Vaca Pinta 7. Edición galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 7 decembro 2018 | Edición en galego

Foto: Sheila Sundborg

• ESPECIAIS: XENÉTICA E REPRODUCIÓN | ABONADO DE PRADEIRAS • CONCURSOS: NACIONAL DE PORTUGAL, MICAELENSE DE OUTONO E REXIONAL DE GALICIA • A R T U R O G Ó M E Z A C H E G A A LG U N H A S C L A V E S D E S A Ú D E P O D A L • NA GRANXA: MOSQUERA VAAMONDE (A CORUÑA) • A I M P O R T A N C I A D E M E L LO R A R O B E N E S T A R PA R A I N C R E M E N T A R A P R O D U T I V I D A D E VP007_portada_galego.indd 1

18/12/2018 17:29

Referentes en xenómica d e ce m b fe a n o (C O IC G 5 TOP 1 KG L.

KG G.

NAIS

TRAZOS FUNCIO

TIPO

PRODUCIÓN NOME

ro 2018)

KG P.

IPP

ICU

IXT

RCS

LONX.

GICO

FAC. PARTO

1.º SALVUS ET 2.º CLUN 3.º DENMARK ET 4.º DONSIMON 5.º GENIAL ET 6.º SALARIO ET 7.º VEKIS RISK 8.º GOAL 9.º SALVATIER 10.º FLORIN 11.º EXTEN ET 12.º SALVAT RED

13.º SALUD ET IO

14.º SUPERMAR 15.º SHARAD

O C I G 0 0 1 P O T o d Os 15 primeiros touros ! o a t n o F a c i t é n e X e son d 002 vp007_publicidade_fontao.indd 2

18/12/2018 17:33

sumario

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez

OPINIÓN

NA GRANXA

Granxas leiteiras intensivas e… sostibles? Cristina Andreu................................. 6

Mosquera Vaamonde SC. Ordes (A Coruña) ... 66

RESULTADOS DAS PROBAS DE NOVEMBRO DE CONAFE

DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO e MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso EDICIÓN e REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA e REALIZACIÓN EN vaca TV Raquel Anido colaboran neste número Antonio Jiménez, Fernando Rego, José Luis Méijome, José Antonio Jiménez, Manuel Fernández, Ibán Váquez, Elena García, Ana Isabel García, Juan Castro, Elías Celis, A. Molinero, Y. Trillo, M. Pineda, Enrique Muñoz-Cantero, Cristina Castillo, Juan Vicente González, Joaquín Hernández, Aida Xercavins, Aranzazu Varvaró, M. Yllera, J. Cantalapiedra, M. E. Fernández, A. Iglesias, M. Camiña ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISBN: 978-84-09-07719-9 Tiraxe do número actual: 17.200 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN 8

TOUROS DA CAMPAÑA DE SEME DE GALICIA 2019

EN VACA TV

ENTREVISTA Arturo Gómez, veterinario da Zinpro Corporation.......................................... 22

ECONOMÍA Indicadores económicos (ISGA) e orzamento de explotación ............................ 90

A PÉ DE PISTA Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia de Portugal............................... 28

ESPECIAL: ABONADO

Concurso Autonómico da Raza Frisona Fefriga........................................ 34

Boas prácticas no manexo do xurro adaptadas ás condicións edafoclimáticas da Europa atlántica.............. 110

Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia de Outono....................... 42

Cantabria e os seus prados............................ 124

ACTUALIDADE

MANEXO

Clausura da cuarta edición do Máster en Produción de Leite..................... 46

A importancia de realizar recorte funcional de pezuños en vacas leiteiras......... 132

Xornada de veterinarios de ADSG de Galicia en Santiago ..................... 46

Picadura de víbora de Seoane en vacún leiteiro. Descrición de dous casos clínicos...... 142

Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Seragro.............................. 50

Vacún leiteiro en pastoreo e uso de novas tecnoloxías............................. 150

Todo a punto para un novo encontro da Mocidade Gandeira .................... 58

ZONA WELFARE

Joskin celebra o seu 50 aniversario................. 62 O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sustentable:

Novos obxectivos de selección xenética............ 78 Como conseguir un 30 % de taxa de preñez de 21 días en vacas de alta produción................................... 84

Estratexias de adaptación das explotacións leiteiras cántabras no actual escenario poscotas............................... 102

Xornada sobre manexo e alimentación en explotacións con robots . ........................... 58

Transmedia pertence a:

Da morfoloxía á xenómica............................... 74

Coñecer o comportamento dos animais para mellorar o seu benestar e a súa produtividade...................... 156

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Auditada por: Distribución media no período maio-xullo de 2018: 17.209 exemplares por número

En recordo de José Moreira

www.vacapinta.com

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 3

vp007_sumario_galego.indd 3

En recordo

19/12/2018 18:07

La l a n o i s e f o r p a m ga a t e l p m mรกs co

Eq ap de

FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERร A

CARROS MEZCLADORES

PICADORAS DE FORRAJE

pub_duran.indd 4

18/12/2018 19:06

¿Qué ventajas proporciona?

K a E T S A l M iento para

Equipam y esparcimiento n aplicació ol y purines de estiérc

� Rendimiento hasta 250 m3/hora a una distancia de 2,5 km con una sola bomba � Rendimiento hasta 200 m3/hora a una distancia de 3,75 km con una segunda bomba � Utiliza un 40 % menos de combustible que el sistema tradicional � Reduce la compactación en el campo al no ser necesaria la cuba � Como solo utiliza el aplicador se puede utilizar 3 o 4 semanas antes en zonas húmedas � Mayor rendimiento, con ahorro de tiempo y dinero

¿Cómo funciona? La bomba extrae el purín desde la fosa a través de la manguera. La bomba puede accionarse mediante un tractor o un motor independiente. Entonces la manguera se conecta por el otro extremo al aplicador de bajas emisiones en el campo.

¿Qué elementos componen nuestro sistema de mangueras de arrastre? 1. Bomba de alta presión en la balsa de purín 2. Manguera de poliuretano de alta resistencia 3. Aplicador de baja emisión en el campo

Triturador SuperCut � Sistema premiado y patentado

les ores a s r e v i n u es tubos, rejas e inyect r o d a c i l p A e aplicadores de

� Probado en condiciones extremas

Gama d

Síguenos en:

� � � � �

Triturador SuperCut Mastek con 28 salidas Se adapta a cualquier cuba Plegado automático Brazos amortiguados Se atornilla, no necesita soldaduras

� Ligero y resistente � Se puede montar la boquilla esparcidora de la cuba � 100 % galvanizado � Necesita solo un mando de doble efecto

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

pub_duran.indd 5

18/12/2018 19:05

OPINIón

Granxas leiteiras intensivas e… sostibles?

Cristina Andreu Veterinaria

EN 2007 REQUIRÍASE NA PRODUCIÓN DE 1 KG DE LEITE UN 23 % DO PENSO, UN 35 % DA AUGA E UN 10 % DA TERRA QUE SE NECESITABAN EN 1944

ustaríame propoñerlle a todo aquel que lea estas liñas un exercicio moi sinxelo. Trátase de buscar en Google as palabras “marcas de leite” e seleccionar (debaixo da barra de procura) a opción “imaxes”. Cunha ollada rápida á pantalla descubriremos unha constante en todas as botellas e nos cartóns de leite: a fotografía (ou debuxo) dunha ou varias vacas leiteiras sobre o omnipresente fondo verde dun prado. Algo moi parecido sucederíanos se nos sentásemos fronte ao televisor e vísemos os anuncios publicitarios das distintas empresas que comercializan ese leite. Con todo, custa traballo recordar un só anuncio no que aparezan esas mesmas vacas nun establo, comendo na cornadiza, botadas nos cubículos ou camiño á sala de muxido. Nos anuncios cada vez é máis habitual que ás vacas pastando lles acompañen termos como “benestar animal”, “saudable”, “natural” ou “sostible”, algo que contribúe a que os consumidores (que na súa maioría non tiveron nunca a oportunidade de pisar unha granxa leiteira) idealicen este tipo de produción (extensiva) e cuestionen (e algúns ata estigmaticen) a produción intensiva. Aínda que na publicidade o marketing sempre mostra a cara máis amable de todo aquilo que pretende vender, nun momento no que os produtos etiquetados como “bio”, “orgánico”, “eco” e “vegano” inundan os andeis dos supermercados, o sentido crítico é máis necesario que nunca. Este artigo é unha invitación a reflexionar sobre ata que punto a sostibilidade está enfrontada coa produción intensiva ou se, pola contra, sostibilidade e produción leiteira intensiva van da man. Algúns datos que poden axudarnos a entender a relación entre produción intensiva e

sostibilidade atopámolos nun estudo publicado hai case unha década por investigadores da Universidade de Cornell, nos Estados Unidos1. Nel compárase o impacto ambiental da produción leiteira nas explotacións americanas de 1944 e de 2007. Para iso constrúen un modelo matemático no que contabilizan os recursos necesarios (animais, alimentación e enerxía) e residuos (xurros e emisións de gases contaminantes) por cada litro de leite producido. No ano 1944 os Estados Unidos contaban cun total de 25,6 millóns de vacas de leite (das que menos da metade eran Holstein) e cuxa produción anual media era de 2.074 kg (produción total de leite: 53.000 millóns de kg). A base da alimentación das vacas era o pastoreo e a ración suplementábase cunha cantidade limitada de concentrado (características que, xunto coa restrición no uso de fertilizantes e de antibióticos, apuntan os autores do estudo, son similares ás que teñen as actuais granxas ecolóxicas/orgánicas). Pola contra, a produción anual media das vacas leiteiras nos Estados Unidos en 2007 alcanzaba os 9.193 kg (produción total: 84.200 millóns de kg) e había un total de 9,2 millóns de vacas leiteiras. As explotacións (cuxa práctica totalidade de animais son de raza Holstein) seguen un sistema de “alto input-alto output”, con alimentación baseada en racións unifeed formuladas para cubrir os altos requirimentos nutricionais e programas de manexo que maximizan a produción leiteira. A cuantificación dos recursos empregados en cada un dos dous sistemas de produción neste estudo reflicte cifras abraiantes: no ano 2007 requiríase na produción de 1 kg de leite un 23 % do penso, un 35 % da auga e un 10 % da terra que se necesitaban en 1944.

6 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_opinion_cristinaAndreu_galego.indd 6

18/12/2018 20:53

será abordar os modelos dinámicos”

OPINIón

A EFICIENCIA PRODUTIVA É A CLAVE DE POR QUE OS SISTEMAS DE PRODUCIÓN INTENSIVA ACTUAIS PODEN CONSIDERARSE MÁIS SOSTIBLES QUE OS SISTEMAS EXTENSIVOS TRADICIONAIS

Ademais, o impacto ambiental da produción intensiva é considerablemente inferior ao da produción tradicional: por cada litro de leite producido en 2007 orixinábanse un 24 % dos xurros, un 43 % do metano e un 56 % do dióxido de nitróxeno dos que se producían por litro de leite en 1944. Para rematar, o estudo conclúe que a pegada de carbono dun litro de leite producido no ano 2007 era o 37 % da que se emitía por litro de leite no ano 1944. Un mellor uso dos recursos naturais e a redución do impacto ambiental son dous alicerces nos que se fundamenta a sostibilidade. Por ese motivo podemos afirmar que a eficiencia produtiva é a clave de por que os sistemas de produción intensiva actuais poden considerarse máis sostibles que os sistemas extensivos tradicionais. O estudo de Capper e colaboradores constata que para producir 100.000 millóns de kg de leite en 2007 era necesario só o 21 % das vacas que se necesitaron en 1944 para producir esa mesma cantidade. Este feito non se deu de forma illada nos Estados Unidos. En moitos países (entre eles o noso) a produción de leite aumentou, á vez que diminuía o número de vacas leiteiras, froito da intensificación e dos cambios que experimentaron as explotacións leiteiras ao longo dos anos. Especiais protagonistas (e responsables) desta maior eficiencia produtiva son a selección xenética e as melloras en alimentación e de manexo nas granxas (co uso de racións unifeed formuladas para a alta produción, a posta

en marcha de programas sanitarios preventivos, o uso da inseminación artificial e o control reprodutivo). Por iso, e malia que o modelo de produción intensivo necesita facer fronte a non poucos retos (como a necesidade urxente e imperiosa de reducir a utilización de antibióticos ou a mellora continua na sanidade e benestar animal, ademais dos medioambientais), é de xustiza recoñecer (e trasladarlles aos consumidores que poidan ter unha percepción deformada da produción intensiva) que este sistema non soamente permite producir leite a uns prezos accesibles senón que tamén o fai usando de forma máis eficiente os recursos e con menor impacto ambiental que os sistemas extensivos.

Capper JL, Cady RA, Bauman DE. The environmental impact of dairy production: 1944 compared with 2007. Journal of Animal Science [Internet]. Oxford University Press; 2009 [citado o 15 de novembro de 2018]. p. 2160-7. Dispoñible en: https://academic.oup.com/jas/article/87/6/2160-2167/4731307

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 7

vp007_opinion_cristinaAndreu_galego.indd 7

18/12/2018 17:47

XENÉTICA. PROBAS DE CONAFE NOVEMBRO 2018

Nome

1 PETO AS MELVIN ET 2 MCBANDO BANDIDO ET 3 RI OPSAL NISSAN ET 4 TOPMAX ET 5 ALH CARMEN MIXER 6 SNOMIS SNOWSEN ET 7 DG DOBERMAN 8 VVH ARMONICO 9 ANDERSTRUP BALISTO QUIXOTE 10 ICON ET 11 FONTELAS XF SUPERSI VICENZO 12 BUINER MC KAYNE 13 DG TIMBER ASTRAKAN ET 14 SAN-RIAN NORMAN MERIDIAN 15 DG JAMIE PERKINS ET 16 SUPREM ET 17 GO-FARM HOK ET 18 GEL MERIDIAN TRISVAD ET 19 DG LUBBERT 20 SAM-RIAN MELENDI DOORMAN ET 21 BARBIE MOTOR 22 DE VOLMER DG DV LENNON 23 LILLYHALL BORROWDALE SCOLA 24 VENDAIRY STOP 25 BOS SEIJO BOLTON TORREL ET

Número ESPM3303868964 ESPM9203889353 ESPM9203607913 ESPM9204013812 ESPM9203812586 ESPM9203926009 ESPM9204073184 ESPM9203594785 ESPM9204057956 ESPM9204013811 ESPM1503837995 ESPM9203872300 ESPM9204058793 ESPM1503837925 ESPM9204058792 ESPM9204013814 ESPM9203835454 ESPM0803942072 ESPM9203954687 ESPM1503903933 ESPM9203917883 ESPM9203960004 ESPM9203810612 ESPM9203680044 ESPM2702905586

Ano nac. 13 13 11 13 12 13 14 11 14 13 13 13 14 13 14 13 12 14 13 13 13 13 12 11 07

Fiab. Prod. 98 95 97 97 94 99 83 99 92 96 94 99 86 94 88 99 95 88 92 99 94 92 95 99 99

Kg Leite 2.083 1.573 1.652 1.463 1.221 2.099 837 1.292 1.081 1.478 1.794 1.671 968 2.021 690 706 1.264 1.309 1.495 563 1.767 1.420 1.543 1.190 1.937

% Kg % Kg Fiab. Fiab. Fiab. IPP ICU IXT RCS Lonx. Graxa Graxa Prot. Prot. Tipo RCS Lonx. -0,44 23 -0,13 52 98 0,85 2,29 2,15 96 114 57 117 -0,08 48 -0,09 41 93 0,91 2,95 3,03 91 109 58 116 -0,06 53 0,02 55 97 1,21 2,38 1,96 95 105 63 108 0,01 54 0,03 51 93 0,75 2,68 1,93 94 102 54 117 -0,08 35 -0,02 37 94 1,40 1,59 1,14 90 118 61 125 -0,20 52 -0,10 56 98 0,43 1,49 1,90 98 102 53 111 -0,11 18 0,08 36 80 1,26 3,52 2,95 78 119 52 125 0,07 54 0,22 66 98 0,56 2,47 1,93 98 108 71 106 0,14 54 0,15 51 83 1,33 1,33 1,35 86 116 52 127 0,17 72 0,05 53 86 1,48 1,91 1,77 92 104 48 108 0,18 85 -0,03 54 87 0,45 0,94 1,08 89 112 50 115 -0,22 35 -0,16 36 98 2,49 1,95 2,46 97 101 62 114 0,10 45 0,02 33 86 1,15 1,83 0,80 80 114 52 122 -0,23 46 -0,13 50 93 1,48 1,61 2,17 91 101 60 105 -0,03 22 0,10 33 86 1,32 1,40 0,90 80 121 45 128 -0,07 18 -0,09 14 96 2,03 2,14 1,72 97 118 46 137 -0,26 17 -0,05 35 94 1,90 1,90 1,83 92 106 62 118 -0,09 37 0,05 48 84 0,67 1,83 1,63 82 105 53 110 -0,07 46 -0,09 38 81 0,57 2,09 1,92 86 110 48 117 0,36 56 0,15 34 95 0,29 2,68 2,23 97 118 60 127 -0,37 21 -0,12 43 95 0,32 2,22 1,56 91 108 60 108 0,17 70 -0,07 38 85 1,46 1,58 1,55 87 111 50 115 -0,31 21 -0,14 34 95 0,30 1,86 1,12 92 111 64 115 -0,09 33 -0,09 29 99 1,04 1,89 1,70 99 116 93 119 -0,13 55 -0,15 45 99 2,11 1,49 2,19 99 100 98 93

Fiab. DA 75 73 82 72 75 72 70 84 66 64 65 76 66 74 66 71 74 66 64 75 74 65 77 98 99

ICO

PERC.

Fonte: www.conafe.com

Orde

25 MELLORES TOUROS PROBADOS ESPAÑOIS POR ICO TPX

96 102 99 101 116 99 100 95 98 101 93 102 120 90 121 115 104 107 91 102 91 88 105 104 91

4.170 3.974 3.967 3.944 3.920 3.905 3.903 3.883 3.857 3.855 3.808 3.803 3.749 3.733 3.699 3.668 3.636 3.634 3.591 3.590 3.579 3.568 3.563 3.561 3.531

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 98 98 98 98 98 98 98 98 98

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Nome

1 SALVUS ET 2 PENTAGON K&L POKEMON CLUN 3 LMG QUANTUM DENMARK ET 4 K&L JS DONSIMON 5 GYMNAST GENIAL ET 6 CLEVELAND SALARIO ET 7 VEKIS RISK 8 K&L POPPE GOAL 9 HUNTER K&L SV ADRIAN SALVATIER 10 MEADOWHOLSTEINS K&L RM FLORIN 11 EXTEN ET 12 SALVAT RED ET 13 SALUD ET 14 CAMPA SUPERMARIO 15 SHARAD 16 IDA JEFE ET 17 TIRSVAD MISSION PRINCI P RED 18 ISOLDE GIGANTE ET 19 GINGER ET 20 SALVAME 21 SECURITY ALH STALONE ET 22 ANDERSTRUP SUPERHERO HIGHWAY 23 ZANDENBURG EVAN MELLOR 24 JEWEL ET 25 KL KYO ET

Número ESPM9204634816 ESPM9204363995 ESPM9204691051 ESPM9204474514 ESPM9204595969 ESPM9204631169 ESPM9204631171 ESPM9204631170 ESPM9204595970 ESPM9204631172 ESPM9204630023 ESPM9204631173 ESPM9204691049 ESPM1504487931 ESPM9204630026 ESPM9204493444 ESPM9204595909 ESPM9204629185 ESPM9204630025 ESPM9204630027 ESPM9204523527 ESPM9204586122 ESPM9204301926 ESPM9204691048 ESPM9204586120

Ano nac.: ano de nacemento do touro Fiab. Prod.: fiabilidade para a proba de produción Fiab. Tipo: fiabilidade para a proba de tipo IPP: índice de patas e pés ICU: índice combinado de ubres

Ano Fiab. Kg % Kg % Kg Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. IPP ICU IXT RCS Lonx. DA nac. Prod. Leite Graxa Graxa Prot. Prot. Tipo RCS Lonx. DA 17 16 17 16 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 15 17 17

70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 73 72 70

2.080 1.255 1.920 1.978 2.259 1.795 1.988 1.545 1.971 1.953 1.907 1.888 1.800 1.887 2.224 2.180 2.074 2.062 1.819 1.495 1.273 1.636 2.506 1.979 1.893

-0,16 -0,10 -0,15 -0,02 0,02 0,00 0,06 0,10 0,04 -0,14 -0,15 -0,18 0,11 -0,22 -0,34 -0,16 -0,05 -0,07 0,01 -0,01 0,13 0,04 -0,37 -0,16 0,01

56 34 52 69 83 65 78 67 75 54 51 47 77 42 40 60 69 66 67 52 60 63 46 53 69

-0,04 0,13 0,08 0,06 0,06 0,05 -0,02 0,10 0,00 -0,03 0,05 0,02 -0,01 -0,09 -0,06 -0,06 -0,02 -0,05 0,00 0,01 0,15 0,08 -0,17 0,05 0,00

62 55 71 71 80 63 62 61 64 60 67 63 57 51 65 63 65 61 59 49 57 62 60 69 61

70 70 70 70 69 69 70 69 70 70 70 70 68 70 70 70 70 70 70 70 69 70 72 70 70

IXT: índice xeral de tipo Fiab. RCS: fiabilidade para a proba de reconto celular RCS: valor xenético para reconto celular Fiab. Lonx.: fiabilidade para a proba de lonxevidade Lonx.: valor xenético para lonxevidade

1,64 1,78 1,23 1,43 1,03 1,53 1,13 1,95 1,45 0,92 0,97 1,50 1,68 1,32 1,13 1,00 0,48 1,21 1,83 2,69 2,39 1,09 0,65 1,00 0,93

2,62 2,55 1,71 1,37 2,06 2,22 1,82 2,58 2,09 2,01 2,20 1,39 2,13 2,56 2,48 2,33 2,18 2,57 2,29 2,71 1,61 1,49 1,25 1,76 2,73

2,05 1,67 1,52 1,29 2,13 1,83 1,39 2,35 1,77 1,89 1,54 1,49 1,97 1,94 2,22 1,90 1,49 2,30 2,34 2,50 1,15 1,94 1,07 1,70 2,25

67 67 67 67 67 67 67 67 67 67 67 67 66 67 67 67 67 67 67 67 67 67 70 69 67

124 140 125 134 119 122 115 120 120 127 121 126 127 130 122 116 125 119 120 120 121 124 126 115 117

45 46 46 46 44 44 46 45 45 45 45 46 44 45 46 45 46 45 45 46 44 46 49 42 45

131 144 130 133 121 130 131 129 126 134 128 132 132 130 121 131 130 125 130 132 138 132 127 128 120

62 62 61 62 61 61 62 61 62 62 62 62 60 62 62 62 62 62 62 62 61 62 65 63 61

109 113 111 96 92 111 118 112 107 107 109 114 104 111 102 100 100 102 104 111 120 119 105 108 110

ICO

PERC.

Fonte: www.conafe.com

Orde

25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS ESPAÑOIS POR ICO TPX

4.985 4.900 4.840 4.831 4.818 4.796 4.773 4.763 4.747 4.746 4.742 4.741 4.738 4.738 4.734 4.728 4.723 4.705 4.702 4.681 4.668 4.654 4.650 4648 4635

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Fiab. DA: fiabilidade para a proba de días abertos DA: días abertos ICO: índice xenético global PERC: percentil TPX: proba xenómica combinada

8 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_xenetica_probasConafe_galego.indd 8

18/12/2018 20:55

¡Feliz y próspero año 2019! Nuevas pruebas CONAFE Noviembre 2018

Nissan

Niagra x Oman x Convincer

• Mucha leche y con componentes sólidos. • Extraordinarias ubres. • Salud y fertilidad de sus hijas. • Vacas longevas y de fácil ordeño. • Fácil parto. EL HAYA NISSAN ROSI (MB-85), El Haya Matienzo, C.B. - Bizkaia

Astrakan

Aikman x Planet x Oman

• Altas producciones con mucha grasa (+0,10%) y proteína (+0,02%). • Vacas funcionales y longevas, con muy buenas ubres y patas. • Salud y fertilidad de sus hijas. • ¡¡Muy fácil parto (4%)!! TABEA ET (VG-85). Madre de ASTRAKAN

Douglas

N.º1 TIPO

Door man x Dempsey x Bolton

• N.º 1 en Tipo (+3,35).Hijas MB de primer parto, también en Canadá. • Grasa (+0,06%) Proteína (+0,10%). • Bajo recuento células somáticas. • Longevidad y alta fertilidad. FLEURY DOUGLAS LISALY. Fleury Holstein - Quebec (Canadá)

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta Fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com Untitled-5 9

17/12/2018 22:23

XENÉTICA

TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME DE GALICIA 2019 ELITE

REXISTRO

SALVUS

LEITE % GR GR

IPP

ICU

IXT

LONX. RCS

GICO

-0,16

-0,04

1,64 2,62 2,05

131

124

109

4.985

ESPM9204363995 01.08.2016 1.255 -0,10

0,13

1,78 2,55 1,67

144

140

113

4.900

DENMARK

ESPM9204691051 25.11.2017 1.920 -0,15

0,08

1,23 1,71 1,52

130

125

111

4.840

BANDIDO

ESPM9203889353 12.04.2013 1.573 -0,08

-0,09

0,91 2,95 3,03

116

109

102

3.974

LEITE % GR GR

% PT

IPP

TOPMAX

ESPM9204013812 11.12.2013 1.463

0,01

0,03

0,75 2,68 1,93

117

102

ARMONICO

ESPM9203594785 29.08.2011 1.292

0,07

0,22

0,56 2,47 1,93

106

ICON

ESPM9204013811 24.11.2013 1.478

0,17

0,05

1,48 1,91 1,77

108

LEITE % GR GR

XENÓMICOS DONSIMON

REXISTRO

27.11.2017 2.080

% PT

CLUN

PROBADOS

ESPM9204634816

NACIDO

REXISTRO

NACIDO

ICU

IXT

LONX. RCS

XENEALOXÍA SALVATORE x MISSOURI JETSET x SARGEANT QUANTUM x DOLPH

A2A2

GICO

101

3.944

GALAXY x SHOTTLE

108

3.883

SNOWMAN x BOLTON

104

101

3.855

GALAXY x BEACON

LONX. RCS

GICO

XENEALOXÍA

4.831

A2A2

JETSET x SHOTGLASS

A2A2

% PT

IPP

ESPM9204474514 16.10.2016 1.978 -0,02

0,06

1,43 1,37 1,29

133

134

MCCUTCHEN x OBSERVER XENEALOXÍA

GENIAL

ESPM9204595969 19.09.2017 2.259

0,02

0,06

1,03 2,06 2,13

121

119

4.818

SALARIO

ESPM9204631169 23.10.2017 1.795

0,00

0,05

1,53 2,22 1,83

130

122

111

4.796

SALVATORE x PENMANSHIP

GOAL

ESPM9204631170 15.10.2017 1.545

0,10

1,95 2,58 2,35

129

120

112

4.763

ADORABLE x CINEMA

FLORIN

ESPM9204631172 03.07.2017 1.953 -0,14

-0,03

0,92 2,01 1,89

134

127

107

4.746

EXTEN

ESPM9204630023 10.09.2017 1.907 -0,15

0,05

0,97 2,20 1,54

128

121

109

4.742

SALVAT RED

ESPM9204631173 20.09.2017 1.888 -0,18

0,02

1,50 1,39 1,49

132

126

114

4.741

PRINCI P RED

ESPM9204595909 22.05.2017 2.074 -0,05

-0,02

0,48 2,18 1,49

130

125

100

4.723

ESPM9204630025 07.10.2017 1.819

GINGER

GYMNAST x CINEMA

ADHERE x SUPERSHOT BB

A2A2

EXTREMO x MISSOURI SALVATORE x DURANGO MISSION P x KANU P

0,01

0,00

1,83 2,29 2,34

130

120

104

4.702

ESPM9204595968 01.10.2017 1.733 -0,08

0,02

1,19 2,60 2,77

124

110

122

4.611

CICLO P

ESPM9204586121 03.05.2017 1.800

0,14

0,04

1,47 2,11 1,68

124

119

104

4.608

A2A2

MISSION P x BOSS

BANANA

ESPM9204630024 27.08.2017 1.486

0,12

0,10

0,97 1,82 1,46

131

126

115

4.568

A2A2

BLOWTORCH x NOMINEE

LEITE % GR GR

SNOB

SEME SEXADO

% PT

IPP

GICO

SALVAME

ESPM9204630027 25.07.2017 1.495 -0,01

0,01

2,69 2,71 2,50

132

120

111

4.681

DONSIMON

ESPM9204474514 16.10.2016 1.978 -0,02

0,06

1,43 1,37 1,29

133

134

4.831

ESPM9204487906 21.04.2016 1.659

BI-BATTLE SUPERTORO LUACES VOLUME DE COMPRA

REXISTRO

NACIDO

ICU

IXT

LONX. RCS

GYMNAST x MISSOURI

0,18

0,08

1,04 2,11 1,26

133

122

103

4.625

ESPM9204300530 17.07.2015 1.737 -0,22

-0,04

1,23 2,51 1,89

127

103

4.499

ESPM9204202101 09.12.2014

0,04

0,68 1,77 1,77

125

128

110

3.785

LEITE % GR GR

% PT

IPP

LONX. RCS

GICO

REXISTRO

NACIDO

960

0,07

ICU

IXT

XENEALOXÍA SALVATORE x KINGPIN

A2A2 BB

SNIPER x TRIBUNE

A2A2

JETSET x SHOTGLASS BATTLECRY x SMURF SUPERSHOT x MERIDIAN LUCID x EPIC

XENEALOXÍA

A2A2

SUPERTORO x GALAXY

SUPERMARIO

ESPM1504487931 20.07.2017 1.887 -0,22

-0,09

1,32 2,56 1,94

130

111

4.738

SHARAD

ESPM9204630026 21.08.2017 2.224 -0,34

-0,06

1,13 2,48 2,22

121

122

102

4.734

ESPM9204586122 01.03.2017 1.636

0,04

0,08

1,09 1,49 1,94

132

124

119

4.654

SUPERHERO x BALISTO

ESPM9204691048 10.11.2017 1.979 -0,16

0,05

1,00 1,76 1,70

128

115

108

4.648

JEDI x POWERBALL

ESPM9204586120 09.02.2017 1.893

0,01

0,00

0,93 2,73 2,25

120

117

110

4.635

ESPM9204590813 20.06.2017 1.619 -0,05

0,01

1,54 2,57 2,28

130

112

118

4.587

IXT ICU IPP RCS LONX.

índice xeral de tipo índice combinado de ubre índice de patas e pés valor xenético para reconto celular valor xenético para lonxevidade

HYGHWAY JEWEL KYO GIGASTAR

LEITE % GR GR % PT PT

valor xenético para leite valor xenético para porcentaxe de graxa valor xenético para quilogramos de graxa valor xenético para porcentaxe de proteína valor xenético para quilogramos de proteína

SALVATORE x SMURF

KERRIGAN x MISSOURI BB

DA GICO K B

SNIPER x SILVER

días abertos índice xenómico kappa-caseína beta-caseína

10 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_touros_campanha_seme_galego_04.indd 10

19/12/2018 10:40

Plazo de รณn inscripci ales de anim e 10 d hasta el enero

VP007_cartel_subasta_curtis.indd 11

17/12/2018 22:24

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

CINCO UN DOS OS PRIMEIR D A ORES IMPORT IN DO JOURDA MUNDO

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

Gomas e Camas para Vacas

vp007_pub_dismagan_galego_02.indd 12

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

17/12/2018 22:25

ÚNICO IMPORT A JOURDA DOR IN PARA GALICIA

CORNADIZAS XATOS PEQUENOS NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS. Telf.: 671 485 702

Limpezas automáticas de cable

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁis DE 2.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN españa Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

vp007_pub_dismagan_galego_02.indd 13

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

18/12/2018 17:56

EN VACA tv

Xornada sobre a mellora do manexo de Agolada O auditorio Manuel Costa Casares de Agolada foi o lugar escollido para levar a cabo o venres 30 de novembro a cuarta edición da xornada técnica “A Mellora no Manexo do Gando Bovino de Leite e Carne” organizada pola asociación O Parapeto en colaboración co Concello de Agolada e Africor Pontevedra. O pro-

Intervención de David Otero

grama incluíu unha charla sobre a importancia do benestar da recría a cargo de David Otero (Nanta); outra sobre como traballar co vacún leiteiro sen usar antibióticos, que impar-

tiu José Taboada (Allfeed), e unha explicación dos resultados e das novidades do programa xenómico que correu a cargo de José Antonio Jiménez (Conafe).

Coloquio Nacional do Leite en Vila do Conde O Coloquio Nacional do Leite, organizado pola Asociación de Produtores de Leite de Portugal, Aprolep, tivo lugar nesta ocasión o día 23 de novembro nas instalacións da Cooperativa Agrícola de Vila do Conde. Tres foron os principais puntos a tratar: a introdución de mozos na produción leiteira, o cooperativismo e a redución de custos de produción

e a experiencia do leite xusto en Europa. Participaron como relatores, entre outros, Erwin Schopges (presidente da Asociación Europea de Produtores de Leite), João Novais (Ceacv e Agrosolutions), Jaime Carneiro (AJAP), Carlos Osório (Ucanorte), Pedro Pimenta (Coop. Coimbra), Javier Taboada (Delagro) e Higinio Mougán (Agaca).

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, ASTURIAS Y CANTABRIA

14 | Vaca Pinta n.º 6 | 10.2018

vp007_enVacaTV_galego.indd 14

18/12/2018 16:03

EN VACA tv

Décimo cuarta edición dos Encontros Gandeiros da ADSG Xundeva O pasado 15 de novembro a ADSG Xundeva celebrou unha nova sesión dos seus Encontros Gandeiros no auditorio da UNED, no polígono industrial de Lalín. As perdas causadas por mamites, o uso racional de antiparasitarios e a prevención foron os tres temas clave. Para abordalos, interviñeron na reunión Iván Mato (Hipra), Alfonso Martínez (Boehringer Ingelheim), Carlos

Carbonell (MSD Animal Health) e Gloria Martínez (coordinadora dos servizos veterinarios de Xundeva).

Iván Mato

Gloria Martínez

Nova edición do libro La infertilidad de la vaca, 10 años después Fatro Ibérica deu a coñecer o martes 30 de outubro no Parador de Ribadeo a segunda tiraxe da súa publicación La infertilidad de la vaca, 10 años después, a cal viu a luz por primeira vez en 2009. No acto de presentación desta versión actualizada, no que tamén tivo lugar unha mesa redonda sobre fracaso reprodutivo, interviñeron Luis Quintelas (Universidade de

Santiago de Compostela), Daniel Martínez (Embriovet-Embriomarket), José Pedreira (Fatro Ibérica),

Alfonso Goris (CLUN), José Manuel Valle (Serivet) e Javier del Moral (Centro Veterinario do Eo).

