Vaca Pinta 6. Edición galego

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 6 outubro 2018 | Edición en galego

• ESPECIAL: RECRÍA • C O N C U R S O S : N A C I O N A L D E C O N A F E , R A Z A PA R D A , A G R O S E M A N A E U S Í A S H O L S T E I N S • NA GRANXA: SAT CASA ROMÁN (LUGO) • A S I S T I M O S Á 3 2 . ª E D I C I Ó N D O S PA C E , A N O S A C I T A A N U A L N A B R E T A Ñ A F R A N C E S A • ANÁLISE DA EVOLUCIÓN DO MERCADO DE TRACTORES

vacapinta006_portada_galego.indd 1

22/10/2018 18:26

SEGADORAS DISCO

Convence por todo lo ancho.

Variedad convincente: Todas laslas segadoras DISCO Variedades convincentes: Todas segadoras DISCOestán estánconstruidas construidasde detal talmanera manera que que soportan las mayores cargas y ofrecen en todo momento la mejor calidad de corte. Además son fáciles de manejar y trabajan de forma extremadamente eficiente también con unas necesidades mínimas de combustible. Todos los trabajos de mantenimiento pueden ser realizados de forma sencilla. Segar de forma rápida y confortable - ahora con la nueva barra de corte MAX CUT.

www.claas.es

vacapinta006_anuncio_claas.indd 2

17/10/2018 14:58

sumario

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO e MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso EDICIÓN e REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA e REALIZACIÓN EN vaca TV Raquel Anido colaboran neste número Javier Bueno, Fernando Soberon, Holger Kruse, P. Díaz, A. Prieto, M. Soilán, S. Remesar, J.M. Díaz-Cao, G. López-Lorenzo, C. López-Novo, R. Panadero, C.M. López, G. Fernández, P. Morrondo, P. Díez-Baños, E. Peralta, X.A. Peón, A. Suárez-Inclán, J.M. Sanmartín, Israel Flamenbaum, Luís M. Jiménez, Natividad Pérez ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es

Luís M. Jiménez (Servet Talavera) afonda no secado e na importancia do uso prudente de antibióticos

En Casa Román tratan de simplificar os procesos e son prudentes á hora de introducir innovacións na gandería

OPINIÓN

INTERNACIONAL

Falta man de obra. Por que?

José Ángel Blanco Purriños ............................. 6

Rennes, capital mundial da gandería............... 43

EN VACA TV

NA GRANXA

10

actualidade Primeira rolda de contactos do novo conselleiro do Medio Rural co sector....... 16 O Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia estrea directiva . ............................. 18 Nace un novo grupo operativo para mellorar o rendemento dos cultivos......... 20

Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISBN: 978-84-09-06040-5 Tiraxe do número actual: 17.300 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

A conferencia ONE de Alltech fixo parada en Madrid ................................... 21

ENTREVISTA

ECONOMÍA O mercado de tractores en Galicia .................. 68

ESPECIAL: RECRÍA Forxando o seu futuro: nutrición e epixenética..................................... 78 Non podes administrar o que non mides......... 86 Diarreas neonatais en xatos de Galicia.

Que hai de novo?............................................. 92 Enfermidades infecciosas respiratorias en xovencas.............................. 100

Os expertos responden: o papel dos aminoácidos nas dietas animais................ 26

MANEXO

Concurso Nacional da Raza Frisona .............. 34

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sustentable:

Casa Román. Castroverde (Lugo).................... 58

Paul Galama, director do Proxecto Familiekudde na Universidade de Wageningen...................... 24

A PÉ DE PISTA Concurso Nacional da Raza Parda................... 38

Transmedia pertence a:

Gaec du Champ Aubry. Bretaña (Francia)........ 48

Campionato Nacional de Manexadores............ 38

Produtor, non pague dobre imposto no verán .......................................... 110 O secado das vacas, un concepto que está a cambiar..................... 114 Estratexias de secado no futuro..................... 122

Concurso de Gando Frisón Usías Holsteins...... 39 Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Concurso Prim’Holstein Atlantique.................. 39 Concurso Open AgroSemana da Raza Holstein-Frisia.................................... 40

Auditada por: Distribución media no período maio-xullo de 2018: 17.209 exemplares por número

Se queres recibir a revista na túa casa ou negocio, ponte en contacto con nós a través de:

www.vacapinta.com

transmedia@ctransmedia.com 675 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 3

vacapinta006_indiceGalego.indd 3

22/10/2018 14:06

La l a n o i s e f o r p a m a g a t e l p m o más c Forraje

laboreo y siembra

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

EQUIPOS PARA GANADERÍA Y TRANSPORTE

picadoras de forraje

vacaPinta006_pub_duranGama_03.indd 4

20/10/2018 01:24

AGM mezcladores

Carros verticales

Gama arrastrados De 3 a 30 m3

Gama autopropulsados De 11 a 30 m3

SĂ­guenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vacaPinta006_pub_duranGama_03.indd 5

20/10/2018 01:24

opinión

Falta man de obra. Por que?

U

José Ángel Blanco Purriños. Gandeiro e presidente de CLUN, SCG

A solución pasa por conseguir sentirnos orgullosos do noso medio de vida, defendelo, valorizalo e vendelo mellor ante a sociedade

n dos problemas que afronta o sector lácteo na actualidade é o da escaseza de man de obra, se ben eu non o enfocaría como algo específico da gandería de vacún de leite, senón como un problema que lles afecta a todas aquelas profesións que non teñen o que coñecemos como “horario de oficina”: horarios estandarizados, festivos e fins de semana libres... Tendemos a asociar este concepto ao de calidade de vida, cando non sempre ten por que ser así.

Ademais, hai certos traballos que sofren un claro desprestixio por parte da sociedade, como a maioría dos que teñen que ver co sector primario. No caso específico da gandería de leite, que é a que nos ocupa, esta situación está en parte provocada polas propias persoas que a integramos, xa que moitas delas teñen unha mala percepción da profesión. Neste sentido, se algo debemos ter claro é que somos nós, os gandeiros, os que temos que defender o sector ante a sociedade e non ao revés.

Existen hoxe en Galicia moitos homes e mulleres de mediana idade que proceden de fogares onde había vacas cando eles eran novos; incluso eles mesmos foron gandeiros e no seu subconsciente aínda persiste ese modelo no que se traballaba sen descanso os 365 días do ano e que absolutamente en nada se parece ao que temos hoxe en día, moito máis profesionalizado e moderno.

Cando eu era un rapaz recordo que en case todas as casas do arredor había unhas poucas vacas. Á xente que de verdade nos gustaba ese traballo apostamos por el e fómonos adaptando aos novos tempos, mentres que aos que non lles gustaba marcharon en canto tiveron a oportunidade. Cando comezou a crise do ladrillo, moitas desas persoas quixeron volver ao campo, pero fixérono por necesidade, non porque se sentisen atraídas por este modo de vida e, realmente, cando algo non che gusta é difícil que te formes ben nesa profesión.

Non obstante, hai que mirar cara a diante e a solución pasa por conseguir sentirnos orgullosos do noso medio de

vida, defendelo, valorizalo e vendelo mellor ante a sociedade. Pero ese cambio non se fai da noite para a mañá e todos temos que esforzarnos e traballar nesa dirección, primeiro nós, os gandeiros, e tamén os medios do sector, como Vaca Pinta, teñen un papel moi importante no reflexo dunha realidade máis atractiva e interesante para aqueles que buscan unha ocupación.

Outra demanda que solicita unha parte do colectivo é o fomento dos servizos de substitución. Porén, a miña humilde opinión é que se trata dun oficio propenso a desaparecer, pois evolucionamos cara a ganderías cada vez máis grandes, as cales non precisan este tipo de asistencia porque xa teñen a súa propia man de obra coas súas correspondentes quendas de traballo e de descanso. Sobra dicir que este sistema é máis barato, estable e eficiente.

Con todo, para darlles resposta a eses produtores, unha fórmula viable podería ser a de crear empresas especializadas. O papel das cooperativas sería o de apoialas na posta en marcha do proxecto, garantindo unha base de gandeiros cos que empezar a traballar.

O que resulta inviable é que sexamos as propias cooperativas as que lles proporcionemos ese servizo aos socios, porque nese caso serían empregados da cooperativa e os salarios que lles habería que retribuír serían máis elevados cós que se pagan no campo, xa que a cotización ao Réxime Xeral da Seguridade Social é superior á cotización ao Réxime Agrario, co cal ao gandeiro lle resultaría moi caro o custo dese obreiro. Só con subvencións públicas sería posible o mantemento deste servizo por parte das cooperativas. Así ocorreu en Os Irmandiños –hoxe integrada en CLUN–, que ofertou a prestación mentres durou a axuda.

O certo é que hoxe en día é difícil atopar xente que queira traballar nas granxas, debido a unha mestura de descoñecemento e de mala imaxe do sector. A maior parte da man de obra interesada é a de inmigrantes na procura dun traballo e sen tantos prexuízos con respecto á verdadeira realidade da gandería de vacún de leite.

6 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_artigoOpinion_joseAngelBlanco_galego.indd 6

19/10/2018 11:57

Nissan Niagra x Oman x Convincer

3957 I CO

LI B R B R AC E D E H YS P IN

A

BEHI-ALDE NISSAN 6446 (BB-83) Coop. Behi-Alde - Aramaiona - Araba

• Mucha leche con muchos kilos de grasa y proteína.

• Excelentes ubres y muy buenas patas • Bajo recuento de células somáticas.

• Altísima fertilidad de sus hijas.

• Vacas longevas.

• Velocidad de ordeño.

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com

1992-2017

25 años a su servicio

Disponible en:

Prolonga la vida del semen hasta 48 horas ?

ViDa útil semen cOnVenciOnal: 24 hOras

ViDa útil semen sPermVital: 48 hOras Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital vacapinta005_escolmo_aberekin_nissan.indd 7

17/10/2018 14:11

Gomas y Camas para Vacas Limpiezas Automรกticas Estabulaciones Libres

INNOVACIร N en PASILLOS Y CAMAS

distribuciรณn material gandeiro

Gomas y Camas para Vacas

vacapinta006_pub_dismagan_galego_03.indd 8

Limpiezas Automรกticas

Tubular Bovino

20/10/2018 01:49

MAGELLAN Para pasillos de circulación • MAGELLAN ayuda a los ganaderos a resolver problemas de patologías de pies • Los pies de la vaca están más secos • Disminuye las emanaciones amoniacales • Reduce las cojeras y los sacrificios • Protege las articulaciones con el suelo flexible • Aumenta la rentabilidad económica de la granja

AQUASTAR ULTIMATE • Todas las ventajas del colchón de látex combinadas con los beneficios del colchón de agua • Ideal para resolver los problemas de pendiente • La bolsa de agua crea un intercambio térmico con la vaca y lucha contra el estrés térmico • Protección de los corvejones de la abrasión gracias al acabado de piel de melocotón y disminución de las fricciones • Aquastar Ultimate sigue los movimientos del animal • Sin riesgo de deformación: se trata de agua • Rollo continuo, con una bolsa de agua por plaza • Colchón compuesto de una lona de goma con un doble armazón textil, diseño New Generation, y de una espuma de látex de 35 mm, densidad 300 kg/m3 • Combinado con la rodillera Aquaboard: la única rodillera flexible con agua en el mercado

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vacapinta006_pub_dismagan_galego_03.indd 9

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

20/10/2018 01:49

EN VACA tv

Encontros profesionais de Central Lechera Asturiana No marco da Agropec 2018, a feira do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras de Xixón, Central Lechera Asturiana (CLAS) programou para a mañá do sábado 29 de setembro a cuarta edición dos Encontros Profesionais CLAS SAT, no que estiveron presentes, entre outros, Esperanza Orellana (directora xeral de Producións e Mercados Agrarios), Armando Tellado (director xeral de CAPSA) e Bertino Velasco (presidente de CLAS).

Presentación do acto

Presentación de produtos DeLaval en Agropec Tamén a multinacional DeLaval aproveitou a reunión da Agropec 2018 para ofrecer ese mesmo sábado unhas xornadas nas que presentaron as súas últimas novidades. Juan Carlos de Vicente falou do arrimador de comida Optiduo, o novo robot de muxido VMS V300 foi introducido por Carlos Fariñas e David Sánchez explicou o funcionamento do seu sistema de xestión de explotacións Herd Navigator.

Juan Carlos de Vicente

Carlos Fariñas

David Sánchez

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, ASTURIAS Y CANTABRIA

10 | Vaca Pinta n.º 4 |06.2018

vacapinta006_envacaTV_galego_02.indd 10

20/10/2018 01:34

EN VACA tv

Charlas técnicas da man da Oficina Comarcal de Lugo A Oficina Comarcal de Lugo foi a organizadora dunha serie de charlas formativas que tiveron lugar o pasado mes de setembro. A primeira, que levou por título “Granxas de leite. Podemos ser máis eficientes?”, desenvolveuse o venres 14 no edificio Cactus do Campus Terra da USC en Lugo. Nela participaron relatores como Juan Cainzos (Elanco), Javier López (Kemin), Henrique Pardo (Alltech) e o asesor veterinario Ángel Ávila. A segunda, que se impartiu o mércores 19, afondou nas posibilidades da rega no millo e levouse a cabo nos campos de ensaio de Cartelos (Carballedo) e na finca Os Robles da Pobra do Brollón. Esta última, incluída dentro do actual Plan de Transferencia Tecnolóxica do agro galego, contou coa colaboración do CIAM e da fundación José Luis Taboada.

Juan Cainzos

Ángel Ávila

Henrique Prado

Finca Os Robles

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

06.2018 | Vaca Pinta n.º 4 | 11

vacapinta006_envacaTV_galego_02.indd 11

20/10/2018 01:34

EN VACA tv

Retransmisión en directo do seminario do IRTA A canle de televisión de Vaca Pinta emitiu en directo o Seminario sobre Vacún Leiteiro en Pastoreo e Uso de Novas Tecnoloxías que tivo lugar o mércores 17 de outubro na sala de xuntas da Facultade de Veterinaria de Lugo. Contou co relatorio da doutora Eva Spörndly, da Universidade Sueca de Ciencias Agrarias (SLU), e coas intervencións de Aida Xercavins e Aranzazu Varvaró, do Instituto de Investigación en Tecnoloxía Agroalimentaria (IRTA), así como de Xan Pouliquen, da empresa Xestión Agrogandeira e Natureza. Finalmente, houbo un tempo de debate onde tanto as persoas presentes na sala como os usuarios de Facebook puideron participar enviando as súas cuestións a través da Rede.

Aranzazu Varvaró

Aida Xercavins

Xan Pouliquen

Reunión informativa do Grupo Operativo de Agrocompostaxe

Alberte Momán

Calfensa acolleu o mércores 19 de setembro nas súas instalacións de Santa Comba (Lugo) unha charla do Grupo Operativo de Agrocompostaxe cuxos obxectivos foron concienciar, divulgar e concretar proxectos rela-

cionados coa agrocompostaxe, ademais de poñer en contacto distintos axentes para que realicen un traballo en común: por unha parte, os concellos, implicados na recollida de residuos, e, pola outra, os titulares

de explotacións agrarias e gandeiras que reciben e xestionan a materia orgánica para usala posteriormente nas súas propias granxas e se benefician, a maiores, dunha remuneración por esa actividade.

12 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_envacaTV_galego_02.indd 12

22/10/2018 17:53

Innovación, compromiso y garantía Oferta con iales c tos espe descuen 15% para desde el de octubre campaña años de 2 a marzo.

Fabricación . ía t garan nacional

Batidor centrÍfugo especial para arena en 5,50m y 8m de largo El precio más competitivo del mercado PruÉbalo sin compromiso

TRITURADORA DE BRAZO 4.5M. Cabezal de 1 m de trabajo, Disparo hidraublico, Enfriador de aceite

batidor DE purín especial para pozos de arena

TRITURADORA DE 2.80M DE TRABAJO. Ancho total: 3m, Reversible, desplazable, doble chasis

A nivel mundial se está experimentando un aumento de las explotaciones lecheras que reutilizan la fracción sólida del purín que genera la propia granja para realizar la cama.

Este sistema permite ahorrar gran cantidad de dinero en la compra de productos la arena o la paja.

rENTABILIZA EL PURÍN DE tUS VACAS Reutiliza la fracción sólida como cama y adecúa la fracción líquida para inyectar a riego y reducir el nitrógeno en función de las necesidades de tus cultivos

PURÍN SÓLIDO EN CUBÍCULO

SISTEMA DE COMPOSTAJE Y DESINFECCIÓN

BALSA DE REDUCCIÓN DE NITRÓGENO A TRAVÉS DE NDN

TÚNELES DE COMPOSTAJE Incorporan inyección de aire para un compostaje rápido de cinco días (solicite estudio)

• COSTE EQUIPO DE SEPARACIÓN PARA 150 VACAS .............................. DESDE 32.000 € • COSTE ANUAL DE HIGIENIZACIÓN DE LA CAMA PARA 150 VACAS ....... 109,20 € • COSTE ELÉCTRICO ANUAL PARA UNA EXPLOTACIÓN DE 150 VACAS ..... 584 € SOLICÍTANOS PRESUPUESTO SIN COMPROMISO: NUESTROS TÉCNICOS ESTÁN A TU DISPOSICIÓN DISTRIBUIDOR PARA GALICIA, ASTURIAS Y PORTUGAL

¡COMPRUEBA LAS VENTAJAS DE RENTABILIZAR EL PURÍN!

www.corbarsll.com

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Poligono Industrial O Morelle, nave 4 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vacapinta006_publicidade_corbar.indd 13

PURÍN LÍQUIDO INYECTADO A RIEGO

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN 20/10/2018 01:35

EN VACA tv Asistentes á sesión de formación

Talleres formativos para controladores de Africor Lugo A principios de setembro Africor Lugo organizou en Castro de Rei, en colaboración con técnicos de Nanta, unha serie de xornadas formativas para os seus controladores, que incluíron prácticas de campo.

Nestas sesións abordáronse os retos e protocolos que se deben seguir nas explotacións á hora de recriar e, tomando como base o Método Prima empregado pola compañía, púxose o foco na importancia das primeiras semanas de vida do animal, ata a desteta, debido ás consecuencias que terá esta fase durante toda a súa vida produtiva.

Tras a sesión teórica, que se desenvolveu na aula de formación do Concello de Castro de Rei, o grupo trasladouse ata a gandería Varela Labrada, onde se levaron a cabo as leccións prácticas. Entre elas, explicouse como realizar correctamente os controis de avaliación de calostro empregando refractómetros e calostrómetros e, por quendas, os asistentes fixeron probas para aprender a medir, pesar e sondar as xatas. Os técnicos de Nanta fixeron especial fincapé nisto último, xa que é de

Ramiro Fouz e David Otero durante a parte teórica

Otero na gandería Varela Labrada

Probas con refractómetro

Prácticas de sondaxe e medida

grande importancia no caso de que o animal non sexa capaz de tomar a cantidade de calostro requirida.

A demanda de asistencia a estes talleres foi moi notable; de aí a necesidade de dividir as sesións en dous

días, tras os cales tanto os controladores coma os membros de Africor se amosaron moi satisfeitos co desenvolvemento desta xornada, da que puideron extaer novos coñecementos que aplicar no seu traballo diario.

14 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_envacaTV_galego_02.indd 14

22/10/2018 17:55

PROGRAMA DE CRUZAMIENTO

La alternativa rentable

ÚNICO

programa de cruzamiento

PROBADO en el mundo

Alan y Ben Andersen

SEAGULL BAY Idaho (EE. UU.)

2.200 vacas ProCross en ordeño Criadores de Supersire, Headliner, Silver...

www.procross.info Para más información: www.procross.info www.procross.info Para más información: www.procross.info Distribuido en España por Global Genetics

Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 | Noel Balsa: 619 760 916 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785

vacapinta006_proCross_galego.indd 15

Telf: 91 637 34 78 | E-mail: procross@globalgenetics.es

20/10/2018 01:37

a c t u a l i da d e

Primeira toma de contacto do novo conselleiro do Medio Rural coas asociacións do sector Tras o seu nomeamento o pasado 26 de setembro, a axenda do conselleiro José González, que substitúe no cargo a Ángeles Vázquez, estivo marcada pola rolda de contactos cos principais representantes do sector e pola toma de posesión do novo director xeral de Gandería, Agricultura e Industrias Agroalimentarias, José Balseiros.

G

onzález Vázquez comezou a súa nova etapa á cabeza da Consellería do Medio Rural reuníndose en San Caetano cos responsables da Federación Frisona Galega e das Africores.

Entre os principais obxectivos destas xuntanzas destacaron a análise da situación e das perspectivas de futuro da gandería leiteira na nosa comunidade, a atención ás demandas destes colectivos e o estudo da estabilidade do sector en relación co mantemento dos prezos e o progresivo incremento da produción. A Consellería remarcou o feito de que a produción medrou en Galicia nun 2,6 % entre agosto de 2017 e o mesmo mes de 2018 e que o incremento acumulado nos dous últimos anos chegou case ao 6 %, ata aproximarse ás 230.000 toneladas en agosto, mes do que data o último dato oficial. Deste xeito, o conselleiro quixo poñer en valor o feito de que

González xunto a representantes de Fefriga e as Africores

Galicia continúe sendo líder nacional en número de gandeiros e en produción leiteira e, así mesmo, reafirmou o seu compromiso de seguir traballando en prol do sector lácteo en particular e do medio rural galego en xeral.

O presidente de Fefriga e de Africor Lugo, José Carlos Vega, amosouse satisfeito tras a reunión de presentación, da que salientou a actitude receptiva do conselleiro así como o seu interese por coñecer a situación do colectivo lácteo. Nesta primeira toma

de contacto, Vega apuntou como algo fundamental o poder seguir contando coa Consellería como un apoio e un ente que “siga estando implicado directa en indirectamente no desenvolvemento do sector”, dixo en referencia aos diferentes convenios que mantén Medio Rural coa asociación, así como ao papel que ten en institucións como Xenética Fontao ou o Laborato-

rio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal).

Ademais destas xuntanzas, o conselleiro mantivo reunións con membros de distintas asociacións de gandeiros (Agromacén) e agricultores, e recibiu os directivos da Asociación Galega de Cooperativas Agroalimentarias (Agaca), os cales lle expuxeron a situación actual do asociacionismo en Galicia.

M.ª Jesús Lorenzana, José González e José Balseiros

CAMBIOS NO ORGANIGRAMA González tamén presidiu a toma de posesión de José Balseiros como novo director xeral de Gandería, Agricultura e Industrias Agroalimentarias e director do Fondo Galego de Garantía Agraria (Fogga), posto ocupado ata o de agora por Belén do Campo. Nese mesmo acto asumiu o cargo de secretaria xeral técnica da Consellería do Medio Rural María Jesús Lorenzana, que pasa a ocupar o lugar de Carmen Bouso.

16 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_actualidade_conselleiro_galego.indd 16

19/10/2018 11:01

Xuíz do Concurso

Jaume Serrabassa Actividades: Venres ás 16:00 h: Concurso de Preparadores Sábado ás 10:30 h: Concurso de Xatas e Xovencas Sábado ás 15:00 h: Concurso de Vacas Domingo ás 11:30 h: Concurso de Novos Manexadores

vacapinta006_publicidade_rexional_galego.indd 17

23/10/2018 09:19

a c t u a l i da d e

grupos chegados de toda Europa para unha intensa semana de formación na que os participantes se someten a avaliacións tanto prácticas como teóricas relacionadas co manexo.

Dende o CXG agardan con isto incentivar os manexadores galegos a que acudan a este evento, xa que nos dous últimos anos non houbo representación española; “Asemella incrible que, por exemplo, Alemaña chegue a ir ata con 3 equipos e, pola contra, España non poida levar ningún”, lamentaron.

ENCONTRO DA MOCIDADE GANDEIRA

María Manteiga, Marcos Rivas, Ismael García e Avelino Souto

O Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia estrea directiva Tras as eleccións celebradas o pasado mes de xuño, a nova directiva do Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia (CXG) anunciou a preparación de actividades dentro Concurso Rexional de Galicia, así como novidades no programa do próximo Encontro da Mocidade Gandeira.

O

anuncio das actividades faise logo da recente renovación da cúpula directiva da asociación, que se fixo pública o pasado mes de setembro tras as eleccións do 25 de xuño, nas que Avelino Souto saíu elixido presidente, Ismael García vicepresidente, María Manteiga secretaria e Marcos Rivas vogal.

Como vogal-representante da Federación Frisona Galega (Fefriga) mantense o seu presidente, José Carlos Vega.

No caso de Souto, así como do vicepresidente e do vogal, é a primeira vez que asume un posto na directiva do Clube e faino coa ilusión de seguir reforzan-

do o papel do CXG como asociación clave para os representantes máis novos do sector agrogandeiro galego: “Grazas ao Clube podemos facer viaxes e asistir a eventos esenciais para a nosa formación, así como coñecer máis xente coa que compartir estas experiencias; por iso, agardamos que siga medrando a participación e nós continuaremos propoñendo actividades para que se impliquen neste proxecto”, explicou o presidente.

APOIO AO REXIONAL DE GALICIA Como parte desta nova etapa, o Clube será o organizador de dúas actividades que se levarán a cabo

en Santa Comba durante o Rexional galego do 22 ao 25 de novembro. O venres pola tarde terá lugar un concurso de preparadores e o domingo pola mañá, un de manexadores que se dividirá por idades (entre 21 e 30 anos, entre 16 e 20, entre 10 e 15 e menores de 9), no que despois competirán no campionato os tres mellores clasificados das tres primeiras seccións.

A maiores dos premios en metálico, anunciouse que ambos os dous certames servirán para puntuar de cara á viaxe á Ecole des Jeunes Eleveurs Européens (EYBS) de Bélxica, a escola de novos preparadores que cada ano a principios de setembro reúne

A maiores de todo isto, o CXG comezou xa a perfilar os detalles do próximo Encontro da Mocidade Gandeira, que se celebrará a mediados de xaneiro. Pensando en ofertar unha xornada o máis interactiva posible, a organización está traballando na mellor maneira de integrar as novas tecnoloxías neste evento, que incluirá un relatorio teórico e unha serie de grupos de traballo encabezados por expertos en distintas áreas do sector, os cales lles permitirán aos asistentes intercambiar opinións sobre un amplo abanico de problemáticas.

Deses grupos extraeranse as principais conclusións, as cales se redactarán en forma de decálogo que a directiva lle entregará ao conselleiro do Medio Rural, José González.

O Clube agarda que este ano asistan ao Encontro da Mocidade Gandeira arredor dun cento de rapaces. Para facilitar a súa presenza, o presidente do CXG expuxo a súa intención de falar cos centros de formación de Fonteboa e de Sergude a fin de que os seus estudantes poidan acudir en horario lectivo.

18 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_actualidade_XovenesGandeiros_galego_02.indd 18

20/10/2018 01:13

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

-

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

-

pub_rocalba_galego.indd 19

-

secano ou regadío

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

www.rocalba.com

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Expresión vegetal

17/10/2018 14:12

a c t u a l i da d e

Nace un novo grupo operativo para mellorar o rendemento dos cultivos Esta iniciativa, denominada “Diagrint”, está coordinada polo Grupo Soaga en colaboración coa Universidade de Santiago de Compostela, a Fundación Empresa-Universidade Galega (Feuga) e Blue Agro Chemicals, e pretende darlle resposta ao cambio de paradigma que propiciaron as novas exixencias lexislativas.

U Permitirá unir o coñecemento empírico dos agricultores coa investigación científica

n total de cinco comunidades autónomas (Galicia, Castela e León, Asturias, Navarra e País Vasco) participan no grupo operativo Diagrint, que ten como obxectivo xeral a mellora do rendemento de cultivo de cereais (millo e trigo), pataca e pradería mediante estratexias que favorezan a eficiencia no uso de novos fertilizantes, ademais de promover o emprego de ferramentas de diagnóstico intelixentes que reduzan custos e danos ambientais. A misión desta unión é darlle resposta ao cambio de paradigma ocasionado polas esixencias lexislativas relacionadas cunha maior protección ao medio ambiente, a detección da perda de materia orgánica do solo, as axudas da PAC e a visión do agricultor, que cada vez máis aposta por unha combinación de aforro en insumos fertilizantes, precisión na aplicación e un asesoramento profesional razoado.

SIMBIOSE ENTRE UNIVERSIDADE E EMPRESA Este proxecto ten como base a colaboración entre ambas as institucións,

o que permitirá axuntar o coñecemento empírico de agricultores de distintas zonas de España coa investigación científica, probando novas formulacións que melloren a nutrición dos cultivos sen danar o medio ambiente e achegando maiores rendementos. Isto supón tamén unha oportunidade para avaliar en terreos de agricultores novos métodos de diagnóstico por imaxes que ofrecerán unha valiosa información en función das necesidades do cultivo, do clima ou do solo.

A primeira fase da iniciativa comeza agora co deseño dun proxecto innovador, que será desenvolvido nunha segunda fase na que xa se poderán ver resultados prácticos e extraer conclusións que lle acheguen valor ao agricultor.

FERRAMENTAS PARA A MELLORA DO SECTOR A creación de Grupos Operativos supraautonómicos coma este é unha das ferramentas clave na execución do Programa Nacional de Desenvolvemento Rural 2014-2020 en materia de agricultura pro-

dutiva e sustentable para impulsar a innovación no sector agroalimentario e forestal. Trátase da agrupación de axentes de diferente perfil con intereses comúns, tales como agricultores, gandeiros, empresas, centros de investigación ou de formación, que se asocian para poñer en marcha mecanismos ou prácticas innovadoras co obxecto de dar unha resposta conxunta e multisectorial a un problema ou necesidade.

No caso desta actuación, cóntase cun orzamento de 37.924 euros e está financiada polo Programa Nacional de Desenvolvemento Rural 2014-2020 do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación e polo Fondo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader).

Agárdase que sexan beneficiarios do proxecto Diagrint todos os axentes do sector agrícola e gandeiro e, de maneira especial, a gandeiros, explotacións agrícolas e gandeiras, empresas TIC orientadas ao sector e as administracións públicas relacionadas coa agricultura, co medio ambiente e co desenvolvemento.

20 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_actualidade_soaga_galego_02.indd 20

22/10/2018 19:00

a c t u a l i da d e

A

conferencia ONE: The Alltech Ideas Conference, que ata o de agora se celebraba unicamente na sede da compañía en Kentucky, deu este ano un paso máis aló. Baixo o nome de The Alltech ONE Ideas Forum, a firma levou estas charlas (adaptadas a unha perspectiva máis local) por distintos países de Europa, Oriente Medio, Asia e Norteamérica coa idea de que máis persoas as puidesen chegar a experimentar.

Mark Lyons destacou o feito de que este tipo de relatorios están “adaptados e personalizados ás audiencias locais, o que permitirá chegar a desenvolver grandes ideas”.

Unha das paradas escollidas foi Madrid, onde ex-

O foro ONE de Alltech fixo parada en Madrid O novo presidente da empresa, Mark Lyons, presentou na capital española o novo formato do seu relatorio anual ONE: The Alltech Ideas Conference, que se converteu en itinerante e fixo paradas en 13 países ao longo das súas dúas semanas de duración.

Intervención de Mark Lyons

pertos como Jomi Bernad (Iberia Regional), Marc Larousse (Alltech), Josep Roquet (Alltech) ou Xavier Pont (El Pastoret de la Segarra) abordaron durante a mañá do 17 de outubro algúns dos temas de maior relevancia para o sector, tales como os avances nas

novas tecnoloxías, a mellora da eficiencia e da rendibilidade e o futuro da agricultura e a gandería.

A próxima edición da conferencia ONE está previsto que se desenvolva en Kentucky durante os días 19, 20 e 21 de maio do vindeiro ano.

Lyons xunto á representante de El Pastoret de la Segarra, empresa que mantén contratos de recollida garantida do leite cos gandeiros a cambio duns determinados estándares de produción, os cales Alltech se encarga de monitorizar.

III Feira Profesional de Maquinaria, Agricultura e Gandería 21 a 23 febreiro 2019

“Cita referente en innovación agropecuaria” www.cimag.gandagro.com

Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural: Europa inviste no rural

FEIRA INTERNACIONAL DE GALICIA ABANCA • E-36540 SILLEDA • Pontevedra • Tel. 986 577000 • e-mail: cimag-gandagro@feiragalicia.com

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 21

vacapinta006_actualidade_alltech_galego.indd 21

22/10/2018 14:21

Delagro organiza unhas xornadas técnicas sobre millo

En vídeo

O encontro tivo lugar no Laboratorio de Mouriscade os días 19 e 20 de setembro.

A primeira xornada estivo destinada a técnicos e equipos de vendas de cooperativas e a segunda, a gandeiros.

O

s distintos factores que inflúen no cultivo do millo centraron o evento organizado pola cooperativa Delagro no Laboratorio de Mouriscade, en Lalín.

Nela participaron representantes de Limagrain Ibérica, Yara Iberian, Sapec Agro España e Agrointel, que presentaron as conclusións dos ensaios realizados nas parcelas do centro.

O responsable do Departamento de Produción Vexetal de Delagro, Xavier Caneda, estivo acompañado no acto inaugural pola deputada da Finca de Mouriscade, Eva Vilaverde, quen salientou a importancia destas xornadas para a posta en común de investigacións e avances técnicos que redundan en melloras na rendibilidade dos cultivos e, en consecuencia, das explotacións.

O xefe de Produto de Limagrain Ibérica, Gustavo García, explicou os obxectivos que perseguen na súa empresa á hora de seleccionar as variedades para millo forraxeiro e pormenorizou no desenvolvemento das testaxes de variedades para ver cales se adaptan mellor a cada zona. Ao longo da súa intervención tamén se referiu ao concepto Starcover, unha innovación de LG de aplicación directa na semente. Trátase dunha tecnoloxía de última xeración constituída por dous bioestimulantes que actúan de forma sinérxica, favorecendo un maior crecemento das raíces e mellorando a absorción de nutrientes.

vacapinta006_publirreportaxe_delagro.indd 22

A continuación, o responsable agronómico da rexión mediterránea de Yara Iberian, Luis Ángel López, incidiu na importancia de racionalizar a achega de nutrientes nos cultivos forraxeiros coas premisas de que só se conseguirán altos rendementos se se ten en conta a totalidade dos factores de produción (tipo de solo, temperatura, nutrientes presentes, número de cortes…) e de que un exceso ou unha desproporción de nutrientes só garanten ineficiencia e risco de toxicidade. López tamén abordou o papel do selenio, xa que estudos recentes demostran que a achega deste mineral aos cultivos é o modo máis eficaz de elevar o nivel de selenio en sangue, diminuíndo así os problemas de saúde nos animais.

Marcos Fernández, de Sapec Agro España, expuxo os resultados dos ensaios de aplicación de solucións fronte ás malas herbas nos estadíos de preemerxencia e de postemerxencia do millo, chegando á conclusión de que a máis eficaz é a que se subministra na postemerxencia precoz.

Xavier Caneda e Eva Vilaverde, na inauguración do encontro

20/10/2018 01:40

A aplicación das novas tecnoloxías á agricultura de precisión tamén tivo un oco dentro das xornadas. Iago Conde e Mariano Boffelli presentaron o proxecto de Agrointel en materia de teledetección mediante drons e explicaron os pormenores da colaboración levada a cabo con Delagro e a Finca de Mouriscade no campo dos cultivos forraxeiros.

A grandes trazos, o sensor do dron captura datos que son procesados e transformados en información útil nun tempo relativamente curto. Esta tecnoloxía utilízase como ferramenta preditiva e serve para determinar o momento óptimo de corte, aquel no cal se maximiza a produción sen perda de calidade.

A responsable do Laboratorio de Mouriscade, María Hermida, aproveitou o evento para mostrar os valores medios das análises de calidade dos silos de pradeira e de millo deste ano.

A xornada tamén contou coa intervención do xerente de Agaca, Higinio Mougán, para falar sobre as negociacións da nova PAC e a posición que manteñen as Cooperativas Agro-alimentarias de España.

A segunda parte do encontro consistiu na visita aos campos nos que se fixeron os ensaios de variedades de millo, fertilización e aplicación de produtos fitosanitarios.

Charla de Higinio Mougán sobre a reforma da PAC

María Hermida presentou os valores medios das análises dos silos de herba e millo

www.delagro.org | delagro@delagro.org Delegación Galicia: 981 519 920

vacapinta006_publirreportaxe_delagro.indd 23

“Á hora de seleccionar variedades para millo forraxeiro hai que ter en conta dous criterios: produción en campo (kg de MS/ha) e calidade (litros de leite por kg de MS inxerida).

Ademais, teñen que Gustavo García aguantar ben as en- Xefe de Produto de Limagrain fermidades; por moi produtiva que sexa ou calidades que teña, se seca por Mithosporium, pouco valerá a variedade.”

“Con Starcover a planta está mellor alimentada; entón aguanta mellor a seca, é máis produtiva e, en fincas peores, o rendemento vese favorecido. En canto á calidade, a planta ten un mellor stay green, unha mellor dixestibilidade e tamén máis contido en amidón; polo tanto, sumamos máis produción e máis calidade e aumentamos a rendibilidade por hectárea, que é o que queremos.”

“En Yara buscamos a eficiencia no uso dos fertilizantes para todos os cultivos. Non lle damos máis importancia a un nutriente que a outro, senón que facemos unha solución global que inclúa os primarios, os Germán Martos secundarios e tamén os Director comercial de Yara Iberian micronutrientes. Non hai un nutriente principal que debamos ter en conta, senón que temos que buscar unha solución que sexa equilibrada.”

“Temos unha lema que é Knowledge grows [“o coñecemento crece”] e pensamos que é fundamental transmitir ese coñecemento non soamente a través destas xornadas técnicas, senón tamén a cada un dos agricultores para que poidan tomar decisións informadas e que se adecúen ás súas necesidades.”

“Fixéronse catro teses reais nas tres situacións habituais de aplicación dos herbicidas: a preemerxencia do millo, a postemerxencia precoz e a postemerxencia con máis de seis follas. AvaMarcos Fernández liáronse varias materias Delegado comercial da zona noroeste activas actuais e de fu- de Sapec Agro España turo para ver as mesturas máis idóneas para o control de malas herbas, e presentáronse as conclusións, onde se ve que as aplicacións na preemerxencia, xunto coa axuda doutro tipo de produtos, nos dan unha eficacia maior; pero a mellor avaliación saíu sempre na postemerxencia precoz, é dicir, en millos con máis de dúas follas onde o control foi absoluto e onde xa se incorporaron as novas formulacións que se van lanzar ao mercado”.

20/10/2018 01:40

ENTREVISTA

PAUL GALAMA, DIRECTOR DO PROXECTO FAMILIEKUDDE NA UNIVERSIDADE AGRÍCOLA DE WAGENINGEN (HOLANDA)

Como naceu o proxecto?

Comezou como parte dun programa de investigación sobre agricultura orgánica financiado polo Ministerio de Agricultura holandés e promovido por gandeiros orgánicos.

