalmente das extraccións feitas pola colleita

200 Estratexia: 160 Varias aplicacións de N Extracción de nitróxeno

120 80 40 0 Tempo

Lammel, 2005

As perdas por lavado/lixiviación de nitratos redúcense ao mínimo aproximando a aplicación do fertilizante e/ou xurro á sementeira. O atraso das aplicacións do xurro para o millo forraxeiro a finais de inverno-comezo da primavera incrementará a utilización do nitróxeno. Para mellorar a utilización do nitróxeno tamén convén diminuír ao mínimo as perdas por lixiviación, así, se é posible dende un punto de vista práctico, deben evitarse aplicacións a finais de outono e no inverno (período de precipitacións elevadas), posto que a choiva pode lavar os nitratos antes de ser asimilados polos cultivos.

120 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 120

21/03/2018 00:20

CoteNโ ข Mix

Fertilizante de liberaciรณn controlada

El secreto estรก en la cรกpsula Pioneering the Future

Haifa Iberia | Telf: 91 591 2138 | E-mail: iberia@haifa-group.com | www.haifa-group.com pub_haifa.indd 121

18/03/2018 13:44

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O As leguminosas fixan N atmosférico e deixan parte dispoñible para o cultivo seguinte

para mellorar a utilización do nitróxeno tamén convén diminuír ao mínimo as perdas por LIXIVIACIÓN. ASÍ, se é posible dende un punto de vista práctico, deben evitarse aplicacións a finais de outono e no inverno

Táboa 4. Eficiencia de utilización do nitróxeno do xurro, en función das técnicas e condicións de aplicación Técnica de aplicación

Cobertoira

Enterrado

Momento

Finais de inverno Primavera Outono Inmediatamente Menos de 4 horas O mesmo día

(*) Condicións óptimas: -Elevada humidade relativa do aire: orballo, ao amencer ou ao atardecer -Vento en calma -Baixas temperaturas

A urea convén incorporala tras a súa aplicación, con labra ou auga de rega, ou aplicala cando haxa predicións de choiva, para evitar as perdas por volatilización do amoníaco. O nitrato amónico cálcico adoita ter a metade do N en forma nítrica e a outra metade en forma amoniacal, polo que convén aplicalo cando queiramos achegar unha parte de nitróxeno para acción inmediata e outra para un efecto máis pausado. En canto aos xurros, a eficiencia na utilización do nitróxeno vai depender da técnica de aplicación. Para mellorar o aproveitamento do nitróxeno é básico facer unha inxección ou un enterrado do xurro para evitar as perdas do nitróxeno amoniacal cara á atmosfera. Se o xurro non se inxecta ou enterra pódese volatilizar a totalidade do nitróxeno amoniacal que representa aproximadamente dun 50 % ata un 75 % do nitróxeno no xurro de vacún e de porcino, respectivamente. O 50 % das perdas de amoniaco acontecen dentro das 4-12 horas despois da aplicación dos xurros; a incorporación con grades pode diminuír as perdas arredor do 80 % e a inxección en profundidade na súa totalidade (Oenema et al., 2008). Nesta volatilización tamén inflúen outros factores como son a temperatura, a humidade e o vento (táboa 4).

utilizar fertilizantes de liberación lenta e inhibidores da nitrificación e da ureasa Os fertilizantes de liberación lenta e fertilizantes con inhibidores da nitrificación ou da ureasa, ao reducir as perdas de nitróxeno adoitan incrementar a eficiencia no uso do nitróxeno, cunha mellora na calidade e na produción. Estes fertilizantes alongan o período de liberación do nitróxeno, de tal forma que esta liberación se realiza de xeito máis acorde ás necesidades dos cultivos. Os fertilizantes de liberación lenta conseguen atrasar ou estender a dispoñibilidade dos nutrientes para o cultivo mediante distintos mecanismos que controlan a solubilidade en auga con recubrimentos insolubles á auga, semipermeables ou impermeables con poros.

Condicións de aplicación Óptimas (*)

Regulares

0,7 0,5 0,4 0,9 0,8 0,7 (**) Condicións malas: -Tempo seco, mediodía -Forte vento -Altas temperaturas

0,6 0,5 0,3 0,8 0,7 0,6

Malas (**)

0,6 0,4 0,3 0,7 0,6 0,5

Os inhibidores da nitrificación deprimen ou inhiben a oxidación polas bacterias nitrosomas do ión amonio (NH4+) a ión nitrito (NO2-), de tal forma que diminúen as perdas por lixiviación e a produción de óxido nitroso por desnitrificación (Skiba et al., 1993; Weiske et al., 2006; Báez et al.,2014; Gilsanz et al., 2016) ao manter por máis tempo as formas amoniacais, incrementando conseguintemente o uso eficiente do nitróxeno, aínda que a súa acción é variable dependendo da temperatura e a humidade do solo. Os máis utilizados no mercado son o DMPP e o DCD. Nun proxecto desenvolvido no ano 2017 liderado pola CAP da Coruña e coa participación do CIAM-Ingacal, fixéronse aplicacións en parcelas de xurro con e sen DMPP, de 3 parcelas de pradeiras o uso do DMPP incrementou a produción e a proteína bruta en 2 parcelas, de 7 parcelas de millo o uso do DMPP aumentou a produción en 4 das 7 parcelas, con incrementos que ían do 8 % ata o 29 %, pero sen efecto sobre a proteína bruta. No resto das parcelas as producións e a proteína bruta foron semellantes con ou sen a utilización do DMPP (Informe final Feader 2016-12B).

122 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 122

17/03/2018 01:22

anuncio_renovation_fuerza_pfi_A4.pdf 1 16/03/2018 14:18:27

EL ABONO DE LA FUERZA complejo tecnológico granulado de precisión

CMY

ASESORAMIENTO PERSONALIZADO Programa de Fertilización Integral Te damos las mejores soluciones en función de tu suelo y de tu cultivo. Más de

2.000 testimonios nos avalan

NUESTRO ÉXITO está en tus resultados

info@fertinagro.es - 900 802 530 (Teléfono gratuito)

www.fertinagro.es vacapinta002_publicidade_fertinagro.indd 123

18/03/2018 16:15

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

o nitrato amónico cálcico adoita ter a metade do N en forma nítrica e a outra en forma amoniacal, polo que convén aplicalo cando queiramos achegar unha parte de n para acción inmediata e outra para un efecto máis pausado

O fraccionamento da aplicación (sementeira+cobertoira) permite axustar a achega de N ás necesidades do cultivo

Tamén permiten unha flexibilidade coa fertilización, pois pódese reducir o número de aplicacións ou adiantar as aplicacións de fertilizantes (cando os tempos de aplicación son limitados) sen que se produzan perdas ao medio. Hai un aforro nos labores de campo ao suprimir o fraccionamento da fertilización, aínda que por outro lado resultan máis caros. Os inhibidores da ureasa atrasan a transformación (hidrólise) das formas ureicas ás amoniacais pola acción da encima ureasa. As perdas por volatilización do amoniaco, así como as perdas posteriores por lixiviación de nitratos, redúcense. O máis coñecido é o NBPT: N-(n-butil) tiofósforo triamida.

Ter en conta o cultivo precedente e o nivel de N mineral no solo ao inicio do cultivo Aínda que a fertilización nitroxenada non ten un efecto acumulativo no solo ao longo dos anos poden encontrarse niveis altos de nitróxeno no solo ao inicio dun cultivo e unha maior mineralización de N orgánico cando se cultiva previamente unha leguminosa ou cando se incorpora ao terreo un cultivo, que é o que se denomina abono verde. Nun ensaio realizado dende o ano 2011 no CIAM coa sementeira de catro cultivos de inverno: raigrás italiano, trevo encarnado e as mesturas de raigrás italiano/trevo encarnado e triticale/chícharo, seguidos dun cultivo de millo forraxeiro, encontrouse que as producións de materia seca obtidas e as extracións de N tras o trevo encarnado e a mestura triticale/chícharo foron superiores ás obtidas coa mestura raigrás/trevo encarnado (a súa influencia é maior nos anos que hai unha maior presenza da leguminosa) e moi superiores ás obtidas tras o raigrás. En canto á calidade encontrouse un maior contido de proteína bruta na mazaroca tras o trevo encarnado e a mestura triticale/chícharo (Báez et al., 2014; Báez et al., 2017).

O cultivo precedente tense en conta dende hai anos nas recomendacións de fertilización no Reino Unido, onde utilizan unhas táboas de recomendación nitroxenada que aplican un factor de redución do N en función do cultivo precedente e das condicións edafoclimáticas, que son os factores que inflúen no N que achega o solo (DEFRA, 2010). Ensaios realizados co millo no CIAM amosan que o nitróxeno final estimado (N inicial no solo máis N aplicado menos N extraído pola colleita) nos casos con cultivo previo de millo ou nabos se aproxima ao N final presente no solo. No caso de incorporación ao terreo de chícharo ou cultivo previo de pradeiras (raigrás+trevo) existe unha diferenza duns 125-150 kg de N/ha. Se o cultivo previo é unha leguminosa que é recollida, a diferenza estímase en 4050 kg de N/ha. Polo tanto, é necesario fertilizar tendo en conta o cultivo precedente, pois no caso de enterrado de chícharo ou cultivo previo de pradeiras pódense reducir as doses de N recomendadas arredor dos 125 kg/ha e no caso de cultivo previo de leguminosas a devandita redución será duns 40 kg/ha (García et al., 2012).

124 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 124

21/03/2018 00:21

arvum_maiz_anuncio.pdf

20/3/17

16:37

CMY

pub_delagro_avrum.indd 125

21/03/2018 19:18

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A EFICIENCIA NA UTILIZACIÓN DO N POLO CULTIVO SERÁ MAIOR SE DIMINUÍMOS AS PERDAS AO MEDIO MEDIANTE UN MANEXO AXEITADO DOS FERTILIZANTES E DO XURRO

O encalado en solos ácidos é necesario para un bo aproveitamento do N polos cultivos

Resultados similares encontráronse noutros estudos. Segundo Andreu et al. (2006), tras dous anos de alfalfa a fertilización do millo podíase diminuír entre 150 e 175 kg de nitróxeno e tras unha leguminosa entre 70 e 130 kg de N/ha. No País Vasco, en parcelas nas que non se aplicou fertilizante nitroxenado ao millo forraxeiro, a incorporación ao terreo de trevo encarnado produciu rendementos no millo semellantes ás parcelas sen cultivo no inverno nas que se aplicaron 150 kg de N/ha, observándose unha redución de nitratos por lixiviación de 124 a 47 kg de N/ha (Báez et al., 2007).

CONCLUSIÓNS O nitróxeno é un elemento principal na fertilización e xoga un papel fundamental no desenvolvemento e rendemento dos cultivos. As doses de fertilización nitroxenada teñen que satisfacer as extraccións que realiza a colleita, sendo necesario un encalado en solos ácidos e un coñecemento da riqueza nitroxenada do fertilizante mineral e orgánico. A eficiencia na utilización do N polo cultivo será maior se diminuímos as perdas ao medio mediante un manexo axeitado dos fertilizantes minerais e do xurro (momento, técnicas e condicións de aplicación e/ou uso de aditivos).Tamén se poden realizar prácticas que permitan diminuír o nitróxeno achegado, como é ter en conta o cultivo precedente e a fixación de N polas leguminosas.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

Acea, M.J.; Cabaneiro, A.; Carballas, M.; Gil, F.; Leirós, M.C.; López, E.; Núñez, A.; Villar, M. C. 1990. El xurro de vacuno en Galicia. Xunta de Galicia, 162 pp. Agropal. 2017. El ciclo del nitrógeno.http:// www.en.agropalsc.com/servicios_noticias_d.sht ml?idboletin=891&idarticulo=139387&idseccio n=4430&idioma= Andreu J., Betrán J., Delgado I., Espada J.L., Gil M., Gutiérrez M., Iguácel F., Isla R., Muñoz F., Orús F., Pérez M., Quílez D., Sin E., Yagüe M.R. 2006. Fertilización Nitrogenada: Guía de Actualización. Departamento de Agricultura y Alimentación, Gobierno de Aragón. 196 pp. Báez, D.; Castro, J; Louro, A.; García, M.I. 2010. Valoración agronómica e ambiental do emprego de xurros en praderías. Cooperación Galega. Caderno de Divulgación Técnica nº 99, 15 pp. Báez, D.; Estavillo, J.M.; Pinto, M.; Rodríguez-Juliá, M. 2007. The roleofcovercrops in a foragemaizeproductionsystme in thehumidSpain. En: 15th NitrogenAUTORES (p.o. de firma): Baez-Bernal, D.; García Pomar, M.I.; GilsanzRey, C.; Louro López, A.; J.Castro Insúa, J. Báez, D; García, M.I.; Gilsanz, C.; Louro, A.; Castro, J. 2014. Fertilización nitrogenada no millo forraxeiro en rotación con varios cultivos de inverno. Afriga, 109: 146-155. Báez, D; García, M.I.; Gilsanz, C.; Louro, A.; García-Souto, V.; Castro, J. 2017. Producción de varios cultivos forrajeros de invierno que incorporan leguminosas y efecto en el maíz posterior. Actas de la 56ª Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos:Renaturalización vs. Ruralización (Rewilding vs. Re-farming), 122-128. Báez, D.; Gilsanz, C.; García, M.I.; Castro J.F. 2014. DM yield and N2O emissions as affected by 3,4-Dimethilphirazolphophate, a nitrification inhibitor applied during winter in Northwestern Spain. Proceedings of the 18th Nitrogen Workshop, Lisboa, Portugal, pp. 368-369. Bande, M.J. 2017. Variedades de millo forraxeiroavaliadasen Galicia. . Afriga, 128, 34-40. Castro, J. 2000. O manexo do xurro nas explotacións de leite galegas: problemática e planes de manexo do xurro como abono. Curso de residuos agrarios, EGAP. Castro, J.; García, M.I..; Piñeiro, J.; Blázquez, R. 2012. Fertilización de prados, pradeiras e forraxesanuais. Afriga, 96: 82-92. Department for Environment Food and Rural Affairs. 2010. Fertiliser manual (RB 209). Belfast (Ireland), 252 pp. García, M.I.; Báez, D; Castro, J. 2014a. Recomendación de encalado nos cultivos forraxeiros. Afriga, 114, 106-114.