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

10.2018 | Vaca Pinta n.º 6 | 15

vp007_enVacaTV_galego.indd 15

18/12/2018 17:59

EN VACA tv

Mazaricos despediu novembro coa súa Semana Gandeira Dende o martes 27 de novembro e ata o domingo 2 de decembro A Picota, no municipio coruñés de Mazaricos, acolleu a XII Semana Gandeira. Ofrecida por Africor Coruña xunto coa asociación EuSonMazaricos, contou con dous pratos fortes no seu programa: a tradicional poxa de xovencas celebrada o domingo pola mañá e, o día anterior, a xornada técnica, na que, nesta ocasión, os relatores Juan Manuel García (Albeitaneria), Jesús Combarro (Abanca), Pedro Sedano (Qualivet) e Javier López (Kemin) falaron de temas como as instalacións das explotacións, o control das racións no carro unifeed e o procesado do millo nas granxas.

Javier López

Juan Manuel García

CUNDINS SHEIRA MEGASIRE, A XOVENCA MÁIS DISPUTADA

Na poxa de xovencas organizada polo Concello de Mazaricos, Africor Coruña e Gandeiros de Mazaricos saíron a pista un total de 20 animais, dos que se conseguiu dar saída a 19 a un prezo medio de 2.279 euros. O volume total de negocio ascendeu a 43.300 euros e foi un exemplar presentado pola gandería XOVENCA

CASIANO BANGKOK 7288 NUVEIRA TONECHA VILLALBA CUNDINS ALTAHOTROD RULETA ROJA CANTEIRO 4613 MARIA AVA 4470 AVALON 455 TORREL CAMPA ALTAHOTROD SPECIAL NUVEIRA LONDRA JALLET CARREIRA DELANO 7982 CARREIRA DELANO 7979 FORMIGA 4467 FORMOSO NUVEIRA INDIA MASCALESE 5399 FARRAPA ARKANSAS 436 MOGUL 434 BOOKEM CUNDINS SELENA CROWN P VIOLETA 4491 CORNA SUPREM CUNDINS SHEIRA MEGASIRE VIEITES LIA WICKHAM

Cunordam S.C., de Zas, o que acadou o prezo de venda máis elevado: 3.250 euros foi o que pagou a gandería Busto Corzón, de Mazaricos, por adquirir a Cundins Sheira Megasire. VENDEDOR/A

CASIANO S.C. JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ FCO. JAVIER CUNDÍNS ALVITE GRANXA O CANTEIRO S.C. SANTA CRISTINA S.C. SAT POSE E GARCÍA SAT A CAMPA JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ GANDERÍA CARREIRA S.C. GANDERÍA CARREIRA S.C. SANTA CRISTINA S.C. JOSÉ MANUEL LADO PÉREZ SAT A FARRAPA SAT POSE E GARCÍA SAT POSE E GARCÍA FCO. JAVIER CUNDÍNS ALVITE MARCOS PONTE LEMA FCO. JAVIER CUNDÍNS ALVITE RAMÓN BODELO PICHEL

Un ano máis, dende a organización fixeron fincapé no notable nivel xenético e morfolóxico dos exemplares poxados e quixeron agradecer a todos os asistentes a súa participación.

COMPRADOR/A

JOSE FCO. MACEIRAS OTERO GRANXA DANIEL S.C. O RUBIO S.C. ALBAGUEIRA S.C. S.A.T. BUSTO CORZÓN GRANXA DANIEL S.C. O RUBIO S.C. GANADERÍA ARES GIL S.C. GRANXA RIVEIRO S.C. RUBÉN NOYA MÍGUEZ S.A.T. BUSTO CORZÓN LÓPEZ DE BUXÁN S.C. O RUBIO S.C. CASTRO NOYA S.C. GRANXA RIVEIRO S.C. GANADERÍA ARES GIL S.C. GANADERÍA FARRUCAN S.A.T. BUSTO CORZÓN GRANXA RIVEIRO S.C. TOTAL VENDAS PREZO MEDIO

PREZO FINAL

1.800,00 € 2.000,00 € 2.250,00 € 1.900,00 € 2.050,00 € 2.150,00 € 3.000,00 € 2.250,00 € 2.350,00 € 2.300,00 € 2.000,00 € 2.050,00 € 2.300,00 € 2.200,00 € 2.550,00 € 2.750,00 € 1.900,00 € 3.250,00 € 2.250,00 € 43.300,00 € 2.279,00 €

16 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_enVacaTV_galego.indd 16

18/12/2018 18:02

InnovacIón, compromIso y garantía

teneMos La soLUcIÓn MÁs efIcaz y econÓMIca para Las caMas de VacUno frente a Los dIVersos probLeMas qUe acarrea La arena 4 Ganaderías cUentan ya con nUestro eqUIpo Ganadería VILar de abaIxo

Ganadería José MIGUeL VaLcÁrceL arIas

NARóN (Lugo)

LÁNCARA (Lugo)

sat LadeIra

sat o LIñar

o PÁRAMo (Lugo)

SARRIA (Lugo)

¡coMprUeba Las VentaJas de rentabILIzar eL pUrín! • COSTE EQUIPO DE SEPARACIÓN PARA 150 VACAS ............................................... DESDE 32.000 € • COSTE ANUAL DE HIGIENIZACIÓN DE LA CAMA PARA 150 VACAS .................. 109,20 € • COSTE ELÉCTRICO ANUAL PARA UNA EXPLOTACIÓN DE 150 VACAS ............... 584 € SOLICÍTANOS PRESUPUESTO SIN COMPROMISO: NUESTROS TÉCNICOS ESTÁN A TU DISPOSICIÓN

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. Poligono Industrial o Morelle, nave 4 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

VP007_publicidade_corbar.indd 17

DIStrIbuIDoreS para galIcIa, aSturIaS y portugal 17/12/2018 22:30

PUBLIRREPORTAXE

CAMPAÑA DE SEME 2019 Xenética Fontao lanza a súa campaña de seme anual na que pon a disposición dos gandeiros de control leiteiro unha serie de touros das mellores liñas xenéticas a nivel internacional. As últimas probas de decembro son contundentes e demostran, unha vez máis, o gran dominio da xenética producida en Galicia no panorama nacional: os 15 primeiros touros do ranking TOP 100 GICO son de Xenética Fontao. Seguidamente coñecemos as características máis salientables de cada touro e os consellos de apareamento para cada un deles. MCBANDO BANDIDO ET

TOPMAX ET

TOUROS PROBADOS • MCBANDO BANDIDO ET Xenealoxía: McCutchen x Observer x Goldwyn. Familia “Barbie” ICO: 3.974 Tipo: +3,03 Ubre: +2,95 Leite: 1.573 Graxa: 48 kg (-0,08 %) Proteína: 41 kg (-0,09 %) Comentarios: Bandido é o número 2 por GICO do ranking de touros probados polo grande equilibrio da súa proba en trazos produtivos, morfolóxicos e de saúde; pero ademais é o líder indiscutible para tipo, ubres, grupas e estruturas leiteiras. As súas fillas (dobra o seu número na última proba) en lactación teñen ubres excelentes e patas con gran mobilidade, ademais de trazos de saúde positivos e fácil muxido. Recomendacións de cruzamento: poñer Bandido sobre vacas que necesiten mellorar ubres, patas, grupas, estruturas leiteiras e tipo en xeral, ademais de produción de leite e trazos de saúde.

• TOPMAX ET

VELOCIDADE MUXIDO

Xenealoxía: Galaxy x Shottle x BWM. Familia “Elsa” ICO: 3.944 Tipo: +1,93 Ubre: +2,68 Leite: 1.463 Graxa: 54 kg (+0,01 %) Proteína: 51 kg (+0,03 %) Comentarios: un fillo de Galaxy da familia de Snowman, no TOP 5 GICO. A súa nai (RR-Elisa) foi recentemente nomeada Vaca do Ano en Alemaña polos seus méritos logrados como vaca de cría nese país. Topmax incrementa en gran número as súas fillas e mellora todos os seus trazos, tanto de pro-

VP007_publirreportaxe_campanhaFontao_galego.indd 18

dución (kg e porcentaxes) como de tipo, á vez que mantén os trazos de saúde positivos. Recomendacións de cruzamento: usar Topmax para obter unha mellora xeral de produción, tipo e saúde. As súas fillas son vacas fértiles, lonxevas, con baixos RCS e moi fácil muxido.

• ICON ET Xenealoxía: Galaxy x Beacon x Goldwyn. Familia “Barbie” ICO: 3.855 Tipo: +1,77 Ubre: +1,91 Leite: 1.478 Graxa: 72 kg (+0,17 %) Proteína: 53 kg (+0,05 %) Comentarios: un fillo de Galaxy na familia “Barbie” que transmite altas producións de leite con porcentaxes positivas de graxa e proteína, excelentes ubres, patas moi funcionais con gran mobilidade e tipo xeral moi destacado. Recomendacións de cruzamento: usar Icon para mellorar as producións de leite á vez que as porcentaxes de graxa e proteína. As súas fillas terán magníficos ubres e patas, bo tipo en xeral e trazos de saúde sobre a media.

• VVH ARMONICO

PROTEÍNA

Xenealoxía: Snowman x Bolton x Durham. Familia “Mark Prudence” ICO: 3.883 Tipo: +1,93 Ubre: +2,47 Leite: 1.292 Graxa: 54 kg (+0,07 %) Proteína: 66 kg (+0,22 %) Comentarios: Armonico incorpora fillas na súa proba e, con máis de 300 en total, confirma o seu completo patrón de transmisión: altas producións de leite con destacadas porcentaxes

18/12/2018 18:08

PUBLIRREPORTAXE

de graxa e, sobre todo, de proteína, acompañadas de ubres excelentes, patas funcionais e estruturas sobre a media. En canto a trazos de saúde, Armonico transmítelles ás súas fillas alta lonxevidade, baixos RCS e fácil muxido. Recomendacións de cruzamento: para mellorar kg de leite, calidades de graxa e, sobre todo, proteína (tanto en porcentaxe como en kg) e morfoloxía, en especial, ubres, estruturas leiteiras e tipo xeral.

TOUROS XENÓMICOS • SALVUS ET

GICO

Xenealoxía: Salvatore x Missouri x Bookem. Familia “Converse Judy” ICO: 4.985 Tipo: +2,05 Ubre: +2,62 Leite: 2.080 Graxa: 56 kg (-0,16 %) Proteína: 62 kg (-0,04 %) Comentarios: Salvus ET é o flamante N.º 1 do TOP xenómico español nas últimas valoracións oficiais de Conafe. Este fillo de Salvatore x Missouri procede da rama europea da familia “Converse Judy”, que está dando lugar a individuos con altísimas xenómicas en diversos sistemas, tamén no noso. O seu perfil xenómico mostra un tremendo potencial leiteiro con ubres, patas e tipo xeral destacados. Os trazos de saúde están todos sobre a media. Salvus ET é ademais portador do factor vermello. Recomendacións de cruzamento: utilizar o seme de Salvus para conseguir animais de altos índices, con grandes producións de leite e correcta morfoloxía. As fillas serán vacas altamente produtoras, pero á vez fértiles, lonxevas e con ubres moi saudables.

• PENTAGON K&L POKEMON CLUN

R.C.S.

LONXEVIDADE

Xenealoxía: Jetset x Sargeant x G-Force. Familia “Leida” ICO: 4.900 Tipo: +1,67 Ubre: +2,55 Leite: 1.255 Graxa: 34 kg (-0,10 %) Proteína: 55 kg (+0,13 %) Comentarios: N.º 2 GICO. Dous anos despois do seu debut, Clun mantense como un dos mellores touros novos deste país. Este fillo de Jetset, da familia de vacas “Leida”, transmite boas producións de leite, con elevada porcentaxe de proteína e tipo xeral destacado, con ubres e patas excelentes. Tamén extraordinarios trazos de saúde, que o converten no N.º 1 en lonxevidade e en baixos RCS do TOP xenómico español. Recomendacións de cruzamento: usar Clun para mellorar a produción de leite e proteína, á vez que os ubres, as patas e

K&L POPPE GOAL

VP007_publirreportaxe_campanhaFontao_galego.indd 19

o tipo en xeral, para conseguir, sobre todo, vacas fértiles, moi lonxevas e con ubres saudables. Fácil parto.

• LMG QUANTUM DENMARK ET Xenealoxía: Quantum x Dolph x Sargeant ICO: 4.840 Tipo: +1,52 Ubre: +1,71 Leite: 1.920 Graxa: 52 kg (-0,15 %) Proteína: 71 kg (+0,08 %) Comentarios: touro de nova incorporación ao TOP xenómico español que chega ao número 3 do ranking cunha proba de produción espectacular para kg de leite e proteína (e tamén porcentaxe), morfoloxía correcta e funcional e trazos de saúde extraordinarios. Recomendacións de cruzamento: usar Denmark para criar vacas que serán verdadeiras máquinas de produción de leite e proteína, cun tipo correcto e excelentes trazos de saúde, con baixos recontos celulares, fértiles e moi lonxevas.

• GYMNAST GENIAL ET

PROTEÍNA

Xenealoxía: Gymnast x Cinema x Smurf . Familia “Baviere” ICO: 4.818 Tipo: +2,13 Ubre: +2,06 Leite: 2.259 Graxa: 83 kg (+0,02 %) Proteína: 80 kg (+0,06 %) Comentarios: un fillo novo de Gymnast que irrompe con forza no TOP 5 xenómico español cunha proba de superprodución, con máis de 2.200 kg de leite con porcentaxes positivas de graxa e proteína. Genial tamén achega unha morfoloxía moi destacada, con ubres e patas excelentes, ademais de baixos recontos celulares e alta lonxevidade. Recomendacións de cruzamento: Genial é recomendable para mellorar produción e morfoloxía. Pór sobre vacas que necesiten mellorar kg de leite e calidades, ademais de ubres, patas e tipo xeral.

• CLEVELAND SALARIO ET Xenealoxía: Salvatore x Penmanship x Mvp. Familia “Marbella” ICO: 4.796 Tipo: +1,83 Ubre: +2,22 Leite: 1.795 Graxa: 65 kg (+0,00 %) Proteína: 63 kg (+0,05 %) Comentarios: un fillo de Salvatore con proba sen debilidades, tanto en produción e morfoloxía como en trazos de saúde. Altas producións de leite con positivas porcentaxes de graxa e proteína, ubres e patas excelentes e destacada morfoloxía xeral. Trazos de saúde extraordinarios. Recomendacións de cruzamento: Salario mellorará as producións de leite e as súas calidades á vez que os ubres, as

K&L JS DONSIMON

18/12/2018 18:08

PUBLIRREPORTAXE

patas e o tipo xeral. As súas fillas serán vacas lonxevas e duradeiras, con baixos recontos celulares e gran fertilidade.

• K&L POPPE GOAL Xenealoxía: : Adorable x Cinema x Shotglass. Familia “Genua” ICO: 4.763 Tipo: +2,35 Ubre: +2,58 Leite: 1.545 Graxa: 67 kg (+0,10 %) Proteína: 61 kg (+0,10 %) Comentarios: un pedigree orixinal na recoñecida familia de vacas “Genua”. Goal achega altas producións de leite con excelentes porcentaxes de graxa e proteína (+0,10), ubres, patas e tipo xeral excepcionais, cos máis importantes trazos de saúde en positivo. Sen dúbida, un dos touros novos máis atractivos do panorama nacional. Recomendacións de cruzamento: usar Goal para conseguir boas calidades de graxa e proteína, tanto en kg como en porcentaxes; mellorar ubres, patas e tipo en xeral, e acadar vacas sas, con baixos recontos celulares, fértiles e lonxevas.

• MEADOWHOLSTEINS K&L RM FLORIN Xenealoxía: Adhere x Supershot x Snowman. Familia “Policy” ICO: 4.746 Tipo: + 1,89 Ubre: +2,01 Leite: 1.953 Graxa: 54 kg (-0,14 %) Proteína: 60 kg (-0,03 %) Comentarios: Florin ofrece un pedigree diferente e orixinal na prestixiosa familia “Policy”. Transmite moitos kg de leite, graxa e proteína, cun tipo moi equilibrado e ubres excelentes, ademais de extraordinarios trazos de saúde. Recomendacións de cruzamento: Florin mellorará o potencial produtivo do rabaño, en canto a kg de leite, graxa e proteína se refire, sen descoidar a calidade extrema en ubres, patas e tipo xeral. As fillas de Florin serán vacas que destacarán nos máis importantes trazos de saúde nun futuro.

• EXTEN ET Xenealoxía: Extremo x Missouri x Borussia. Familia “Belina” ICO: 4.742 Tipo: +1,54 Ubre: +2,20 Leite: 1.907 Graxa: 51 kg (-0,15 %) Proteína: 67 kg (+0,05 %) Comentarios: este touro de peculiar pedigree e pouca consanguinidade coa nosa poboación de vacas transmitirá altísimas producións de leite. Con case 2.000 kg de leite e 67 kg de proteína na súa proba de produción, dará lugar a fillas con bos ubres e patas, correcto tipo xeral, baixísimos RCS, gran lonxevidade e alta fertilidade. Recomendacións de cruzamento: utilizar Exten sobre vacas con boas estruturas que necesiten mellorar as producións en xeral, sobre todo, kg de leite e proteína. Para conseguir fillas con altas producións de leite, pero á vez lonxevas, fértiles e con moi bos ubres e patas.

• SALVAT RED ET Xenealoxía: : Salvatore x Durango x Dakker. Familia “Indira” ICO: 4.741 Tipo: +1,49 Ubre: +1,39 Leite: 1.888 Graxa: 47 kg (-0,18 %) Proteína: 63 kg (+0,02 %) Comentarios: un interesante touro de capa vermella fillo de Salvatore, na familia “Indira”, que achega sangue novo á liña vermella da raza Holstein, ademais de altas producións de leite e proteína con ubres e patas correctas e trazos de saúde extraordinarios. Recomendacións de cruzamento: utilizar Salvat Red nas liñas vermellas ou nas brancas e negras para fixar xenes de altas producións de leite e proteína, bos ubres, patas e tipo xeral e, sobre todo, para conseguir vacas de ubres sas, que serán fértiles e moi lonxevas.

VP007_publirreportaxe_campanhaFontao_galego.indd 20

• TIRSVAD MISSION PRINCI P RED Xenealoxía: Mission P x Kanu P x Bookem. Familia “Neblina” ICO: 4.723 Tipo: +1,49 Ubre: +2,18 Leite: 2.074 Graxa: 69 kg (-0,05 %) Proteína: 65 kg (-0,02 %) Comentarios: Princi P Red é un dos touros novos máis interesantes do panorama nacional por moitos motivos: ter capa vermella, ser acorne e A2A2 e BB nas caseínas. Ademais, transmite altísimas producións de leite, con máis de 2.000 kg de leite, moitos kg de graxa (69) e proteína (65) e ubres excelentes, patas funcionais e morfoloxía xeral moi correcta. Recomendacións de cruzamento: usar o seme de Princi P Red para mellorar producións de leite con calidades, ubres e tipo en xeral, á vez que se introduce o xene de cor vermella e o xene acorne (o 50 % da súa descendencia nacerá acorne). O xenotipo desexable de A2A2 e BB para as Beta e Kappacaseínas, respectivamente, é un extra no completo paquete de transmisión de Princi P Red.

• GINGER ET Xenealoxía: Gymnast x Missouri x Supersire. Familia “Georgia” ICO: 4.702 Tipo: +2,34 Ubre: +2,29 Leite: 1.819 Graxa: 67 kg (+0,01 %) Proteína: 59 kg (+0,00 %) Comentarios: un fillo novo de Gymnast cun perfil de alta produción de leite con boas calidades de graxa e proteína. A proba de tipo é espectacular, con ubres e patas excelentes e tipo xeral moi destacado. Trazos de saúde positivos. Recomendacións de cruzamento: usar Ginger sobre vacas que necesiten un incremento das producións sen perder calidade morfolóxica e para conseguir fillas lonxevas, fértiles e con ubres sans.

• SNOB ET Xenealoxía: Sniper x Tribune x Altaiota ICO: 4.611 Tipo: +2,77 Ubre: +2,60 Leite: 1.733 Graxa: 53 kg (-0,08 %) Proteína: 58 kg (+0,02 %) Comentarios: este fillo novo de Sniper, con peculiar pedigree, transmitirá sen dúbida a excelencia en morfoloxía con IXT: + 2,77, ICU: + 2,60, ICAP: + 2,51 e IPP: +1,19. As grupas serán excelentes e a angulosidade extrema. A proba de produción achega boas cifras en kg de leite con porcentaxe positiva de proteína. Trazos de saúde extraordinarios. Recomendacións de cruzamento: Usar Snob en vacas que necesiten unha mellora integral da morfoloxía: ubres, patas, grupas e estruturas, sen perder potencial de produción e achegando moitos kg de leite e proteína. As fillas de Snob serán vacas rendibles, duradeiras, fértiles e con ubres sans.

• TIRAN MISSION HUNTER CICLO P Xenealoxía: Mission P x Boss x Snowman. Familia “Heidi” ICO: 4.608 Tipo: +1,68 Ubre: +2,11 Leite: 1.800 Graxa: 81 kg (+0,14 %) Proteína: 63 kg (+ 0,04 %) Comentarios: Ciclo P é un touro realmente interesante cun pedigree diferente na familia “Heidi”, que achega altas producións de leite e magníficas porcentaxes de graxa e proteína. A súa proba de tipo é moi equilibrada e funcional, sen debilidade. Ten tamén excelentes trazos de saúde, ademais de achegar o factor vermello e o xene acorne do que é portador (o 50 % da súa descendencia nacerá sen cornos).

18/12/2018 22:04

PUBLIRREPORTAXE

Recomendacións de cruzamento: usar Ciclo P para introducir o xene de capa vermella e, sobre todo, o xene acorne na nosa poboación de vacas, á vez que incrementamos o potencial produtivo, as porcentaxes de graxa e proteína e os ubres, as patas e o tipo xeral.

• BANANA JOE ET Xenealoxía: Blowtorch x Nominee x Punch. Familia “Dabble” ICO: 4.568 Tipo: +1,46 Ubre: +1,82 Leite: 1.486 Graxa: 67 kg (+0,12 %) Proteína: 59 kg (+0,10 %) Comentarios: Banana Joe ten moitos dos elementos buscados nun touro novo hoxe en día: pedigree diferente e orixinal que o converte nun auténtico outcross, porcentaxes positivas de graxa e proteína con altas producións de leite, morfoloxía correcta e funcional e excelencia en trazos de saúde como lonxevidade, reconto celular e fertilidade de fillas. Recomendacións de cruzamento: usar Banana Joe naqueles rabaños onde se queira reducir a consanguinidade da poboación de femias á vez que mellorar as calidades de leite, a saúde do ubre, a lonxevidade das vacas e a súa fertilidade; todo iso achegando unha morfoloxía equilibrada e funcional.

TOUROS SEME SEXADO • K&L JS DONSIMON Xenealoxía: Jetset x Shotglass x Stol Joc. Familia “Sneeker” ICO: 4.831 Tipo: +1,29 Ubre: +1,37 Leite: 1.978 Graxa: 69 kg (-0,02 %) Proteína: 71 kg (+0,06 %) Comentarios: un fillo de Jetset, na familia de vacas “Sneeker”, que tan destacadas cifras xenómicas lle está a transmitir á súa descendencia en distintos sistemas e con diferentes sementais. É sobresaínte o seu perfil de produción con case 2.000 kg de leite e excelentes calidades de graxa e proteína. Proba de tipo moi correcta e funcional, alta lonxevidade e baixos RCS. Recomendacións de cruzamento: usar Donsimon como un pedigree diferente, procedente dunha das familias de vacas máis prestixiosas do momento en Europa, para mellorar a produción de leite e, ao mesmo tempo, conseguir altas calidades de graxa e proteína. A súa proba de tipo é moi correcta en tipo xeral, o que garante vacas lonxevas, con ubres saudables e patas moi funcionais.

• SALVAME

PATAS E PÉS

Xenealoxía: Salvatore x Kingpin x Balotelli. Familia “Gale” ICO: 4.681 Tipo: +2,50 Ubre: +2,71 Leite: 1.495 Graxa: 52 kg (-0,01 %) Proteína: 49 kg (-0,01 %) Comentarios: un fillo de Salvatore, na familia “Gale”, cunha morfoloxía excelente para ubres, patas e tipo xeral, acompañada de altas producións de leite, graxa, proteína e con destacados trazos de saúde. Recomendacións de cruzamento: Salvame transmitirá unha importante mellora en trazos de tipo como ubres, patas, grupa e estruturas leiteiras. As súas fillas mellorarán as súas nais en fertilidade, saúde de ubre e lonxevidade.

Leite: 1.659 Graxa: 80 kg (+0,18 %) Proteína: 62 kg (+0,08 %) Comentarios: un fillo de Battlecry, da prestixiosa familia “Prelude Spottie”, vía a vaca Baviere, un dos maiores xigantes xenómicos europeos. Excelentes calidades de graxa e proteína con moitos kg de leite ao mesmo tempo. Proba de tipo moi completa e equilibrada, destacando en ubres e patas. Alta lonxevidade e baixos recontos celulares. Recomendacións de cruzamento: usar o seme sexado de Bi-Battle para conseguir femias e mellorar a produción de leite con magníficas calidades de graxa e proteína, tanto en porcentaxes como en quilos finais. En canto á morfoloxía, usalo para mellorar patas, ubres e tipo xeral. As súas fillas serán vacas moi lonxevas e con ubres moi saudables, con baixísimos recontos de células somáticas.

• SJONNY SUPERTORO Xenealoxía: Supershot x Meridian x Snowman. Familia “Mark Prudence” ICO: 4.499 Tipo: +1,89 Ubre: +2,51 Leite: 1.737 Graxa: 37 kg (-0,22 %) Proteína: 52 kg (-0,04 %) Comentarios: un fillo de Supershot cun pedigree moi actual. Con gran potencial leiteiro e moitos quilos de proteína, altísima lonxevidade e moi baixos RCS. A súa proba de tipo é moi completa, sen debilidades, con boas estruturas leiteiras e patas e ubres excelentes. As fillas de Supertoro xa destacan no ranking nacional polas súas altas cifras xenómicas. Recomendacións de cruzamento: axeitado para vacas que necesiten incremento de índices xerais, sobre todo, en kg de leite e proteína. Tamén para a mellora do tipo en xeral, especialmente en patas e ubres, ademais dos trazos de saúde.

• LUACES ET Xenealoxía: Lucid x Epic x Man O Man. Familia “Lila Z” ICO: 3.785 Tipo: +1,77 Ubre: +1,77 Leite: 960 Graxa: 42 kg (0,07 %) Proteína: 35 kg (0,04 %) Comentarios: pedigree orixinal na recoñecida familia “Lila Z”, o seu seme sexado transmite boas producións de leite con porcentaxes positivas de graxa e proteína e unha proba de tipo moi equilibrada, con ubres destacados e excelentes trazos de saúde. Sobresae a altísima lonxevidade das súas fillas, que ademais serán vacas máis fértiles que a media e con baixísimos recontos de células somáticas. Recomendacións de cruzamento: Luaces é un pedigree doado de xuntar pola súa orixinalidade e tamén pola escasa consanguinidade coa nosa poboación. Poñer sobre vacas que necesiten mellorar os trazos de saúde: lonxevidade, reconto celular (saúde do ubre) e fertilidade; ao mesmo tempo, mantén un bo nivel de produción e mellora o tipo xeral, sobre todo, os ubres, as estruturas, as patas e os pés.

SALVAME

• DG BI-BATTLE Xenealoxía: Battlecry x Smurf x Garret .Familia “Baviere” ICO: 4.625 Tipo: +1,26 Ubre: +2,11

VP007_publirreportaxe_campanhaFontao_galego.indd 21

18/12/2018 18:08

ENTREVISTA

ARTURO GÓMEZ, COORDINADOR GLOBAL DO DEPARTAMENTO DE INVESTIGACIÓN EN GANDO DE LEITE DA ZINPRO

En Vaca.tv

“O noso traballo tería que ir sempre encamiñado a lograr un aumento significativo no nivel de saúde podal” Estivemos con Arturo Gómez (Vilalba, 1975) en Ponta Delgada (Os Azores), onde a compañía para a que traballa, a Zinpro Corporation, organizou unha sesión de formación na que se deu conta das técnicas de manexo empregadas na illa e se sinalaron as debilidades e as fortalezas do sistema de pastoreo. Nesta entrevista, Gómez fálanos das súas impresións ao respecto desta xornada e afonda na súa área de especialidade: o manexo da saúde podal.

Cal foi o obxectivo desta viaxe aos Azores? O principal era coñecer a súa realidade de produción, así como aprender do que están a facer aquí e identificar, dende a nosa parte técnica, as oportunidades de manexo, xa que, ás veces, traer un par de ollos de fóra pode axudar a identificar novas posibilidades. Aquí traballan cun sistema mixto. Que opinas ao respecto? É certo que nos Azores teñen un sistema híbrido que non é pastoreo puro, como noutros países como Nova Zelandia, Arxentina ou Chile, nin tampouco é un sistema de lote seco, como o chaman os americanos, no que as vacas saen a un parque a descansar pero toda a alimentación se fai dentro. É unha mestura entre os dous. Nun par de días de visitas identificamos que si hai oportunidades ben claras de mellora no manexo.

22 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_entrevista_ArturoGomez_galego_04.indd 22

18/12/2018 18:11

ENTREVISTA

TALENTO MADE IN VILALBA

O vilalbés Arturo Gómez Rivas é doutor en Veterinaria pola Universidade estadounidense de Wisconsin-Madison (UW) e, dende hai uns meses, o coordinador mundial do Departamento de Investigación en Gando de Leite da Zinpro Corporation. Licenciado en Veterinaria pola Universidade de Santiago de Compostela, Gómez comezou a súa carreira profesional cunha bolsa no organismo francés INRA (Instituto Nacional para a Investigación Agronómica) e traballando para varias clínicas veterinarias. En 2008 cruzou o charco e comezou o máster en Epidemioloxía Veterinaria e Ensaios Clínicos na UW, onde seguiu traballando e preparando a tese ata setembro de 2014, momento no que se incorporou ao equipo da Zinpro. Na actualidade a súa área de actuación abrangue calquera dos mercados globais centrados no relativo ao gando de leite.

Como foi o proceso de traballo dentro da explotación que visitastes? Sempre que imos a un lugar novo no que non sabemos exactamente o que imos atopar empezamos traballando co mesmo grupo, o das vacas en transición. O período que vai dende un mes antes do parto ata un mes despois do parto é cando se xogan o diñeiro os gandeiros, polo que a eficiencia maior está en manexar correctamente ese período. En Zinpro levamos traballando xa uns cantos anos con explotacións de todo o mundo que empregan todo tipo de sistemas para ver como mellorar ese manexo, xa que somos conscientes da influencia que teñen as coxeiras en calquera tipo de rendemento produtivo posterior. Precisamente outro dos puntos nos que afondaches foi no control das coxeiras. Cales foron as conclusións? Na granxa que visitamos estes días o nivel de coxeiras pode estar entre o 50 e o 60 %. Non é estraño que isto pase en gando de pasto e, aínda que non afecta moitísimo ao manexo de vacas en pasto de alta produción (pódense manexar cun nivel de coxeira medio, a pesar de que o ideal sería que non houbese nada), o que non se pode permitir é que haxa coxeiras nese período de transición dun mes antes do parto a

un mes despois; de aí o que comentaba de que o primeiro no que traballamos é en identificar cales son os factores que inflúen no manexo das vacas en transición. Como avalías estas vacas en transición? Temos un procedemento sistemático. Miramos aspectos de manexo, como por exemplo cando moven as vacas, en que momento se xuntan as xovencas e as secas coas do patio principal, a súa habilidade para maximizar a inxestión de materia seca, o nivel de coxeiras antes e despois do parto… En pasto é moi común prestarlles atención tamén ao intervalo ou á dispersión da condición corporal que teñen os animais. No entanto, non nos preocupa tanto cal é a súa media de condición corporal, senón cales son os extremos na explotación –se hai vacas moi gordas, moi engraxadas, moi delgadas…–, sobre todo polo efecto durante a lactación nos resultados reprodutivos. O que realmente inflúe no éxito reprodutivo é a cantidade de peso que perden dende o parto ata a primeira inseminación e a saúde podal é un factor determinante neste sentido. O certo é que en explotacións en pastoreo como a visitada asemella que hai dificultades para identificar as coxeiras. A que se debe? A razón é que en estabulacións libres unha coxeira pequena é moi fácil que se faga severa rapidamente, mentres que en vacas en pasto o período de coxeira subclínica se estende e, aínda que pode dar moitísimas perdas en leite, non necesariamente dá moita coxeira clínica. Entón para 12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 23

vp007_entrevista_ArturoGomez_galego_04.indd 23

18/12/2018 22:06

ENTREVISTA

os gandeiros non é tan fácil recoñecer a severidade do problema. Ocorre o mesmo cos problemas do posparto: non están tan habituados a identificalos como poden estalo en sistemas convencionais con estabulación libre de cubículos. De feito, reducir a presenza de coxeiras é un dos factores fundamentais de manexo, non é certo? Definitivamente si. Débese comezar por avaliar o nivel de coxeiras para obter o impacto no rendemento e na eficiencia da explotación. En granxas en pastoreo, como as dos Azores, en comparación con outras granxas noutros sistemas de lote aberto, hai normalmente unha presenza de coxeiras máis alta. Isto parécese moitísimo ás realidades que pode haber en Chile, na Arxentina ou en Nova Zelandia, onde hai prevalencias maiores do 15 % de vacas coxas que pasan moitas veces desapercibidas. Con todo, en sistemas de lote aberto como teñen no sur de California ou en Arabia Saudita é relativamente fácil atopar niveis de coxeira menores do 10 ou o 15 %. Este é un obxectivo alcanzable, polo que o noso traballo tería que ir sempre encamiñado a lograr en cada explotación un aumento significativo da saúde podal. Cal dirías que é o tipo de enfermidade de coxeiras máis habitual? En rabaños en pasto o tipo de coxeira co que máis nos atopamos é a enfermidade de liña branca. Débese á distancia entre os pastos e a sala de muxido (normalmente máis de dous quilómetros na maioría das explotacións que pasan das 100-200 vacas de leite), xa que lles aumenta moitísimo o gasto do casco. Isto fai que os pés sexan máis débiles na unión da sola e o casco preto do talón e ábreselles con máis facilidade. Cantos máis animais teñen as granxas, máis tempo teñen que pasar as vacas na sala de espera. É este outro factor condicionante? Claro. Estáselles restando tempo de descanso. Na granxa que visitamos estes días tiñan dúas horas de espera antes do muxido, ou sexa, que terminaba supoñendo catro horas ao día. Aínda que o pasto é moi agradecido para o confort dos ani-

“pasamos moito tempo facendo formacións co obxectivo de que a técnica de recorte se axeite”

mais, ao final, cando calculas a distribución do tempo, case non queda marxe para descansar –descontando de oito a dez horas logo de empregar de dúas a catro para comer e outras dúas esperando ao muxido–. Como debe tratarse esta doenza? É relativamente sinxelo. É un tratamento preventivo para todas as vacas ao preparto e o recoñecemento e coidado temperán de solas finas. Hai que seguir as recomendacións do recorte funcional que, aínda que son ben coñecidas, non se adaptan sempre e non é fácil que os podólogos as sigan ao pé da letra. Neste sentido penso que aínda temos traballo por facer, de aí que pasemos moito tempo facendo formacións co obxectivo de que a técnica de recorte se axeite, neste caso, á resolución de liñas brancas. A distribución e o manexo das vacas nos distintos lotes de pasto tamén son unha parte importante da prevención. Son habituais as enfermidades infecciosas en pastoreo? Exceptuando o formigo, non o son. É máis común atopalas en explotacións en confinamento, que poden presentar prevalencias ata do 100 % de dermatite dixital. De feito, en explotacións en pasto, algúns países teñen unha prevalencia baixísima. En Nova Zelandia, por exemplo, está en menos do 5 %, a pesar de que teñen o 60 % das

explotacións infectadas. Por iso, a expectativa nos Azores era que non houbese moita dermatite dixital pero, despois de facer a primeira avaliación a un lote dunhas 50 vacas, atopámonos con que a persistencia na granxa visitada estaba por riba do 50 %, ben con infeccións de dermatite crónica, ben con infeccións de dermatite aguda. Como se poden previr estas afeccións? Penso que a nutrición, as dimensións dos baños de pés e o tratamento tópico de lesións temperás son os tres puntos fundamentais para ter un control exitoso da dermatite dixital. Que nos podes dicir en relación ás úlceras de sola? As vacas en pasto están nunha superficie branda, polo que non é moi común diagnosticalas. A medida que as explotacións fan a transición dun sistema de pastoreo puro a un sistema en confinamento con patios de recreo, van estar obrigadas a pasar máis e máis tempo nunha superficie de cemento, normalmente no comedeiro, e é entón cando vai aumentar moitísimo o tempo de estancia sobre superficies duras. Foi o caso que vimos aquí e foi unha sorpresa atoparnos cunha incidencia de úlceras de sola maior do que eu me esperaría nun sistema no que o pastoreo é o sistema común de aproveitamento.