Ademais, o Instituto Louis Bolk (LBI) tamén promove moito a investigación sobre recría. Desde 2011 ata 2014 participei nun intercambio de coñecementos con gandeiros convencionais e elaboramos novos modelos de granxas.

“O obxectivo é obter un rabaño máis saudable, ao aumentar a súa resistencia e diminuír o seu estrés” Manter as vacas como animais de rabaño que son ou cales son as necesidades que debemos satisfacer para mellorar a súa saúde e benestar son as principais preguntas á que se lles quere dar resposta no proxecto Familiekudde [“Rabaño Familiar”], liderado por Paul Galama. Falamos con este investigador para coñecer máis detalles deste sistema.

Que é o proxecto de rabaños familiares e cales son os seus obxectivos?

Este proxecto consiste en manter os xatos coa nai e en variacións mixtas con outros membros da familia, como as femias novas preñadas, as vacas secas e as vacas lactantes. En canto ás vacas novas non preñadas (de entre 12 a 16 meses), á maioría dos gandeiros non lles gusta mantelas no mesmo grupo. Estes animais necesitan máis atención para

a detección de celo e manteñen as crías cos touros.

O obxectivo é obter un rabaño máis saudable, ao aumentar a súa resistencia e diminuír o seu estrés. Isto conséguese mantendo a cría máis tempo coa súa nai e os animais de diferentes idades xuntos nun mesmo grupo para que teñan menos estrés debido a cambios de grupos ou de sistemas de aloxamento.

É un sistema adecuado para calquera tipo de granxa leiteira?

Non. A actitude do gandeiro é o factor de éxito máis importante. Tamén o tamaño da granxa ou do rabaño son factores relevantes e necesítase un sistema de aloxamento con suficiente espazo por animal.

Existen diferentes sistemas para manter o xato coa vaca: todo o día, parte do día ou varios xatos cunha vaca.

Que tipos de rabaños poden permitirse este modelo e cales son as súas principais características diferenciadoras?

Creo que se necesitan vacas con boas características maternas e un rabaño que non sexa demasiado grande (menos de 100 a 150 animais, aproximadamente), pero este tema nunca foi investigado.

24 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_entrevista_paulGalama_galego.indd 24

22/10/2018 14:23

ENTREVISTA

Cales son as vantaxes de manter o xato coa vaca?

Menos traballo para o gandeiro, mellor imaxe para os cidadáns, máis leite para o consumo dos xatos, menos estrés para o xato e a vaca e, ademais, os xatos van aprendendo distintos hábitos das súas nais, como o pastoreo.

Pode esta situación implicar un menor control sobre o xato que resulte nunha perda de produción futura?

Si, iso é posible, pero a investigación demostrou tamén que as xatas criadas pola súa nai producen máis leite durante a primeira lactación.

Débense levar a cabo máis estudossobre os efectos que isto provoca a longo prazo nas xatas, cando se converten en vacas lactantes, e nas nais.

Son necesarios grandes investimentos?

Depende de se se ten que construír un edificio novo ou se pode usar un edificio existente. As instalacións deben permitirnos alimentar os animais por separado. Por suposto, tamén depende do tipo de sistema de rabaño familiar. Manter só o xato coa nai implica máis investimento que optar por un rabaño familiar completo.

Pode o rabaño familiar acentuar a competencia no comedeiro?

Si, pero pódese resolver cunha innovación en sistemas de alimentación.

Cos alimentadores especiais pódese evitar a competencia utilizando un alimentador para cada grupo, ou tamén poñendo un valo que permita ou non que os animais coman.

Como se manexa o proceso de desteta?

Hai diferentes maneiras. Con sistema de cercado: o xato está separado da nai, pero é posible o contacto e a succión; colocándolle ao xato unha especie de narigón para que beba menos ou mantendo unha nai adoptiva con máis dun xato.

A que retos se enfronta o gandeiro cando implementa un rabaño familiar na súa granxa leiteira?

A retos como evitar que os xatos beban demasiado, decidir cal é o mellor sistema de aloxamento, como combinar diferentes idades nun grupo ou como poder alimentar cada grupo segundo sexa necesario. É recomendable intercambiar coñecemento entre gandeiros, asesores e veterinarios.

Que requisitos estruturais deben considerarse en canto ás instalacións?

Se se teñen diferentes idades nun grupo, debemos darlle a cada grupo a posibilidade de separarse voluntariamente.

É necesario facer grupos de produción dentro do rabaño?

Iso é común nos grandes, non en rabaños pequenos. A idea dos familiares é ter menos grupos, porque o cambio de grupo pode provocar estrés.

Que papel xoga a sala de muxido para a subministración de alimento concentrado?

O concentrado pode formar parte da ración mixta total (TMR), coa súa subministración no robot ou na sala de muxido. O concentrado pode provocar competencia.

Que vantaxes ofrece o pastoreo?

O rabaño familiar é máis fácil nun sistema de pastoreo porque tes máis espazo e os xatos aprenden a pastar das súas nais.

Como afectan os rabaños familiares ao benestar animal?

A idea é provocar menos estrés cando se producen cambios de instalacións ou grupos. Neste sistema os xatos aprenden das súas nais.

En Holanda xa hai varias experiencias de rabaños familiares. Que impresións obtiveches?

Non é adecuado para todos os gandeiros, granxas e vacas. Necesitamos máis coñecementos para aprender sobre as vantaxes e desvantaxes. De momento, hai moitos prexuízos entre os gandeiros, asesores e veterinarios, por exemplo, sobre o risco de enfermidades (como para TBC). Probablemente, un bo estado de saúde é importante para reducir este risco e tamén o coñecemento sobre como manter os xatos nun rabaño familiar.

Pensas que o consumidor holandés é consciente do benestar animal e da sustentabilidade dos produtos que consome?

Hai moita discusión sobre manter o xato coa nai entre os consumidores e tamén entre os responsables políticos. O benestar animal é importante.

A Organización de Protección Animal xa desenvolveu un mellor sistema de vida para os porcos e as aves, así que probablemente tamén se desenvolva para as producións leiteiras. Os supermercados tamén se están decantando por produtos sustentables, como o leite das vacas en pastoreo e o producido a base de alimentos non modificados xeneticamente.

Toda a información do proxecto está dispoñible na web: http://www.familiekuddes.nl/

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 25

vacapinta006_entrevista_paulGalama_galego.indd 25

22/10/2018 14:23

ENTREVISTA

OS EXPERTOS RESPONDEN

O papel dos aminoácidos nas dietas animais

En Vaca.tv

MICHAEL VAN AMBURGH

Universidade de Cornell (EE. UU.) “cantas máis cousas novas se aprendan en relación co metabolismo das vacas [...] máis fácil será abordar os modelos dinámicos”

Sabemos que actualmente estás traballando no próximo modelo de Cornell (CNCPS) de valorización de dietas para ruminantes. Cando estará dispoñible?

Aínda nos quedan dúas cousas por definir antes de presentar o novo modelo do CNCPS. Unha delas é describir mellor o fluxo ruminal, estamos a traballar nisto actualmente e confiamos en poder terminar a finais de ano. A outra parte dese proceso é tomar ese modelo e poñelo nun contexto, é dicir, aplicalo realmente no campo. Confío en que para mediados de 2019 teñamos unha versión que poidamos compartir xa cos técnicos.

Ao contrario do que ocorre nos Estados Unidos, nalgúns países da Unión Europea trabállase con modelos estáticos. Sería posible o paso aos modelos dinámicos?

Si. Creo que todos os modelos acabarán sendo dinámicos. Sei que hai moitos modelos na UE que son estáticos aínda porque se basean en literatura relativamente antiga, pero creo que cantas máis cousas novas se aprendan en relación co metabolismo das vacas e canta máis información nova integremos, máis fácil será abordar os modelos dinámicos, así como xustificar unha maior variabilidade da que observamos nas vacas tanto no que respecta á dixestibilidade do alimento como a temas ambientais.

Nos teus relatorios falas da posibilidade de chegar a producir ata 40 quilos de leite cun 13,5 % de proteína crúa. Ves isto posible nunha granxa real?

Efectivamente, como dixen no meu relatorio, xa alcanzamos este nivel produtivo, xa temos vacas producindo 40 quilos de leite cun 13,5 % de proteína crúa. No entanto, non creo que este sexa un nivel de proteína que poidamos poñer en marcha a día de hoxe en condicións prácticas de granxa debido a unha serie de limitacións.

Cales serían esas limitacións?

O principal sería que habitualmente non temos información suficiente como para explicar factores como a dixestibilidade e a variabilidade. O que si sabemos agora é que as vacas son capaces de chegar a producir con estes niveis cando podemos comprender mellor a variabilidade, a dixestibilidade e todos os demais factores que poden afectar á súa produtividade.

En que punto está a situación en campo nos Estados Unidos?

Nos Estados Unidos temos vacas cuns 40-45 quilos de produción e con racións do 14,2 % ao 14,6 % de proteína. Este tipo de formulacións están a ser moi efectivas e lévano sendo desde hai polo menos 10 anos.

Cando entendes a química da túa alimentación, as túas vacas, cando valoras a importancia dun ambiente no que as vacas poidan comer o que queiran e que teñan forraxes altamente dixestibles, entón este nivel baixo de proteína funciona de maneira bastante efectiva.

JOSÉ EDUARDO P. SANTOS

Universidade de Florida (EE. UU.) “A cuestión que está aínda pendente é se necesitamos formular as dietas de preparto baseándonos en aminoácidos específicos” Parece que é necesaria unha maior investigación para coñecer os efectos do balance de aminoácidos no período de transición. Cales son as túas suxestións neste sentido?

Eu diría que si é necesaria. As vacas en posparto claramente responden á suplementación e o balance de aminoácidos. A cuestión que está aínda pendente é se necesitamos formular as dietas de preparto baseándonos en aminoácidos específicos ou se nós simplemente podemos optimizar a proteína microbiana e suplementar proteínas adicionais e conseguir o perfil necesario de aminoácidos para coñecer as necesidades das vacas.

26 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_entrevistas_Kemin_galego_04.indd 26

22/10/2018 18:05

ENTREVISTA

Se pensamos en sistemas intensivos, nas típicas dietas dadas ás vacas en preparto, necesitamos suplementar con metionina e lisina?

Creo que esta pregunta aínda está falta de resposta porque as informacións respecto diso aínda non están dispoñibles. O que sabemos ata o momento é que nas vacas de preparto (a típica vaca de leite que pesa uns 650 quilos, sumado aos 60 ou 70 do feto durante a xestación), na nosa mellor estimación, o que necesitamos está próximo a 900 ou quizais mesmo 1.000 gramos de proteína metabolizada. A partir dun modelo matemático concreto, o 70 % vén dos microbios e o 30 % vén da proteína alimentaria. Iso é o que mellor podemos estimar tomando como exemplo a resposta posparto do animal pero tamén as necesidades de mantemento nese punto.

Entón, necesitamos engadir lisina ou metionina adicionais a esas dietas?

Tampouco temos aínda moitos datos dispoñibles respecto disto, xa que non experimentamos nin manipulamos o suficiente coas dietas de preparto. Hai algunhas investigacións e experimentos recentes levados a cabo con metionina fornecida antes e despois do parto con claros beneficios para as vacas. O que pasa é que non sabemos se eses beneficios veñen das suplementacións dadas antes do parto, das dadas despois do parto, ou da combinación de ambas.

Nas dietas de posparto a materia seca está influenciada pola necesidade de nutrientes. Podería ser beneficiosa a adición de lisina e metionina?

Si. Creo que nos primeiros momentos tras o posparto é incuestionable

AgroBank

que, debido a que as vacas teñen un rápido incremento da produción, nos primeiros días hai unha gran produción de proteína porque o calostro é moi rico, ten entre un 15 % e un 16 % de proteína. Mesmo despois do primeiro muxido a porcentaxe de proteína segue sendo notablemente alta, así que, a pesar de que a produción pode reducirse rapidamente durante a lactación, o contido en proteína mantense alto. Este incremento constante da calidade do leite tende a ser máis rápido que o consumo de nutrientes da vaca. É beneficioso suplementar con estes aminoácidos ao comezo das lactacións?

Aínda que depende da estrutura da dieta, na maioría delas diría que si é beneficioso. Agora ben, haberá outras nas que algúns outros aminoácidos tamén poderían estar a limitarnos. Hai cantidade de bibliografía que demostra que ao comezo da lactación as vacas responden a un balance apropiado de metionina e lisina e verás distintas recomendacións que varían dependendo de como o calculas, de que valores se deberían de ter en conta relativos á inxestión de comida, á metabolización de proteína etc. Así, tipicamente a maior parte das dietas nas primeiras semanas de lactación non poden alcanzar eses valores de metionina e lisina. Nalgúns casos, isto ocorre porque a metionina e a lisina da dieta non son suficientes para o nivel de produción e, por tanto, se axustas a túa ración mediante a suplementación de aminoácidos protexidos entón si, diriamos que habería un beneficio notable na produción de leite e na produción dos seus compoñentes.

FERNANDO VALDEZ

Kemin Industries (EE. UU.) “un valor de referencia mundial e moi consistente será a eficiencia de produción por ANIMAL” Cal é o seguinte paso para aumentar a utilización de aminoácidos a nivel mundial?

Eu creo que o primeiro paso é o recoñecemento por parte dos nutrólogos de que as súas vacas non son únicas. Todas teñen uns requirimentos de aminoácidos. Aceptando que algúns como a lisina ou a metionina son importantes, hoxe en día no noso traballo como formuladores debemos comezar por avaliar as dietas e ver de onde partimos e cara a onde queremos ir, sempre desde o punto de vista da formulación, a produción e a eficiencia.

Asesoramento e servizo para o sector agrario

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 27

vacapinta006_entrevistas_Kemin_galego_04.indd 27

22/10/2018 18:05

ENTREVISTA

principalmente, teremos que darlles menos letras porque controlaremos con máis exactitude cales son as estritamente necesarias e, deste xeito, poderemos minimizar a achega total de proteínas.

Cales son os erros frecuentes no relativo á súa avaliación?

Un erro común é usar valores de referencia antigos, valores que non foron actualizados convenientemente e, por tanto, están obsoletos. Conforme esa actualización exista, ímonos dar conta das enormes diferenzas existentes e da súa repercusión á hora de formular.

Como de importante é traballar na mellora da eficiencia de produción?

Debemos admitir que calquera vaca, xa sexa de alta ou de baixa produción, está aí por algunha razón. Só entón poderemos diminuír as variabilidades e, deste xeito, reducir o requirimento de nutrientes, polo que poderemos levar os grupos a un nivel moito máis efectivo. A eficiencia de produción vai ser un factor moi importante, principalmente porque as materias primas seguen subindo de prezos, do mesmo xeito que os custos de produción, polo que estamos obrigados a obter un maior beneficio por animal. Sen dúbida, un valor de referencia mundial e moi consistente será a eficiencia de produción por animal.

Cales son os principais beneficios destas melloras para os consumidores?

Conforme os consumidores comezan a aumentar o seu poder adquisitivo, van buscando produtos de mellor calidade tanto dende o punto de vista hixiénico e de seguridade alimentaria como nutricional, funcional e organoléptico. Por conseguinte, o noso produto final, o leite, debe ter unha mellor calidade en todos estes aspectos, permitíndolle á industria aumentar a variedade de produtos ofertados de acordo ás demandas do mercado. Non podemos avanzar nestas tecnoloxías sen ter un produto de alta calidade. A materia prima é o leite, e aínda que tradicionalmente se considerou un produto nobre, o consumidor está a esixir un maior e mellor control desa calidade. O noso labor é traballar para adaptar unha produción rendible e sustentable ás demandas actuais do mercado.

HÉLÈNE LAPIERRE

Agriculture and Agri-Food Canada “necesitamos unha mellor comprensión da utilización dos aminoácidos por parte do animal” A túa liña de investigación actual céntrase en mellorar a comprensión do metabolismo proteico no animal. Podes explicarnos en que consiste isto?

Un obxectivo actual dos nutrólogos é diminuír a cantidade total de proteína que a vaca está a inxerir, ao mesmo tempo que producimos leite máis saudable, mantendo o rendemento proteico constante, así como a produción. Para isto, o que temos que facer é equilibrar as dietas en aminoácidos e, para isto, gustaríanos poder chegar a comparalos con letras e as palabras coas proteínas.

Como funcionaría esta comparativa?

No alfabeto hai 26 letras e necesítoas todas para escribir palabras, pero estas deben estar no lugar e na orde adecuados e, por suposto, unha letra non pode substituír a outra. Ocorre o mesmo cos aminoácidos: hai 20 aminoácidos que a vaca está a usar para facer todas as proteínas que necesita, incluíndo as do leite. Entón, se lle podemos asignar as letras correctas, lembremos que hoxe en día xa sabemos cales son as que necesita a vaca

Cales son os seguintes retos en relación cos aminoácidos como a lisina?

Actualmente a maior parte das recomendacións están supeditadas a porcentaxes. No seu momento foi algo moi bo, pero disto hai xa máis de 20 anos e creo que agora temos información suficiente para transformar esas recomendacións en gramos, é dicir, que xa podemos afirmar que unha vaca necesita uns determinados gramos de lisina se queremos que produza tantos quilos de leite ou proteína en leite. Para poder facer iso, necesitamos primeiro unha mellor comprensión da utilización dos aminoácidos por parte do animal, ademais de entender e asumir que a eficiencia de utilización é un parámetro variable, non fixo.

De acordo coa túa experiencia, cales serían as funcións máis importantes da lisina?

Sabemos que a lisina está a ser usada primeiramente para apoiar a síntese de proteínas no leite, pero tamén sabemos que unha parte se emprega como fonte para a síntese aminoácidos non esenciais, aínda que non sabemos realmente se esa función é forzada, ou se realmente a necesitamos para isto. Así mesmo, hai que valorar posibles interaccións co resto dos aminoácidos, mais o que está claro é que a síntese de proteínas é unha das funcións principais que coñecemos ata o momento da lisina.

28 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_entrevistas_Kemin_galego_04.indd 28

19/10/2018 12:00

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE ®®M ® M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® M ® MetaSMART MetaSMART ®® ® MetaSMART MetaSMART MetaSMART TM TM LysiGEM LysiGEM TM TM TM LysiGEM LysiGEM LysiGEM TM TM CholiPEARL CholiPEARL TM TM TM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TM TM TOXFIN TOXFIN TM TM TM TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS COSAS ESTÁN MUCHAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN COSAS ESTÁN CAMBIANDO ENLA LA CAMBIANDO EN CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDO ENENLA LALA EN PRODUCCIÓN DELECHE, LECHE, PRODUCCIÓN DE PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DEDELECHE, LECHE, LECHE, DE NO SOLO ESTO...

NO NONOSOLO SOLO NO SOLOESTO...

ESTO...

SOLO ESTO... ESTO...

La nutrición lechera está evolucionando La nutrición lechera está evolucionando La Lanutrición La nutrición lechera lecheraestáestá evolucionando lechera evolucionando rápidamente. producción, no es el único rápidamente.

Lanutrición producción, yaLa no es el único está yaevolucionando rápidamente. rápidamente. rápidamente. producción, La producción, ya Lano ya no es el es único ely único ya nolaessalud el único objetivo, otros objetivos como y la objetivo, otrosLaobjetivos como laproducción, salud la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos otros como como la objetivos salud laambiente salud y lay lacomo la salud y la fertilidad de animales, o el medio ambiente fertilidad de los animales, o ellos medio fertilidad fertilidad fertilidad deigual de los los animales, animales, deigual o los elo medio el animales, medio ambiente ambiente o el medio ambiente se vuelven de importantes. se vuelven de importantes. se vuelven se vuelven seigual vuelven igual de importantes. de importantes. igual de importantes.

Lasclaves palabras claves Las palabras en la actualidad son: en la actualidad son: Las Las palabras palabras Las claves palabras claves en la en actualidad la claves actualidad en la actualidad son: • Optimizaciónson:son: • Optimización •• •Optimización • Optimización Optimización • Eficiencia Eficiencia •• •Eficiencia • Eficiencia Eficiencia • de costes Ahorro de costes Ahorro •• •Ahorro • Ahorro de Ahorro costes de costes de costes • Rendimiento Rendimiento •• •Rendimiento • Rendimiento Rendimiento • Calidad Calidad •• •Calidad • Calidad Calidad • Fertilidad Fertilidad •• •Fertilidad • Fertilidad Fertilidad • Salud Salud

• •Salud • Salud Salud • Medioambiente • Medioambiente • •Medioambiente • Medioambiente Medioambiente Estasdeben palabras Estas palabras formar partedeben de nuestroformar parte de nuestro Estas Estas palabras Estas palabras deben palabras deben formar formar parte deben parte de de nuestro nuestro formar parte de nuestro y ser nuestra meta. idioma yidioma ser nuestra meta. idioma idioma idioma y ser y ser nuestra nuestra ymeta. ser meta. nuestra meta. pretende proporcionar una nueva Kemin Kemin pretende proporcionar una nueva Kemin Kemin Kemin pretende proporcionar pretende proporcionar unauna proporcionar nueva nuevay para ello una tenemos nueva visión de visión de lapretende nutrición, y la paranutrición, ello tenemos visión visión de visión de la la nutrición, nutrición, de ser ylapara y nutrición, para ello ello tenemos tenemos y para ello tenemos como principal objetivo ser sus colaboradores. como principal objetivo sus colaboradores. como como principal como principal principal objetivo seruna ser sussus colaboradores. objetivo colaboradores. colaboradores.

Buscamos producción sostenible a la vez Buscamos una objetivo producción sostenible a la vezser sus Revise sus die Revise sus dietas, Kemin puede ayudarle.

Buscamos Buscamos Buscamos unauna producción producción sostenible sostenible producción a laauna vez la vez sostenible a la vez que competitiva, que tenga como resultado una que competitiva, que tengauna como resultado Revise Revise sus sus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede Revise ayudarle. ayudarle.sus dieta Ibérica Kemin Ibérica Tel 977 25 41 88 Kemin queque competitiva, que competitiva, competitiva, que que tenga tenga como resultado que resultado tenga unauna como resultado una alimentación más eficiente y rentable. alimentación más eficiente ycomo rentable.

Kemin Ibérica Ibérica TelTel 977977 25 25 41 41 88 88 Kemin Ibérica T alimentación alimentación alimentación másmás eficiente eficiente y rentable. más y rentable. eficiente yKemin rentable.

© Kemin Industries, © Kemin Inc. and its Industries, group of companies Inc. 2016. and All rights its group reserved. ® of™companies Trademarks of Kemin 2016.

Industries, AllInc., rights U.S.A. reserved.

MetaSmart® is a ® Trademark ™ Trademarks of Adisseo France S.A.S. of Kemin Industries, Inc., U.S.A.

® ® © Kemin © Kemin Industries, ©Industries, Kemin Inc. and Inc. Industries, itsand group its group of companies ofInc. companies 2016. and2016.

Allits rights All group rights reserved. reserved. of ®companies ™ Trademarks ® ™ Trademarks of 2016.

Kemin of Kemin Industries, All Industries, rights Inc., U.S.A. Inc., reserved.

U.S.A. MetaSmart MetaSmart ® is a Trademark ™ is aTrademarks Trademark of Adisseo of Adisseo France of France Kemin S.A.S.S.A.S. Industries, Inc., U.S.A. Met

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1

1

vacapinta001_publicidade_kemin.indd 291 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1

08/02/16 17:23

17/10/2018 14:12 08/02/16 08/02/16 17:2317:23

ENTREVISTA

JAVIER LÓPEZ

DIEGO MARTÍNEZ DEL OLMO

Kemin Industries (España)

Kemin Industries (España)

“os modelos de formulación danlles cada vez máis importancia aos requirimentos de cada aminoácido individualmente”

“utilizar metionina e lisina protexidas ruminalmente é case imprescindible”

Que nos achegan estes novos modelos de formulación dinámicos?

Achégannos moita maior precisión que os modelos estáticos. Un modelo dinámico ten en conta o pH do rume, a materia orgánica fermentada, a dispoñibilidade de nitróxeno…

Son moito máis exactos que os modelos anteriores.

No referente a aminoácidos, cales son as diferenzas entre o modelo Systali 2018 e o INRA 2007?

O modelo Systali incrementa os requirimentos en aminoácidos con respecto ao modelo INRA e, ao ser un modelo dinámico, tamén predí mellor os aminoácidos que proceden da proteína microbiana.

O modelo CNCPS 6,55 é un modelo empírico. Cales son as principais contribucións deste modelo no campo dos aminoácidos?

As dúas principais achegas son que valora os aminoácidos en función da relación de cada un deles coa enerxía e que proporciona unha eficiencia para cada aminoácido.

Por que cada vez os sistemas de formulación prestan máis atención aos requirimentos de aminoácidos individualmente e menos aos de proteína en sentido estrito?

Porque o aminoácido, o metabólito final da proteína, e os animais teñen requirimentos de aminoácidos, non de proteína en si, e os aminoácidos son nutrientes. Os modelos de formulación dan cada vez máis importancia aos requirimentos de cada aminoácido individualmente. É importante a formulación en aminoácidos nas nosas racións europeas?

Realmente si. Pódense definir moitas circunstancias que fan que isto sexa imprescindible, pero para nós máis, ao traballar con racións medias de proteína bruta como se formulan, sen poder utilizar proteínas de orixe animal. Para conseguir boa eficiencia, é imprescindible traballar con metionina e con lisina protexidas, ademais tendo en conta as políticas europeas de redución de excreción de nitróxeno, as tendencias de producir alimentos libres GMO e o reto de conseguir unha mellor distribución das proteínas de orixe alimen-

taria. Eu diría que utilizar metionina e lisina protexidas ruminalmente é case imprescindible.

Xa se leva traballando con metionina nas racións en Europa hai tempo. É realmente importante cubrir os requirimentos en lisina?

Si. Ao final son dous nutrientes. Hoxe todos os sistemas nutricionais, segundo se van actualizando nas súas diferentes versións, van resaltando a necesidade de cubrir non só metionina, senón tamén lisina. Tanto é así, que cando implantamos lisina en racións xa previamente balanceadas en metionina, o resultado final é mellor, non soamente en termos produtivos, senón tamén en termos funcionais para os animais, reprodución, mellor perfil metabólico etc.

Por que se debe traballar con suplementos protexidos ruminalmente?

Porque ningunha das fontes que podemos utilizar para formular racións ten o equilibrio correcto para poder chegar aos requirimentos de lisina e de metionina e manter o nivel adecuado que precisan os animais.

30 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_entrevistas_Kemin_galego_04.indd 30

19/10/2018 12:00

® UBAC Vacuna de subunidades frente a la mastitis clínica causada por Strep. uberis

TOMA EL CONTROL DEL STREP. UBERIS www.mastitisvaccination.com

UBAC®, emulsión inyectable para bovino. COMPOSICIÓN POR DOSIS: Ácido lipoteicoico (LTA) procedente del Componente de Adhesión del Biofilm (BAC) de Streptococcus uberis, cepa 5616 ≥ 1 UPR. Montanide ISA 907,1mg. Monofosforil lípido A (MPLA). INDICACIONES: Para la inmunización activa de vacas y novillas sanas con el fin de reducir la incidencia de infecciones clínicas intramamarias causadas por Streptococcus uberis, reducir el recuento de células somáticas en muestras de leche de cuarterones positivos de Streptococcus uberis y reducir las pérdidas de producción de leche causadas por las infecciones intramamarias por Streptococcus uberis. VIA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular. Dejar que la vacuna alcance una temperatura entre +15 °C y +25 °C antes de su administración. Agitar antes de usar. POSOLOGÍA: Administrar una dosis (2 ml) mediante inyección intramuscular profunda en los músculos del cuello de acuerdo con el siguiente programa de vacunación. Primera dosis aproximadamente 60 días antes de la fecha de parto prevista. Segunda dosis al menos 21 días antes de la fecha de parto prevista. Debe administrarse una tercera dosis unos 15 días después del parto. El programa de inmunización completo debe repetirse en cada gestación. EFECTOS SECUNDARIOS Y CONTRAINDICACIONES: La inflamación local de más de 5 cm de diámetro en el lugar de inyección es una reacción muy frecuente después de la administración de la vacuna.

Esta inflamación desaparecerá o su tamaño se reducirá notablemente en el plazo de 17 días después de la vacunación. No obstante, en algunos HIPRA casos la inflamación puede durar hasta 4 semanas. Se puede producir un aumento transitorio de la temperatura rectal (aumento medio de 1 ºC Avda. La Selva, 135 pero puede aumentar hasta 2 ºC en animales individuales) muy frecuentemente en las 24 horas posteriores a la inyección. TIEMPO DE ESPERA: Cero días. PRECAUCIONES ESPECIALES: Vacunar únicamente animales sanos. Puede utilizarse durante la gestación y la lactancia. Conservar y 17170 Amer (Girona) transportar refrigerado (entre 2 ºC y 8 ºC) y protegido de la luz. No congelar. Este medicamento veterinario contiene aceite mineral. Su inyección España accidental/autoinyección puede provocar dolor agudo e inflamación, en particular si se inyecta en una articulación o en un dedo, y en casos excepcionales podría provocar la pérdida del dedo afectado si no se proporciona atención médica urgente. En caso de inyectarse accidentalmente con este medicamento veterinario consulte urgentemente con un médico, incluso si solo se ha inyectado una cantidad muy pequeña, y lleve el prospecto consigo. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, diríjase de nuevo a un facultativo. PRESENTACIÓN: Caja Tel. (34) 972 43 06 60 de cartón con 20 viales de vidrio de 1 dosis (2 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 5 dosis (10 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 25 hipra@hipra.com dosis (50 ml). Caja de cartón con 1 vial de PET de 50 dosis (100 ml). NÚM. DE REGISTRO, TITULAR: LABORATORIOS HIPRA, S.A. Avda. la Selva, 135 17170- AMER (Girona) España Tel +34 972 430660. EU/2/18/227/001-004. Prescripción veterinaria. Use los medicamentos responsablewww.hipra.com mente.

vacapinta006_publicidade_hipra ubac.indd 31

22/10/2018 18:06

UBAC®, la primera vacuna contra el Streptococcus uberis

La Referencia en Prevención para Salud Animal

En vídeo

Hipra, laboratorio referente en investigación de salud animal, presentó el pasado 19 de septiembre en el Parador de Santiago de Compostela ante un centenar de veterinarios y profesionales del sector el primer medicamento preventivo contra las mastitis clínicas causadas por Streptococcus uberis.

Tras casi 10 años de investigación y desarrollo, la marca lanza al mercado, por primera vez a nivel internacional, una vacuna pionera para tomar el control contra las mastitis por Streptococcus uberis, uno de los patógenos cuya prevalencia está aumentando de manera importante.

Para hablar de su evolución y de la tendencia de aislamiento de este microorganismo, abrió la ronda de intervenciones Belén Pombo, responsable de análisis de muestras de mamitis en el Laboratorio Interprofesional Gallego de Análisis de Leche (Ligal). “En los últimos dos años se ha estabilizado un poco, pero desde 2014 hasta 2016 detectamos un repunte importante en la frecuencia de aislamiento del uberis”, apuntó.

Después del análisis de datos sobre la situación y evolución de estos patógenos en Galicia, Rafael Ortega, veterinario y responsable técnico de la vacuna Startvac de Hipra en Sudamérica, amplió el foco de atención y compartió con los asistentes pinceladas de lo que está pasando en otros lugares del mundo como Alemania, EE. UU., Reino Unido, Nueva Zelando o Latinoamérica.

Seguidamente, el veterinario responsable del servicio técnico del área norte de España, Iván Mato, fue el encargado de presentar todo el proceso de desarrollo de la vacuna, su fórmula y los resultados que se esperan de ella con base en las pruebas de campo ya realizadas.

vacapinta006_publirreportaxe_hipra.indd 32

Compuesta por el antígeno BAC, componente de la pared del Strep. uberis, y el adyuvante Hipramune® U, la vacuna UBAC® logró cumplir todos los objetivos marcados y con resultados relevantes: “Reduce las mastitis clínicas por uberis en un 52,5 %, los días con tratamiento antibiótico en un 56 % y las pérdidas de producción lechera por esta causa”.

El veterinario y responsable de Servicios Técnicos y Marketing de Rumiantes en Hipra España, Pere Ordis, finalizó el acto agradeciendo la asistencia de todos los presentes y destacando la importancia de este proyecto para su laboratorio ya que “nos encontrábamos con que una queja frecuente de veterinarios y ganaderos era su frustración ante las mastitis clínicas causadas por uberis, pues iban en aumento y se repetían una y otra vez. UBAC® es la única vacuna del mercado diseñada para luchar contra este patógeno”.

Belén Pombo: “Notamos un aumento de las resistencias, cada vez hay más y son más difíciles de curar”

22/10/2018 18:07

Iván Mato Hipra ¿Qué hace única a UBAC®?

UBAC® es la primera vacuna que se ha desarrollado específicamente frente al Streptococcus uberis. Esto es lo que la diferencia de cualquier otro producto disponible hasta el momento en el mercado. Es una vacuna de subunidades, una

vacuna tecnológica que incluye en su composición un antígeno común a todas las cepas de Streptococcus uberis y ofrece, por tanto, una protección heteróloga frente a cualquier infección procedente del ambiente.

¿Qué resultados podemos esperar de esta vacuna?

Lo que se ha demostrado es que se reduce en más de un 50 % la incidencia de mastitis clínicas durante la primera mitad de la lactación debidas a infección intramamaria por Streptococcus uberis. Disminuye las pérdidas de producción debidas a estas infecciones y, además, hemos visto que la vacunación con UBAC® incrementa la producción durante esa primera mitad de la lactación en las vacas vacunadas.

Económicamente es mucho más barato prevenir que curar, Además, ahora, la resistencia a los antibióticos es un tema candente a nivel europeo y seguramente nos va a traer muchas exigencias. Dentro de la prevención, Hipra es un referente del uso de vacunas preventivas.

Rafael Ortega Hipra ¿Qué aspectos considera más importantes de un plan de control de mamitis?

Durante muchos años se trabajó con los cuatro pilares básicos del control de mastitis: el cow confort o bienestar animal, la máquina de ordeño, la rutina de ordeño y la vaca en sí, el RCS a nivel individual vaca a vaca. Después de 40 años trabajando con este sistema, se amplió a muchos más puntos: monitorización, ordeñabilidad, obtención de más datos, etc., pero fundamentalmente, a día de hoy, el futuro es la prevención.

¿Cómo ve la evolución de la prevalencia de Streptococcus uberis?

Streptococcus uberis es un patógeno ambiental que durante las últimas décadas viene aumentando mucho su prevalencia y es un agente patógeno causante de mastitis clínicas muy importante.

Estamos hablando de entre 40 y 70 casos de mastitis por vaca y año.

Cuando yo me marché de Asturias, los días de tratamiento estaban en 3 o 5 y luego pasaron a 7 con antibiótico, iban perdiendo efecto.

Además, muchas vacas cronifican y repiten.

La herramienta que se presenta hoy se debe incluir dentro del Plan de calidad de la leche, va a minimizar muchísimo estos datos y dará unos resultados extraordinarios.

concretamente en un patógeno que nosotros consideramos muy importante, emergente y que está siendo ya el primer patógeno causante de mastitis en muchos países.

Pere Ordis Hipra ¿Qué significa para un laboratorio como HIPRA lanzar al mercado UBAC®?

UBAC® es un hito muy importante para nosotros. Hipra es el primer laboratorio a nivel mundial que es capaz de desarrollar y registrar una vacuna eficaz frente a Streptococcus uberis. Es el resultado de nueve años de investigación y de poner el foco en la prevención,

vacapinta006_publirreportaxe_hipra.indd 33

Ya tenían Startvac®… ¿Por qué ahora Strep. uberis?

En nuestras conversaciones con veterinarios y ganaderos como consecuencia de la introducción de Startvac® en el mercado, salió muy a menudo el concepto de la frustración que experimentan los veterinarios y ganaderos cuando tienen mastitis por uberis, que recurren, que necesitan tratamientos antibióticos repetidos y que no consiguen las tasas de curación que desearían.

Además de esto, vimos que la incidencia de uberis estaba aumentando y que era el claro candidato en el que poner el punto de mira en cuanto a la mastitis.

22/10/2018 18:07

a pé de pista

XXXIX CONCURSO NACIONAL DA RAZA FRISONA CONAFE 2018. XIXÓN (ASTURIAS)

En Vaca.tv

Koketa, a raíña do Nacional Badiola Atwood Koketa segue sendo a mellor vaca nacional e a gandería asturiana Badiola recolleu, grazas a ela, o título de vaca gran campiona por segundo ano consecutivo.

N

esta edición do certame nacional da raza frisona, que tivo lugar os días 29 e 30 de setembro, participaron un total de 40 ganderías e 128 animais.

O galego Xavier Álvarez Lastra foi o responsable de xulgar todos os animais que saíron á pista.

Entre as xatas e xovencas participantes, as dúas elixidas foron Casa Nova Sony Mc, copropiedade das ganderías Carro (A Coruña) e Rey de Miñotelo (Lugo), como xata campiona e Comas Novas Princes Delta, de El Campgran (Barcelona), como xovenca campiona. Esta última logrou impoñerse na gran final proclamándose xovenca gran campiona.

Ademais do de gran campiona, os premios máis esperados de vacas en lactación, vaca nova campiona, vaca intermedia campiona e vaca adulta campiona, foron para Badiola High Octane Elora, Badiola Airlift Kenda e Badiola Atwood Koketa, as tres da gandería Badiola, que tamén se alzou cos galardóns ao mellor rabaño e ao mellor criador.

O Principado de Asturias foi nomeado mellor autonomía e Adrián Entrecanales, Agapito Fernández e Germán Fernández acadaron a categoría de primeiro, segundo e terceiro mellor manexador, respectivamente.

34 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_aPeDePista_nacional_galego.indd 34

22/10/2018 18:08

a pé de pista

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 8 A 10 MESES

Cudaña Azalea Solomon

Cudaña (Cantabria)

XATAS DE 11 A 13 MESES

Flora Emilio Altea

Casa Flora (Asturias)

XATAS DE 14 A 16 MESES E XATA CAMPIONA

Casa Nova Sony Mc

Carro (A Coruña)-Rey de Miñotelo (Lugo)

XOVENCAS DE 17 A 19 MESES

Rey 782 Dalia Beemer

Rey de Miñotelo (Lugo)-Carro (A Coruña)

XOVENCAS DE 20 A 22 MESES

Gloria Solomon Irina

Gloria Holstein (Cantabria)

XOVENCAS DE 23 A 26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Comas Novas Princes Delta

El Campgran (Barcelona)

VACAS ATA 30 MESES

Flora Baily Chen Mahary ET

Casa Flora (Asturias)

VACAS DE 31 A 35 MESES E VACA NOVA CAMPIONA

Badiola High Octane Elora

Badiola (Asturias)

VACAS DE 36 A 41 MESES

Badiola Doorman Kawasaki

Badiola (Asturias)

VACAS DE 42 A 47 MESES

Badiola Atwood Megamirta

Badiola (Asturias)

Badiola Airlift Kenda

Badiola (Asturias)

Tezanillos Stanleycup Mirona

Tezanillos (Cantabria)

Llinde Ariel Jordan

Ceceño (Cantabria)

Badiola Atwood Koketa

Badiola (Asturias)

VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS VACAS CON 50.000 KG OU MÁIS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA MELLOR RABAÑO

Badiola (Asturias)

MELLOR CRIADOR

Badiola (Asturias)

MELLOR AUTONOMÍA

Asturias

MELLORES MANEXADORES

Adrián Entrecanales, Agapito Fernández e Germán Fernández

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 35

vacapinta006_aPeDePista_nacional_galego.indd 35

20/10/2018 01:52

a pé de pista

Carlos Méndez, homenaxeado polo seu impulso á mellora xenética O protagonista dun dos momentos máis emotivos do certame foi Carlos Méndez, recoñecido por Conafe como merecedor da distinción de socio de honor por reunir a súa figura as características propias do impulso á mellora xenética da raza frisona non só a nivel nacional, senón tamén internacional.