García, M.I.; Báez, D; Castro, J.; Gilsanz, C. 2014b. Estimation of nutrient value of slurry in dairy farms in galicia from the density and electrical conductivity. En: Proceedings of the 18th Nitrogen Workshop, Lisboa. García, M.I.; Báez, D; Castro, J.; Louro, A. 2012. Axuste das recomendacións de fertilización no millo forraxeiro para as condicións galegas. Afriga, 97: 130-136. García, M.I.; Báez, M.D.; García, V.; Castro, J.; Blanco, J.M.; Fernández, M.; Giménez, M.; Presedo. 2018. Estimación in situ del contenido en nutrientes del purín de porcino por métodos rápidos. Actas de la 57ª Reunión Científica de la Sociedad Española de Pastos, Teruel (pendiente de publicación). García, M.I.; Castro, J.; Báez, D; Camba , J.; López, J. 2010. Directrices para fertilizar con xurros o millo forraxeiro. Afriga, 85: 66-73. Gilsanz, C.; Báez, M.D.; García, M.I. 2016.N yield-scaled emissions and greenhouse gas intensity from forage maize in relation to addition of 3,4-Dimethilphirazolphophate to cattle slurry and mineral fertilizers.Proceedings of the 19th Nitrogen Workshop, Skara, Suecia, pp. 310-311. González, A., 1982. Repuesta de la pradera mixta a la aplicación de nitrógeno. Fijación de nitrógeno. Pastos, XXI(1), 107-117. Lammel, J. 2005. Cost of the different options available to the farmers: current situation and prospects. IFA International Workshop on Enhanced-Efficiency Fertilizers, París, Francia. Mombiela, F.; Mateo, M.E., 1984. Necesidades de cal para praderas en terrenos “a monte”. Anales INIA, Serie Agrícola, 25, 129-143. Oenema, O.; Bannink, A., Sommer, S.G.; Van Groenigen, J.W.; Velthof, G.L. 2008. Gaseous nitrogen emissions from livestock farming systems. En. Nitrogen in the Environment: Sources, Problems and Management, Ed: Hatfield &Follet, 395-441. Piñeiro, J.; Castro, J.; Blázquez, R. 2009. Adubado de forraxeiras e pratenses. Cooperación. Revista da Asociación Galega de Cooperativas Agrarias (AGACA). Cadernillo de Divulgación Técnica. Nº 92, Marzo 2009, pp. 1-15. Skiba, U.; Smith, K.A.; Fowler, D., 1993, The effect of fertiliser on NO and N20 emission from a sandy loan soil. Soil Use and Management, 9, 124-125. Truog, E. 1953. Soil as a medium for plant growth. En: Mineral nutrition of plants. Ed. E. Truog. Madison, Wisconsin. 469 pp. Urbano, P. 1992. Tratado de Fitotecnia General. Ed. Mundi Prensa. Madrid. 895 pp. Weiske, A.;Vabitsch, A.; Olesen, J.E.; Schelde, K.; Michel, J.; Friedrich, R.; Kaltschmitt, M. 2006. Mitigation ofgreenhouse gas emissions in European conventional and organicdairy farming. AgrEcosyst Environ: 112, 221-2321

126 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_fertilizacion_galego_02.indd 126

17/03/2018 01:22

sociedad agrícola galega sl

Unha familia ao completo

MUCHO MÁS QUE UNA ENMIENDA • Más asimilable • Mejor distribucción • Mayor rendimiento • De acción rápida • Alto contenido en oligoelementos Parque Empresarial Vilanova I - 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com - www.soaga.com

vacapinta002_pub_nitramon_fertimon_galego.indd 127

21/03/2018 19:11

OS PRODUTOS GALICAL FAVORECEN O RENDEMENTO DO MILLO

O millo pide un pH de entre 6 e 7. A acidez dos solos galegos é unha das limitacións para o crecemento dos nosos cultivos (millo, herba etc.). Para reducir o efecto limitante do pH e controlar o aluminio cómpre aplicar emendas calizas ou magnésicas nas terras de cultivo. TIPOS DE EMENDA

Caliza (entre 50 e 56 % CaO)

Cal vivo (90 % CaO)

Caliza dolomítica (30-40 % CaO e 17-20 % MgO)

Cal vivo dolomítico (60 % CaO + 35 % MgO)

Caracterízanse por ser materiais pouco solubles. Se a moenda que reciben non está por debaixo de 0,125 mm son produtos de actuación lenta e corren o risco de que a choiva provoque perdas da emenda. Teñen un valor neutralizante medio de entre o 50 e o 60 %. Utilízanse máis ben para encalados de mantemento unha vez que o pH xa se achega a niveis óptimos.

O cal vivo é o produto resultante de calcinar nun forno caliza ou caliza dolomítica. Caracterízase polo seu alto contido en calcio e magnesio, xa que máis do 90 % está en forma de óxido. Ambos son materiais moi solubles, por iso se poden aplicar en granulometrías carentes de po. Alto índice de neutralización entre 90 e 100 %. A acción sobre o terreo é inmediata.

Cal apagado (65 % CaO) Cal apagado + dolomía (53 % CaO / 23 % MgO) O cal apagado é o resultado de mesturar cal vivo con auga. Conserva todas as propiedades dos cales vivos e actúa tamén rapidamente sobre o terreo. O seu valor de neutralización é alto (80 %). Tanto o cal vivo coma o cal apagado son fundamentais para un encalado de corrección.

Calizas Calizas dolomíticas Son materiais que resultan de moer finamente as calizas. Conteñen baixas porcentaxes de calcio e de magnesio.

vacapinta002_publirreportaxe_galical_galego.indd 128

ESTENDIDO REGULADO POR GPS A aplicación sobre o terreo controlada por GPS permítenos o aforro dos produtos e a optimización dos custos. Con esta nova ferramenta poderemos calcular de forma precisa a cantidade que imos aplicar na nosa finca e coa súa regulación poderemos asegurar que botamos exactamente o produto desexado.

21/03/2018 15:53

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

¡ N OVAO DO!

GRANU

CA L GRANI DE

GALICA

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON PESAXE E GPS

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 83 % EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

GALICAL S.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 % vacapinta002_publirreportaxe_galical_galego.indd 129

21/03/2018 15:52

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Criterios técnico-económicos á hora de producir millo ensilado Producir millo ensilado é unha tarefa fácil, pero para obter o maior rendemento económico á hora de obter boas producións de leite ou de carne debemos seguir unha serie de pautas claras para non desviarnos do noso obxectivo.

Gustavo García Riveiro Xefe de produto de millo e forraxeiras de Limagrain Ibérica

oitas veces pensamos que para ensilar vale calquera millo, xa que como sexa verde e teña mazaroca a picadora non se vai queixar, pero segundo o millo elixido ou o manexo que lle deamos a este o rendemento pode ser moi diferente. Como gandeiros, á hora de producir millo ensilado o noso rendemento non o lograremos do quilo de millo

que obteñamos do campo, senón que o imos obter do quilo de leite ou carne que sexamos capaces de producir con ese millo cultivado. Por iso, á hora de producir ensilado, debemos pensar nos animais que van comer ese millo e como podemos facer máis rendible esa produción. Antes de iniciar a sementeira debemos valorar a cantidade de leite ou de carne que seremos capaces de producir, así como as necesidades nutricionais do noso rabaño. Deste xeito poderemos tomar decisións para facer as nosas explotacións máis rendibles, tanto á hora de elixir que variedades a sementar como no que respecta ao manexo que lle daremos ao millo ou o momento e a forma de picalo.

O millo ensilado adoita ser un dos compoñentes máis importantes nos rabaños de vacas de leite e, por tanto, debemos ser capaces de tomar decisións técnico-económicas que nos axuden a ter explotacións rendibles. Hoxe en día temos moitas ferramentas que nos axudan a tomar estas decisións á hora de elixir que tipo de millo producir e como poder maximizar ese beneficio e non só centrarnos nos quilos producidos ou a cantidade de amidón que ten. Así mesmo, temos moita información de variedades de casas comerciais, organismos oficiais, cooperativas, distribuidores…, que nos axudan a tomar decisións á hora de que variedades escoller, pero temos que ser capaces de valorar economicamente o que estamos a facer e en que parámetros podemos mellorar para aumentar o noso beneficio. Igualmente, contamos con moitas ferramentas para poder avaliar as variables máis importantes nas cales nos xogamos o diñeiro á hora de producir o noso millo. Usando diferentes aplicacións que nos proporcionan organismos oficiais, casas de sementes ou follas de cálculo como a da Universidade de Wisconsin (dispoñible na seguinte ligazón: http:// shaverlab.dysci.wisc.edu/spreadsheets/), teremos a posibilidade de valorar economicamente o silo producido e outorgarlle un valor en euros ou en litros de leite para saber canto de rendible é o millo que producimos e en que parámetros podemos mellorar para aumentar o rendemento económico. A gran vantaxe deste tipo de cálculos é que podemos valorar o millo e o seu conxunto e non só valorando paramentos illados, como a materia seca ou o amidón. Isto permítenos calcular o rendemento leiteiro tendo en conta a maior parte dos datos tanto cuantitativos (produción) como cualitativos (amidón, MS, dixestibilidade, proteína...) do millo e do bo equilibrio dos diferentes parámetros entre si. Cando lle damos á vaca un ensilado de millo, está a comer unha planta enteira e un bo equilibrio dos compoñentes desta planta no seu conxunto faranos gañar máis ou menos diñeiro.

130 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_limagrain_galego_02.indd 130

21/03/2018 14:01

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

ANTES DE INICIAR A SEMENTEIRA DEBEMOS VALORAR A CANTIDADE DE LEITE OU de CARNE QUE SEREMOS CAPACES DE PRODUCIR, ASÍ COMO AS NECESIDADES NUTRICIONAIS DO NOSO RABAÑO

Exemplo de simulación na calculadora Milk+

Os cálculos máis importantes que obtemos son os seguintes: kg de leite/t de materia seca inxerida: fai referencia á calidade do silo e dános o valor de kg de leite producidos en relación a unha tonelada de materia seca inxerida pola vaca. Como estas teñen unha capacidade de inxestión limitada, se queremos obter o maior beneficio, é imprescindible alimentalas con comida de excelente calidade para lograr o maior cociente posible entre quilos de leite producido/kg MS inxerida. Este é un parámetro a ter sempre en conta, pero adquire maior importancia a medida que aumentamos a porcentaxe de silo de millo na ración. kg leite/ha: dános a produción de leite por hectárea que nos achega o millo segundo os datos introducidos. €/ha: se introducimos o valor do prezo do leite, teremos o valor en euros do leite producido por ese millo, así é máis fácil valorar os parámetros que se han de mellorar á hora de producir e/ou avaliar os nosos millos.

Desta forma poderemos darlle valor en litros de leite ou euros á variación de diferentes parámetros e ver o que nos representa cada tonelada de aumento en produción, o valor da dixestibilidade ou un bo procesado do gran. Os valores que máis nos fan variar a nosa conta de resultados son a produción en ms/ha, seguida da dixestibilidade de fibras e do amidón, pero o máis importante é un equilibrio dos diferentes parámetros, xa que de pouco serve ter un millo que produza moito se a calidade é mala, ou á inversa, moita calidade, pero pouca produción; nos dous casos o rendemento económico será escaso. Para tentar garantir o noso silo tanto en cantidade e calidade, temos que ter en conta que gran parte do millo ensilado da península se fai en condicións de secaño e, dadas as condicións de tempo tan cambiantes que temos, cómpre que os millos elixidos

estean adaptados á zona de cultivo, sexan o máis rústicos posible e á vez toleren ben as enfermidades (hai que ter en conta que unha presenza de micotoxinas ou un forte ataque de Helminthosporium nos poden arruinar a colleita). Por iso a sementeira de variedades produtivas, sas e con calidade é importante, pero non o son menos as condicións de cultivo, xa que para poder sacar unha boa produción e de calidade é imprescindible un bo manexo no campo. Por último, temos que ter claro que despois duns cantos meses no campo nun día de colleita xogámonos o alimento de todo un ano, por iso a elección do momento e a forma de colleita son fundamentais. Con estes simuladores tamén podemos ver os €/ha en función da materia seca cultivada, así veremos o impacto económico por anticiparnos ou atrasarnos demasiado na colleita.