24 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_entrevista_ArturoGomez_galego_04.indd 24

18/12/2018 22:06

SEGADORAS DISCO

Convence por todo lo ancho. Variedad convincente: Todas laslas segadoras DISCO Variedades convincentes: Todas segadoras DISCOestán estánconstruidas construidasde detal talmanera manera que que soportan las mayores cargas y ofrecen en todo momento la mejor calidad de corte. Además son fáciles de manejar y trabajan de forma extremadamente eficiente también con unas necesidades mínimas de combustible. Todos los trabajos de mantenimiento pueden ser realizados de forma sencilla. Segar de forma rápida y confortable - ahora con la nueva barra de corte MAX CUT.

www.claas.es

vacapinta006_anuncio_claas.indd 25

18/12/2018 22:07

NOVA ETAPA DE TALLERES CHURRILLO CON McCORMICK E LANDINI

As instalacións de Talleres Churrillo na parroquia lucense de Maceda (O Corgo) acolleron o pasado 30 de novembro un acto no que se presentaron como novo concesionario oficial das marcas McCormick e Landini.

Con este acordo pretendemos que os usuarios das nosas marcas nesta zona se sintan cubertos e ben atendidos. Debemos ser capaces de abastecer en tecnoloxía aos clientes que xa temos e aos futuros compradores que queiran incorporarse ao sector da maquinaria”. Gerardo López insistiu tamén na importancia da cobertura posvenda aos clientes e nese senso destacou que priorizará “nun bo servizo de recambios e de taller”.

ndrés Moradas, director xeral do grupo Argo Tractors, distribuidor de ambas as marcas en España, acompañou ao xerente de Talleres Churrillo, Gerardo López, na inauguración, á que asistiron unhas cincocentas persoas, entre clientes e profesionais do sector. Ambos presentaron a gama de produtos e explicaron as súas expectativas de futuro con este novo proxecto, co que queren cubrir todas as necesidades do seu público, desde o momento da compra ata o seu posterior mantemento. Moradas subliñou que “Churrillo sempre foi un referente en Galicia e, concretamente, na provincia de Lugo.

VP007_publirreportaxe_churrillo_galego.indd 26

Gerardo López e Andrés Moradas

17/12/2018 22:35

GAMA AMPLA DE PRODUTOS Dende os 25 CV ata os 313 CV, Churrillo cubrirá toda a gama de potencias e todos os segmentos de mercado. Moradas apuntou que “abarcaremos todos os niveis: compactos, isodiamétricos… en gama media e, por suposto, en alta potencia, pensada para explotacións de máis volume e empresas de maior nivel”.

Pola súa parte, López sinalou que “a provincia de Lugo e os máis de vinte concellos da Coruña, toda a zona á que nos imos dirixir, necesita dunha ampla gama de produtos. Facelo posible é a nosa mellor publicidade”. Ambos estiveron de acordo en que o maior aval que teñen é a súa longa traxectoria no sector e afrontan este novo proxecto con moita ilusión e convencidos de que se complementarán á perfección nesta nova andaina.

www.argotractors.com

Comarcal 546, km 10. Maceda. O Corgo (Lugo)

VP007_publirreportaxe_churrillo_galego.indd 27

TELF. 982 54 30 22

17/12/2018 22:35

A Pé de pista

XXXVII CONCURSO NACIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. PÓVOA DE VARZIM (PORTUGAL)

Vaca adulta campiona e gran campiona

Encanto Sid 362, nova vaca gran campiona de Portugal

Xata campiona

A fin de semana do 17 e o 18 de novembro o Espazo AGROS de Póvoa de Varzim acolleu a trixésimo sétima edición do Concurso Nacional da Raza Holstein Frisia do país luso.

xuíz encargado de avaliar nesta ocasión os animais participantes no certame, o canadense Yvon Chabot, escolleu a media tarde do sábado como xovenca gran campiona a Pereira Solomon Mira, un animal propiedade de Vilas Boas & Pereira que minutos antes fora nomeada xovenca campiona. En segundo lugar quedou a xata de Encanto Natural, Encanto Solomon 563, que acadou tamén o recoñecemento de xata campiona. Nas seccións de vacas que percorreron a pista o domingo o título de gran campiona recaeu noutro exemplar de Encanto Natural,

Encanto Sid 362, que tamén gañou o campionato de vacas adultas e o de mellor ubre. Nos de vaca nova e vaca intermedia campionas re-

sultaron gañadoras Pereira Archrival M&M Camilla (Vilas Boas & Pereira) e Senras Gifian Pandora (SenrasDairy), respectivamente.

A maiores, o xuíz outorgoulle os galardóns de mellor criador e mellor conxunto á explotación Encanto Natural.

Xovenca campiona e gran campiona

28 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_apedepista_portugal_galego_02.indd 28

18/12/2018 19:10

A Pé de pista

DistribuiDores PArA esPAñA y PortugAl

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Vaca nova campiona

Vaca subcampiona do certame e intermedia campiona

*FiNANCiACiÓ

ses N 0% – 24 Me

Patentado en Alemania.

el autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

*consulte condiciones en su concesionario

Mellor ubre Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución españa: Formada por 25 puntos de servicio

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 29

vp007_apedepista_portugal_galego_02.indd 29

18/12/2018 19:11

A Pé de pista PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

06571

Irmãos Correia Silva (Póvoa de Varzim)

XATAS DE 10 A 12 MESES E XATA CAMPIONA

Encanto Solomon 563

Encanto Natural (Ponte de Lima)

XATAS DE 13 A 15 MESES

Encanto Solomon 558

Encanto Natural (Ponte de Lima)

XOVENCAS DE 16 A 18 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Pereira Solomon Mira

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

XOVENCAS DE 19 A 22 MESES

02470

Irmãos Correia Silva (Póvoa de Varzim)

XOVENCAS DE 23 A 27 MESES

Pereira Byway-MB Stanley 6

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

XATAS DE 6 A 9 MESES

MELLOR CRIADOR VACAS ATA 30 MESES

Encanto Natural (Ponte de Lima) Encanto Doorman 499

Encanto Natural (Ponte de Lima) Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

VACAS DE 30 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA

Pereira Archrival M&M Camilla

VACAS DE 3 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

Senras Gifian Pandora

SenrasDairy (Vila Nova de Famalicão)

VACAS DE 4 ANOS

Pereira Bradnick Negra

Vilas Boas & Pereira (Ponte de Lima)

VACAS DE 5 ANOS

Encanto Zelgadis 400

Encanto Natural (Ponte de Lima)

VACAS DE MÁIS DE 6 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Encanto Sid 362

Encanto Natural (Ponte de Lima)

MELLOR UBRE

Encanto Sid 362

Encanto Natural (Ponte de Lima)

MELLOR CONXUNTO

Mellor criador

Encanto Natural (Ponte de Lima)

Mellor manexadora do concurso

Mellor conxunto

30 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_apedepista_portugal_galego_02.indd 30

18/12/2018 19:17

TODO LO QUE NECESITAS PARA TU GRANJA Colchón contínuo para cubículos Planchas de goma para pasillos y salas de espera

Ventiladores Cubículos

Separadores Bombas Agitadores Biocélula

Cortinas cortavientos

Bebederos

Atrapadores

Puertas y barreras

Arrobaderas

DISTRIBUIDOR AUTORIZADO PARA TODA ESPAÑA DE:

Bebederos para establo y campo para todo tipo de ganado Casetas y parques para para terneros Pediluvios, carretillas, etc

Arrobaderas para pasillos y canales Colchón continuo para cubículos Bebederos de acero inoxidable

Planchas de goma para todo tipo de soluciones: Salas de ordeño, salas de espera, pasillos de arrobadera, vacas atadas

Polígono Comarca II, Calle A, 17; 31191 Barbatáin, Navarra Tfno 948 98 33 90 | Móvil 659594742 www.etxeholz.net | etxeholz@etxeholz.net

vp007_publicidade_etx holz.indd 31

18/12/2018 18:14

HERMANOS VALIÑA IRIMIA SC EquípASE CON DELAVAL ESTREAN DOuS ROBOTS DE muxiDO VmS™ E O COLOCADOR DE COmiDA OPTiDuO™ A gandería Hermanos Valiña irimia SC (A Pastoriza, Lugo) inicia unha nova etapa coa construción dun moderno establo de produción, no que instalaron dous robots de muxido VmS™ e o colocador de comida Optiduo™, o primeiro que a multinacional sueca vende na Península ibérica. Hai apenas quince días nesta ganadería lucense aínda muxían nun antigo circuíto dos anos noventa. “Eu collín a granxa de meu pai haberá uns seis ou sete anos e estaba só de titular ata que hai uns meses decidimos xuntarnos os tres irmáns e montar todo de novo, porque no establo onde estabamos antes era todo moi vello e non había moitas opcións de mellora”, comenta Abel, un dos socios de Hermanos Valiña Irimia SC. Un dos motivos que os levou a optar polo muxido robotizado foi o afán de modernización do seu sistema de traballo. “Queriamos darlle un cambio radical á explotación”, afirma. A mellora da calidade de vida e a flexibilización horaria que esperan chegar a ter unha vez que os animais se acostumen completamente ao robot foron outras das claves que os impulsaron a tomar esta decisión. Á hora da compra decantáronse polo VMS™ de DeLaval polo foso, “porque –explica– desde o meu punto de vista facilita o acceso á vaca e se lle queres facer calquera cousa ou mirar como se moxe neste robot tes maior visibilidade”. O servizo técnico resultou ser outra razón de peso para a elección, debido á súa proximidade á gandería e á gran confianza que lles transmite. pROCESO DE TRANSICIÓN O traslado das vacas de leite á nave nova realizouse hai arredor de dous meses, aínda que os robots empezaron a funcionar máis tarde. O día que visitamos a granxa era o terceiro que se muxían nel as primíparas e o primeiro que o facían as multíparas. Así nos describía Abel o proceso de transición que estaban experimen-

VP007_publirreportaxe_delaval_galego.indd 32

Localización: Sinde, Gueimonde (A Pastoriza) Propietarios: César, Eva e Abel Valiña Irimia Número de animais: 180 Vacas en muxido: 90 Media de produción actual: 30 litros vaca/día Porcentaxe de graxa: 4 % Porcentaxe de proteína: 3,40 % Reconto celular: 100.000-120.000 ufc/ml

tando: “O luns empezou a funcionar un dos robots, pero as vacas xa levaban dúas semanas accedendo á estación de muxido para comer o penso e irse afacendo ao novo sistema, e a verdade é que quedamos gratamente sorprendidos porque xa o primeiro día se muxiron todas bastante ben e moi seguidas; hoxe precisamente arrincamos o robot das adultas e confiamos en que todo saia ben”. VANTAXES DO COLOCADOR Canda os robots instalaron o colocador de comida DeLaval OptiDuo™, que lles pareceu unha ferramenta moi adecuada para incentivar a circulación

¡En vídeo!

das vacas, posto que eles optaron por un sistema de tráfico forzado. “A vaca asocia o movemento do arrimador con comida fresca no comedeiro, entón levántase do cubículo e ten que pasar pola porta de selección, que lle abrirá o paso ou ben para ir comer ou ben para ir muxirse. É un estímulo para que as vacas se movan e para facer máis muxidos”, explica Abel. Tamén destaca a redución de traballo que trouxo consigo, pois agora non precisan estarlles arrimando a ración cada pouco tempo. Despois dun mes en funcionamento, recoñece que xa se esqueceu de facer esa tarefa.

19/12/2018 13:32

CARACTERíSTICAS DO ROBOT VMS™

Cow Cooling

A nosa filosofía do muxido robotizado xira arredor de cinco piares básicos: confort para o animal e para o gandeiro, hixiene, saúde do ubre, capacidade e actualización. Deles derívanse as principais características do robot:

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas • Aposta polo foso. O VMSTM é o único robot que permite acceder ao ubre con total visión e de forma segura desde o foso, xa que o brazo robotizado deixa suficiente espazo para inspeccionar o ubre e realizar outras tarefas, por exemplo facer un muxido manual ou un secado.

“Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia solución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero tuvimos tuvimos tuvimosproblemas problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal. Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de enfriamiento enfriamiento enfriamientode de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las visitas visitas visitashan han hanvuelto vuelto vueltoprácticamente prácticamente prácticamenteal al alnivel nivel nivel que que quetenemos tenemos tenemosen en eninvierno. invierno. invierno.Lo Lo Lomismo mismo mismo ocurre ocurre ocurrecon con conla la laproducción producción producciónde de deleche.” leche.” leche.” José José JoséMaría María MaríaMiguel, Miguel, Miguel,ganadero. ganadero. ganadero. Talavera Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo

• Incorpora unha pantalla táctil desde a que se ten acceso a toda a información relativa aos animais, sen necesidade de ir ao ordenador. • O lavado, o premuxido, a estimulación e o secado do teto fanse cunha copa e por un circuíto totalmente independente do que usa para muxir. • O brazo hidráulico permite un aforro de luz e de mantemento. • Control de produción de leite por cuarteirón grazas a catro medidores ópticos. • Un dos datos que achega o robot é o índice de detección de mamite MDi a partir da combinación das variables de condutividade, intervalo entre muxidos e nivel de sangue.

• O programa de xestión Delpro recolle os datos de muxido, saúde animal, alimentación e reprodución e ofrécellos procesados ao gandeiro.

Con este novo produto as vacas teñen acceso continuo á ración. A súa tecnoloxía, baseada nun sinfín xiratorio de dúas espirais, permite remesturar a alimentación antes de colocada ben no comedeiro dun modo totalmente automatizado. O sinfín tamén permite redisSisu suexplotación explotaciónesta estaen enun unclima climaen enelel elque quelas lastemperaturas temperaturas exceden deenchendo 22°C,no nonecesita necesita que lainvestigación investigación Si Si su explotación esta en un clima en que las temperaturas exceden exceden de de 22°C, 22°C, no necesita que que lala investigación tribuír a ración, os espazos baleiros e evitanleinforme informesobre sobrelala lacaída caídade deproducción producciónen enlos losdías díasen enlos losque quelas lastemperaturas temperaturasson sonaltas. altas.Cuando Cuandolala latemperatura temperatura lele informe sobre caída de producción en los días en los que las temperaturas son altas. Cuando temperatura do a competencia no comedeiro. excedede de22°C, 22°C,las lasvacas vacascomienzan comienzanaaasufrir sufrirstress stresspor porcalor. calor.Esto Estoprovoca provocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de 22°C, las vacas comienzan sufrir stress por calor. Esto provoca que coman menos produzcan isto axudallevar a garantir a inxestión máxima de menosleche, leche,hasta hastaun un25% 25%de deperdidas. perdidas. El Elstress stresspar parcalor calorTodo puede tambien llevar índices depreñez preñez masbajos bajos menos menos leche, hasta un 25% de perdidas. El stress par calor puede puede tambien tambien llevar aaaíndices índices de de preñez mas mas bajos materia seca, a minimizar a selección de alimentos e a ternerascon conmenos menospeso pesoen enelel elnacimiento. nacimiento. yyyaaaterneras terneras con menos peso en nacimiento. que as vacas utilicen o seu tempo dunha maneira máis eficiente, con máis horas para a ruminación e o descanso. DeLaval OptiDuo™ adáptase a calquera clase de alimento (ración unifeed, herba verde, palla, herba seca…), a difeCOLOCADOR OpTIDuO™, rentes cantidades e a distintos tipos de establos, con diferentes anchos de corredor e con pendentes de ata o 5 %. REFRESCA E REpOSICIONA OptiDuo™ tamén foi deseñado tendo en conta o mantemento simple e a seguridade de uso ao incorporar sensores que detectan obstáculos. O colocador de comida de DeLaval ten unha dobre función, xa que non só empuxa o alimento senón que o remestura. Desta forma increméntase o consumo, redúcese o desperdicio e lógrase un aforro de tempo para os gandeiros.

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

VP007_publirreportaxe_delaval_galego.indd 33

19/12/2018 13:32

A Pé de pista

XXVII CONCURSO AUTONÓMICO DA RAZA FRISONA FEFRIGA 2018. SANTA COMBA (A CORUÑA)

Miñotelo reina en Galicia A gandería pastoricense foi a gran vencedora da xornada ao gañar o gran campionato de vacas e o de xovencas nesta vixésimo sétima edición do rexional de Galicia.

mal tempo da fin de semana non foi impedimento para que público e participantes puidesen desfrutar desta nova edición do concurso autonómico galego que se celebrou en Santa Comba do 23 ao 25 de novembro e no que a avaliación estivo a cargo do xuíz nacional de Conafe Jaume Serrabassa. A mañá do sábado dedicouse ás seccións de

Xovenca gran campiona

xatas e xovencas, das que Serrabassa escolleu como xovenca gran campiona a Rey 760 Zyna High Octane, un animal propiedade da gandería Rey de Miñotelo que antes obtivera o título de xovenca campiona. Da mesma explotación foi a xata campiona, Rey 833 Beemer Zynal. Xa pola tarde, nas seccións de vacas a triunfadora foi Rey 642 Yudi Doorman,

tamén de Rey de Miñotelo, que foi a elixida gran campiona do certame ademais de gañar o campionato de vacas intermedias, mentres que Rey 747 July High Octane se fixo co campionato de vacas novas e o animal propiedade da gandería Manteiga, Manteiga Shottle Luna, gañou no de vacas adultas. A explotación Rey de Miñotelo recolleu, así mes-

mo, os premios de mellor criador de Galicia e mellor criador de xovencas e un dos membros do seu equipo, Alberto Iglesia Vila, foi elixido mellor manexador do concurso. Tanto no certame de preparadores coma no de manexadores celebrados o venres pola tarde e o domingo pola mañá, respectivamente, o gañador foi Avelino Souto Rozados.

34 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_aPedePista_rexional_galicia_galego.indd 34

18/12/2018 20:57

A Pé de pista

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 5 A 7 MESES

Casa-Nova Gigi Doorman

Carro (Mesía)

XATAS DE 8 A 10 MESES

Pozosaa Elude 1642 Marita

Pozo (Lugo)

XATAS DE 11 A 13 MESES E XATA CAMPIONA

Rey 833 Beemer Zynal

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

XATAS DE 14 A 16 MESES

Rey 812 Elude Carina

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

XOVENCAS DE 17 A 20 MESES

Casa-Nova Sony MC

Carro (Mesía)

Rey 760 Zyna High Octane

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

XOVENCAS DE 21 A 26 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA MELLOR CRIADOR DE XOVENCAS

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

VACAS ATA 30 MESES E VACA NOVA CAMPIONA

Rey 747 July High Octane

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

VACAS DE 30 A 36 MESES

Rey 735 Dinosa Bradnick

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

Casa-Nova Sony McCutchen 1019

Carro (Mesía)

Rey 642 Yudi Doorman

Rey de Miñotelo (A Pastoriza)

Pozosaa Atwood 7128 Tamara

Pozo (Lugo)

Manteiga Shottle Luna

Manteiga (Vila de Cruces)

VACAS DE 3 ANOS VACAS DE 4 ANOS, VACA INTERMEDIA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS VACAS DE MÁIS DE 6 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA MELLOR CRIADOR DE GALICIA MELLOR MANEXADOR MELLOR GANDERÍA DE NOVA PARTICIPACIÓN

Rey de Miñotelo (A Pastoriza) Alberto Iglesia Vila (Rey de Miñotelo) Carteiro SC (Curtis)

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 35

VP007_aPedePista_rexional_galicia_galego.indd 35

18/12/2018 21:00

A Pé de pista Rey 833 Beemer Zynal, xata campiona

Rey 760 Zyna High Octane, xovenca campiona

Rey 747 July High Octane, vaca nova campiona

Rey 642 Yudi Doorman, vaca intermedia campiona

Manteiga Shottle Luna, vaca adulta campiona

Rey de Miñotelo, mellor criador de xovencas

Rey de Miñotelo, mellor criador de Galicia

Gandeiría Carteiro SC, mellor gandería de nova participación

36 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_aPedePista_rexional_galicia_galego.indd 36

18/12/2018 17:17

Consulte finanCiaCión hasta 12 meses sin intereses Como siempre, los primeros DesDe 1975

cOlcHONES ElMEGA Y PISOS Goma patios Confort, DuraCión, suaViDaD e impermeaBiliDaD

arroBaDera (Con rueDas, iDeal para estaBlo Con Cama De arena)

arrimaDor mezClaDor De ComiDa • ARRIMA, AIREA Y Barre fÁCilmente • REducE Y fAcIlItA tu tiempo De traBajo en el estaBlo • eVita la fermentaCión De la ComiDa al airearla

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

VP007_pub_elmega.indd 37

17/12/2018 23:11

A Pé de pista Casa-Nova Gigi Doorman, 1.ª clasificada da 1.ª sección

Pozosaa Elude 1642 Marita, 1.ª clasificada da 2.ª sección

Rey 833 Beemer Zynal, 1.ª clasificada da 3.ª sección

Rey 812 Elude Carina, 1.ª clasificada da 4.ª sección

Casa-Nova Sony MC, 1.ª clasificada da 5.ª sección

Rey 760 Zyna High Octane, 1.ª clasificada da 6.ª sección

Rey 747 July High Octane, 1.ª clasificada da 11.ª sección

Rey 735 Dinosa Bradnick, 1.ª clasificada da 12.ª sección

38 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_aPedePista_rexional_galicia_galego.indd 38

18/12/2018 19:21

A Pé de pista Casa-Nova Sony McCutchen 1019, 1.ª clasificada da 13.ª sección

Rey 642 Yudi Doorman, 1.ª clasificada da 14.ª sección

Pozosaa Atwood 7128 Tamara, 1.ª clasificada da 15.ª sección

Manteiga Shottle Luna, 1.ª clasificada da 16.ª sección

Avelino Souto, mellor preparador e mellor manexador

Alberto Iglesia, mellor manexador do concurso

ENTREGA DAS DISTINCIÓNS HONORÍFICAS DE FEFRIGA 2018 Este ano resultaron premiadas as explotacións Mosquera Vaamonde SC (mellor produción), Casa Crespo (mellor ICO con entre 17 e 75 reprodutoras), Casa Menor (mellor ICO con máis de 75 reprodutoras) e Baixo Holstein (mellor cualificación morfolóxica). Así mesmo, foron galardoados os animais 1434, de SAT San Vicente de Niveiro (mellor produción vitalicia); As Regas Gabor 0170, de SAT As Regas (mellor produción), e Grille Roxcinde 408 ET, de Grille SCG (mellor primeiriza por produción).

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 39

VP007_aPedePista_rexional_galicia_galego.indd 39

18/12/2018 19:21

NOVOS DESAFÍOS LELY PARA 2019: LELY VECTOR II E LELY COLECTOR Estamos preparados para comercializar as novas máquinas Lely en 2019: o sistema de alimentación automática Lely Vector II e o limpador de patios Lely Colector. En Galicia, o equipo Lely está composto de 22 persoas: instaladores, técnicos, enxeñeiros, asesores e comerciais.

LELY VECTOR II O Lely Vector II é a última aplicación de Lely ao sistema automático de alimentación. Foi lanzado ao mercado no outono de 2018 e comercializarase en España en 2019. Este novo Vector introduce melloras significativas na unidade móbil de mestura e repartición (MFR). O sistema MFR incrementa a capacidade ata os 2,2 m³ e mellora a unidade de mestura froito da experiencia destes primeiros anos. O MFR aproveita o seu percorrido polo presebe para pescudar a cantidade de alimento que hai e, en función diso, calcula cando debe preparar a seguinte mestura e saír de novo a repartir. Mellor aproveitamento do alimento, aforro de man de obra e aforro de enerxía para alimentar as vacas son as principais vantaxes deste sistema.

LELY COLECTOR É o robot de limpeza para patios sen parrilla. Esta gran máquina absorbe o xurro dos patios, acumúlao no seu interior e descárgao na esterqueira. Lely Colector é un serio competidor das arrobadeiras clásicas.

vp007_publirreportaje_lely_galego.indd 40

En Gandagro 2019 presentaranse estas máquinas, as cales inician este novo ano a súa comercialización en España.

EQUIPO LELY EN GALICIA Está composto por máis de 22 profesionais, divididos en instaladores, técnicos, enxeñeiros, asesores e comerciais. Un equipo novo, motivado e preparado para afrontar os desafíos tecnolóxicos nas granxas galegas. Grazas por confiar en nós. Este equipo deséxalles o mellor para 2019!

17/12/2018 18:49

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión. Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso. Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito. O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 OUTEIRO DE REI Tfno. 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

vp007_publirreportaje_lely_galego.indd 41

18/12/2018 21:01

a pé de pista

V CONCURSO MICAELENSE DA RAZA HOLSTEIN FRISIA DE OUTONO. OS AZORES (PORTUGAL)

En Vaca.tv

ORP Atwood Gruta conquista de novo o podio dos Azores O xuíz canadense Jeff Stephens foi o responsable de xulgar os preto de douscentos animais que participaron nesta quinta edición do Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia de Outono, celebrado do 23 ao 25 de novembro na illa de San Miguel.

primeiro dos títulos en coñecerse, o de xata campiona, recaeu en 2088, unha filla de Kingboy propiedade de Antonio José Ferreira Pacheco (Povoação), mentres que o de xovenca campiona foi para ORP Doorman Natacha, da explotación de Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande). Na gran final Jeff Stephens decantouse polo animal máis adulto e a banda de gran campiona de xatas e xovencas entregóuselle a Natacha. Entre todas as participantes resultou vaca nova campiona Doçura, unha filla de Doorman propiedade de Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Ribeira Grande); ORP Doorman Dalmata, vaca intermedia campiona, e ORP Atwood

Gruta, vaca adulta campiona, ambas as dúas de Óscar Manuel Cordeiro Ponte. Gruta foi nomeada mellor ubre do certame e a súa explotación conseguiu os premios de mellor conxunto novo e mellor conxunto de vacas. Na gran final de vacas, Stephens decidiuse polo animal adulto e deulle a palmada da vitoria a ORP Atwood Gruta, que xa conseguira este título nas edicións de primavera e de outono do ano pasado. No certame de manexadores, celebrado o domingo 25 pola mañá, Afonso Costa Pavão (Ponta Delgada) e Fabio Couto Pacheco (Ribeira Grande) lograron ser recoñecidos como mellor manexador novo e mellor manexador adulto, respectivamente.

42 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_aPeDePista_azores_galego.indd 42

20/12/2018 11:41

a pé de pista

PALMARÉS CATEGORÍA

GAÑADORA

GANDERÍA

XATAS DE 6 A 8 MESES

Melos Kingboy Rebeca

Sociedade Melosfarm (Ponta Delgada)

XATAS DE 8 A 10 MESES

Accelrapper 1593

Paulo Jorge Pereira Pacheco (Ribeira Grande)

XATAS DE 10 A 12 MESES

High Octane 9702

Carlos Alberto Victória Moniz (Ribeira Grande)

Kingboy 2088

Antonio José Ferreira Pacheco (Povoação)

ORP Atwood Diana

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

ORP Doorman Natacha

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

XATAS DE 12 A 14 MESES E XATA CAMPIONA XOVENCAS DE 14 A 17 MESES XOVENCAS DE 17 A 20 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XOVENCAS DE 20 A 23 MESES

Endure 1611

António José Ferreira Pacheco (Povoação)

XOVENCAS DE 23 A 27 MESES

Sid 4250

Paulo Henrique Serpa Costa Rita (Ribeira Grande)

MELLOR CONXUNTO NOVO

Óscar Manuel e Roberto Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

VACAS DE 2 ANOS JÚNIOR E VACA NOVA CAMPIONA

Doorman Doçura

VACAS DE 2 ANOS SÉNIOR

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Ribeira Grande)

Gold Chip Princesa

José Alexandre Braga Pereira (Ribeira Grande)

ORP Doorman Dalmata

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

VACAS DE 3 ANOS SÉNIOR

ORP Favre Marisa

Roberto Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

VACAS DE 4 ANOS

Skyfire Red Susy

Paulo Jorge Pereira Pacheco (Ribeira Grande)

ORP Atwood Gruta

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

Melos Goldwyn Irina

Sociedade Melosfarm (Ponta Delgada)

VACAS DE 3 ANOS JÚNIOR E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

VACAS DE 5 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA, MELLOR UBRE E GRAN CAMPIONA VACAS A PARTIR DE 6 ANOS MELLOR CONXUNTO DE VACAS

Óscar Manuel e Roberto Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

MELLOR MANEXADOR NOVO

Afonso Costa Pavão (Ponta Delgada)

MELLOR MANEXADOR ADULTO AF T6DC_VR_EOO_18x13 cm.pdf

Fabio Couto Pacheco (Ribeira Grande) 1

19/12/18

18:12

T6 DYNAMIC COMMAND

PONTE EN MARCHA

CONSIGA EL MÁXIMO RENDIMIENTO EN CUALQUIER APLICACIÓN GRACIAS A LA NUEVA TRANSMISIÓN POWERSHIFT DE 8 MARCHAS BAJO CARGA

TRANSMISIÓN VERSÁTIL

AUTOMATIZACIÓN A LA DEMANDA

6 AÑOS

CMY

2 AÑOS

DE CARENCIA, PRIMER PAGO EN 2020

4 AÑOS

GARANTÍA DE TRANSMISIÓN

DE FINANCIACIÓN*

Nuevas características para hacer su trabajo más eficiente y cómodo: cambio automático, parada inteligente, gestión de velocidad de avance.

lubricantes

11 marchas en el rango de velocidades más habitual, con superreductor como opción. El mejor sistema de inversión de su categoría.

EFICIENCIA SIN IGUAL Máxima optimización del combustible. Ciclos de carga con pala más rápidos que incrementan aún más la eficiencia.

ERGONOMÍA QUE SATISFACE SUS NECESIDADES Reposabrazos SideWinder II equipado con distribuidores mecánicos o electrónicos. Nuevo joystick electrónico que incorpora todo lo necesario para manejar la pala con total comodidad.

NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.com *Consulta condiciones en tu Concesionario New Holland. Validez Campaña: Operaciones presentadas a estudio desde el 11 septiembre hasta el 31 de diciembre de 2018 o fin de existencias.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 43

VP007_aPeDePista_azores_galego.indd 43

19/12/2018 18:07

a pé de pista

Mellor conxunto novo

Mellor conxunto de vacas

Fabio Couto Pacheco, mellor manexador adulto

Afonso Costa Pavão, mellor manexador novo

Vaca intermedia campiona

Vaca nova campiona

Xata campiona

Xovenca gran campiona

44 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_aPeDePista_azores_galego.indd 44

20/12/2018 11:39

LA GAMA COMPLETA PARA

GANADERÍA

vp007_publicidade_farmin agricola.indd 45

17/12/2018 23:13

A C T U A L I DA D E

O Máster en Produción de Leite pecha a súa cuarta edición

A Casa do Saber do Campus Terra foi o lugar escollido para acoller o acto de clausura do curso 2018/2019 do Máster Propio en Produción de Leite da Universidade de Santiago de Compostela (USC).

stiveron presentes José Manuel Pereira, director do máster; Tomás Cuesta, director da Escola Politécnica Superior de Enxeñaría da USC; Lino Rodríguez, deputado responsable da área de Medio Rural e do Mar da Deputación Provincial de Lugo, e Jesús Varela, adxunto á Vicerreitoría de Coordinación do Campus de Lugo. Tras o reparto de diplomas a todos os alumnos fíxose entrega dos premios extraordinarios. Nesta ocasión, o estudante David Vázquez recibiu o primeiro premio, mentres que Cristina Vázquez quedou en segundo lugar e Carlota Lázare foi a mención especial.

UN CURSO MOI SATISFACTORIO Dende a dirección do máster amosáronse moi satisfeitos con esta última edición, a cal valoraron como “un éxito” logo de cubrir as dez prazas ofertadas e obter unha valoración media por parte dos estudantes de 4,28 puntos nunha escala de 1 a 5. Tamén dende o alumnado expresaron o seu contento co curso. Neste sentido, na súa intervención David Vázquez referiuse á formación recibida como “impecable”, asegurou que cumprira sobradamente coas súas expectativas e loou a dedicación de Pereira como director.

Entrega do premio extraordinario de fin de máster

Dende a dirección do máster amosáronse moi satisfeitos con esta última edición

oe diag IBR d

Santiago, sede da IV Xornada de Veterinarios de ADSG de Galicia O evento fixo un repaso polos principais aspectos da BVD e a IBR e puxo enriba da mesa temas como a relación que teñen entre elas e cal é o seu grao de importancia.

áis de 70 profesionais responsables da sanidade de ADSG procedentes de toda a comunidade galega acudiron á convocatoria feita pola compañía Boehringer Ingelheim o pasado 17 de outubro no Pazo de San Lorenzo, en

Santiago de Compostela, para a celebración da sexta edición da Xornada de Veterinarios de ADSG de Galicia. O evento, de carácter anual, reúne os veterinarios responsables da sanidade de ADSG de Galica ao redor de temas de interese técnico.

Na presente edición, o eixe central foi o diagnóstico da BVD e da IBR de maneira integral, abordando os aspectos dende un punto de vista epidemiolóxico, laboratorial, sintomatolóxico e clínico de ambos os procesos. Durante a xornada tiveron lugar de xeito simultáneo as charlas e os talleres técnico-formativos. Logo de cada un dos relatorios, os veterinarios organizábanse en pequenos grupos para participar en actividades relacionadas cos temas tratados co obxectivo de potenciar o carácter formativo da xornada.