Xovenca gran campiona

Xata campiona

Vaca nova campiona

Vaca intermedia campiona Agapito Fernández, Adrián Entrecanales e Germán Fernández, mellores manexadores

Vaca gran campiona reserva

36 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_aPeDePista_nacional_galego.indd 36

20/10/2018 01:52

www.inatega.com

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. Leรณn. Spain Tl.: +34 987 213 172 - www.inatega.com vacapinta006_publicidade_gemex.indd 37

23/10/2018 12:11

A PÉ DE PISTA

CONCURSO NACIONAL DA RAZA PARDA. XIXÓN (ASTURIAS)

Xovenca campiona

Xata campiona

Triunfo de Himalaya no Nacional de Pardas No certame, organizado pola Asociación Nacional de Raza Parda, participaron uns sesenta animais de ganderías procedentes de Asturias, Cantabria e Castela e León.

O

Concurso Nacional da Raza Parda celebrouse o domingo 30 de setembro no marco da Agropec, a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras, no recinto feiral Luis Adaro, de Xixón.

Todas as vacas participantes foron xulgadas polo galego Xavier Álva-

rez Lastra e a palmada da vitoria recaeu en Himalaya, unha vaca de catro anos presentada por José María Rodríguez Rodríguez, de Siero (Asturias).

A xata campiona foi Casao Blooming Sara, de Roberto Manuel Cernuda Feito, de Luarca (Asturias), e a xovenca campiona, Estrella, da SAT El Ceñal, de Cangas de Onís (Asturias).

XVIII CAMPIONATO NACIONAL DE MANEXADORES CONAFE 2018. XIXÓN (ASTURIAS)

Avelino Souto

As futuras promesas, á pista

C

oa celebración do Concurso Nacional da Raza Frisona Conafe 2018 tamén tivo lugar a décimo oitava edición do Campionato Nacional de Manexadores, que se celebrou a tarde do sábado 29 de setembro.

Xavier Álvarez Lastra, xuíz do certame, elixiu a Avelino Souto (Pontevedra), Abel Carballo (Lugo) e Lorena Iglesia (Lugo) como mellores manexadores nas categorías sénior, júnior e infantil, respectivamente.

Abel Carballo

Lorena Iglesia

38 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_aPeDePista_razaParda_manexadores_galego_02.indd 38

30/10/2018 14:08

a pé de pista

O xoves 13 de setembro o ring do Space 2018 converteuse no epicentro dos concursos frisóns franceses ao acoller unha nova edición do Prim’Holstein Atlantique.

CONCURSO PRIM’HOLSTEIN ATLANTIQUE. RENNES (FRANCIA)

En Vaca.tv

Vaca nova campiona e gran campiona

Du Bon Vent Janna Cama triunfa no Space

O

belga Bruno Toussaint foi o xuíz encargado este ano de escoller a mellor vaca do concurso de entre os case 200 animais que desfilaron pola pista dende as 9:30 da mañá ata preto das 18:00 da tarde.

Finalmente, a que recibiu

Atalayuela Kampman Reinalda, a estrela de Los Pedroches

a palmada da vitoria foi Du Bon Vent Janna Cama, unha frisona de segunda lactación propiedade do Gaec Du Bon Vent (Morbihan), que ademais levou o título de campiona de vacas novas.

Tamén foron premiadas nos campionatos Bou’Lait

Lady-Roube, do Gaec Boulet (Pas-de-Calais), que se alzou co título de campiona de futuras promesas, e a gran campiona do ano pasado, Capj Irana, do Gaec Cabon (Finistère), que recibiu o premio de campiona de vacas adultas.

A maiores, recibiron os premios aos mellores ubres Wilt Elaya (Gaec Wilt), Jbtoullec Roxynice (Gaec Toullec) e Imperiale (Gaec Peucet) nas categorías de futuras promesas, vacas novas e vacas adultas, respectivamente.

XI USÍAS HOLSTEINS. DOS TORRES (CÓRDOBA)

A

localidade andaluza de Dos Torres acolleu os días 19 e 20 de outubro a décimo primeira edición do Usías Holsteins, no que participaron uns oitenta animais de 13 ganderías da comarca de Valle de los Pedroches.

O xuíz catalán Pol Collell foi o responsable de decidir as dúas palmadas da vitoria máis esperadas. H. Tobías Solomon AM Adena, copropiedade da gandería Huerta Los Tobías (Dos Torres), Alberto Medina e Planillo Holstein, proclamouse xovenca gran campiona

tras impoñerse á xovenca campiona, Cruce MN Chato Albina, de El Cruce (Añora). A medianoite, como xa vén sendo habitual neste certame, Atalayuela Kampman Reinalda, copropiedade das ganderías El Cruce e Atalayuela (Alcaracejos) converteuse na vaca gran campiona.

Xovenca gran campiona

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 39

vacapinta006_apedepista_space_galego_03.indd 39

23/10/2018 12:04

a pé de pista

IV CONCURSO OPEN AGROSEMANA DA RAZA HOLSTEIN-FRISIA. PÓVOA DE VARZIM (PORTUGAL)

En Vaca.tv

Vaca gran campiona

Dobre vitoria para Vilas Boas & Pereira na AgroSemana O xuíz canadense Ryan Corrigan decantouse por dúas femias da gandería de Manel Pereira para convertelas en xovenca gran campiona e vaca gran campiona do torneo, respectivamente.

A

rredor de 110 animais procedentes de catorce explotacións do norte e o centro de Portugal déronse cita do 30 de agosto ao 2 de setembro no Espazo AGROS de Póvoa de Varzim para competir na cuarta edición do Concurso Open AgroSemana da Raza Holstein-Frisia.

A gandería Vilas Boas & Pereira fíxose cos premios principais das seccións de xatas e xovencas.

Pereira Elude Dinura foi merecedora dos títulos de xata campiona e gran campiona e Pereira Byway-MB Stanley 6, do de xovenca

campiona. Consecuentemente, a distinción de mellor criador tamén recaeu nesta explotación ponte-limense.

Nas seccións de vacas, o abano de galardóns foi máis amplo. A gandería de Norberto Gonçalves, Encanto Natural, logrou os títulos de vaca intermedia campiona, vaca adulta campiona e mellor conxunto, namentres que a de Manel Pereira obtivo os de vaca nova campiona e gran campiona, que recaeron en Pereira Archival M&M Camilla.

A explotación de Manuel

Xata campiona e gran campiona

Tavares Rebimbas Sousa e Herdeiros tamén conseguiu un oco no palmarés ao acadar o premio de mellor ubre grazas á súa frisona de cinco anos Seaver 02334.

Ryan Corrigan tamén valorou o bo facer na pista das futuras promesas do sector, que protagonizaron unha exhibición de pequenos manexadores na que todos foron campións.

Detalle do mellor ubre do concurso

40 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_aPeDePista_Agrosemana_galego_02.indd 40

22/10/2018 14:30

a pé de pista

DistribuiDores PArA esPAñA y PortugAl

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Vaca adulta campiona e reserva gran campiona

O premio de mellor conxunto recaeu en Encanto Natural

*FiNANCiACiÓ

ses N 0% – 24 Me

Patentado en Alemania.

Vaca intermedia campiona

el autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución españa: Formada por 25 puntos de servicio

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238

Xovenca campiona

Comercial: info@fondrigomaquinaria.com recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 41

vacapinta006_aPeDePista_Agrosemana_galego_02.indd 41

19/10/2018 12:05

a pé de pista

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 6 A 9 MESES

Pereira Jacoby Camelia

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

XATAS DE 10 A 12 MESES

Senras Faneca Porche

SenrasDairy (Vila Nova de Famalicão)

XATAS DE 13 A 15 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Pereira Elude Dinura

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

XOVENCAS DE 16 A 18 MESES

Encanto Sneaker 541

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Pereira Byway-MB Stanley 6

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

Pereira Octane Celeste

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

XOVENCAS DE 19 A 22 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 23 A 27 MESES MELLOR CRIADOR VACAS ATA 30 MESES

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima) QL Mada 0219

Qualileite (Ovar)

Pereira Archival M&M Camilla

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

VACAS DE 3 ANOS

Senras Gifian Pandora

SenrasDairy (Vila Nova de Famalicão)

VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

Encanto Atwood 405

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Encanto Sid 362

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Senras Garrett Tania

SenrasDairy (Vila Nova de Famalicão)

Seaver 02334

Manuel Tavares Rebimbas Sousa e Herdeiros (Murtosa)

VACAS DE 30 A 36 MESES, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

VACAS DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACAS DE MÁIS DE 6 ANOS MELLOR UBRE MELLOR CONXUNTO

Vilas Boas & Pereira recibiu o galardón de mellor criador

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Senras Gifian Pandora, vaca intermedia subcampiona

Foto de familia dos novos manexadores

42 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_aPeDePista_Agrosemana_galego_02.indd 42

19/10/2018 12:06

Internacional

Rennes, capital mundial da gandería Do 11 ao 14 de setembro a cidade francesa de Rennes converteuse na sede da trixésimo segunda edición do Space, unha cita anual na que se expoñen as novidades técnicas relacionadas co sector e que congrega milleiros de expositores e asistentes.

X

a é tradición: a segunda semana de setembro o mundo agrogandeiro mira cara a terras francesas e expositores de todo o mundo desprázanse ata alí para amosar ante colegas e posibles clientes os seus produtos estrela. O bo tempo contribuíu a que a afluencia de público fose máis que notable nesta edición na que, como vén sendo tamén habitual, o fío condutor foi a innovación no sector. Deste xeito, os 1.410 expositores procedentes de 42 países tiveron a oportunidade de darse a coñecer ante as máis de 108.000 persoas que visitaron a feira ao longo dos seus catro días de duración.

UN CRECEMENTO GRADUAL Botando a vista atrás, como adoita acontecer sempre, tampouco para o Space foi fácil comezar a andar. Así nolo explicou Amondine Leroux, a encargada da Área de Desenvolvemento Internacional do Space, que destacou o reto que supuxo elixir no seu momento como lugar de celebración a capital da Bretaña: “Cando comezou o Space, parecía unha idea tola organizar un evento así en Rennes, e non en París”, conta. Porén, tres décadas atrás, na súa primeira edición, o Space xa contou con 300 expositores que, pouco a pouco, foron en aumento. En paralelo ao crecemento da feira, tamén medraron as súas aspiracións que, tal e como nos conta Leroux, están cada vez máis orientadas a facerse un oco

no panorama internacional: “Estamos potenciando o ámbito internacional, sempre buscamos traer máis e máis visitantes a Rennes!”.

Consolidada dende hai xa anos como unha feira de referencia, o grupo de traballo que fai posible o seu desenvolvemento é reducido pero moi eficaz: “Somos un equipo de sete persoas que traballamos durante todo o ano na organización, cada un coa súa función e os seus obxectivos.

Penso que esa é a clave para poder sacar as cousas adiante”, di Amondine, e engade: “O Space permite ver as novidades do sector, novos equipamentos e novas reflexións sobre o futuro da gandería, por iso o que queremos é que a xente que nos visite volva para a casa con novas perspectivas e novos proxectos”.

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 43

vacapinta006_actualidade_Space_galego_02.indd 43

19/10/2018 12:08

Internacional

Foto de familia durante o Innov’Space 2018

”Queremos que a xente que nos visite volva para a casa con novas perspectivas e NOVOS PROXECTOS”

Chevalier xunto ao seu galardón

A INNOVACIÓN, O FÍO CONDUTOR Dous foron os grandes eventos relacionados coas innovacións neste Space 2018: o L’Espace pour Demain, no que se deron a coñecer distintas solucións e modificacións que contribuirán a mellorar as condicións de traballo dos gandeiros, e a entrega dos premios Innov’Space 2018, no cal un xurado multidisciplinar analizou de maneira exhaustiva cada unha das 39 propostas premiadas ata dar con aquelas que mostrasen as novidades máis interesantes para este ano, as cales recibiron a mención de honor. Tratouse dos seguintes produtos: Well Floor (de Fournier), Surlock (de Jourdain), Lavicole (de Rabaud), SenseTime eSense Flex Tag (de Evolution a través de SRC by Allflex) e a válvula de alimentación PV4 (de WEDA).

Alain Chevallier, de Evolution, explica as implicacións deste recoñecemento: “O Innov’Space permítenos un maior desenvolvemento comercial do produto. Fará que se interesen por el os gandeiros que ao mellor ata o momento estaban buscando solucións similares a esta”.

Entre os 39 elixidos deste ano atópase o grupo español Tatoma, que foi premiado polo seu sistema Hydroshift para os remolques de alimentación.

O responsable de i+D da empresa, Ramón Mallada, falounos tamén deste galardón: “Foi unha satisfacción porque é un produto no que levamos traballando un par de anos e que nos dean un premio en Francia, que non é a nosa casa, pois é un orgullo, máis aínda cando sabemos que este produto cumpre coas necesidades dos agricultores e dos gandeiros”, admite.

O grupo Tatoma, premiado polo sistema Hydroshift

Representación hispanofrancesa de Easy-Covering

44 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_actualidade_Space_galego_02.indd 44

19/10/2018 12:08

Internacional

”Que nos dean un premio en Francia, que non é a nosa casa, é un orgullo”

A GRANXA DO SPACE

Estiveron presentes máis de 500 bovinos de 13 razas

A gandería Du Bon Vent celebrou o seu triunfo no Prim’Holstein

En paralelo a todo isto, o pavillón 1 da feira foi un ano máis o escenario da granxa do Space, na que desta volta se congregaron 550 bovinos de 13 razas diferentes e dunha calidade excepcional.

Celebráronse os seguintes concursos de razas bovinas: o Concurso Nacional de Parthenais (que se organizaba por primeira vez); os concursos interrexionais de Rouge des Prés, de Limusina, de Rubia de Aquitania, de Salers, de Charolesa, de Normanda, de Pie Rouge, de Montbeliarde, de Simmental, de Parda e de Jersey, e o Trofeo France Prim’Holstein.

Tamén tivo lugar unha nova edición da Poxa de Gando de Elite organizada por Evolution, a única de toda Europa na que estiveron presentes 6 razas diferentes: a Prim’Holstein, a Normanda, a Jersey, a Montbeliarde, a Pie Rouge e a Brune. Puxéronse á venda un total de 30 animais e foi a raza Holstein a que tivo maior presenza, cun total de 15 femias inscritas.

O responsable da selección destes animais, Fréderic Lagoute, salientou os elevados índices xenéticos dos exemplares, algúns deles por riba dos 200 puntos de ISU (índice francés) ou dos 1.800 de GTPI (índice americano). Ademais, co fin de garantir a xenética futura, todas femias, que superaban os 5.000 euros de media de prezo de saída, incluían un contrato con Evolution para a produción de embrións.

A guinda desta macroxuntanza animal púxoa o Trofeo France Prim’Holstein o xoves 14, celebrado na pista do pavillón central e no que resultou vaca gran campiona Du Bon Vent Janna Cama, do Gaec du Bon Vent.

Tras botar o peche a esta edición, a organización fai un balance máis que positivo e xa comezou a cavilar na seguinte. Tomen nota: do 10 ao 13 de setembro de 2019 Rennes converterase, un ano máis, na capital mundial da gandería!

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 45

vacapinta006_actualidade_Space_galego_02.indd 45

19/10/2018 12:08

CINCUENTA MÁQUINAS LELY ARRINCAN A MUXIR EN GALICIA EN 2018 Lely crece con paso firme en Galicia. Mellora o seu servizo cunha nova sede na Coruña e amplía a súa gama de produtos co inicio da comercialización do Lely Vector. Ademais, o robot de muxido alcanza récord de vendas en 2018 cunhas perspectivas comerciais moi boas para 2019 da man do Lely Astronaut A5.

2018: O MELLOR ANO COMERCIAL DE LELY EN GALICIA Ao longo deste ano, 50 robots de muxido Lely poranse en funcionamento nun total de 39 granxas. Entre eles podemos destacar máquinas novas dos modelos A4 e A5, pero tamén robots reacondicionados, principalmente do modelo A3. A calidade e os bos resultados do reacondicionamento Lely dispararon este mercado, chegando a supoñer o 35 % das máquinas vendidas este ano. As instalacións céntranse en Lugo, con 22 granxas, e na Coruña e Pontevedra, con 17.

VEndas robots lely galicia 60

50

50 40 30

33 27 18

20

10

10 0

2014

2015

2016

2017

2018

Polo tamaño das granxas, destacan a SAT A Campa (Curtis), con 4 robots Lely A5 instalados en 2018 e os 4 restantes que se instalarán na primavera de 2019; a gandería Ramos (Vimianzo), con 3 robots; a gandería Queirugueira SL, tamén con 3, e Landeira SC (Negreira), con outros 3 robots.

2019, ANO DE NOVIDADES

LELY VECTOR Lely inicia a comercialización en España do sistema de alimentación automático Lely Vector, o cal se presentará na feira Gandagro 2019. En paralelo a esta presentación, instalarase a primeira máquina Lely Vector na gandería Caravillas SL (Taboada).

LELY ASTRONAUT A5 No ano 2018 lanzouse ao mercado esta revolucionaria máquina e en 2019 vaise poder ver a pleno rendemento esta marabilla da enxeñería que está chamada a liderar o muxido automático nos próximos 5 anos.

NOVA SEDE DE LELY NA CORUÑA O crecemento espectacular de Lely en Galicia obriga a investir en máis medios humanos e materiais. Na provincia da Coruña moxen xa máis de 70 robots Lely. Para manter un servizo máis próximo ao gandeiro, Lely habilita para Galicia unha segunda sede no concello coruñés de Ordes.

vacapinta006_publirreportaje_lely_galego.indd 46

22/10/2018 18:48

ES14001-DE

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes. Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

vacapinta006_publirreportaje_lely_galego.indd 47

ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

20/10/2018 01:56

31-Jan-14 09:19:30

INTERNACIONAL

GAEC DU CHAMP AUBRY. HÉNON, COSTAS DE ARMOR (BRETAÑA, FRANCIA)

Anthony xunto a súa muller, Élodie; a súa filla, Jeanne, e o seu pai, Raymond

Un traballo a tres bandas Élodie e Anthony Tardivel son o matrimonio propietario desta explotación da Bretaña francesa que visitamos o pasado mes de setembro aproveitando a nosa viaxe a Rennes para cubrir o Space 2018. A continuación, os Tardivel ábrennos as portas da súa casa para facernos un tour pola granxa e falarnos da súa filosofía de traballo. On y va!

S

e viaxamos cara ao norte, na zona bretoa de Francia atopamos Hénon, un curruncho verde e tranquilo no departamento das Costas de Armor que se asemella máis á nosa Galicia agrogandeira que á Francia cosmopolita que se lles adoita vender aos estranxeiros. Ata alí nos desprazamos para coñecer o GAEC du Champ Aubry, propiedade do matrimonio Tardivel.

Localización: Hénon (Bretaña francesa) N.° total de animais: 200 Vacas en muxidura: 80 Media de produción actual: 35 litros vaca/día Porcentaxe de graxa: 4,2 % Porcentaxe de proteína: 3,2 % RCS: 180.000 ucf/ml Superficie agrícola: 100 ha Taxa de partos da explotación: 85 ao ano Prezo do leite: 320 €/tonelada

Os pais de Anthony empezaron coa produción leiteira en 1980 e, pouco tempo despois, comezaron a empregar unha sala de muxido de oito puntos. En 2002, pais e fillo asociáronse e, dous anos despois, estrearon unha nova nave (na que seguen na actualidade) cun rabaño maior. Dende entón, o rabaño non deixou de aumentar e, en paralelo, tamén creceron ata os doce puntos de muxido. En 2009 xubilouse o pai

de Anthony e, en 2016, seguiuno a súa nai, momento no que Élodie se incorporou á asociación. Poucos meses despois, substituíron a sala de muxido polo robot co que seguen a traballar a día de hoxe.

Nesta granxa non teñen habitualmente ningún empregado, mais durante a nosa visita levaban un par de meses con Michel, un traballador que estaba substituíndo a Élodie, que se atopaba de baixa por maternidade. Por motivos coma este, a MSA (a seguridade social agrícola) ofrece un servizo de substitución que, por exemplo, no caso da maternidade cobre ata 16 semanas de permiso.

EN CIFRAS Na actualidade, no GAEC du Champ Aubry teñen arredor de 200 animais. Están muxindo unha media de 80 vacas e dispoñen dunha cota de 850.000 litros. Están preto dos 2,5 muxidos ao día e a media de produción é duns 35 litros vaca/día, cunha porcentaxe de graxa do 4,2 % e de proteína do 3,2 %. O reconto de células somáticas está nas 180.000 ufc/ml. O custo de produción do leite é duns 274 euros e véndenllo a Triskalia, unha filial do grupo Laïta, a cal ao longo do ano lles paga arredor de 320 euros/tonelada (calidades incluídas).

48 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_nagranxa_bretanha_galego.indd 48

19/10/2018 12:10

INTERNACIONAL

dende 2016 traballan con robot de muxido

A ORGANIZACIÓN DO RABAÑO No referente á distribución da granxa, a nave conta cun patio central no que teñen todos os animais en produción. As xatas, nun aparte, están separadas en boxes ata as dez semanas e as xovencas están divididas en dous grupos: as máis novas

(ata os 14 meses) por unha banda e, por outra, as inseminadas e pendentes de inseminar, ambos os dous grupos en cama de palla. En canto ás vacas secas, téñenas fóra da nave durante os meses cálidos e, no inverno, en estabulación permanente, tamén sobre palla.

SUPERABLE

T4.75 ENCILLAMENTE

IN

> Motor Common Rail de 75CV > Inversor bajo el volante > TDF 540/540E conexión servoasistida > Velocidad máxima 40 km/h > Sistema hidráulico doble bomba > Elevador con Lift-O-matic y dos distribuidores hidráulicos > Cabina plana con aire acondicionado

BTS

Distribúen a ración dúas veces ao día

No GAEC du Champ Aubry contan cunha zona para os silos e cunha fosa de xurro situada na saída traseira da nave. Ademais, dende 2016, traballan con robot de muxido, un cambio na súa rutina co que están máis que satisfeitos: “Temos sete anos de amortización para o robot, pero estamos moi contentos. As nosas condicións melloraron en termos de flexibilidade do traballo, de organización e de resultados, xa que estamos producindo 100.000 litros ao ano máis do previsto”, cóntanos Anthony.

lubricantes

Consulte a concesionarios oficiales de la red New Holland. Validez hasta el 31/12/2018.

S

LA MEJOR PARA TU E

OLUCION PLOTACION

29.900

E

SERVICE 00800 64 111 111*

ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7.

IVA

*La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.com

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 49

vacapinta006_nagranxa_bretanha_galego.indd 49

19/10/2018 12:10

INTERNACIONAL

Ventiladores no patio de produción

Élodie, aínda de baixa, pasea a cativa pola nave

Están combinando a palla e as camas de caucho

Neste negocio danlle especial importancia ao benestar, tanto ao seu propio como ao dos seus animais, polo que teñen instalados ventiladores e cepillos rotativos no patio das de produción, onde agora están apostando polas camas de caucho. Tamén pensando na saúde do rabaño, cando o terreo non está excesivamente húmido (de abril a novembro) sácanos todos os días dúas horas ao pasto.

DISTRIBUCIÓN DO TERREO E DAS RACIÓNS Son propietarios de 100 hectáreas de terreo que dividen para o cultivo de millo (entre 42 e 45 hectáreas), cereal, principalmente cebada e triticale (45 hectáreas), e herba (o resto).

Contan con maquinaria para realizar eles mesmos a maior parte das tarefas agrarias, como por exemplo a recollida do cereal. Para outros labores, como o baleirado da fosa

dos xurros, contratan unha empresa externa que llelo retira e esparexe polos seus terreos. Forman parte ademais dunha CUMA coa que fan tarefas como a do ensilado.

En canto á alimentación, a ración das vacas en lactación, que se complementa no robot con penso e se distribúe dúas veces ao día (mañá e tarde), está composta por unha base de silo millo durante todo o ano. No inverno, cando están en estabulación permanente, subminístraselles ademais rulos de herba prehenificada e corrector.

Durante a primavera e o verán as xovencas e as vacas secas aliméntanse do pasto, que se complementa cun pouco de ensilado de millo e de herba seca. O resto do ano, ao estar en estabulación permanente, auméntanlles a cantidade de ensilado de millo e de herba seca e engaden o corrector.

cada seis meses, o técnico, o inseminador e o gandeiro teñen unha reunión para corrixir posibles problemas

A recría recibe calostro durante os catro primeiros días e, despois, leite en po dez semanas. Dende ese momento e ata os seis meses a base da súa alimentación é o penso de iniciación. Posteriormente, subminístraselles, en proporción coa súa idade, millo, corrector e minerais pola mañá e, pola tarde, herba seca.

50 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_nagranxa_bretanha_galego.indd 50

19/10/2018 12:10

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años.

GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 3 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW.

En vídeo

Un caso real: Aldapa SC (Urritzola-Galain. Navarra)

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vacapinta005_publicidade_etxeholz.indd 51

17/10/2018 14:29

INTERNACIONAL As vacas de produción están xuntas nun patio

“Imos dicir que non está tan mal, porque nos gusta o noso traballo, pero o certo é que a conxuntura actual é complicada”

A recría está en boxes ata as 10 semanas

REPRODUCIÓN E XENÉTICA CON EVOLUTION A cooperativa Evolution é a que lles xestiona todo o relacionado coa xenética e a reprodución e failles un seguimento continuado do seu rabaño.

Revisan cada femia periodicamente a fin de analizar o seu estado e poder chegar a acadar os índices máis altos do ISU (Index Synthèse Unique, o índice xenético francés). No caso concreto desta granxa, préstanlles especial atención ás patas e á saúde do ubre, fundamental ao traballar con robot.

Todas as xovencas da explotación están xenotipadas, o que lles permite realizar o plan de acoplamentos e empregar con elas o seme sexado.

Dentro dos acoplamentos, estes gan-

deiros están potenciando o xene acorne, polo que utilizan os touros de Evolution sen cornos, que poden ser homocigotos ou heterocigotos.

Véndenlle da orde de 15 xovencas preñadas ao ano a esta cooperativa.

Evolution ten un negocio bastante notable no relativo á recría: venden unhas 20.000 cabezas por ano, das que destinan 10.000 á exportación e, desas, arredor de 5.000 son enviadas a España.

A porcentaxe de recría coa que se quedan é do 30 % e a media de partos da explotación, de 85 ao ano. Inseminan as xovencas aos 16 meses a celo natural e, dende hai catro anos, están mantendo unha media de inseminacións por preñez do 1,4.

Anthony e o seu técnico, Bernard

52 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_nagranxa_bretanha_galego.indd 52

19/10/2018 12:10

Cultivando la innovación Timac AGRO lanza al mercado una línea de productos Activadores de las Defensas. Gracias a su complejo TEC están espacialmente indicados para fortalecer el sistema inmune de los animales

Activa las defensas en periodos de estrés Ayuda a mantener los recuentos de células somáticas bajos Mejora el estado general de los animales

Activa las defensas para prevenir mastitis Mejora el recuento de células somáticas Recupera el funcionamiento fisiológico de la ubre Recupera la producción de leche

@timacagroespaña

www.timacagro.es

email: timacagro@timacagro.es

pub_hipra.indd 53

20/10/2018 01:58

INTERNACIONAL Véndenlle o 70 % da recría á cooperativa

O SECTOR EN FRANCIA

No verán sacan os animais un par de horas ao pasto

A MISIÓN DA COOPERATIVA Cada explotación xestionada por Evolution, a cooperativa máis grande de Francia, ten asignado un técnico e un inseminador que os visita periodicamente para analizar a situación dos animais e, en función das condicións do rabaño e dos obxectivos técnicos e económicos dos gandeiros, a empresa proponlles unha serie de touros e encárgase de facerlles os acoplamentos. Deste xeito, cada seis meses, o técnico, o inseminador e o gandeiro teñen unha reunión para corrixir posibles problemas e revisar o correcto desenvolvemento do rabaño: “O que buscamos é ter unha vaca equilibrada, polo que traballamos nos puntos

máis importantes simultaneamente. Non se trata de centrarnos só en mellorar a produción, ou a morfoloxía, senón en conseguir unha mellora xeral do animal”, explica Bernard Raguenes, o técnico do GAEC du Champ Aubry.

No caso desta granxa, empregan o avisador de partos Smart Bell, un produto desta compañía que resultou ser un dos premiados coas tres estrelas do Innov’Space deste ano debido á súa eficacia e facilidade de utilización para o gandeiro, que pode recibir no seu teléfono móbil as alertas de partos da explotación.

Ao preguntarlles pola situación do sector lácteo en Francia, dubidan un intre antes de contestar: “Imos dicir que non está tan mal, porque nos gusta o noso traballo, pero o certo é que a conxuntura actual é complicada”. Como acontece tamén aquí, o prezo que perciben polo leite resúltalles insuficiente en comparación co custo de producilo, mais así e todo están bastante satisfeitos co desenvolvemento do seu negocio familiar.

A recente ampliación da familia é un dos motivos polos que non participan polo de agora en concursos. “Non podemos. Os concursos requiren dun tempo do que, polo momento, non dispoñemos”, din. Anthony explica que neste GAEC prefiren traballar sobre a mellora global do rabaño e non centrar esforzos nun grupo de animais concreto, pero, así e todo, destacan que si dispoñen de animais que poderían participar perfectamente nalgún certame deste tipo.

Para o matrimonio Tardivel aínda é moi cedo para comezar a falar de traspaso xeracional, e non é para menos, xa que a cativa non tiña máis que tres meses no momento da nosa entrevista, pero si teñen claro que, se seguen a ampliar a explotación, non será pensando necesariamente en legárllela aos seus fillos: “Imos seguir traballando para que os nosos fillos poidan desenvolverse nos campos que queiran, non imos transmitirlles obrigatoriamente a explotación. Aínda que se queren facelo… adiante!”, aseguran.

54 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_nagranxa_bretanha_galego.indd 54

19/10/2018 12:11

vacapinta005_publicidade_syngenta_galego.indd 55

17/10/2018 14:30

Manuel Iglesias Canda, José Ramón García Iglesias e José Ramón Iglesias Canda, os tres socios de SAT O Chope

SAT O Chope, exemplo de adaptación ao robot Explotación: SAT O Chope (Escuadro, Silleda) Que sala tiñan antes de instalar os robots?

Tiñamos unha sala DeLaval 2x8 de muxido traseiro, onde muxiamos os mesmos animais que agora porque a capacidade do establo é para 210 cornadizas e 215 cubículos. Xa estabamos ao límite.

Por que se decidiron a cambiar da sala ao robot?

Nós xa hai anos que tiñamos claro que queriamos poñer robot. A idea básica era conseguir un pouquiño máis de produción e facer un terceiro muxido. Ese terceiro muxido en sala non o queriamos facer, iso si que o tiñamos claro todos.

Como planificaron o proceso de instalación do robot?

A idea primeira era poñer tres máquinas, pero cando empezamos a mirar, vimos que iamos ir moi xustos, sobre todo para a adaptación. Ao final decidímonos a meter catro máquinas e a facelo en dúas fases para que ese proceso de adaptación fose un pouco máis fácil, tanto para os animais como para nós.

Xa que tiñamos dúas persoas que se dedicaban ao muxido, propuxémonos facer a primeira fase no inverno para que nós, os tres socios, tivésemos máis tempo para dedicarlle ao robot.

A primeira fase botou a andar o 20 de febreiro do 2018 con 100 animais ata o 14 de agosto, que comezamos coa segunda.

Como as construcións as fixemos tamén nós, fomos facendo a primeira fase no primeiro inverno e no verán aproveitamos para facer a segunda fase.

As vacas que daban máis leite foron as que comezaron na primeira fase de adaptación para ir facendo xa o terceiro muxido e tratar de sacar máis produción. Deixamos as de máis tempo de xestación e menos leite na sala; unha, porque

vacapinta006_publirreportaxe_geaChope_galego.indd 56

Animais en total: 426 Vacas en produción: 192 Media de produción anual: 39,9 litros/vaca/día Media de muxidos actual: 3,1 Graxa: 3,76 % Proteína: 3,22 % RCS: 204.000 nos levaba menos tempo facer o muxido, e outra, porque nos parecía que as vacas con menos leite ían ser máis difíciles de adaptar ao robot.

Na primeira fase seguimos os protocolos que nos recomendou GEA. Durante 15 días fixemos adaptación en penso, só penso e, a partir dos 15 días, empezamos a muxir. O primeiro día comezamos muxindo 70 animais; o segundo, metemos 10 máis, e o terceiro día pasamos a 100 animais.

Arrancar dúas máquinas con 100 animais supuxo que os primeiros días estivésemos continuamente metendo vacas para romperlles a rutina dos dous muxidos, mañá e tarde. O que intentamos facer foi realizar os máximos muxidos posibles todos os días para que perdesen esa rutina, que elas se acostumasen a muxirse a calquera hora do día. Estivemos durante tres semanas facendo este protocolo, chegamos a muxir todas as vacas cada seis horas. Creo que isto facilitou unha

22/10/2018 14:31

adaptación máis fácil, porque a partir da terceira semana xa as deixamos dende as doce da noite ata as seis da mañá sen vixilancia, deixámoslles seis horas de marxe para que as que viñan soas, así o fixeran. A partir do mes quedaron absolutamente soas de noite e, aos dous meses, xa se notou un cambio importante nos animais, pois xa a maioría viñan sós.

Na segunda fase, eu creo que entre a nosa experiencia e que os animais xa estaban acostumados aos ruídos deste outro lote, foi todo máis rápido. Estiveron tres días con penso, logo muxido e a verdade é que, a partir do mes, estaba todo rodado.

Como se prepararon vostedes, como gandeiros, para ese cambio?

Como dende hai anos tiñamos claro que queriamos instalar o robot, fomos preparando a explotación con tempo para este sistema de muxido. Visitamos moitas granxas robotizadas, falamos con moitos gandeiros que traballaban con robot, intentamos coñecer os problemas que eles tivesen, dende o ano 2010 utilizamos touros cuxas probas marcasen a súa aptitude para robot, colocamos unhas estacións de penso para que as vacas se fosen acostumando a comer nos boxes… Estas foron algunhas das claves que nos axudaron a botar a andar isto.

Un punto importante foi coñecer os problemas doutros gandeiros, o que sufriron, sobre todo nos dous primeiros meses, estar preparado para saber que o primeiro mes hai que estar dispoñible as 24 horas, que ten que haber alguén na granxa. É fácil dicilo, pero ser constante e estar dispoñible as 24 horas durante un mes, non é tan fácil. Nós tiñamos a vantaxe de ser tres socios e mentalizámonos para traballar 30 días con quendas de 8 horas cada un. Para nós foi bastante levadío.

Cando a xente vén visitarnos aquí, eu sempre digo que se deben ver 20 ou 30 explotacións para coñecer os verdadeiros problemas.

Que diferenzas notaron co cambio?

Dános moita máis liberdade para facer outras cousas que antes quedaban sen facer. Chegamos á granxa ás sete e hai días que ás oito temos xa feitos os atrasos e muxidas as acabadas de parir, co cal tes tempo para outras cousas. Ademais da liberdade de horarios que che da, polas mañás adoitamos ser constantes, pero polas tardes ou as fins de semana vés antes, porque queres marchar pronto, ou vés máis tarde. Non pasa nada, sabes que vas ter tres ou catro animais que van estar atrasados, pero a gran maioría do rabaño está funcionando perfectamente.

Tanto é así que no lote da primeira fase, agora mesmo tan só temos unha vaca que traer, porque non vén, e dúas ás que temos marcadas para muxido manual porque patexan e non teñen permiso de entrada, só se moxen cando estamos nós aquí.

Nos animais da segunda fase, aínda tendo vacas acabadas de parir que non estan acostumadas ao robot, temos un total de 90 vacas e non chegan a 10 os animais que temos que ir buscar ao día.

Tras a fase de adaptación, que valoración fan do cambio?

Estamos moi contentos pola liberdade que nos dá. Creo que ata se creou un pouquiño de mellor ambiente na empresa porque temos máis comunicación. Agora hai unha relación máis fluída entre nós, entre os traballadores, e psicoloxicamente tamén creo que o traballo axuda moito. Non é o mesmo ir buscar un animal que estar durante sete horas colocando tetoeiras, un traballo fisicamente moi esixente tamén.

En canto aos animais, mentres que non puxemos a segunda fase, notabamos que os dous grupos se comportaban completamente diferente. No grupo do robot estaban moito máis tranquilos, nós estabamos polo medio e nin se inmutaban; pola contra, os do lote da sala poñíanse máis nerviosos cando vían a nosa presenza alí no medio. O persoal era o mesmo, movéndonos no mesmo ambiente, pero eles notaban que cada vez que iamos ao medio deles os iamos molestar por algo. En cambio, no lote do robot os animais están completamente tranquilos.

Por que se decidiron por GEA? Houbo varias razóns. Por cuestións técnicas da máquina que nos gustaban máis: o poder separar o leite por cuartos, o facer un muxido en liña completamente baixa, o facerse cun baleiro baixo, pois moxe a 41 quilopascais, a opción da colocación manual, o foso... Nós criamos que todo isto ía ser máis beneficioso para os animais e tamén houbo razóns de distribución. Tiñamos un distribuidor aquí cerca co que xa levabamos moitos anos de trato. Con outras opcións non tiñamos tan bo feeling ou o distribuidor estaba a moitos quilómetros.

O equipo de GEA veu a nós, quería introducir a súa máquina aquí e apostamos por eles. A verdade é que estamos moi contentos.

Teñen algún equipo máis GEA? Ademais dos catro robots, imos en poucos días comezar a traballar co arrimador GEA FROne. Cara ao futuro, pensan en crecer?

Non temos pensado crecer máis pola nosa localización, estamos nun núcleo urbano e non podemos medrar na parcela onde estamos, teriamos que ir a outra finca. A idea que temos é a de optimizar e sacar o máximo rendemento ao que temos, sen crecer máis.