Exemplo de simulación nunha folla de cálculo Milk 2006 na que se observa a variación en rendemento leiteiro e económico en función da variación de diferentes parámetros

Silo

1 2 3 4 5 6

Datos de campo Gran procesado

Materia seca

Proteína % MS

FND %MS

DFND

Amidón

Si Non Si Si Si Si

33,2 33,2 33,2 33,2 30 35

7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0

42,0 42,0 42,0 42,0 42,0 42,0

52,0 52,0 52,0 54,0 52,0 52,0

33,0 33,0 35,0 33,0 33,0 33,0

Cinzas

Produción kg/ha

Produción MS/ha

Datos económicos Prezo do leite €/kg

4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3

40.000 40.000 40.000 40.000 44.275 37.950

13,28 13,28 13,28 13,28 13,28 13,28

0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30

Datos de laboratorio

Produción / ha

Avaliación do sistema de ensilado do millo, Universidade de Wisconsin (EE. UU.) Randy Shaver, Departamento de Ciencia do Leite Joe Lauer, Departamento de Agronomía Jim Coors, Departamento de Agronomía Patrick Hoffman, Departamento de Ciencia do Leite

Entrada de datos críticos

Cálculos

kg leite €/t MS inxerida

kg leite/ha

€/ha

1.531 1.513 1.531 1.555 1.531 1.531

20.330 20.087 20.330 20.650 20.334 20.334

6.099 6.026 6.099 6.195 6.100 6.100

Datos entrantes requiridos

Cálculo de datos saíntes

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 131

vacapinta002_especialSementeiraMillo_limagrain_galego_02.indd 131

17/03/2018 01:29

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Agricultura smart: cultivar con “intelixencia” Ante o avance imparable das novas tecnoloxías, a agricultura tampouco pode quedar atrás. Neste estudo poño o foco nun novo concepto, a “agricultura smart” con base en varias cuestións: que é, cales son as ferramentas que debemos utilizar, cales son as súas vantaxes e cales os requisitos que debemos ter en conta para obter os mellores beneficios nos nosos cultivos. Pablo Amado Carollo Enxeñeiro agrónomo. Asesor agronómico de Dekalb

INTRODUCIÓN

agricultura xorde en Asia Oriental no período denominado Neolítico, cara ao ano 8500 a. C. Antes da súa aparición, a economía baseábase na caza e na recolección. Co seu descubrimento, a humanidade pasa de ser nómade a ser sedentaria, é dicir, grazas a ela aparecen os primeiros poboados e grupos de poboación. Dende entón os seus avances e as súas técnicas marcaron o ritmo na evolución do ser humano e da súa calidade de vida. Daquela e ata os nosos días, a porcentaxe de poboación dedicada á agricultura non fixo máis que descender, debido á cada ver maior

eficiencia do agricultor. Ao aumentar a produtividade e a eficiencia, cada vez se necesita menos poboación dedicada a esta actividade, polo que o resto podía dedicar o seu tempo a outras tarefas. É entón cando aparecen os novos oficios (ferreiros, carpinteiros etc.). A tendencia a aumentar a produtividade do agricultor e a mellorar a eficiencia segue a manterse ata os nosos días, en pleno século XXI. Cada vez o número de traballadores na agricultura é menor. Con todo, a produción agrícola aumenta ano tras ano. Nos vindeiros anos continuará mellorando a eficiencia das explotacións e dos agricultores, axudados en gran medida polas novas tecnoloxías. Prevese que a poboación mundial aumente en 2.300 millóns de persoas entre 2009 e 2050. Nas últimas catro

décadas, o incremento foi de 3.300 millóns. Así mesmo, estímase que a demanda comercial de alimentos tamén seguirá medrando. Calcúlase que a demanda de cereais destinados tanto ao consumo humano como animal alcanzarán no ano 2050 os 3.000 millóns de toneladas, fronte á cifra actual de 2.100 millóns. Esta suba calcúlase sen ter en conta a posible produción de biocombustibles, moi dependentes do prezo da enerxía e das políticas gobernamentais. Con estas previsións futuras, o gran reto da agricultura é poder fornecerlle alimento á crecente poboación mundial. A medida que a poboación aumenta, a superficie agrícola útil diminúe (estradas, edificios, zonas de lecer, xardíns etc.). Ademais, as normativas ambientais cada vez son máis estritas e menos permisivas cos insumos tanto de fertilizantes como de fitosanitarios. Ante todas estas perspectivas futuras, cada vez debemos producir máis con menos, máis alimentos con menos superficie, máis quilos con menos fertilizante, máis superficie con menos man de obra etc.

132 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 132

21/03/2018 14:15

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

É NECESARIA UNHA “AGRICULTURA SMART”?

Na actualidade, o termo smart acompáñanos en multitude de ferramentas ou instrumentos que utilizamos a diario, moitas veces sen apenas percibirnos, como poden ser o caso de smart TV, smartphone, neveiras intelixentes, lavadoras intelixentes ou coches intelixentes, mesmo con tecnoloxías para unha condución totalmente autónoma. Estas tecnoloxías intelixentes non son unha moda pasaxeira, son ferramentas que, unha vez que as coñecemos e empezamos a utilizalas, nos traen unha multitude de avances, oportunidades e, sobre todo, coñecemento, das cales ningún usuario quere desprenderse unha vez que as descobre. A agricultura non pode permitir o luxo de non aproveitarse destas novas tecnoloxías. Estamos ante un sector con múltiples variables produtivas (laboreo, fertilización, sementes, rega, clima etc.), no cal a recomendación máis adecuada cambia en cada zona da parcela e en cada estado de desenvolvemento do cultivo. Por tan-

OS AGRICULTORES ANIMABAN OS SEUS FILLOS A ESTUDAR PARA TRABALLAR FÓRA DA AGRICULTURA; NOS VINDEIROS ANOS VEREMOS COMO OS FILLOS DE AGRICULTORES ESTUDAN E SE FORMAN PARA VOLVER AO CAMPO E DIRIXIR AS SÚAS EXPLOTACIÓNS

to, o que ata agora considerabamos unha unidade produtiva (na actualidade adoitamos considerar cada finca como unha unidade produtiva), en pouco tempo non vai ser suficiente. Cos grandes niveis de tecnificación que temos na actualidade, para seguir aumentando a eficiencia, necesitamos de novas ferramentas que nos axuden a iso e é onde as novas técnicas da “agricultura smart” (teledetección, big data, intelixencia artificial etc.) van ser ferramentas tan imprescindibles para o agricultor como o foron no seu día outros avances, como a tracción mecánica tras a Revolución Industrial.

Estas novas ferramentas axudarán en gran medida a mellorar a eficiencia nas explotacións daqueles agricultores que as utilicen e marcarán importantes diferenzas na conta de resultados da explotación. A formación do agricultor é clave para manexar correctamente e aproveitar ao máximo estas ferramentas e, de igual modo que outrora viamos como os agricultores animaban os seus fillos a estudar para traballar fóra da agricultura, nos próximos anos veremos como os fillos de agricultores estudan e se forman para volver ao campo e dirixir as súas explotacións.

T6 DYNAMIC COMMAND

PONTE EN MARCHA

SAQUE EL MÁXIMO PARTIDO EN CUALQUIER LABOR Y AHORRE COMBUSTIBLE GRACIAS A LA NUEVA TRANSMISIÓN DE 8 MARCHAS BAJO CARGA Resultados test Power Mix 1.0* 320

New Holland T6.175 Dynamic Command Tier 4B

300 280

DLG - Test 09/2017 - Informe 6799 - DLG PowerMix 1.0 Consumo medio de combustible: 258g/kWh + 23 g/kWh AdBlue

A) Competidor Tier 4B

260

DLG -Test 10/2016 - Informe 6432 - DLG PowerMix 1.0 Consumo medio de combustible: 282g/kWh + 12 g/kWh AdBlue

240 220

B) Competidor Tier 4A

200

DLG -Test 11/2012 - DLG PowerMix 1.0 Consumo medio de combustible: 291g/kWh

a Consumo hast* or ri fe un 9% in bustible: Ahorro de com da ca E 0 * hasta 1.50 abajo 750 horas de tr

Consumo medio de combustible g/kWh

*Cálculos realizados en base al test DLG Power Mix independiente teniendo en cuenta un coste de 0,8 e/l de gasoil, trabajando 750 horas al año y considerando un consumo un 9% inferior con respecto a test DLG de tractores de 4 cilindros publicados. Datos facilitados por fuentes externas e independientes: informes de los test DLG y revista Profi Reino Unido, revista de maquinaria agrícola

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 133

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 133

17/03/2018 01:01

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

QUE É A AGRICULTURA SMART OU AGRICULTURA INTELIXENTE? Tentar resumir na mesma frase dous termos tan complexos como son ‘agricultura’ e ‘intelixencia’ resulta, cando menos, difícil. Segundo a Real Academia Española, o significado desta última é “a capacidade de entender ou comprender”. Pola súa banda, a Wikipedia defínea como “a capacidade de xerar información nova combinando a que recibimos do exterior con aquela da que dispomos na nosa memoria”. Dun xeito rápido, podemos definir ‘agricultura intelixente’ como o conxunto de técnicas, ferramentas e decisións que nos permiten optimizar cada metro cadrado da nosa parcela, é dicir, permítenos maximizar o beneficio de cada metro cadrado de superficie cultivada. Esta última aclaración é importante e convén non confundila con maximizar a produción de cada metro cadrado, xa que a máxima produción e o máximo beneficio de cando en cando coinciden. Normalmente, o óptimo económico dáse con niveis de produción inferiores ao máximo de produción, por tanto, cando falamos dunha agricultura smart, buscaremos ante todo o óptimo económico.

PODEMOS DEFINIR A AGRICULTURA INTELIXENTE COMO O CONXUNTO DE TÉCNICAS, FERRAMENTAS E DECISIÓNS QUE NOS PERMITEN OPTIMIZAR CADA M2 DA NOSA PARCELA, É DICIR, PERMÍTENOS MAXIMIZAR O BENEFICIO DE CADA M2 DE SUPERFICIE CULTIVADA

Quad con antena GPS e medidor de resistividade

O PRIMEIRO PASO DA AGRICULTURA INTELIXENTE: MAPEO DE SOLOS

O primeiro paso da agricultura smart é tan sinxelo como coñecer o solo sobre o que sementaremos o noso cultivo. Tradicionalmente, estamos afeitos a falar de se o potencial produtivo dunha parcela é baixo, medio ou alto e tratamos cada parcela como unha única unidade produtiva, é dicir, se a dimensión da parcela é 1 ha consideramos esa ha como unha unidade produtiva e os labores, fertilizantes, tratamentos e densidade de sementeira desa ha serán constantes. Ao falar de precisión, tratamos cada palmo de solo de forma diferente e adecuamos tanto a fertilización como a densidade de sementeira e mesmo os tratamentos ao potencial dese metro de solo. A base da agricultura smart: cartografía de solos A cartografía de solos é un concepto innovador que proporciona un mapa de solo único e datos de campo que permiten o uso de equipos con sistemas de cartografía GPS e o emprego de sementeira a dose variable. A densidade de sementeira variable baseada en mapas de solo é unha innovadora tecnoloxía que nos permite decidir que semente plantar en función das características do solo e das prácticas agronómicas da finca. Así, nas zonas onde a planta de millo

Quad con antena GPS e medidor de resistividade 1

responde ben, podemos incrementar a densidade de sementeira para obter unha produción máis elevada. A cartografía de solos tamén posibilita identificar as zonas de baixo rendemento, para tratalas dunha forma diferenciada. Nestas áreas, as posibilidades e actuacións son maiores aínda que nas zonas de alto rendemento. Unha das primeiras accións a realizar pode ser reducir achegas de fertilizante e reducir a densidade de sementeira, co cal xa estamos a mellorar o seu rendemento económico nas zonas de baixo rendemento. Ademais deste aforro de inputs, tamén podemos corrixir carencias ou deficiencias de nutrientes (fósforo, calcio) mediante fertilización variable ou mesmo materia orgánica mediante achegas de xurro ou esterco para elevar o potencial produtivo destas zonas. Empregando as prácticas agronómicas adecuadas nestas zonas de solos máis pobres, poderemos mellorar a fertilidade, o que nun futuro nos permitirá empregar maior dose de sementeira e alcanzar un rendemento óptimo. A cartografía de solos permítelle ao agricultor tomar mellores decisións de xestión. Isto inclúe a elección da densidade de sementeira en función dos parámetros de solo, a xestión variable da fertilización, as condicións de tempero do solo para poder elixir o mellor momento para realizar os labores do campo e a obtención de cálculos precisos do balance hídrico do solo para poder estimar as necesidades de rega do cultivo.

134 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 134

21/03/2018 14:16

902 990 020

pub_mecano.indd 135

19/03/2018 20:06

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

PRESCRICIÓN DE SEMENTEIRA

A cartografía de solos, un requisito necesario para a agricultura de precisión smart A cartografía de solos comeza coa valoración de zonas homoxéneas de solo mediante a elaboración de mapas con resistencia eléctrica continua, usando instrumentos especializados. O dato máis importante que nos proporcionan é, sen dúbida, a textura do solo (% area, % limo e % arxila), xa que dela depende en gran medida o seu potencial produtivo e desta textura vai depender a cantidade de fertilizante que podemos aplicar, así como a capacidade de retención dese solo. O mesmo ocorre coa cantidade de auga, non ten a mesma capacidade de retención un solo areento ca un limoso. A textura está composta por area, limo e arxila, así que dificilmente a imos poder modificar. Este mapa de textura é a base de toda a agricultura smart e, como a textura de solo non varía, podemos utilizar este mapa para os próximos anos. Outros datos tamén importantes que obtemos son o contido de materia orgánica, a porosidade ou capacidade de retención de auga, o contido de humidade, a compactación, o pH do solo etc. Todos estes datos se obteñen de forma xeorreferenciada. A resolución máis utilizada na actualidade en fincas comerciais é 12*12 metros, a máis resolución maior prezo ten a realización destes mapas. Traballando con resolucións de 12*12 obtemos un dato ou un píxel cada 144 metros cadrados, é dicir, temos 69 píxeles por ha, o que significa que en cada ha podemos facer 69 recomendacións ou prescricións de sementeira diferentes.

O coñecemento de cada híbrido debe ser exhaustivo para poder dotar a solución “híbrido + agronomía” de datos suficientes para obter o maior beneficio en cada unha das condicións de cultivo e correlacionalas con cada unha das clasificacións de solo realizadas polo asesor agronómico.