46 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_boehringer_masterTerra_galego.indd 46

18/12/2018 22:07

Soluciones Solucionesmodernas modernaspara para proSoluciones modernas parapropro- S fesionales fesionales de de la la cría cría de de terneros terneros fe fesionales de la cría de terneros

Ganar tiempo y flexibilidad

Más prestación

Terneros sanos

Trabajo más ligero

a r a p s a r o d a v o n n i eId as s terneros u s y www.holm-laue.com usted Ganar Ganar tiempo tiempo y y flexibilidad flexibilidad

Más Más prestación prestación

Terneros Terneros sanos sanos

Trabajo Trabajo más más ligero ligero

Reducción de gastos

Reducción Reducción de de gastos gastos

s apraara roarsap o d d a a v v o o nn IdIedaesaisnin sussutsetrenrenreorsos yy www.holm-laue.com www.holm-laue.com usutsetded

Moorweg 6 • 24784 Westerrönfeld, Alemania • Teléfono: +49 4331 20174 - 0 • Correo electrónico: info@holm-laue.de

Moorweg Moorweg 6 • 24784 6 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania • Teléfono: • Teléfono: +49+49 4331 4331 20174 20174 - 0 •-Correo 0 • Correo electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de

Delegado: Miguel Sá +351 919 028 774 • Distribuido por: Frior 981774500 / Cosmolabor +351 964 139 487

pub_holm_laue_galego.indd 47

18/12/2018 01:19

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

Alimentadores portátiles grupales e individuales. Fáciles de usar

Para calostro

R E d d

Botella Vitality

Con compartimentos

Limpieza

Se buscan distribuidores VP007_publicidade_frior.indd 48

19/12/2018 10:29

0 om

SHUTTLE ECO Robot de Alimentación SHUTTLE ECO: disponibilidad de forraje dosificado con precisión las 24 h del día, los 365 días del año.

ality

BUTLER GOLD Arrimador con opción de dispensor de pienso El único arrimador del mercado que no compacta la comida

Se buscan distribuidores VP007_publicidade_frior.indd 49

19/12/2018 10:29

A C T U A L I DA D E

En Vaca.tv

A gandería de precisión, fío condutor das Xornadas Técnicas de Seragro Os días 8 e 9 de novembro tiveron lugar as XVI Xornadas Técnicas de Vacún de Leite organizadas pola cooperativa Seragro, onde saíron á palestra temas como as novas tecnoloxías ao servizo das explotacións, as resistencias aos antibióticos, a xestión dos xurros, o impacto económico das coxeiras, a nutrición da recría e o valor da vaca morta como fonte de coñecemento.

capacidade de convocatoria do encontro de Seragro púxose de manifesto unha vez máis coas máis de 1.500 persoas que pasaron pola Facultade de Veterinaria de Lugo para asistir ás conferencias técnicas que conformaron o programa deste ano. A primeira en intervir foi a veterinaria especialista en Bromatoloxía, Sanidade e Tecnoloxía dos Alimentos María Somolinos, que falou de como tratar a auga para que esta contri-

búa a garantir de maneira eficiente o benestar animal e a seguridade alimentaria das granxas. Para controlar a calidade da auga cómpre prestar atención a tres puntos críticos fundamentais: a orixe; os puntos finais, especialmente os bebedoiros, onde existe risco de contaxio horizontal, e o biofilm, é dicir, a capa de materia orgánica que recobre o interior dos elementos do sistema de distribución e que contén unha alta carga de microorganismos.

Intervención de Albino Iglesias

A experta insistiu en que os protocolos de hixienización teñen que estar adaptados ás particularidades de cada explotación; porén, en todos os casos deberán ser capaces de eliminar tanto a contaminación microbiana que a auga poida ter en orixe coma o biofilm existente e evitar que se volva formar, garantindo un residual de produto biocida constante en bebedoiros e outros puntos finais do sistema de distribución. Cómpre destacar que só se poderán utilizar aquelas solucións que se atopen notificadas ante o Ministerio de Sanidade coma produtos para o tratamento de auga de consumo e que estean incluídos no Rexistro Oficial de Biocidas europeo. Por último, Somolinos describiu os pros e os contras de distintos métodos de tratamento, posicionándose como mellores opcións o dióxido de cloro e, sobre todo, o peróxido de hidróxeno estabilizado.

50 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_seragro_galego_03.indd 50

17/12/2018 23:28

A C T U A L I DA D E

AS NOVAS TECNOLOXÍAS AO SERVIZO DO SECTOR A continuación tivo lugar un bloque de charlas a cargo de varios técnicos de Seragro arredor das oportunidades que as novas tecnoloxías brindan no presente e no futuro das explotacións leiteiras. Federico Romero, do Servizo de Reprodución, abordou a implantación das novas tecnoloxías para mellorar e eficiencia reprodutiva, facendo especial fincapé na aposta polos sistemas electrónicos de detección de celos a fin de mellorar as taxas de preñez e, consecuentemente, diminuír os días abertos e rebaixar os días en leite. Víctor Fuentes, do Servizo de Podoloxía, presentou os resultados dun estudo no que se analizou a incidencia de lesións podais en granxas con sistemas automatizados de muxido, alimentación e limpeza de patios. José Luís Míguez, do Servizo de Calidade do Leite, fixo un repaso po-

los sucesivos avances tecnolóxicos relacionados co muxido, os cales melloraron a propia física deste e, ademais, utilizaron a información xerada polos fluxos de leite para evitar sobremuxidos. Tamén se referiu aos métodos para a detección automática de mastite, os cales, dixo, “son dunha grande axuda para incorporar na toma de decisións en granxa, xunto cos novos coñecementos no campo da microbioloxía e no perfil de células somáticas, no contexto actual de redución de antibióticos e secado selectivo”. A última gran revolución produciuse coa implantación do muxido automático, cuxo “gran valor engadido –pensa–, está nesa pequena gran big data que nos ofrece para poder traballar mellor, non para deixar de traballar”. Albino Iglesias, do Servizo de Alimentación, enfocou a súa charla en como a robotización pode simplificar o traballo e aumentar a eficiencia alimentaria, sempre e cando sexa

María Somolinos

o gandeiro o que teña o control da máquina e non ao revés. Explicou como a incorporación das novas tecnoloxías transformou o xeito de alimentar e tratou de desmentir algúns argumentos que relacionan o fracaso do robot de muxido coa alimentación, cando non sempre ten por que ser a única causa ou nin sequera influír. Patricia Gómez, do Servizo de Xestión Técnico-Económica, pechou este grupo de intervencións cunha conferencia na que analizou como lle pode afectar á xestión das granxas o uso de novas tecnoloxías para a recollida, o almacenamento e a análise de datos.

Desexámoslles bo Nadal e felices festas!

Avda. de Castelao, 18 TOURO (A Coruña) Telf: 981 517 348

Avda. de Lugo, 110 1500 ARZÚA (A Coruña) Telf: 981 508 061

Avda. del Brasil, 65 - baixo 15840 SANTA COMBA (A Coruña) Telf: 981 896 922 - 646 106 767

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 51

vp007_actualidade_seragro_galego_03.indd 51

17/12/2018 23:28

A C T U A L I DA D E

ANTIBIÓTICOS E XESTIÓN DE XURROS: NOVOS RETOS QUE AFRONTAR A tarde do primeiro día estivo dedicada a dous desafíos aos que se enfrontan os gandeiros: a redución do emprego de antibióticos para minimizar as resistencias e as melloras na xestión de xurros a fin de reducir as emisións de amoníaco á atmosfera. O director da Unidade de Resistencia a Antibióticos da Universidade Complutense de Madrid (UCM), Bruno González-Zorn, explicou as liñas estratéxicas do Plan Nacional de Resistencia a Antibióticos, o cal avoga por unha loita conxunta para preservar a saúde da terra e non só limitada ao ámbito veterinario. En referencia ao sector do vacún leiteiro, asegurou que non se trata de reducir a cantidade, senón de “utilizar a menor cantidade posible dos que se empregan en saúde humana”, como as fluoroquinolonas e as cefalosporinas. Para tal fin, dixo, é necesario “mellorar a bioseguridade das granxas”, así como definir e implantar pautas de manexo e tratamento con base científica, coma o secado selectivo, de cara a realizar un uso máis racional dos antibióticos e evitar a proliferación das resistencias. A xornada rematou coas intervencións do investigador do CIAM Juan Castro e do representante da Dirección Xeral de Agricultura e Desenvolvemento Rural da Comisión Europea Juan Álvarez de la Puente, que trataron o controversial tema da xestión de xurros en relación aos condicionantes da nova PAC. Castro afirmou que no Estado español o 96 % das emisións de amoníaco proceden do sector agrario, pero que só o 8 % desta porcentaxe provén do vacún de leite. Porén, as novas disposicións da UE obrigan a reducir estes niveis para acceder ás axudas da PAC, e o experto citou algunhas boas prácticas para conseguilo. Neste sentido sostén que aumentar o tempo de pastoreo é “a mellor forma de reducir as emisións de amoníaco, sempre e cando exista a posibilidade de ampliar a superficie de pradeiras e prados”. Diminuír o contido proteíco nas racións, procurar formar costra na fosa e enterrar o xurro con grade de discos inmediatamente despois de aplicalo en abano con prato de choque, coincidindo con previsións

Patricia Gómez

Federico Romero

Víctor Fuentes

José Luis Míguez

Bruno González-Zorn avoga por definir e implantar pautas de manexo e tratamento con base científica de cara a realizar un uso máis racional dos antibióticos

meteorolóxicas favorables, coma o orballo, son outras prácticas coas que se poden reducir as emisións ata nun 50 %. Álvarez de la Puente avanzou que entre os requisitos medioambientais que terán que cumprir os gandeiros para acceder ás axudas da nova PAC se atopa a redución dos niveis de amoníaco e óxido nitroso. Non obstante, declarou que os Estados membros terán liberdade á hora de establecer as normas para acadar estes obxectivos, respondendo así ás necesidades específicas dos seus agricultores e gandeiros.

IMPACTO ECONÓMICO DAS COXEIRAS E CLAVES DA RECRÍA, TEMAS DE APERTURA DA SEGUNDA SESIÓN A mañá do venres deu comezo coa intervención de Fco. Javier Blanco, xefe do Servizo de Ruminantes do Hospital Clínico Veterinario da Facultade de Veterinaria da UCM, que disertou sobre as consecuencias económicas das enfermidades podais, consideradas un dos problemas máis importantes en vacas de leite despois da mastite e dos problemas de fertilidade. Descensos de produción, incremento da taxa de eliminación precoz, redución da eficiencia repro-

dutiva, custos veterinarios extras e incremento do traballo do gandeiro constitúen os principais impactos económicos das alteracións podais. O relator insistiu en que a detección precoz resulta fundamental para establecer o tratamento adecuado e diminuír as perdas. A continuación subiu ao escenario o enxeñeiro agrícola Iván Ansia. A súa conferencia estivo centrada na nutrición e a socialización das xatas desde o nacemento ata a desteta, dous aspectos que considera claves para o seu futuro rendemento produtivo. O experto, que na actualidade colabora como asistente de investigación na Universidade de Illinois (EE. UU.), citou varios estudos que conclúen que o incremento de nutrientes a través do consumo de leite e penso antes dos 56 días de vida aumentan o nivel produtivo na primeira lactación entre 450 e 1.300 kg. En termos de ganancia de peso media diaria, por cada 100 gramos de incremento de peso, as xovencas producen 138,5 kg máis de leite durante a primeira lactación, sempre e cando superen un crecemento medio de 0,5 kg/día. Ademais, alcanzan o primeiro parto a unha idade máis temperá que aquelas alimentadas de maneira tradicional.

52 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_seragro_galego_03.indd 52

17/12/2018 23:28

Unha media de 88,15 puntos 31 EX 59 MB Produción media anual: 11.357 l/vaca/ano Produción media vitalicia: 66.585 l/vaca

Desexámoslles aos nosos clientes e amigos un feliz 2019! VENDA PERMANENTE DE VACAS, SEMENTAIS E EMBRIÓNS CHÁMANOS! 626 30 91 94

VP007_publi_mantonho_galego.indd 53

Novás, 8. San Xusto (Barreiros, Lugo)

Síguenos en:

mantonoholstein@telefonica.net www.mantonoholstein.com

17/12/2018 23:32

A C T U A L I DA D E

Para lograr estes crecementos o leite xoga un papel fundamental. Xatas con acceso a grandes volumes de leite –chegando a consumir entre 10 e 12 litros de leite con 4 semanas de vida– son capaces de dobrar a inxestión de nutrientes e gañar máis peso con respecto a animais alimentados de maneira tradicional. O consumo de penso á desteta tamén xoga un papel importante na futura produción de leite, pero este consumo é practicamente inexistente ata a terceira semana; ademais, a maior consumo de leite menor será o consumo de sólidos. Unha estratexia que cumpriría con ambos os obxectivos (alta inxestión de leite e de penso) sería a redución gradual de leite, consistente en ofrecérllelo a unha dose do 20 % do peso vivo ata os 30 días e logo reducírllelo ata o 10 % e mantelo así ata a desteta. Outra medida para incrementar a inxestión de alimento é a pronta socialización das xatas. Ansia resumiu diversas investigacións que demostran que xatas criadas en parellas ou grupos comezan antes a consumir alimento sólido e teñen unha maior inxestión de materia seca. Outras investigacións conclúen que son máis valentes, intelixentes e adaptables aos cambios, vantaxes que, se se manteñen na vida adulta, darán lugar a animais que respondan con menos estrés ás rutinas da granxa: cambios de lote e de ración, interaccións coa sala ou co robot de muxido, baños de pés, visitas veterinarias, posparto etc.

EFICIENCIA PRODUTIVA EN MÉXICO O xerente de Control de Produción da Asociación Holstein de México, Carlos Augusto Hernández, achegou a perspectiva máis internacional ao encontro cun relatorio sobre a situación xeral da gandería de leite no seu país. O relator mostrou algunhas estratexias postas en marcha para lograr que as explotacións sexan máis eficientes e a produción de leite continúe a ser un negocio rendible. O primeiro paso radica no rexistro exhaustivo dos gastos para determinar o custo de produción e identificar as áreas ás que se lles debe prestar máis atención para reducir este custo.

Carlos Hernández

Bruno González-Zorn

Juan Castro

Juan Álvarez de la Puente

Iván Ansia manifesta que as xatas criadas en parellas ou grupos son máis valentes, intelixentes e adaptables aos cambios

A eficiencia alimentaria resulta fundamental. Para tal fin citou tres tácticas que non requiren dun investimento económico, aínda que si dun esforzo por parte dos traballadores: reducir a porcentaxe de alimento sobrante, elaborar dietas diferentes para as distintas etapas da lactación e aumentar a porcentaxe de forraxes na ración. Para valorar se estas estratexias están producindo os resultados esperados é necesario determinar con cada cambio o ingreso sobre o custo de alimentación, tendo en conta todos os animais do establo e non só as vacas de produción. Hernández fixo fincapé en que ningunha estratexia será exitosa se non vai acompañada dun eficiente labor por parte do equipo humano que traballa na granxa, para o que recomendou elaborar protocolos de traballo e definir os obxectivos de cada área para que cada empregado saiba exactamente o que ten que facer, como, cando e por que.

DE QUE MORREN AS VACAS? O veterinario e perito en sinistros pecuarios Javier Camba deulle comezo ao último bloque das xornadas cunha conferencia sobre o valor da vaca morta a través da necropsia. O relator presentou os resultados dun estudo realizado sobre unha poboación de 600 animais aos que se lles fixo a autopsia por non estar claras as circunstancias da morte, xa que a sintomatoloxía era moi similar nalgúns casos e a causa non se podería diagnosticar con certeza sen a realización dunha necropsia posterior. O obxectivo da análise foi darlle á vaca morta o valor que ten, en relación á utilísima información que garda no seu interior e ao mal uso que, en xeral, se está a facer dela. Neste sentido insistiu en que ter acceso a esa información nos permitirá non só coñecer a causa exacta do falecemento, senón evitar algunhas futuras mortes nas nosas granxas.

54 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_seragro_galego_03.indd 54

17/12/2018 23:28

vp007_publicidade_animalvit.indd 55

18/12/2018 19:28

A C T U A L I DA D E

De esquerda a dereita, Rogelio Grille, Ricardo Gómez, Santiago García e Jesús Perfecto Fernández

TRES ESTRATEXIAS DISTINTAS PARA A PRODUCIÓN DE LEITE O veterinario de Seragro Rogelio Grille presentou os voceiros das tres explotacións elixidas nesta edición para que expuxesen as súas distintas estratexias para a produción de leite. Abriu a quenda de intervencións Ricardo Gómez, propietario da gandería Outeiro SC, de Chantada, que dende hai seis anos traballa coa raza Jersey. O motivo de Gómez para substituír as vacas frisonas polas jersey foi o descenso continuado dos prezos do leite. Chegado o momento decidiu traballar con esta raza en pastoreo, sistema co que obtén, asegura, maiores beneficios e mellores datos, ao tempo que reduce o seu tempo de traballo: “Puiden mellorar a miña rendibilidade reducindo a cantidade de leite producido”, explicou. O dono de Outeiro SC tamén falou de Airas Moniz, unha queixería cuxo proxecto xurdiu no ano 2010 e coa que están apostando por transformar eles mesmos o seu leite. Seguiuno no estrado Santiago García, xuíz nacional de Conafe e dono da Finca La Asunción, de Touro. Un dos trazos distintivos

desta granxa é a venda de animais, negocio co que comezaron os seus pais nos anos setenta e que continúa el a día de hoxe. García falou da recente robotización integral que levaron a cabo na explotación entre 2016 e 2017, á que se referiu como “un proxecto moi ilusionante e no que estou poñendo moita enerxía”. Este cambio implicou, entre outras cousas, a automatización dos sistemas de muxido, alimentación, iluminación e ventilación, o aumento de seis horas de traballo á semana e a contratación dun novo traballador. Por último, o dono de Ganadería de Pazos SCG, de Dumbría, Jesús Perfecto Fernández, falou das vantaxes que notou na súa explotación tras a implantación do sistema de cruzamento ProCross e que resumiu en tres puntos clave: estabilidade, eficiencia e rendibilidade. Entre as principais melloras sinalou o aumento da fertilidade, a facilidade de manexo, a redución das patoloxías e o descenso no uso de antibióticos. Ademais, destacou a importancia que segue a ter para eles a vaca frisona: “Non temos que esquecer que a frisona segue sendo a base do meu sistema”.

Iván Ansia

Javier Camba

Javier Blanco

E PARA BRINDAR, LEITE A encargada de clausurar as xornadas foi a química e divulgadora científica Déborah García, que na súa intervención falou dos beneficios dos lácteos e advertiu do preocupante descenso do seu consumo a raíz dos falsos mitos e das falacias xurdidas arredor destes. Deseguido, e como xa é tradición neste encontro, todos os asistentes se reuniron no escenario para brindar xuntos con leite polo futuro do sector. 56 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_seragro_galego_03.indd 56

17/12/2018 23:29

centro

RECRIA

Prioridade de acceso a gandeiros da provincia

2,39 €/día con todos os custos incluidos:

alimentación, transporte, control sanitario, tratamento de fertilidade, revisións veterinarias...

máis información: www.deputacionlugo.gAL TFNO.: 606 362 014 / 650 664 776 vacapinta005_deputacion_galego.indd 57

TFNO.: 606 362 014 / 650 664 776

18/12/2018 01:21

A C T U A L I DA D E

Todo a punto para un novo Encontro da Mocidade Gandeira O Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia ultima os derradeiros detalles antes da celebración desta xornada anual que busca contribuír á formación dos mozos do sector.

martes 15 de xaneiro é finalmente a data elixida para a celebración da nova edición do Encontro da Mocidade Gandeira, que terá lugar na Cidade da Cultura de Santiago de Compostela. Organizada polo Clube de Xóvenes Gandeiros, espérase que este ano acudan á xornada arredor dun cento de rapaces.

O PROGRAMA A recepción está prevista para as 11.00 horas, tras a cal abrirá a sesión o relatorio “Só hai unha oportunidade

de facelo ben”, a cargo de Cristina Pilar Posada (técnica de ruminantes de MSD). Logo do café, ofrecido pola compañía MSD, tomará a palabra o profesor da EFA Fonteboa Constante Lorenzo Santos para a súa exposición “Formación a carón da vida”. A continuación, desenvolverase unha mesa redonda na que poderán intervir libremente relatores e membros do público e que tratará temáticas como a fauna salvaxe e a incorporación dos mozos ao rural. A modo de peche, expoñeranse as conclusións da reunión.

Xornada sobre manexo e alimentación en explotacións con robots O venres 14 de decembro tivo lugar en Santa Comba (A Coruña) a primeira xuntanza técnica organizada por Lely sobre o manexo e a alimentación nas ganderías con robots de muxido.

o evento asistiron gandeiros con robots xa instalados nas súas explotacións xunto con outros que están a piques de instalalos. O dinamismo e a interactividade durante a sesión foron posibles grazas ao notable interese dos participantes, que foron instruídos en temas como o funcionamento do programa que vén integrado no robot (o cal está personalizado en función das necesidades de cada gandeiro) e que achega información sobre cada animal de xeito individual, así como do conxunto do rabaño.

Incidiuse no valor de dispoñer de complementos como o colar para avaliar o tempo de ruminación e abordouse a utilidade doutros indicadores como o tempo en cubículo e de tratamento, o fluxo de leite, o período libre do animal, os informes de saúde dos ubres e a probabilidade de celo. Para finalizar a xornada fíxose unha visita á explotación mazaricana SAT 4261 (Agrís, Alborés), a cal conta cun total de 110 vacas en produción que se están muxindo con dous robots Lely.

58 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_XG_Agrosoneira_galego.indd 58

19/12/2018 10:22

Venta de equipos de segunda mano en perfecto estado de uso y revisiones

Sala de ordeño paralela (2 x 14) Tecnozoo con medición electrónica Afifarm

Silo de leche isotermo 30.000 litros Fontsere (sin refrigeración y con células de carga)

Equipo de frío autónomo MTA (65KW de potencia frigorífica) Bomba de vacío WestfaliaSurge (Modelo RPS 2800)

Lavadora de ropa Girbau (Modelo HS-3022 de 23 kgrs)

Interesados llamar al 974 42 52 55 de 10:00 a 12:30h VP007_publi_granja_sanjose.indd 59

17/12/2018 23:42

UN SALTO CUALITATIVO Y CUANTITATIVO

Inauguración de las nuevas instalaciones de Embriovet & Embriomarket en Betanzos El polígono de Piadela de Betanzos (A Coruña) es el lugar elegido para la nueva sede de Embriovet & Embriomarket, en la que cuentan con un avanzado laboratorio de fecundación in vitro. Se trata de uno de los mejores de toda Europa y prevén que contribuya notablemente a la mejora genética de la cabaña española de ganado vacuno.

“

Este proyecto es un sueño que nuestro equipo ha venido acariciando durante muchos años y que hoy por fin se hace realidad”, afirmó la directora gerente de la empresa, Puri López, durante la inauguración que tuvo lugar el pasado jueves 13 de diciembre. Al acto acudieron representantes de la Xunta de Galicia, la alcaldesa de Betanzos, veterinarios, responsables de laboratorios farmacéuticos e investigadores de la Universidad de Santiago de Compostela, así como una amplia representación del sector ganadero entre productores, directivos de las Africores, Fefriga y miembros de asociaciones de otras comunidades. TECNOLOGÍA PUNTA La empresa, fundada en 2012 y cuyos propietarios llevan más de 20 años trabajando en este ámbito, cuenta en sus nuevas instalaciones con una superficie de 400 metros cuadrados en donde, además de las oficinas, disponen de una sala de formación para profesionales del sector y de un laboratorio de fecundación in vitro de última tecnología.

“Para nosotros este es un gran salto cualitativo”, explicó Daniel Martínez, director técnico del proyecto, quien también aseguró que el equipo cuenta con “la experiencia de 25 años en los que hemos producido más de 25.000 embriones y hemos trabajado en más de 300 granjas”. Embriovet comienza esta etapa presentando el laboratorio más avanzado que existe en España en una empresa privada y que les permitirá lograr un embrión de mayor calidad simulando de forma más eficaz el útero materno, así como ampliar y mejorar la oferta de servicios a ganaderos y veterinarios. Dicho laboratorio está equipado con una incubadora japonesa de última tecnología, además de con incubadoras portátiles para el transporte de los ovocitos desde la granja hasta el laboratorio realizando la maduración durante el transporte. “Son con las que trabajan en los laboratorios más prestigiosos del mundo”, señalan respecto a las incubadoras que, al ser portátiles, permiten enviar los ovocitos por empresas de mensajería desde cualquier punto de España o Portugal con total seguridad.

La empresa ofreció a los asistentes un tour por las instalaciones

VP007_publirreportaxe_embriovet.indd 60

18/12/2018 19:38

CIERRE DEL CÍRCULO DE SERVICIOS Embriovet ofrecerá a partir de ahora nuevos servicios. “Vamos a ofrecer toda la tecnología embrionaria, abarcando la fecundación in vitro en todas las facetas”, destacó Martínez. Prestar el servicio en granja y obtener ovocitos de animales vivos, llevarlos al laboratorio, cultivarlos durante una semana e implantarlos en una vaca, congelarlos para implantarlos en un futuro o comercializarlos serán algunos de los servicios prestados. Además, como novedad, incluirán el rescate genético. Embriovet acudirá de urgencia al establo cuando vacas de alto valor genético sufran un accidente grave para recuperar los ovarios del animal y poder así obtener en laboratorio embriones que preserven su genética. A mayores, gracias a un convenio con el matadero de Montellos, en Betanzos, la empresa ofertará a los ganaderos que lo soliciten un servicio para recuperar los ovarios de las vacas de desvieje de alto valor genético para obtener embriones y aplicarlos en otras vacas de sus ganaderías.

Clientes y amigos acudieron a la inauguración

APUESTA POR LAS NUEVAS INCORPORACIONES La tercera pata del nuevo proyecto de Embriovet, y quizás la más importante, es la ampliación de plantilla: pasarán de 4 a 6 personas en el mes de enero. En este sentido, destaca la incorporación de Beatriz Bernal, una ingeniera química y biotecnóloga con una amplia experiencia en laboratorios de fecundación in vitro de Argentina y de otros países de Hispanoamérica. “Para Embriovet estas nuevas instalaciones y este equipo humano suponen el salto cualitativo más importante de la empresa, con personal técnico de alta cualificación y unos medios técnicos punteros en Europa que nos permitirán mejorar los servicios de transferencia embrionaria y, por tanto, de mejora genética del ganado vacuno, tanto a ganaderos particulares como a equipos de veterinarios”, concluyó el director técnico. Preparados para esta nueva fase, desde la empresa quisieron agradecer la confianza que sus clientes depositan en ellos y les recordaron que “este equipo trabaja por vuestro éxito, porque solo así tendremos el nuestro”.

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488 Cuentan con una sala de formación y con un laboratorio de fecundación in vitro de última tecnología VP007_publirreportaxe_embriovet.indd 61

18/12/2018 19:38

A C T U A L I DA D E

Medios e concesionarios de todo o mundo acudiron á celebración do 50 aniversario de Joskin O equipo de Vaca Pinta foi convidado a asistir os días 7 e 8 de novembro a un evento na sede de Joskin en Sougmagne (Bélxica) para festexar os 50 anos da empresa.

fabricante de remolques agrícolas Joskin festexou o seu medio século de existencia reunindo ao conxunto da súa rede internacional de concesionarios na súa sede social na municipalidade belga de Soumagne. Unhas cincocentas persoas acudiron ao acto, entre as cales se atopaban 95 xornalistas do ámbito agrícola e colaboradores de máis de 160 concesionarios procedentes dunha vintena de países. Durante os dous días nos que se celebrou este seminario, a marca ofreceu aos convidados unha visita guiada pola fábrica, así como unha serie de sesións teóricas e unha rolda de prensa para os medios.

No acto de benvida, o fillo do fundador, Didier Joskin, falou dos próximos retos da compañía: “O noso desafío de hoxe é o futuro do grupo”, asegurou. “Miñas irmás e máis eu estamos listos para responder a isto. Aínda que meu pai sempre foi o motor da empresa, cando miro cara ao pasado, decátome de que foi o traballo conxunto dos 5 membros da familia, xunto co noso persoal, o que fixo progresar a empresa que tiña pouco máis de 100 persoas hai 20 anos e que hoxe conta con máis de 800”, engadiu. Joskin sinalou tamén na súa intervención como próximo obxectivo a cumprir a aposta polo incremento

constante da calidade dos seus produtos, en particular dos vehículos agrícolas nos que están especializados. Así mesmo, falou da importancia de investir en novas tecnoloxías e de estar presentes en redes sociais, xa que son ferramentas de marketing fundamentais na actualidade. Ademais, reafirmou a súa intención de traballar na mellora das súas estruturas comerciais con socios rexionais, coas que Joskin leva funcionando máis de 20 anos.

62 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_actualidade_joskin_galego_02.indd 62

18/12/2018 19:40

A C T U A L I DA D E

Visita guiada á fábrica

O director comercial da empresa, Valéry Bailly, presentou na súa quenda a campaña orquestrada para celebrar os 50 anos de Joskin, a cal se baseou no lanzamento dunha liña de produtos máis económicos e na mellora da súa eficacia á hora de ofrecerlle ao cliente un acceso fácil e rápido á información sobre os seus produtos. “A época dos smartphones e da información inmediata obríganos a actuar así, e así nolo está a esixir o cliente final”, aseverou.

O fundador, Viktor Joskin, xunto a súa muller e fillos

Ademais destas intervencións, tamén se fixo a presentación da nova plataforma técnica MyJoskin, unha aplicación comercial coa que calquera distribuidor terá acceso a manuais e despezamentos da compañía, así como ao stock dispoñible, e mesmo poderá facer pedidos en liña. En sintonía con todo isto, dende a empresa aproveitaron para presentar novidades nalgúns dos seus produtos, como a liña de remolques de ensilado e a de esparexedores de esterco.

UN DESAFÍO CUNHA RAZÓN DE PESO Levantar a man unha cisterna de xurro de case 12 toneladas foi o desafío que Joskin lle lanzou á súa rede internacional de concesionarios o xoves 8 de novembro durante o seminario internacional organizado no marco dos festexos polos 50 anos do grupo. Detrás desta peculiar iniciativa había unha razón lóxica. Botando a vista atrás, dende a compañía consideran que este medio século de existencia foi en boa parte posible grazas ao traballo en equipo dos seus distribuidores xunto co seu persoal, dos cales valoraron tamén a súa fidelidade nestes anos. Deste xeito, e co obxectivo de amosar a susodita idea dun xeito gráfico, propuxéronlles a todos os asistentes levantar manualmente a cuba; un reto que, por suposto, traballando en conxunto, puideron superar con éxito.

César Lumbreras enunció en Lugo las novedades de la PAC 2019

a Oficina Smart del Banco Santander de Lugo fue el lugar elegido para celebrar el 28 de noviembre un evento dentro de la campaña de comunicación que Santander Agro está realizando en todas sus Territoriales para que ganaderos y agricultores dispongan de información actualizada que les ayude en su desarrollo profesional y resuelva sus dudas en lo relativo a distintos escenarios que se puedan plantear en la Política Agraria Común (PAC). En el acto, al que acudió una importante representación de ganaderos y empresarios del sector agroalimentario, César Lumbreras (director del programa Agropopular) expuso las novedades que tendrá la PAC en 2019, así como las perspectivas del sector para los próximos años desde el punto de vista de las políticas de la Unión Europea. Además de Lumbreras, intervinieron Keko Artime (director comercial de Banco Santander en Galicia) y Lorena Ruiz (directora de Santander Agro en España). Los ponentes destacaron la intención del Banco Santander de continuar avanzando con fuerza para apoyar al sector agroalimentario y contribuir al progreso de las personas y las empresas. “Por eso ofrecemos soluciones sencillas a los problemas cotidianos del

mundo agro mediante una oferta especializada que ofrece líneas de financiación a través del Banco Europeo de Inversiones, financiación gratuita para los seguros de ganado y anticipos de cosecha o PAC”, afirmaron. Para el Santander, la cercanía es el elemento clave y lo que los hace diferentes, de ahí que cuenten en la comunidad con casi 500 puntos de atención al público y continúen reforzando su posición con reuniones como esta.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 63

vp007_actualidade_joskin_galego_02.indd 63

19/12/2018 10:23

Bayer organizó en A Coruña la segunda edición de su fórum sobre vacuno de leche Cerca de 50 veterinarios participaron en este II Fórum Bayer de Vacuno de Leche en el que el bienestar animal, la salud intestinal de las vacas de leche, el secado selectivo y las exigencias y motivaciones de los nuevos consumidores fueron algunos de los temas abordados.

BIENESTAR ANIMAL

En lo relacionado con este ámbito, el doctor Xavier Manteca, catedrático del Departamento de Ciencia Animal y de los Alimentos de la Universidad Autónoma de Barcelona, presentó el programa de Bayer y FAWEC, el cual engloba 25 explotaciones de vacas de leche y pretende promover el bienestar animal en bovino lechero como una herramienta para mejorar la producción y la sostenibilidad. Manteca también abordó el bienestar animal en terneros lactantes y apuntó algunas recomendaciones, como la importancia de que los terneros tengan suministro de agua ad libitum; recordó que en las dos primeras semanas de vida los terneros son sensibles al frío, por lo que la temperatura no debe ser inferior a 15 ºC; e incidió en la necesidad de utilizar anestesia local y analgesia sistémica para reducir el dolor del

vp007_publirreportaxe_Bayer.indd 64

desmochado, ya que está demostrado que la experimentación de dolor en etapas tempranas del desarrollo sensibiliza de por vida al animal y tiene un coste en la producción.

DIARREAS EN TERNEROS LACTANTES

El doctor Pablo Díaz, profesor e investigador del Departamento de Patología Animal de la Universidad de Santiago de Compostela, abordó en su ponencia las diarreas en terneros lactantes y comentó que algunas de las enfermedades que afectan a los animales son zoonóticas cuya transmisión es fecal-oral, por lo que es importante mantener una higiene de manos adecuada. El profesor Díaz recordó que hay más de once especies de coccidios que pueden afectar al ganado bovino, algunas con alta patogenicidad, como E. bovis y E. zuerinii, así como también existe una relación es-

17/12/2018 23:50

trecha entre las especies infectantes y la edad. Asimismo, apuntó que en un estudio de la Universidad de Lugo, en el 65 % de las muestras recogidas aparecía cryptosporidium; rotavirus en el 35 %, E. coli en 1 de cada 3 y norovirus en 1 de cada 4 animales. Díaz indicó que para prevenir y controlar las diarreas en los terneros lactantes hay que vacunar a las madres, manejar correctamente a los terneros y reducir la presión de infección en la sala de partos y en los cubículos.

ESTRÉS Y PERMEABILIDAD INTESTINAL

El doctor Ignacio R. Ipharraguerre, científico sénior en el Instituto de Nutrición Humana y Ciencia de los Alimentos de la Universidad de Kiel (Alemania), puso el foco en las disfunciones de la barrera intestinal. En ganado lechero, las disfunciones de la barrera intestinal más frecuentes son las diarreas neonatales no infecciosas y el estrés posdestete (en terneras) y las enfermedades metabólicas posparto, la acidosis ruminal aguda y subaguda, el estrés calórico y el consumo restringido (en vacas adultas). Ipharraguerre recordó que la permeabilidad intestinal ruminal está determinada por la barrera intestinal y regula el balance entre la absorción, la protección y la tolerancia, a la vez que la disfunción de la barrera intestinal provoca un aumento patológico de la permeabilidad, tiene múltiples causas, puede deberse a una progresión de patologías intestinales y metabólicas y, al tener un coste nutricional, disminuye la producción.

Los expertos recordaron que, desde el punto de vista del bienestar, no se puede dejar que el animal sufra si es necesario utilizar un antibiótico VISITA A GANXABAR

Los veterinarios también visitaron Ganxabar, una cooperativa de ganaderos de las comarcas coruñesas de Xallas y A Barcala, un centro pionero de recría de novillas para las explotaciones de la propia cooperativa. Ganxabar cuenta con 1.200 novillas en recría, 1.500 vacas en ordeño diario, más de 1.000 hectáreas en producción de forrajes y más de 2.500 m3 de silos para forraje.