En VídEO

vacapinta006_publirreportaxe_geaChope_galego.indd 57

22/10/2018 14:31

NA GRANXA

SAT CASA ROMÁN. CASTROVERDE (LUGO)

En Vaca.tv

Na sinxeleza está a clave A simplificación de procesos e o traballo ben feito guían o día a día na gandería Casa Román. Acerca disto e doutros temas de interese falamos con Román, que con moita amabilidade exerceu de anfitrión o día da nosa visita e nos contou algúns dos seus segredos para que todo funcione correctamente.

Localización: Córneas, A Meda (Castroverde) N.º total de animais: 275 Vacas en muxidura: 140 Empregados: 2 Media de produción actual: 36 litros vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,60 % (media anual Ligal) Porcentaxe de proteína: 3,22 % (media anual Ligal) RCS: 130.000 cél/ml Bacterioloxía: < 10.000 ufc/ml ICO: 2.268 Cualificación morfolóxica: 79 Superficie agrícola: 65 ha IPP: 390 días Prezo do leite: 29 €/t + calidades + IVE

C

asa Román é unha explotación familiar integrada por Daniel Torres, Erundina Labrada e o fillo de ambos, Román. Xuridicamente, trátase dunha SAT desde a incorporación deste último no ano 2003.

A súa orixe remóntase a mediados da década dos oitenta, cando Daniel toma a decisión de construír unha nave estabulada para vacas de leite, con capacidade para 45 animais e xa daquela sala de muxido de seis

puntos con medidores de liña alta.

Despois de varias ampliacións e sucesivas melloras, o gran salto produciuse en 2014, cando estrearon o novo establo de produción.

O rabaño actual suma 140 vacas en lactación, arredor dunhas 15 secas e 120 animais de recría.

Na granxa traballan cinco persoas.

“Temos dous empregados, un deles leva dous anos con nós e o outro empezou en setembro, xa que, como en moitas casas, non dispoñemos do tempo completo porque temos persoas maiores a cargo”, conta Román.

Cada un ten as súas tarefas establecidas. “Meu pai –explica– ocúpase de facer os carros e dos labores do campo. Os empregados moxen, arranxan cubículos, limpan a sala, alimentan a recría, destapan silos... Eu tamén colaboro nos muxidos, dedícome a tratar animais e a inseminar e levo os controis de reprodución, e miña nai axuda cos becerros e moxe cando libra algún dos demais”.

Erundina, Román e Daniel

Os traballadores alternan os días para os descansos semanais e cada un deles ten un mes completo de vacacións. Non ocorre o mesmo cos propietarios, que libran cando poden. “Metemos agora o segundo empregado porque entre catro persoas non nos quedaba tempo libre e, ademais, para facer as cousas ben, tes que ter xente, se non ao final acábanse perdendo produción e cartos”, argumenta.

A súa filosofía de traballo consiste en simplificar os procesos ao máximo e non deixarse levar por todas as innovacións que continuamente xorden no sector: “Preferimos probar as cousas moi pouco a pouco; o principal é que as vacas estean ben coidadas porque é así cando máis rendibilidade se lles saca”, asegura.

PRODUCIÓN E VENDA DO LEITE Na memoria de Africor Lugo de 2017 recóllese unha produción media a 305 días de 11.805 kg de leite, cun 3,86 % de graxa e un 3,26 % de proteína. Non obstante, se temos en conta datos máis recentes teriamos que falar de 36 litros en tanque (setembro de 2018) cun 3,6 % de graxa e un 3,22 % de proteína, segundo as analíticas do Ligal.

58 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_naGranxa_casaRoman_galego_03.indd 58

19/10/2018 12:13

NA GRANXA

Dispoñen dunha sala de 24 puntos de muxido traseiro

se a cooperativa dá beneficios sempre che termina dando algún rappel ou incorporándocho ao teu capital social; ademais, os cartos que xeran estas empresas pódense investir en proxectos como o de Dairylac, no que está inmersa Aira e do que esperemos estar orgullosos no futuro”, manifesta.

SISTEMA ESTABULADO MELLOR QUE INTENSIVO Dentro da nave nova contan cun espazo habilitado para vivenda dos empregados

Un dos índices que Román acha especialmente relevante para medir a rendibilidade da gandería é a produción vitalicia. Neste sentido, cómpre destacar a presenza no rabaño dunha vaca que ao remate da sétima lactación sumou 117.000 litros e nesta leva xa producidos outros 10.000.

Na actualidade está inseminada, aínda que dubidan que volva parir.

Despois de moitos anos entregándolle o leite á multinacional Lactalis, desde hai uns meses véndenllo a Leite Río, que lles ofreceu un prezo mellor. A súa idea era entregarllo a Aira, da que son socios, pero nese momento a cooperativa non tiña capacidade para recollérllelo. Non obstante, confían en que a situación cambie cando empece a funcionar a torre de secado de Dairylac e poidan chegar a obter un valor engadido pola súa materia prima.

“Nós sempre fomos cooperativistas porque consideramos que estas estruturas sempre nos poden dar un prezo que está na media ou mellor que a media de mercado e, á parte,

A Román non lle gusta falar de sistema intensivo, prefire chamalo sistema estabulado: “Á xente, se lle falas de intensivo, pensa que estamos explotando os animais e eu considero que as miñas vacas teñen un moi bo benestar e que están moi ben coidadas”.

Elaboran tres racións distintas no seu propio carro unifeed: a de vacas de produción, a de xovencas e a de vacas secas.

A ración de produción, que fan dúas veces ao día, está composta por 28 quilos de silo de millo, 8 de silo de herba e 13,5 de concentrado, o cal supón 23,8 kg de materia seca.

Comenta Román que esta tempada as vacas están comendo algo menos do obxectivo –24,8 kg de MS– porque están consumindo un silo de segunda corta que non é o suficientemente bo, xa que a herba non se recolleu no momento adecuado. A este respecto, cre que “para ser bo gandeiro hai que ser tamén bo agricultor”.

No carro das secas mesturan cada segundo día palla e silo de herba, mentres que o penso llelo dan á man para obrigarse a ir velas todos os días e controlar se hai algunha enferma, coxa etc. “Se simplemente lles damos o carro non as vas ver e cando tes algunha enferma vai ser demasiado tarde”, afirma.

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 59

vacapinta006_naGranxa_casaRoman_galego_03.indd 59

20/10/2018 02:02

NA GRANXA Interior da nave de produción

“Os cartos que xeran as cooperativas pódense investir en proxectos como o de Dairylac, no que está inmersa Aira e do que esperemos estar orgullosos no futuro” Coas xovencas a partir dos seis meses seguen o mesmo proceso. No carro mesturan diariamente 1.400 quilos de silo de herba, 100 de herba seca, 100 de palla e 140 de penso.

A maiores, en función da idade, vanlles subministrando máis penso de forma manual pola mesma razón de ir xunto a elas á mañá e á tarde e controlar celos, posibles enfermidades etc. Unha semana antes do parto pasan a comer a ración das vacas de leite, ao igual que as secas.

O custo da ración de produción é de 5,4 €/día. “Nas épocas nas que o prezo do leite estivo máis baixo aquí non se cambiou absolutamente nada. Eu penso que tes que facer sempre unha ración o máis rendible posible, e non porque o leite valla menos tes que cambiar cousas, xa que intentar aforrar é, moitas veces, perder cartos. Non podes cambiar a ración e logo reducir índices de fertilidade, reprodutivos... Se baixas iso vas perder cartos a longo prazo fixo”, reflexiona.

A ración das vacas de leite faise dúas veces ao día

LUMINOSIDADE E VENTILACIÓN Mellorar o benestar dos animais.

Esa foi a razón principal que os motivou a construír un establo novo.

“Eu quería unha nave alta, con moita luz e moita ventilación para que non houbese problemas de estrés por calor, que era unha das dificultades que tiñamos antes e non quería cometer ese fallo agora; ademais, queriamos que o manexo fose o máis cómodo posible”, conta.

Con estas premisas, e despois de visitar unhas cantas explotacións por toda Galicia, de cuxas instalacións quedaron gratamente sorprendidos, decidíronse por unha estrutura de ferro que favorece a luminosidade, corredores de alimen-

tación laterais, cubículos cola con cola e sala frontal. A edificación está pensada para poder dobrarse, quedando os corredores que hoxe son externos como centrais.

Entre os seus plans a medio prazo está o de poñer placas solares para autoconsumo. En canto a aforro enerxético, si contan cun variador de frecuencia no motor da sala e teñen un recuperador de calor no tanque, co que quentan a auga para lavar a sala e o tanque por dentro, aínda que botan man dun termo eléctrico para acabar de subirlle a temperatura.

Posteriormente, esa auga recíclana para lavar a sala de muxido por fóra e a sala de espera, aínda que non lles é suficiente.

60 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_naGranxa_casaRoman_galego_03.indd 60

19/10/2018 12:13

Consulte finanCiaCión hasta 12 meses sin intereses Como siempre, los primeros DesDe 1975

boxEs pARA tERnERos • boxEs IndIvIduAlEs • boxEs colEctIvos hasta 12 terneros

somos DistriBuiDores arrimaDor mezClaDor De ComiDa

para toDa españa

arroBaDera (Con rueDas, iDeal para estaBlo Con Cama De arena)

• ARRIMA, AIREA Y Barre fÁCilmente • REducE Y fAcIlItA tu tiempo De traBajo en el estaBlo • eVita la fermentaCión De la ComiDa al airearla

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vacapinta006_pub_elmega.indd 61

20/10/2018 02:03

NA GRANXA

Os xatiños están en boxes na nave nova ata que se van arredor dos 15 días

Contan con tres parideiras comunitarias

Os boxes da recría téñenos no que era a sala antiga

Román cre que “para ser bo gandeiro hai que ser tamén bo agricultor”

Teñen dúas fosas de xurro, unha de vaso único de 2.500.000 litros e outra de 1.200.000 litros dividida en dúas partes. Ambas están cubertas e o porqué dánolo Román: “Penso que é un grande investimento ter unha fosa cuberta da auga da chuvia para poder xestionar ben os xurros, porque non creo que estea moi ben estar quitándoo no inverno nin gastando cartos en tiralo pola finca para que vaia polo rego abaixo”.

ORGANIZACIÓN DO GANDO E BENESTAR As vacas de leite están na nave nova divididas en dous lotes: as primíparas, por unha banda, e as adultas mais as que tiveron algún problema de saúde, como unha mamite, por exemplo, por outra. As secas tamén as teñen aquí noutro grupo específico.

Para tratar animais, inseminar e ter controlados os de posparto e aqueles que están delicados contan cunha área de enfermería, á que tamén acceden mediante unha porta de selección desde a sala de muxido.

Nesta nave tamén dispoñen duns cantos boxes para os acabados de nacer (3-4 días); os machos quedan neles ata que se marchan da granxa entre os 15 e os 20 días.

No establo vello teñen a recría.

As xatas pequenas permanecen en boxes individuais ata a desteta “que lles fan aos dous meses, sempre e cando acadaran o tamaño adecuado–. Durante ese período inxiren primeiro o calostro e logo leite en po e un penso stárter.

Desde a desteta ata os catro meses alóxanas nas antigas parideiras en lotes comunitarios. “Puxémoslles goma por abaixo e botámoslles serraduras por enriba. Non é o ideal, mellor estarían en cama quente, pero teriamos que facer obra e non sería fácil, entón adaptámonos. Podería ser un proxecto futuro, pero cada cousa ten que chegar no seu momento idóneo. Non obstante, tampouco o facemos tan mal, xa que temos unha media ao primeiro parto de 23,4 meses”, testemuña.

A partir desa idade téñenas en cubículos adaptados ao seu tamaño e van pasando por varios grupos segundo a presión das que veñen detrás. Dos 8 aos 14 meses, aproximadamente, agrúpanas noutros tres lotes con acceso a unha finca onde poden facer exercicio e, desde que lles diagnostican a preñez, pasan a outro grupo xa sen saída ao exterior.

Unha semana antes do parto trasládanas a unha das tres parideiras comunitarias que teñen no establo novo. As parideiras son de cama quente con arrobadeira por diante.

En canto ao manexo, quitan as feces á mañá e á tarde e éstranas de forma manual, porque así dúralles moito máis tempo a cama. A maiores, límpanas totalmente tres ou catro veces ao ano.

62 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_naGranxa_casaRoman_galego_03.indd 62

19/10/2018 12:13

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

¡ N OVO O!

LAD GRANU AL

GRANIC DE

L GALICA

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON PESAXE E GPS

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación.

Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta.

Valor neutralizante: 83 % EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos.

Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

GALICAL S.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS R/ Gallastegui Unamuno.

Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 % vacapinta005_publi_galical_galego.indd 63

17/10/2018 14:30

NA GRANXA

MANEXO SANITARIO

As xatas dos 8 aos 14 meses teñen acceso ao exterior

As vacas de produción dormen en cubículos de serraduras e carbonato

Tratan a auga con peróxido para previr enfermidades

Se a algo lle dan importancia nesta gandería castroverdense é á limpeza e ao benestar As vacas de produción dormen en cubículos de serraduras con carbonato. Límpanos en profundidade dúas veces ao día, durante os muxidos, e, a maiores, á media mañá vólvenlles dar unha pasada máis superficial; o enchido fano unha vez á semana. “Manexando ben esta cama, os problemas de mamites poucos máis poden ser que con cama de area”, asevera.

Os cubículos das xovencas son de colchoneta. Límpanos dúas veces ao día e bótanlles serraduras por enriba para secar, xa que ás veces, sobre todo as máis pequenas, defecan enriba.

Se a algo lle dan importancia nesta gandería castroverdense é á limpeza e ao benestar. “A comida que inxiren as vacas ten que estar boa, cuns silos de moita calidade; tes que ter unhas boas camas, ben limpas para que os animais non enfermen e non se manquen cos ferros; os bebedoiros lavámolos unha

vez ao día e a auga está tratada con peróxido; temos uns patios amplos para que as vacas poidan circular sen que se enfronten entre elas; as limpezas pasan seis veces ao día para que os cascos non estean nunca moi mollados; facemos a revisión de podoloxía cada seis meses e, se hai algunha coxa, chámase ao podólogo rapidamente; e facemos un bo muxido, cunhas pautas correctas, para que non collan mamites”, detalla.

O muxido fano dúas veces ao día nunha sala de 24 puntos de saída traseira. Cando fixeron a nave nova decantáronse por sala e non por robot porque a sala ten máis capacidade en caso de querer aumentar.

Ademais, Román estima que con dous muxidos xa se obteñen unhas “producións interesantes” e, no caso de querer incrementalas, cre que con tres muxidos se saca máis produción que co robot.

Non teñen pensado facer secado selectivo ata que o teñan que implantar de maneira obrigatoria, se se chega a dar esa circunstancia. “Cando unha cousa funciona ben non a cambio e non teño claro que se vaia aforrar moito antibiótico co secado selectivo, porque teño medo a que despois vaia haber máis casos clínicos de mamites e, se as teño que tratar despois, non ten sentido que non as trate antes”, explica. “O esencial –engade–, se non queres ter mamites, é facer as cousas ben, xa que moitas delas están derivadas de problemas de alimentación e de auga. Eu recordo que aquí se mellorara moito cando se empezara a tratar a auga con peróxido”.

Román coida que se está esaxerando moito o tema dos antibióticos, pero puntualiza: “Hoxe faise moita prevención e aquí na granxa estou seguro de que se utilizan moitos menos antibióticos que hai anos”.

Casa Román está integrada nunha ADSG e vacinan contra IBR, BVD, rotavirus, coronavirus e E. coli. Neste sentido, ratifica que “todas as vacinas son boas, pero se o manexo é malo non valen para nada”.

APOSTA POLA SUPERFICIE AGRÍCOLA “Ter base territorial é moi importante e sempre que tivemos algunha oportunidade de adquirir terras, adquirímolas”, afirma o gandeiro lucense. Na actualidade dispoñen dun total de 65 hectáreas –4 arrendadas, 19 dun monte comunal e o resto en propiedade–. Aínda así, recoñecen que con algo máis de superficie e mellor estruturada poderían facer máis rotacións entre millo e herba.

Así, o que fan é aproveitar as fincas máis grandes e máis boas para o millo en rotación con herba –unhas 35 hectáreas–, mentres que nas máis pequenas, nas que sementan pradeira plurianual, botan millo o ano que lles toca renovalas e logo volven sementar herba para outros catro anos. Á parte, contan con outras 19 ha de pasteiro permanente.

Cando visitamos a explotación, a finais de setembro, estaban empezando a ensilar unha pequena parte do millo que sementaran máis cedo.

Fan silo de toda a planta, aínda que Román asegura que se tivesen máis superficie dispoñible tamén farían algo de pastone. A produción media que obteñen é de 40 t/ha.

64 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_naGranxa_casaRoman_galego_03.indd 64

19/10/2018 12:13

NA GRANXA

Non teñen pensado facer secado selectivo ata que o teñan que implantar de maneira obrigatoria

Empregan podómetros para a detección dos celos

Daniel estaba sacando xurro o día da nosa visita

Os traballos agrícolas confíanllos principalmente a Aira. Eles só se encargan de sacar unha parte do xurro e axudan a segar e a fileirar a herba.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA O crecemento desta gandería ao longo do tempo foi paulatino e sempre con base na recría. Só cando se trasladaron ás novas instalacións mercaron 25 vacas, a maioría procedentes de Francia. Polo de agora, os animais que naceron na explotación quedaron nela para ir enchendo a nave, pero a súa previsión é a de empezar a vender xovencas preñadas a partir do ano que vén.

Outro aspecto que Román considera fundamental é a informatización da sala de muxido e a recollida de datos para tomar decisións informadas e resolver os problemas dunha forma máis obxectiva e razoada.

“O veterinario de reprodución mira os animais que nos saca o meu

programa cos protocolos que temos estipulados. Miramos todas as vacas a partir dos cinco días despois do parto e, se hai algún problema, o veterinario ségueas revisando semanalmente ata que lles dá a alta.

A partir dos 65 días inseminamos.

Nunca inxectamos os animais para sacalos en celo antes dos cen días; non nos gusta inxectar, por iso utilizamos podómetros para complementar o celo visto porque de día se ven ben, pero de noite hai moitos que se nos escaparían. O diagnóstico de xestación facémolo a partir dos 28 días, confirmámolo aos 60 e logo míranse outra vez aos 200 días de preñez”, explica.

En continuidade coa liña de simplificación que impera na granxa, non empregan o implante de embrións nin tampouco seme sexado, xa que a recría lles resulta suficiente.

“Aquí cousas sinxelas, sen grandes novidades, non nos complicamos a vida”, reitera.

Ás xovencas practícanlles a primeira inseminación ao redor dos 13 meses e a media de doses de seme por preñez é de 1,53, cunha taxa de concepción á primeira IA do 63 %.

No caso das vacas, a media de doses ascende a 2 e a taxa de concepción á primeira IA é do 55 %. O intervalo entre partos é de 390 días e a media vitalicia de partos, de 3,2.

No ámbito xenético buscan animais funcionais, principalmente con bos ubres e boas patas, e para planificar os apareamentos traballan co programa informático de Africor Lugo.

Román reúnese unha vez ao ano co técnico Fernando Rego e entre ambos acordan os sementais que van usar esa tempada, sempre coa premisa de que non sexan moitos. Compran algún probado –por exemplo, neste momento están usando Kingboy e Alta Spring–, aínda que a maioría son xenómicos –actualmente San Xurxo, Horizon, Lugo…–. Ao respecto dos xenómicos, puntualiza: “Nunca utilizo touros que acaban de saír, porque teñen un prezo moi elevado e, se non te dedicas á xenética, non penso que sexa rendible pagar eses cartos por un touro que vas ter vinte euros máis barato en seis meses”.

O FUTURO O optimismo por bandeira. Así se podería definir a actitude deste mozo gandeiro ante o futuro do sector: “Ao final o prezo terminará subindo e facendo as cousas ben pódese vivir dignamente de facer leite”. Porén, precisa que oxalá pronto as industrias se decidan a transformar o leite aquí e non o envasen unicamente como leite líquido, deixando os gandeiros galegos sen practicamente nada de valor engadido”. Esperemos que os movementos cooperativos iniciados nos últimos anos empecen a dar os seus froitos e que os desexos de Román se cumpran polo ben del e de todos os produtores que conforman o sector lácteo galego.

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 65

vacapinta006_naGranxa_casaRoman_galego_03.indd 65

19/10/2018 12:13

La TECNOLOGIA que impulsará el progreso genético de su rebaño.

vacapinta001_publicidade_progenex_castelan.indd 66

web inglês.indd 1

22/10/2018 14:32 12/02/2018 14:04:33

vacapinta

web inglês.indd

2018 14:04:33

ABS ha terminado con el monopolio en el sexado de genética bovina, dándole acceso a la TECNOLOGIA DEL SIGLO XXI que usted se merece.

C/Rafael Bergamín, 16A local 4. 28043 Madrid Teléfono: 91 510 25 00 Fax: 91 510 09 89

vacapinta001_publicidade_progenex_castelan.indd 67 vacapinta001_publicidade_progenex.indd 83

web inglês.indd 2

22/10/2018 01:02 14:32 20/08/2018

12/02/2018 14:04:34

ECONOMÍA

O mercado de tractores en Galicia

Ao longo das seguintes páxinas analízase a evolución das vendas desta maquinaria na comunidade galega atendendo a factores como a marca, a potencia ou o lugar do país na que foi adquirida.

España: 956.405 unidades

ox a Ri A

ad

ur a

138.600

re m

180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0

Es t

S

egundo os datos do parque estimado de tractores existente en España a finais do ano 2017, Galicia é a segunda comunidade autónoma con maior número de unidades inscritas no Rexistro Oficial de Maquinaria Agrícola (ROMA). Tras as 153.100 unidades de Andalucía, atópanse as 138.600 unidades de Galicia, o que representa un 14,5 % dos 956.405 tractores que se estiman en funcionamento en España.

Este feito chama a atención, porque a superficie galega supón menos do 6 % da superficie total e menos do 3 % da superficie agrícola utilizada (SAU) de España.

As características da agricultura galega explican en boa medida esta posición destacada no parque de tractores. O número de explotacións agrarias con SAU no ano 2016 era de 74.434 e cunha media de 8,35 ha. A abun-

Parque estimado de tractores

C Ca aste st el la e aLe ó A M n an ch a

Javier Bueno Departamento de Enxeñería Agroforestal Escola Politécnica Superior de Enxeñería do Campus Terra Universidade de Santiago de Compostela (USC)

dancia de pequenas explotacións, xunto co maior peso que ten a gandería na produción final agraria (ao redor dun 60 % con datos de 2014), axudan a comprender mellor esta proliferación de unidades. Se a isto lle unimos a tendencia ao aumento do tamaño medio dun número cada vez máis reducido de explotacións e a unha menor dispoñibilidade de man de obra no medio rural debido ao despoboamento e á evolución de-

mográfica, chegamos á conclusión de que a mecanización das explotacións é cada vez máis necesaria para poder realizar os traballos.

A evolución do mercado de tractores tamén é un indicador moi fiable do estado da agricultura dunha zona determinada. Cando as cousas van ben e a situación económica das explotacións mellora, iso tradúcese automaticamente nun maior investimento en renovación de equipos.

68 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_economia_tractores_galego.indd 68

17/10/2018 23:59

ECONOMÍA

Se observamos as cifras de vendas de tractores novos nos últimos nove anos, vemos que a situación non evolucionou da mesma forma no conxunto de España que en Galicia. Así, as cifras de vendas de tractores novos en España levan aumentando de forma continuada nos últimos cinco anos, superando xa as unidades que se vendían no ano 2009. Non é o caso de Galicia, onde as vendas, a pesar de mellorar nestes últimos dous anos, están na actualidade ao 52 % dos valores do ano 2009. Sen dúbida, a desaparición das cotas lácteas na Unión Europea o 1 de abril de 2015 tivo a súa repercusión negativa nas ven-

farmer_es_variedad_180x130.indd 1

Vendas de tractores novos 16.000 1.513 14.000 12.000 10.000 11.784 8.000 6.000 4.000 2.000 0

das dos tractores ao caer o prezo do litro de leite. Non hai que esquecer que o sector produtor de leite de vacún é o primeiro en orde de importancia económica en canto á achega ao valor da Produción Final Agraria de Galicia.

A nivel europeo, se comparamos as vendas de tractores novos no ano 2017 coas do ano 2016, vemos que de 20 países en 14 aumentaron as vendas, dando como media un incre-

Galicia 12.457 783

1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0

Unidades Galicia

España

Unidades España

Galicia é a segunda comunidade con maior número de unidades inscritas no Rexistro Oficial de Maquinaria Agrícola

mento de case o 13 %, ao pasar de 144.629 a 162.864 unidades.

No seguinte gráfico, “Tractores novos 2017”, podemos observar como o mercado español de tractores é o cuarto en número de unidades vendidas, tras Francia, Alemaña e Italia.

Os datos volven indicar que a agricultura europea no seu conxunto, do mesmo xeito que a española, está a obter mellores resultados nos últimos anos que a galega.

04/09/2018 09:31

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 69

vacapinta006_economia_tractores_galego.indd 69

17/10/2018 23:59

ECONOMÍA

O perfil do tractor novo máis vendido en España en 2017 foi un tractor de rodas de dobre tracción cunha potencia media de 108,8 CV 1.340

1.411

1.456

1.771

1.796

2.232

1.913

2.273

2.378

3.030

3.316

Pa íse

Ale

sB aix os Su íza Bé lxi ca

3.341

6.005

6.513

12.033

8.912

ma ña

12.457

22.705

33.695

Vendas de tractores novos por comunidades 2017

Vendas de tractores novos por provincia 2017

Canarias 128 País Vasco 208

300 Asturias 123

Cantabria 82

250

Madrid 65

Navarra 261 Baleares 302 Murcia 698

Andalucía 3.113

C. Valenciana 768

Total España: 12.457

Galicia 783 Castela e León 1.298

Aragón 933

Unidades

A Rioxa 231

120

200

100 80

158

150

60

119

100

40

50

20

0

0 A Coruña

Castela - A Mancha 1.248

Estremadura 1.072

261

245

CV/unidade

34.287

Tractores novos 2017

Lugo Unidades

Ourense

Pontevedra

CV/ud

Cataluña 1.144

A nivel español o mercado de tractores novos en Galicia foi perdendo posicións nos últimos anos respecto doutras comunidades autónomas.

No ano 2017 foi o sétimo mercado de España con 783 unidades vendidas, por detrás de Andalucía, as dúas Castelas, Cataluña, Estremadura e Aragón. No ano 2009 era o segundo mercado nacional por detrás de Andalucía, con 1.513 unidades vendidas.

A nivel autonómico, Pontevedra foi a provincia cun maior número de unidades vendidas (261), seguida da Coruña (245), Lugo (158) e Ourense (119). A potencia media en Galicia situouse en 89,3 CV/unidade, que aínda que está por baixo da media española, mostra grandes diferenzas provinciais. Nas provincias de Lugo (105,2 CV/unidade) e A Coruña (103,1 CV/unidade), con maior importancia da produción gandeira, é onde se venden os tractores máis potentes con medias superiores aos 100 CV. En Ourense e Pontevedra as medias sitúanse por baixo dos 80 CV/ unidade, con 76,1 e 72,7 CV/unidade, respectivamente. A maior importancia da viticultura e a horticultura nestas zonas explican as diferenzas.

A potencia media do tractor novo vendido en España no ano 2017 situouse nos 108,8 CV, pero con grandes diferenzas entre comunidades autónomas. Castela e León e Navarra son as comunidades onde se venden os tractores de maior potencia, con medias que se aproximan aos 145 CV/unidade.

No extremo contrario, en Canarias e Baleares é onde se venden os tractores de menor potencia con medias de 56,1 e 69,8 CV/unidade, respectivamente. As potencias medias nas distintas comunidades autónomas, xunto coa distribución das vendas de tractores novos por segmentos de potencia no conxunto de España e en Galicia móstranse nas seguintes gráficas:

70 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_economia_tractores_galego.indd 70

22/10/2018 14:33

2019 www.figan.es

19 -22

marzo | march

Zaragoza (SPAIN)

14ÂŞ Feria internacional para la ProducciĂłn Animal 14th International Animal Production Show

vacapinta005_publicidade_fima.indd 71

17/10/2018 14:31

ECONOMÍA

Potencia media en tractores novos 2017 Castela e León Navarra Madrid Aragón Castela - A Mancha Cantabria Cataluña Murcia Asturias Estremadura A Rioxa Andalucía País Vasco Galicia C. Valenciana Baleares Canarias España

0

25

50

75

100

125

150

EXPLOTACIÓNS CADA VEZ MÁIS GRANDES DEMANDAN TRACTORES CADA VEZ MÁIS POTENTES

89,3

108,8

Vendas de tractores novos por potencias 2017 (España)

Vendas de tractores novos por potencias 2017 (Galicia)

< 30 kW 1.289 10 % >110 kW 2.401 19 %

< 30 kW 138 18 % >110 kW 118 15 %

30-50 kW 1.233 10 %

90-110 kW 1.203 10 %

90-110 kW 46 6 % 70-90KW 118 15 % 30-50 kW 195 25 %

50-70 kW 2.397 19 % 30 kW = 41 CV 50 kW = 68 CV 70 kW = 95 CV 90 kW = 122 CV 110 kW = 149 CV

70-90 kW 3.934 32 %

Como podemos observar, no conxunto de España o maior número de unidades novas vendidas situouse no intervalo entre os 95 e os 122 CV de potencia (de 70 a 90 kW). En Galicia, o intervalo con maior número de unidades vendidas foi o comprendido entre os 41 e os 68 CV de potencia (de 30 a 50 kW). Isto correspóndese coa menor potencia media do tractor vendido en Galicia en comparación coa media española.

A evolución da potencia media dos tractores novos en Galicia segue en ascenso. Nos últimos 12 anos aumentou case en 20 CV (de 70,2 CV en 2006 a 89,3 CV en 2017), o que concorda coa evolución das ex-

Total España: 12.457

50-70 kW 168 21 %

Total Galicia: 783

plotacións. Explotacións cada vez máis grandes demandan tractores cada vez máis potentes. De feito, nas provincias de Lugo e A Coruña a potencia media xa está moi preto da media española. En España, pola contra, nos últimos tres anos estamos a observar un descenso no valor da potencia media dos tractores novos, xa que baixou desde os 115,1 CV do ano 2015 aos 108,8 CV do ano 2017. Entre outras causas, a maior demanda de tractores especializados nos últimos anos (como os tractores estreitos para viticultura e fruticultura) é unha das razóns que explica este descenso ao ser unidades de menor potencia.

72 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_economia_tractores_galego.indd 72

22/10/2018 14:34

UNIDADE DE RECUPERACIÓN DE CAMAS

O

A N• p nI • R•

O LÍDER TECNOLÓXICO EN TRATAMENTO E SEPARACIÓN DE XURROS

Primeiras unidades XA INSTALADAS

AVANTAXES ECONÓMICOS

OUTRAS AVANTAXES

• Non require mercar material adicional para as camas • Incremento na producción de leite • Reducción dos custos

• • • •

vacapinta005_publicidade_farminagricola_galego.indd 73

Mellora o cow confort Baixos niveís de microorganismos Fácil manexo Disponible cada día

17/10/2018 14:31

S

ECONOMÍA

Potencia media (CV)

CV/ud

140 120 100 80 60 40 20 0

Se sumamos as vendas de tractores novos e usados, Galicia pasa a ser o segundo mercado de España en 2017, cun total de 5.087 unidades vendidas España Galicia

Se analizamos o mercado de trac- Vendas de tractores usados por comunidades 2017 tores usados en España no ano 2017, Cantabria 306 Madrid 164 vemos que o número de unidades A Rioxa 476 País Vasco 385 Canarias 90 vendidas de segunda man é máis do Baleares 506 Asturias 539 dobre que o de unidades novas, alNavarra 578 77 % antigüidade > 20 anos canzando un total de 28.836. Neste Murcia 1.050 mercado do tractor usado, Galicia foi Galicia 5.024 Aragón 1.794 a comunidade de España na que se produciron máis cambios de titulariC. Valenciana 1.801 Total España: 28.836 dade durante o ano pasado, cun total Andalucía 57 % antigüidade > 20 anos de 5.024 unidades que multiplican 4.987 por máis de 6 o número de tractoEstremadura 1.837 res novos. Ademais, Galicia destaca pola antigüidade do tractor vendiCataluña 1.997 do no mercado de segunda man, xa Castela - A Mancha 3.809 que o 77 % das unidades tiñan máis Castela e León 3.493 de vinte anos. Isto é síntoma dunha agricultura con pouco poder adquisitivo (pequenas explotacións, crises de certos sectores...) e dun parque de maquinaria moi envellecido. Tamén é certo que a importancia do sector gandeiro ten a súa influencia neste feito, pois para certos traballos As vendas por marcas comerciais marcas New Holland (2.149) e Case diarios como a limpeza das explotacións ou a distribución de alimento no ano 2017 mostran que o 83,5 (844). En segundo lugar colócase cómpranse tractores vellos que se % do mercado se concentra en seis John Deere, con 2.785 unidades vendedican case en exclusiva a esas fun- grupos comerciais: CNH (Case e New didas, o que a sitúa en primeiro lucións cun custo moito máis económi- Holland), John Deere, Agco (Fendt, gar como marca. Estes dous grupos co. Se sumamos as vendas de trac- Massey Ferguson e Valtra), SDF comerciais destacan sobre os demais tores novos e usados, Galicia pasa a (Deutz Fahr e Same), Argo (Landini ao supor case a metade das unidaser o segundo mercado de España e Mc Cormick) e Kubota. O grupo des novas vendidas en España o ano no ano 2017, cun total de 5.807 uni- CNH é o líder de vendas no mercado pasado (46,4 % de cota de mercado español, ao sumar as unidades das en número de unidades). dades vendidas.

74 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_economia_tractores_galego.indd 74

17/10/2018 23:59

vacapinta001_pub_ucoga.indd 75

22/10/2018 17:13

ECONOMÍA

Grupos comerciais - Cota de mercado

A final de ano veremos se a evolución do mercado nos próximos meses mellora os datos de 2017

35 30 CHN, 24,0

25 20

JD, 22,4

15

Agco, 13,2

10 Argo, 7.4

5

SDF, 9,7

Kubota, 6,8

0

Vendas de tractores novos por marcas 2017 Resto 1.401 Lamborghini 232 McCormick 241

John Deere 2.785

Valtra 280 A. Carraro 287 Claas 372 Same 448 Deutz-Fahr 530 New Holland 2.149

Fendt 618 Landini 683 Massey Ferguson 741

Case IH 844

Se no canto de por número de unidades, ordenamos as marcas por volume de facturación, hai algún cambio que chama a atención. Hai marcas que se están especializando en certos segmentos de potencia e canto maior é a potencia do tractor vendido, maior é o volume de facturación por unidade. É o caso da marca Fendt, cuxa potencia media por unidade vendida alcanzou en 2017 os 165 CV, polo que en volume de facturación se colocaría en cuarto lugar, tras John Deere, New Holland e Case.

Kubota 846

A evolución do mercado de tractores no ano 2017 en Galicia foi positiva dado que, do mesmo xeito que no conxunto de España, medrou o número de unidades novas vendidas. Neste aumento pode haber unha certa porcentaxe que non se corresponde con vendas reais, debido a que o 1 de xaneiro de 2018 entrou en vigor o novo regulamento 167/2013 que harmoniza os procedementos de ensaio para a homologación de tractores agrícolas en Europa, coñecido popularmente como Mother Regulation. Debido a este feito, no último trimestre do ano

2017 realizáronse automatriculacións por parte dos concesionarios para poder vender as unidades dispoñibles en existencias máis aló do 31 de decembro de 2017 xa que, ao non cumprir co novo regulamento en vigor, non se poderían matricular en 2018.

O avance da inscrición de tractores no ROMA durante os seis primeiros meses de 2018 preséntanos un lixeiro incremento do número de unidades novas vendidas en Galicia en comparación con ese mesmo período do ano pasado. De xaneiro a xuño vendéronse 349 tractores novos, un 1,75 % máis respecto dos 343 de 2017. No conxunto de España a evolución nestes seis primeiros meses do ano non é positiva, xa que as vendas descenderon un 9,59 % ao baixar das 5.518 unidades de 2017 ás 4.989 do presente ano. A final de ano veremos se a evolución do mercado nos próximos seis meses mellora os datos de 2017 e se Galicia recupera posicións no mercado de tractores novos en España.

76 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_economia_tractores_galego.indd 76

17/10/2018 23:59

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb_galego.indd 77

17/10/2018 14:48

ESPECIAL: RECRÍA

Que é a epixenética? Ou a programación metabólica? Ou a pegada?

Fenotipo - Xenotipo - Ambiente Programación metabólica • Describe acontecementos na vida temperá, que teñen un impacto nos resultados fisiolóxicos posteriores • A distinción entre a programación metabólica e o sinal metabólico segue a ser confusa • A programación metabólica é un proceso dinámico cuxos efectos dependen dunha xanela crítica de tempo • Os fenotipos observados como consecuencia destes efectos poden ser mecanisticamente explicables a través de mecanismos epixenéticos

Epixenética

Forxando o seu futuro: nutrición e epixenética Neste artigo céntrome no concepto de epixenética e reflexiono sobre a importancia dos seus efectos debido ao potencial de incrementar a produtividade do gando a través da nutrición en etapas críticas do seu desenvolvemento.

Fernando Soberon, PhD Trouw Nutrition USA

A

interacción que existe entre o potencial xenético dun individuo e o medio ambiente no que se desenvolve foi recoñecida por xenetistas durante varias décadas.

Con todo, a magnitude da devandita interacción, así como os mecanismos biolóxicos que a controlan, xeraron

recentemente un grande interese na comunidade científica.

En 1940, o investigador Conrad Hal Waddington definiu este efecto como epixenética, palabra que provén do grego e significa literalmente “por riba (epi) do xenoma”. C. H. Waddington describiu a epixenética da seguinte maneira: “Se un animal é sometido a un estrés ambiental e desenvolve unha resposta útil contra o devandito estrés, esa resposta (metabólica) pode persistir aínda cando o estrés terminou. Isto pode permitir que a resposta (metabólica) sexa permanente, independentemente do ambiente.”, Evolution 7 (1953).

• Termo historicamente atribuído a Conrad Hal Waddington (1940) • Os mesmos xenes herdados xeran diferenzas fenotípicas que se deben a diferenzas na secuencia de nucleótidos • Débense a cambios na cromatina (proteínas asociadas co ADN) ou outros factores que afectan á expresión xénica • Variable, estable e a miúdo reversible Como funciona?

• Control de diferenciación durante o desenvolvemento • Epixenotipos poden persistir a través da mitose • Afina os niveis de expresión de xenes • Mantén a integridade do xenoma • Protéxenos dos efectos daniños dos transposóns (mutacións) • Permítenos responder a cambios nas condicións ambientais: - Variación epixenética pode seleccionarse - Unha alternativa á mutación e á selección xenética - Epixenotipos poden ser transmitidos á seguinte xeración (estable a través da meiose) A epixenética controla diferentes fenotipos: 1. Niveis de expresión xénica 2. O desenvolvemento normal 3. Durante estados de enfermidade 4. A resposta ao medio ambiente (incluída a nutrición)

78 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_epixenetica_galego_01.indd 78

23/10/2018 15:06

ESPECIAL: RECRÍA

Resposta ao estrés • A epixenética aféctalle a resposta ao estrés e é modificada polo comportamento materno (Weaver et al., 2004).