QUE VANTAXES TEN A DOSE DE SEMENTEIRA VARIABLE PARA O AGRICULTOR? A dose de sementeira variable pode axudarnos a aforrar inputs en semente, cando a recomendación sexa reducir a dose de sementeira e aumentar a produción, cando a recomendación sexa aumentar a densidade para obter maiores producións e mellorar a rendibilidade. As curvas de resposta á densidade son específicas para cada híbrido: Híbridos con baixa resposta á densidade de plantación: ofrecen unha solución de híbridos flexible, achegan rendementos estables en diferentes condicións. Híbridos con alta resposta á densidade de plantación: funcionan extraordinariamente ben co concepto de dose de sementeira variable e achegan unha boa resistencia ao encamado e a enfermidades foliares e de mazaroca, mesmo a altas densidades de plantación.

Gráfico 1. Curvas de produción dun híbrido sementado a cinco densidades diferentes e para cada tipo de solo 18 17 16 Tn m.s./ha

Mapa de resistividade a partir da cal obtemos a textura do solo

Despois de obter o mapa de solo xeorreferenciado, o seguinte punto a realizar é a prescrición de sementeira. O asesor agronómico ou a empresa encargada de elaborar a devandita prescrición realiza a clasificación de solos en distintos tipos. Normalmente, esta clasificación resúmese a catro tipos de solos, en función do seu potencial produtivo. Podemos aumentar o número de tipos de solo que queremos, pero canto maior sexa esta clasificación maior será o tempo necesario para realizar as prescricións de sementeira, por tanto, para non perder eficiencia é frecuente traballar con catro tipos de potencial de solo. A cada tipo asígnaselle un potencial produtivo e un rendemento óptimo segundo o cal se deciden as cantidades de nutrientes a achegar e a densidade de sementeira adecuada para cada híbrido. Outro actor fundamental na agricultura smart son as casas comerciais de sementes, que deben cambiar a visión no desenvolvemento dos novos híbridos de millo e deixar de vender simplemente un híbrido que sexa bo nunha condición de cultivo. Agora estas casas deben vender solucións agronómicas (recomendacións concretas para cada híbrido e para cada tipo de solo) e deben empregarse máis a fondo no desenvolvemento de produto, xa que lle deben proporcionar ao asesor agronómico os datos necesarios para realizar as prescricións de sementeira oportunas.

15 14 13

Arxila Area Limo

12 11 D1

Densidade

136 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 136

17/03/2018 01:02

vacapinta001_pub_ucoga.indd 137

21/03/2018 17:48

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Gráfico 2. Calidade de 2 híbridos para cada unha das cinco densidades de sementeira 22 20 18 16 14 1 10

Rendemento

10 9 8 7 6 5 4

Contido en amidón

54 50 46 42 38 34 30

Contido dixestible

SEMENTEIRA DE PRECISIÓN Sexa cal for o equipamento tecnolóxico do noso equipo de sementeira (mecánicas, pneumáticas, densidade variable etc.), sempre debemos facer unha minuciosa posta a punto da máquina e non caer no erro de que, ao dispor a sementadora de tecnoloxía suficiente para realizar unha sementeira de precisión, non é necesaria esta tarefa. Ata un 50 % da produción final de millo está condicionada pola sementeira: • Mantemento da sementadora • Sementeira da semente • Axuste da densidade • Axuste da sementadora • Axuste da profundidade de sementeira

a) Comprobar a presión dos pneumáticos: nas modernas sementadoras variables, esta comprobación ten menos importancia, xa que carecen de sistemas de tracción mecánica. Cada corpo de sementeira vai provisto dun motor eléctrico que vai variando a velocidade de rotación e, por tanto, a distribución de sementes en función da velocidade de avance da sementadora. Esta velocidade de avance é medida mediante antena GPS ou, na súa falta, mediante sinal do radar do tractor. No resto das sementadoras convencionais, utilizan unha ou varias rodas motrices, que accionan unha serie de engrenaxes mecánicas (incluída unha caixa de cambios) ata os discos de sementeira. Debemos comprobar regularmente a presión destas rodas motrices, xa que, se a presión non é a adecuada, a distancia entre sementes non se corresponderá coa configuración do cadro de distancias e non se respectará a densidade de sementeira. Unha variación de 100 g/cm2 equivale a unha variación de 1.000 sementes/ha. b) Regulación da succión: comprobar a velocidade da turbina, así como a tensión e desgaste da correa. c) Regulación do selector (a miúdo o grande esquecido): comprobar que en cada buraco do disco vai unha soa semente, evitando que cheguen a sementarse dobres ou triplas sementes (selector moi aberto) ou faltas de semente (selector moi pechado). d) Control de desgaste dos discos: se o suco está mal formado, a sementeira será máis superficial e a profundidade de sementeira será menos uniforme.

SEMENTEIRA VARIABLE E ENSILADO Cando falamos de millo para gran, temos dúas variables fundamentais que son a produción e a humidade. O gran é produto final, vendido a un prezo fixado polo mercado e cantos máis kg produza nunha parcela, máis aumentamos os ingresos: Ingresos (€) = produción (t) * prezo (€/t). Ao falar de millo silo, esta ecuación non é válida, xa que entra en escena un parámetro sumamente importante en todo millo destinado a silo, que é a calidade.

A DENSIDADE DE SEMENTEIRA VARIABLE BASEADA EN MAPAS DE SOLO É UNHA INNOVADORA TECNOLOXÍA QUE NOS PERMITE DECIDIR QUE SEMENTE PLANTAR EN FUNCIÓN DO SOLO E DAS PRÁCTICAS DA FINCA

O ensilado é un produto destinado a alimentar gando, fundamentalmente vacún. Por tanto, para falar de ensilado é necesario coñecer o funcionamento do aparello dixestivo dos animais que o van consumir. O gando vacún é un animal ruminante. Os ruminantes caracterízanse por realizar a ruminación, é dicir, primeiro consomen o alimento cara ao bandullo e, despois, vólveno mastigar. O aparello dixestivo dos ruminantes está dividido en catro cavidades (por iso tamén se lles chama poligástricos): • Rume ou bandullo • Retículo • Omaso • Abomaso ou callar O rume ou bandullo está unido ao retículo e é onde os microorganismos presentes (bacterias, fungos e protozoos) fermentan os alimentos que poden utilizar. Os poligástricos teñen a capacidade de dixerir as fibras vexetais (celulosa e hemicelulosa). O obxectivo da ruminación é reducir o tamaño das partículas fibrosas para facilitar o seu paso ao resto do tracto gastrointestinal e seguir coa dixestión e posteriormente expulsar ao exterior os restos dos produtos da dixestión e a porción de fibra lignificada (lignina), a cal resulta indixestible mesmo para os ruminantes. Os valores medios de fibra dun ensilado de millo adoitan estar entre o 40 e 47 % de FND, é dicir, case a metade do noso ensilado van ser fibras. Desta cantidade, non todas son dixestibles, a dixestibilidade da fibra (D-FND) varía desde 45 % ata valores próximos ao 70 %. A importancia práctica da agricultura smart ao ensilado vénnos tanto pola parte cuantitativa (aumento de produción) como pola parte cualitativa (aumento da calidade do ensilado).

138 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 138

21/03/2018 14:18

El herbicida con efecto BOOST

Onxy_210x280_ES.indd 1 vacapinta002_publicidade_belchin.indd 139

18/01/2018 18/03/2018 01:2410:33:43

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

De igual modo que ao falar de millo gran, ao aumentar a produción nas zonas de alto potencial da finca (mantendo a calidade) melloramos o beneficio da explotación nas zonas de baixo potencial. Ao utilizar densidade variable e adaptar esta ao potencial da zona, mantemos a produción con menos densidade, mellorando a calidade do posterior ensilado. Este aumento da calidade vénnos dado pola mellora nos seguintes parámetros: Stay green: As plantas mantéñense máis verdes no momento da colleita, factor clave para un correcto compactado do silo e a súa posterior conservación. Amidón: Ao adaptar a densidade ao potencial da zona, a proporción gran/ planta aumenta, incrementando así a porcentaxe de amidón do silo. D-FND: Nas zonas de baixo potencial, ao reducir a densidade de sementeira contribuímos a reducir o estrés da planta. Unha planta menos estresada sofre menos e se lignifica menos, aumentando así a súa dixestibilidade (D-FND). Por tanto, as vantaxes da agricultura de precisión ou agricultura smart en ensilado son dobres, xa que obtemos beneficios tanto cuantitativos como cualitativos.

Onde R é a banda do vermello e IRC é a banda do infravermello próximo da imaxe en concreto para a que queiramos facer este cálculo. Os valores altos deste índice correspóndense con vexetación moi activa fotosinteticamente (valores baixos de R pola absorción dos pigmentos fotosintéticos) e con gran desenvolvemento de estruturas vexetativas (valores altos de IRC pola gran reflectancia das estruturas vexetativas nesta zona do espectro). Durante o ciclo do cultivo, todo agricultor pode beneficiarse do uso de imaxe satélite. Existen no mercado aplicacións para móbiles ou PC, por exemplo Dekalb Smart, que nos permiten visualizar os nosos campos ao longo do cultivo e nos proporcionan valiosa información:

Mapa de saúde do cultivo Mediante os mapas de saúde do cultivo podemos identificar as zonas da parcela onde temos un problema. Ao ter este mapa de forma xeorreferenciada permítenos situarnos na zona da finca onde a aplicación nos está dicindo que houbo un problema para así identificar a causa deste: • Falta de planta (ataque de xabaril, mala xerminación por compactación do solo etc.) • Ataque de insectos (Spodoptera, Mytinma etc.) • Enfermidades provocadas por fungos: (Fusarium, Helminthosporium etc.) • Estrés hídrico • Fitotoxicidade

A INTELIXENCIA DURANTE O CULTIVO. IMAXE SATÉLITE

NDVI=((IRC-R) /(IRC+R)

Avisos da app Dekalb Smart e Dekalb Smart Irrigation

Gráfico 3. Reflectancia do infravermello próximo con vexetación sa e con vexetación estresada Azul

50 %

Verde

Marxe Vermello vermella

NIR Planta sa

40 % Planta estresada Reflectancia típica

A teledetección presenta unha serie de vantaxes fronte a outros medios de observación máis tradicionais, aínda que non trata de substituílos senón máis ben de complementalos. A teledetección, e máis en concreto a teledetección espacial, constitúe a única fonte de datos de cobertura global sobre a superficie da terra, ao dispor de satélites que realizan unha cobertura exhaustiva e homoxénea sobre a superficie da terra. Mediante as imaxes satélite, podemos dispor de importante información en cada unha das zonas da finca. Co índice NDVI (Normalized Difference Vegetation Index), podemos ver as zonas da finca onde as plantas están sas e presentan unha boa actividade fotosintética e aqueloutras zonas onde a planta está estresada. A fórmula do NDVI é a seguinte:

30 % 20 % 10 % 0% 300

400

500

Luz visible

600 700 Lonxitude de onda (nm)

800

900

1000

Luz non visible

140 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 140

21/03/2018 14:19

Carretera de Santiago, km 5 27210 Lugo TelĂŠfono: 982 221 966 E-mail: correo@millarestorron.com www.millarestorron.com

vacapinta002_publicidade_millares.indd 141

22/03/2018 09:17

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

O COÑECEMENTO DE CADA HÍBRIDO DEBE SER EXHAUSTIVO PARA PODER DOTAR A SOLUCIÓN “HÍBRIDO + AGRONOMÍA” DE DATOS SUFICIENTES PARA OBTER O MAIOR BENEFICIO

Imaxe do mapa de saúde do cultivo

A gran vantaxe desta visualización é que nos permite identificar as zonas da parcela onde tivemos algún problema e realizar as accións necesarias para solucionalo, no caso de que teña solución neste ano, ou ter en conta ese problema observado en cada zona para tentar solucionalo nos próximos anos. Mapa de uso de auga Nas zonas onde é necesario regar o millo, a rega pode supor ata un terzo dos custos de produción. Existen ferramentas, por exemplo Dekalb Smart Irrigation, que nos permiten ver de forma clara o consumo de auga de rega e a previsión de precipitacións para o próximos sete días, ademais de recomendarnos a auga exacta necesaria cada semana, evitando situacións de estrés hídrico e evitando tamén excesos de rega. Estas ferramentas permítennos acceder ao historial de imaxes, polo que poderemos visualizar en calquera momento imaxes pasadas para poder ver o inicio do problema.

Imaxe do consumo de auga

PICADO VARIABLE E MEDICIÓNS DURANTE O PICADO O picado da forraxe é un proceso de suma importancia, no cal a toma de decisións será clave para sacar o máximo partido á forraxe. A primeira decisión que hai que tomar é elixir o momento de colleita máis adecuado. Cada híbrido de millo ten o seu propio momento, que fundamentalmente varía en función dos seguintes parámetros: Stay Green a final de ciclo, xa que a senescencia de cada híbrido é diferente. Así, o uso de híbridos con boa sanidade e bo Stay Green a final de ciclo vainos permitir un abano de días adecuados para cultivar máis amplo fronte a híbridos cunha senescencia máis rápida. Relación mazaroca/planta. Canto maior sexa esta relación, antes poderemos cultivar o híbrido, xa que antes se alcanzará un contido adecuado de amidón no ensilado. A porcentaxe de materia seca da mazaroca é superior ao do resto da planta. Así, os híbridos altos e con mazaroca pequena debemos esperar para cultivalos máis que un híbrido con mazaroca grande e pouca altura de planta.