EL SECADO SELECTIVO EN LOS PAÍSES BAJOS

El doctor Christian Scherpenzeel hizo hincapié en su intervención en la necesidad de no utilizar antibióticos de forma preventiva en las vacas secas, sino que hay que hacer un secado selectivo, escogiendo las vacas del rebaño que van a recibir el antibiótico. Además, puso como ejemplo los Países Bajos, donde el secado selectivo es obligatorio desde 2013 y tienen que reducir el uso de antibióticos en un 50 %. Por otra parte, Scherpenzeel explicó qué es el microbioma de la ubre y apuntó que todas las poblaciones microbianas se pueden encontrar utilizando técnicas de secuenciación de nueva generación.

B-MAST: LO QUE NOS CUENTAN LAS CÉLULAS

El doctor Jesús Redondo, veterinario en Monge Veterinarios SLP y profesor de la Universidad Alfonso X el Sabio (Madrid), contó en detalle su experiencia en una granja madrileña y comentó que los consumidores cada vez están más preocupados por la seguridad alimentaria. Redondo indicó que los problemas de calidad de leche más frecuentes se deben al recuento de células somáticas, a la mastitis, a la bacteriología, a los valores de grasa y proteína, a los inhibidores y al punto crioscópico. Igualmente, señaló como recomendación establecer un buen plan de bioseguridad y un plan vacunal frente a BVC para gestionar la enfermedad de manera adecuada, a la vez que mencionó la necesidad de encontrar un equilibrio para lograr una producción rentable y una óptima inmunidad de la granja.

vp007_publirreportaxe_Bayer.indd 65

A DEBATE: PRESENTE Y FUTURO DEL SECTOR

En el II Fórum Bayer de Vacuno de Leche también hubo tiempo para el debate en la mesa redonda “Exigencias y motivaciones de un nuevo consumidor: presente y futuro del sector del vacuno de leche”. Los expertos recordaron que, desde el punto de vista del bienestar, no se puede dejar que el animal sufra si es necesario utilizar un antibiótico. Es responsabilidad del veterinario aplicarlo correctamente y utilizarlo cuando sea preciso, pero no como tratamiento preventivo. Asimismo, apuntaron que la concienciación sobre el uso racional de los antimicrobianos es cada vez mayor y el secado selectivo es un paso más, ya que, además, se reduce el riesgo de detección de antibióticos en leche, que hoy en día es anecdótica.

Todos los vídeos en

17/12/2018 23:50

NA GRANXA

MOSQUERA VAAMONDE SC. ORDES (A CORUÑA)

En Vaca.tv

Os máis produtivos de Galicia Esta explotación coruñesa lidera a listaxe das granxas con máis produción de Galicia e as cifras das súas vacas fixeron posible que recollesen de parte da Federación Frisona Galega a súa correspondente mención de honor. Quixemos coñecer a fórmula para lograr estes resultados e achegámonos a Ordes para falar con Pablo, un dos seus propietarios. Localización: Poulo, Ordes (A Coruña) Propietarios: María Luz Vaamonde Rúa e Pablo Mosquera Vaamonde Traballadores: 2 N.° total de animais: 64 Vacas en muxidura: 32 Media de produción actual: 51,4 litros vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,76 % Porcentaxe de proteína: 3,28 % RCS: 110.000 Superficie agrícola: 32 ha Prezo do leite: 0,29 €/l (prezo base)

n Mosquera Vaamonde SC, situada na parroquia coruñesa de Poulo (Ordes), coidan duns 64 animais, dos que moxen un total de 32 vacas, as súas verdadeiras protagonistas. É que grazas a elas e á súa elevada cifra de produción da última campaña, a de 2017, un total de 15.687 kg de leite por vaca e ano, foron merecedores da distinción honorífica de Fefriga, Federación Frisona Galega, como explotación con maior produción de Galicia.

Tras o éxito desta explotación coruñesa están María Luz Vaamonde e o seu fillo Pablo Mosquera, dous gandeiros de 55 e 31 anos dedicados a tempo completo a esta actividade que iniciou xa hai máis de 40 anos o avó de Pablo. El mesmo recordounos durante a nosa visita á granxa como mantiña nun pequeno establo unhas nove vacas e como traballou con elas ata a súa xubilación, momento no que colleu as rendas do negocio súa nai, quen apostou pola mellora das instalacións e puxo en funcionamento o negocio actual, hai uns 25 anos.

O PORQUÉ DAS CIFRAS As claves para lograr este primeiro posto na lista de ganderías con mellor produción de Galicia responden, segundo nos contou Pablo, a “moitos parámetros, pero entre eles creo que debo destacar a saúde dos animais,

Pablo e María Luz, os dous propietarios da granxa

a importancia que lle damos á prevención, e a alimentación, intentamos que as forraxes sexan o mellor posible para que as vacas coman máis e o transmitan en leite”. A súa media de produción por vaca e día alcanzou no ano pasado os 51,4 litros e, en canto ás porcentaxes de graxa e proteína, Pablo quíxonos aclarar algunhas diferenzas coas que se atopa entre os datos publicados nas memorias de Africor Coruña, 2,17 % de graxa e 3,23 % de proteína, e as analíticas do Ligal, 3,76 % de graxa e 3,28 % de proteína. “A nosa sala de muxido ten medidores volumétricos e é por iso que a graxa real que ten o leite que producimos non se corresponde coas cifras recollidas polo Control Leiteiro. A proteína mestúrase bastante ben, pero a graxa nestes medidores queda arriba, polo que cando sacamos a analítica, que se extrae por abaixo, o leite sae con menos graxa da que realmente ten”, explicou. A sala de muxido á que se refire ten xa 25 anos e conta con oito puntos, pero só moxen de cada vez catro vacas. Realizan dous muxidos ao día, un sobre as sete e media da mañá e outro sobre as sete e media da tarde.

66 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_naGranxa_mosqueraVaamonde_galego_02.indd 66

17/12/2018 19:57

NA GRANXA

A súa media de produción por vaca e día alcanzou no ano pasado os 51,4 litros

Combinan os ventiladores cun sistema de rega para paliar o estrés por calor

OS LOTES E O SEU BENESTAR Agora mesmo en Mosquera Vaamonde traballan con tres naves de gando diferenciadas. Na primeira delas, dedicada á recría, teñen tres lotes: un, coas xatas acabadas de nacer ata os tres meses; outro, cos animais de 3 a 6 meses, e un último, de 6 a 12 meses. Na nave de produción teñen as vacas de leite e as secas, todas mesturadas. “Por falta de sitio vímonos obrigados a ter as secas coas de leite. Se vemos que unha vaca chega moi gorda ao momento do secado intentamos sacala de aquí, pero por norma xeral chegan moi ben e non temos problema ningún en deixala comer a libre discreción coas vacas de leite”, apuntou. Por último, a un quilómetro e medio das instalacións propias teñen alugada unha terceira nave onde crían as xovencas dende os 12 meses ata un mes antes do parto, momento no que volven ao establo da recría, onde teñen un espazo habilitado como parideira. Tanto no lote das xovencas como no de produción e secas, os animais están en cubículos con camas de serradura, aínda que as xovencas tamén teñen debaixo goma. Para o primeiro deles teñen uns 20 cubículos, pero no segundo Pablo recoñece ter un pequeno problema de espazo: “Agora estamos algo saturados, pois temos 26 cubículos e ás veces temos 30 ou 32 animais. Ante isto, intentamos ter os cubículos o mellor posible para que a vaca cando estea nel, descanse e se levante a comer. Se está mal, bota moito tempo de pé na cama, sen deitarse e ocupando un espazo que non está aproveitando. Nunca tivemos problemas de que as vacas se deiten no chan, nin problemas nos pés de sobrecarga…”. Desinfectan as camas unha vez por semana con cal vivo e énchenas cada dous ou catro días, segundo van vendo. “Primeiro mesturamos o cal coa

serradura vella e despois botámola nova por riba e mesturamos. O cal vivo pode ser moi agresivo para os tetos, pero se o fas ben non tes problema, nós nunca o tivemos. Con este sistema vainos moi ben, pensamos que están cómodas”, di. Todas as naves contan con diferentes bebedoiros, que baleiran e enchen a diario, e limpan e desinfectan cada dous días. A temperatura da auga é importante para as vacas de Mosquera Vaamonde e Pablo contounos que no inverno agradecen beber auga un poquiño morna: “No inverno temperámoslles a auga; unha, porque co frío as vacas comen menos, e outra, porque lles evitamos posibles enfermidades. Se bebían menos, comían menos, e cando chegaba o tempo do frío, empezaban a tusir. Con isto iso erradicámolo, a verdade que notei unha melloría bastante grande”. Evitar o estrés por calor dos animais en produción nos meses de verán é outra das inquietudes que nos transmitiu Pablo durante a nosa visita. Por iso ten instalados catro ventiladores, que desconectan cada cuarto de hora e que combinan cun sistema de rega que baña as vacas durante un minuto. Ademais, explicou que “a cuadra está feita de bloque e uralita e metémoslle unha espuma para intentar baixar os graos de calor no establo. A maiores, no verán, poñemos outro sistema de rega no tellado que baixa uns tres graos ou catro o calor da nave onde están as vacas. Para a recría e as xovencas non temos sistema de rega porque non sofren nin a metade do que padece unha vaca que está producindo leite”. Para a limpeza dos corredores teñen instaladas dúas arrobadeiras que “intentamos pasar cada dúas horas para terlles os pés ás vacas o máis limpos posible e para evitar algunha pedra que poida ir na comida e lles produza danos”, puntualizou. Nun destes corredores tamén teñen instalado un cepillo rascador. Para a recollida do xurro teñen tres fosas, dúas de 100.000 litros e outra de 150.000.

- Ahorro de hasta un 90% en cimentación - Menor estrés térmico

- Gran aislamiento y luminosidad - Ventilaciones automáticas - Mejores condiciones internas

NUEVO DISTRIBUIDOR EN ANDALUCIA

Poligono Industrial de Somonte C/Mª Glez “La Pondala” Nº 41 CP 33393 Gijón Asturias Tlfn: + 34 985 303 752 Info@easy-covering.com

www.easy-covering.com

12.2018 | Vaca Pinta n.º 8 | 67

VP007_naGranxa_mosqueraVaamonde_galego_02.indd 67

17/12/2018 19:57

NA GRANXA

“Intentamos que as forraxes sexan o mellor posible, cada ano melloralas; que o animal coma máis e que o transmita en leite”

Desinfectan as camas unha vez por semana con cal vivo

Silo de millo elaborado con planta e gran

FORRAXES PROPIAS En canto á nutrición dos animais, a premisa principal de Pablo é “intentar que as forraxes sexan o mellor posible, cada ano melloralas; que o animal coma máis, e que o transmita en leite, non que coma e engorde; non son vacas de carne”. Traballan un total de 32 hectáreas, 16 dedícanas a millo e o resto a herba permanente. Sementan sempre raigrás, pois defende que “con iso consigo ter unha estabilidade, ter sempre a mesma proteína. É moi complicado coller ben a herba e o raigrás non se pasa tan rápido”. No que a millo se refire, confesa ter que adaptarse cada vez máis ao tempo e ao cambio climático: “Nótase que xa non se dá en todos os lados igual porque están vindo temperaturas moi elevadas e o millo empeza a querer fincas máis húmidas”. Fan silo coa planta e co gran e para obter mellor calidade explicounos que “levantamos a máquina un pouco máis do normal e segamos a planta o máis alta posible para que, en menos quilos, a vaca poida comer moito amidón. Se aproveitas a parte de abaixo, en peor estado, a vaca ten

Gran húmido embolsado en salchichas

que dixerila igual e para min é un atraso. Ao final estás enganándote a ti mesmo e mais á vaca. Estaslle facendo comer algo que non lle vai achegar nada, ao contrario, pódelle facer dano. Se entra e sae, é diñeiro que perdes”, asegura. Teñen tres trincheiras para silos ao lado da nave de produción e este ano decantáronse por facer gran húmido, que embolsaron en salchichas e que pretenden adaptar á ración para eliminar por completo a fariña de millo no penso. Pablo é defensor de que o silo de millo, canto máis vello, máis bo. “É moito mellor por varias razóns. Primeiro, pódeche vir un ano malo e estás cuberto, e segundo, ao pasar de certos meses, a vaca asimílao moito mellor, está completamente desfeito e é máis dixerible”, comentou. Todas as mañás elaboran no carro mesturador propio a ración que distribúen unha vez ao día. As vacas de leite e as secas, que comparten establo e comedeiro, están comendo 40 kg de millo, 10 kg de penso, 10 kg de herba e 1 kg de palla. Por outra parte, a recría toma tres litros de leite á mañá e tres á

noite. Destétase aos tres meses e comeza a comer penso propio da súa idade a discreción ata os seis meses. Dos seis aos sete meses comezan a darlles, ademais do seu penso, algo da ración das vacas de leite e a partir dos sete, a ración a discreción. “Cando vemos que empezan a engordar pasámolas a 2 kg de penso e silo de herba e palla sen limitación. Un mes ou 15 días antes do parto, empezámoslles a proporcionar a comida das vacas de leite”, indicou. Ademais do carro unifeed para a elaboración diaria da comida dos animais, teñen en propiedade dous tractores e unha cisterna para os traballos esenciais da explotación. Cando necesitan algún tipo de maquinaria específica botan man de empresas externas de servizos.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA No rabaño de Mosquera Vaamonde a media de inseminacións por preñez anda polos 2,5, o intervalo entre partos alcanza os 427 días, a media do número de partos é de 2,29 e realizan a primeira inseminación aos 16 meses.

68 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_naGranxa_mosqueraVaamonde_galego_02.indd 68

17/12/2018 19:57

InnovacIón, compromIso y garantía ON OfERTA C pecIales s e s o t descUeN 15% pARA DESDE El RE DE OCTUB CAMpAñA años de 2 . A MARzO CIÓN . fABRICA GaraNtÍa NAl IO C NA

BATIDOR CENTRÍfUgO ESpECIAl pARA ARENA EN 5,50M y 8M DE lARgO El pRECIO MáS COMpETITIvO DEl MERCADO pRUÉBAlO SIN COMpROMISO

TRITURADORA DE BRAzO 4.5M. CABEzAl DE 1 M DE TRABAJO, DISpARO HIDRAUBlICO, ENfRIADOR DE ACEITE

BATIDOR DE pURÍN ESpECIAl pARA pOzOS DE ARENA

TRITURADORA DE 2.80M DE TRABAJO. ANCHO TOTAl: 3M, REvERSIBlE, DESplAzABlE, DOBlE CHASIS

MáqUINA REvERSIBlE pARA DESHACER BOlAS DE SIlO O HIERBA SECA. IDÓNEA pARA TRACTORES DE BAJA pOTENCIA

ASTIllADORAS vERTICAlES y HORIzONTAlES DE 8,10,12,15, 20 y 25 TN.

CORTADOR DE BOlAS TRANSvERSAl

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. poligono Industrial O Morelle, nave 4 27614 Sarria, lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp007_publicidade_corbar_02.indd 69

pINCHO DESENSIlADOR

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN 19/12/2018 13:07

NA GRANXA

Para Pablo o valor real sería “transformar o produto, non só saber facer briks”

VENDA DO LEITE E PLANS DE FUTURO

Sala de muxido con medidores volumétricos

Para a detección de celos comenta que programan todas as xovencas e que intentan que as vacas sexan con celo visto. Para a inseminación tras o parto quen marca o tempo adecuado é a produción. Pablo revelounos que “o que facemos para inseminar é mirar a produción do animal, intentamos esperarlle ao máximo, catro ou cinco meses. As xovencas, como non sabemos como van responder, intentamos inseminalas aínda que estean producindo moito entre os tres ou catro meses. No seguinte parto, xa temos unha orientación de como vai ser a súa lactación. Se vemos que dan moito leite e aguantan, inseminámolas aos cinco ou seis meses”. Á hora do secado, Pablo confesa estar concienciado das esixencias europeas sobre a diminución da utilización de antibióticos e manifestou que “nalgunha utilizamos o tapón e funciona ben. Nas que o

fixemos, non tivemos inconvenientes, pero imos pouco a pouco adaptándonos para o que poida vir, pois temos medo a deixalo de golpe e ter problemas”. A xenética para Pablo é fundamental e cre que é unha das claves para lograr as cifras de produción que obtén cos seus animais. “Hainos que, dándolles o mesmo de comer, dan 40 litros e outros que producen 80. En canto a custos, tanto ten criar unha xovenca boa que unha mala e, a longo prazo, non ten nada que ver unha cousa coa outra”, reitera. Á hora da selección dos touros, sempre dous ou tres por campaña probados, intentan buscar sementais completos e equilibrados, pero sempre centrados na mellora dos parámetros de produción, ubres e calidades. Na última cualificación morfolóxica das súas vacas obtiveron unha media de 80,6 e o ICO foi de 2230.

Están vendéndolle o seu leite a Larsa e están cobrando sobre un prezo base de 0,29 euros/l. “Este é o prezo do 70 % do total que percibimos, o 30 % restante varía segundo estea o leite en po e calidades e IVE, á parte”, explicou. Ve o futuro con positividade, pois xa ten un proxecto aprobado para a construción dun establo novo con capacidade para 60 animais. Intentar ter todo máis cómodo, ofrecer máis amplitude para os animais, darlle solución ao problema de espazo co que ten que loitar a día de hoxe e mesmo medrar un pouco en número de animais son os obxectivos dos seus plans de futuro. Sente optimismo, pero tamén incerteza: “Coma todo negocio, nunca se sabe como vai ser, se as industrias che van deixar producir, se de repente te poden obrigar a baixar a produción…”. En canto á man de obra, cre complicado atopar traballadores neste sector e que a solución pasará por botar man das novas tecnoloxías. Para este gandeiro o valor real sería “transformar o produto, non só saber facer briks” e entende que “o futuro debera orientarse a que as industrias e as cooperativas do sector se esforzasen por facer os derivados que está demandando a xente”.

70 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_naGranxa_mosqueraVaamonde_galego_02.indd 70

17/12/2018 19:58

PROGRAMA DE CRUZAMIENTO

La alternativa rentable

ÚNICO

programa de cruzamiento

PROBADO en el mundo

Alan y Ben Andersen

SEAGULL BAY Idaho (EE. UU.)

2.200 vacas ProCross en ordeño Criadores de Supersire, Headliner, Silver...

www.procross.info Para más información: www.procross.info www.procross.info Para más información: www.procross.info Distribuido en España por Global Genetics

Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785 | Noel Balsa: 619 760 916 Distribuido en Galicia por SERGEGA | Manuel Reixa: 610 526 785

vacapinta006_proCross_galego.indd 71

Telf: 91 637 34 78 | E-mail: procross@globalgenetics.es

18/12/2018 01:23

Nuevos equipos GEA en Valle de los Pedroches

gea.com

La ganadería El Cruce, situada en la localidad cordobesa de Añora, acaba de renovar sus instalaciones y ha contado para ello con la mayor tecnología que GEA tiene en el mercado. Ha instalado una sala rotativa de 40 puntos, un sistema de flushing automático para el lavado de la sala de espera y un nuevo sistema de limpieza con arrobaderas. Miguel Rodríguez, uno de sus socios, nos cuenta su experiencia tras este cambio.

MIGUEL RODRÍGUEZ FERNÁNDEZ Explotación: El Cruce (Añora, Córdoba) Animales en total: 500 Vacas en producción: 250 Media de producción: 35 litros/vaca/día Número de ordeños: 2 Grasa: 4,08 % Proteína: 3,45 % RCS: 180.000

¿Qué sala tenían antes de instalar la rotativa? Teníamos una 2x10 de espina de pescado sin salida rápida y tardábamos unas cuatro horas y media en ordeñar. ¿Por qué se decidieron a cambiar de sala? Optamos por hacer algo para tardar menos en el ordeño. Estuvimos pensando en paralelas, barajando la opción de los robots y también viendo las rotativas para planificar qué nos encajaba mejor en la familia. Viajamos a Barcelona, primero yo y luego mi hermano pequeño y mi hija, para ver la rotativa y nos decidimos por ella, pues estábamos todos de acuerdo en esa decisión. ¿Por qué optaron por este modelo? Nos decidimos por la de 40 puntos porque se adaptaba a nuestras necesidades y a lo que podíamos crecer. Si llegamos algún día a los 400 animales en ordeño, lo haríamos en unas dos horas. Pensamos siempre en que el ordeño no fuese un peso como lo era antes. ¿Cómo planificaron el proceso de cambio de la sala que tenían a esta rotativa? Las vacas no sé si se han vuelto a acordar de la sala antigua, pero nosotros no nos hemos vuelto a acordar. Los animales se adaptaron muy bien. El primer día hicimos como un corral con cancillas donde metíamos cuatro o cinco vacas y las íbamos empujando para que no diesen vuelta en la sala de espera. La verdad es que la adaptación fue muy buena. Ya el primer día pasamos de tardar cuatro horas y media a tardar dos horas y media. En cosa de tres o cuatro días el 95 % de las vacas entraban solas.

De derecha a izquierda, Miguel Rodríguez y Manuel Rodríguez, dos de los socios, junto a dos familiares, Miguel y Juan Antonio

¿Qué diferencias notaron con el cambio? Sobre todo en la calidad de vida. Pasar de tardar cuatro horas y media a tardar una y media… El cambio fue abismal. Estamos seis horas diarias menos ordeñando. Mi hermano y yo, que éramos los que ordeñábamos siempre en la espina de pescado, notamos más ese cambio porque aquí el ordeño se hace mejor, allí estábamos metidos en un foso y aquí tienes más espacio, estás más amplio y a la luz del día. Tardas una hora y media, pero como si fuera en aquella media hora. ¿Por qué se decidieron por GEA? Principalmente por el servicio que tienen en esta zona, ni porque sea mejor ni porque sea peor, sino por el servicio. Porque los llamas y a la media hora están siempre dispuestos. ¿Tienen más equipamientos GEA? Si. Hemos puesto un flushing para la limpieza de la sala de espera. Antes la limpiábamos con manguera y ahora en cosa de un minuto está toda la sala de espera limpia. Las arrobaderas también las hemos puesto con GEA y todo el equipamiento de la nave, tanto cornadizas como cubículos. Está todo hecho con GEA. De cara al futuro, ¿piensan en crecer más? Nosotros en principio queremos llegar a unas 400 vacas en ordeño. Tenemos relevo generacional, yo tengo una hija a la que le gusta mucho esto y a mi hijo y a mis sobrinos, también. Por eso nos decidimos por montar esto, para que ellos tuviesen mejor calidad de vida.

EN VÍDEO

VP007_publirreportaxe_gea.indd 72

18/12/2018 18:34

José Luis Sánchez, a la derecha, con Juan Manuel Alpiste, delegado de posventa de GEA Farm Technologies en el sur de España

JOSÉ LUIS SÁNCHEZ Delegado comercial de GEA Farm Technologies para el sur de España

¿Por qué habéis recomendado esta sala para El Cruce? Todo empieza cuando Miguel, uno de los hermanos de ganadería El Cruce, nos llama a José María Díaz Cobos, nuestro distribuidor en Valle de los Pedroches, y a mí. Nos reunimos con él y con sus hermanos y vemos la posibilidad de montar una instalación de ordeño nueva para su granja. Ellos a priori pensaban en una sala de ordeño paralelo 2x20 o 2x24, estaban dudando, y después de valorar varias opciones, nosotros les ofrecimos hacer un viaje por Cataluña y por Ávila para visitar varias explotaciones con la máxima tecnología que teníamos. Vieron rotativas, rotativas de alto rendimiento, rotativas de 60, de 40 y después de hacer esos viajes, hablaron entre ellos, valoraron todas las propuestas y al final decidieron montar esta instalación: una sala rotativa Autorotor Performer de 40 plazas con el foso subterráneo Subway, con un montaje americano. Una sala de ordeño con la mayor tecnología de la que dispone ahora mismo GEA Farm Technologies en el mercado.

VP007_publirreportaxe_gea.indd 73

Además de la sala, ¿habéis instalado algún equipamiento más? A parte de la sala rotativa se ha buscado automatizar todo el trabajo del día a día en la explotación. Por un lado, se ha instalado un sistema de flushing automático en la sala de espera para que ellos no tengan que lavarla manualmente con una manguera, es decir, accionando un simple botón, abren un mecanismo que, con una bomba de flushing, hace una riada de agua y se lleva todos los excrementos de la sala de espera a una recogida en el fondo de la sala. Además, hemos montado también un sistema de arrobaderas que limpian los pasillos de las vacas y llevan el estiércol al final de la nave, a un canal transversal que lo dirige a un foso en el que hay instalado un agitador, una bomba que subministra el purín a un separador de estiércol para realizar una separación sólido-líquido. El sólido lo procesan por un lado y el líquido lo utilizan para riego o para almacenarlo en la sala de flushing y volver a lavar la sala de ordeño con esa agua ya separada. Con todo ello, esta explotación de vacas de leche es, ahora mismo, una de las explotaciones con mayor tecnología de GEA de España y, por supuesto, tiene la sala de ordeño más grande y con mayor tecnología que hay en toda Andalucía. Creemos que hemos instalado una sala de ordeño que puede satisfacer las necesidades del cliente a día de hoy y dentro de un montón de años.

Sistema de flushing automático en funcionamiento

18/12/2018 18:34

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Da morfoloxía á xenómica Este artigo está baseado no relatorio que leva o mesmo nome, impartido nas I Xornadas Técnicas celebradas en Dos Torres (Córdoba) o pasado 19 de outubro dentro da programación da XI Feira de Gando Frisón Usías Holstein, organizadas pola Asociación de Frisona Dos Torres (Afrido). José Antonio Jiménez Xefe do Departamento Técnico de Conafe

INTRODUcIÓN

s caracteres morfolóxicos son unha parte importante do programa de mellora xenética do vacún leiteiro en España. O progreso xenético, especialmente naqueles relacionados co ubre, foi extraordinario e grazas ao incremento no progreso anual que supuxo a posta en marcha da selec-

ción xenómica, os relacionados coas patas, incluída a saúde podal, tamén están a mellorar de forma notable. Hoxe quizais o obxectivo sexa manter no rango óptimo aqueles caracteres de óptimo intermedio como a colocación e a lonxitude de tetos, de especial importancia nas explotacións con robot de muxido. Para iso contamos coas valoracións xenómicas e ferramentas como o programa de apareamentos Conafemat. Por suposto, a base segue a ser a cualificación morfolóxica, da cal sae toda a información coa que podemos traballar posteriormente.

A IMPORTANCIA DA MORFOLOXÍA NOS PROGRAMAS DE MELLORA Sempre existe controversia sobre o papel da morfoloxía nos programas de mellora, que caracteres son importantes, se é que o son, e canto. Para tratar de responder á pregunta pódense observar os datos que aparecen na figura 1, os cales relacionan as cualificacións finais das vacas nadas nos anos 2000 e 2010 respecto dos partos e a produción vitalicia desas mesmas vacas. A gráfica reflicte, por exemplo, que entre as vacas MB e as R nadas en 2010 hai unha diferenza de máis de 10.000 quilos de leite ao final da súa vida. Por tanto, parece lóxico pensar que utilizar a información da cualificación como predictor da lonxevidade segue a ser unha ferramenta que axuda ao programa de selección.

74 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialXenetica_conafe_galego.indd 74

18/12/2018 19:43

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

PARECE LÓXICO PENSAR QUE UTILIZAR A INFORMACIÓN DA CUALIFICACIÓN COMO PREDICTOR DA LONXEVIDADE SEGUE A SER UNHA FERRAMENTA QUE AXUDA AO PROGRAMA DE SELECCIÓN

Figura 1. Produción vitalicia e cualificación final das vacas nadas nos anos 2000 e 2010 Produción vitalicia (miles) 40

2000

2010

o 20 % de fillas que non presentan o defecto identificado polos cualificadores nas nais (figura 2).

Figura 2. Porcentaxes de fillas de vacas con tetos xuntos que manteñen o defecto da súa nai, corríxeno ou presentan o defecto contrario en función do nivel xenético do touro co que foron apareadas

30 25

CAMBIOS QUE TROUXO A XENÓMICA

20 15 10 5 0

Con todo, é paradoxal que en ocasións se escoitan comentarios en contra desta tecnoloxía á hora de buscar a excelencia morfolóxica mediante o xenotipado de xatas; para este respecto, hai que lembrar que as valoracións non distinguen entre sexos e, por tanto, son igual de fiables e de boas preditoras en ambos.

Cualificación final

Hai que ter en conta tamén a importancia de caracteres como a colocación de tetos, especialmente en granxas con robot de muxido, así como o feito de utilizar programas de apareamento baseados en avaliacións xenéticas deste carácter, os cales permiten obter diferenzas de ata

Así mesmo, cabe destacar que as ganderías que participan en concursos están a utilizar máis touros xenómicos que a media, seguramente debido á boa fiabilidade das probas xenómicas para estes caracteres, por mor da gran cantidade e calidade de datos históricos dos que parten as devanditas avaliacións.

Debemos incidir nos cambios que teñen lugar na selección de sementais por parte dos centros de inseminación, onde o 100 % son analizados previamente. Desta avaliación despréndese que a idade dos pais e nais destes touros diminuíu e na actualidade a práctica totalidade son fillos de pais e nais con pouco máis de dous anos. O uso de touros novos en España está ao redor do 62 % de uso de touro xenómico.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 75

vp007_especialXenetica_conafe_galego.indd 75

15/12/2018 17:54

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

As tendencias xenéticas (figura 3) mostran como tras a chegada da xenómica o progreso se acelerou notablemente e son os caracteres de produción e os funcionais os que experimentaron cambios máis notables. Dentro dos caracteres morfolóxicos, a maior diferenza radica nos relacionados coas patas. En relación coa tendencia xenética, atópase o incremento da consanguinidade, que, a pesar de acelerarse nos últimos anos, é unha circunstancia que a raza pode afrontar grazas aos novos coñecementos sobre caracteres xenéticos vinculados á consanguinidade e ao uso de bos programas de apareamento, como o Conafemat, que inclúan esta información e estimacións correctas da consanguinidade.

A RECOLLIDA DE INFORMACIÓN DE CALIDADE É AGORA E SEMPRE O MOTOR SOBRE O QUE SE ASENTA TODO PROGRAMA DE MELLORA

vacas. Nas Xornadas presentáronse resultados das primeiras ganderías que comezaron a xenotipar e de como hoxe o progreso xenético grazas ás decisións sobre as femias supera ao progreso, debido aos machos nas ganderías, que están a utilizar a información xenómica na toma de decisións.

Figura 5. Tendencia xenética para o índice Imeg Dos Torres expresado en € das ganderías do proxecto Dos Torres e do resto das ganderías de Córdoba 370 360

350 323

330 310

302

290 270 250

275 2016

1991

Figura 4. Medias de produción de leite e proteína e cualificación morfolóxica para profundidade de ubre e colocación de tetos posteriores en función do valor xenómico directo (predición)

1995

1999

2005

Femias

2011

2017 No

Figura 3. Tendencia xenética do ICO por ano de nacemento dos machos e femias españois 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0

321

299

2017

Machos

2018 Proxecto Dos Torres

Por último, no citado encontro comentáronse algúns datos sobre as novas valoracións xenómicas de facilidade de parto tanto tradicionais coma xenómicas, facendo fincapé na importancia da boa recollida de datos para mellorar a fiabilidade destas e, por tanto, o menor risco de que un touro cambie a súa proba. A día de hoxe se consideramos un touro de parto fácil aquel con menos dun 5 % de partos problemáticos en xovencas, o valor xenómico a esixir sería de 115 puntos.

CONCLUSIÓN A evolución do servizo de xenotipado de femias continúa a medrar, como o reflicte o dato de agosto de 2018, que superou as 10.000 femias xenotipadas en todo 2017.

QUE RECIBIMOS CANDO XENOTIPAMOS E PARA QUE SERVE Os gandeiros reciben información sobre o que están xenotipando na actualidade, as valoracións, o significado de cada valor, as novidades respecto de identificación de puntos débiles e recomendacións, a utilidade da xenómica e a relación entre as predicións xenómicas e os resultados produtivos e morfolóxicos das

TENDENCIA XENÉTICA EN DOS TORRES (CÓRDOBA) O proxecto de xenotipado e tranferencia de embrións comezou en Dos Torres hai un par de anos, que incluíu un índice de selección propio. Os resultados das primeiras xatas nadas de este proxecto demostran que as ganderías participantes no seu conxunto incrementaron o seu progreso xenético sobre o resto da provincia en produción, tipo, funcionalidade, o índice ICO e, por suposto, no índice Imeg Dos Torres, que, ao estar expresado en euros de beneficio por vaca e ano, permite concluír que o potencial das granxas do proxecto é hoxe 40 € por vaca e ano, superior á media de Córdoba (figura 5).

A recollida de información de calidade é agora e sempre o motor sobre o que se asenta todo programa de mellora. O resto das tecnoloxías como a inseminación, transferencia de embrións, incluso a xenómica só son ferramentas para acelerar o progreso, pero este só se logra con base na recollida de datos de calidade.

76 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialXenetica_conafe_galego.indd 76

15/12/2018 17:54

Ctra. Valdefresno, 2. Corbillos de la Sobarriba. Leรณn Tl. +34 987 213 172

www.genex.es vp007_publicidade_gemex.indd 77

18/12/2018 01:25

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Novos obxectivos de selección xenética Facemos un repaso polos diferentes criterios de selección que se foron primando para a mellora xenética da raza Holstein e avanzamos os factores que están collendo cada vez máis peso nesta materia. Fernando Rego López1, José Luis Méijome Blanco2 Técnico de apareamentos de Africor Lugo 2 Técnico de apareamentos de Africor Pontevedra

e facemos un repaso rápido pola evolución da raza Holstein, dende os inicios ata os nosos días, dámonos conta de que pasou de ser unha raza de dobre aptitude, de leite e de carne, a ter unha marcada aptitude láctea. Os primeiros obxectivos de selección orientáronse a conseguir que estas vacas desen máis cantidade de leite e que, ao mesmo tempo, fosen máis persistentes, é dicir, que prolongasen a súa lactación o máximo tempo posible. Coa selección xenética fóronse escollendo os animais para que cada vez fosen producindo máis e máis leite. Así, hoxe en día temos frisonas que, unha vez que paren e empezan

a lactación, soben a picos de produción inimaxinables hai trinta anos e poden dar leite durante máis de dous anos sen volver a parir. Iso é o que chamamos persistencia na lactación, unha das características que cremos que máis cambiou desde o principio ata agora en canto á produción de leite. Unha vez que os animais foron capaces de producir unha cantidade considerable de leite, a selección fixouse noutros obxectivos: na produción de sólidos, de graxa e de proteína, e despois na mellora de todos os trazos de tipo, ubres, patas, estrutura e capacidade. Desde que conseguimos que as vacas se parecesen cada vez máis a ese prototipo ou morfotipo, animais moi produtores de leite e de calidades, cuns ubres moi fáciles de muxir, con patas que os aguantasen durante moito tempo

e cunhas estruturas sólidas, as inquietudes xiraron cara aos caracteres funcionais. É dicir, déronse conta de que as vacas non só duraban máis por ter boas estruturas e producir máis, senón que había algo a maiores. Dous animais poden ter bos ubres, boas patas e ser igual de produtores e, en cambio, un ser capaz de reproducirse mellor que o outro ou ser menos propenso a padecer enfermidades.