• Problemas de comportamento poden causar efectos para sempre nos recentemente nados a través de cambios epixenéticos.

• Cando as crías son lambidas e limpadas con maior frecuencia pola súa nai, teñen maior estado de metiliación do primeiro exón da rexión promotora dos receptores de glicocorticoides.

• Cando son adultas, as ratas criadas por nais máis atentas expresan unha maior tolerancia a eventos que xeran estrés.

Desde que Waddington describiu este efecto ata a data, a ciencia da epixenética tivo un crecemento exponencial, xa que ten implicacións na saúde, no desenvolvemento e na produción de todas as especies, incluíndo os humanos.

UN DOS ASPECTOS MÁIS INTERESANTES DA EPIXENÉTICA É O SEU POTENCIAL DE MANTER O CAMBIO NA EXPRESIÓN DOS XENES MESMO DESPOIS DE QUE O EFECTO AMBIENTAL DESAPARECESE

Un dos aspectos máis interesantes da epixenética é o seu potencial de manter o cambio na expresión dos xenes mesmo despois de que o efecto ambiental desaparecese. Algúns cambios epixenéticos poden mesmo serlles transmitidos á proxenie.

Factores epixenéticos foron ligados coa regulación homeostática, como no caso de xestación, hibernación e a inanición. Durante estes tempos de estrés metabólico, a metilación e de-acetilación de histonas cambian a expresión de xenes relacionados coa utilización de glicosa.

En 2004, Weaver et al. estudaron o efecto que a atención materna ten

na metilación de histonas nas ratas.

Neste experimento clasificou como ratas que eran “boas nais” aquelas que lambían máis as súas crías e “malas nais” aquelas que non lles prestaban tanta atención. Para evitar o efecto xenético, ao momento do parto revolveu as camadas para que cada nai alimentase crías de distintas camadas. O que observaron é que as ratas criadas por boas nais tiñan máis metilación en certos xenes, o cal cambiou a súa resposta a situacións de estrés cando eran adultos. As ratas criadas por boas nais estresábanse menos ante estímulos similares.

ALMA PRO ¡SALUD A SIMPLE VISTA!

· Flexibilidad = alimentación sin horario · Manejo sencillo: por medio de pantalla táctil, smartphone o ordenador · Terneros sanos = más ganancia Vuestro contacto en España: Comercial Boimil · Pablo Facorro ·699 937 763 ·

urbanonline.es

TÉCNICA DE ALIMENTACIÓN especial para teneros

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 79

vacapinta006_especialRecria_epixenetica_galego_01.indd 79

23/10/2018 12:06

ESPECIAL: RECRÍA

En humanos, o estudo da epixenética revelou unha correlación entre a nutrición de nais xestantes e a saúde dos seus fillos. Durante a segunda guerra mundial, os alemáns impuxeron unha restrición de alimentos moi severa en Holanda.

Esta restrición de alimentos permitiu o estudo dos efectos de inanición en mulleres embarazadas. Aquelas persoas que se atopaban no útero durante o primeiro e o segundo trimestre do embarazo durante esta etapa de restrición foron tres veces máis susceptibles a enfermidades coronarias e son máis susceptibles á obesidade e a problemas de coagulación que o resto da poboación holandesa. Estas enfermidades manifestáronse en adultos entre 48 e 53 anos despois do estrés que afectou ao seu epixenoma.

Dentro dunha colmea de abellas…

• A raíña e as obreiras comparten o seu xenoma (clons xenéticos).

• Durante a etapa de larva, a raíña é alimentada con xelea real e 10 veces máis que as obreiras: - crecemento acelerado (200 mg vs. 100 mg) - maior lonxevidade (20x -2 a 3 anos) - maduración dos órganos reprodutores.

Para entender mellor o efecto que a nutrición e a epixenética poden ter no desenvolvemento futuro, exploremos un dos exemplos drásticos que foi ben comprendido. Dentro dun panal de abellas, todas as abellas da colonia comparten o seu material xenético; elas son para fins prácticos xemelgas idénticas. Cando é tempo de expandir a colmea, seleccionan unha larva e danlle para comer a xelea real e danlle 10 veces máis do que lles ofrecen para comer ás demais larvas. Polo simple feito de ser alimentada con xelea real (a mellor comida) en gran cantidade durante unha etapa crítica de desenvolvemento, permite que esta larva creza

máis rápido e que sexa máis grande que todas as demais abellas. Así mesmo, terá unha vida 20 veces máis longa e é a única que madurará o seu sistema reprodutivo e poderá poñer ata 2.000 ovos por día. Os cambios xerados no epixenoma da abella reina están agora ben entendidos e trátase de modificacións nas histonas que permiten a expresión permanente de certos xenes.

En mamíferos de interese agropecuario, os efectos da epixenética xeran grande interese debido ao potencial de incrementar a produtividade dos devanditos animais a través da nutrición en etapas críticas de desenvolvemento. En porcinos, Bartol et al. (2008) describiron o sistema lactocrino, o cal se refire ao transporte de ingredientes bioloxicamente activos presentes no calostro da porca aos leitóns recentemente nados. A teoría do sistema lactocrino foi ligada aos efectos da relaxina presente no leite da porca co desenvolvemento do útero na leitona (Bartol et al., 2008). A cantidade e a calidade do calostro tamén foron ligadas co mellor desenvolvemento gastrointenstinal (Thivend et al., 1980), coa síntese de proteína no xexún (Burrin et al., 1992; 1995) e coa síntese de músculo esquelético (Burrin et al., 1995).

En bovinos, o calostro foille tradicionalmente dado ao becerro para a transferencia de inmunoglobulinas para axudarlle ao seu inmaturo sistema inmunolóxico. Así e todo, os beneficios da alimentación con calostro ás becerras superan o que se pode atribuír exclusivamente á transferencia de inmunoglobulinas.

Os efectos positivos a longo prazo inclúen maior ganancia diaria de peso aos 180 días (Robison et al., 1988), aumento da produción de leite e a produción de graxa durante a primeira lactación (DeNise et al., 1989; Faber et al., 2005), redución no tempo ao primeiro parto (Waltner-Toews et al., 1986), aumento na ganancia de peso diaria predesteta (Osorio e Drackley, 2005; Soberon e Van Amburgh, 2011), aumento na eficacia da alimentación (Jones et al., 2004) e aumento no consumo de alimento posdesteta (Soberon e Van Amburgh, 2011).

PARA APROVEITARSE DESTE MECANISMO BIOLÓXICO, É IMPORTANTE ACTUAR NO TEMPO ADECUADO

Como podemos influenciar positivamente as especies de interese pecuario?

A teoría lactocrina Describe o efecto de factores presentes no calostro no desenvolvemento epixenético de órganos específicos ou de funcións fisiolóxicas.

As leitonas que consomen calostro materno durante os primeiros tres días de vida teñen unha mellor eficiencia reprodutiva, se o comparamos coas que reciben substituto de leite (Bartol et al.).

A relaxina é unha hormona presente no calostro, que ten receptores específicos no cérvix e no útero.

Estimula a proliferación e a diferenciación de receptores de estróxeno.

Efectos da falta de calostro no gando leiteiro Becerras leiteiras: • Ganancias de peso diario reducidas por 180 días (J. Dairy Sci., 1988, 71: 1283) • Redución na produción de leite e graxa durante a primeira lactación (J. Dairy Sci., 1989, 72:552) • Atraso na data ao primeiro parto (Can Vet J., 1986, 50:314)

80 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_epixenetica_galego_01.indd 80

22/10/2018 17:15

Nodrizas para terneras DeLaval Nodriza CF 500

DeLaval lidera el progreso en la producción de leche El fabricante se reserva el derecho a realizar cambios en el diseño.

vacapinta006_anuncio_delaval.indd 81

Consulte con su distribuidor DeLaval para recibir la más completa información www. delaval .com

20/10/2018 02:10

ESPECIAL: RECRÍA Control

Peso ao nacer, kg Peso á desteta, kg Ganancia media diaria, kg Consumo de substituto, kg

Enriquecida

39,2 61,0 0,39 0,6

39,7 83,2 0,82 1,3

Control

Páncreas, g Páncreas, % de peso vivo Fígado, % de peso vivo Ril, g Ril, % de peso vivo Glándula mamaria, g Parénquima mamario, g Parénquima mamario, % de peso vivo

Enriquecida

32,90 0,06 1,35 183,60 0,30 75,48 1,10 0,002

Grupo

HH

29,47 0,04 2,35 319,72 0,38 337,58 6,48 0,008

HL

LH

Valor P

0,90 < 0,01 < 0,01 < 0,01

Valor P

0,61 0,11 < 0,01 0,02 0,09 < 0,01 < 0,01 < 0,01 LL

N 34 38 26 27 Concentración de IgG mg/dl 2.746a 2.480b 1.466c 1.417c Peso á desteta, kg 78,19a 63,49b 72,15c 62,45b Altura da cadeira á desteta, cm 94,5a 89,9b 93,0a 90,9b Ganancia de crecemento diaria á desteta, kg 0,77a 0,41b 0,68c 0,41b Ganancia de crecemento diaria aos 80 días, kg 0,77a 0,59b 0,63c 0,54c Consumo total de SL, kg MS 44,4a 20,5b 40,9b 20b Consumo de iniciador antes da desteta, kg 2,5a 12,0b 2,1a 9,7b Consumo posdesteta, kg/d 2,9ab 2,9a 2,6c 2,7bc Soberon e Amburgh, Abstract ADSA, 2011 1 A primeira letra desta fila fai referencia á cantidade de calostro; a segunda, á cantidade de leite predesteta; H = alto, L = baixo Becerras Brown Swiss foron alimentadas con 2 L ou 4 L de calostro durante a primeira comida n Ganancia diaria, kg/d Idade á concepción, meses Sobrevivencia á 2.ª lactación Produción de leite en 2 lact., kg

2L 37 0,82a 14,0 75,7 16.015

4L 31 1,00b 13,5 87,1 17.042 1.027 kg

Estudo

Foldager e Krohn, 1991 Bar-Peled et al., 1998 Foldager et al., 1997 Ballard et al., 2005 (@ 200 DIM) Shamay et al., 2005 (proteína posdesteta) Davis-Rincker et al., 2011 Drackley et al., 2007 Raith-Knight et al., 2009 Terre et al., 2009 Morrison et al., 2009 (crecemento de becerros sen diferenza) Moallem et al., 2010 (proteína posdesteta) Soberon et al., 2012

Resposta de leite1, kg

1.405s 453t 519t 700s 981s 416ns 835s 718ns 624ns 0ns 732s 552s

Soberon e Van Amburgh, 2013 1 A resposta do leite alude á diferenza en produción durante a 1.ª lactación de animais que recibiron maior cantidade de leite antes da desteta comparado con control.

A EPIXENÉTICA PROPORCIÓNALLES AOS PRODUTORES LEITEIROS UNHA FERRAMENTA NATURAL PARA INCREMENTAR A PRODUTIVIDADE DO GANDO

Faber et al., 2005

As xanelas de oportunidade para influír positivamente no epixenoma do gando leiteiro comprenden a administración de calostro durante o primeiro día de vida, pero non remata con iso. Nun estudo retrospectivo que avaliou o efecto de eventos ocorridos durante os primeiros meses de vida na produción de leite durante a primeira lactación de máis de 1.200 xovencas, a ganancia de peso diaria antes da desteta revelou unha asociación positiva moi significante; por cada quilo adicional de ganancia diaria de peso as xovencas produciron 888 kg máis de leite durante a primeira lactación (Soberon et al., 2013). Os resultados desta avaliación mostraron que o 22 % da variación na produción leiteira durante a primeira lactación pode ser explicada coa nutrición durante os primeiros dous meses de vida. Isto implica que a nutrición antes da desteta ten entre 4 e 8 veces máis efecto na produción láctea que a selección xenética grazas ao efecto que a nutrición ten na epixenética do animal.

Nutreco comprende a importancia que ten o desenvolvemento temperán na produción futura dos nosos animais e é por iso que desenvolveu LifeStart, un concepto que integra o coñecemento científico sobre o tema do desenvolvemento temperán con aplicacións prácticas no establo. O obxectivo de LifeStart é maximizar o potencial produtivo dos animais a través do manexo e da alimentación durante os primeiros dous meses de vida. Con manexo apropiado e administración de suficiente calostro e alimento líquido, o potencial de produción dunha xovenca pode aumentar entre 1.360 a 1.800 kg de leite por lactación. Con todo, para cultivar adecuadamente estes beneficios, as xovencas deben ser alimentadas apropiadamente durante todo o seu desenvolvemento.

En conclusión, a epixenética proporciónalles aos produtores leiteiros unha ferramenta natural para incrementar a produtividade do gando.

Para poder aproveitarse deste mecanismo biolóxico, é importante ac-

tuar no tempo adecuado. As primeiras horas e semanas de vida dunha becerra son cruciais para poder influenciar o seu potencial produtivo para sempre. O calostro é unha fonte importante de inmunoglobulinas que lles proporciona ás becerras con moita inmunidade pasiva, a cal é necesaria, pero máis aló diso contén moitos factores de crecemento que teñen o potencial de influír positivamente o potencial produtivo do animal durante toda a súa vida. O consumo de nutrientes contidos no leite ou no substituto lácteo ten un efecto positivo sobre o potencial produtivo do gando leiteiro. Non hai mecanismos compensatorios para estes efectos. Se a xanela de oportunidade se perde, perdéronse as posibilidades para optimizar a súa produción.

Máis información: www.lifestartscience.com

82 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_epixenetica_galego_01.indd 82

20/10/2018 02:09

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

vacapinta006_publicidade_delagro tato.indd 83

20/10/2018 02:14

TUS DUDAS, ¡RESUELTAS!

Recría con El Método Prima no solo busca el bienestar de las terneras, sino también el de los ganaderos, y es precisamente con el objetivo de ayudaros y dar respuesta a todas vuestras dudas por lo que abrimos este rincón de consulta. En esta primera entrega, nuestro experto responderá a preguntas frecuentes sobre los protocolos de suministración y conservación del calostro. Si queréis más información o enviarnos nuevas cuestiones, podéis visitar nuestra página de Facebook “Recría con Prima”.

MAnUEL RonDón

Jefe de Producto de Vacuno Lechero de nanta ¿Cuál es el mejor protocolo para administrar calostro a las terneras?

Sabemos que la administración de calostro es fundamental, porque la ternera nace sin ningún tipo de defensa, por lo que aplicar un protocolo que sea eficaz e incremente la inmunidad pasiva es muy importante. Hay dos protocolos fundamentales:

El primer protocolo es el más efectivo porque conseguimos una mayor inmunidad pasiva, unos mayores valores de proteína total sérica en suero, una menor incidencia de diarreas… Cuanto más calostro, más leche ingerirán y más pienso comerán en la primera semana posdestete, lo que ayudará a la transición entre la fase líquida y la fase sólida.

• El primero y más efectivo es el que se denomina “3-2-2”, en el que se administran tres litros en las dos primeras horas de vida, dos litros a las seis horas y otros dos litros a las doce horas, es decir, se le dan siete litros de calostro en el primer día.

En conclusión, cuanto mayor sea la ingesta de calostro, mayor será la transferencia de inmunidad del calostro al ternero, y no solo es importante la cantidad de calostro que le demos, sino también su calidad: lo ideal es que tenga un contenido en inmunoglobulinas por encima de 23 °Bx medido por un refractómetro.

• El segundo protocolo está pensado para cuando las restricciones en la granja, sobre todo las laborales, son grandes. En este caso administramos seis litros de calostro en dos tomas el primer día: cuatro litros dentro de las primeras horas de vida y dos litros más a las doce horas.

vacapinta006_publirreportaxe_Nanta.indd 84

Síguenos en Facebook

20/10/2018 02:15

¿Cómo debe conservarse el calostro?

Muchos errores que se producen en su conservación se traducen en una mala transferencia de inmunidad del calostro a la ternera. Debe administrarse dentro de la primera hora tras el ordeño, ya que por cada 20 minutos que permanece a temperatura ambiente su contenido bacteriano se duplica. No obstante, el calostro que nos sobra, aquel con una calidad con más de 23 °Bx, podemos guardarlo, pero ha de ser de la manera adecuada.

Primero podemos refrigerarlo, y, si es necesario, congelarlo. Para guardarlo refrigerado es importante reducir la temperatura del que está recién salido de la vaca (entre 38 °C y 39 °C) hasta los 4 °C. Para ello tenemos que descender en la primera hora hasta los 15 °C de temperatura utilizando hielo (se hace muy fácilmente utilizando botellas congeladas de agua que se sumergen dentro del calostro) y, en la siguiente hora, bajar de 15 °C a 4 °C. Una vez en la nevera, lo máximo que permanece el calostro viable (con unos recuentos bacterianos aceptables) son 24 horas.

Si queremos tenerlo más tiempo, necesitamos utilizar conservante, preferentemente sorbato potásico al 1 %, el cual nos permite conservarlo hasta cuatro días en la nevera.

Si lo pasteurizamos utilizando una temperatura de 60 °C durante 60 minutos podemos mantenerlo hasta diez días en la nevera y, si lo congelamos (-20 °C), tendría una validez de un año.

Otro cuello de botella de las explotaciones es la descongelación del calostro. Lo primero es pasarlo de temperatura de congelación (-20 °C) a temperatura de administración (38-40 °C). Un error frecuente es congelarlo en botellas grandes en las que después el núcleo central tarda más de dos horas en descongelarse. Lo ideal es guardarlo en unas bolsas en las cuales la superficie de contacto sea amplia y, utilizando un baño maría en el que controlamos la temperatura a un máximo de 50 °C, en 15-20 minutos podremos tener el calostro descongelado.

¡Entra en facebook.com/RecrianantaPrima y envíanos tus preguntas!

nanta@nutreco.com

vacapinta006_publirreportaxe_Nanta.indd 85

www.nanta.es

20/10/2018 02:15

ESPECIAL: RECRÍA As cintas de medición son o método máis fácil e rendible para rexistrar o peso dos animais

Non podes administrar o que non mides Para tomar decisións sobre estratexias de alimentación ou selección dos nosos animais é moi importante determinar o peso dos xatos. Neste estudo repaso os diferentes métodos de rexistro de peso e os seus beneficios para obter unha cría exitosa.

Holger Kruse Holm & Laue, Alemaña www.holm-laue.com

A

sabia cita do gurú da administración Peter Drucker (1909-2005) “Non se pode xestionar o que non se mide!” aplícase a todas as áreas da actividade económica e tamén á agricultura, pero moitas decisións aínda se basean no instinto humano. Isto tamén sucede para a crianza de xatos: o obxectivo dun aumento diario de 800-1.000 g é aceptado por moitos agricultores e, a miúdo, conséguese. Agora somos conscientes de que os que crecen

máis rápido debido á crianza intensiva producirán máis leite no futuro.

Este efecto chámase “programación metabólica”.

Con todo, non é posible determinar o peso exacto das xatas sen pesalas regularmente. Tras a enquisa internacional que levamos a cabo en 424 granxas, os resultados obtidos son os seguintes: menos do 12 % pesa os xatos durante a fase de leite e só o 9 % os pesa, polo menos, dúas veces. Isto significa que o 91 % non determina o aumento diario no peso dos seus xatos e, por tanto, non teñen información sobre o seu rendemento individual. Como pensan estas granxas tomar decisións importantes sobre as estratexias de alimentación ou a selección de animais?

FORMAS DE DETERMINAR O PESO DOS XATOS Basicamente, existen tres formas de facelo: • cintas medidoras • básculas de pesaxe de animais mecánicas ou electrónicas • básculas integradas en amamantadoras automáticas.

Cintas métricas e táboas de rexistro (barn charts) O método máis fácil e rendible para rexistrar os pesos dos animais é con cintas de medición que miden a circunferencia do animal. O peso pódese ler simplemente nunha escala na cinta métrica e gravarse nas táboas de rexistro. É necesario ter en conta que o peso é só unha estimación, pero se os xatos se miden repetidamente coa cinta métrica, os aumentos calculados son definitivamente informativos. É importante tomar medidas varias veces durante a fase de leite (ao nacer e despois de 4, 8 e 12 semanas). Esta é a única forma de obter unha imaxe completa do desenvolvemento do xato. Os pesos ingrésanse en táboas de rexistro e compáranse cos obxectivos.

86 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_medidores_galego.indd 86

23/10/2018 12:08

ESPECIAL: RECRÍA

Básculas de pesaxe de animais mecánicos ou electrónicos Estas básculas poden rexistrar o peso con maior precisión. Aquí tamén é necesario pesar os xatos varias veces durante a crianza. Do mesmo xeito que coa cinta métrica, os valores débense rexistrar en táboas de rexistro e comparar.

Pendislide & Penditwist Basic

As balanzas electrónicas máis novas poden equiparse con antenas RFID, rexistrar os pesos e logo almacenalos automaticamente para o becerro correspondente. A miúdo, os datos pódense exportar e logo procesar.

A información é moito máis conveniente e informativa se se transfire automaticamente ao software de administración, pois isto fai que o traballo de pesaxe sexa moito máis fácil para o persoal. Xa hai sistemas no mercado que permiten a entrada de información adicional durante a pesaxe. Cando se rexistra o peso ao nacer, ingrésase información sobre a dificultade de partos, a inxestión de calostro etc. directamente na báscula. Por tanto, almacénase información importante, que logo pode ser complementada no software por outra información dos alimentadores de xatos ou Milk Taxis e analizada de maneira holística.

É IMPORTANTE TOMAR MEDIDAS VARIAS VECES DURANTE A FASE DE LEITE

Básculas integradas en amamantadoras automáticas A información de peso máis completa é proporcionada por básculas de pesaxe de animais que se integran directamente na estación de alimentación dos xatos. En cada visita rexístrase o peso dos xatos e créanse amplos rexistros de datos que proporcionan información sobre o desenvolvemento dos xatos diariamente.

Distribuidor visibles aqui : www.joskin.com\dealers

NUEVO APLICADOR DE PURIN Sistema de rampas economico Disponible en 6 & 7,5 m de ancho Adaptación posible en otras máquinas

Más información : info@joskin.com joskin.com

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 87

vacapinta006_especialRecria_medidores_galego.indd 87

23/10/2018 12:08

ESPECIAL: RECRÍA

AS PRIMEIRAS tres OU catro SEMANAS DE VIDA SON DECISIVAS PARA A PROGRAMACIÓN METABÓLICA

Como os xatos que sofren diarrea perden peso instantaneamente, a pesar de que aínda beben moi ben, é posible identificalos máis rápido mediante a lista de alarmas por peso que a través da lista de alarmas relacionadas co consumo de leite. Os casos graves de diarrea a miúdo poden evitarse mediante un tratamento temperán, o que reduce o uso de medicamentos.

Outra razón importante para equipar un alimentador de xatos con balanzas é a posibilidade de destetalos sobre a base do seu desenvolvemento de peso individual. Con este método, os xatos que consomen concentrado e forraxe nunha etapa temperá destétanse máis rapidamente.

Isto aforra o custo dos substitutos do leite ou o leite enteiro e promove o seu posterior desenvolvemento en ruminantes.

Ademais, as básculas, en combinación con programas de xestión e software de análise, proporcionan información moi detallada sobre o rendemento futuro dos xatos na súa avaliación. Varias investigacións sobre o tema da “programación metabólica” mostran que os xatos cun alto consumo de alimento e un crecemento superior á media máis tarde tamén teñen unha maior produción de leite durante a primeira lactación.

Por tanto, Soberon et al. descubriron que 85-111 kg máis de leite se producen máis tarde, durante a lactación por cada 100 g de aumento de peso diario como xato. Entón, se as xatas crecen 1.000 g en lugar de 600 g por día, pódense esperar 450 kg máis de leite na lactación.

CONCLUSIÓNS Ademais do valor xenético do xato, a información sobre o peso do animal proporciona información importante adicional con respecto á seguinte pregunta: que xovencas permanecerán na granxa para criar e que animais se venderán?

Particularmente en momentos en que a conservación dos recursos e as limitacións ambientais a miúdo expoñen a cuestión de se todos os animais se deberían criar, estes parámetros de selección adicionais son cada vez máis relevantes.

Tamén é importante saber cando creceron os xatos. No gráfico 1 pódense ver as traxectorias da alimentación e do peso de dous xatos. Ningún deles tiña problema en comer e case sempre consumiron a súa cantidade total, pero está claro que a xata superior pesa só 75 kg, mentres que a inferior ten un peso de aproximadamente 90 kg. O primeiro xato case non gañou peso no período de ata vinte días, mentres que o segundo creceu de forma constante a un ritmo de aproximadamente 900 g/ día. As primeiras tres ou catro semanas na vida dun xato son decisivas para a programación metabólica e o desenvolvemento temperán do ubre.

Por tanto, o segundo xato debería ser claramente preferido sobre o primeiro na selección para o futuro rabaño leiteiro.

Estes puntos mostran que a cita de Peter Drucker é máis actual que nunca. Raramente é bo tomar decisións administrativas baseadas no instinto humano e elixir opcións baseadas en

Gráfico 1. Traxectorias de alimentación e peso de dous xatos 5 4 3 2 1

80 60 40 20 5

10

15

20

25

30

35

6 5 4 3 2 1

40 100 80 60 40 20

5

10

Consumo en litros por HD

15

20

25

30

Idade en días

35

40 Peso en kg

pouca información xa non é o mellor.

Na crianza de xatos débese recompilar moita información para establecer o rumbo correcto na granxa.

“Os xatos son o futuro da granxa”, di cada nova publicación sobre o tema.

Xa que logo, comecemos a actuar en consecuencia.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

Fernando Soberon, Universidad de Cornell (2012): http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/22281343 Metabolic feeding of calves on automatic feeders Int. Dairy Topics 15.6. (2016)

88 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_medidores_galego.indd 88

20/10/2018 02:17

Siempre Siempre Siempre un un un paso paso delante delante en la No Nodeje aa los más más No deje alos los másen Siempre Siempre Siempre delante delante enla la alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros pequeños pequeños bajo bajo la la lluvia.. lluvia.. alimentación alimentación alimentación los terneros pequeños bajo la lluvia..

Aún Aún Aún más más más Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen volumen volumen volumen

Apta Apta Apta para para para Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno terreno terreno terreno

Móvil Móvil para para limpieza limpieza y y Radiocontrol Ventilación Ventilación Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Radiocontrol Radiocontrol cambio cambio de de ubicación ubicación Radiocontrol natural natural remotor remotor remotor remotor remotor remotor

Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza automática automática automática automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema ningún ningún ningúnproblema problema problema

Manejo Manejo Manejo Manejo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo

Crianza Crianza concon pocos pocos Protección Protección contra contra Más Más espacio espacio queque Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro Dosifi Dosifi Dosificación cación cación gérmenes gérmenes intemperie intemperie el requerido el requerido de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla de de de44ruedas ruedas sencilla sencilla sencilla

DeDe 1 a114 a 14 terneros terneros Bajos Bajos gastos gastos de de Limpieza Limpieza simple simple construcción construcción

Ampliable Ampliable

D

lll ú ee llú dd irlgd ilg r r l e e o o e e t t d d d n n r r r e e o o o o t t v v nveen ntt ada!d! ev e iln ivllnlleiiviin nn n D D ¡D eD ee ee e ¡D¡eD D de ¡¡¡¡l¡D icd ih ee!!!! cee ccch h a a p ace ap e l l c h e n n c d d a a e e r r l l i i g g x x e e www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com ttttta www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com dedet aa aaxxii dd

w

MóvilMoorweg para limpieza yWesterrönfeld, Ventilación Crianza con Protección contra Más espacio que Moorweg Moorweg 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania •- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono: +351 +351 -Frior -pocos 919 919 919 028 028 774 ••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de Moorweg 66 • 24784 Alemania • Teléfono: +351 - 919 028028 774774 • Correo info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por: (981774500) /electrónico: Cosmolabor (00351964139487) Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) cambio de ubicación natural gérmenes intemperie el requerido

vacapinta001_pub_holmLaue_galego.indd 89

Mó cam

20/10/2018 02:19

vacapinta006_publirreportaxe_bovisan.indd 90

20/10/2018 02:22

Para vacas de leche y de carne

Una dosis, una vida • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera* Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas.

Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario

* AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672

Construyendo el futuro de la salud animal vacapinta006_publirreportaxe_bovisan.indd 91

20/10/2018 02:21

ESPECIAL: RECRÍA

Diarreas neonatais en xatos de Galicia. Que hai de novo?

Presentamos os resultados da investigación levada a cabo sobre este proceso patolóxico nas granxas de leite galegas con base en varios parámetros: a súa frecuencia, os factores que inflúen na súa aparición, a incidencia e o consecuente impacto económico que supón para as explotacións.

P. Díaz1, A. Prieto1, M. Soilán1, 2, S. Remesar1, J.M. Díaz-Cao1, G. López-Lorenzo1, C. López-Novo1, R. Panadero1, C.M. López1, G. Fernández1, P. Morrondo1, P. Díez-Baños1 1 Investigación en Sanidade Animal, Galicia (Grupo Invesaga). Departamento de Patoloxía Animal Facultade de Veterinaria, Campus de Lugo. Universidade de Santiago de Compostela (USC) 2 ADSG Vacasan, Chantada

SON FRECUENTES AS DIARREAS NAS GRANXAS DE GANDO VACÚN?

A

s diarreas son procesos patolóxicos que afectan a unha alta porcentaxe das explotacións de gando vacún. Os animais con maior risco de padecer este proceso son os xatos menores dun mes de vida, cando adoitan presentarse cunha maior gravidade; xeralmente, a incidencia vai diminuíndo coa idade. Varias investigacións realizadas en Europa e América do Norte

sinalan as diarreas neonatais como a enfermidade máis frecuente en xatos lactantes, con porcentaxes de infección que poden alcanzar o 30 %. En España, o problema das diarreas neonatais en ruminantes é especialmente grave e frecuente. No caso concreto das explotacións de vacún considérase que o 80 % dos casos de enfermidade en xatos menores de 21 días de idade están relacionados coa aparición de diarreas.

CAL É O SEU IMPACTO ECONÓMICO? Os brotes diarreicos caracterízanse por causar importantes perdas económicas nas explotacións de gando vacún e nos casos máis graves comprobouse que as diarreas son a principal e máis importante causa de mortalidade en ruminantes lactantes, que pode alcanzar ata o 50 % dos casos. Todo iso supón un menor número de animais de reposición e a necesidade de comprar animais para a recría. Ademais, o proceso ten importantes repercusións negativas no rendemento produtivo dos animais, pois os que sufriron un proceso diarreico nunca alcanzarán o seu máximo produtivo, e estímase este atraso do crecemento nun 18 %. Outro aspecto que se debe considerar é a maior predisposición que mostran os animais que superan a enfermidade de padecer outras patoloxías, por exemplo pneumonías.

92 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_diarrea_galego.indd 92

23/10/2018 15:07

ESPECIAL: RECRÍA

Figura 1. Principais axentes causantes de diarreas en xatos

OS ANIMAIS QUE SUFRIRON UN PROCESO DIARREICO NUNCA ALCANZARÁN O SEU MÁXIMO PRODUTIVO

PRINCIPAIS AXENTES INVOLUCRADOS NA APARICIÓN DE BROTES DE DIARREA NEONATAL EN XATOS

BACTERIANOS Escherichia coli Enteroxixénicos Enterohemorráxicos Verotoxixénicos Salmonella Clostridium Campylobacter ...

VÍRICOS Rotavirus Coronavirus Pestivirus Torovirus Norovirus Nebovirus Astrovirus ...

CALES SON AS CAUSAS DAS DIARREAS DO XATO? A diarrea neonatal trátase dun proceso de etioloxía complexa, xa que inclúe varios axentes infecciosos e parasitarios que poden actuar por separado ou combinados. Na figura 1

PARASITARIOS Cryptosporidium parvum Giardia duodenalis Eimeria spp.

E. bovis E. zuernii E. auburnensis E. alabamensis E. ellipsoidalis ...

recóllense os principais axentes causantes de diarrea en xatos lactantes.

Demostrouse a asociación de Rotavirus, Coronavirus, varios patotipos de E. coli (sobre todo os enterotoxixénicos ou ETEC), Cryptosporidium spp., Eimeria spp. e G. duodenalis

na aparición de brotes de campo en ruminantes. É necesario sinalar que a presenza doutros axentes bacterianos como Salmonella spp. ou Campylobacter spp., asociados de maneira tradicional ás diarreas neonatais dos ruminantes domésticos, se considera actualmente de menor importancia. Ademais, recentemente identificáronse outros patóxenos emerxentes vinculados con diarreas neonatais nos xatos, como Torovirus, Nebovirus e Norovirus, aínda que a súa implicación debe estudarse mellor. É importante sinalar que a maioría dos estudos realizados sobre diarreas se centran nun único enteropatóxeno, o que mostra unha visión moi parcial do problema, pois

GREEN

COKRIP Y FORSEPT GREEN COKRIP BARRERA INTESTINAL  ESTIMULA LA INMUNIDAD ESPECÍFICA (CRIPTOSPORIDIOSIS, COCCIDIOSIS) GMD (GANANCIA MEDIA DIARIA)  VITALIDAD GREEN FORSEPT BARRERA INTESTINAL  ESTIMULA LA INMUNIDAD ESPECÍFICA GMD (GANANCIA MEDIA DIARIA)  VITALIDAD  PREVENCIÓN DIARREAS DEBIDAS A LOS COLIBACILOS

     

Favorecen una mejor gestión de las diarreas neonatales en los tereneros.

Ahorro de tiempo en la gestión sanitaria de los terneros.

Se integran en los programas de cría de lo terneros.

Solución económica y eficaz.

Sin efectos secundarios.

Sin tiempos de espera.

Green Chemical Avd. los Campones 8, Tremañes, 33211 Gijón (Asturias)  984 093 210   628 117 577 info@greenchemmical.es

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 93

vacapinta006_especialRecria_diarrea_galego.indd 93

23/10/2018 12:08

ESPECIAL: RECRÍA

Figura 2. Factores que supoñen un maior risco de aparición de diarreas neonatais en xatos lactantes

A MAIORÍA DOS ESTUDOS REALIZADOS [...]

CÉNTRANSE NUN ÚNICO ENTEROPATÓXENO, O QUE MOSTRA UNHA VISIÓN MOI PARCIAL DO PROBLEMA

FACTORES QUE INMUNODEPRIMEN O ANIMAL

CONTAMINACIÓN AMBIENTAL - MANEXO

INXESTIÓN DE COSTRO INSUFICIENTE

- Elevada densidade - Correntes de aire - Calor/frío excesivos - ...

- Hixiene deficiente - Mala limpeza - Manexo en grupo - ...

- Costro con baixo nivel de Ac - Inxestión insuficiente - Inxestión tardia - ...

DIARREA

CAL É A SITUACIÓN ACTUAL EN GALICIA?

Débese ter en conta que varios microorganismos causantes de diarreas en xatos lactantes tamén poden afectar a persoas, destacando Cryptosporidium parvum, G. duodenalis, E. coli ou Salmonella spp. De feito, estes animais poden actuar como reservorios dos patóxenos e son unha fonte de infección humana para gandeiros, veterinarios etc., que se atopan máis en contacto con eles.

Entre 2016 e 2018 recollemos 190 mostras de feces procedentes de xatos menores dun mes con diarrea para estimar a frecuencia de presentación dos diferentes patóxenos entéricos. Cryptosporidium spp. foi o enteropatóxeno máis frecuente, seguido de Rotavirus (figura 3).

Figura 3. Porcentaxe de xatos lactantes con diarrea nos cales se identificaron patóxenos entéricos 70 60

Porcentaxe de infección (%)

os procesos máis graves adoitan observarse con infeccións múltiples, o que reforza a idea dunha interacción, ben sexa sinérxica ou antagónica. Así, detectáronse infeccións mixtas de Cryptosporidium spp. con E. coli, Salmonella spp. e Rotavirus, de forma que poden chegar a representar un 30 % do total das infeccións. Un estudo recente sinala que no 55 % das mostras fecais de xatos con diarrea se identificou máis dun patóxeno, illándose ás veces ata seis diferentes. Outro aspecto que se debe ter en conta ao estudar os axentes patóxenos causantes de diarreas neonatais en ruminantes é que se poden atopar tamén en animais sans. A maioría das investigacións sinalan que as diarreas neonatais do xato son procesos multifactoriais, de modo que a aparición de casos con manifestacións clínicas responde á acción de diferentes determinantes (figura 2), entre os que se inclúe o manexo da nai (vacinacións etc.) e o seu estado inmunolóxico (moi relacionado cunha correcta toma de costro), así como o grao de contaminación ambiental.

50 40 30 20 10

pp . ss

oru m

de ylo i

pp .

tul

as

T. v i

eri

s

us Eim

Tor ov ir

vir u na

s vir u

Co ro

Ne

bo

lis

s

od e du

S

rov iru

G.

No

co

li F

s E.

Ro tav iru

na

Axente patóxeno

Str on g

Cry

pto sp

ori

diu

m

sp

p.

0

94 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_diarrea_galego.indd 94

20/10/2018 02:26

“

“

Si pudiera elegir, elegiría no pincharla

o c i m r é d s n a r T e n y nad is na sola dos ®

F

eu

r-on d u o p e n y d El Fina ©

FINADYNE TRANSDÉRMICO 50 mg/ml SOLUCIÓN POUR-ON PARA BOVINO. COMPOSICIÓN POR ml: Sustancia activa: Flunixino 50 mg, equivalente a 83 mg de flunixino meglumina. Excipientes: Levomentol 50 mg, rojo allura AC E 129 0,2 mg. INDICACIONES Y ESPECIES DE DESTINO: Bovino. Para la reducción de la pirexia asociada al síndrome respiratorio bovino.