Unha vez definido o momento de colleita, a seguinte decisión a tomar é a lonxitude de picado. De igual modo que en cada zona da finca cambia a densidade de sementeira en función do potencial do solo, coa lonxitude de picado ocorre o mesmo. A medida que aumenta o contido en materia seca na planta de millo, debemos diminuír a lonxitude de picado por tres motivos: Ausencia de aire nas partículas: a medida que o contido en materia seca da planta aumenta, baixa o contido de humidade desta, sendo ocupado este espazo por aire e osíxeno. Canto maior sexan as partículas de millo (lonxitude de picado máis longo), máis aire acumularemos no ensilado, cos efectos negativos que isto carrexa. Selección de alimento no comedeiro: en silos de millo picados longos e con contidos de materia seca superiores a 35 % é frecuente observar rexeitamentos de alimento no comedeiro. Estes correspóndense ás partículas máis longas, polo que o contido en fibra efectiva da ración non se vai corresponder coa fibra efectiva realmente inxerida pola vaca. Procesado de gran: a medida que aumenta a materia seca na planta de millo, tamén aumenta a vidrosidade do gran. Canto máis vítreo estea, maior debe ser o seu procesado, sendo necesario rompelo en partículas máis pequenas que un gran en estado máis pastoso. Se a lonxitude de picado é longa, as partículas do resto da planta van actuar como colchón do gran durante o paso polos machacadores da picadora.

142 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 142

21/03/2018 17:27

vacapinta002_publicidade_bayer adengo.indd 143

18/03/2018 01:20

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

ESTA INFORMACIÓN CUALITATIVA É FUNDAMENTAL, XA QUE TANTO O COMPRADOR COMO O VENDEDOR PODEN COÑECER A CALIDADE DO PRODUTO AO INSTANTE E FIXAR UN VALOR MÁIS XUSTO

Por tanto, a lonxitude de picado da planta de millo debe ir en relación co contido en humidade da masa de forraxe, diminuíndo a lonxitude de picado a medida que diminúe o contido en humidade. As picadoras máis modernas poden vir equipadas con sensores para medir a humidade e a calidade da forraxe. No tubo de descarga da máquina pode instalarse un sistema de medición baseado na tecnoloxía do infravermello próximo (NIRS), con esta tecnoloxía podemos saber en tempo real a calidade nutritiva da forraxe que estamos a picar. No caso do millo os parámetros que podemos obter son: • Humidade • FAD • FND • Amidón • Proteína A forraxe é medida ata 17 veces por segundo e, ao momento, podemos dispor da calidade nutritiva do ensilado coas vantaxes que isto leva. Estas picadoras permiten variar a lonxitude de picado en función da humidade da forraxe, de forma que esta lonxitude será maior canta máis humidade teña a forraxe e menor canta menos humidade teña a forraxe.

Mapa de prescrición de sementeira e mapa de colleita

A gran vantaxe deste picado variable en función da humidade consiste na medición da humidade en tempo real e a variación da lonxitude de picado en tempo real, de forma que a lonxitude de picado é a óptima para cada unha das zonas da parcela, adaptado ao contido de humidade de cada unha destas zonas. Unha lonxitude de picado correcta pode mellorarnos a conservación do ensilado en ata un 25 %, ao evitar pequenas bolsas de aire no ensilado cando picamos partículas grosas con materia seca alta. Ao dispoñer dos parámetros descritos anteriormente, podemos manexar a forraxe de forma diferenciada, é dicir, podemos realizar un silo coa forraxe de mellor calidade e outro silo con forraxe de menor calidade (para vacas secas, xovencas ou lotes de baixa produción). Tamén para a compravenda de forraxe esta información cualitativa é fundamental, xa que tanto o comprador como o vendedor poden coñecer a calidade do produto ao instante e fixar un valor máis xusto do produto comercializado. Outra vantaxe que achegan estas medicións é á hora da compra de materias primas; unha vez finalizado o silo da explotación, sabemos as toneladas de forraxe das que dispomos e a calidade deste, co cal tamén podemos facer previsións moi exactas das materias primas que necesitamos e pechar a compra destas de forma anticipada.

MAPA DE COLLEITA Todos os datos do apartado anterior poden ser proporcionados de forma xeorreferenciada no que chamamos mapa de colleita. A picadora vai equipada con antena GPS e vai gravando o que vai cultivando, dándonos información da produción e das calidades en cada unha das zonas da finca. A picadora de forraxe pode darnos o mapa de colleita xeorreferenciado co contido en humidade en cada unha das zonas da finca e así podemos coñecer a produción, medida en quilogramos ou toneladas de materia seca por hectárea. Os nutrientes que o millo extrae para o seu desenvolvemento son directamente proporcionais á produción de materia seca, entón se coñecemos esta produción sabemos tamén a cantidade de nutrientes extraídos en cada zona, polo que podemos realizar axustes máis precisos tanto na dose de fertilizante como da densidade de sementeira. Por tanto, para cada zona da finca podemos sobrepoñer os distintos mapas (mapa de textura de solo, mapa de fertilización, mapa de colleita…) e as imaxes satélites ao longo de todo o ciclo de cultivo. Deste xeito, teremos un coñecemento preciso en calquera estado de desenvolvemento do millo.

144 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especialSementeiraMillo_smart_galego.indd 144

17/03/2018 01:02

Línea protección Maíz Sencillamente, Adama Pre-emergencia o Post-emergencia precoz

8 hojas

Post-emergencia 2 hojas

4 hojas

Malas hierbas gramíneas y dicotiledóneas

HERBICIDAS

EFICA® 960 EC

Malas hierbas gramíneas y dicotiledóneas

NIKITA®

INSECTICIDAS

FORCE® Insecticida de suelo

PISON® 5G

RIMI® **

Gusanos grises; Noctúidos

KARATE® ZEON

*Force® inscrito en el R.O.P.F con el nº 17.502 será renombrado por Adama durante el año 2018 como Lebron®. Marca registrada por una compañía del grupo Syngenta. Distribuído por Adama. ** Marca registrada por una compañía del grupo Syngenta. Distribuído por Adama.

vacapinta002_publicidade_adama.indd 145

21/03/2018 17:47

ENTREVISTA A JESÚS VILLAR VALÍN, DE CHARENT GANADERA S.L. COTO DE GOI, GUNTÍN (LUGO) (a planta non o necesita), con potasio e moito fósforo. Leva tamén calcio e magnesio para mellorar o pH do chan. Uso ademais PROFERTIL cando lle vou facer un tratamento ao millo. Aplícoo cos produtos fitosanitarios. É un produto que realmente se nota e mellora moito o millo cando ten algún tipo de “stress”. Como coñeceu os produtos de ADP TECH? Coñecinos a través do distribuidor da miña zona e polo delegado que teñen na provincia. Recomendaríaos? Si, eu úsoos, estou contento e recoméndollos a todo o mundo. Como é a súa explotación? Temos actualmente 102 vacas en muxido, cun total de 220 cabezas de gando. Que cultivos produce? Temos 53 hectáreas de praderías, 32 de millo e 3 de alfalfa. Como fai os abonados das praderías? Esta é unha zona moi húmida, así que á pradería aplícolle todo o xurro cando semento (70.000 L/ha). Adoito sementar mesturas de gramíneas con leguminosas, polo que lles boto xurro. Nesta zona ter un bo pH é imprescindible, motivo polo que uso CORBIGRAN repartindo cantidades: 300 kg/ha cando semento a pradería e 250 kg/ha na primavera. Un mes antes aplico FERTIJET a 180 kg/ha, xa que ao ter leguminosas non debo pasarme co nitróxeno.

Que resultados obtén? Os resultados que teño son moi bos. Na granxa temos báscula e pesamos todo o que producimos; recollemos 14 t/ha de forraxe, cun 30 % de materia seca e un 19,5 % de proteína. E o millo? Para millo reparto todo o xurro que teño gardado, 98.000 l/ha, e tiro 300 kg/ha de NERGETIC 20-8-10 para que teña fósforo, potasio mineral e nitróxeno ata final de ciclo. Empezo sementando un ciclo 400 e termino cun 280. A produción este ano foi moi boa, pesou de media 68.000 kg/ha, con niveis bos de materia seca e amidón.

Enchido con Mazaroca NPK sen tecnoloxía (esquerda). Enchido de Mazaroca con Nergetic (dereita).

Que máis produtos coñece de ADP TECH? Pois coñezo o AMICOTE CV 44, que lle aplico á alfalfa, xa que é un fertilizante sen nitróxeno

Consulta o vídeo en: www.vacapinta.com/tv

Delegación de Lugo Tlf: 647 355 675

vacapinta002_publirreportaxe_intergal_galego.indd 146

Delegación da Coruña Tlf: 636 163 729

Diferenzas rebrote pradeira en zona encalada con Corbigran.

18/03/2018 12:21

CMY

vacapinta002_publicidade_intergal publicidad.indd 147

18/03/2018 12:03

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

Uso sostible dos praguicidas Ao longo destas páxinas resúmense os principios básicos da xestión integrada de praguicidas e das técnicas alternativas ao seu uso no que se refire ao cultivo do millo forraxeiro, que se recollen no Anexo I do Real decreto 1311/2012 e na Guía de xestión integrada de pragas do millo, publicada na web oficial do MAPAMA. Servizo de Sanidade e Produción Vexetal Consellería do Medio Rural (Xunta de Galicia)

INTRODUCIÓN

Real decreto 1311/2012, do 14 de setembro, polo que se establece o marco de actuación para conseguir un uso sustentable dos produtos fitosanitarios (en diante Real decreto 1311/2012), traspón ao ordenamento xurídico español a Directiva 2009/128/SE, do 21 de outubro de

2009, pola que se establece o marco da actuación comunitaria para conseguir un uso sostible dos praguicidas. Esta directiva ten por obxectivo reducir os riscos e efectos do uso de praguicidas na saúde humana e no medio ambiente e fomentar a xestión integrada de pragas (en diante XIP) e das técnicas alternativas ao uso de praguicidas.

O Real decreto 1311/2012 establece no seu capítulo III a obriga de aplicar a XIP aos vexetais nos ámbitos profesionais. No caso do cultivo do millo, praderías polifíticas, prados e pasteiros a normativa exime da obriga de contar para a XIP cun técnico asesor inscrito no ROPO (Rexistro Oficial de Produtores e Operadores de Produtos Fitosanitarios). Non obstante, todos os titulares das explotacións agrarias seguen estando obrigados a cumprir os principios da XIP mediante a aplicación de prácticas que reduzan o uso de produtos químicos. Estas prácticas non deben ser contempladas como unha carga máis para a produción agrícola, senón todo o contrario, como un ámbito de mellora da xestión das explotacións. Deste xeito, poderase derivar nun aumento da competitividade e sustentabilidade das explotacións a partir do aproveitamento das vantaxes de índole económico, social e medioambiental deste tipo de xestión fitosanitaria. A continuación expoñemos os principios básicos da XIP recollidos no Anexo I do Real decreto 1311/2012 e na Guía de xestión integrada de pragas do millo, publicada na web oficial do Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (MAPAMA).

MEDIDAS PREVENTIVAS

• Establecer rotacións de cultivo • Usar material vexetal resistente ou tolerante aos patóxenos predominantes e certificado como libre de axentes nocivos • Empregar técnicas de cultivo adecuadas: - Data, dose e profundidade de sementeira óptima, emprego do método da falsa sementeira - Sistema de laboreo convencional ou mínimo laboreo ou ben sementeira directa - Prácticas correctas de fertilización, emenda, rega, drenaxe...

148 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especial_SementeiraMillo_mediorural_galego_02.indd 148

21/03/2018 00:21

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

ESTAS PRÁCTICAS NON DEBEN SER CONTEMPLADAS COMO UNHA CARGA MÁIS PARA A PRODUCIÓN AGRÍCOLA, SENÓN TODO O CONTRARIO, COMO UN ÁMBITO DE MELLORA DA XESTIÓN DAS EXPLOTACIÓNS

Podremia da espiga Gibberella ear rot causada por Fusarium graminearum

• Evitar a propagación dos organismos nocivos mediante medidas profilácticas. De acordo con isto, desinfectaranse as ferramentas e a maquinaria e terase coidado no tránsito de apeiros, maquinaria e vehículos das parcelas afectadas por pragas ou enfermidades ás non afectadas. • Protexer e fomentar os organismos beneficiosos mantendo áreas non cultivadas nas proximidades das parcelas de cultivo como reservas da fauna auxiliar beneficiosa. Outra estratexia sería empregar infraestruturas ecolóxicas dentro e fóra dos lugares de produción. Que facer cando aparece un axente nocivo • Procurarase coñecer o historial de campo no referente aos cultivos anteriores, pragas, enfermidades e malas herbas habituais e o grao de control obtido cos métodos empregados. • A poboación do axente nocivo será obxecto de seguimento e vixilancia sobre o terreo. Ademais, contarase con sistemas de alerta, previsión e diagnose precoz, así como recomendacións de asesores profesionalmente cualificados.

• A avaliación do risco farase en función do nivel de poboación do axente nocivo, estado de desenvolvemento, presenza de fauna útil, fenoloxía do cultivo, condicións climáticas particulares e outros parámetros de interese levados a cabo nas parcelas sobre as que se decidirá unha actuación. No caso de cultivos que se realicen de xeito similar nas diversas parcelas, poderase establecer que a estimación do risco se realice en unidades territoriais homoxéneas maiores. • Cando sexa posible deberán terse en conta os niveis limiares de intervención dos organismos nocivos establecidos para a rexión, as zonas específicas, os cultivos e as condicións climáticas particulares. Estes limiares deberán ser seguros e cientificamente sólidos. • Os usuarios profesionais deberán decidir se aplican medidas fitosanitarias e en que momento, en función dos resultados da vixilancia. • A aplicación de medidas directas de control de pragas e malas herbas só se efectuará cando os niveis de poboación de organismos nocivos superen os limiares de intervención. • O obxectivo é diminuír as poboacións de organismos nocivos ata niveis non prexudiciais. • Priorizaranse os métodos biolóxicos, biotecnolóxicos, físicos e culturais e outros non químicos fronte ao emprego de produtos fitosanitarios.