OS CARACTERES FUNCIONAIS A propia evolución do noso índice, do ICO, foi cambiando. Referencia en tipo foron sempre Canadá ou Italia; en produción, EE. UU. ou Francia, e España navegou no medio desas dúas correntes. Primeiro, os que máis peso tiñan eran os caracteres de produción; despois colleron moita forza os de tipo –ubres, patas e estrutura–, e agora, están en alza os caracteres funcionais ou de saúde. Tanto recontos celulares como lonxevidade como días abertos son criterios que gañan importancia, sobre todo, pola súa maior fiabilidade, pois nas granxas de hoxe recóllese máis información e isto favorece a credibilidade dos datos que nos aportan.

78 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_especialxenetica_apareamentos_galego.indd 78

18/12/2018 00:09

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

No caso dos recontos de células somáticas non se busca nada novo. Selecciónanse os animais con recontos celulares baixos para evitar problemas de mamites, pois é unha das enfermidades máis importantes e que máis cartos fai perder nunha raza de produción leiteira, e desbotar cantidade de leite. O que se ten moi en conta é que entre o RCS e a velocidade de muxido hai unha relación perigosa, a cal nos fai pensar que un carácter afecta negativamente ao outro. Se buscamos vacas con moi bos datos para os RCS, teremos que contar con que, polo xeral, son animais con peores datos para a velocidade de muxido e se perseguimos animais con alta velocidade de muxido, adoitan ter peores datos de RCS, máis altos. A causa desta relación ten a súa orixe en que unha vaca que se moxe moi fácil verte máis o leite nas camas e, de aí, o incremento no reconto de células somáticas. Ante isto, á hora de seleccionar os touros debemos buscar un equilibrio entre os RCS e a velocidade de muxido. Se poñemos o foco na lonxevidade, é certo que o ideal de vaca nos últimos anos cambiou moito. Antes buscabamos animais moito máis altos, con moita máis profundidade de costela. Esa altura viña pensada para favorecer a profundidade do ubre e para que estivera o máis separado do chan posible, pero hoxe en día ese criterio de selección mudou. Para sistemas intensivos, con vacas estabuladas, os animais máis altos e máis grandes ocasiónannos maiores problemas de manexo no día a día, co cal se producen moitas máis baixas. Hai que ter en conta o manexo de cada explotación; pero en igualdade de condicións,

os animais máis grandes sempre se mancan máis nos cubículos, son máis complicados de manexar, máis difíciles de montar cando están en celo… É un criterio de selección que nos vai influír moito na lonxevidade dos animais, por isto agora non se buscan exemplares tan altos, senón tamaños medios con costelas abertas para que produzan leite, sen tanta estatura. Outro dos caracteres funcionais cos que traballamos, con cada vez maior importancia, é a fertilidade das fillas, que ten tamén moita relación coa produción de leite. En xeral é moi difícil encontrar touros cunha produción de leite moi alta e con moi bos datos para días abertos ou para fertilidade de fillas. Coma nos outros casos, debemos conseguir un equilibrio entre os dous índices, pois aínda que é verdade que é difícil conseguilo, é posible lograr altas producións con bos datos de fertilidade. Cremos que é un criterio ao que lle debemos dar moita prioridade porque pode facer ganar moitos cartos nas explotacións. A facilidade de parto foi un punto que se revisou sempre pensando, sobre todo, nas xovencas e agora mesmo estanse tendo en conta xa dúas facilidades de parto, a facilidade de parto directa, propia do touro, e a facilidade de parto das fillas. No entanto, cremos que, segundo van avanzando as liñas da selección xenética, este parámetro vai perder un pouquiño de peso porque as xovencas deberíanse inseminar con seme sexado, co que xa se minimizaría o risco da facilidade de parto, todos sabemos que as femias nacen con menor peso que os machos, iso facilita o parto das vacas primíparas.

A tendencia na actualidade fai que se primen as calidades, sobre todo en canto ás proteínas

SELECCIÓN POR CALIDADES Aínda que si se segue seleccionando por produción, a tendencia na actualidade fai que se primen as calidades, sobre todo en canto ás proteínas. As caseínas lácteas podémolas dividir, no referente á selección, en betacaseínas e kappacaseínas. O importante é que cada explotación teña claro o seu obxectivo e seleccione con base nesa dirección. Tanto é así que, por exemplo, a xente que se dedique á produción de leite para a industria queixeira interesaralle máis seleccionar pola kappacaseína, que vai ser a que lle inflúa no rendemento queixeiro. A outros gandeiros cuxa explotación estea dirixida á produción de leite líquido pode ser que lles interese que o seu leite sexa A2A2. Polo momento, que saibamos, non existe ningunha base científica que confirme as bondades deste leite, pero si se cre que é máis dixerible pola maioría dos consumidores e é unha tendencia que xa está sendo efectiva noutros países como EE. UU. ou Australia, onde si se está envasando leite A2A2.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 79

VP007_especialxenetica_apareamentos_galego.indd 79

18/12/2018 19:43

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Deberiamos ter en conta estes mesmos caracteres vía femia

FUTURO ACORNE

O xene acorne cremos que é un plus. Está claro que non debemos escoller un touro só porque sexa acorne ou non, pero se un semental acorne nos cumpre no resto de características, por que non escollelo. Iríamos fixando este xene na poboación de vacas e no futuro poderiamos chegar a ter todos os animais sen cornos. É unha ferramenta que nos axudaría no manexo e quen sabe se algún día pode chegar a prohibirse a práctica do descornado.

NOVOS FACTORES Outros caracteres que se están empezando a introducir son o de saúde podal, o de condición corporal, o de eficiencia alimentaria e os recesivos. En canto á saúde podal, Conafe xa empezou a publicar datos e será un índice que nos indicará a capacidade dos animais para non ter coxeiras e ser menos propensos a enfermidades nos pés. No tema da condición corporal, a tendencia de selección tamén mudou moito nos últimos anos. Antes buscabamos animais moi angulosos, con costelas limpas e finas despois do parto, e agora posiblemente non se busquen esas costelas tan profundas e tan limpas. Non interesan eses animais que perdan tantos quilos, que se descarnen tanto despois dos partos, senón máis ben que manteñan a condición corporal, pois crese que hai unha certa relación destes

datos coa fertilidade. As vacas que se descarnan menos despois do parto, que teñen menor perda de condición corporal, son animais con mellores datos de fertilidade. Para a eficiencia alimentaria de momento non temos datos moi fiables, pero si que se comeza a pensar nos quilos de materia seca que ten que comer un animal para unha determinada produción. As vacas máis grandes, con maior capacidade, necesitan comer moitos máis quilos de comida, de materia seca, para dar unha produción similar a unha vaca de menor tamaño que ten un índice de conversión máis alto. Por último, falaremos dos caracteres recesivos. Son datos que se teñen en conta dende hai anos, pero debido aos problemas de consanguinidade estanse descubrindo cada vez máis. Falamos do CVM, do pé de mula, do BLAD… Estes en concreto xa quedaron un pouquiño esquecidos porque nos criterios de selección dos touros a meter nos centros xa se foron evitando, pero cada vez se están descubrindo máis e fálase deles como haplotipos. Coñécense coas letras HH e logo cada un leva o seu número, agora mesmo hai ata HH5 máis o do colesterol e están dando a coñecer xa o 7 e o 8. Afectan principalmente á fertilidade ou á mortalidade embrionaria, pero a día de hoxe a porcentaxe de animais con eses caracteres debería ser moi baixiña. Ademais, temos que ter en conta que son caracteres

recesivos, para herdarse teñen que estar presentes na vía materna e na paterna, polo tanto, se o evitamos por algunha das dúas vías, xa non teriamos que ter problemas. O máis fácil é seleccionar touros que non sexan positivos a haplotipos, con que o touro sexa negativo xa aseguramos a saúde da cría. A outra opción é xenotipar as nosas femias para saber onde estamos e que é o que temos. Para finalizar queremos apuntar que a maioría dos gandeiros se fixa nestes caracteres obxectivos de selección cando escollen os touros, pero tamén deberiamos ter en conta estes mesmos caracteres vía femia. O grande avance xenético nas ganderías ven de seleccionar as mellores vacas como reprodutoras, se ben estase a criar das vacas que empreñan e traen femia, sen reparar no valor xenético delas. A falta de recría para repoñer animais fai que moitas veces se recríe das peores vacas. O que hai que entender é que se criamos só das mellores vacas para os caracteres que comentamos, teremos unha recría que producirá moito leite, nos durará máis tempo, será menos propensa ás enfermidades e, polo tanto, necesitaremos repoñer menos animais, o que á súa vez nos permitirá ser aínda máis esixentes coas vacas seleccionadas como reprodutoras. A maiores debemos contar tamén coas solucións que nos ofrece a xenómica, unha ferramenta que nos vale para identificar, sobre todo a nosa recría, e non traballar con animais que nos poidan dar problemas o día de mañá. Cada vez temos máis ferramentas para orientar a selección xenética a cada tipo de negocio e non debemos desbotar as oportunidades que nos achega cada unha delas.

80 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

VP007_especialxenetica_apareamentos_galego.indd 80

18/12/2018 19:44

LOUXOR

H2E

IZNOGOOD X DT BENITO X MAN O MAN

« LA CONFIRMACIÓN DE UN CAMPEÓN »

HOLSTCIEENIN CY, HIGH EFFI

RELIABLE GENETICS FOR YOUR FUTURE

EL 46% DE LAS HEMBRAS FRANCESAS CON ISU > 200 SON HIJAS SUYAS HYACINTHE madre de LOUXOR y JACTIVE

G SOLDI

LOUXOR

¡SOBRESALIENTE!

SALUD DE LA UBRE +2.4

GRASA % +0,20

REPRODUCCION +1.8

PROTEINA % +0,23

LONGEVIDAD +2.3

A2A2

EVOLUTION IBERICA - Maragatos, 75 - 49600 BENAVENTE evolution@evolutioniberica.es +34 980 63 04 97 vp007_publicidade_evolution.indd 81

18/12/2018 00:10

SHIMMER*RC Salvatore x Rubicon x Cashcoin

+932 +2835 2,49 2211lbs NM$

TPI

TIPO

LECHE

3ª Madre: Dymentholm Sunview Sunday VG87

NM$

TPI

LECHE

#PRO

#GRA

% PRO

%GRA

FIAB.PROD.

SCS

DPR

HCR

CCR

TIPO

FIAB. TIPO

UBRES

PATAS

COMP. CORP.

NM$

+932

+2835

+2211

+66

+80

+0,00

-0,01

76%

+6,4

+2,65

+1,7

+3,0

+3,3

2,49

74%

2,37

2,03

0,02

+865

ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 - Madrid Email: EMEA-ABS-Progenex@genusplc.com Teléfono: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 25 00 spain poster final.indd 1

vp007_publicidade_progenex.indd 82

20/12/2018 11:40

HONDA

Lylas x Montross x Epic

+865 +2801 2,28 +2,8 NM$

TPI

TIPO

DPR

Abuela: Cookiecutter Epic Hazel - ET EX91

OMP. ORP.

NM$

TPI

LECHE

#PRO

#GRA

% PRO

%GRA

FIAB.PROD.

SCS

DPR

HCR

CCR

TIPO

FIAB. TIPO

UBRES

PATAS

COMP. CORP.

+865

+2801

+1699

+61

+70

+0,03

+0,02

79%

+6,1

+2,66

+2,8

+3,1

+3,8

2,28

77%

2,72

2,05

-0,26

20/12/2018 11:30:56

vp007_publicidade_progenex.indd 83

20/12/2018 11:40

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Como conseguir un 30 % de taxa de preñez de 21 d en vacas de alta produción en lactación Neste artigo abórdanse as diferentes estratexias e protocolos que nos permiten obter maiores taxas de preñez en vacas en lactación, para o cal o papel dos veterinarios e un bo manexo por parte dos gandeiros se converten en elementos clave. Antonio Jiménez Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

TAXA DE PREÑEZ DE 21 DÍAS

taxa de preñez de 21 días é o principal índice de eficiencia reprodutiva: é a eficiencia coa que conseguimos xestacións do total que poderiamos lograr nun tempo determinado. É o resultado de combinar a taxa de inseminación e a taxa de concepción, e pódese calcular teoricamente como o produto de ambas. A nivel informático calcúlase como o número de vacas que quedan xestantes do total de vacas elixibles, cada 21 días. Unha vaca é elixible se

pasou o período de espera voluntario, non estaba xestante durante o período de cálculo e non estaba clasificada como “vaca para eliminar” no mesmo período. Aínda que o costume máis estendido foi avaliar a taxa de preñez de 21 d só en vacas adultas, esta taxa é un índice válido tanto para vacas adultas como para xovencas nulíparas, nas cales o período de espera voluntario será o tempo en meses ou días no cal se consideran elixibles para inseminar. Así, podemos considerar unha boa taxa de preñez por riba do 20 % en vacas e dun 35-40 % en xovencas. Neste texto referirémonos só ás estratexias que permiten conseguir altas taxas de preñez (maiores de 20, e mesmo 30 %) en vacas en lactación. Se a eficiencia reprodutiva a partir do período de espera voluntario (taxa de preñez) é alta, non só lograremos que algúns índices como a media de días abertos estean nos valores óptimos, senón que lograremos algo máis importante: que unha maior proporción de vacas estea próxima a eses valores.

84 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialXenetica_ceva_galego_02.indd 84

18/12/2018 22:09

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

A pesar de que a taxa de preñez é o mellor índice para avaliar a eficiencia en conseguir xestacións, tamén ten algunhas limitacións: pode ter moita variación (sobre todo en explotacións pequenas) e está loxicamente influído polo número de vacas que introduzamos no sistema como “vacas para eliminar”. Tamén hai que considerar que normalmente se calcula co primeiro diagnóstico de xestación, sen incluír a confirmación, polo que debemos ter en conta que teremos certa perda de eficiencia reprodutiva ligada ás perdas de xestación. Unha limitación moi importante é que a taxa de preñez de 21 d (se se avalía por data de calendario) considera como vacas elixibles dunha mesma forma as vacas paridas de pouco tempo ou de moito, co que non nos informa da eficiencia reprodutiva durante os primeiros ciclos despois do período de espera voluntario. Por iso é conveniente avaliar tamén a taxa de preñez de 21 d por días en leite, xa que o feito de conseguir unha alta taxa de preñez de 21 d nos primeiros ciclos despois do período de espera voluntario é moito máis importante que nos seguintes, xa que haberá máis vacas que quedan xestantes cando queremos. Aínda así, é necesario ter un sistema de reinseminación rápido e eficiente, coas inseminacións dos celos de retorno e das resincronizacións de vacas diagnosticadas baleiras. Conseguir boas altas taxas de preñez a partir da primeira inseminación segundo aumentan os días en leite é tamén moi importante e é necesario entender o seu peso relativo fronte á taxa de preñez a poucos días en leite: o aumento da eficiencia repro-

OS SISTEMAS INTENSIVOS DE MANEXO REPRODUTIVO QUE INCORPORAN ESTRATEXICAMENTE PROTOCOLOS DE FERTILIDADE AUMENTAN TANTO AS TAXAS DE INSEMINACIÓN COMA AS DE CONCEPCIÓN

dutiva irá tendo progresivamente menos impacto en reducir os días abertos da explotación, pero seguirá a ter un impacto importante na proporción de vacas baleiras segundo aumentan os días en leite. Esta diminución da proporción de vacas baleiras segundo aumentan os días en leite diminuirá o número de vacas que fan lactacións ou secados máis longos do desexado e potencialmente diminuirá o número das eliminadas por infertilidade.

PROTOCOLOS DE FERTILIDADE E O SEU USO ESTRATÉXICO NO MANEXO REPRODUTIVO DA EXPLOTACIÓN O desenvolvemento do protocolo Ovsynch hai xa máis de vinte anos foi moi valioso para as explotacións de vacas de leite a nivel mundial, xa que permitiu aumentar a taxa de inseminación, aínda que non produce taxas

de concepción mellores que o celo natural. De feito, é habitual ter resultados de 30 % ou menos con este sistema. Desde a súa creación ata agora desenvolvéronse modificacións do Ovsynch que permiten aumentar notoriamente a taxa de concepción. En resumo, algunhas destas modificacións son: • Uso dun dispositivo intravaxinal de proxesterona • Uso de dúas doses de prostaglandina separadas 24 h • Presincronización con tratamentos previos ao Ovsynch (PresynchOvsynch, Dobre Ovsynch, G6G) • Avaliación de presenza/ausencia dun bo corpo lúteo o día da aplicación da primeira prostaglandina. As vacas sen bo corpo lúteo non continúan o Ovsynch e son tratadas con dispositivo de proxesterona.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 85

vp007_especialXenetica_ceva_galego_02.indd 85

19/12/2018 10:24

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

PARA OBTER ALTAS TAXAS DE PREÑEZ A PARTIR DA 1.ª INSEMINACIÓN, PODEMOS APOIARNOS NUNHA BOA DETECCIÓN DE CELOS NATURAIS DE RETORNO

Os sistemas intensivos de manexo reprodutivo que incorporan estratexicamente protocolos de fertilidade aumentan tanto as taxas de inseminación como as de concepción e, por tanto, permiten conseguir taxas de preñez de 21 d sen precedentes en explotacións de vacas de alta produción (Fricke, 2018). Estratexias para conseguir alta taxa de preñez no primeiro ciclo tras o período de espera voluntario (primeira IA) A medición da eficiencia reprodutiva expresada como taxa de preñez de 21 d comeza tras o período de espera voluntario, xa que a partir dese momento é cando desexamos producir xestacións. O uso sistemático dun protocolo de Ovsynch presincronizado (Dobre Ovsynch) e con dúas prostaglandinas ao final, programado ao final do período de espera voluntario, produce unha taxa de inseminación do 100 % nese ciclo, e demostrou maior taxa de concepción que a inseminación a celo observado a mesmos días en leite [1]. Esta estratexia, correctamente aplicada, constitúe un tratamento das vacas anovulatorias de folículos grandes e permite lograr unha taxa de preñez moi alta xusto despois do período de espera voluntario. Desta maneira, con este protocolo ou outros similares, pódese conseguir ao redor dun 40 % de vacas preñadas xusto tras o período de espera voluntario e é posible lograr ao redor dun 70 % de vacas preñadas a 150 días en leite, o cal significa concentrar moitas xestacións xusto nos días en leite nos que queremos que as haxa.

Estratexias para conseguir alta taxa de preñez nos seguintes ciclos (segunda e posteriores inseminacións) Unha maneira sinxela de calcular a taxa de inseminación a partir da primeira inseminación baséase en expresar a taxa de inseminación como a eficiencia relativa de conseguir intervalos entre inseminacións ideais de 21 d, coa fórmula: T.I. = 21/ intervalo medio entre inseminacións. Con esta referencia, se queremos conseguir altas taxas de inseminación a partir da primeira (65-70 %), temos que conseguir intervalos medios entre inseminacións máis próximos a 30-32 que a 40-42. Así, para obter altas taxas de preñez a partir da primeira inseminación podemos apoiarnos nunha boa detección de celos naturais de retorno e, ademais, nunha rápida detección de vacas baleiras por parte do veterinario, cunha resincronización tamén rápida e o máis eficiente posible. É neste punto onde ten moita importancia o uso estratéxico dun protocolo de fertilidade que non sexa demasiado longo.

o sistema 30:30 Desenvolvido en 2015, e publicado en Theriogenology en 2018, este programa recibe ese nome porque permite conseguir un 30 % de taxa de preñez de 21 días en explotacións de 30.000 libras de leite por vaca (13.500 quilos por vaca e ano). Resúmense a continuación os compoñentes do programa: Clave 1: inseminar as vacas dunha maneira intensiva ao final do período de espera voluntario. Cunha primeira inseminación sistemática a tempo fixo conseguiremos un 100 % de vacas inseminadas, sen dispersión da primeira inseminación, xusto cando decidamos, incluíndo as que se atopaban anovulatorias con folículos grandes. As explotacións que realizan esta estratexia, xeralmente aumentan o seu período de espera voluntario, programando as inseminacións ao redor dos días 70-76, ou mesmo 80-86. Clave 2: incrementar a fertilidade na primeira inseminación artificial. Co uso do protocolo Dobre Ovsynch con dúas prostaglandinas ao final, están a reportarse taxas de concepción a primeira inseminación do 40-50 % (figura 1).

Figura 1. Sistema 30:30. Protocolo de primeira inseminación Dobre Ovsynch con dúas prostaglandinas ao final Luns

Martes Mércores Xoves Venres

Sáb Dom

GnRH PGF2α GnRH GnRH PGF2α PGF2α

(tarde) GnRH

Clave 3: identificar as vacas non xestantes e reinseminalas dunha maneira intensiva. As vacas que non quedan xestantes e non son inseminadas en celo nos retornos deben ser diagnosticadas como baleiras e resincronizarse para ser inseminadas de novo canto antes. Clave 4: incrementar a fertilidade na resincronización de vacas baleiras. Neste programa adminístrase unha dose de GnRH 7 días antes do diagnóstico de xestación a todas as vacas que están propostas para ese diagnóstico (a día 25 postinseminación no programa orixinal) [2]. Ese inicio do Ovsynch 7 días antes do diagnóstico ten moitas vantaxes: a primeira é que loxicamente se gañan 7 días nas resincronizacións. Outras vantaxes moi importantes son o feito de que permitirá inseminar a tempo fixo as vacas diagnosticadas baleiras 3 días despois do diagnóstico, sen a incerteza da detección de celos, e que fai coincidir estratexicamente o diagnóstico do veterinario co día da primeira prostaglandina do Ovsynch. Desta maneira o valor da ecografía feita polo veterinario é moito maior, xa que permite diferenciar as vacas baleiras que, por ter un bo corpo lúteo (considerado como maior de 15 mm) ou dous corpos lúteos, continuarán o Ovsynch con dobre prostaglandina, e as vacas baleiras que non teñen un bo corpo lúteo, que seguirán un programa de Ovsynch cun dispositivo de proxesterona e dúas prostaglandinas (figura 2).

86 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialXenetica_ceva_galego_02.indd 86

18/12/2018 19:51

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 2. Sistema 30:30. Protocolo de resincronización Diagnóstico de xestación por ecografía (32 d no programa orixinal) 56 h CL+ (~80 %)

CL (~20 %)

PGF2α

GnRH 56 h

Proxesterona intravaxinal 7d

16h IA

24 h PGF2α

GnRH

Por suposto, é posible acadar altas taxas de preñez (superiores a 20 % e mesmo 30 %) con outros sistemas, sempre baseados en boas condicións das vacas (saúde, alimentación, benestar etc.) e en actuacións intensivas de manexo reprodutivo. O interesante deste programa é que demostrou poder conseguir un 30 % de taxa de preñez dunha forma consistente. Neste sistema requírese un traballo con ecografía e visitas semanais. Aínda que tamén é unha boa opción para as situacións en que as visitas non son semanais, loxicamente neste caso a taxa de preñez será menor á exposta no programa orixinal.

RENDIBILIDADE DO AUMENTO DE TAXA DE PREÑEZ Varios estudos recentes demostraron que o aumento da eficiencia reprodutiva mellora a rendibilidade da explotación (Giordano et al., 2012; Kalantari e Cabrera, 2012; Galvão et al., 2013). Hai que ter en conta que as melloras no beneficio económico seguen a lei dos retornos decrecentes, é dicir, as maiores ganancias conséguense cando a eficiencia reprodutiva inicial é máis baixa. As ganancias económicas por aumento da eficiencia reprodutiva son consistentes nos distintos estudos realizados e móstranse na figura 3.

PGF2α GnRH

Figura 3. Beneficio económico neto por vaca e ano segundo o aumento de taxa de preñez de 21 d. (varios estudos) 240 Beneficio económico neto (dólares/vaca/ano)

GnRH 7 d antes do diagnóstico de xestación

16h

24 h PGF2α

AS MAIORES GANANCIAS CONSÉGUENSE CANDO A EFICIENCIA REPRODUTIVA INICIAL É MÁIS BAIXA

210 180 150 120 90 60 30 0

Taxa de preñez de 21 d Overton, 2001; 2009 Kalantari e Cabrera, 2012 Cabrera, 2012

Galvão et al., 2013 Giordano et al., 2012 Giordano et al., 2011

ELEMENTOS CLAVE: O PAPEL DO VETERINARIO E UN BO MANEXO POR PARTE DO GANDEIRO • Para ter éxito con estes programas deben realizarse nunha explotación con bos índices de saúde, alimentación controlada por un nutrólogo, niveis altos de benestar (que inclúe, entre moitos aspectos, o control do estrés por calor), bo manexo do seme e da inseminación e un bo cumprimento dos protocolos de tratamento. • Así mesmo, este programa é só un modelo de grande eficiencia exposto dunha forma xeral. Á hora de levalo á práctica en cada explotación, as exploracións dos animais e a supervisión do programa deberán ser realizadas por un veterinario. O uso de medicamentos para o control da reprodución debe ser realizado sempre baixo prescrición e control por parte do veterinario, o cal debe ser o responsable do control destes programas.

BIBLIOGRAFÍA

[1]. Santos VG, Carvalho PD, Maia C, CarneiroB, Valenza A, Fricke PM. Fertility of lactating Holstein cows submitted to a Double-Ovsynchprotocol and timed artificial insemination versus artificial insemination after synchronization of estrus at a similar day in milk range. J Dairy Sci. 2017 Oct;100(10):8507-8517. doi: 10.3168/jds.2017-13210. [2]. Carvalho PD, Santos VG, Giordano JO, WiltbankMC, Fricke PM. Development of fertility programs to achieve high 21day pregnancy rates in high-producing dairy cows. Theriogenology. 2018 Jul 1;114:165-172. doi: 10.1016/j.theriogenology.2018.03.037.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 87

vp007_especialXenetica_ceva_galego_02.indd 87

18/12/2018 00:22

SANTIAGO DE COMPOSTELA, 13 Y 14 DE NOVIEMBRE

Ceva organiza un nuevo curso reprodAction sobre actualización en la reproducción del vacuno de leche La gestión de la reproducción ha tenido grandes cambios en los últimos años, por lo que los servicios veterinarios están evolucionando y adaptándose a las nuevas necesidades de sus explotaciones. Ceva, con su campaña reprodAction, sigue apostando por la formación para la mejora de la eficiencia reproductiva. Ceva ha reunido a más de 30 veterinarios los días 13 y 14 de noviembre en un curso de actualización en reproducción del vacuno de leche, el cual ha contado con una parte teórica con información científica actualizada y una parte práctica de análisis de la reproducción en una granja real. En el desarrollo de las jornadas colaboraron ponentes de la cooperativa CLUN, que aportaron una visión integral de la gestión de la reproducción, y de la empresa Lleidavet, que

VP007_publirreportaxe_ceva.indd 88

www.reprodaction.com/es

PRID®DELTA 1.55 g SISTEMA DE LIBERACIÓN VAGINAL PARA BOVINO. Progesterona en dispositivo intravaginal. Composición por disp del ciclo estral en vacas y novillas incluyendo: Sincronización del celo en hembras cíclicas, para ser usado en combinación con una bras no cíclicas, para ser usado en combinación con una prostaglandina y gonadotropina coriónica equina. Contraindicaciones: n inmaduras o en hembras con tracto genital anómalo, por ejemplo freemartins. No utilizar antes de que hayan pasado 35 días desd infección o enfermedad no infecciosa del tracto genital. REACCIONES ADVERSAS (FRECUENCIA Y GRAVEDAD): Durante los siete d suave (es decir inflamación de la pared vaginal) resultando en una secreción vulvar turbia o viscosa en el momento de la retira ningún tratamiento entre la retirada y la inseminación y no afecta a la fertilidad en la inseminación ni a las tasas de gestación. US la lactación. Estudios de laboratorio en ratas y conejos, tras administración de dosis elevadas y repetidas de progesterona, por vía el feto. El uso del medicamento está contraindicado en hembras gestantes. POSOLOGÍA Y VÍA DE ADMINISTRACIÓN: Uso vaginal. 1, insertar un dispositivo en la vagina del animal. El dispositivo intravaginal deberá permanecer colocado durante 7 días. En hembra prostaglandina, inyectada 24 horas antes de extraer el dispositivo. En hembras no cíclicas, debe administrarse una inyección de PGF el momento de la extracción. Los animales deben ser inseminados 56 horas después de la retirada del dispositivo. El dispositivo est 0 días. Presentación: Caja de cartón conteniendo 10 sobres con 1 dispositivo. Caja de cartón conteniendo 100 sobres con 1 dispositi

compartieron experiencias de gestión reproductiva de alta eficiencia. También se contó con la cooperación de la SAT San Vicente de Niveiro, de Val do Dubra, como modelo de Ceva Salud Animal S.A. - www.reprodaction.com/es - ceva.salud-animal@ceva.com - Carabela La Niñ buen manejo, buen trabajo en equipo con el veterinario y excelentes resultados reproductivos. El responsable de Marketing de Rumiantes de Ceva, Alejandro Causapié, dio comienzo al curso detallando la situación de la compañía en el campo de las industrias de la salud animal como líder en reproducción y explicando el compromiso con la formación continua de los veterinarios. La primera ponencia corrió a cargo del director técnico de ganado vacuno de Ceva, Antonio Jiménez, quien revisó las bases fisiológicas y las limitaciones reproductivas de las vacas de leche de alta producción e hizo un repaso de la actualidad científica en cuanto a protocolos de sincronización.

19/12/2018 10:16

Pablo Paz, director del Servicio Veterinario de CLUN, explicó a los asistentes la organización de los diferentes servicios que la cooperativa presta a sus socios. Una parte importante de esa oferta es el servicio de reproducción, que cuenta con un equipo especializado de veterinarios. El veterinario de reproducción y alimentación de CLUN Rubén Laria habló sobre las oportunidades que brinda un buen control reproductivo en transición, cubriendo los principales aspectos (salud, alimentación y bienestar) como puntos de partida para una buena eficiencia reproductiva. A continuación, el director del Servicio de Alimentación de CLUN, Alfonso Gorís, desarrolló las ideas fundamentales para la gestión técnico-económica tanto en vacas adultas como en la recría de novillas de reposición, explicando cómo la reproducción es clave para la rentabilidad de las explotaciones de vacuno lechero. Para finalizar la formación teórica, Daniel Ponté, de Lleidavet, resumió con datos reales las diferentes estrategias que aplican en sus granjas como ejemplo de que se pueden lograr excelentes resultados incluso con la limitación del estrés por calor. VISITA A LA SAT SAN VICENTE DE NIVEIRO El segundo día fue de carácter práctico. Los asistentes visitaron las instalaciones de la SAT San Vicente de Niveiro, socia de CLUN, como modelo de una explotación que logra una eficiencia reproductiva muy alta. Alfonso Gorís fue guiando a sus colegas durante su recorrido por la granja, explicándoles aspectos de alimentación, salud, bienestar animal, etc. y detallando diferentes aspectos sobre el manejo y la gestión de la reproducción. Para terminar el curso, Antonio Jiménez y Alfonso Gorís presentaron los datos productivos y reproductivos de la ganadería de una manera interactiva, con un análisis en profundidad de los diferentes índices que miden la reproducción. El curso reprodAction concluyó con una revisión actual e integral del estado de conocimiento científico, teniendo en cuenta todos los aspectos que se relacionan con la reproducción y, a la vez, con un sentido eminentemente práctico y orientado a la rentabilidad económica.

www.ceva.es VP007_publirreportaxe_ceva.indd 89

¡Entrevista en vídeo!

Antonio Jiménez

Director técnico de ganado vacuno de Ceva

¿Cuál es el objetivo de estas jornadas? En Ceva somos especialistas en reproducción, un campo en el que últimamente han aparecido muchas novedades, y este es un curso con información actualizada sobre reproducción en ganado vacuno lechero. ¿Por qué es tan importante la reproducción en ganado vacuno lechero? Todo el mundo sabe que si se mejora la eficiencia reproductiva, las vacas bajan en días en leche, es decir, vamos a tener más picos y menos colas y se hace más leche en el tanque. No obstante, en este curso hemos abordado otros aspectos, como por ejemplo, que si se mejora la eficiencia reproductiva no habrá tantas vacas que engorden al final de la lactación y también disminuiremos el porcentaje de eliminaciones involuntarias por infertilidad. ¿Qué se puede mejorar para conseguir una gestión reproductiva más eficiente? Lo primero es el bienestar de la vaca, es decir, salud, alimentación y confort. Una vez que tienes bien fundada la base, hay tecnologías reproductivas con cuya aplicación puedes lograr eficiencias reproductivas muy altas. Hablamos de las tecnologías de detección de celos y, además, necesitaríamos tener programas de inseminación a tiempo fijo gracias al uso de tratamientos reproductivos. En cuanto a las herramientas disponibles, ¿ha habido novedades significativas para la gestión de la reproducción del vacuno lechero en los últimos tiempos? Sí, ha habido muchas. Desde el año 1995 que se inventó el OVSYNCH, el GPG que todo el mundo conoce y aplica, han aparecido diferentes novedades que han dado lugar a lo que llamamos protocolos de fertilidad. Se trata de protocolos de sincronización que dan más fertilidad que el OVSYNCH e incluso que el celo natural. ¿Qué balance haces de este curso teórico-práctico? Un balance muy positivo. Yo he visto que la parte del sector de veterinaria de reproducción está muy dinámica, que hay muchas ganas de incorporar todas estas novedades. Ha sido un curso muy interactivo.

19/12/2018 10:15

ECONOMÍA

Indicadores económicos (ISGA) e orzamento de explotación Presento a apk “cowsulting simulador”, unha aplicación para calcular os gastos e os ingresos da nosa granxa de leite, coa cal poderemos realizar de forma sinxela un orzamento que faga o noso negocio viable e, se o resultado é negativo, poder propoñer outros que nos leven a resultados positivos. Manuel Fernández Webmaster de www.cowsulting.com

INTRODUCIÓN

outro artigo (Vaca Pinta, 5, agosto 2018, 126-136) falamos sobre a importancia de coñecer os custos de alimentación e de que para iso é fundamental saber o custo das forraxes, algo que non pode ocorrer se non coñecemos os quilos de forraxe cultivados (Play Store: “cowsulting cubicasilos”). Para cada tipo de actividade económica hai indicadores que explican mellor que outros a rendibilidade do proceso produtivo. Se tivese que elixir o que mellor explica a rendibilidade dunha granxa de vacas de leite, quedaríame con ISGA (ingresos sobre gastos de alimentación, Play Store: “cowsulting simulador”). Definiamos ISGA como o que nos queda para pagar todos os gastos que “non son de alimentación” e podémolo expresar como euros/vaca e día ou en porcentaxe.

Lembremos un exemplo: Necesitamos o prezo ao que cobramos o litro de leite e a produción por vaca lactante e día; por exemplo: produción por vaca lactante e día: 32 litros; prezo do litro de leite: 0,31 €. Como se calcula? • Ingresos por vaca e día: 32 litros * 0,31 €/litro = 9,92 €/vaca/día • Ingresos sobre gastos de alimentación (ISGA): 9,92-5,38 = 4,54 € por vaca e día que me quedan para pagar todo o que “non é alimentación”. • ISGA en porcentaxe: 4,54/9,92 = 45,76 % ou, dito doutra forma, quédame o 45,76 % do que me pagan de leite por vaca e día para pagar todo o que non é alimentación.