Para la reducción de la pirexia asociada a mastitis aguda. Para la reducción del dolor y cojera asociados a flemón interdigital, dermatitis interdigital y dermatitis digital. CONTRAINDICACIONES: No usar en animales que padezcan trastornos cardiacos, hepáticos o renales, o en los que haya evidencia de úlcera o hemorragia gastrointestinal. No usar en animales gravemente deshidratados, hipovolémicos, ya que existe un riesgo potencial de aumentar la toxicidad renal. No usar el medicamento veterinario dentro de las 48 horas previas a la fecha prevista de parto en vacas. No usar en caso de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. PRECAUCIONES: Aplicar solo sobre la piel seca y evitar que la zona se moje durante al menos 6 horas tras la administración. En caso de infecciones bacterianas, debe considerarse un tratamiento antibiótico simultáneo. Precauciones especiales para su uso en animales: Puede ser utilizado durante la gestación y la lactancia excepto dentro de las 48 horas previas al parto. Debido a un aumento del riesgo de retención de placenta, el medicamento veterinario solo debe ser administrado dentro de las primeras 36 horas siguientes al parto tras una evaluación beneficio/riesgo efectuada por el veterinario responsable y los animales tratados deben ser monitorizados para evitar la retención de placenta. Se sabe que los antiinflamatorios no esteroideos (AINE) tienen el potencial de retrasar el parto por un efecto tocolítico mediante la inhibición de prostaglandinas que son importantes para marcar el inicio del parto. El uso del medicamento veterinario en el periodo inmediatamente posterior al parto puede interferir con la involución uterina y la expulsión de las membranas fetales dando como resultado retención de placenta. No se han realizado estudios de seguridad en toros destinados a la cría. Los estudios de laboratorio en ratas no han mostrado ninguna evidencia de toxicidad sobre la reproducción. Usar únicamente de acuerdo con una evaluación riesgo/beneficio efectuada por el veterinario responsable. El uso en terneros pre-rumiantes y animales de edad avanzada puede implicar riesgos adicionales. Si tales usos no pueden ser evitados, los animales pueden necesitar una dosificación reducida y un cuidadoso control clínico. Aplicar únicamente sobre la piel intacta. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Mientras se utiliza este medicamento veterinario debería llevarse puesto un equipo de protección personal consistente en guantes impermeables, ropa protectora y gafas de seguridad homologadas. La ingestión o el contacto dérmico con el medicamento veterinario pueden ser perjudiciales. No fumar, comer o beber mientras se maneja el medicamento veterinario. Evitar que los niños tengan acceso al medicamento veterinario o a los animales tratados. Lavarse las manos después del uso. En caso de ingestión accidental o contacto con la boca, aclarar inmediatamente la boca con agua abundante y solicitar asistencia médica. Los antiinflamatorios no esteroideos (AINE) pueden provocar hipersensibilidad (alergia). Las personas con hipersensibilidad conocida a los AINE deben evitar el contacto con el medicamento veterinario. El medicamento veterinario ha demostrado causar daños oculares graves e irreversibles. Evitar el contacto con los ojos, incluido el contacto mano - ojo. En caso de contacto ocular, aclarar inmediatamente los ojos con grandes cantidades de agua limpia y solicitar asistencia médica. El medicamento veterinario ha demostrado producir ligera irritación de la piel. Evitar el contacto con la piel. En caso de contacto con la piel, lavar minuciosamente con agua y jabón. Evitar el contacto con la zona tratada (incluyendo la difusión del medicamento veterinario) sin guantes protectores, durante al menos tres días o hasta que el lugar de aplicación esté seco (si tarda más). Este medicamento veterinario no requiere condiciones especiales de conservación. Período de validez después de abierto el envase primario: 6 meses. TIEMPO DE ESPERA: Carne: 7 días. Leche: 36 horas. Dada la posibilidad de contaminación cruzada de los animales no tratados con este medicamento veterinario debido al acicalamiento (lamido), los animales tratados deberían mantenerse separados de los animales no tratados a lo largo del tiempo de espera. El incumplimiento de esta recomendación puede dar lugar a residuos en los animales no tratados. Uso veterinario – medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Instrucciones completas en el prospecto. Mantener fuera de la vista y el alcance de los niños. Reg. Nº: 3044 ESP. Merck Sharp & Dohme Animal Health, S.L. Ficha técnica actualizada a 19 de diciembre de 2016.

pub_nsd.indd 95

22/10/2018 17:19

ESPECIAL: RECRÍA

Escherichia coli illouse en todas as mostras fecais recollidas, pois esta bacteria forma parte da flora normal intestinal do xato. Por iso, cada mostra positiva analizouse tamén mediante métodos moleculares co obxecto de detectar a presenza de diferentes factores de virulencia e deste xeito identificar os patotipos causantes de enterite, así como determinar a súa importancia sobre o total de coliformes detectados. Así, observouse que os E. coli coa fimbria F5, típica dos patotipos enterotoxixénicos, se situaba en terceiro lugar dos patóxenos máis frecuentemente identificados nas mostras analizadas. A presenza da fimbria F17, a máis típica en E. coli de gando vacún, detectouse en case todas as mostras (91,3 %), aínda que se descoñece a súa implicación na aparición de brotes de diarrea neonatal.

Outros factores de virulencia detectados en E. coli foron Sta (51,3 %) e eae (49,3 %), mentres que a presenza de Shiga toxinas Stx1 e Stx2 se detectou no 20 % e no 14,6 % das mostras, respectivamente.

Destácase como moi nova a presenza significativa dos tres virus considerados emerxentes, especialmente de Norovirus, que se identificou en aproximadamente un de cada catro xatos lactantes con diarrea.

Aínda que son necesarios novos estudos que inclúan mostras procedentes de animais sans, estes resultados suxiren que a identificación de virus emerxentes debería incluírse ao realizar o diagnóstico no laboratorio.

Figura 4. Número de patóxenos detectados en mostras de diarreas de xatos menores dun mes

Un só patóxeno

Triplas

Dobres Mixtas

Cuádruplas 6

Con respecto á presenza de coccidios do xénero Eimeria spp., a eliminación media de ooquistes foi moderada, de 4.420 ooquistes por gramo (opg), oscilando entre os 50 (infeccións leves) e os 434.000 opg (infeccións graves). Todos os animais positivos a coccidios presentaron infeccións por máis dunha especie de Eimeria e observouse a presenza de ata seis especies diferentes nun mesmo animal. E. ellipsoidalis, así como as especies consideradas máis patóxenas, E. bovis e E. zuernii, foron as predominantes e están presentes en polo menos o 78 % das mostras positivas. Outras especies menos patóxenas, como E. alabamensis, E. auburnensis, E. cylindrica, Eimeria canadensis, E. subspherica e E. wyomingensis, tiveron unha menor importancia.

Cabe destacar a identificación de nematodos gastrointestinais como Toxocara vitulorum e Strongyloides spp. nun reducido número de mostras, e a súa importancia foi limitada, xa que a intensidade de eliminación foi inferior a 300 ovos por gramo en todos os casos. Ademais, en ningunha mostra se observou crecemento de colonias compatibles con Salmonella spp. Todo iso revela a escasa importancia atribuída a este axente respecto dos brotes de diarrea neonatal en xatos.

5

OS NOSOS RESULTADOS REVELAN QUE A MAIORÍA DAS DIARREAS ESTÁN CAUSADAS POLA INTERACCIÓN DE DOUS OU MÁIS AXENTES INFECCIOSOS

SON FRECUENTES AS INFECCIÓNS MIXTAS? Ademais, os nosos resultados revelan que a maioría das diarreas están causadas pola interacción de dous ou máis axentes infecciosos, xa que unicamente no 33,6 % das mostras positivas se identificou un só patóxeno (figura 4). O máis frecuente foi identificar dous, tres e catro diferentes, mentres que as infeccións con cinco ou seis microorganismos foron máis escasas e responsables de menos do 8 % de casos con diarrea.

96 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_diarrea_galego.indd 96

20/10/2018 02:26

centro

de

RECRIA

Prioridade de acceso a gandeiros da provincia

2,39 €/día con todos os custos incluidos:

alimentación, transporte, control sanitario, tratamento de fertilidade, revisións veterinarias...

máis información: www.deputacionlugo.gAL TFNO.: 606 362 014 / 650 664 776 vacapinta005_deputacion_galego.indd 97

TFNO.: 606 362 014 / 650 664 776

17/10/2018 14:48

ESPECIAL: RECRÍA

A CORRECTA IDENTIFICACIÓN DE TODOS OS MICROORGANISMOS IMPLICADOS NUN BROTE DE DIARREA [...] É ESENCIAL PARA PLANIFICAR E ADOPTAR AS MEDIDAS DE CONTROL E AS PROFILAXES MÁIS ADECUADAS E EFICACES

As infeccións dobres máis frecuentes foron as integradas por Cryptosporidium spp. e Rotavirus (22,4 %) ou Norovirus (22,4 %), mentres que dentro das triplas predominou a asociación Cryptosporidium spp., Rotavirus e Norovirus (31,3 %); nas infeccións cuádruplas acháronse os tres patóxenos anteriores xunto con Coronavirus (22,2 %) ou Nebovirus (22,2 %).

Ademais, as asociacións quíntuplas máis frecuentes incluíron Cryptosporidium spp., G. duodenalis, Rotavirus, Norovirus e Nebovirus (20 %). Finalmente, os animais con infeccións integradas por seis enteropatóxenos presentaron Cryptosporidium spp., G. duodenalis, Coronavirus e os tres virus emerxentes (Torovirus, Norovirus e Nebovirus).

Estes resultados cobran importancia considerable, xa que a maioría dos estudos realizados sobre diarreas neonatais en xatos se centran nun único enteropatóxeno, o que supón unha visión moi parcial do problema. Ademais, se se ten en conta que na maioría das análises dos laboratorios se adoitan incluír só catro patóxenos (Cryptosporidium spp., E. coli F5, Rotavirus e Coronavirus), o resultado é que con frecuencia non se fai un diagnóstico laboratorial completo, o que adoita repercutir na deficiente eficacia das medidas de control propostas.

COMO INFLÚE A IDADE NAS PORCENTAXES DE INFECCIÓN POLOS DIFERENTES PATÓXENOS? Con respecto á influencia da idade sobre as porcentaxes de infección, observouse que a maioría dos enteropatóxenos estudados eran especialmente frecuentes nas tres primeiras semanas de vida. Así, por exemplo, aínda que os valores de prevalencia por Cryptosporidium spp. foron moi elevados en todos os grupos de idade e sempre superiores

ao 52 %, é evidente que as porcentaxes máis altas se detectaron na segunda e terceira semanas de vida (80,9-88,1 %). As porcentaxes de infección por Rotavirus, Coronavirus e Nebovirus alcanzaron valores máximos na terceira semana de vida, e os de Norovirus na segunda, en tanto que a prevalencia de Torovirus foi similar nos catro grupos de idade estudados. Pola contra, a prevalencia dos protozoos G. duodenalis e Eimeria spp. incrementouse de forma progresiva coa idade; así, as porcentaxes de infección non superaron o 15 % nos xatos de dúas semanas fronte a valores próximos ao 60 % achados nos de catro semanas.

CONSIDERACIÓNS FINAIS O estudo das diarreas neonatais do xato é moi complexo; en Galicia, a maioría dos casos están causados pola interacción de varios axentes infecciosos, algúns mesmo non incluídos nos protocolos que se realizan nos laboratorios de forma rutineira, o que pode levar a diagnósticos incompletos. Por tanto, é imprescindible ter en conta que a correcta identificación de todos os microorganismos implicados nun brote de diarrea, xunto cos factores determinantes, ambientais ou intrínsecos; é esencial para planificar e adoptar as medidas de control e as profilaxes máis adecuadas e eficaces.

AGRADECEMENTOS Os autores queren agradecer a axuda prestada polos veterinarios e gandeiros que recolleron as mostras necesarias para a realización deste estudo, especialmente a Diego (ADSG Gandeiros do Corgo), Gonzalo (Teixivet), Mimiya e Moldus (ADSG Mazaricos), Sofía (ADSG Terras da Ulloa), David (ADSG Sarria), Pablo (ADSG A Fonsagrada), Jose Manuel (Serivet), Manuel Liz e Omar (Servepo).

98 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_diarrea_galego.indd 98

22/10/2018 17:21

INNOVACIÓN AL SERVICIO DE LA ALIMENTACIÓN ANIMAL Sedia Innovación Agroalimentaria SL: como su nombre indica, es una empresa innovadora, nacida en el año 2015 en el Polígono Industrial de Teixeiro (Curtis, A Coruña) para satisfacer la demanda cada vez más exigente de alimentos de gran calidad para los animales: más sanos, equilibrados, productivos y sin olvidar en ningún momento el bienestar animal.

INNOVADORA EN SUS PROCESOS PRODUCTIVOS Todos sus productos siguen un riguroso protocolo de limpieza y selección. Se obtienen materias primas limpias y seleccionadas, usando maquinaria limpiadora de última generación. Estos productos pueden comercializarse directamente y/o ser usados para la elaboración de mezclas y piensos complejos, homogéneos, calibrados y de máxima calidad. En ese proceso de fabricación de piensos solo se utilizan materias primas de primer nivel, como aceite de soja y melaza sin estandarizar, entre otros.

Sus piensos se comercializan bajo la marca ARCA y personalizados.

Todos ellos están diseñados por nutrólogos especializados en las distintas especies ganaderas.

Su objetivo es cubrir las nuevas necesidades de los profesionales especialistas en alimentación animal, ganaderos y distribuidores, creando productos y reinventando los actuales.

SEDIA es seguramente la única empresa que limpia las materias primas para fabricar sus piensos

INNOVADORA POR SUS PRODUCTOS, PRESENTACIÓN Y ENVASADO Los productos, una vez diseñados, se pueden presentar en: •

Harina con tamaño de partícula uniforme y textura adecuada. Con los molinos de rodillos se consigue uniformidad en el tamaño de partícula, pudiendo adaptarla a cada especie y edad de los animales. De esta forma se logra un mayor aprovechamiento en los comederos.

•

Mezclas con núcleos granulados y otras materias primas. Con núcleos granulados y cereales con sus diferentes texturas de molienda se obtienen presentaciones de elevada calidad. Es el caso de productos como el Aviarca, que por su composición y presentación logra su reconocimiento en muchos hogares con pollos y gallinas destinados al autoconsumo, así como en multitud de pequeñas explotaciones artesanales de avicultura debido al alto rendimiento y a la calidad del producto final obtenido destinado a la venta.

•

Mezclas con copos y núcleos granulados. Con los copos seleccionados, núcleos granulados, cereales y leguminosas limpios se preparan piensos especiales en presentación muesli.

En la gama de prestarters se ha priorizado la higienización, la palatabilidad y la formulación de los mismos, ya que, al estar destinados a edades tempranas, es de vital importancia aportarles a los terneros todos los nutrientes que necesitan en las proporciones

adecuadas para no comprometer su futuro crecimiento y desarrollo. El diseño de la instalación permite la incorporación de leches, sueros y materias primas líquidas en porcentajes relativos importantes, consiguiendo una mezcla uniforme y de gran palatabilidad.

La línea TrendyHorse de piensos para caballos de deporte y competición utiliza estos medios tecnológicos para su fabricación, minimizando cualquier riesgo nutricional-digestivo y consiguiendo una presentación y un acabado impecables.

CALIDAD EN EL PROCESO DE ENVASADO. Una vez procesados, los productos se presentan en envases TRANSPARENTES. Cuenta con formatos innovadores, como la apuesta del pack de 2x5 kg, el cual se envasa en una termoformadora de uso habitual en la industria agroalimentaria humana; a este se suman otros más clásicos, como los sacos de rafia de 25 kg y los bigbag de 1.000 kg.

Sus productos comenzaron a comercializarse en el ámbito regional y actualmente se distribuyen en el resto del mercado español y Portugal.

Rúa F - 15 Polígono Industrial Curtis-Teixeiro 15310 Curtis (A Coruña) | Tel.: 630 59 01 25 www.facebook.com/SEDIAINFO | mail: info@sediainnovacion.es

vacapinta006_publirreportaxe_sedia.indd 99

20/10/2018 02:29

ESPECIAL: RECRÍA

Enfermidades infecciosas respiratorias en xovencas A continuación expoñemos as principais patoloxías respiratorias que lle afectan ao noso gando, así como os factores que poden predestinar a súa aparición e a forma na que podemos combatelas.

E. Peralta; X.A. Peón, A. Suárez-Inclán, J.M. Sanmartín Servizo Técnico de Zoetis

INTRODUCIÓN

A

s enfermidades respiratorias son as principais doenzas infecciosas que afectan ao gando bovino. Estímase que a morbilidade pode ir desde un 10-50 % dependendo da idade dos animais afectados, do seu estado inmune e da natureza da enfermidade (Radostits, 2007). Así mesmo, o custo da enfermidade é moi alto, non só polos gastos directos dos tratamentos, senón

que os estudos demostran que unha xovenca que padecese un ou máis episodios respiratorios na súa vida producirá menos leite e terá máis problemas reprodutivos na súa vida produtiva (Bach, 2011).

O primeiro que temos que ter en conta é que a vida dun ser vivo é unha incesante loita entre os microorganismos e o seu sistema defensivo. Continuamente, os virus e as bacterias tentan penetrar nas células do noso organismo. Para evitalo, os organismos superiores desenvolvemos un sistema defensivo que na maioría dos casos vence os microorganismos.

POR QUE ENFERMAN OS ANIMAIS? Cando os animais viven nun estado de estrés prolongado prodúcese unha liberación de esteroides, principalmente cortisol, que vai debilitar a capacidade que ten o sistema defensivo para producir unha resposta correcta ante calquera ataque de microorganismos (Tadich et al., 2000).

Neses casos prodúcese unha inmunodepresión, é dicir, o sistema inmune debilítase e é nese momento cando os microorganismos aproveitan para penetrar nas células do organismo e producir unha infección.

100 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_respiratorias_galego_02.indd 100

23/10/2018 15:07

ESPECIAL: RECRÍA

AXENTES INFECCIOSOS RESPIRATORIOS Axentes que predispoñen

• Cama deficiente, sucia e húmida • Ambiente cargado ou con abundantes correntes • Sen auga ou sucia • Falta de comida • Amoreamento

Axentes primarios: virus • • • •

Sincitial (RS) Parainfluenza bovina (PI3) Rinotraqueíte infecciosa bovina (IBR) Diarrea vírica bovina (BVD)

Axentes secundarios ou oportunistas • Manheimia haemolitica • Mycoplasmas

UNHA XOVENCA QUE PADECESE UN OU MÁIS EPISODIOS RESPIRATORIOS NA SÚA VIDA PRODUCIRÁ MENOS LEITE E TERÁ MÁIS PROBLEMAS REPRODUTIVOS

máis, imos diferencialos en dous grupos: axentes primarios, que son os virus, dos cales nós imos expoñer soamente catro (BVD, IBR, RS e PI3); e axentes secundarios ou oportunistas, que aparecen despois de que se desenvolveu a infección inicial; neste caso imos referirnos aos dous microorganismos que máis danos producen: Mycoplasma bovis e Mannheimia haemolitica.

AXENTES PRIMARIOS

Por tanto, antes de falar de enfermidades e de como podemos atacar os virus e as bacterias, temos que ter en conta que todo comeza cando se provoca unha situación de estrés nos animais. O xato ten que vivir nunhas condicións de limpeza adecuada, con palla abundante e seca, nun ambiente aireado pero fóra de correntes, con auga limpa a disposición e espazo suficiente para moverse. Ademais, debemos extremar os coidados na época da desteta e, sobre todo, cando realizamos movementos e transporte dos animais. Se isto non é así, producirase un aumento do estrés, unha subida do cortisol en sangue e, por conseguinte, unha baixada das defensas do animal.

Unha vez dito isto, imos falar dos principais axentes infecciosos respiratorios e aínda que existen moitos

1. Virus respiratorio sincitial (VRSB) Posiblemente sexa o virus que máis problemas respiratorios produce nas explotacións, sobre todo na época do ano que vai dende outubro ata abril, aínda que podemos ter brotes en calquera momento do ano (Radostits et al., 2007). Estudos recentes feitos polo Departamento Técnico de Zoetis demostran unha incidencia en rabaños de máis do 90 %, case sempre asociada ao virus PI3 cunha taxa de mortalidade de 3-5 % (Sanmartín et al., 2017).

O VRSB causa rinite, traqueíte, bronquite, bronquiolite e unha pneumonía intersticial leve, é dicir, produce inflamación en todo o tracto respiratorio e pneumonía no pulmón. Normalmente, os síntomas que cursa son tose non produtiva, disnea, descarga nasal, febre entre 40 e 42 °C, anorexia e en vacas un descenso severo na produción (Radostits et al., 2007).

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 101

vacapinta006_especialRecria_respiratorias_galego_02.indd 101

23/10/2018 12:09

ESPECIAL: RECRÍA

Unha característica moi importante deste virus e pola cal recibe o seu nome é a capacidade de producir sincitios. Cando o virus RS entra nunha célula é capaz de fusionar distintas células que se atopan ao seu redor, do que resulta unha estrutura con varios núcleos que se denomina sincitio. Esta formación é a maneira que ten o virus de protexerse contra o ataque dos anticorpos do sistema inmune.

Familia Paramyxoviridae: subfamilia Pneumovirinae, xénero Pneumovirus, virus respiratorio sincitial Proteínas de fusión

Células non infectadas

Saída de Virus Células infectadas

Sincitios

A vacinación con vacinas inactivadas, que mobilizan basicamente a produción de anticorpos (resposta Th2), non adoita ser efectiva para atacar este virus, mesmo pode provocar síntomas alérxicos pola produción da inmunoglobulina E. Pola contra, se se quere unha resposta máis eficaz, é necesario vacinar con vacinas vivas que activen principalmente a inmunidade celular (pero tamén a humoral), as cales impulsarán a resposta Th1 e isto fará que se activen outro tipo de células (células T CD8+ citotóxicas), que serán as encargadas de perforar as células infectadas polo virus e inxectar proteínas que as destrúan, xa sexan células illadas infectadas ou os sincitios que fosen formados (Fariñas et al., 2016).

2. Virus PI3 (parainfluenza) Historicamente, o virus PI3 foi considerado un problema menor dentro dos virus asociados á síndrome respiratoria bovina. Con todo, no estudo realizado por Zoetis, a súa prevalencia nos rabaños é próxima ao 90 % (Sanmartín et al., 2017) e o tipo de lesións que produce indícanos que podemos consideralo como un dos factores predispoñentes máis importantes para a entrada doutros virus e bacterias.

Normalmente, o virus PI3 ataca os animais máis novos producindo unha sintomatoloxía leve con descargas nasais e oculares, febre e aumento do ritmo respiratorio. Non produce trastornos severos pero, como o virus se multiplica nas células do sistema inmune (macrófagos), causa unha diminución da resposta inmune (inmunosupresión) contra axentes bacterianos, é dicir, a presenza do PI3 facilita a infección doutros virus e bacterias, sobre todo Mycoplasma bovis e Mannheimia haemolítica.

Viuse unha gran sinerxía entre os virus RS e PI3 (Sanmartín et al., 2017), polo que debemos encamiñar a inmunidade a combater ambos. Do mesmo xeito que o RS, as vacinas vivas atenuadas conseguen mellores taxas de protección que as inactivadas, pero o máis importante é previr a enfermidade canto antes.

Para iso as vacinas intranasais, que se poden aplicar a partir do noveno día de vida do animal, son a mellor ferramenta para conseguir unha protección eficaz, xa que, ademais de non interferir cos anticorpos calostrais que lle fornece a nai, producen unha concentración alta de interferón no lugar de entrada dos virus respiratorios.

Por tanto, se queremos aplicar un bo programa de control dos virus respiratorios nas nosas explotacións, debemos comezar sempre cunha vacinación intranasal nos primeiros días de vida dos xatos para conseguir unha defensa efectiva nos momentos máis críticos da vida do animal.

DEBEMOS EXTREMAR OS COIDADOS NA ÉPOCA DA DESTETA E, SOBRE TODO, CANDO REALIZAMOS MOVEMENTOS E TRANSPORTE DOS ANIMAIS

3. Rinotraqueíte infecciosa bovina (IBR/BHV-1) A IBR é unha enfermidade altamente contaxiosa producida por un herpesvirus de tipo 1 e a característica fundamental deste tipo de virus é que ten a capacidade de producir infeccións latentes, é dicir, unha vez que o animal se infecta polo virus, este pódese acantonar nos nervios e vivir de maneira oculta (toda a vida do animal) ata que calquera circunstancia faga que as defensas do organismo diminúan. Nese momento os virus acantonados nos nervios aproveitarán para replicarse e producir unha nova infección.

Cando o animal se infecta por primeira vez aparecen uns signos leves: febrícula, apatía, anorexia e, segundo a vía de entrada do virus, os animais terán distintos cadros clínicos.

O virus pode entrar por secrecións nasais e oculares dando lugar a un cadro respiratorio e os seus síntomas serán tose, secreción nasal, rinotraqueíte e conxuntivite.

Aínda que nos estamos referindo á sintomatoloxía respiratoria, non podemos esquecer que en vacas xestantes o virus IBR pode alcanzar o ovario, a placenta ou o propio feto, o que pode causarlle a morte con reabsorción ou o aborto; por tanto, é un virus moi prexudicial, xa que, ademais das alteracións respiratorias, pode producir problemas reprodutivos e descenso na produción láctea.

102 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_respiratorias_galego_02.indd 102

22/10/2018 17:25

ESPECIALISTAS EN NOVILLAS

SU FUTURO ESTÁ EN NUESTRAS MANOS UNA APLICACIÓN TEMPRANA + UNA PROTECCIÓN PRECOZ VACUNACIÓN INTRANASAL FRENTE A LA ERB A PARTIR DE LOS 9 DÍAS DE VIDA

DESCUBRE LA NUEVA WEB DE ESPECIALISTAS EN NOVILLAS Y ENTRA EN EL BLOG DE EXPERTOS

www.especialistasennovillas.es blog.especialistasennovillas.es

RISPOVAL™ IntraNasal. Composición: Por dosis de 2 ml. Principio activo: Virus de la parainfluenza bovina 3 (PI3), microorganismos vivos modificados, cepa termosensible RLB103, entre 105,0 y 108,6 DICC50. Virus respiratorio sincitial bovino (VRSB), microorganismos vivos modificados, cepa 375 entre 105,0 y 107.2 DICC50. Especies a las que va destinado el medicamento: Ganado vacuno. Indicaciones de uso: Para la inmunización activa de terneros de 9 días de edad con o sin anticuerpos maternos contra los virus RSB y PI3, para reducir el titulo medio y la duración de la excreción de ambos virus.

Establecimiento de la inmunidad: 5 días para el virus BRS y 10 días para el virus PI3 tras una única vacunación. Duración de la inmunidad protectora: 12 semanas tras una única dosis. La duración de la inmunidad protectora frente al virus PI3 puede reducirse en terneros con anticuerpos maternales vacunados antes de las 3 semanas de edad. Contraindicaciones: Ninguna. Precauciones especiales para su uso en animales: Vacunar solo animales sanos. Los virus se pueden transmitir de terneros vacunados a no vacunados y pueden causar una respuesta serológica sin producir signos clínicos.

En estudios de laboratorio se observó diseminación de virus RS y PI3 hasta 11 y 7 días, respectivamente, tras la vacunación con una dosis que contenía el máximo título vírico. Los animales deberían vacunarse preferentemente, al menos, 10 días antes de un periodo de estrés o de alto riesgo de infección, como el agrupamiento, transporte, o el comienzo del otoño. Para obtener resultados óptimos se recomienda vacunar todos los terneros del rebaño. Uso durante la gestación, la lactancia o la incubación. No vacunar a animales gestantes ni en lactación. Tiempo de espera: Cero días. Precauciones especiales de conservación: Conservar alejada de la luz y transportar entre + 2°C y + 8°C. No congelar. Precauciones especiales que deben observarse al eliminar el medicamento veterinario no utilizado o, en su caso, sus residuos: Eliminar el material de desecho mediante ebullición, incineración o inmersión en un desinfectante adecuado de acuerdo con las leyes nacionales. Nº de Registro: 1710 ESP. Titular de la autorización de comercialización: Zoetis Spain, S.L. Requiere precripción veterinaria.

vacapinta006_publicidade_zoetis.indd 103 RISPOVAL_IN-NOVILLAS-ANUNCIO-A4_May2016-1.indd 1

20/10/2018 6/5/16 02:34 13:03

ESPECIAL: RECRÍA

Do mesmo xeito que todos os virus, a mellor maneira de loitar contra o IBR é a utilización de vacinas e neste caso temos a posibilidade de utilizar vacinas marcadas, que nos diferenciarán os anticorpos vacinais dos producidos polo virus campo. Se consideramos que o risco de infección na explotación é alto, podemos comezar a vacinación a partir do día 15 con vacinas intranasais de IBR e, se o que buscamos é o control da enfermidade, deberemos empezar cun protocolo vacunal a partir dos tres meses de vida.

4. Diarrea vírica bovina (BVD) A diarrea vírica bovina é unha enfermidade infectocontaxiosa de carácter mundial, causada polo virus BVDV tipo 1 e tipo 2, que causa múltiples problemas nas nosas explotacións. A infección polo virus pode provocar síntomas comúns (febre, falta de apetito, letarxia…) e afectar aos sistemas respiratorio, reprodutor e dixestivo, pero, ademais, o virus xera unha inmunosupresión moi acusada que é rapidamente aproveitada polos microorganismos oportunistas para causar a enfermidade.

En resumo, con relación á síndrome respiratoria bovina, a acción directa do BVD non é moi relevante, xa que apenas crea síntomas respiratorios, pero a súa acción inmunosupresora facilitará a entrada doutros microorganismos.

O BVDV tamén pode atravesar a barreira placentaria dunha vaca xestante e infectar o feto, provocando mortes embrionarias, abortos espontáneos e mortalidade perinatal. Moi importante é a súa capacidade de provocar o nacemento de animais persistentemente infectados (PI) que, a miúdo, poden pasar desapercibidos e que, xunto á compra de animais con infección aguda constitúen a fonte de infección para o rabaño.

SE QUEREMOS APLICAR UN BO PROGRAMA DE CONTROL […], DEBEMOS COMEZAR SEMPRE CUNHA VACINACIÓN INTRANASAL NOS PRIMEIROS DÍAS DE VIDA DOS XATOS

Como os demais virus dos que falamos, o control do BVD pasa por aplicar un bo plan vacinal nos rabaños desde as idades máis temperás (tres meses de idade) para conseguir canto antes un bo estado inmunolóxico da xovenca.

AXENTES SECUNDARIOS OU OPORTUNISTAS Cando os virus dos que estivemos falando invadiron o epitelio das vías respiratorias e o parénquima pulmonar e conseguiron diminuír as respostas do sistema inmune, é o momento no que as bacterias, que normalmente viven nas vías respiratorias altas de maneira habitual, aproveitan para reproducirse e colonizar o aparello respiratorio.

Os dous microorganismos máis importantes pola morbilidade e pola gravidade das lesións que producen son Mannheimia haemolytica e Mycoplasma bovis.

1. Mannheimia haemolytica Como xa dixemos antes, esta bacteria forma parte da microflora normal do gando vacún san. Baixo condicións estresantes ou tras procesos infecciosos (virus), Mannheimia haemolytica pode proliferar de maneira explosiva pasando de niveis practicamente indetectables a establecerse como a especie dominante da microflora do tracto respiratorio superior.

Este é o paso indispensable para o desenvolvemento da pasteurelose pneumónica aguda.

Os principais mecanismos patoxénicos de Mannheimia haemolytica son a cápsula externa, as endotoxinas e, sobre todo, a súa leucotoxina.

A cápsula é a capa externa da bacteria que vai dificultar a acción do sistema inmune diminuíndo a posibilidade de fagocitose. As endotoxinas son un compoñente das membranas da bacteria que cando morre desprenden e causan dano nas células endoteliais. Pola súa banda, a leucotoxina prodúcese só cando a bacteria está en fase de crecemento logarítmico e a súa acción é específica contra leucocitos, macrófagos e plaquetas de ruminantes; por tanto, a leucotoxina é o principal factor de virulencia de Mannheimia haemolytica, orixinando unha pneumonía de gran severidade que pode levar a xovenca á morte.

Os signos clínicos que presentan son febre alta (40-42 °C), disnea, pulso acelerado, depresión e secreción nasal de serosa a mucopurulenta e sangue.

Coma sempre, a prevención é a ferramenta máis importante para tratar este tipo de infeccións e debemos buscar unha vacina que produza defensas, non só contra os antíxenos da capsula senón tamén contra as leucotoxinas, que evite a destrución pulmonar. Se as vacinas que utilizamos só cobren un dos dous componentes, quedaremos á metade na posible prevención; de feito, o emprego de bacterinas de Pasteurella spp mostrou escaso valor en campo e mesmo, ás veces, potenciou o cadro clínico ao favorecer a lise da bacteria e non poder bloquear a leucotoxina.

104 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_respiratorias_galego_02.indd 104

22/10/2018 17:27

PROGRAMA EFICOR PRogRaMa cRecIMIeNto aceleRado eFIcoR

AlimentAndo el futuro · Núcleo eFIcoR · leche MateRNIzada · eFIcoR INIcIadoR · eFIcoR MueslI · eFIcoR aRRaNque · eFIcoR RecRía · eFIcoR PeRIPaRto Plus · eFIcoR Plus

vacapinta006_coren.indd 105

20/10/2018 02:35

ESPECIAL: RECRÍA

O CALOSTRO É A PRIMEIRA “VACINACIÓN” QUE TERÁN OS XATOS EN VIDA E, ADEMAIS, É GRATIS

2. Mycoplasma bovis

CONCLUSIÓNS

Os micoplasmas son un grupo de microorganismos de máis de 200 especies recoñecidas que carecen de parede celular, é dicir, que non son sensibles a antibióticos que bloqueen a síntese da parede celular como a penicilina ou outros betalactámicos.

Mycoplasma bovis é a especie de micoplasma bovino máis patóxena causante de pneumonía bovina, artrite, alteracións xenitais, otite e abortos. Segundo estudos recentes que realizou o Departamento Técnico de Zoetis, atopouse Mycoplasma en máis do 60 % dos establos de vacún de leite. (Sanmartin et al., 2017).

A enfermidade aparece cando as bacterias se estenden desde o aparato respiratorio superior a outras localizacións: aparato respiratorio inferior, oído medio, articulacións… Os signos clínicos son similares a outros patóxenos: febre, depresión, descarga nasal e aumento da frecuencia respiratoria, pero a diferenza é que este tipo de infeccións teñen unha tendencia a incrementar a gravidade e a súa cronificación, ademais dunha escasa resposta aos tratamentos empregados.

Ao non existir vacinas contra micoplasmas, no caso de ter unha infección producida por eles, debemos aplicar unha terapia antimicrobiana no animal afectado e, a poder ser, de maneira metafiláctica aos que poden estar en risco por contacto cos infectados.

• A síndrome respiratoria bovina é unha enfermidade complexa onde actúan moitos microorganismos distintos (virus e bacterias), pero a maioría das veces a enfermidade desencadéase por un manexo deficitario.

• É moi importante darlles un bo calostro aos animais (en cantidade, calidade e hixiene), porque nos evitará moitos problemas futuros.

O calostro é a primeira “vacinación” que terán os xatos en vida e, ademais, é gratis.

• Debemos ter os animais no mellor dos ambientes: palla abundante, seca e limpa, auga a vontade, boa ventilación, pero fóra de correntes de aire, con espazo suficiente e dándolle moito e bo leite á temperatura adecuada.

• Protocolizar un bo programa vacinal que incida onde temos problemas e, sobre todo, comezalo canto antes con vacinas intranasais desde os primeiros días de vida do animal, é fundamental para o control destas enfermidades.

• No caso de que o noso rabaño sexa propenso a padecer pasteurelose (Mannheimia haemolitica), deberemos utilizar vacinas que conteñan sempre leucotoxoide e antíxeno capsular.

• Todo o que invistamos en vacinación será rendible, pero temos que entender que as vacinas non impiden a aparición da infección, pero si limitarán os síntomas da enfermidade, xa que activarán e acelerarán a resposta das xovencas aos posibles ataques dos microorganismos patóxenos.

Máis información

www.especialistasennovillas.es Blog de Expertos: blog.especialistasennovillas.es

BIBLIOGRAFÍA

Bryson, D. G. (2000) The calf pneumonia complex – current thoughts on a etiology.

Cattle Practice 8, 103-107 Medicina veterinaria. (2007) Otto Radostits Clive Gay Kenneth Hinchcliff Peter Constable Bach, A. 2011. Associations between several aspects of heifer development and dairy cow survivability to second lactation. J. Dairy Sci. 94:1052–1057. doi:10.3168/jds.2010-3633 Bach, A., and J. Ahedo. 2008. Record keeping and economics of dairy heifers. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice. 24:117–138. doi:10.1016/j.cvfa.2007.10.001 How efficacious are vaccines against bovine respiratory syncytial virus in cattle?

John A. Ellis Department of Veterinary Microbiology, Western College of Veterinary Medicine, University of Saskatchewan, 52 Campus Drive, Saskatoon, SK, S7N 5B4, Canada Gagea, M.I., Bateman, K.G., Shanahan, R.A., van Dreumel, T., McEwen, B.J., Carmen, S., Archambault,M., Caswell, J.L. Naturally occurring Mycoplasmas bovis associated pneumonia and polyarthritis in feedlot beef calves. Journal o Vetrinary Diagnostic Investigation 2006b; 18:29-40 Patogenia de las infecciones respiratorias por virus Dora Patricia Rosete Olvera*, F. Javier Archundia Sánchez*, Carlos Cabello Gutiérrez*, Ma. Eugenia Manjarrez Zavala* * Departamento de Investigación en Virología, INER. Soberon, F., E. Raffrenato, R.W. Everett, and M.E. Van Amburgh. 2012.

Preweaning milk replacer intake and effects on long-term productivity of dairy calves. J. Dairy Sci. 95:783–793. doi:10.3168/jds.2011-4391.Cook, 201

106 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_especialRecria_respiratorias_galego_02.indd 106

20/10/2018 02:33

107 vacapinta006_publicidade_animalvit.indd 107

20/10/2018 02:36

Feed Expert y Robot Expert®, las herramientas de De Heus para potenciar los resultados productivos Los sistemas de ordeño robotizado existen desde hace décadas; sin embargo, en los últimos años el ritmo de instalación de nuevos robots ha ido creciendo, especialmente en España.

Las interacciones entre la actividad de los animales, su comportamiento, su alimentación, su ingesta, su salud y la producción de leche son complejas y se vuelven aún más complicadas en el ordeño voluntario.

La personalización de la alimentación permite cubrir las necesidades de manera individualizada y el acceso a mayor cantidad de datos por animal nos facilita optimizar el manejo y la toma de decisiones en granja.

De Heus ha realizado una extensa investigación en más de 200 granjas estudiando los distintos factores que afectan a la eficiencia de granjas con ordeño robotizado. Estos datos sumados a los obtenidos en la granja experimental Zeewolde dieron lugar al nacimiento de Robot Expert®, un sistema de gestión de datos en granjas con ordeño robotizado.

La introducción de los sistemas automáticos de ordeño no solo implica cambios en la manera en que los animales se ordeñan, sino también en el modo en que son alimentados.

Estas modificaciones constituyen una clara ventaja a favor de los sistemas robotizados PMR (Partial Mix Ration), con los que una parte de alimento se suministra en la ración base y la otra a través de las escalas de suministro del pienso en el robot, lo que permite acercarnos más a los requerimientos nutricionales de cada animal.

Fernández Vuelta subraya que “el análisis de datos con Robot Expert® permite al ganadero elevar el potencial del robot a un nivel superior, profundizando en conceptos relacionados con la mejora de la producción, la alimentación más saludable, la salud de ubre, la optimización de la composición de la leche, la correcta actividad de las vacas, el incremento de la capacidad, la disminución de restos de pienso y la mejora de la calidad de leche”.

Ramiro Fernández Vuelta, product manager de Vacuno de Leche en De Heus, destaca que “el objetivo para los programas de alimentación en sistemas PMR es diseñar raciones de mínimo coste que cubran los requerimientos nutricionales de cada animal.