Casos nos que é necesaria unha intervención química • Aplicarase só cando a poboación de organismos nocivos supere o limiar de intervención establecido. Estes limiares estableceranse por rexión e cultivo e, polo tanto, adaptado as condicións específicas da zona. • Están prohibidas as intervencións con base en calendarios de tratamentos e no caso de intervencións preventivas, estas deberán estar xustificadas. • Seleccionarase o produto fitosanitario en función da súa eficacia contra o organismo nocivo, por ser o máis selectivo posible e cos menores efectos secundarios para a saúde humana, o gando, os organismos non obxecto de control, a fauna auxiliar e o medio ambiente. • Os produtos empregados deberán estar inscritos no Rexistro de produtos Fitosanitarios do MAPAMA e aprobados expresamente para ese cultivo. • Os usuarios profesionais deberán limitar o emprego de fitosanitarios e outras formas de intervención aos niveis que sexan necesarios, por exemplo, mediante a redución das doses, da frecuencia de aplicación ou mediante aplicacións fraccionadas, tendo en conta que o nivel de risco que representan para a vexetación debe ser aceptable e que non incrementen o risco de desenvolvemento de resistencias nas poboacións de organismos nocivos. • A aplicación farase respectando as recomendacións do etiquetado en relación á dose, ao número de aplicacións e ao momento desta. Tamén se seguirán os consellos de seguridade que reflicta a etiqueta.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 149

vacapinta002_especial_SementeiraMillo_mediorural_galego_02.indd 149

21/03/2018 00:22

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

O LABOREO FRECUENTE DO SOLO PODE REDUCIR A POBOACIÓN DE LARVAS XUVENÍS, POSTO QUE SON SENSIBLES AO DESECAMENTO

Danos de vermes Heliothis sp. nas follas

• Non se farán aplicacións en condicións meteorolóxicas adversas de chuvia e/ou vento para minimizar os riscos da deriva. • As aplicacións faranse cun equipo axeitado. Os equipos de aplicación serán os adecuados e estarán revisados e calibrados polo agricultor. Ademais, estes equipos de aplicación de produtos fitosanitarios someteranse ás inspeccións periódicas en centros autorizados (ITEAF) como marca a normativa vixente. • No caderno de campo anotaranse os datos da aplicación: parcela, cultivo, superficie tratada, problemas fitosanitarios, aplicador, equipo, produtos fitosanitarios (nome comercial, núm. de rexistro e dose) e eficacia. • A loita química empregarase de xeito integrado co resto das medidas fitosanitarias: loita física, biolóxica, medidas culturais... • Recoméndase establecer e manter marxes con cuberta vexetal ao longo dos cursos de auga para evitar a súa contaminación. • A presenza de residuos deberá minimizarse mediante o cumprimento estrito dos prazos de seguridade para os que se atopa autorizado o produto. • Evitarase o uso reiterado de materias activas co mesmo modo de acción para que non aparezan resistencias. Cando o risco de resistencia a unha medida fitosanitaria sexa coñecido e cando o nivel de organismos nocivos requira repetir a aplicación de produtos fitosanitarios nos cultivos, deberanse aplicar as estratexias dispoñibles contra a resistencia, co fin de manter a eficacia dos produtos. Isto poderá incluír a utilización de produtos fitosanitarios ou

mesturas con distintos mecanismos de resistencia e modos de acción de forma alterna. • Ao rematar un envase de fitosanitarios, no caso de produtos líquidos, faráselle un triplo enxaugado incorporando esta auga de aclarado no tanque de aplicación. O envase baleiro entregarase nun punto SIGFITO habilitado. • Os fitosanitarios caducados só poden xestionarse a través dun xestor de residuos autorizado. • Está prohibido abandonar o control fitosanitario antes da fin do ciclo do cultivo. En canto ao balance fitosanitario e climatolóxico do millo, cultivo moi dependente da auga, cómpre dicir que no ano 2017 sufriu unha intensa seca na primavera e no verán, o que causou problemas de crecemento nas zonas do interior de Galicia con plantacións de millo forraxeiro. No caso do millo gran, as poucas e providenciais choivas no verán foron suficientes para salvar a colleita. Do mesmo xeito que outros anos, os maiores sinistros no cultivo do millo foron os producidos pola fauna, principalmente de xabarís e córvidos. Segundo o balance fitosanitario para Galicia do ano 2017, a principio do cultivo os vermes do solo Agrotis spp. e Agriotes sp. causaron danos nas plántulas sen unha incidencia destacable. En canto aos taladros (Sesamia nonagrioides, Ostrinia nubilalis e Helicoverpa armigera) a incidencia foi baixa. Continuaron a ser habituais en 2017 os ataques foliares de Exserohilum (Helminthosporium turcicum; Northern corn eaf blight), pero este ano apareceron de forma moi puntual danos de Kabatiella

zeae (Eye spot). No referente ás podremias de talo, predominou Fusarium graminearum (Gibberella stalk rot) sobre Fusarium moniliforme (Fusarium stalk rot). Nas prospeccións que se efectúan anualmente dentro da rede de vixilancia oficial non se detectou a presenza de Diabrotica virgifera, co que Galicia continúa exenta deste coleóptero. En relación aos vermes do arame (Agriotes sp.), podemos detectar o ataque no murchamento da folla máis nova que aínda non está despregada e posteriormente nas demais (das novas ás máis vellas). Deberanse observar as plantas acabadas de nacer para detectar plántulas murchas ou mortas, xa que os danos das larvas destes coleópteros se reducen aos individuos xuvenís. Tamén podemos atopar a larva ao remover a terra arredor da planta afectada. O laboreo frecuente do solo pode reducir a poboación de larvas xuvenís, posto que son sensibles ao desecamento. Por último, deberase evitar o cultivo do millo despois de alfalfa, pradeiras ou outros cultivos plurianuais. No caso dos vermes grises (Agrotis sp.), as larvas destas bolboretas producen danos no colo das plantas co murchamento e coa morte da planta atacada. Neste caso tamén podemos atopar a larva ao remover a terra arredor da planta afectada. Poden empregarse trampas de luz ou de feromonas, máis cómodas de empregar estas últimas, para contabilizar diariamente capturas de adultos e así estudar a evolución da poboación. A supresión de malas herbas e plantas espontáneas de porte baixo ou rastreiro é unha medida moi eficaz para impedir a posta de ovos.

150 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especial_SementeiraMillo_mediorural_galego_02.indd 150

21/03/2018 14:23

085.pdf 1 21/03/2018 12:22:19

Wing-P

La nueva solución para el control de gramíneas y dicotiledóneas en maíz C

CMY

Sin

NECESIDAD

Cuida el maíz desde el principio La nueva formulación de Wing-P combina el amplio espectro de acción de la Dimetenamida-P y la persistencia de la Pendimetalina, resultando una solución que ofrece un excelente control contra gramíneas y dicotiledóneas en el cultivo del maíz.

MEZCLAS

We create chemistry

pub_basf.indd 151

21/03/2018 16:03

E S P E C I A L : S E M E N T E I R A D O M I L LO F O R R A X E I R O

A SUPRESIÓN DE MALAS HERBAS E PLANTAS ESPONTÁNEAS DE PORTE BAIXO OU RASTREIRO É UNHA MEDIDA MOI EFICAZ PARA IMPEDIR A POSTA DE OVOS

Larva do verme que provoca a praga Heliothis

As pragas dos taladros A continuación falaremos dos taladros que engloban as seguintes pragas: Ostrinia nubilalis, Sesamia nonagrioides e Helicoverpa armígera. No caso do piral do millo (Ostrinia nubilalis) un dos efectos que ten sobre o talo é que se come por dentro o pedúnculo que sostén o penacho (flores masculinas) e provoca a caída deste. No caso de Sesamia nonagrioides os danos que provoca son o debilitamento do talo, reducindo o vigor da planta (problemas de encamado), e a diminución do peso final do grao. O ataque a plantas xuvenís pode matar a planta, sendo o período crítico para o cultivo dende maio ata o final do ciclo. O verme de Helicoverpa armígera ataca á espiga, destruíndo as sedas e alimentándose dos graos do terzo distal da espiga. O período crítico para o cultivo é a floración. Para o seguimento e a estimación do risco dos taladros pódense empregar trampas de luz ou de feromonas, estas últimas son máis recomendables, pola súa especificidade e facilidade de manexo. Como medidas de prevención ou culturais fronte a Ostrinia nubilalis e Sesamia nonagrioides resulta eficaz a rotación de cultivos, así como o picado e enterrado dos rastrollos ao final do inverno para reducir o número de larvas invernantes.

Como medidas alternativas ao control químico e concretamente como medio biotecnolóxico, poderían empregarse variedades transxénicas que expresen a toxina de Bacillus thuringiensis moi eficaces contra Ostrinia nubilalis e Sesamia nonagrioides. No caso de Helicoverpa armigera, as variedades transxénicas comercializadas en España son pouco eficaces contra esta praga. No caso de tratamentos contra Helicoverpa armigera recoméndase facelos só en parcelas cun historial alto de danos e cando se constate o voo de adultos mediante trampas e se observasen ovos ou larvas nos primeiros estadios de desenvolvemento sobre a planta de millo e antes de que perforen o talo. No caso do tizón do millo, que provoca a enfermidade coñecida como néboa ou murchamento foliar do norte, é ocasionada polo fungo Helminthosporium turcium. Esta praga prodúcese particularmente en zonas onde hai moita humidade e temperaturas moderadas durante o período de crecemento. Cando a praga aparece 4 semanas despois da floración, xeralmente non se rexistran perdas económicas significativas. Polo tanto, só é recomendable intervir cando se produzan ataques moi fortes durante as primeiras fases de cultivo (ata 4 semanas despois da floración) e sempre que a altura da planta o permita.

O emprego de variedades resistentes á praga é o método máis eficaz para reducir os danos causados. O laboreo profundo, que permite o enterrado dos restos de colleita, é útil para evitar as infeccións temperás. É importante evitar os labores de cultivo que saquen á superficie restos de colleita enterrados por outros labores. As podremias fúnxicas do talo son un problema en todas as zonas produtoras de millo que poden supoñer perdas de produción significativas. Normalmente son provocadas por diferentes fungos. No caso do Fussarium spp., que provoca podremia no talo, o máis eficaz é levar a cabo rotacións de cultivo, eliminación dos restos de colleita, elección de variedades tolerantes a estas enfermidades e control dos insectos que taladran o talo. Tamén é fundamental reducir o estrés das plantas, en particular o estrés hídrico, cunha fertilización equilibrada e unha densidade de plantas adecuada.

NOTA DOS AUTORES As fotografías que aparecen neste artigo son propiedade do Laboratorio Agrario e Fitopatolóxico de Galicia (LAFIGA) da Consellería do Medio Rural (Xunta de Galicia).

152 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_especial_SementeiraMillo_mediorural_galego_02.indd 152

21/03/2018 17:28

vacapinta002_publicidade_bayer monsoon.indd 153

18/03/2018 01:23

SOLUCIÓNS KENOGARD PARA O MILLO E A PATACA

EN VÍDEO!

CONTROL INSECTICIDA DENDE O INICIO

Kenotrin Geo é un insecticida desenvolvido para o control de pragas de solo que poden atacar o millo nos seus primeiros estadios (sementeira e implantación). Formúlase como un microgránulo de tamaño homoxéneo e con ausencia de po, coa tecnoloxía G Plus, que actúa como protección do produto e que modula a súa liberación ao medio. Esta formulación permite combinar a rapidez de acción xunto cunha axeitada persistencia no solo, incrementando o período de protección do cultivo. Presenta actividade por contacto e repelencia, con efecto barreira. Alta eficacia insecticida e total selectividade para o cultivo. Débese aplicar a doses de 10-15 kg/ha, no momento da sementeira e localizando o produto na liña con máquinas ou equipos de microgránulos habilitados para este tipo de aplicación. ®

permit

A SOLuCIóN IDEAL pARA OS pRObLEmAS DE xuNCA

Permit é un herbicida específico para control de ciperáceas e algunhas dicotiledóneas no cultivo do millo. Os labores mecánicos propios do cultivo do millo favoreceron a rotura dos rizomas das poboacións existentes, xerando leiras e parcelas con graves infestacións de C. rotundus, o que produce problemas importantes para o manexo e bo desenvolvemento do cultivo, coas correspondentes perdas en rendibilidade. Permit® posúe un modo de acción diferenciado que demostrou unha excelente eficacia sobre esta e outras malas herbas presentes no cultivo do millo. Aplicado en posemerxencia das malas herbas, é totalmente selectivo para o cultivo e recomendáse a súa aplicación en millo entre 2 e 8 follas verdadeiras. ®

Leimay

SEmpRE ALERTA CONTRA O mILDIu

Leimay® é un novo funxicida, formulado a base de amisulbrom ao 20 % (SL), que se caracteriza polo seu excelente efecto barreira fronte aos graves ataques de mildiu en pataca entre outros cultivos, con acción preventiva e un forte carácter antiesporulante. Leimay® é un produto de fixación ás ceras cuticulares, o que lle confire unha elevada resistencia ao lavado. Demostrou ser eficaz na inhibición da xerminación de zooesporas e zooesporanxios mesmo a concentracións moi baixas, o que lle outorga unha excelente persistencia ao longo do tempo. En pataca pode ser aplicado ata 3 veces por campaña, dende o inicio do cultivo, cando se recomenda a mestura cun produto sistémico, ata as últimas fases do ciclo antes da recolección, cun prazo de seguridade de 7 días, a doses de 0,5 l/ha.

vacapinta002_publirreportaxe_kenogard_galego.indd 154

18/03/2018 12:24

vacapinta002_publicidade_kenogard permit.indd 155

18/03/2018 16:28

SAÚDE ANIMAL

MONITORIZACIÓN DO PERÍODO SECO As condicións do secado van influír decisivamente na prevalencia das novas infeccións nos primeiros 90 DEL. Posto que estas condicións poden ser cambiantes ao longo do ano, o rexistro dos datos é imprescindible para poder correlacionar esas infeccións coa situación desas mesmas vacas cando estaban secas. Existen unha serie de elementos que se poden comprobar e rexistrar periodicamente na granxa de maneira moi sinxela e que nos axudarán, entre outras moitas cousas, a decidir se a aplicación de seladores internos se fai necesaria.