Gastos de alimentación por vaca lactante e día* • 1,47+0,462+3,45=5,38 € • 30 kg silo millo *0,049 €/kg = 1,47 € • 11 kg silo herba *0,042 €/kg = 0,462 € • 11 kg penso *0,314 €/kg = 3,45 € *Os custos por quilo son só un exemplo

Soamente ese dato é moi interesante xa que, se nos quedase un 40 % ou menos dos ingresos para pagar o que non é alimentación, é moi difícil que nos saian as contas; o 45 % ou máis sería o ideal. Ás veces, os indicadores e os ratios económicos son moi útiles, pero son difíciles de entender e de facer o seu seguimento: apancamento financeiro, ratio de liquidez, marxe bruta… Todos eles requiren que o gandeiro estea inmerso nun programa de xestión económica, algo que non adoita suceder. Se buscamos en Google a frase “xestión económica vacún de leite” aparecen 345.000 entradas, mentres que se buscamos “xestión económica porcino” aparecen 2.900.000. As iniciativas de xestión de custos máis coñecidas, como Rengrati (15 granxas tipo), IFCN…, engloban un número moi reducido de granxas, se as comparamos coas existentes, polo que é moi difícil que expliquen a realidade, xa que as granxas máis interesadas en facer xestión tamén adoitan ser as que presentan mellores resultados, pois entran no círculo de mellora continua que supón facer xestión con base en obxectivos. Iso fai que ISGA sexa un indicador de máis fácil uso. Dito doutra forma, se non conseguimos ter interese en calcular o noso ISGA, estamos moi lonxe de que nos interese facer xestión con base en obxectivos. Lembremos que para conseguir o ISGA do mes actual só necesitamos tres datos: • prezo do leite • media de produción por vaca lactante • custo de alimentación por vaca e día

90 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_consuvet_galego_02.indd 90

18/12/2018 00:23

ECONOMÍA

Prezo do leite Vén na factura e existe sempre. Media de produción por vaca lactante Aquí xa comeza a haber algún problema, posto que necesitamos dous datos para calcular a media: leite producido no mes e número medio de vacas en produción. 1. Leite producido no mes Parece fácil, xa que o leite total entregado á industria vén en factura. Agora ben, lembremos que tamén: • lles damos leite de vaca aos xatos cando non usamos leite artificial, • descartamos leite por tratamentos de mamite e outros tratamentos, • ás veces usamos leite para autoconsumo, • en ocasións venderlles leite a outros clientes fóra da propia industria (queixería…). Aínda que é verdade que a maioría do leite entregado se reflicte na factura, ás veces hai desviacións que poden cambiar a media ata nun litro. 2. N.º medio de vacas en produción Evidentemente, o número de vacas en produción e o de vacas secas son dinámicos, pero é suficiente con calcular o número de vacas en produción nun momento dado do mes. Por tanto, a produción media real pódese simplificar utilizando o número de litros entregados á industria dividido polo número de vacas en produción no informe de control leiteiro. Pódese simplificar máis aínda usando directamente a media de control leiteiro se asumimos que representa a media que había o día do control no canto de ao longo de todo o mes, sempre tendo en conta que afecta se o control é de mañá ou de tarde (sempre será mellor que non facer nada). Custo de alimentación por vaca e día Este parece o punto máis complicado, xa que non se lle presta a atención suficiente, aínda que hai situacións nas que non o é tanto. Formas de poñelo en funcionamento: 1. Se a granxa distribúe a comida a través dunha cuma, seguro que o seu software pode informar dos quilos totais descargados de cada ingrediente da ración cada mes. Témome

ÁS VECES, OS INDICADORES E os ratios ECONÓMICOS SON MOI ÚLTILES, PERO SON DIFÍCILES DE ENTENDER E DE FACER O SEU SEGUIMENTO que neste caso tamén nos vai facer falta o custo unitario das forraxes e as granxas que non cubicaron os seus silos cando cultivaron non van poder dispor dese dato. 2. Se dispoñemos dun carro unifeed propio e o panel desagrega a descarga total por ingrediente (o típico tícket de carro), podemos gravar ese dato (xunto co número de racións e de animais, que non sempre coinciden, así como unha estimación das sobras) e gravalo nalgún soporte para logo levar un seguimento. A ferramenta gratuíta para móbil “cowsulting nutrición” fai o seguimento real do rendemento da ración e do ISGA diario e medio para cada ración (máis información en https:// vacapinta.com). O esforzo de encher os datos pode sumar cinco minutos ao día. Vexamos uns pantallazos da apk:

A continuación, podemos ver algunhas gráficas máis completas, que se visualizan en Internet:

caso perdemos o detalle de posibles variacións na ración baseadas nas variacións dos seus compoñentes. Válenos a mesma ferramenta “cowsulting nutrición”. 4. Se queremos simplificalo de todo, valoramos a ración teórica que nos entrega o nutrólogo e supoñemos que é a que se descarga, avaliando o penso a prezo real e as forraxes a un prezo de mercado razoable e teremos un gasto de alimentación por vaca e día, que podemos combinar co prezo da factura e co total de litros entregados nesta, dividido polas vacas en lactación que teñamos o día que o calculamos. Por tanto, en calquera suposto podemos calcular con maior ou menor precisión o noso ISGA. O interese de coñecer o noso ISGA mensual debería ser suficiente, pero, se non o é, podemos lembrar o seguinte: • Se supera o 45 %, saberemos que o noso resultado non é tan malo. • Se conseguimos poñelo en común con outros gandeiros, poderemos saber se o noso dato é mellor ou peor que a media; mesmo poderemos saber a media do grupo. Se estamos por debaixo dela, sabemos que deberemos esforzarnos en mellorar resultados (se outro o fai mellor, por que non o vou poder facer eu?). • Poderiamos comparar a nosa situación actual e a do noso grupo cun ISGA proxectado. Nese sentido podemos baixarnos do Play Store a apk “cowsulting simulador” e xogar con diferentes posibilidades, ou baixar a apk “cowsulting nutrición” e traballar con datos reais:

SIMULADOR ISGA

3. Se dispoñemos dun carro unifeed propio e o panel só informa do total descargado, nese caso consideraremos un único alimento que se descarga e podemos facer o mesmo seguimento (anotando tamén racións, animais e sobras). Neste

Facendo 33 litros e cobrando o leite a 300 euros/tonelada cun custo de alimentación por vaca e día de 5,5 euros conseguimos o 44,4 % de ISGA

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 91

vp007_economia_consuvet_galego_02.indd 91

18/12/2018 18:36

ECONOMÍA

Ración

Ingrediente

€/t

kg mes

Vacas

kg/v (t)

kg/v(r)

Desv

LACTACIÓN LACTACIÓN LACTACIÓN

PENSO SILO HERBA SILO MILLO

279 49 58

9.486 9.411 31.306

37 37 37

9,7 9,3 30,9

9,6 9,5 31,6

0,1 -0,2 -0,7

UN DOS GASTOS “FÓRA DE ALIMENTACIÓN” QUE MÁIS SUMA É O DE PERSOAL

Custo alimentación vaca/día: 5 €

pero, como vemos na táboa, con 30 litros e os mesmos custos estariamos nun 38, 89 % (é moi difícil que nos vaia ben). Calquera combinación que vemos en vermello está por riba do 43 % e pode ser aceptable (mellor sería un 45 %).

En cambio, fixádevos que teriamos un resultado moi parecido se a combinación fose a seguinte:

Isto quere dicir que con maior prezo e maior custo de alimentación teriamos un resultado moi parecido (pero se baixásemos a 30 litros, xa entrariamos na zona de perigo):

Facendo 33 litros e cobrando o leite a 320 euros/tonelada cun custo de alimentación por vaca e día de 5,9 euros conseguimos o 44,13 % de ISGA, é dicir, o mesmo resultado que antes. Se interpretamos a gráfica en liñas horizontais, podemos ver que para unha produción de 30 litros e un custo de 5,9 por vaca e día necesitariamos un prezo de, polo menos, 350 ou 355 para poder ter un ISGA superior ao 43-44 %. Logo teremos que baixar custos de alimentación. Por tanto, o prezo determina en gran medida a nosa combinación produción/custo ideal.

SIMULADOR ECONÓMICO COWSULTING O verdadeiro interese da xestión económica é conseguir chegar a un orzamento que faga a nosa granxa viable e, se non se cumpre, ter a información de por que non se cumpriu (esta información en si é a máis importante). Para os que teñan interese en simular situacións reais poden usar a parte do simulador ISGA que se abre ao pulsar o botón “Ir a simulador”.

O simulador está estruturado en varios bloques moi sinxelos de entender: 1. datos xerais 2. ingresos 3. gastos de alimentación 4. outros gastos variables (non de alimentación) 5. gastos fixos En todos eles aparecen diversas columnas: • Referencia: representa uns valores por defecto (inventados polo autor) que poidan ser razoables (o número de animais cámbiase automaticamente) • Orzamento: o recadro está en branco, por defecto carga o valor de referencia e, se se pon outro, fai coma se todos os valores fosen os de referencia menos ese. • Dif: infórmanos da diferenza en euros (en positivo ou negativo) que supón o cambio que fixemos no recadro “orzamento”. • PEQ: representa o punto de equilibrio, é dicir, que valor habería que poñer no recadro “orzamento” para que o beneficio total (ingresos-gastos) sexa igual a cero.

Composición da fórmula Cod.

Materia prima

664 663 665

SILO MILLO SILO HERBA PENSO

Fresco Cant.

Seco %

25.000 51,02 14.000 28,57 10.000 20,41 49.000

Euros

Cant.

Total

8.850 4.060 8.862 21.772

40,65 18,65 40,70

1.225 0,700 3.200 5.125

0,049 0,050 0,320 0,105

92 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_consuvet_galego_02.indd 92

19/12/2018 10:25

vacapinta001_pub_ucoga.indd 93

18/12/2018 01:26

ECONOMÍA

Aparecen só en número de vacas, produción diaria, prezo da venda e custo de materia seca en ración de vacas de leite.

AÍNDA QUE É VERDADE QUE A MAIORÍA DO LEITE ENTREGADO SE REFLICTE NA FACTURA, ÁS VECES HAI DESVIACIÓNS QUE PODEN CAMBIAR A MEDIA ATA UN LITRO

Datos xerais que o PEQ (punto de equilibrio) estaría se o custo por tonelada de materia seca en vacas de leite estivese en 216, é dicir, 22*0,216 = 4,75 euros/ vaca/día. Coa estrutura de gastos da columna referencia, neste exemplo infórmanos do seguinte: • necesitariamos muxir 111 vacas (produción = 30; prezo = 300) • ou producir 31 litros no canto de 30 (vacas = 100; prezo = 300) • ou cobrar o leite a 310 (vacas = 100; produción = 30) Ingresos

Representan os ingresos “non de leite”: • vacas desvelladas que van ao matadoiro • prezo da venda dos xatos que se venden (media de machos e femias)

Fixádevos que cobrar as vacas a 750 euros/vaca no canto de a 600, ou os xatos a 90 euros/xato no canto de a 75, supón un incremento (columna Dif) de 3.898 euros/ano e de 1.500 euros/ano respectivamente.

Fixádevos que se poñemos 216 na columna “orzamento” infórmanos de que Dif (€) = 9.668, aumentariamos os ingresos 9.668 euros/ano e conseguiriamos non perder diñeiro. Outro dato moi importante que ás veces non se coñece ben é a porcentaxe de vacas secas no rabaño (reflexo do rendemento reprodutivo na granxa). Se ao longo do ano temos un 14 % de vacas secas, teremos menos produción que se temos un 11 %, é dicir, hai un 3 % máis de vacas dando leite. Canto nos supón economicamente isto?

rar como ingreso o que nos custou recriala e, doutra banda, empezar a amortizala desde ese custo. Cada vez que tento explicar este aspecto, a xente acaba confundíndose, así que no simulador o asumo coma un gasto para que se entenda como o diñeiro que sae e entra do peto máis que como unha verdadeira conta de resultados. Por tanto, resumímolo nun custo por xovenca ao primeiro parto e unha porcentaxe de reposición que nos permitirá calcular o fluxo de gasto por ese concepto.

Observade como baixar o custo de reposición e a porcentaxe de reposición inflúe sumando 2.200 euros e 4.120 euros anuais, respectivamente. Gastos fixos É a última partida na que nos fixamos. Os datos son facilmente controlables, polo menos na teoría.

Como vedes, poñendo 11 na cela “orzamento” vemos que Dif = 6.242, é dicir, aumentamos os ingresos anuais en 6.242 euros.

Gastos de alimentación Outros gastos variables (non de alimentación)

Esta partida é unha das máis importantes. Coma sempre, tentamos desagregar os gastos en importe unitario e número de unidades; por iso: • vacas de leite: kg materia seca x custo por quilo de materia seca… 22*0,23 = 5,06 euros/vaca/día • vacas secas: kg materia seca x custo por quilo de materia seca… 1*0,16 = 1,76 euros/vaca/día. De momento xa nos informa de

No noso simulador consideramos a recría como un gasto, aínda que sabemos que non o é. Cando recriamos xatas estamos a xerar “traballos para o noso inmobilizado”. Suponse que poderiamos mercar xovencas a piques de parir, pero decidimos recrialas, co cal sacamos diñeiro da hucha ata que a xovenca pare e nese momento deberiamos conside-

Persoal Uns dos gastos “fóra de alimentación” que máis suma é o gasto de persoal. Parecería fácil de calcular, bastaría con sumar as nóminas. Con todo, hai pequenos matices que o complican, xa que non sabemos as horas que traballamos e, ademais, non adoitamos valorar o traballo non remunerado. Quizais facéndonos unhas pequenas preguntas nos axudaría a racionalizar o custo:

94 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_consuvet_galego_02.indd 94

18/12/2018 19:54

vp007_publicidade_ratibron.indd 95

18/12/2018 00:25

ECONOMÍA Número de vacas medio (*)

100

Horas de alimentación de vacas (día) Horas de reprodución (semanal)

2 0,5

Horas para tratamentos diarios

Horas de muxido por muxido

Horas de limpeza da sala de muxido

Horas para preparar camas (semanal)

Horas de mantemento (semanal)

Horas en quitar esterco (mensual)

Horas de coidado de xatos (día)

Horas de coidado de recría (día)

Horas de oficina (semanal)

RESULTADOS O resumo de toda a simulación podémolo ver modificando celas ata que o simulador nos avisa dun resultado positivo: No canto de negativo:

Vexamos unha simulación completa:

Horas ao ano

SE NON CONSEGUIMOS TER INTERESE EN CALCULAR O NOSO ISGA, ESTAMOS MOI LONXE DE QUE NOS INTERESE FACER XESTIÓN CON BASE EN OBXECTIVOS

2.826

O resultado x1.000 euros da referencia e do orzamento realizado (con este gañamos 5.000 euros respecto da referencia -19.000). O mesmo por litro:

Traballo Días laborables de traballo ao ano Horas de traballo ao día

219 12,90

N.º de UTH (8 horas/día con 1 mes de vacacións)

1,6

Persoal suficiente? Custo medio do persoal

1.890 €

Custo medio da UTH

2.343 €

Custo medio da hora traballada

1,34 €

Con estes datos podemos saber tamén a repartición de tarefas do noso posto de traballo:

ou por vaca:

Podedes ver de que maneira inflúen cada un dos cambios realizados e a marxe total é agora positiva (4.643 euros/ano):

Horas de alimentación Horas de reprodución Horas de tratamentos diarios Horas día para facer cama Horas día para reparacións

Horas día para esterco Horas día aos xatos Horas día á recría Horas día limpeza de sala Horas de muxido

Coñecer os gastos de alimentación de vacas de leite e os gastos de persoal pode supor o 70 % dos custos. Xa imos avanzando, total só nos queda o 30 % e estes si que adoitan estar en factura.

Para finalizar, o simulador pode volver pasar os seus datos ás táboas da parte ISGA mediante o botón “Ver táboa”: Os resultados vémolos de forma sinxela facendo clic no triángulo da dereita onde despregamos: Neste caso o simulador ISGA cárgase cos datos que creamos co simulador de custos:

O noso ISGA é • ingresos => 33*0,305=10,06 • gastos fóra alimentación => 10,065,1 = 4,96 • ISGA 4,96/10,06= 49,35 %

96 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_consuvet_galego_02.indd 96

18/12/2018 19:55

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE ®®M ® M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® M ® MetaSMART MetaSMART ®® ® MetaSMART MetaSMART MetaSMART TM TM LysiGEM LysiGEM TM TM TM LysiGEM LysiGEM LysiGEM TM TM CholiPEARL CholiPEARL TM TM TM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TM TM TOXFIN TOXFIN TM TM TM TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS COSAS ESTÁN MUCHAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN COSAS ESTÁN CAMBIANDO ENLA LA CAMBIANDO EN CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDO ENENLA LALA EN PRODUCCIÓN DELECHE, LECHE, PRODUCCIÓN DE PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DEDELECHE, LECHE, LECHE, DE NO SOLO ESTO... NO NONOSOLO SOLO NO SOLOESTO... ESTO... SOLO ESTO... ESTO... La nutrición lechera está evolucionando La nutrición lechera está evolucionando La Lanutrición La nutrición lechera lecheraestáestá evolucionando lechera evolucionando rápidamente. producción, no es el único rápidamente. Lanutrición producción, yaLa no es el único está yaevolucionando rápidamente. rápidamente. rápidamente. producción, La producción, ya Lano ya no es el es único ely único ya nolaessalud el único objetivo, otros objetivos como y la objetivo, otrosLaobjetivos como laproducción, salud la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos otros como como la objetivos salud laambiente salud y lay lacomo la salud y la fertilidad de animales, o el medio ambiente fertilidad de los animales, o ellos medio fertilidad fertilidad fertilidad deigual de los los animales, animales, deigual o los elo medio el animales, medio ambiente ambiente o el medio ambiente se vuelven de importantes. se vuelven de importantes. se vuelven se vuelven seigual vuelven igual de importantes. de importantes. igual de importantes. Lasclaves palabras claves Las palabras en la actualidad son: en la actualidad son: Las Las palabras palabras Las claves palabras claves en la en actualidad la claves actualidad en la actualidad son: • Optimizaciónson:son: • Optimización •• •Optimización • Optimización Optimización • Eficiencia Eficiencia •• •Eficiencia • Eficiencia Eficiencia • de costes Ahorro de costes Ahorro •• •Ahorro • Ahorro de Ahorro costes de costes de costes • Rendimiento Rendimiento •• •Rendimiento • Rendimiento Rendimiento • Calidad Calidad •• •Calidad • Calidad Calidad • Fertilidad Fertilidad •• •Fertilidad • Fertilidad Fertilidad • Salud Salud

• •Salud • Salud Salud • Medioambiente • Medioambiente • •Medioambiente • Medioambiente Medioambiente Estasdeben palabras Estas palabras formar partedeben de nuestroformar parte de nuestro Estas Estas palabras Estas palabras deben palabras deben formar formar parte deben parte de de nuestro nuestro formar parte de nuestro y ser nuestra meta. idioma yidioma ser nuestra meta. idioma idioma idioma y ser y ser nuestra nuestra ymeta. ser meta. nuestra meta. pretende proporcionar una nueva Kemin Kemin pretende proporcionar una nueva Kemin Kemin Kemin pretende proporcionar pretende proporcionar unauna proporcionar nueva nuevay para ello una tenemos nueva visión de visión de lapretende nutrición, y la paranutrición, ello tenemos visión visión de visión de la la nutrición, nutrición, de ser ylapara y nutrición, para ello ello tenemos tenemos y para ello tenemos como principal objetivo ser sus colaboradores. como principal objetivo sus colaboradores. como como principal como principal principal objetivo seruna ser sussus colaboradores. objetivo colaboradores. colaboradores. Buscamos producción sostenible a la vez Buscamos una objetivo producción sostenible a la vezser sus Revise sus die Revise sus dietas, Kemin puede ayudarle. Buscamos Buscamos Buscamos unauna producción producción sostenible sostenible producción a laauna vez la vez sostenible a la vez que competitiva, que tenga como resultado una que competitiva, que tengauna como resultado Revise Revise sus sus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede Revise ayudarle. ayudarle.sus dieta Ibérica Kemin Ibérica Tel 977 25 41 88 Kemin queque competitiva, que competitiva, competitiva, que que tenga tenga como resultado que resultado tenga unauna como resultado una alimentación más eficiente y rentable. alimentación más eficiente ycomo rentable. Kemin Ibérica Ibérica TelTel 977977 25 25 41 41 88 88 Kemin Ibérica T alimentación alimentación alimentación másmás eficiente eficiente y rentable. más y rentable. eficiente yKemin rentable.

© Kemin Industries, © Kemin Inc. and its Industries, group of companies Inc. 2016. and All rights its group reserved. ® of™companies Trademarks of Kemin 2016. Industries, AllInc., rights U.S.A. reserved. MetaSmart® is a ® Trademark ™ Trademarks of Adisseo France S.A.S. of Kemin Industries, Inc., U.S.A.

® ® © Kemin © Kemin Industries, ©Industries, Kemin Inc. and Inc. Industries, itsand group its group of companies ofInc. companies 2016. and2016. Allits rights All group rights reserved. reserved. of ®companies ™ Trademarks ® ™ Trademarks of 2016. Kemin of Kemin Industries, All Industries, rights Inc., U.S.A. Inc., reserved. U.S.A. MetaSmart MetaSmart ® is a Trademark ™ is aTrademarks Trademark of Adisseo of Adisseo France of France Kemin S.A.S.S.A.S. Industries, Inc., U.S.A. Met

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1

vacapinta001_publicidade_kemin.indd 971 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1

08/02/16 17:23

18/12/2018 01:28 08/02/16 08/02/16 17:2317:23

ECONOMÍA

COÑECER OS GASTOS DE ALIMENTACIÓN DE VACAS DE LEITE E OS DE PERSOAL PODE SUPOÑER O 70 % DOS CUSTOS

As conclusións de ter o dato dos custos totais por vaca e día son valiosísimas.

No simulador de custos simularamos unha situación cos datos de arriba. En primeiro lugar, podemos calcular o “custo de alimentación limiar”, é dicir, se quitamos os ingresos totais por vaca e día (33*0,305=10,06). Os gastos que non son de alimentación (neste caso 8,7-5,1=3,6) permítennos saber o que podemos gastar como máximo en alimentación por vaca e día (inclúe alimentación de vacas secas+vacas leite): Ingresos (vaca/día) - gastos (non de alimentación) = gastos (máximo) de alimentación 10,06-3,6 = 6,46 euros por vaca e día

Con base nesa información podemos montar unha táboa parecida á de ISGA, na cal podemos calcular que gastos máximos de alimentación permítennos os nosos gastos que non son de alimentación. Canto máis altos (en porcentaxe) sexan estes, máis marxe teremos no custo de alimentación.

Por último, permítenos traballar o limiar de rendibilidade da nosa granxa, para o cal necesitamos os seguintes datos: • custos fixos totais • custos variables por litro de leite • prezo por litro de leite. Neste caso simulámolos coa aplicación, polo que podemos estudar as seguintes conclusións:

Como o resultado é positivo, dime que necesitaría: • un prezo limiar de 296 (non canto de 305), • ou reducir os custos variables en -0,009 €/l t (0,199 vs. 0,19), • ou reducir os custos fixos totais a 121.895,4 € . O número de litros/ano necesarios é de 973.913,04 (equivalente a ingresar 297.043,48 €/ano). Esta conclusión permítenos unha táboa sinxela, coa cal se extraen os seguintes datos:

Como repercutiría aumentar desde o punto de equilibrio: • número de vacas (subindo de 92 a 101 vacas en muxido gañariamos 11.200 euros máis ao ano) • subindo a produción de 27 (punto de equilibrio) a 32 gañariamos 22.400 euros máis ao ano)

Esta información graficamente veríase do seguinte modo: Aquí dámonos de conta de que o punto onde se cortan ingresos e custos totais é o punto de equilibrio. Vemos tamén que ao aumentar os ingresos totais o V que se forma (en laranxa) non é moi aberto, o que quere dicir que o beneficio (diferenza entre liña verde e azul) non aumenta proporcionalmente demasiado ao facelo os ingresos. É unha característica da produción láctea, depende moito do prezo de venda, como xa sabemos.

CONCLUSIÓNS • A xestión con base en orzamentos é moi importante para saber o resultado do noso proceso produtivo (sen subvencións) e é utilizado pola maioría dos empresarios nos seus proxectos profesionais. • O simulador “cowsulting simulador”, que se pode baixar de forma gratuíta do Play Store (Android), pode axudar a reflectir situacións, xa sexa desde o punto de vista do ISGA (sinxelo) como desde o punto de vista dunha simulación completa (simulador económico). • O uso desta formulación dentro dun programa de xestión (cowsulting.com) permitiría realizar simulacións cos nosos propios datos reais e cuestionarnos orzamentos que nos leven a resultados positivos (independentemente das subvencións). • Por tanto, o simulador tan só pretende achegarlle un punto de vista máis ao sector por parte do autor.

98 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_consuvet_galego_02.indd 98

18/12/2018 00:24

GESTIÓN Y CONTROL DEL USO DE ANTIBIÓTICOS A partir de enero de 2019 se pone en marcha el protocolo para vacuno lechero dentro del Plan de reducción del uso de antibióticos. Para poder reducir el uso de antibióticos sin arriesgar la salud del rebaño, es fundamental llevar un buen control del estado de nuestros animales. El programa de gestión UNIFORM-Repro ofrece diversas herramientas para ello. Según la Organización Mundial de la Salud, se producen alrededor de 700.000 muertes al año en humanos por infecciones con bacterias resistentes a antibióticos. La alarma ha saltado hace tiempo y desde 2014 se trabaja a nivel global para intentar controlar el uso de antibióticos en humanos y animales. El objetivo principal es hacer un uso más responsable de estos medicamentos que pueden ser clave para salvarnos la vida. Por ello debemos luchar para que sigan siendo eficaces.

A partir del 1 de enero de 2019 comienza a funcionar el Plan de reducción del uso de antibióticos en vacuno lechero. Este no es el sector de la ganadería que más gasto hace de antibióticos, pero sí que utiliza antibióticos críticos, como son las quinolonas o las cefalosporinas de 3.ª y 4.ª generación, muchas de ellas utilizadas para tratar mamitis clínicas.

Si se quiere reducir de forma eficiente el uso de antibióticos, antes se debe controlar y conocer la situación que se tiene entre manos. UNIFORM-Repro ofrece varios análisis para controlar los casos de mamitis clínicas, el recuento de células tanto individual como en tanque y la eficacia de los tratamientos de secado.

Imagen 1. Análisis de mamitis clínica en una ganadería durante 1 año.

Imagen 2. Análisis de la efectividad de distintos tratamientos de secado, mostrando nuevas infecciones (rojo), crónicas (morado), curaciones (verde) y animales sanos (blanco) para cada tratamiento.

Los análisis de secado permiten establecer nuevos protocolos, ayudando a la implantación del secado selectivo en la ganadería y permitiendo hacer un seguimiento. Los tratamientos se pueden ajustar para que, de forma automática, en función del historial de salud de ubre del animal, se sugiera un tratamiento al usuario. Este dato puede ser consultado en las listas de tareas y en el móvil, para evitar errores. Aunque la mamitis es la infección más tratada en vacuno lechero, no es la única. UNIFORM-Repro también analiza la incidencia de enfermedades que han tenido lugar para un período determinado y permite al usuario generar listados con la cantidad de antibióticos utilizados, para poder empezar a cuantificar el uso de estos. Además, se puede integrar en el programa el libro de tratamientos de la explotación oficial y el botiquín de medicamentos. Así, según se van utilizando medicamentos, estos van quedando registrados en el libro sin que suponga un trabajo extra al usuario.

Pida información de UNIFORM-Repro sin compromiso ventas@uniform-agri.com

(+34) 695 45 67 35

www.uniform-agri.com/es

VP007_publirreportaxe_uniformagri.indd 99

18/12/2018 18:38

TUS DUDAS, ¡RESUELTAS!

Recría con El Método Prima no solo busca el bienestar de las terneras, sino también el de los ganaderos, y es precisamente con el objetivo de ayudaros y dar respuesta a todas vuestras preguntas por lo que hemos creado este rincón de consulta. En esta segunda entrega del consultorio de Recría Con Prima, nuestro experto responde a dudas relativas a las estrategias de ingesta de pienso starter. Si queréis más información o enviarnos nuevas cuestiones, podéis visitar nuestra página de Facebook “Recría con Prima”.

¿Cuáles son las mejores estrategias para favorecer la ingesta de pienso starter en programas de alta ingesta de leche como el Programa Prima? Mantener en un alto plano de nutrición a las terneras, con una alta ingesta de leche, como hacemos en el Programa Prima, tiene un beneficio inmediato evidente: conseguir terneras con una mayor velocidad de crecimiento. Crecimientos de entre 800 y 1.000 gramos diarios nos permiten tener animales más desarrollados, con un mayor tamaño y una mayor altura de la cruz frente a programas tradicionales en los que solo se administran cuatro litros de leche al día. La administración de gran cantidad de leche, que es lo que permite el desarrollo de las terneras, genera un reto, que es que la ingesta de starter se vaya a ver disminuida. Ya sabemos que el starter ayuda a desarrollar el rumen y, por lo tanto, tenemos que desarrollar e implementar estrategias en las que se favorezca su ingesta en el peridestete, es decir, en la transición de la leche al pienso. Podemos identificar seis estrategias claras que favorecen la ingesta de pienso starter: • La primera consiste en favorecer una mayor ingesta de calostro durante el primer día de vida, esto es, tratar de que la ternera ingiera un mínimo de seis litros de calostro, puesto que ayudará a un mejor consumo de pienso en la primera semana posdestete.

VP007_publirreportaxe_Nanta.indd 100

MAnUEL RonDón

Jefe de Producto de Vacuno Lechero de nanta

• Un segundo punto tiene que ver con la administración de forraje picado, preferentemente paja. Esto permite una mayor ingestión de pienso, porque disminuye la incidencia de acidosis subclínica en las terneras. • Un tercer punto se refiere a la administración de piensos texturizados. Hay una ventaja evidente de la ingesta de starter y es que un pienso en pellets se come un 12 % más que uno en harina, y un pienso texturizado se ingiere un 16 % más que uno en pellets. Por tanto, el pienso texturizado es la mejor opción a la hora de dar con la mejor manera de administrar un starter durante los dos primeros meses de vida.

18/12/2018 00:27

“Una alta ingesta de leche nos ayudará a conseguir terneras con una mayor velocidad de crecimiento”

• Un cuarto punto sería la administración de agua ad libitum o a voluntad. Si las terneras no tienen agua, no van a comer pienso y, por tanto, privándolas de beber estaremos limitando su crecimiento. • Un quinto punto es la socialización, el agrupamiento de las terneras. Si facilitamos que estas se agrupen entre la tercera y la sexta semana de vida, estaremos facilitando su aprendizaje y pronto veremos cómo los animales demuestran una mayor facilidad para encontrar el pienso más rápido y para ingerir el alimento en mayores cantidades.

• El sexto punto es el relativo al destete gradual. Es recomendable que no sea abrupto. Se debe hacer preferentemente entre las 2-3 semanas e ir bajando gradualmente la ingesta de leche para favorecer el consumo de starter. De este modo, conseguiremos que, en el momento del destete, las terneras estén en disposición de comer un mínimo de 1,3 kilos de pienso diario durante tres días seguidos. Si somos capaces de lograr esto, podremos destetar a la ternera porque ya será perfectamente capaz de alimentarse a base de pienso.

Síguenos en Facebook

¡Entra en facebook.com/RecrianantaPrima y envíanos tus preguntas!

nanta@nutreco.com

VP007_publirreportaxe_Nanta.indd 101

www.nanta.es

18/12/2018 00:28

economía

Estratexias de adaptación das explotacións leiteiras cántabras no actual escenario poscotas

Ofrecemos os resultados preliminares dunhas enquisas realizadas a explotacións con vacún leiteiro en Cantabria, que fan referencia á súa dinámica recente, aos principais limitantes e ao seu comportamento futuro. Ibán Váquez González1, Elena García Suárez1, Ana Isabel García Arias2 1 Área de Socioeconómica. Centro de Investigación e Formación Agrarias (CIFA) 2 Dpto. Economía Aplicada. Escola Politécnica Superior de Lugo. Universidade de Santiago de Compostela (USC)

INTRODUCIÓN

urante as últimas décadas o sector do vacún leiteiro en España experimentou un intenso proceso de axuste e de transformación, debido ás variacións habidas nas políticas agrarias, nos mercados e na adopción das innovacións tecnolóxicas. O resultado foi un forte descenso no número de explotacións, un incremento da dimensión e a intensificación produtiva.

Nos últimos quince anos o prezo do leite sufriu unha considerable variación e neste período destacan episodios de altos prezos, como os rexistrados a mediados de 2007 e a finais de 2013, e os de baixos prezos vividos en 2009 e a finais de 2016. Ademais, a forte elevación habida desde o ano 2004 no prezo dos alimentos para o gando, os fertilizantes e a enerxía contribuíron a crear unha maior inestabilidade

102 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_estratexiaCantabria_galego_02.indd 102

18/12/2018 00:29

economía

A CONTÍA TOTAL DO INVESTIMENTO ESTÍMASE EN 229 MILLÓNS DE EUROS

Táboa 1. Investimentos realizados nos últimos anos e préstamos pendentes de devolución (en miles de euros e porcentaxe de explotacións) Investimento total

Produción (miles litros)

Préstamos pendentes

Miles €

Explotacións (%)

Miles €

Explotacións (%)

<100

48,6

50,0

34,5

25,0

100 <250

127,2

94,1

69,9

47,1

250 < 500

183,9

100

102,0

42,1

500 < 1.000

390,4

100

148,2

60,0

>= 1.000

684,8

100

214,9

51,9

Total

194,1

84,9

93,6

41,9

na renda dos gandeiros, que contrasta coa situación vivida nos anos precedentes. Na actualidade as explotacións leiteiras han de enfrontarse a un novo escenario, caracterizado pola desaparición do sistema de cotas, a volatilidade dos mercados e as variacións nas políticas agrarias. A recente eliminación das cotas leiteiras, en marzo do ano 2015, sitúa os produtores ante a oportunidade de incrementar a produción, pero coa ameaza asociada a unha maior volatilidade dos prezos do leite e á inseguridade na comercialización.

MATERIAL E MÉTODOS O material utilizado forma parte dun proxecto de investigación financiado pola Consellería de Medio Rural, Pesca e Alimentación do Goberno de Cantabria “Seguimiento y mejora de la eficiencia productiva del vacuno de leche en Cantabria en el actual escenario post-cuotas”, cuxo obxectivo é caracterizar a situación actual, a dinámica recente e as estratexias de adaptación das explotacións leiteiras de Cantabria no actual escenario poscotas. A enquisa realizouse entre novembro de 2016 e febreiro de 2017 a un total de 86 explotacións, seleccionadas aleatoriamente segundo o volume de produción de leite na campaña leiteira 20152016: < 100.000 l (8 enquisas); 100 < 250.000 l (17 enquisas); 250 < 500.000 l (19 enquisas);

500 < 1.000.000 l (15 enquisas); >= 1.000.000 l (27 enquisas). Os resultados preséntanse en valores medios e porcentaxes sobre o total, para os cinco estratos de produción e referidos ao conxunto da poboación (Módulo Mostras Complexas SPSS).