Para ello contamos con Feed Expert, un sistema que además permite optimizar la producción de leche y la salud de los animales”.

“Con Robot Expert® llegamos a comprender mejor los parámetros que nos conducen a un uso eficiente del equipo basándonos en las particularidades de las distintas marcas de robots. Robot Expert® expone las diferencias de los distintos sistemas para así lograr la máxima eficiencia con independencia de la máquina utilizada. Potenciar los índices productivos es ahora más sencillo de conseguir con las herramientas que De Heus pone a nuestro alcance para el racionamiento, Feed Expert, y la gestión de los rebaños lecheros robotizados, Robot Expert®.”

José María Viana, key account manager de Vacuno de Leche en De Heus

En VíDEo

vacapinta006_publicidade_de heus.indd 108

20/10/2018 02:37

¿Qué tipo de datos aporta?

Nuestro programa lo que hace es obtener los datos más importantes relacionados con producción, número de ordeños, actividad que desarrollan las vacas en cada lote del robot, alimentación..., es decir, cuántos kg de concentrado están comiendo en el robot los distintos grupos de animales que tenemos en producción, qué medias de producción obtenemos en ellas, datos sobre salud de ubre y qué relación hay entre el consumo que tenemos en el robot y lo que tenemos en el pesebre.

¿Qué es Robot Expert®?

Robot Expert® es una herramienta informática desarrollada por De Heus para agilizar la toma de decisiones en granjas que utilizan robot de ordeño.

¿Qué beneficios obtiene el ganadero?

Este sistema agiliza mucho la toma de decisiones sobre los problemas que tenemos en las granjas con sistema de ordeño robotizado.

Además de ayudar al ganadero, a nosotros como técnicos nos ayuda muchísimo, porque podemos comparar granjas con manejos distintos, robots diferentes y sistemas de alimentación muy variados.

¿Cómo se utiliza?

Aprovechamos la visita al ganadero para exportar un archivo que obtenemos de su programa de robot, independientemente de la marca con la que está trabajando, e importamos de manera automática en nuestro Robot Expert® todas las gráficas y datos que nos ayudan a tomar las decisiones sobre el tema que estamos tratando ese día.

¿A qué tipo de granja lo recomendaría y, sobre todo, para qué?

Evidentemente, lo recomendaría a cualquier granja que esté utilizando sistema de ordeño robotizado, tanto para ganaderos que tengan algún problema y necesiten localizar en qué punto están fallando como para aquellos que, a pesar de funcionar bien, piensen que todavía tienen puntos que mejorar.

RUBÉN GONZÁLEZ VICENTE Gerente consultor en Vacuno de Leche en la provincia de Lugo

JESÚS RODRÍGUEZ BODENLLE Blanco Villarcabreiro SL (Guntín)

¿Por qué se decidió a trabajar con Robot Expert®?

Empezamos a trabajar con ella hace seis meses. Era una herramienta con la que contaba la empresa del pienso y, ya que existía, decidimos empezar a trabajar con ella para ver diferentes datos y ayudarnos a mejorar. ¿Cómo la utiliza?

A nosotros en el día a día no nos implica ningún trabajo. Simplemente cuando viene nuestro nutrólogo, nos explica el programa, mete él los datos y vemos los diferentes objetivos a conseguir. ¿Cuál sería su recomendación para otros ganaderos que estén pensando en ella?

La recomendaría porque es un punto de apoyo, es una herramienta que te ayuda en el día a día. Obtenemos, por ejemplo, más datos sobre las vacas recién paridas para saber si están enfermas o si pueden tener problemas y también a compaginar el pienso del robot con la alimentación del carro unifeed.

vacapinta006_publicidade_de heus.indd 109

MIGUEL PÉREZ FERNÁNDEZ Ganadería Casanova (Baleira)

¿Por qué se decidió a trabajar con Robot Expert®?

Con RobortExpert® empezamos a trabajar en la primavera de este año.

Es una herramienta que nos ofrece De Heus y que nos proporciona una información adicional a todos los datos que tenemos de por sí gracias al robot.

Esa información adicional nos ayuda en la toma de decisiones, por ejemplo, si nos baja el número de visitas al ordeño, si queremos ajustar los permisos de ordeño o concentrado en función de cómo estén comiendo. ¿Cómo la utiliza?

Es una herramienta que al ganadero no le implica ni más ni menos trabajo.

Cuando el nutrólogo visita la explotación, extrae los datos del programa y a través de sus informes sabemos qué problemas existen, qué podemos mejorar o en qué estamos fallando. ¿Cuál sería su recomendación para otros ganaderos que estén pensando en ella?

Cualquier ayuda que te presten y cualquier información extra que tengas siempre es bienvenida.

JUAN LÓPEZ BRAO Finca Paxares SC (Friol)

¿Por qué se decidió a trabajar con Robot Expert®?

Con el robot empezamos más o menos en abril de este año y desde entonces ya comenzamos a trabajar con Robot Expert® porque pensamos que aportaría más datos y que nos sería más fácil el manejo.

Así podemos comparar el número de entradas de posparto, cuándo entran más de posparto de lo que queremos, controlar flujos de ordeño, el pienso que comen las vacas, restos, etc. ¿Cómo la utiliza?

Trabajamos con el nutrólogo, él coge los datos que le facilita el robot y después los transforma con el programa.

Nosotros no tenemos que meter ningún tipo de dato, ya se extraen del programa del robot y nada más. ¿Cuál sería su recomendación para otros ganaderos que estén pensando en ella?

Que la utilicen, porque son datos a mayores de los que tienes, que nunca están mal. Puedes comprobar entradas de vacas, restos de pienso…

20/10/2018 02:38

M A N E XO

Produtor, non pague dobre imposto no verán Os custos do estrés por calor estanse a converter nun “imposto fixo” que cada ano os gandeiros se ven obrigados a aboar mediante a redución do seu volume de produción. Neste traballo sinalo os principais problemas do estrés calórico e ofrezo algunhas claves para lograr reducilo.

Israel Flamenbaum Cow Cooling Solutions Ltd, Israel www.cool-cows.com

O

s impostos sobre a actividade leiteira varían dun país a outro. Algúns deles eximen os agricultores do pago de impostos sobre os ingresos, uns reducen as taxas impositivas e outros pídenlles aos produtores leiteiros que paguen o imposto total sobre os seus ingresos.

Con todo, ningún país exime os produtores de leite dos “impostos ao verán”, que se pagan debido á falta de facer fronte ao efecto negativo do estrés pola calor do verán nas súas vacas.

CANTO CUSTA ESTA TAXA DE IMPOSTOS? Isto é, por suposto, diferente dun país a outro e depende das condicións climáticas (o número de horas por ano en que as vacas están sometidas a condicións de estrés por calor), o nivel de produción das vacas e as prácticas de manexo das granxas.

É POSIBLE EVITAR OU, POLO MENOS, REDUCIR ESTE PAGO? A resposta é, definitivamente, si.

Neste artigo tentarei definir o imposto pagado en diversas condicións climáticas, describir os factores que conduciron ao seu pagamento e, finalmente e o máis importante, mostrar (baseándonos en investigacións publicadas e achados de proxectos recentes en diferentes partes do mundo nos que estou involucrado) a que nivel este imposto innecesario se pode reducir.

O primeiro paso ao estudar o tema é coñecer os cambios que ocorren cando as vacas leiteiras están suxeitas a condicións de calor e como estes cambios causan este pago de impostos adicionais.

A continuación, enumero seis dos factores principais (non necesariamente en orde de importancia) mais, moi probablemente, haberá outros tamén relevantes que non se mencionen aquí.

110 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_manexo_ImpostoVeran_galego_02.indd 110

20/10/2018 02:41

M A N E XO

1. O estrés térmico reduce a produción anual de leite da vaca A medida que aumenta a produción da vaca, diminúe a cantidade de alimento necesaria para producir un litro de leite (isto é porque a cantidade de alimento requirida para o mantemento é constante e idéntica á dunha vaca que produce 10 ou 50 litros de leite por día). Por tanto, a produción dun litro de leite en vacas, pasando parte da súa lactación baixo condicións de estrés por calor, é máis baixa, o que incrementa o custo de produción do leite. As estimacións son que o custo de produción de leite en vacas que sofren de estrés térmico pode variar entre un 5 e un 20 % (dependendo da taxa de diminución na produción anual de leite da vaca).

2. O estrés térmico causa unha redución na eficiencia alimenticia As vacas en condicións de estrés calórico desvían parte da enerxía consumida para activar os mecanismos de regulación da temperatura corporal. Esta enerxía réstase da necesa-

a taxa de detección de celo en condicións de estrés por calor é de aproximadamente o 50 % da acadada en temperaturas normais ria para ser dirixida a producir leite.

Os estudos estiman que aproximadamente do 10 ao 15 % da enerxía de alimentación se desvía a fins non produtivos cando as vacas están sometidas a condicións de estrés por calor, o que conduce a unha diminución na eficiencia da alimentación que se converte en leite.

3. O estrés térmico reduce o contido de graxa e proteína do leite e aumenta o contido de células somáticas A produción baixo condicións de estrés calórico pode causar unha diminución de entre 2 e 4 puntos porcentuais no contido de graxa do leite e de 1 a 2 puntos porcentuais no contido de proteína do leite. Cando as vacas son sometidas a condicións de estrés por calor (como calquera outro tipo de estrés), as células somáticas no leite pódense incremen-

tar en aproximadamente 100.000 unidades. Todos estes cambios poden levar a unha diminución nos ingresos anuais da unidade leiteira.

4. O estrés térmico afecta negativamente á fertilidade das vacas A redución das características de fertilidade das vacas débese á mingua da detección de celo e ás taxas de concepción, o que prolonga o intervalo entre partos e aumenta a taxa anual de vacas descartadas debido a problemas de fertilidade. Os estudos mostran que a taxa de detección de celo en condicións de estrés por calor é de aproximadamente o 50 % da acadada en temperaturas normais.

As taxas de concepción a inseminacións administradas na estación cálida redúcense á metade, ou mesmo a menos, respecto das obtidas en condicións de confort térmico.

ENSILADO DE MAÍZ Y GIRASOL EN MICROSILOS

TRATADO CON INOCULANTES

NO ES HIERBA, ES MAÍZ

SILO DE GIRASOL: aproximadamente, 14 % de proteína y 11 % de grasa SILO DE MAÍZ: aproximadamente, 31-35 % de materia seca y 30-34 % de almidón MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA • Girasol-Maíz • Avena • Raigrás • Centeno

VENTAJAS DEL MICROSILO

• Disponibilidad del producto en las cantidades deseadas • Fácil y cómodo de transportar • Puede utilizarse directamente como comedero ad libitum • Puede estar al aire libre • Larga conservación: hasta 24 meses

Disponemos de maquinaria para preparar pastone y grano húmedo con nuestros maizes o con los suyos

Tels: 629 558 710 - 618 742 195 alfonsolasope@gmail.com

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 111

vacapinta006_manexo_ImpostoVeran_galego_02.indd 111

22/10/2018 18:45

M A N E XO

o arrefriado AXEITADO pode contribuír a 1.400 litros adicionais de produción de leite e a 500 $ de ingreso por vaca anualmente

5. O estrés térmico reduce a inmunidade das vacas e aumenta as taxas de morbilidade As vacas expostas a condicións de estrés por calor, especialmente en etapas próximas ao parto, tenden a desenvolver infeccións a un ritmo maior e sofren taxas de recuperación máis lentas, o que reduce a súa produción e aumenta a taxa de descarte.

6. O estrés calórico no período seco reduce a súa produción na lactación subseguinte A presenza de vacas secas en condicións de estrés calórico provoca cambios fisiolóxicos que afectan negativamente ao desenvolvemento do feto e á súa indución no desenvolvemento do tecido do ubre, o que diminúe a produción de leite na lactación subseguinte. Investigacións levadas a cabo recentemente mostran que estas vacas acadarán unha lactación inferior, que alcanza só o 90-95 % do potencial produtivo normal da vaca.

CANTO É O imposto no período estival PAGADO POLO PRODUTOR DEBIDO AO ESTRÉS POR CALOR? Para responder a esta pregunta, utilizarei os datos dunha enquisa realizada nos Estados Unidos. Recompiláronse os datos climáticos de cada un dos estados e presentouse a diminución esperada no rendemento das vacas. Con base nestes datos, os investigadores calcularon as perdas económicas causadas ás granxas leiteiras en cada un deses estados.

Neste estudo presentarei, por unha banda, datos tomados das explotacións situadas no norte de California, con entre un e dous meses estresantes por ano, que representan países con climas tibios, como os estados de Europa occidental e América do Norte, e pola outra, datos das granxas leiteiras de Florida e Texas, que representan o sueste de Asia, América Central e o Caribe, con entre seis e oito meses de calor por ano.

Os resultados da enquisa indican que a produción de leite, en caso de que non se tomen medidas para aliviar a calor das vacas, tende a diminuír de 300 a 2.000 litros por ano en ambas as rexións, respectivamente, mentres que a perda no ingreso anual por vaca se espera que se reduza, oscilando entre 100 e 700 dólares.

Con base nos datos da enquisa, pódese cuantificar a magnitude da redución no rendemento anual das vacas e o alcance das perdas financeiras para a granxa (noutras palabras, os “impostos” que esta está obrigada a pagar cada ano debido ao estrés por calor durante o verán). Espérase que este “imposto” que se debe pagar oscile entre o 5 % dos ingresos totais das vendas de leite en granxas situadas en rexións tépedas e máis do 15 % dos ingresos en granxas situadas en rexións extremadamente cálidas.

É POSIBLE EVITAR OU, POLO MENOS, REDUCIR ESTE PAGO? Para darlle resposta a esta cuestión reutilicei os datos da enquisa e tamén incluín os cálculos que fixen con base nos resultados dos proxectos de arrefriado das vacas nos que participo en diferentes partes do mundo.

Estudáronse os beneficios económicos do arrefriado das vacas de acordo cos datos da enquisa mencionados anteriormente. Os investigadores compararon as perdas económicas causadas polo estrés calórico de verán coas vacas de Florida cando non se proporcionaba arrefriado, con aquelas que se esperaban cando os sistemas de arrefriado de vacas aparecendo en publicacións científicas foron metidas en función e lográronse os resultados positivos.

Supoñemos que a diferenza entre os dous escenarios reflicte o ingreso neto adicional que se espera obter cando as vacas se arrefrían de maneira apropiada na tempada cálida ou, noutras palabras, suponse que a granxa paga menos “impostos” polo estrés por calor.

En cifras póese afirmar que o arrefriado adecuado pode reducir as perdas anuais de produción de leite por animal en 1.600 litros, cando non se practica o arrefriado a 200 litros, cando as vacas se arrefrían

adecuadamente. En termos económicos, o arrefriado correcto no verán diminúe as perdas de ingresos anuais por vaca, causadas polo estrés por calor desde 700 dólares cando as vacas non se arrefrían, ata 125 cando se fai ben. Cabe concluír que o arrefriado axeitado pode contribuír a 1.400 litros adicionais de produción de leite e a 500 dólares de ingreso por vaca anualmente.

Noutras palabras, o “pago de impostos” por granxa á natureza neste caso minguou un 80 %.

Nos últimos anos estiven acompañando varios proxectos de refrixeración en países como México, Arxentina, Brasil, Italia, España, Turquía, Rusia e China. Os datos destes proxectos procesáronse e publicáronse recentemente como artigos en revistas para agricultores de diferentes países.

Con base nos resultados destes proxectos, púidose observar que a adaptación dos procedementos de arrefriado ás condicións de cada granxa contribuíu a un aumento do 6 ao 10 % na produción anual da vaca, reduciu á metade a diminución do índice de concepción no verán e mellorou entre un 5 e un 10 % a eficiencia de conversión de alimento a leite.

Da mesma maneira que nos datos da enquisa presentada anteriormente neste artigo, podemos atopar tamén nestes proxectos que o arrefriado intensivo das vacas no verán ten o potencial de diminuír entre 200 e 500 dólares por vaca o imposto ao estrés por calor que pagará o produtor anualmente. Noutras palabras, o arrefriado adecuado das vacas reduce o imposto de verán en máis do 50 %.

CONCLUSIÓN O exposto ata agora indica que o pago de impostos polas granxas de diferentes rexións do mundo se pode reducir significativamente cando se implementan os medios recomendados de refrixeración no verán. Non cabe dúbida de que o da refrixeración é un dos investimentos máis valiosos que poden realizar as granxas de todo o mundo, sobre todo para as que están localizadas en zonas quentes. Espérase que este investimento se devolva en menos de dous anos, despois do cal a granxa simplemente deixará de pagar o dobre imposto no verán.

112 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_manexo_ImpostoVeran_galego_02.indd 112

22/10/2018 17:37

vacapinta005_publicidade_elanco.indd 113

20/10/2018 02:43

MUXIDO

O secado das vacas, un concepto que está a cambiar O período seco é un dos momentos máis importantes polos que pasa unha vaca de leite e determina en boa medida a súa saúde de ubre.

Por tanto, o uso prudente dos antibióticos faise imprescindible e botar man de ferramentas que nos axuden a determinar como realizar o secado será cada vez máis relevante.

Luís M. Jiménez Galán Servet Talavera SL Luismi-che@servettalavera.es

U

n feito ao que nos enfrontamos desde hai algúns anos é o aumento das resistencias aos antibióticos. Segundo estableceron algunhas autoridades sanitarias mundiais tales como a Organización Mundial da Saúde (OMS), a Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) e a Organización Mundial de Epizootías (OIE), os antibióticos son un ben público, hai que usalos racionalmente e hai que preservalos para o futuro polo que puidese ocorrer, é dicir, non temos outro tipo de arsenal contra as bacterias patóxenas. Por este feito, establecéronse as listas CIA (Critically Important Antimicrobials), que conteñen antibióticos por orde de importancia con base no uso que se fai deles en medicina humana.

Mediante este criterio, establécese a orde de prioridade, a importancia de preservalos e, como consecuencia, de reducir o seu uso en medicina veterinaria. O problema das resistencias non só é unha cuestión de saúde pública senón que tamén involucra a medicina veterinaria. Por iso que debe afrontarse desde unha fronte común que, en definitiva, é a saúde como un gran todo.

A Unión Europea instou os países membros á creación de plans nacionais co fin de loitar contra estas resistencias aos antibióticos. Desta maneira, España elaborou en 2014 o denominado Plan Nacional de Resistencias aos Antibióticos a través da Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS). Os dous grandes obxectivos son: 1. Reducir a contribución en medicina humana e en veterinaria á resistencia bacteriana e as súas consecuencias sobre a saúde.

2. Preservar de maneira sustentable o arsenal terapéutico existente.

Un dos eixes deste Plan é o que ten que ver coa medicina veterinaria e máis concretamente coa dos animais de produción, na cal estamos directamente involucrados. Implantouse a receita electrónica co fin de controlar o consumo de antimicrobianos e creouse unha ferramenta que non é outra que unha guía de prescrición ao alcance de todos os veterinarios.

No apartado de investigación váiselles dar prioridade a métodos de diagnóstico rápido de enfermidades, por exemplo, ao uso do cultivo en granxa para o diagnóstico precoz da mastite. O máis importante é que

114 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_periodoSeco_galego_03.indd 114

20/10/2018 02:47

MUXIDO

REDUCIR O USO DE ANTIBIÓTICOS NO SECADO IMPLICARÁ QUE SE DEBAN COÑECER PERFECTAMENTE AS CARACTERÍSTICAS DA EXPLOTACIÓN

hai que preservar certos antibióticos pola importancia que teñen en medicina humana e, para iso, prevese que retiren algúns, aqueles aos que estamos afeitos na actualidade e que levamos usando moitos anos, como as quinolonas e as cefalosporinas (3.ª e 4.ª xeración).

En Francia xa comezaron con estas limitacións hai un par de anos e estes antibióticos non se poden usar en medicina veterinaria. Por agora hai un acordo co sector bovino denominado Acordo para a Redución Voluntaria do Consumo de Antibióticos no Sector Bovino Leiteiro, do cal nestes momentos están a definirse as liñas de acción.

Dentro do apartado do control prevese limitar o uso profiláctico que se fai con antibióticos co fin de reducir infeccións; no noso caso sería a terapia antibiótica de secado, que facemos ao 100 % das vacas cando se secan. Neste sentido, o ano pasado houbo unha reunión en Alemaña, auspiciada por Boehringer Ingelheim, á que se convidou un grupo europeo de expertos en mastite, técnicos de Alemaña, Holanda, Francia, Bélxica, Dinamarca, Reino Unido e España. Esta reunión tiña como finalidade a elaboración dun documento de consenso sobre o tratamento de secado no seu conxunto, que ten como obxectivo prioritario servirlles de ferramenta aos veterinarios para optimizar o uso de antimicrobianos no secado nas diferentes explotacións nas que prestan o seu asesoramento.

Na primeira parte da reunión expúxose a situación sobre o tratamento de secado nos diferentes países. Hai moita disparidade en canto á porcentaxe de vacas que se secan con antibióticos, así como con seladores internos. En países como Holanda ou Dinamarca está implantado o tratamento selectivo de secado dependendo do reconto celular e dos patóxenos da explotación. Isto ocorre tamén no Reino Unido. En cambio, en Bélxica, Francia, Alemaña e España a práctica do secado selectivo é incipiente. Ademais, acordouse a relevancia que ten a práctica da terapia de secado con antibióticos e, por suposto, a importancia da redución do uso de antimicrobianos, así como o seu uso responsable. Falouse

Rabaño de alto risco

de que reducir o uso de antibióticos no secado implicará que se deban coñecer perfectamente as características da explotación, os datos sobre a calidade de leite do tanque, os datos das vacas no que se refire á existencia de patóxenos intramamarios e ao reconto celular individual e, o máis importante, que se debe asumir que probablemente se incrementen as novas infeccións e que, por tanto, a calidade do leite da explotación empeore. Neste punto, falouse acerca da necesidade do uso dos seladores internos de teto como ferramenta para previr as novas infeccións. Discutiuse sobre a importancia que ten a terapia antibiótica de secado, así como sobre a utilización de seladores para a mellora da saúde do ubre das explotacións.

A terapia antibiótica de secado consiste na introdución de substancias antimicrobianas a través da canle do teto na glándula mamaria cando a vaca se moxe por última vez xa finalizada a lactación. A terapia de secado tal e como se coñece hoxe practícase desde hai máis de 50 anos. Concretamente, nos 70 do pasado século xa se incluíu no famoso Plan dos 5 Puntos do National Institute for Research in Dairying (NIRD) [Dodd et al., 1969].

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 115

vacapinta006_muxido_periodoSeco_galego_03.indd 115

20/10/2018 02:47

MUXIDO

Radiografía dun selador

Biplaca de cultivo

Esta práctica tiña dous obxectivos fundamentais: por unha banda, loitar contra o axente causal da mastite de verán, chamado Truperella pyogenes (antigamente denominado Corynebacterium e Arcanobacterium pyogenes), que causaba grandes perdas económicas durante o período seco; pola outra, o segundo grande obxectivo era tentar curar infeccións intramamarias causadas por Staphylococcus aureus, xa que máis da metade das vacas chegaban infectadas ao secado por este xerme.

Posteriormente definiuse a terapia da vaca seca e é por iso que se incluíu dentro do Plan dos 5 Puntos do NIRD. Tiña como obxectivos curar as infeccións intramamarias existentes e previr as novas infeccións. Esta práctica forma parte tamén do Plan dos 10 Puntos do National Mastitis Council (NMC).

En canto aos seladores internos, o seu uso está xeneralizado, aínda que non se utilizan de maneira rutineira como ocorre coa terapia antibiótica.

Os primeiros ensaios con seladores internos de tetos fixéronos Oliver, Dodd e Neave en 1956 con resultados pouco satisfactorios. Nos anos 70, o investigador do Centro de Investigación de Moorepark, en Irlanda, William J. Meaney tivo a xenial idea de facer un ensaio cun produto cuxa composición era un sal inorgánico (subnitrato de bismuto) nunha base de parafina nunha xiringa con 7,5 gramos de produto. O obxectivo era moi simple: aplicarlles este produto ás vacas no momento do secado con e sen antibiótico e que actuase taponando a cisterna e a canle do teto para previr o paso de patóxenos causantes de infeccións intramamarias. Ademais, tamén estudou a permanencia do selador na cisterna do teto. No primeiro dos tres ensaios, Meaney xa puido comprobar a eficacia do produto, realizado con 14 vacas sas. Neste primeiro ensaio, dous tetos de cada vaca actuaron como grupo control (28 tetos) e non se lles aplicou ningún produto; nos outros dous si se aplicou o selador (28 tetos). Ao 100 % dos tetos aplicóuselles un baño cunha solución de Staphylococcus aureus e de Streptococcus dysgalactiae. Soamente houbo unha infección nun cuarto no que se aplicou selador e nove infeccións nos tetos control (3,5 % vs. 32 %).

É EXTREMADAMENTE IMPORTANTE QUE O SELADOR QUEDE OCUPANDO TODA A CANLE DO TETO, ASÍ COMO A CISTERNA

Son moitos os estudos realizados sobre seladores a partir de entón nos que se demostrou a súa eficacia, que en definitiva é a redución das novas infeccións durante o período seco.

En todos eles se comproba que existe unha clara redución das novas infeccións intramamarias e, ademais, unha redución das mastites clínicas nos primeiros 100 días de lactación.

Un aspecto destacable do uso de seladores é a súa propia introdución a través da canle de teto; é extremadamente importante que quede ocupando toda a canle do teto, así como a cisterna.

Por todo iso chegouse á conclusión da necesidade de realizar un documento avalado por expertos para ver en que condicións se pode realizar un secado selectivo, asumindo que é unha necesidade e para que o uso desta práctica repercuta o menos posible na saúde de ubre das explotacións.

De acordo con todo isto, durante a segunda parte da reunión traballouse sobre o contido do que ía ser o denominado Documento de Consenso, que se realizou posteriormente poñendo en común todos os seus puntos.

116 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_periodoSeco_galego_03.indd 116

20/10/2018 02:47

pub_agroseguro.indd 117

22/10/2018 17:37

MUXIDO

Este documento ten 5 premisas principais: 1. Recomendación do uso de seladores internos de tetos no momento do secado, en todas as vacas e en todas as explotacións.

2. Naqueles animais nos cales haxa unha maior probabilidade de ter unha infección intramamaria necesitarase un tratamento de secado con antibióticos, ademais do selador interno.

3. No que respecta ao rabaño, cada granxa débese clasificar en explotación de alto ou de baixo risco en función do status da saúde de ubre e o enfoque con respecto ao secado debe ser diferente.

4. Calquera explotación pode ser candidata a practicar un secado selectivo nas súas vacas, pero a recomendación é que nas explotacións de alto risco se faga unha mellora integral da calidade do leite antes de iniciar o secado selectivo. Os veterinarios debemos tentar que ese sexa o proceso antes de iniciar o secado selectivo.

5. Os veterinarios debemos garantir a formación no que ao período seco se refire, facendo especial fincapé na aplicación tanto das xiringas de antibiótico como as do selador interno.

Durante o transcurso da reunión discutimos acerca dos diferentes tipos de explotacións de cara a abordar un secado selectivo. Todos sabemos que non todas as explotacións están preparadas para prescindir da terapia antibiótica de secado debido ao manexo que realizan, por exemplo, no muxido, polas instalacións en si ou simplemente porque teñen un problema puntual de mastite. En conclusión, estas explotacións serían as que clasificamos como rabaños de alto risco. Un parámetro obxectivo será o reconto de células do tanque e a existencia de patóxenos contaxiosos. No que se refire ao reconto celular, o punto de corte fixouse en 250.000 células por mililitro, unha explotación que durante 2 meses dos últimos 6 tivese un reconto celular > 250.000 cel./ml será considerada como de alto risco. Unha explotación con

Rabaño de baixo risco

presenza confirmada de Streptococcus agalactiae e/ou Staphylococcus aureus tamén se considerará de alto risco. A este respecto teño que engadir que en moitos casos a presenza de Staphylococcus aureus non indica necesariamente un empeoramento da calidade do leite e un aumento do reconto celular. Isto débese a que hai diferentes cepas implicadas deste microorganismo, pero na miña opinión deberíase considerar como de alto risco a condición de que haxa un número considerable de vacas infectadas e, ademais, este xerme sexa o causante de casos de mastites clínicas. En último lugar, tamén se considerará un rabaño de risco aquel en que, por determinadas causas conxunturais, a saúde de ubre das vacas poida empeorar, por exemplo, cando na explotación haxa un problema co persoal, cambio de instalacións, cambio no sistema de muxido, algún problema de saúde do rabaño engadido etc.

Nos rabaños de alto risco débese implantar un programa de mellora integral da calidade do leite no cal se inclúa a revisión de todos os factores que inflúen na mastite, tanto en lactación coma no período seco.

Débeselles prestar atención á rutina de muxido, ao funcionamento do equipo de muxido, ao deseño de instalacións, ao manexo de camas, á nutrición, a outras enfermidades etc. e, sobre todo, ao manexo xeral da explotación. Seguirase facendo unha terapia antibiótica de secado ao 100 % das vacas e instauraráselle a aplicación de selador interno á totalidade dos animais. Se se decide facer secado selectivo, hai que ter moito coidado e sempre baixo supervisión

veterinaria tendo en conta o riscobeneficio desta práctica.

As explotacións de baixo risco son aquelas que teñen unha saúde de ubre aceptable, aínda que sempre hai posibilidades de mellora. Unha granxa que durante 4 meses dos últimos 6 tivese un reconto celular < 250.000 cel./ml será considerada de baixo risco. Neste tipo de explotacións, o veterinario será o encargado de acordar co produtor a posibilidade de implantar a terapia selectiva de secado, utilizando antibióticos só naqueles animais que se seleccionen. Os criterios de selección das vacas sempre estarán baseados en parámetros de saúde de ubre, por exemplo, microbioloxía, reconto celular, rexistro de casos de mastite clínica etc. Todo o persoal da explotación, sobre todo o grupo de muxidores incluído o produtor, deben estar concienciados deste cambio e do que supón. As vacas con máis probabilidade de ter unha infección intramamaria trataranse con terapia antibiótica de secado e con selador interno. Ás vacas con menos probabilidade de padecer unha infección intramamaria soamente se lles aplicará un selador interno co fin de previr novas infeccións.

Discutiuse acerca de cales debían ser os diferentes criterios para a selección de animais a tratar con antibióticos ao secado ademais do selador interno. Chegamos á conclusión de que o reconto de células individual segue a ser un indicador útil para este propósito debido ao uso estendido que ten en moitos países.

Ademais, determinouse que o feito de ter un ou máis casos de mastite na lactación tamén era determinante. Desta maneira estableceuse o seguinte:

118 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_periodoSeco_galego_03.indd 118

20/10/2018 02:47

MUXIDO

Figura 1. Proposta de árbore de decisión [1] para o uso de secado selectivo con antibióticos ou secado sistemático con antibióticos en explotacións con alto e baixo risco* Selador interno de tetos a todas as vacas

Compromiso do veterinario

1. Vacas que teñan un reconto de células somáticas > 200.000 cel./ ml en polo menos un dos tres últimos recontos antes do secado.

2. Vacas que tivesen un caso de mastite clínica nos 3 últimos meses previos ao secado.

No caso de explotacións nas que só existe posibilidade de facer un control, tentarase que este sexa o máis próximo ao secado e o punto de corte reducirase a vacas que teñan un reconto de células somáticas > 100.000 cel./ml.

Indubidablemente, o mellor criterio sería realizar unha análise microbiolóxica das vacas antes do secado tendo en conta tanto o reconto celular coma os casos de mastite clínica.

Así pois, unha vaca infectada cun patóxeno maior debería ser tratada con antibióticos aínda que o reconto celular sexa inferior ás 200.000 cel./ ml. Pódese determinar se o animal próximo ao secado está infectado ou non. Para iso tomaríase unha mostra de leite e remitiríase a un laboratorio especializado. Outra posibilidade é determinar esta infección na propia explotación realizando o que se coñece como “cultivo en granxa”, que non é outra cousa que sementar o leite na propia granxa nunha biplaca de cultivo, incubala e ás 12-24 horas ler o resultado vendo se hai crecemento ou non. Loxicamente, esta práctica débese realizar en granxas nas que houbo formación por parte do veterinario responsable.

Para a elaboración do Documento de Consenso tamén se discutiu sobre como debería ser o período seco ideal co fin de garantir a saúde de ubre. Así pois, resumiuse como deberían ser as condicións dunha vaca próxima ao secado no período de involución (activa e estable) e na fase de calostroxénese, que coincide coa primeira parte do período de transición. Por descontado, a vaca

Mellora da saúde do ubre

EXPLOTACIÓN DE ALTO RISCO Reconto de células somáticas en tanque de leite superior a 250.000 células/ml

EXPLOTACIÓN DE BAIXO RISCO Reconto de células somáticas en tanque de leite inferior a 250.000 células/ml Ter especial coidado

Secado sistemático con antibióticos

Compromiso do gandeiro

Secado selectivo con antibióticos Diagnóstico

Terapia de secado con antibiótico

Terapia de secado sen antibiótico.

Solo selador de tetos interno

Vacas con probabilidade de infección

Vacas sen probabilidade de infección

*Nalgúns países requírese evidencia da existencia de infección mediante unha técnica específica previo ao uso de terapia de secado antibiótico en calquera animal, por exemplo mediante PCR o cultivo bacteriolóxico, independentemente do status de risco dese rabaño. Este documento de consenso non ten a ambición nin a intención de poñer en dúbida ningunha lexislación local

NON TODAS AS EXPLOTACIÓNS ESTÁN PREPARADAS PARA PRESCINDIR DA TERAPIA ANTIBIÓTICA DE SECADO debe ter unha alimentación equilibrada en canto a enerxía, proteína, vitaminas e minerais e unha boa condición corporal en cada unha das fases.

Por todo iso decidiuse incluír no Documento un apéndice no que se foron detallando as diferentes ferramentas de control das que dispomos para avaliar o período seco dunha maneira global desde o punto de vista epidemiolóxico. Estas ferramentas que han de utilizar os veterinarios teñen catro obxectivos claros:

1. Asesorar os nosos clientes acerca das medidas de manexo que se deberían implantar antes de instaurar unha terapia de secado selectiva.

2. Monitorizar con éxito a práctica do secado selectivo.

3. Axustar os limiares dos criterios que se están usando para secar con antibióticos dependendo dos obxectivos da granxa.

4. Decidir dunha maneira obxectiva que antibiótico de secado usar na explotación.

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 119

vacapinta006_muxido_periodoSeco_galego_03.indd 119

22/10/2018 18:17

MUXIDO

DÉBESE TER UN BO REXISTRO DE MASTITES CLÍNICAS, UN DOS MAIORES PROBLEMAS QUE SEGUE A EXISTIR NAS EXPLOTACIÓNS Os datos propostos que se deben analizar para determinar a saúde de ubre son os seguintes: 1. Reconto de células somáticas do leite do tanque, é dicir, o pago por calidade.

2. Reconto individual de células somáticas segundo o control leiteiro, se é posible cada catro semanas.

3. Rexistro detallado de todos os casos de mastite clínica.

4. Cultivos microbiolóxicos que se fagan na explotación de vacas individuais con altos recontos de células ao final da lactación, vacas que tivesen algún caso de mastite na última lactación e vacas crónicas en xeral. A estes cultivos débeselles engadir o correspondente antibiograma.

5. No caso de que non se dispoña de información individual de saúde de ubre, pódese optar por realizar un reconto de células somáticas preto do período seco (tomando sempre o limiar máis baixo) e realizar un Test de California. Hai que tentar que existan recontos individuais.

Os obxectivos en calidade de leite son fundamentais se queremos mellorar a saúde de ubre dunha explotación, hai que ter obxectivos claros e alcanzables co fin dunha mellora continua. En primeiro lugar, débese ter un bo rexistro de mastites clínicas, un dos maiores problemas que segue existindo nas explotacións.

Hai que apuntar a vaca, a data do caso e podemos anotar tamén os días en leite. Débese calcular a taxa de mastite clínica mensual ou anual, que é a proporción de vacas con mastite clínica nunha ou en varias ocasións; o obxectivo é estar por baixo do 25 % anual. Con respecto ás mastites clínicas no primeiro mes de lactación, debería haber < 8 % de vacas afectadas.

Para poder avaliar o período seco temos dous índices de saúde de ubre: a taxa de curación no secado e a taxa de novas infeccións. Outro

Figura 2. Resumo dos puntos a ter en conta durante os períodos de secado e transición SECADO

INVOLUCIÓN

ESTABILIZACIÓN

TRANSICIÓN

Máximo 12 kg leite/día

Condición corporal óptima

Recorte de pezuños

Nutrición equilibrada en proteínas e enerxía, suplementada con vitaminas e minerais

Nutrición, xestión e aloxamento

Medicación

Diagnóstico

Aloxamento seco e limpo. Evitar o amoreamento e o estrés Ectoparasiticidas Prevención Ectoparasiticidas da cetose Prevención Vacinación da (BVD, diarreas neonatais) hipocalcemia Selador de tetos (+terapia antibiótica de secado) Cetose Hipocalcemia Reconto de Vitamina E/ células somáticas Selenio (bacteriolóxicas)

índice importante sería a porcentaxe de vacas que chegan infectadas ao secado. Neste caso avaliaríase como está a explotación en canto ao período de lactación que dalgunha maneira determinaría como proceder no secado: 1. Taxa de curación: debería ser > 80 %. Vén determinada polo antibiótico utilizado e, por suposto, polo tipo de patóxeno implicado na explotación. É un obxectivo moi esixente.

2. Taxa de novas infeccións: debería ser < 10 %. Para conseguir este obxectivo habería que ter unhas instalacións excelentes, un manexo en xeral tamén moi bo e utilizar seladores internos.

3. Porcentaxe de vacas que chegan infectadas ao secado: debería ser < 20 %. Determina como é o manexo da explotación na granxa.

CONCLUSIÓNS En resumo, podemos dicir que o período seco é un dos períodos máis importantes polos que pasa unha vaca de leite, pois determina en boa medida a saúde do seu ubre. É durante o secado cando teñen lugar a maior parte das infeccións intramamarias, moitas delas perpetúanse durante a lactación e algunha convértese nun caso de mastite clínica. A maiores, hai que facer un uso

PARTO

Cambio máximo de 1 punto en condición corporal

Calidade do Calostro Cetose Vitamina E/ Selenio

prudente dos antibióticos e usalos soamente cando se necesitan. Por esta razón, hai que decidir se realizar un secado selectivo con antibióticos e, para iso, é necesario facer un manexo óptimo da explotación, non soamente no que compita ao control de mastite senón ao manexo xeral da granxa. É imprescindible o uso de ferramentas que nos axuden a determinar que vacas son as que están infectadas ao chegar ao secado, así como usar determinadas ferramentas que nos permitan previr as novas infeccións durante o período seco.