Monitorización do secado para avaliar o uso de seladores internos utilizando o control leiteiro Analizamos a importancia de realizar un histórico de controis mensuais do rabaño e un programa de xestión que nos permita facer un estudo dos datos do secado e do posparto. Con esta información poderemos saber cal é o status sanitario da granxa e valorar mellor as nosas recomendacións. Patricia de Celis Martínez, Christian Paniagua Echevarría. Gescal Veterinarios SLP

secado é un dos momentos máis críticos do ciclo produtivo da vaca. De como se desenvolva este período vai depender, en gran parte, a saúde do ubre da próxima lactación. Como técnicos de calidade de leite, temos a responsabilidade de asesorar os nosos clientes para que implanten prácticas que fagan que este período de descanso sexa o máis reparador posible, favorecendo que o proceso fisiolóxico de involución glandular e de calostroxénese se realice co maior confort e coa menor presión infectiva. Dentro das moitas pautas de manexo que podemos incluír no secado está o uso de seladores internos, que, aínda que xa se veñen utilizando dende hai anos, van cobrar máis relevancia ante

a perspectiva de diminución do uso de antibióticos nos secados selectivos. Á hora de aconsellar sobre calquera pauta de manexo é importante ter datos obxectivos que nos axuden, por unha banda, a decidir se se implementa ou non e, pola outra, a comprobar se o resultado da devandita implementación é o que nós esperamos. Para iso debemos facer previamente unha correcta monitorización de todos os factores que inflúen no período seco.

Factores relacionados co manexo do secado 1. Duración do secado Unha vez fixada a duración estándar do período seco, deberemos comprobar se de verdade as vacas están a secarse de media o tempo marcado. Que nos afastemos dos tempos fixados pode afectar a que non se completen totalmente as fases fisiolóxicas do secado ou a que a vaca permaneza demasiado tempo seca. 2. Aplicación da terapia do secado Haberá que verificar se os encargados da aplicación da terapia do secado cumpren co protocolo no que previamente se definiu a orde de desinfección e de aplicación das cánulas (antibióticas e/ou de selado interno) e do baño de tetos, xa que unha mala praxe nesta rutina pode ser xeradora de novas infeccións no período seco. Débense rexistrar que tratamentos de secado se aplican e as datas de cambios nestes (cánulas antibióticas, tratamentos parenterais, vacinacións…). Factores relacionados co aloxamento 1. Espazo de cama Debemos rexistrar os m² de cama cuberta/vaca ou cubículos/vaca que temos no lote das secas. É habitual atoparnos que en moitas explotacións non cumpren as condicións de espazo recomendadas de 10 m²/vaca ou 1 cubículo/vaca seca ou mesmo están en pradeira ao aire libre.

156 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_saudeAnimal_seladores_galego_04.indd 156

21/03/2018 14:25

SAÚDE ANIMAL

2. Índice THI Tomando a temperatura ambiental e a humidade relativa en cada visita podemos calcular o índice THI que nos determina o estrés térmico e o nivel de ventilación do aloxamento das vacas secas. O deseño das naves e as condicións climatolóxicas serán clave para conseguir que o THI se sitúe por baixo do 72 %. 3. Tipo de cama Deberemos anotar as datas dos cambios que se realicen no tipo de material de cama, a frecuencia de encamado, a limpeza da cama e outros manexos (rotovátor, uso de secantes…). 4. Temperatura da cama Tomar e rexistrar a temperatura en varios puntos da cama é básico para asesorar o gandeiro sobre cando é o mellor momento para sacala. Temperaturas superiores a 30 ºC denotan que a carga infectiva é moi alta e que as condicións son potencialmente perigosas para a saúde do ubre. 5. Limpeza das vacas En cada visita deberemos comprobar a limpeza das ancas, das patas e dos ubres das vacas secas. En explotacións pequenas valoraremos o 100 % das secas e iremos diminuíndo a porcentaxe conforme vaia aumentado o número total de animais, ata un mínimo do 25 % de vacas comprobadas (welfarequality®). Menos do 10 % dos animais deberían ter un score 3 ou 4 en patas e o 100 %, un score 1 ou 2 en ubres (Sant´Anna e Paranhos da Costa, 2011). 6. Control de vectores Temos que prestar atención ao control de moscas, especialmente para controlar as mastites de verán. Rexistraremos cando e que produtos se aplicaron.

Factores relacionados coa vaca 1. Condición do teto O coñecemento do estado da punta do teto é importante á hora de determinar a necesidade do uso dun selador interno. Para iso comprobaremos, polo menos, 80 animais en rabaños de menos de 400 vacas e o 20 % do rabaño en explotacións máis grandes (Pamela L. Ruegg & Doug Reinemann). Puntas de tetos con score de 3 ou 4 teñen un 15 % máis de risco de desenvolver unha nova infección por estreptococos ambientais e un 10 % máis de risco de infección por coliformes no período seco (Dingwell, 2004). Doutra banda, o ubre forma unha barreira na canle do teto, o tapón de queratina, de maneira natural, pero, en moitas ocasións, o tapón tarda demasiado en formarse, mesmo nalgúns tetos non chega nunca a completarse totalmente (ata un 23 % non forma completamente o tapón de queratina ata os 40 días postsecado e ata un 5 % non chega a formalo nunca, Capuco et al., 1990). Isto fai que o teto permaneza aberto e aumenten as posibilidades dunha infección (vacas cos tetos abertos ou que tardan en pechalos teñen entre un 50 e un 75 % máis de posibilidades de infectarse durante o período seco, Dingwell et al., 2004). A monitorización en granxa da formación do tapón de queratina é moi complicada. 2. Produción de leite Segundo o National Mastitis Council, con producións por encima de 15 litros diarios non se recomenda facer secado brusco. Existe unha relación directa entre a produción de leite ao momento do secado e o peche de tetos debida á presión intramamaria. A medida que a produción láctea é maior, os cuartos permanecen por máis tempo abertos, sen formar o tapón de queratina, o que permite a exposición dos ubres a microorganismos (Dingwell et al., 2003). Débense revisar os animais durante os primeiros días despois do secado para determinar se existen fugas de leite ou procesos inflamatorios. Tamén teremos que controlar o cumprimento do tipo de manexo fixado (lote presecado, secado brusco…).

as condicións do secado van influír decisivamente na prevalencia das novas infeccións nos primeiros 90 DEL

3. Saúde do ubre É importante coñecer o status sanitario do ubre da vaca que imos secar, máis aínda se nos propoñemos o secado selectivo sen terapia antibiótica. Para iso, temos os datos do control leiteiro, os rexistros de mamites da granxa e o test de California previo ao secado.

USO DO CONTROL LEITEIRO PARA O ESTUDO DO SECADO Unha das fontes de datos máis útil e obxectiva para a monitorización do secado é o control leiteiro. Cun histórico de controis mensuais da explotación e cun programa de xestión que nos permita facer un estudo dos datos do secado e do posparto poderemos saber cal é o status sanitario da granxa e valorar mellor as nosas recomendacións (como, por exemplo, a utilización de seladores internos). Ademais do control leiteiro, é fundamental que o gandeiro leve un rexistro completo e veraz das mastites clínicas. Aínda que a información que obteñamos cada mes é de gran valía, é importante poñela sempre nun contexto de tempo máis amplo, xa que un mes en particular pode inducirnos a erro, mentres que o balance de seis meses ou dun ano completo nos achega a unha realidade máis exacta. Este feito cobra maior transcendencia aínda en explotacións pequenas, onde a dispersión dos animais a controlar pode ser moi grande entre uns meses e outros. Así, a partir do reconto de células somáticas (RCS) do control dun mes daqueles animais que se secaron e do RCS dese mesmo mes dos animais que pariron poderemos definir o status sanitario das vacas previo ao secado e ao posparto, é dicir, como de sas nos chegan as vacas ao secado e como de sas nos paren.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 157

vacapinta002_saudeAnimal_seladores_galego_04.indd 157

21/03/2018 14:28

SAÚDE ANIMAL

ademais do control leiteiro, é fundamental que o gandeiro leve un rexistro completo e veraz das mastites clínicas

Tendo en conta que un bo estado sanitario nos sitúa a prevalencia de infección nas vacas ao secado por baixo do 30 %, é dicir, que deberían chegar máis do 70 % das vacas sas, deberiamos esperar que máis dun 85 % das vacas estean sas no primeiro control posparto. Sempre que partamos de estados sanitarios máis pobres faise difícil alcanzar esas porcentaxes sen que por iso poidamos inferir que o manexo do secado non estea a ser o adecuado. Independentemente do punto de partida, un dato que si nos pode orientar é que máis do 50 % dos animais que nos cheguen enfermos ao secado poidan comezar sans a lactación seguinte, é dicir, que se curaron. A continuación, discutiremos varios exemplos de funcionamento do secado en distintas explotacións: O caso da táboa 1 constitúe o paradigma dun comportamento óptimo do período seco. Aquí atopamos que as vacas chegan sas ao secado por encima do 70 % e paren sas por encima do 85 %, de igual forma que observamos un balance medio dos últimos seis meses da taxa de curación por encima do 50 %. Podemos concluír, por tanto, que a terapia do secado, así como as condicións deste, están a funcionar correctamente. No caso da táboa 2 podemos ver que a granxa cumpre coas condicións desexables tanto previas ao secado como posteriores ao parto, pero non así co balance da taxa de curación, que está por debaixo do 50 %. Esta situación deberíanos facer sospeitar que ou ben a terapia antibiótica non está a actuar como debería ou ben as novas infeccións durante o secado están a ser demasiado elevadas. Para disipar esta dúbida, necesitaremos a análise doutros datos estatísticos que desenvolveremos nas seguintes táboas.

Táboa 1 Data

18/07/2017 16/08/2017 17/09/2017 18/10/2017 16/11/2017 17/12/2017 Balance

N.º N.º sas animais secado control

9 8 10 7 5 8 7,8

8 6 8 5 4 6 6,2

N.º enfermas secado

1 2 2 2 1 2 1,7

% % sas enfermas secado secado

88,9 75,0 80,0 71,4 80,0 75,0 78,7

11,1 25,0 20,0 28,6 20,0 25,0 21,3

N.º animais parto

N.º sas parto

N.º enfermas parto

% sas parto

% enfermas parto

11 9 8 11 7 6 8,7

11 8 8 10 7 5 8,2

0 1 0 1 0 1 0,5

100,0 88,9 100,0 90,9 100,0 83,3 94,2

0,0 11,1 0,0 9,1 0,0 16,7 5,8

Táboa 2 Data

N.º animais secado

N.º % N.º N.º sas % sas enfermas enfermas animais secado secado secado secado parto

N.º sas parto

N.º enfermas parto

% sas parto

% enfermas parto

10/07/2017

86,1

13,9

92,5

7,5

11/08/2017

82,4

17,6

92,3

7,7

11/09/2017

85,7

14,3

81,5

18,5

12/10/2017

83,3

16,7

95,2

4,8

10/11/2017

87,5

12,5

100

11/12/2017

83,3

16,7

81,5

18,5

Balance

21,3

18,5

2,8

86,7

13,3

26,7

24,0

2,7

90,0

10,0

N.º sas parto

N.º enfermas parto

% sas parto

% enfermas parto

Táboa 3 Data

N.º animais control

N.º % N.º N.º sas % sas enfermas enfermas animais secado secado secado secado parto

03/07/2017

66,7

33,3

78,6

21,4

03/08/2017

50,0

76,9

23,1

05/09/2017

68,8

31,2

84,6

15,4

04/10/2017

66,7

33,3

80,0

20,0

03/11/2017

72,7

27,3

87,5

12,5

05/12/2017

66,7

33,3

72,7

27,3

Balance

13,3

8,7

4,7

65,0

35,0

13,7

11,0

2,7

80,5

19,5

Na táboa 3 teriamos o caso oposto ao exemplo anterior. Onde podemos constatar que as condicións previas ao secado son tan negativas que, aínda que o balance da taxa de curación supere o 50 %, as porcentaxes de vacas sas ao posparto seguen estando lonxe dos obxectivos marcados. Non por iso poderemos deducir que a terapia antibiótica e/ou as condicións do secado non estean a funcionar ben, senón máis ben todo o contrario.

Podemos realizar outra análise se comparamos o RCS do último control antes do secado dunha vaca co primeiro despois do parto desa mesma vaca. Desta forma discriminaremos con maior detalle. Así poderemos categorizalas como sas (sa antes e despois do secado), crónicas (enferma antes e despois do secado), curadas (enferma antes do secado e sa despois do parto) ou novas infectadas (sa antes do secado e enferma despois secado, táboa 4).

158 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_saudeAnimal_seladores_galego_04.indd 158

21/03/2018 14:29

SAÚDE ANIMAL

a taxa de mastites mensual do rabaño non debería situarse por encima do 2 %, é dicir, non máis de 25 episodios clínicos por cada 100 vacas en muxido ao ano

É interesante facer esta mesma valoración co RCS do segundo control para evitar distorsións con controis moi próximos ao parto (táboa 5). Partindo dun rabaño coas xa citadas boas condicións de saúde de ubre, poderemos esperar, tras o período seco, ao redor de máis do 65 % de vacas sas, un 20 % de vacas curadas, un 10 % de vacas crónicas e un 5 % de novas infeccións. As novas infeccións durante o secado quizais poidan constituír o dato de maior relevancia á hora de implantar o uso dos seladores internos. Así mesmo, podemos filtrar os datos en función dos días en leite. Dada a inequívoca relación entre o secado e os 90 primeiros días de lactación, parécenos moi reveladora a súa análise xunto cun rexistro completo e veraz de mastites. Moitos estudos, algúns dende hai máis de 60 anos, véñennos alertando de que a probabilidade de adquirir unha infección é seis veces superior durante as tres primeiras semanas do período seco que durante a lactación (Neave et al., 1950). De igual modo, coñecemos que máis do 70 % das mastites do primeiro mes en lactación, máis do 50 % das mastites do segundo e máis do 30 % das do terceiro proceden de novas infeccións intramamarias durante o secado (>95 % causadas por patóxenos ambientais).

Táboa 4 1.º mes de lactación Data

N.º animais control

N.º animais crónicos

N.º curadas

N.º sas

N.º N.I.

% crónicas

% curadas

% sas

% N.I.

RCS

11/08/2017 11/09/2017 12/10/2017

53 13 27

1 0 3

2 1 1

47 11 21

3 1 2

1,9 0 11,1

3,8 7,7 3,7

88,7 84,6 77,8

5,6 7,7 7,4

96,9 59,4 136

3 2,5 3,3

10/11/2017

9,5

85,7

4,8

102

11/12/2017

5,3

94,7

46,5

2,2

10/01/2018

94,7

5,3

61,1

2,5

Balance

25,3

0,7

1,2

22,2

1,3

2,8

4,7

87,6

4,1

83,7

2,8

Táboa 5 2.º mes de lactación Data

N.º animais control

N.º animais crónicos

N.º curadas

N.º sas

N.º N.I.

% crónicas

% curadas

% sas

% N.I.

RCS

11/08/2017 11/09/2017 12/10/2017 10/11/2017 11/12/2017

24 53 13 27 20

0 3 0 1 0

3 1 1 4 1

15 49 11 20 19

6 0 1 2 0

0 5,7 0 3,7 0

12,5 1,9 7,7 14,8 5

62,5 92,4 84,6 74,1 95

25 0 7,7 7,4 0

167,7 49,8 278,2 66,9 39,6

3,5 2,3 4 2,6 2,1

10/01/2018

94,7

5,3

103,4

Balance

26,0

0,7

1,7

22,0

1,7

2,5

6,5

84,5

6,5

117,6

2,9

Táboa 6. Lote de vacas <90 DEL Análise da prevalencia Data

11/08/2017

% Prevalencia % animais infección crónicas rabaño

42,7

14,6

2,1

% curadas

% sas

% N.I.

Litros

RCS

6,3

79,2

12,4

45,0

125,7

3,2

11/09/2017

40,3

6,7

5,6

6,7

86,5

1,1

46,0

54,4

2,4

12/10/2017

41,3

11,8

6,5

2,2

86,0

5,3

42,0

139,9

3,3

10/11/2017

26,8

9,8

1,6

11,5

78,7

8,2

42,0

144,4

3,4

11/12/2017

28,6

3,0

1,5

6,1

90,9

1,5

44,0

63,9

2,6

10/01/2018

24,9

5,2

0,0

94,8

5,2

42,0

70,3

2,6

Balance

34,1

8,5

2,9

5,5

86,0

5,6

43,5

99,8

2,9

Este grupo ten grande influencia sobre o RCS total do rabaño. A pesar de que non necesariamente é o lote que maior número de animais engloba, si é o que, en condicións normais, máis media de produción ten (contribúen con moito leite á produción total), menor prevalencia de infección soporta (menos tempo en lactación, logo menor risco de entrar

en contacto con axentes patóxenos) e menos células somáticas achega (LS máis baixos, táboa 6). Por iso é vital que a maior parte das vacas neste tramo da lactación estean por baixo de 200.000 células somáticas (>85 %) e que a porcentaxe con recontos millonarios sexa o menor posible, posto que o impacto na media do RCS do tanque pode ser moi grande.

03.2018 | Vaca Pinta n.º 2 | 159

vacapinta002_saudeAnimal_seladores_galego_04.indd 159

21/03/2018 14:29

SAÚDE ANIMAL

Gráfica 1

CONCLUSIÓNS

RCS por tramos <90 DEL 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

11/08/17

11/09/17

12/10/17

% <200

10/11/17

% 200-400

11/12/17

10/01/18

% 400-800

Balance

% >800

Gráfica 2 Mamites 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 E

% mamites

% 90 DEL

% 30 DEL

o uso de seladores internos farase máis necesario canto máis precarias sexan as condicións do aloxamento

A taxa de mastites mensual do rabaño non debería situarse por encima do 2 %, é dicir, non máis de 25 episodios clínicos por cada 100 vacas en muxido ao ano (Ruegg, 2011). Pero para poder valorar a eficiencia do secado deberemos ir máis ao detalle, xa que deste número total de casos non deberían corresponder máis do 8-10 % nos primeiros 30 DEL e non máis do 25-30 % nos primeiros 90 DEL.

O uso de seladores internos farase máis necesario canto máis precarias sexan as condicións do aloxamento, ben sexa porque non se dispón de espazo de cama suficiente, porque se manexan camas orgánicas cuxa hixiene non é adecuada, porque existe unha pobre ventilación que determina elevados índices THI, porque a época do ano e/ou a climatoloxía favorecen a aparición de vectores, porque os tetos non chegan a formar o tapón de queratina ou, en definitiva, porque non se garanten unhas óptimas condicións de limpeza das vacas. Todas estas circunstancias, sen dúbida, terán reflexo nos índices e nas estatísticas coas que traballaremos a partir do control leiteiro. Facendo un estudo dos datos do último control antes do secado e dos tres primeiros da lactación, xunto cos datos de mastites, poderemos establecer un diagnóstico correcto e certeiro sobre o funcionamento do secado no seu conxunto e do uso de seladores internos en particular.

A gráfica 2 é un exemplo dunha granxa con cubículos de area para as vacas en lactación e cama quente con patio para as secas. En maio e xuño secáronse moitas vacas, co que o amontoamento determinou que as condicións hixiénicas das camas empeorasen e, por conseguinte, houbese un incremento das mastites totais e dos primeiros 90 DEL en xullo e en agosto.

BIBLIOGRAFÍA

Boehringer Ingelheim, Guía Solomamitis del asesor en calidad de leche. Sentando las bases prácticas (2016). Capítulo 9, La vaca seca. Callejo Ramos, Antonio. CowComfort. El bienestar de la vaca lechera. Capítulo 10, Vacas en transición y con necesidades especiales. Crispi, Flynn, Ross, Hill, and Meaney (2004). Dry cow therapy with a non-antibiotic intramammary teat seal a review. Irish Veterinary Journal. Dingwell et al. (2004) Association of cow and quarter-level factors at drying-off with new intramammary infections during the dry period. Dingwell et al. (2003): Dingwell, R.T.; Timms, L.L.; Sargeant, J.M.; Kelton, D.F.; Schukken, Y.H.; Leslie, K.E.: The association of teat canal closure another risk factors for new dry period intramammary infections. Proceedings of the 42nd Annual Meeting of the National Mastitis Council. Forth Work, TX. January 2003, pp 298–299. Sant’Anna, A. C. and Paranhos da Costa, M. J. R. (2011) The relationship between dairy cow hygiene and somatic cell count in milk. Ruegg & Schreiner. Relationship Between Udder and Leg Hygiene Scoresand Subclinical Mastitis. Journal of Dairy Science, 2003. Ruegg, P.L. Dairy production medicine, 2011. Capítulo 18 Managing mastitis and producing quality milk. Sant’Anna, A. C. and Paranhos da Costa, M. J. R. (2011) The relationship between dairy cow hygiene and somatic cell count in milk.

GRÁFICAS E TÁBOAS Gescal analytics

160 | Vaca Pinta n.º 2 | 03.2018

vacapinta002_saudeAnimal_seladores_galego_04.indd 160

21/03/2018 00:32

11-14 SEPT. 2018 RENNES - FRANCIA

Más de 1.440 expositores en 11 pabellones en el 2017, y 250 stands en el exterior.

Más de 114.000 visitantes profesionales, entre ellos 14.000 internacionales de 128 paises.

Una superficie de exposición de 16 Ha. Visitas gratuitas a granjas.

Lo mejor de la Genética con 700 animales. > Consiga su pase gratuito en: www.space.fr

LA FERIA INTERNACIONAL DE LAS PRODUCCIONES ANIMALES THE INTERNATIONAL EXHIBITION FOR ANIMAL PRODUCTION

@SPACERennes #SPACE2018 +33 2 23 48 28 90 / international@space.fr vacapinta002_publicidade_space.indd 161

18/03/2018 02:46

AVALIAR O USO DE SELADORES INTERNOS UTILIzANDO O cONTROL LEITEIRO 1. O secado é unha das fases do ciclo produtivo da vaca que máis riscos entraña desde o punto de vista da calidade do leite da lactación seguinte.

3. Á hora de aconsellar e implantar calquera pauta de manexo é importante ter datos obxectivos que nos axuden, por unha banda, a decidir se se aplica ou non, e por outra, a comprobar se o resultado da devandita aplicación é o que nós esperamos.

5. Ademais do control leiteiro, é fundamental que o gandeiro leve un rexistro completo e veraz das mastites clínicas.

Patricia de Celis Martínez

Christian Paniagua Echevarría

Gescal Veterinarios SLP

2. Dentro das opcións no manexo do secado dispomos dos seladores internos como medida preventiva para evitar novas infeccións, máis aínda coa futura conxuntura da aplicación de secados selectivos.

4. Unha das fontes de datos máis útil e obxectiva é o control leiteiro. Cun histórico de controis mensuais da granxa e un programa de xestión que nos permita facer un estudo dos datos do secado e do posparto poderemos saber cal é o status sanitario da granxa e valorar mellor nosas recomendacións.

6. Todo isto débese complementar co recoñecemento de todos os factores relacionados co secado (tratamentos, duración, tipo, condicións do aloxamento…).

vacapinta002_publirreportaxe_boehringer_galego.indd 162

18/03/2018 01:25

O MARATÓN INTRAMAMARIO VACAS SAS MÁIS ALÁ DO PERÍODO SECO

FICHA TÉCNICA

Mamyzin® Secado. Suspensión intramamaria. Composición: Cada jeringa de 5 ml contiene: Penetamato iohidrato 100,0 mg; Penicilina benetamina 280,0 mg; Framicetina sulfato 100,0 mg. Especies de destino: Bovino y ovino (vacas y ovejas en secado). Indicaciones: Bovino: Tratamiento y prevención de mamitis causadas por

Staphylococcus spp. (S. aureus, S. intermedius), Streptococcus spp. (S. agalactiae, S. dysgalactiae, S. uberis), Arcanobacterium pyogenes o Escherichia coli, sensibles a bencilpenilina y/o framicetina. Ovino: Tratamiento y prevención de mamitis causadas por Staphyloccoccus spp. (S. aureus, S. epidermis, S. simulans), Streptoccoccus spp. (S. agalactiae), Corynebacterium spp. o Arcanobacterium pyogenes, sensibles a bencilpenicilina y/o framicetina. Contraindicaciones: No usar en vacas ni ovejas en periodo de lactación. No usar en vacas ni ovejas con mamitis clínicas. No usar en animales con hipersensibilidad conocida a las penicilinas, cefalosporinas, o a aminoglucósidos, ni en animales con hipersensibilidad al yodo.

A maioría das vacas de leite non están protexidas durante o período seco, xa que máis do 50% das novas infeccións intramamarias se orixinan durante este período.1 Mamyzin® Secado ofréceche unha solución flexible para secados longos e curtos, que protexe ao longo das tres etapas de risco. Mamyzin® Secado é a única combinación antibiótica que cura as mamites existentes e ofrece unha protección de longa duración no período seco e máis alá.2 Recoméndelles aos seus clientes que protexan as súas vacas con Mamyzin® Secado.

Reacciones adversas: Reacciones alérgicas (reacciones alérgicas cutáneas, shock anafiláctico). Si aparecen reacciones adversas, el animal debe recibir tratamiento sintomático. Posología y vía de administración: Administrar una jeringa en cada glándula mamaria/ cuarterón inmediatamente después del último ordeño de la lactación, antes de iniciar el período seco. Tiempo de espera: Carne: 10 días. Leche: Vacas: 36 horas tras el parto (periodo de secado> 35 días); 37 días después del tratamiento (periodo de secado< 35 días). Ovejas: 120 horas (5 días) tras el parto (periodo de secado> 90 días); 95 días después del tratamiento (periodo de secado 90 días). Formatos: Caja con 20 jeringas de 5 ml. Reg. nº: 2.322 ESP. Titular: Boehringer Ingelheim España, S.A.

1. Bradley AJ, Green MJ. The importance of the nonlactating period in the epidemiology of intramammary infection and strategies for prevention. Vet Clin Food Anim. 2004;20:547–568. 2. Bradley AJ, Green MJ. An investigation of the impact of intramammary antibiotic dry cow therapy on clinical coliform mastitis. J Dairy Sci. 2001;84:1632–1639.

vacapinta001_publirreportaxe_boehringer_galego.indd 163

18/03/2018 18:26

DONSIMON JETSET x SHOTGLASS x STOL JOC

PROTEÍNA

*Extraor dinarias producións de leite: +2.097 kg -0,02 % +73 kg graxa +0,06 % +75 kg proteína *Proba de tipo moi equilibrada

*Altísima lo

nxevidade e baixos RCS

*Fácil parto vacapinta002_publicidade_xenetica fontao_donsimon.indd 164

21/03/2018 00:56