Os seladores internos do tetos son unha ferramenta de extrema utilidade que nos axudará a reducir a porcentaxe de vacas infectadas no período seco e a reducir o número de casos de mastites clínicas durante os tres primeiros meses de lactación. É imprescindible manexar datos fiables das explotacións de saúde de ubre, como son o reconto de células individual e os rexistros de mastite clínica, así como coñecer perfectamente cal ou cales son os patóxenos mamarios implicados, é dicir, ter cultivos microbiolóxicos.

Este Documento de Consenso permite dalgunha maneira servirlle como ferramenta ao veterinario xunto cos seus clientes á hora de tomar decisións acerca do período seco en xeral, incluído o tratamento de secado selectivo.

120 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_periodoSeco_galego_03.indd 120

20/10/2018 02:47

¡Convéncete de lo que vale tu rebaño!

Participa en un proyecto internacional de comparación entre ganaderías con el programa de gestión UNIFORM-Repro

Gestión diaria de datos sencilla Formación y asesoramiento personalizados Comparación de 37 indicadores de producción de leche, fertilidad y salud

Análisis completos de la evolución del rebaño

Publicaciones periódicas de ranking internacional entre EE.UU., Canadá, Francia, Alemania y España ¡Inscríbete ya!

695 45 67 35 || ventas @uniform-agri.com vacapinta006_uniform_agri.indd 121

22/10/2018 17:39

muxido

Analítica CMT previa ao proceso de secado

Estratexias de secado no futuro Ante as medidas cada vez máis restritivas da lexislación europea en materia do uso de antibióticos, reflexiono sobre a necesidade de reducir a súa aplicación na produción leiteira e propoño algunhas estratexias alternativas para poñer en funcionamento nas nosas explotacións.

Natividad Pérez Villalobos, DVM, PhD Profesora na Facultade de Biomédicas. Universidade Europea de Madrid Profesora asociada no Departamento de Medicina e Cirurxía Animal, Facultade de Veterinaria Universidade Complutense de Madrid Veterinaria especializada en bovino. Trialvet SL

A

globalización é un proceso de integración mundial en moi diferentes ámbitos (político, económico, social, cultural e tecnolóxico), que converteu o mundo nun lugar cada vez máis interconectado.

Isto debe facernos recapacitar tanto sobre o feito de que cada acción a nivel local ou nacional ten unha repercusión global, coma sobre o feito de que compartimos un patrimonio común que debemos preservar.

A Organización Mundial da Saúde (OMS), a Organización das Nacións

Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) e a Oficina Internacional de Epizootías ou Organización Mundial de Sanidade Animal (OIE), que son algunhas das institucións que traballan nesta dirección e que están relacionadas co sector da gandería, estableceron que os antibióticos eran un ben público que había que usar racionalmente e que había que protexer.

En 2014, o Goberno do Reino Unido convocou unha reunión sobre a situación mundial de resistencia aos antibióticos, xa que ao redor

de 700.000 persoas morren anualmente por infeccións producidas por bacterias multirresistentes e, de non intervir, en 2050 poderiamos falar de 10 millóns de persoas. Este mesmo ano elaborouse o Plan Nacional de Resistencias aos Antibióticos en España a través da Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS), cuxos obxectivos prioritarios son reducir a contribución do uso de antibióticos en medicina humana e veterinaria á resistencia bacteriana e as súas consecuencias sobre a saúde e, á súa vez, salvagardar de maneira sustentable o arsenal terapéutico existente.

Este importante Plan intégrano seis ministerios, todas as comunidades autónomas, universidades, centros de investigación, institutos da saúde, 61 sociedades e asociacións científicas e 190 expertos (veterinarios de todas as especies, médicos e outros profesionais da saúde).

Entre as medidas de control das resistencias inclúese limitar o uso profiláctico de antibióticos a casos con necesidades clínicas definidas.

Aquí poderíase incluír o tratamento preventivo que se realiza no secado das nosas vacas. Ademais, a nivel internacional a Axencia Europea de Medicamentos (EMA) establece as listas denominadas CIA (Critically Important Antimicrobials), onde se clasifican as substancias antibióticas, dispoñibles en tres grupos con importancia crítica para os humanos, dos cales as dúas primeiras categorías se empregan en medicina veterinaria (EMA, 2014). En concreto, a categoría 2 enumera as substancias antibióticas, que son permitidas e aplicadas para o tratamento de vacas leiteiras e humanos, admitindo que son de vital importancia para a saúde humana. Este grupo contén substancias antibióticas como as fluoroquinolonas e as cefalosporinas de terceira e cuarta xeración, cuxo uso se debe limitar aos casos

122 | Vaca Pinta n.º6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 122

18/10/2018 23:50

muxido

É NECESARIO IDENTIFICAR UNHA POSIBLE REDUCIÓN DE ANTIMICROBIANOS TANTO PARA A MASTITE COMO PARA A TERAPIA DE SECADO

A boa ventilación dos patios é esencial para o benestar das vacas secas

sen alternativas de tratamento. Estas medidas non quedan confinadas a nivel europeo senón que países como os Estados Unidos tamén están a restrinxir a súa política de uso de determinadas substancias debido ás implicacións que teñen na exportación a países máis restritivos (Maron et al., 2013), polo que falamos de medidas a nivel global.

As estratexias para reducir o do uso de antimicrobianos na produción leiteira poden, por tanto, focalizarse na diminución da incidencia da enfermidade (control da infección) ou ben na redución da terapia con antibióticos en animais enfermos (omisión ou substitución). En canto ao segundo, o uso de antimicrobianos en vacas leiteiras xeralmente ocorre

en dous momentos particulares: en casos de mastite clínica e durante o tratamento local con antibióticos o día do secado. Segundo a empresa de investigación de consumo Gesellschaft für Konsumforschung (GfK, 2016), en 2015 só o 27 % dos antibióticos intramamarios aplicados se utilizaron para o tratamento de mastite clínica, mentres que o 73 % se utilizou durante o secado.

Co fin de diminuír de maneira rápida e eficiente o uso de antimicrobianos en vacas leiteiras, é necesario identificar unha posible redución tanto para a mastite como para a terapia de secado (Krömker e Leimbach, 2017) e prever unha posible mingua drástica ou prohibición de determinadas prácticas.

MAMICEL

Refuerzo de las defensas naturales para una

UBRE SANA

La mejor ayuda para el

SECADO SELECTIVO SIN RETIRADA DE LECHE SIN ANTIBIÓTICOS SIN RECETA VETERINARIA * Modo de empleo: Uso oral individual

MAMICEL* Alternativa natural con extractos de plantas que contribuye a reducir el uso de antibióticos y a mantener una ubre sana www.grupoinnofarm.com

LÍNEA INMUNIDAD

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 123

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 123

18/10/2018 23:51

muxido

ALTERNATIVAS Á TERAPIA DE SECADO CONVENCIONAL Entre as alternativas de base das que partimos para formular unha estratexia de secado racional no referente ao uso de antibióticos fronte á terapia de secado en masa ou convencional (fronte á que tentamos pór freo no seu uso indiscriminado), cómpre citar o secado antibiótico selectivo ou o uso de seladores. No entanto, é evidente e xustificado o medo dos gandeiros a deixar “desprotexidas” as súas vacas durante o período seco.

Non podemos esquecer que o risco de aparición de infeccións intramamarias (IMI) durante o secado pode ser ata dez veces superior ao da lactación (Smith et al., 1985), polo que as opcións que se han de considerar deben estar previamente cimentadas en coñecementos científicos que demostren a súa eficacia.

Por exemplo, é moi interesante analizar como no caso dos secados selectivos existen traballos de gran peso científico nos que as diferenzas de novas IMI entre grupos con secado en masa e secado selectivo son mínimas (Robert et al., 2006), chegando mesmo a non haber diferenzas cando se achegaban os resultados en relación aos animais afectados en lugar do número de cuarteiróns (Halasa et al., 2009), aínda que é certo que o tipo de patóxeno ten un gran peso no resultado. Con todo, o que é indiscutible é que, sendo reducidas as diferenzas de incidencia de infeccións IMI no secado, o aforro económico é xa en si mesmo un factor de gran peso na decisión, de modo que esta estratexia debe ser tida en conta por diversos motivos no noso plan de secado.

En canto ao uso de seladores, a pesar de haber un menor número de traballos dos que tomar referencias, demostraron ter un especial interese no seu uso en animais sen tratamento antibiótico e mesmo en terapia combinada con este (Rabiee e Lean, 2013), chegando a impactar positivamente no reconto de células somáticas (Golder et al., 2016).

A falta de hixiene é un dos factores de risco para a aparición de IMI

FACTORES DE RISCO PARA A APARICIÓN DE IMI DURANTE O SECADO Xa que temos opcións avaladas cientificamente, debemos deixar de considerar o secado como unha estratexia estática, preconcibida para todos os animais, sen unha análise previa do seu status. Para ser capaces de determinar o devandito status, debemos ter en consideración os factores de risco máis determinantes para a aparición de IMI durante o secado.

Poderíase facer distinción entre factores de risco no que respecta ao rabaño ou á explotación, os cales nos diferenciarían as explotacións entre rabaños de alto ou baixo risco, e os factores de risco a nivel individual ou da vaca, que se han de ter en conta en cada animal pertencente a unha explotación de baixo risco á hora do secado.

Entre os factores de risco na explotación teriamos que valorar a inclusión da rutina de muxido, o manexo da cama, a hixiene de explotación, a inexperiencia do persoal, o historial de positividade a patóxenos infecciosos, a alta prevalencia de mastites posparto, o alto RSC do tanque, o alto descarte por mastites, o baixo cow confort, o mal manexo da nutrición etc., mentres que no que respecta ás vacas se valorarían aspectos como o alto reconto de células somáticas (RCS), os animais con elevado núme-

ro de partos, o historial de mastite contaxiosa ou en varios cuarteiróns durante a lactación, a inmunosupresión por estar a cursar con outras enfermidades ou estados carenciais ou calquera factor específico de cada explotación que puidese poñer en risco o animal individual, como a pertenza a un curral cun problema infeccioso etc.

Non obstante, á hora de deseñar o protocolo de secado non podemos conformarnos con revisar se as nosas explotacións cumpren algún ou varios dos criterios ou factores de risco no rabaño e de acordo con isto planificar a estratexia de secado, posto que o primeiro paso ante esta situación debería ser traballar para modificar estes factores con base noutros plans de distinta natureza, en función do problema. Só en casos excepcionais deberiamos utilizalos para xustificar o uso dun secado en masa e, ademais, debería ser unha medida provisional durante o reaxuste necesario para mellorar as condicións xerais da explotación. Deste xeito, traballaremos mentres para conseguir un status sanitario que nos permita valorar os factores de risco a nivel individual, para tomar decisións máis responsables en canto ao uso racional de antimicrobianos.

Dentro dos factores de risco a nivel individual na aparición de novas IMI durante o secado máis recoñecidos atopamos o último reconto de células somáticas (RCS) previo ao secado, especificamente cando supera as 200.000 CS/ml de leite (Bradley e Green, 2004).

Non debemos esquecer, no entanto, que a presenza de determinados factores de risco e as súas combinacións (desde os asociados a etapas previas ao secado, ata o propio momento do secado e o seu manexo, así como ata o resto do período e o posparto) van influír nun aumento da prevalencia de mastite durante a lactación (Green et al., 2007), de modo que todas as decisións que tomemos ao redor do secado terán repercusión moito máis alá desta fase do ciclo produtivo.

124 | Vaca Pinta n.º6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 124

18/10/2018 23:51

¿POR QUÉ ESPERAR? Bovalto® Respi Intranasal liofilizado y disolvente para suspensión para pulverización. Composición: Una dosis (2 ml) contiene: Virus de la parainfluenza 3 bovina (PI3V) vivo atenuado, cepa Bio 23/A 105,0 – 107,5 DICT50. Virus respiratorio sincitial bovino (BRSV) vivo atenuado, cepa Bio 24/A 104,0 – 106,0 DICT50. Disolvente: Solución salina tamponada con fosfato 2 ml. Especies de destino: Bovino. Indicaciones: Inmunización activa de terneros a partir de 10 días de edad frente al BRSV y al PI3V para reducir la cantidad y duración de la excreción nasal. Establecimiento de la inmunidad: 10 días desde la vacunación.

Duración de la inmunidad: 12 semanas desde la vacunación. Reacciones adversas: Muy frecuentemente se puede producir secreción nasal leve y pasajera en los tres días posteriores a la vacunación sin consecuencias adversas para los animales en contacto. Posología: 2 ml de la vacuna reconstituida por vía intranasal (1 ml de la vacuna en cada fosa nasal), utilizando el aplicador intranasal. Precauciones: Los terneros vacunados pueden excretar las cepas de la vacuna hasta 6 días después de la vacunación. Por tanto, no se puede descartar la propagación de los virus de los terneros vacunados a los no vacunados.

Los animales deben vacunarse como mínimo 10 días antes de un periodo crítico de estrés o de riesgo alto de infección, como en caso de reubicación o transporte de los animales, o a principios de otoño. Se recomienda la vacunación de todos los terneros del rebaño con el objeto de lograr resultados óptimos. Tiempo de espera: Cero días. Conservación: Conservar y transportar refrigerado (entre 2°C y 8°C).

No congelar. Nº autorización: 3626 ESP. Presentación: Caja con 1 × 5 dosis de vacuna liofilizada + 1 × 10 ml de disolvente. Titular: Boehringer Ingelheim Animal Health España, S.A.U. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria.

pub_boheringer.indd 125

22/10/2018 18:46

muxido

DENTRO DOS FACTORES DE RISCO [...] ATOPAMOS O ÚLTIMO RECONTO DE CÉLULAS SOMÁTICAS PREVIO AO SECADO, ESPECIFICAMENTE CANDO SUPERA AS 200.000 CS/ML

Con base nos resultados científicos comentados, así como no cumprimento das futuras restricións no uso de antibióticos en prol dun uso racional destes, veterinarios e gandeiros deberiamos sentarnos a discutir cal é a mellor estratexia en cada granxa en función dos factores de risco identificados, deixando como última opción ou opción de carácter excepcional o uso de antibióticos en masa ao secado.

O TRATAMENTO DE SECADO: CAL É O USO ACTUAL E ADECUADO? Para abandonar esta idea de secado en masa indiscriminado, debemos empezar por renomear o mal referido “tratamento de secado”, para ser conscientes de cal é o seu uso actual e desexable. Cando se utiliza este termo (“tratamento de secado”) para o secado en masa, leva a erro, posto que non se está administrando un antibiótico intramamario con motivos terapéuticos, o que se realizaría sempre que previamente se diagnostique unha mastite a tratar, polo menos na maioría dos casos, senón máis ben se realiza cun uso preventivo. Isto é así dado que a maioría dos animais ou ben teñen un status de infección intramamaria descoñecido, ou ben non teñen a citada infección. Así mesmo, a día de

hoxe e baixo o paraugas da normativa europea actual, non se vai permitir o uso profiláctico dos antibióticos en animais de abasto, polo que todo apunta a que esta estratexia de secado tan popular non só está mal etiquetada ou tipificada, senón que tampouco se corresponde cos requisitos da lexislación.

Esta situación non é nova no sector do gando vacún, senón que de feito se viviu previamente e se discutiu en maior profundidade para outras enfermidades, como é o caso da síndrome respiratoria bovina, de onde podemos extrapolar varios paralelismos que poden situarnos e facernos reflexionar sobre os pasos a seguir: En primeiro lugar, teriamos o tratamento (terapéutico), o cal se realiza de maneira individual en animais considerados enfermos (Edwards, 2010), o que no noso caso serían aquelas vacas con IMI previa ao período de secado, polo que non deberiamos utilizalo cando falamos de secado en masa, tal e como se utilizou frecuentemente ao denominalo “tratamento de secado”.

En segundo lugar, a aplicación dun antibiótico en masa nun momento estratéxico para previr a instauración dun cadro clínico referirase á profilaxe (non permitida para o uso de antibióticos, como xa aludimos).

Este escenario encaixaría co secado en masa e, novamente, vemos como non está xustificado o seu uso nestes termos.

Entre estes dous conceptos existe unha terceira opción, que implica a valoración do risco ao que se expoñen os animais, que, de ser manifesto xustifica a administración de antibiótico, e denomínase “metafilaxia”.

Cando as variables clínicas de referencia exceden un valor límite determinado de antemán como de risco, todo o lote é tratado e denomínase “metafilaxia total”. En realidade,

este sería o termo correcto en equivalencia ao secado en masa se se establecese unha valoración de riscos e puntos de corte a superar para tomar a decisión de secar con antibiótico a todo o rabaño, o cal non é habitual nas nosas granxas, e moito menos se establece a alerta de activar un protocolo para reverter eses factores de risco. Con todo, temos que ser conscientes que, de non facelo, estaremos a falar de profilaxe antibiótica, o que xa sabemos que podería incorrer en futuras ilegalidades.

A pesar de que os obxectivos da metafilaxia son de gran peso –reducir a morbilidade e a mortalidade (ou neste caso o culling rate por mastite), mellorar os rendementos, facilitar o manexo, suplir a inexperiencia do persoal e mellorar os beneficios (Díaz et al., 2001; Duff e Galyean, 2007)–, non xustifican un uso indiscriminado do antibiótico en todo un rabaño. Por tanto, están a desenvolverse protocolos para determinar o risco a nivel individual e no rabaño, para a súa aplicación con base na metafilaxia parcial a partir de distintos criterios de risco (Smith et al., 2001) que, ademais, permitan a prevención de antibiorresistencias mediante a redución do uso de antimicrobianos (OIE-WHO-FAO, 2004).

No caso da terapia de secado, esta metafilaxia parcial corresponderíase co secado selectivo conforme a un ou a varios dos factores de risco citados previamente, polo que se converte na medida a priori máis racional, económica e xustificable en termos produtivos e legais.

126 | Vaca Pinta n.º6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 126

18/10/2018 23:51

muxido

Figura 1. Exemplo de árbore de decisións ao secado Tratamento clínico RABAÑO DE BAIXO RISCO

SELADOR +SECADO ANTIBIÓTICO ADAPTADO AO CADRO CLÍNICO

IMI ao secado

Vaca sa

%

SECADO ANTIBIÓTICO + SELADOR

FACTORES DE RISCO +

Secado Secado selectivo Metafilaxia parcial RABAÑO DE ALTO RISCO

FACTORES DE RISCO INDIVIDUAL • Alto RCS (>2000 cs) • Vacas vellas en granxas con prevalencia de mastite contaxiosa • Historial de mastite durante a lactación (>1 cuarteirón infectado, mastite intermitentes...)

• Animales enfermos (outras causas/inmunosuprimidos • Factores específicos da explotación Secado antibiótico Secado en masa Metafilaxia total

CRITERIOS NA DECISIÓN DOS TRATAMENTOS E DOS PROCEDEMENTOS Con base neste exemplo e apoiándonos nalgúns factores de risco de incidencia de infeccións intramamarias durante o secado, deberiamos ser capaces de establecer os criterios tanto individuais como de rabaño, para os cales se xustificaría ou ben un tratamento, ou ben unha metafilaxia parcial ou total, ou a ausencia de tratamento antibiótico e o procedemento que se debe seguir (figura 1).

En primeiro lugar, teriamos aqueles animais con infeccións intramamarias previas ao secado; nese caso a administración farmacolóxica terá un fin terapéutico xustificado e deberíase axustar especificamente o tratamento en función do alcance da devandita infección intramamaria, que podería necesitar dunha terapia de soporte adicional en función do grao de gravidade da mastite (Krömker e Leimbach, 2017).

Podería ser que o antibiótico de secado en si fose o único tratamento requirido, pero podería requirirse unha terapia complementaria ou previa ao secado.

SÓ SELADOR AO SECADO

FACTORES DE RISCO -

Revisión do manexo a nivel de rabaño

CANDO NON TEÑAMOS PRESENTES NINGÚN DOS CRITERIOS DE RISCO INDIVIDUAL, FALAREMOS DE ANIMAIS SANS DE BAIXO RISCO E DEBERIAMOS DESESTIMAR O USO DE ANTIBIÓTICOS En segundo lugar e nas explotacións de baixo risco, cando os animais se atopen sans ao secado, habería que valorar que apareza algún dos criterios considerados de risco, para determinar se nos atopamos con animais sans, pero de alto ou baixo risco de adquirir novas infeccións intramamarias ao secado. No primeiro caso (animais de alto risco), estaría indicada a metafilaxia antibiótica. Estariamos a indicar unha metafilaxia antibiótica parcial, o que agora coñecemos como secado selectivo.

Pola contra, cando non teñamos presentes ningún dos criterios de

risco individual, falaremos de animais sans de baixo risco e deberiamos desestimar o uso de antibióticos, dado que non se xustifica o seu uso con fins nin terapéuticos nin metafilácticos. É importante apuntar que, ademais de valorar a administración ou non do antimicrobiano, sería interesante a administración de seladores para evitar a primeira etapa de risco de manifesto de mastite durante o secado (figura 2), que abarca aproximadamente as dúas primeiras semanas, incluso os primeiros 16 días (Comalli et al., 1984).

Figura 2. Etapas de maior risco durante o período de secado SECADO

PARTO PRIMEIRA ETAPA DE RISCO

SEGUNDA ETAPA DE RISCO

AO SECADO

AO SECADO

10-16 D Formación do tapón de queratina

Últimas semanas

(tempo dependente da duración do período seco)

Falta de cobertura antibiótica

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 127

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 127

18/10/2018 23:51

muxido

VETERINARIOS E GANDEIROS DEBERIAMOS SENTARNOS A DISCUTIR CAL É A MELLOR ESTRATEXIA EN CADA GRANXA

Exemplo de hiperqueratose

Con base na información solicitada por unha metaanálise recente, o uso de seladores intramamarios ao secado parece ser moi recomendable para reducir as novas infeccións intramamarias, demostrándoo tanto ao comparar grupos tratados unicamente con selador intramamario con grupos sen tratamento ningún, como con tratados con antibiótico (Arruda et al., 2013). Por tanto, sería importante valorar o seu uso tanto nos casos de baixo coma de alto risco, e moi especialmente neste último, que son os animais sen cobertura antibiótica de ningún tipo.

Tamén cabería preguntarse polas excepcións no que respecta á granxa, do tipo se é racional o uso antibiótico no caso dos secados por produción, ou o que é o mesmo, aquelas vacas que se secan antes de tempo por razóns produtivas ou de condición corporal, con períodos secos que sempre resultarán máis longos, nos cales imos ter unha gran proporción do período seco sen cobertura antibiótica. En todo caso, dado que a segunda etapa de risco dentro do secado non podería garantirse, o uso de seladores podería ser unha ferramenta altamente recomendable para reducir o risco durante a primeira etapa.

Tendo en conta toda esta reflexión, poderiamos establecer un plan de traballo estándar, modificable para cada explotación conforme ás súas particularidades de manexo etc.,

pero cun eixe vertebral que permita entender e pautar as decisións en función do uso responsable de antibióticos e dos criterios de risco presentes en cada escenario. Un exemplo deste modelo podería ser o representado na figura 1.

CONCIENCIAR O SECTOR Para cumprir con este obxectivo é importante levar a cabo unha concienciación do sector en case todos os seus niveis, xa que aínda se é moi fiel a estratexias tradicionais ou anticuadas. Mesmo organizacións moi recoñecidas como promotoras de investigación e difusión da información científica, tales como o National Mastitis Council, danlle visibilidade na súa páxina web á información relativa á terapia de secado describíndoa como o uso dunha terapia con antibióticos intramamarios inmediatamente despois do último muxido da lactación, polo que un primeiro paso antes de enfrontarnos ao reto de implantar estes protocolos de traballo debería ser non só cuestionar as medidas de cambio, senón tamén establecer como implantalas e comunicárllelas aos gandeiros.

Nunha enquisa realizada en Inglaterra a diferentes gandeiros respecto da súa postura ante a inminente redución do uso de antibióticos, púidose extraer que houbo marcadas diferenzas en canto á intención de levalo a cabo por aqueles cuxa xubilación

se atopaba afastada, cunha maior preocupación polos posibles riscos e as repercusións sobre o consumidor (Jones et al., 2015). Así mesmo, un estudo recente realizado en Alemaña para ver especificamente a aceptación dos gandeiros á implantación do secado selectivo mostrou que estes protocolos foron rapidamente adoptados por eles, cun 75 % de posta en funcionamento cando o criterio principal para seleccionar as vacas foi o RCS durante a lactación completa (Scherpenzeel et al., 2016).

Por tanto, é necesaria a concienciación por parte de todos os roles implicados no sector (veterinarios, gandeiros etc.) para propulsar e facer posible de maneira eficaz esta nova realidade, e non se trata dunha tarefa fácil; de feito, hai estudos que exploraron mediante modelos matemáticos a actitude dos profesionais veterinarios ante a exposición de novos datos ou formas de traballar e os resultados non son o bos que cabería esperar. No caso concreto dun estudo do devandito posicionamento ante a probada eficacia de seladores de tetos para previr as infeccións intramamarias durante o período seco, a pesar de que a maioría dos veterinarios actualizaron as súas expectativas clínicas, non tiveron a suficiente confianza nos novos datos (Higgins et al., 2017). Aínda así, é certo que é necesario motivar e poñer en valor a función do veterinario nesta misión e, tal e como demostrou

128 | Vaca Pinta n.º6 | 10.2018

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 128

18/10/2018 23:51

muxido

É IMPORTANTE LEVAR A CABO UNHA CONCIENCIACIÓN DO SECTOR EN CASE TODOS OS SEUS NIVEIS unha metafilaxia total e cales son os factores críticos e os seus puntos de corte. Ademais, debería realizarse desde un punto de vista relativamente restritivo, para evitar que se xustifique realizar as mesmas prácticas que queremos abolir, pero con outro nome diferente.

CC heteroxéneas ao secado

un estudo holandés, poderían necesitarse medidas adicionais, como dotar dun maior apoio ou adestramento aos veterinarios novos, para que sexan capaces de actuar, independentemente das presións que puidesen recibir por parte dos gandeiros (Speksnijder et al., 2015).

Outro argumento importante para convencer tanto a veterinarios coma a gandeiros podería basearse nos beneficios económicos, para o que cada explotación requirirá dun modelo diferente, polo que dispor de ferramentas que estimen cada unha das posibles situacións resulta de grande interese, tal e como puxeron en marcha algúns grupos de investigadores (Down et al., 2016).

Outro aspecto que se debe ter en conta é darlle a importancia necesaria a definir con claridade cales son os criterios de risco recoñecidos para definir as explotacións de alto risco, co fin de desincentivar un mal uso da metafilaxia como a xustificación de que se sigan aplicando tratamentos antibióticos masivos con base nos riscos subxectivos. Para iso, non só hai que tipificar con gran concreción os criterios dese risco, senón tamén establecer, ben mediante estudos científicos, ben mediante a creación de grupos de traballo ou paneis de expertos ou ben mediante unha normativa clara, cal ha de ser a porcentaxe de animais enfermos e sans de alto risco que xustifique

BIBLIOGRAFÍA

Bradley, A.J., Green, M.J., 2004. The importance of the nonlactating period in the epidemiology of intramammary infection and strategies for prevention. Vet. Clin.

North Am. Food Anim. Pract. 20, 547–568. https://doi.org/10.1016/j.cvfa.2004.06.010 Diaz, M.C., Van Amburgh, M.E., Smith, J.M., Kelsey, J.M., Hutten, E.L., 2001. Composition of Growth of Holstein Calves Fed Milk Replacer from Birth to 105-Kilogram Body Weight1. J. Dairy Sci. 84, 830–842. https://doi.org/10.3168/jds.S00220302(01)74541-9 Down, P.M., Bradley, A.J., Breen, J.E., Browne, W.J., Kypraios, T., Green, M.J., 2016. A Bayesian micro-simulation to evaluate the cost-effectiveness of interventions for mastitis control during the dry period in UK dairy herds. Prev. Vet. Med. 133, 64–72. https://doi.org/10.1016/j.prevetmed.2016.09.012 Duff, G., Galyean, M., 2007. Board-Invited Review: Recent Advances in Management of Highly Stressed, Newly Received Feedlot Cattle. J Anim Sci 85, 823–840.

Edwards, T.A., 2010. Control Methods for Bovine Respiratory Disease for Feedlot Cattle. Vet. Clin. North Am. Food Anim. Pract. 26, 273–284. https://doi. org/10.1016/j.cvfa.2010.03.005 Golder, H.M., Hodge, A., Lean, I.J., 2016. Effects of antibiotic dry-cow therapy and internal teat sealant on milk somatic cell counts and clinical and subclinical mastitis in early lactation. J. Dairy Sci. 99, 7370–7380. https://doi.org/10.3168/ jds.2016-11114 Green, M.J., Bradley, A.J., Medley, G.F., Browne, W.J., 2007. Cow, Farm, and Management Factors During the Dry Period that Determine the Rate of Clinical Mastitis After Calving. J. Dairy Sci. 90, 3764–3776. https://doi.org/10.3168/jds.2007-0107 Halasa, T., Østerås, O., Hogeveen, H., van Werven, T., Nielen, M., 2009. Metaanalysis of dry cow management for dairy cattle. Part 1. Protection against new intramammary infections. J. Dairy Sci. 92, 3134–3149. https://doi.org/10.3168/ jds.2008-1740 Higgins, H.M., Golding, S.E., Mouncey, J., Nanjiani, I., Cook, A.J.C., 2017. Understanding veterinarians’ prescribing decisions on antibiotic dry cow therapy. J. Dairy Sci. 100, 2909–2916. https://doi.org/10.3168/ jds.2016-11923 Jones, P.J., Marier, E.A., Tranter, R.B., Wu, G., Watson, E., Teale, C.J., 2015.

CONCLUSIÓN En xeral, imponse un cambio de concienciación por parte de veterinarios e produtores para limitar activamente o uso de antimicrobianos exclusivamente a aquelas enfermidades causadas por bacterias. Por todo iso, impera a necesidade de exercer un uso racional dos antibióticos e, proximamente, de adaptarse e asumir a lexislación respecto diso, a cal parece que será moi restritiva neste aspecto.

Factors affecting dairy farmers’ attitudes towards antimicrobial medicine usage in cattle in England and Wales. Prev. Vet. Med. 121, 30–40. https://doi.org/10.1016/j. prevetmed.2015.05.010 Krömker, V., Leimbach, S., 2017. Mastitis treatment-Reduction in antibiotic usage in dairy cows. Reprod. Domest. Anim. 52, 21–29. https://doi.org/10.1111/rda.13032 Maron, D.F., Smith, T.J., Nachman, K.E., 2013. Restrictions on antimicrobial use in food animal production: an international regulatory and economic survey. Glob.

Health 9, 48.

Rabiee, A.R., Lean, I.J., 2013. The effect of internal teat sealant products (Teatseal and Orbeseal) on intramammary infection, clinical mastitis, and somatic cell counts in lactating dairy cows: A meta-analysis.

J. Dairy Sci. 96, 6915–6931. https://doi. org/10.3168/jds.2013-6544 Robert, A., Seegers, H., Bareille, N., 2006. Incidence of intramammary infections during the dry period without or with antibiotic treatment in dairy cows – a quantitative analysis of published data. Vet. Res. 37, 25–48. https://doi.org/10.1051/ vetres:2005047 Schaefer, A.L., Cook, N.J., Bench, C., Chabot, J.B., Colyn, J., Liu, T., Okine, E.K., Stewart, M., Webster, J.R., 2012. The non-invasive and automated detection of bovine respiratory disease onset in receiver calves using infrared thermography. Res. Vet. Sci. 93, 928–935. https://doi. org/10.1016/j.rvsc.2011.09.021 Scherpenzeel, C.G.M., Tijs, S.H.W., den Uijl, I.E.M., Santman-Berends, I.M.G.A., Velthuis, A.G.J., Lam, T.J.G.M., 2016.

Farmers’ attitude toward the introduction of selective dry cow therapy. J. Dairy Sci. 99, 8259–8266. https://doi.org/10.3168/ jds.2016-11349 Smith, R.A., Stokka, G.L., Radostits, O.M., Griffin, D.D, 2001. Health and production management in beef feedlots. In: Radostits, O.M. (Ed.), Herd Health: Food Animal Production Medicine. WB Saunders Company, Philadelphia.

Smith K.L., Todhunter D.A., Schoenberger P.S. Environmental mastitis: cause, prevalence, prevention. J. Dairy Sci. 1985 Jun;68(6):1531-53.

Speksnijder, D.C., Jaarsma, D.A.C., Verheij, T.J.M., Wagenaar, J.A., 2015. Attitudes and perceptions of Dutch veterinarians on their role in the reduction of antimicrobial use in farm animals. Prev. Vet. Med. 121, 365–373. https://doi.org/10.1016/j.prevetmed.2015.08.014

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 129

vacapinta006_muxido_futuroSecado_galego.indd 129

18/10/2018 23:51

O período seco é unha fase fundamental dentro da calidade de leite. Ten que ver coas infeccións intramamarias e é a fase na cal hai máis probabilidade de que exista unha mastite subclínica que logo condicione unha mastite clínica tras o parto.

O veterinario experto en calidade de leite Luis Miguel Jiménez fálanos da crecente importancia de usar o secado selectivo nas nosas vacas, así como dos seus beneficios.

WEB

LUIS MIGUEL JIMÉNEZ VETERINARIO

É unha práctica que pouco a pouco imos ter que ir implantando en moitas das explotacións de vacas de leite. Posto que houbo un aumento na resistencia aos antibióticos, cuestiónase que dentro da medicina veterinaria, e neste caso dentro da área do vacún leiteiro, existe a necesidade de aplicarlles a todas un tratamento antibiótico ao secado. Aínda se está debatendo se isto se debe facer ou non, malia que somos conscientes de que a terapia da vaca seca é moi importante e moi útil dende hai máis de cincuenta anos. A pesar disto, é verdade que hai vacas que están sas cando se secan e ás que se lles pode tentar non poñer antibióticos. Por tanto, chámase “selectivo” porque o imos usar nunhas vacas si e noutras non, e é aí onde incidimos os asesores para ver en que tipo de situacións se pode aplicar e, sobre todo, cales son as que imos seleccionar para facelo.

O primeiro que temos que facer é dividir as explotacións. Nalgunhas non se recomenda facer este tipo de práctica, porque a súa calidade de leite non é boa (principalmente porque o reconto de células somáticas no tanque está por riba de 250.000); entón deben seguir realizando un bo programa de mellora de calidade de leite e facendo terapia de vacas secas no cento por cento do rabaño. Despois, en granxas cun reconto celular baixo si que imos seleccionar aquelas vacas que vemos que están sas cando se secan. Malia isto, hai que ter en conta que tanto en explotacións con vacas con bos recontos como naquelas que deban melloralos, deberíase usar sempre un selador interno. Este é un tema moi importante.

Co uso de seladores internos, o que vas conseguir é reducir as novas infeccións despois do parto e, por suposto, previr que esas infeccións intramamarias se poidan converter en mastites clínicas. Por tanto, é unha ferramenta moi útil na que lle hai que prestar atención ao método de aplicación. É moi importante porque é diferente a se tratamos cunha cánula de antibiótico normal, xa que do que se trata é de que estes produtos, con base nos seus nitratos de bismuto, queden dentro da cisterna do teto para actuar como barreira física ante a entrada dun microorganismo pola punta.

Descubre máis sobre o secado selectivo no noso foro: www.vacapinta.com/forosecado vacapinta006_publirreportaxe_Boehringer_galego.indd 130

20/10/2018 02:51

Durante o período seco, o ubre ten un risco 10 veces superior de sufrir infeccións intramamarias que durante a lactación1.

As mastites xeradas no período seco maniféstanse tras o parto e súmanse ás infeccións propias do inicio da lactación, que son especialmente importantes durante as primeiras semanas. En consecuencia, nos primeiros momentos tras o parto a probabilidade de padecer un proceso de mastite é sempre considerable e xera cuantiosas perdas. Estudos recentes estimaron que cada episodio de mastite supón de media un custo non inferior a 357 €/vaca2. Por tanto, non é estraño que o Panel Internacional de Expertos en Calidade de Leite3 elaborase un Documento de Consenso no que se recomenda o uso de seladores internos de tetos, en TODAS as vacas e en TODAS as explotacións leiteiras. O obxectivo é diminuír as infeccións sucedidas durante o secado e ,con iso, os seus elevados custos. A elección correcta dun selador de tetos é agora máis sinxela coa introdución de UBROSEAL® de Boehringer Ingelheim, líder mundial na saúde do ubre. UBROSEAL® posúe un sistema Flexicap® mellorado que facilita a súa aplicación sen riscos para o teto, ademais de poñer á disposición dos usuarios o máis completo servizo técnico que puidesen esperar. Polo tanto, síntete seguro e non dubides en recomendar UBROSEAL® como selador interno intramamario na protección rutineira das explotacións gandeiras dos teus clientes.

2

4

Para cada vaca. En cada secado.

Ubroseal® Vacas en Secado 2,6 g suspensión intramamaria para bovino. Composición: Cada jeringa intramamaria de 4 g contiene: Subnitrato de bismuto, pesado 2,6 g.

Indicaciones: Prevención de nuevas infecciones intramamarias durante el período de secado. En las vacas que se considera que están libres de mastitis subclínica, el medicamento veterinario puede usarse solo en el manejo de la vaca seca y control de la mastitis. Especies de destino: Bovino (vacas lecheras en el secado). Posología: Sólo por vía intramamaria.

Introducir el contenido de una jeringa del medicamento veterinario en cada cuarterón de la ubre inmediatamente después del último ordeño de la lactancia (en el momento del secado). Contraindicaciones: No usar en vacas en lactación. No usar el medicamento veterinario solo en vacas con mastitis subclínica en el momento del secado. No usar en vacas con mastitis clínica en el momento del secado. No usar en casos conocidos de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. Tiempos de espera: Carne: 0 días. Leche: 0 horas. Presentación: Caja con 20 jeringas y 20 toallitas limpiadoras. Cubo con 120 jeringas y 120 toallitas limpiadoras. Reg. nº: 3628 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Titular: Univet Ltd. Representante Local: Boehringer Ingelheim Animal Health España, S.A.U. Bibliografía: 1. Crispie et al., 2004. Ir. Vet. J. 57, 412-418. 2. Rollins et al., 2015. Prev. Vet. Med.122, 257-264. 3. Andrew Bradley, QMMSand University of Nottingham, UK; Sarne De Vliegher Ghent University, Belgium; Michael Farre SEGES, Denmark; Luis Miguel JimenezServet, Spain; Thomas Peters, MBFG Wunstorf, Germany; Ellen Schmitt-van de Leemput, Vetformance, Villaines la Juhel, France; Tine van Werven, Utrecht University, The Netherlands. Date of Preparation: Oct 2017

vacapinta005_publirreportaxe_Boehringer_galego.indd 131

20/10/2018 04:12

VERSARIO I N A

, 1998-2018

Vinte anos ao teu servizo

Descontos especiais do 1 de setembro ao 30 de novembro *Consulta coa tĂşa Africor ou co teu distribuidor

Fontao - Esperante - 27210 LUGO Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 www.xeneticafontao.com

vacapinta005_xeneticaFontao_paxina.indd 132

20/10/2018 02:53