RESULTADOS

Investimentos e endebedamento A gran maioría das explotacións leiteiras de Cantabria (85 %) realizou algún dos seguintes investimentos: maquinaria (últimos 10 anos), construcións e instalacións de muxido (últimos 20 anos), terras (últimos 10 anos) e cota láctea. Estes investimentos, que permitiron mellorar a capacidade produtiva, ascenderon de media a 194.000 euros por explotación. A súa contía aumenta en función do tamaño, superando os 390.000 euros nas explotacións que producen máis de 500.000 litros (táboa 1). A contía total do investimento estímase en 229 millóns de euros, dos cales un 31 % foi en construcións, outro 31 % en cotas leiteiras, un 27 % en maquinaria, un 10 % en instalacións de muxido e tan só o 1 % para as terras. Con respecto á distribución do investimento segundo o volume de produción, cabe dicir que as explotacións con producións comprendidas entre os 250.000 e 1 millón de litros, que son un 35 % en número, realizaron o 54 % do investimento total (figura 1).

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 103

vp007_economia_estratexiaCantabria_galego_02.indd 103

19/12/2018 15:24

economía

Figura 1. Distribución dos investimentos realizados nos últimos anos segundo concepto e estrato de produción (en porcentaxe sobre o total)

27 % 31 % 1% 10 % 31 % Maquinaria Construcións Cota leiteira

Terras Instalacións de muxido

4% 17 % 25 %

28 % 26 %

<100

100 < 250

500 < 1.000

250 < 500

>= 1.000

Como resultado do elevado investimento realizado durante os últimos anos existe un alto nivel de endebedamento. Cabe destacar que un 42 % de explotacións ten préstamos pendentes de devolución, por importe medio de 94.000 euros. Tanto o peso relativo de explotacións endebedadas como a cantidade pendente de devolución increméntanse segundo o volume de produción. Así, máis da metade das explotacións con produción igual ou superior aos 500.000 litros ten préstamos pendentes de devolución cun importe superior aos 148.000 euros (táboa 1). Capacidade produtiva Entre 1992 e 2015 houbo un incremento da capacidade produtiva, tal e como se pode observar ao comparar a cota leiteira dispoñible, como consecuencia do elevado esforzo investidor (táboa 2). De media, as explotacións incrementaron a súa cota en 217.000 kg, desde os 112.000 kg de 1992 ata os 329.000 kg de 2015. Este incremento foi maior nas explotacións con maior volume de produción, que son as que máis diñeiro investiron. Deste xeito, as que presentan producións superiores aos 250.000 litros case triplicaron a súa cota inicial. A maior

O AUMENTO DA PRODUCIÓN DE LEITE NAS EXPLOTACIÓNS DE MAIOR DIMENSIÓN ESTÁ LIMITADO POLAS CONSTRUCIÓNS E POLAS INSTALACIÓNS DISPOÑIBLES parte do aumento habido na cota leiteira débese á súa compra (65 %), que adquire unha importancia superior nas explotacións de maior tamaño (>= 500.000 litros). En Cantabria o 59 % das explotacións son capaces de aumentar a produción de leite cos recursos dispoñibles, de media en 134.000 litros (táboa 3). A maior capacidade de incremento téñena as explotacións con producións comprendidas entre os 100.000 e o millón de litros, cando hai máis dun 60 % de explotacións que poderían facelo. En caso de propoñer un aumento da produción en 50.000 litros ou 200.000, un 36 % e un 7 % respectivamente das explotacións leiteiras de Cantabria podería facelo cos recursos dispoñibles. Obsérvase como as explotacións de maior tamaño teñen unha menor disposición ao aumento da produción, o que vén indicar a limitación que teñen en establo, maquinaria e terras.

Táboa 2. Evolución da cota láctea por explotación (en t) e variación (en t e % de cota comprada) Cota (t)

Variación 92-15

Produción (miles litros)

14_15

92_93

Comprada (%)

<100 100 <250 250 <500 500 <1.000 >= 1.000 Total

121 224 370 651 1.391 329

95 84 100 161 373 112

25 140 270 490 1.018 217

39,6 46,7 64,6 74,6 78,6 64,7

A cota 14_15 refírese a 1.392 explotacións; a cota 92_93 refírese a 1.229 explotacións; a cantidade comprada refírese a 1.028 explotacións

Táboa 3. Capacidade de incremento da produción de leite cos recursos dispoñibles (en miles de litros e % explotacións) e porcentaxe de explotacións que poderían aumentar a produción en 50.000 e 200.000 litros Incremento da produción

% expl. aumentan**

Produción (miles litros)

Miles litros*

% explotacións

50.000 litros

200.000 litros

<100 100 <250 250 < 500 500 < 1.000 >= 1.000 Total

47,5 119,5 158,2 219,2 379,2 134,4

50,0 64,7 63,2 60,0 51,9 59,4

25,0 41,2 42,1 40,0 18,5 36,1

0 11,8 5,3 20,0 3,7 7,1

*Valores medios das explotacións interesadas en aumentar a produción (escenarios de evolución) ** % de explotacións s. total que poderían aumentar a produción cos recursos dispoñibles 104 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_estratexiaCantabria_galego_02.indd 104

18/12/2018 00:30

2019 www.figan.es

19 -22

marzo | march

Zaragoza (SPAIN)

14ÂŞ Feria internacional para la ProducciĂłn Animal 14th International Animal Production Show

vacapinta005_publicidade_fima.indd 71 vp007_publicidade_fima.indd 105

17/10/2018 01:47 14:31 18/12/2018

economía

LIMITACIÓNS Á PRODUCIÓN, DINÁMICA E PERSPECTIVAS DE FUTURO As tres principais limitacións que teñen as ganderías leiteiras de Cantabria para o aumento da produción de leite son as seguintes: as construcións e as instalacións dispoñibles; así considérano un 40 % das explotacións; as restricións da industria para comercializar a súa produción, que limita ao 25,5 %, e, por último, a base territorial (non dispoñibilidade de superficie, tamaño pequeno das parcelas, malas características do terreo…), que limita ao 23 %. As dúas primeiras adquiren maior relevancia nas explotacións de maior produción (>= 1 millón de litros), 63 % e 48 % respectivamente, mentres que as terras o son nas explotacións de menor produción (<100.000 litros), 37,5 % (táboa 4). Por tanto, o aumento da produción de leite nas explotacións de maior dimensión está limitado polas construcións e instalacións dispoñibles, que moi probablemente están ao bordo da súa capacidade produtiva.

Táboa 4. Tres principais limitantes para o aumento da produción de leite (% de explotacións sobre o total) Produción (miles litros)

Construcións e instalacións

Industria

Terras

<100

50,0

12,5

37,5

100 <250

23,5

29,4

11,8

250 <500

42,1

26,3

500 <1.000

53,3

33,3

20,0

>= 1.000

63,0

48,1

11,1

Total

39,9

25,5

22,8

En referencia á evolución recente, preguntóuselles aos titulares sobre os cambios realizados durante os anos 2014, 2015 e 2016, é dicir, durante o contexto de eliminación das cotas leiteiras. Propuxéronse un total de 28 medidas, agrupadas en 5 categorías (base territorial, gando, traballo, PAC e outros cambios). A táboa 5 recolle os principais cambios realizados, considerando aqueles que tiveron lugar en polo menos ¼ parte das ganderías leiteiras. Os máis importantes foron os investimentos en equipos e instalacións (44 %), seguidos por unha produción de leite con máis calidade (41 %), unha mellora xenética para obter maiores rendementos produti-

Táboa 5. Principais cambios realizados no contexto de eliminación das cotas leiteiras (% de explotacións sobre o total) TERRAS

GANDO

Produción (miles litros)

Inc. sup.

Inc. vacas

Aumentar a produción de leite

OUTROS Mellorar a Investir en equipos calidade de leite e instalacións

<100

12,5

25,0

12,5

100 <250

23,5

35,3

29,4

47,1

250 < 500

36,8

10,5

63,2

36,8

47,4

500 < 1.000

60,0

46,7

60,0

86,7

>= 1.000

59,3

51,9

63,0

51,9

77,8

Total

29,5

25,6

37,9

40,6

44,0

vos por vaca (38 %), un incremento da superficie (29 %) e un incremento do número de vacas (26 %). Trátase de cambios orientados cara a unha mellora da produción e a calidade do leite, que teñen unha maior incidencia nas explotacións con maior volume de produción. Así, máis da metade de explotacións cunha produción igual ou superior aos 500.000 litros realizaron cada un deles (táboa 5). En relación á evolución futura, a enquisa preguntoulles aos titulares sobre os cambios previstos para os próximos 5 anos (horizonte 2020), entre un total de 28 medidas propostas, agrupadas en 5 categorías (base territorial, instalacións-maquinaria-gando, traballo, PAC e outros). Os máis importantes, que levarán a cabo en, polo menos, 1/5 parte das ganderías leiteiras de Cantabria, son: reducir a carga gandeira (30 %), arrendar máis terra (29 %), mellorar o benestar animal e producir leite con máis calidade (28,3 %), reducir os custos de produción (28,1 %), mellorar a capacidade produtiva das terras (25 %), xubilarse (24 %), retirarse e dedicarse a outra actividade lucrativa (OAL) (20,4 %) e a reconversión da produción a leite ecolóxico (20 %) [táboa 6]. Os cambios previstos relativos á base territorial, ao gando e á redución de custos teñen maior incidencia entre as explotacións con maior produción; así, máis da metade das que producen máis de 1 millón de litros teñen previsto realizalos, con excepción da mellora da base territorial (41 %). Pola contra, os outros cambios relativos á retirada de actividade ou á diversificación da produción son máis relevantes en explotacións con producións baixas e medias, respectivamente (táboa 6).

ESCENARIOS DE EVOLUCIÓN O comportamento das explotacións con respecto á produción de leite é moi sensible ás condicións de mercado do prezo do leite e do concentrado. Nunha situación favorable, con prezos do leite no horizonte de 2020 superiores a 0,36 € o litro e de concentrado inferiores a 0,28 € o kg, atopamos a maior proporción de explotacións dispostas a aumentar a produción (40 %). Nestas condicións aumentarían a produción case a metade de explotacións que producen entre 100.000 litros e o millón de litros; as granxas máis grandes son as menos interesadas nun aumento de produción, debido a que teñen unha maior limitación dos recursos dispoñibles (construcións e instalacións) [táboa 7]. Pola contra, ante unha situación de mercado desfavorable, prezos do leite inferiores a 0,30 € o litro e de concentrado superiores a 0,34 €, atopamos a maior proporción de explotacións dispostas a abandonar a produción (30 %). As que teñen maiores producións serían as máis sensibles a este escenario de mercado, pois entre un 40 e un 33 % abandonaría a produción. Esta circunstancia pode deberse a que o seu maior volume de actividade as fai menos resilientes a situacións prolongadas de prezos de mercado desfavorables (táboa 8).

CONCLUSIÓNS • O traballo realizado con base nunha enquisa a produtores de leite de Cantabria permitiu coñecer os investimentos realizados, a capacidade produtiva, os principais limitantes, a dinámica recente, as perspectivas de futuro e a reacción fronte a determinados escenarios de evolución dos mercados.

106 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_economia_estratexiaCantabria_galego_02.indd 106

18/12/2018 00:30

economía

Táboa 6. Principais cambios previstos para os próximos 5 anos (% de explotacións sobre o total) BASE TERRITORIAL Produción (miles litros)

Red. carga

Arrendar

GANDO

TRABALLO

OUTROS

Mellorar

Benestar e calidade

OAL

Xubilarse

Prod. ecolóxica

Rede. custos

<100

37,5

12,5

0,0

12,5

37,5

12,5

0,0

100 <250

23,5

29,4

29,8

23,5

29,4

250 < 500

26,3

31,6

26,3

31,6

26,4

21,1

36,8

500 < 1.000

33,4

46,6

53,3

13,3

0,0

13,4

60,0

>= 1.000

55,5

63,0

40,7

59,2

0,0

3,7

0,0

55,6

Total

30,3

28,9

24,7

28,3

20,4

24,3

20,0

28,1

Táboa 7. Porcentaxe de explotacións dispostas a aumentar a produción de leite ante distintos escenarios de prezos do leite e concentrado no horizonte 2020 Produción (miles litros) / Prezo concentrado (€/kg)

P. <leite 0,30 €/l

P. >leite 0,36 €/l

<0,28

>0,34

<0,28

>0,34

<100

25,0

100 <250

5,9

47,1

250 <500

47,4

500 <1.000

46,7

6,7

>= 1.000

22,2

3,7

Total

2,0

40,3

0,9

Táboa 8. Porcentaxe de explotacións dispostas a abandonar a produción de leite ante distintos escenarios de prezos do leite e concentrado no horizonte 2020 P. <leite 0,30 €/l

P. >leite 0,36 €/l

Produción (miles litros) / Prezo concentrado (€/kg)

<0,28

>0,34

<0,28

>0,34

<100

12,5

100 <250

23,5

29,4

11,8

250 <500

10,5

31,6

5,3

500 <1.000

13,3

>= 1.000

14,8

33,3

7,4

Total

13,6

30,2

4,1

10,4

terízase por moderados crecementos da produción, producións con maior calidade e investimentos en equipos e instalacións, de maior relevancia nas de maior tamaño. • A evolución futura das explotacións máis pequenas caracterízase por unha retirada de actividade ou a diversificación. As máis grandes, en cambio, parecen basear a súa estratexia na sustentabilidade e na eficiencia máis que no volume. • O prezo do leite e o do concentrado son factores determinantes na evolución das explotacións. Unha situación puntual de baixos prezos do leite propiciaría o abandono das pequenas e das medianas. Con todo, unha crise prolongada de ambos os factores faría menos resilientes ás explotacións de maior produción. • Na nova situación sen cotas a sustentabilidade das explotacións leiteiras vai estar condicionada por aspectos económicos e demográficos. Na parte económica considérase necesario unha mellora das rendas, o que vai depender da súa capacidade para aumentar a produción, do poder de negociación coa industria, da revalorización do produto e da redución de custos. No entanto, tamén se observa a necesidade de acometer actuacións relacionadas coa base territorial, o traspaso xeracional e o apoio á diversificación produtiva e ao estado financeiro. REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

• Durante os últimos anos as explotacións leiteiras de Cantabria realizaron un elevado esforzo investidor, que incrementou o seu nivel de endebedamento. É por iso que se recomenda unha adecuada planificación dos investimentos, con diferentes escenarios de prezos, e se valora a opción da contracción de servizos fronte á adquisición. Os investimentos en terras, que foron moi reducidos, posiblemente por unha reducida mobilidade da base territorial, cuestionan a necesidade de analizar en investigacións futuras as causas que determinan este reducido investimento. • Como resultado do elevado esforzo investidor, aumentou a capacidade produtiva das explotacións leiteiras, polo que existe a posibi-

lidade na maioría de explotacións de aumentar a produción cos recursos dispoñibles. Con todo, nas explotacións de maior produción esta posibilidade é máis pequena, debido á limitación que supoñen as construcións e as instalacións dispoñibles, pois parecen estar ao bordo da súa capacidade produtiva. Outras limitacións importantes para o aumento da produción son a industria, na medida que os gandeiros non poden producir todo o que quixesen, e a base territorial. A incorporación de superficie permitiríalles aos gandeiros diminuír custos de alimentación e seren menos dependentes da evolución dos mercados das materias primas. • A evolución recente das explotacións leiteiras de Cantabria carac-

Arnalte E. (2007) Economía política de ajuste estructural en la agricultura de los países desarrollados. Políticas agrarias y ajuste estructural en la agricultura española, 17-54. Calcedo V. (2013) Cantabria en el sector lácteo español: un radical cambio estructural. Revista Española de Estudios Agrosociales y Pesqueros, 234, 13-48. FEGA (2018) Fondo Español de Garantía Agraria. Declaraciones obligatorias del sector vacuno de leche: noviembre de 2017. Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medioambiente. https://www.fega.es/sites/default/files/ Informe_vacuno_noviembre.pdf Consultado: 22 de enero de 2018. Santiso J. y Sineiro F. (2016) La política láctea europea, en cuestión. Crisis de excedentes y problemas específicos en el sector lácteo español. El sector lácteo español en la Encrucijada, 57-91. Sineiro F., Santiso J., Calcedo V. y Lorenzana R. (2010) El sector lácteo: escenarios de evolución. COVAP. I premio internacional ganadería COVAP. Pozoblanco, Córdoba. 50-53.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 107

vp007_economia_estratexiaCantabria_galego_02.indd 107

18/12/2018 21:02

Delagro desarrolla en colaboración con Ucanorte XXI el sistema de abonado Profer en Portugal

¡En vídeo!

¿Qué es el sistema Profer?

Primera aplicación en Portugal

Profer es un sistema de fertilización a medida desarrollado por Delagro que tiene en cuenta los nutrientes presentes en el suelo, los requerimientos de la planta y el aporte de abonos orgánicos de la propia explotación con el objetivo de realizar una recomendación de abonado que contemple tanto los nutrientes necesarios como sus cantidades y manejos.

La cooperativa lusa de segundo grado Ucanorte XXI decidió realizar las primeras pruebas con el sistema Profer en 2016 con socios de la cooperativa agrícola de Santo Tirso e Trofa.

Una de las ventajas de seguir este sistema de fertilización es que con él realizamos el aporte justo de las unidades fertilizantes necesarias en la parcela, respetando así el medio ambiente y consiguiendo un considerable ahorro económico. El Proyecto Profer nace en 2010 con el objetivo de establecer fórmulas precisas a los cultivos forrajeros. Está impulsado por Delagro en colaboración con el Centro de Investigaciones Agrarias de Mabegondo, el Centro de Investigación y Formación Agrarias de Cantabria y la Universidad de Santiago de Compostela. Esta iniciativa dio origen al actual programa de recomendación de abonado Profer, que se nutre de los datos obtenidos en el muestreo y el estudio inicial de parcelas en toda la cornisa cantábrica, y que se complementó con todos los análisis que se han llevado a cabo hasta el día de hoy. Los datos recopilados han servido para determinar, entre otras variables, la definición de zonas edafoclimáticas y la caracterización de las propiedades físicas y químicas de los suelos, así como para crear una base de datos sobre fertilidad de las parcelas de la cornisa cantábrica.

VP007_publirreportaxe_delagro.indd 108

Desarrollaron todo el proceso, emulando al realizado en la cornisa cantábrica. Tras el estudio de las muestras de tierra analizadas, las conclusiones llevaron a la categorización de las necesidades de sus parcelas y a la fabricación de fórmulas específicas adaptadas al cultivo de maíz y al tipo de manejo de la zona. Vistos los buenos resultados de estas fórmulas, en la siguiente campaña Ucanorte XXI extendió el uso de este sistema a otras cooperativas socias. En la siguiente entrevista, la técnica de Ucanorte XXI Dulce María Teixeira de Medeiros explica cómo ha surgido la colaboración y las principales características de este abono. Algunos de los agricultores y técnicos que lo han aplicado también cuentan su experiencia.

www.delagro.org | delagro@delagro.org Delegación Galicia: 981 519 920

18/12/2018 00:32

“Este año hice la prueba en 10 hectáreas y estoy muy satisfecho. En comparación con el abono que empleaba anteriormente, no he notado ninguna diferencia y la relación calidad-precio es mejor. En las 45 ha en las que siembro maíz la diferencia económica es muy significativa, por eso es probable que para el año que viene emplee únicamente Ucafert”.

Dulce María Teixeira de Medeiros Técnica comercial de Ucanorte XXI ¿Cómo nace la colaboración entre Ucanorte XXI y Delagro? En Ucanorte ya teníamos una asociación con Delagro para otros productos, como los plásticos del silo, y, en el caso del abono, la colaboración se dio porque nos pareció un producto muy competitivo, con una calidad excelente a un precio mucho más razonable. El primer año los resultados fueron muy buenos y al siguiente todas las cooperativas empezaron a pedir; fue un éxito desde entonces. ¿De qué se encarga Delagro y Ucanorte, respectivamente? Ucafert es una marca propia creada por Ucanorte. Delagro se encarga únicamente de producir el abono, así como del asesoramiento técnico cuando es necesario, y nosotros lo comercializamos. La producción se hace en base a analíticas del suelo, ¿no es así? Sí. Estamos trabajando esencialmente con cuatro fórmulas, de acuerdo a las necesidades de nuestras cooperativas, pero Delagro nos puede facilitar otras fórmulas siempre y cuando pidamos una cantidad determinada. En Delagro son muy rápidos con las entregas; en cambio, nosotros tenemos que mejorar nuestra logística de encargos. Nuestros socios piden a última hora y estamos intentando que lo hagan antes para que las entregas se puedan hacer en tiempo y hora. ¿En qué se diferencia Ucafert de otros fertilizantes del mercado? La diferencia principal es que se trata de un abono blending, no compuesto, y al principio había técnicos reticentes a emplearlo, hasta que vieron que los resultados eran muy buenos. La otra gran diferencia está en el precio, con una calidad que se equipara a la de las mejores marcas que tenemos en nuestro país; por eso apostamos por Ucafert sin dudarlo. ¿Qué implantación tiene en el conjunto de la cooperativa? En una fase inicial se está utilizando mayoritariamente para el cultivo del maíz, pero pretendemos ampliarlo al cultivo de la viña y de la patata; así, lo extenderemos por todas las cooperativas que integran la Ucanorte. ¿Cómo se aplica? Normalmente aquí la gente lo usa como abono de fondo, pero también hay quien lo emplea en cobertera; es apto para las dos utilizaciones.

“Con Ucafert he obtenido una ganancia de 60-70 euros/ha con más unidades de nitrógeno. Otro aspecto a destacar es la homogeneidad del grano y la ausencia de polvo; eso es muy importante para mí y de ahí que haya apostado por este abono”.

“Empezamos a utilizar Ucafert hace 2 o 3 años y los resultados están siendo muy buenos en términos de calidad y precio en comparación con otras marcas. La elección se hizo precisamente por este motivo, porque pensamos que la relación calidad-precio es justa”.

“El maíz tiene buen aspecto, cosa que en otros campos, que aboné con otras marcas, no ha resultado igual. El precio también es compensatorio, así que, si efectivamente es accesible, yo apuesto por el producto”.

António Carlos Santos

Cooperativa de Póvoa de Varzim

Xosé Moreira Campos

Presidente de la cooperativa de Póvoa de Varzim y director de AGROS UCRL

Nuno Silva

Técnico de la cooperativa de Matosinhos

Manuel Lopes Santos

Cooperativa de Vila do Conde Propietario del campo de ensayo en el que Ucanorte testó Ucafert este año

“Cuando presentaron Ucafert hicieron un análisis de todos los terrenos para adecuar la fórmula, además de que el precio también es agradable. Mi experiencia es buena, los resultados son satisfactorios”. António Assunção

Cooperativa de Santo Tirso e Trofa

VP007_publirreportaxe_delagro.indd 109

18/12/2018 00:32

ESPECIAL: ABONADO

Figura 1. Emisións de amoníaco na UE en relación aos teitos de emisión acordados en Gotemburgo

Boas prácticas no manexo do xurro adaptadas ás condicións edafoclimáticas da Europa atlántica Neste estudo analizo as medidas e as alternativas posibles para reducir as emisións de amoníaco, así como a normativa que regula a aplicación do xurro de vacún leiteiro ao solo. Juan Castro Insua Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

INTRODUCIÓN

s emisións de amoníaco (NH3) producidas na gandería constitúen unha perda económica para o gandeiro, un dano ao medio ambiente pola acidificación dos solos e as augas e un prexuízo importante para a saúde humana. O amoníaco na atmosfera é un precursor de varios gases de efecto

invernadoiro e de material particulado (PM2.5) que produce danos no sistema respiratorio. O Protocolo de Gotemburgo e a Directiva (UE) 2016/2284 relativa á redución das emisións nacionais de determinados contaminantes atmosféricos (Directiva de Teitos Nacionais de Emisión) establecen os límites de emisión nacionais. No último inventario remitido en marzo de 2018, o Estado español recoñecía que superaba en 139 kt de NH3 o límite de 353 kt acordado para o ano 2020, polo que se desviaba en maior proporción dos valores de emisións acordados.

España Croacia Alemaña Holanda Reino Unido Dinamarca Hungría Finlandia Suecia Eslovenia Bélxica Luxemburgo Francia Romanía Eslovaquia República checa Chipre Portugal Bulgaria Lituania Letonia

-60 % -40 % -20 %

20 %

40 %

O nitróxeno excrétase en forma de urea en mamíferos. A conversión de urea en amoníaco require a encima ureasa, que se excreta nas feces animais, polo que é conveniente a separación de ouriños e feces, cousa que normalmente ocorre no pastoreo, polo que hai menos emisións que cando o gando está dentro do estabulo, onde se mesturan. A descomposición das formas complexas de nitróxeno orgánico nas feces ocorre máis lentamente (en meses ou anos). En ambos os casos, o nitróxeno convértese en amonio (NH4+) en condicións de pH ácido ou neutro, ou en amoníaco (NH3) a niveis de pH máis altos. Máis da metade do contido de nitróxeno do xurro pode ser volatilizado en forma de amoníaco.

110 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 110

18/12/2018 20:21

ESPECIAL: ABONADO

É CONVENIENTE A SEPARACIÓN DE OURIÑOS E FECES, COUSA QUE NORMALMENTE OCORRE NO PASTOREO

Conforme os datos publicados no último inventario nacional de emisións (marzo 2018), no ano 2016 o 96 % das emisións de amoníaco proceden do sector agrario; desta porcentaxe, as emisións totais do vacún de leite (establo, fosa e aplicación ao solo) representan aproximadamente o 8 % das emisións totais do Estado. Se nos fixamos exclusivamente nas emisións producidas na aplicación do xurro e estercos ao solo por todas as especies gandeiras, estas representarían o 28 % do total de emisións nacionais, das cales o 4 % corresponderían a o vacún de leite. Segundo as proxeccións do Goberno, no ano 2020 o gando porcino será o que contribuirá en maior medida ás emisións de amoníaco, co 28 % do total, seguido polos fertilizantes químicos nitroxenados, as aves (carne e ovos), co 22 e o 9 %, respectivamente, e, en cuarto lugar, o vacún de leite, co 8 % (figura 2).

Figura 2. Emisións de NH3 no Estado español: proxección para o ano 2020 Industria química: 16,7; 5 % Varios: 10,3;3 % Outros residuos: 20,4; 6 % Vacún non de leite: 27,2; 7 % Ovino: 28,1; 8 % Vacún de leite: 28,3; 8 % Aves (carne e ovos): 32,4;9 %

Transporte estrada: 6,5; 2 % Cabalos: 4,7; 1 % Queima de restrollos: 2,7; 1 % Porcino: 101,9; 28 % N fertilizantes: 78,0; 22 %

sociedad agrícola galega sl

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 111

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 111

18/12/2018 01:31

ESPECIAL: ABONADO

Figura 3. Emisións de amoníaco tomadas polo satélite Copernicus en novembro de 2018

Na figura 3 pódense observar imaxes remitidas polo satélite europeo Copernicus, onde se aprecia que as zonas con máis emisións de amoníaco (cor vermella) están relacionadas coas zonas de gandería intensiva (Cataluña, Aragón, Murcia…), así como a Bretaña francesa, o val do Po etc. As emisións de amoníaco varían significativamente entre granxas de vacún de leite debido aos seguintes factores: Manexo do gando • Horas de pastoreo ou fóra do establo • Alimentación (tipo de ración, contido proteico, dixestibilidade...) • Rendemento leiteiro Manexo no establo • Estabulación trabada ou libre • Tipo de limpeza, n.º de veces que se pasa a arrobadeira ao día • Material de cama • Ventilación forzada, temperatura interior etc. Almacenamento na fosa • Cubrición: formación natural de costra, cubrición con lona etc. • Dilución con augas de choiva e/ou limpeza Aplicación na terra • Prato e incorporación con arado, grade de discos, cultivadores - Tempo transcorrido desde a aplicación co prato > Temperatura do aire, velocidade do vento, radiación solar...) • Mangueiras arrastradas • Inxección superficial • Inxección profunda

MEDIDAS E ALTERNATIVAS PARA REDUCIR AS EMISIÓNS DE AMONÍACO E NORMATIVA QUE REGULA A APLICACIÓN DO XURRO AO SOLO Utilizamos a metodoloxía proposta no informe publicado en 2014 pola Comisión Europea titulado Análise de datos para opcións de aplicación do xurro. Nel analízase o impacto de distintas medidas e a súa idoneidade, tendo en conta os beneficios ambientais, os custos burocráticos e administrativos, e a repercusión sobre a viabilidade e competitividade das explotacións. A aplicación de xurros ao solo está regulada no Real decreto 1378/2018, de 8 de novembro (BOE, 9 novembro de 2018), onde se inclúen “novas normas” no apartado 2 do anexo II sobre boas condicións agrarias e ambientais da terra (BCAM) do Real decreto 1078/2014, no cal se establecen as normas da condicionalidade que deben cumprir os beneficiarios que reciban pagos directos, determinadas primas anuais de desenvolvemento rural. O penúltimo parágrafo da BCAM 6 substitúese polos dous parágrafos seguintes: “A aplicación de xurro nas superficies agrícolas non poderá realizarse mediante sistemas de prato ou abanico nin canóns e as comunidades autónomas poden establecer excepcións. As comunidades autónomas deberán favorecer a aplicación das mellores técnicas dispoñibles á hora de establecer excepcións á prohibición. No caso de parcelas nas que a pendente media sexa superior ao 20 %, con carácter xeral non se poderá realizar a devandita aplicación. No entanto, aquelas comunidades autónomas que teñan zonas con orografías complicadas e onde se dea a citada circunstancia nunha maioría das súas parcelas, poderán agrupalas seguindo criterios obxectivos e establecer excepcións mediante resolucións ou regulamentos non necesariamente individualizados.”

UNHA PRÁCTICA COMPLETAMENTE DESACONSELLABLE É BOTALO NAS PARCELAS PRÓXIMAS AO ESTABLO PARA AFORRAR GASTOS DE TRANSPORTE

Idoneidade da norma A Unión Europea non especifica cal debe ser a medida que se ten que empregar e moito menos obriga a engadir esta norma sobre a aplicación de xurros na condicionalidade para o pago da PAC, polo que se pode estar incorrendo nun agravio comparativo con respecto ao resto dos gandeiros da UE, o cal compromete a súa competitividade no mercado. Na Guía de boas prácticas (2016 EMEP/EEA Guidebook) existen unha serie de medidas permitidas e recomendadas para diminuír as emisións de amoníaco, que, ademais, poden ser menos custosas, máis fáciles de implementar e tanto ou máis eficientes, como por exemplo o pastoreo, a formación de costra na fosa, o enterrado do xurro con grade de discos despois de aplicalo con prato de choque etc. Os gandeiros máis prexudicados con este Decreto son aqueles que posúen base territorial, como os de vacún de leite de Galicia e da cornixa, e non lle afecta á gandería intensiva (porcino, aves..), que, precisamente, é o tipo de explotación que máis aumentou as emisións e que máis contribúe ás de amoníaco en España, o que iría contra o principio básico de que “paga o que contamina”. A lexislación europea permite implementar medidas agroambientais para compensar os gandeiros polos maiores gastos en tempo, gasóleo etc., o que supón utilizar apeiros para a inxección ou mangueiras arrastradas.

112 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 112

15/12/2018 17:59

anuncio_renovation_fuerza_ecophosk - A4 (imprenta).pdf 1 26/11/2018 17:41:51

LA FUERZA DE TUS PRADERAS complejo nutricional tecnológico granulado de precisión

CMY

ASESORAMIENTO PERSONALIZADO Programa de Fertilización Integral Te damos las mejores soluciones en función de tu suelo y de tu cultivo. Más de

2.000 testimonios nos avalan

NUESTRO ÉXITO está en tus resultados

info@fertinagro.es - 900 802 530 (Teléfono gratuito)

www.fertinagro.es vp007_publicidade_fertinagro.indd 113

18/12/2018 00:36

ESPECIAL: ABONADO

A FOSA DEBE SER UTILIZADA COMO “UN ALMACÉN DE FERTILIZANTES”, QUE NOS PERMITIRÁ AFORRAR CARTOS NA COMPRA DESTES

Posibilidades de regulación en función do tamaño das explotacións, do territorio e da especie gandeira Tamaño das explotacións As explotacións máis grandes, pola súa economía de escala, estarían menos afectadas pola normativa. En cambio, as máis pequenas, as familiares, terían máis dificultades para abordar os maiores gastos no investimento en maquinaria, perdendo rendibilidade. Polo tanto, calquera opción dirixida á redución das emisións procedentes do esparexemento do xurro debe excluír as explotacións máis pequenas. Os gastos burocráticos e de control para a administración das normas son máis executables se se implementan para as explotacións máis grandes. Ámbito territorial Unha opción podería ser establecer primeiro as medidas nas zonas contaminadas por exceso de nitratos, como son as declaradas vulnerables, que coinciden coas de gandería e agricultura intensiva e non coa gandería de vacún (na cornixa cantábrica e en Galicia non existen zonas vulnerables). Emisións de amoníaco segundo o manexo do gando na explotación Unha das medidas máis adecuadas para reducir as emisións de amoníaco é aumentar o tempo de pastoreo, xa que cantas máis horas as vacas poidan estar fóra do establo, menos xurro será necesario almacenar e menos emisións de amoníaco se producirán. Cando o gando está dentro do establo, mestúranse as feces, que conteñen a enzima ureasa cos ouriños, os cales teñen a maior parte da urea; ademais, o xurro ten que pasar por unha serie de etapas, establo e almacenamento na fosa e aplicación ao solo, onde se van producir perdas de amoníaco, mentres que, cando as vacas están en pastoreo, os ouriños penetran inmediatamente na terra e non se mesturan coas feces.

OURIÑOS + FECES

ESTABLO => arrobadeira => fosa de xurro => aplicación ao solo PASTOREO => ouriños => feces

Na figura 4 compáranse as emisións de amoníaco dunha granxa de 100 vacas de leite, en función do tempo de pastoreo medio diario anual (0, 6, 12 e 18 horas).

Figura 4. Emisións anuais de amoníaco dunha granxa de 100 vacas de leite en función do tempo diario de pastoreo NH3 aplicación a o solo

NH3 fosa

NH3 establo

NH3 pastoreo

5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 kg de NH3/ano

Horas de pastoreo diarias

Por cada hora que unha vaca estea fóra do establo, evítanse 1,75 kg de emisións de NH3 anualmente en comparación co sistema de referencia utilizado polo Ministerio nos inventarios, onde se considera que as vacas están todo o ano dentro do establo. Se o gando pastorease 6, 12 ou 18 horas diarias de media ao ano, as emisións reduciríanse nun 22, 43, e 65 %, respectivamente. Se quixésemos obter o mesmo nivel de redución de emisións de amoníaco no pastoreo que coa maquinaria de aplicación do xurro con mangueiras arrastradas ou inxección, podemos estimar que se necesitarían 4 horas e 11 horas de pastoreo diario, respectivamente. Polo

tanto, o pastoreo é a forma máis efectiva de evitar as emisións e a máis sostible, polo que mediante a política agraria debería favorecerse este tipo de gandería menos intensiva, porque, ademais, é máis coherente con outros obxectivos da PAC por achegar maiores “bens públicos” á sociedade, como son a conservación da paisaxe, prevención de incendios, mellora da calidade e seguridade alimentaria (mellor contido de ácidos graxos saudables e vitaminas, menos tratamentos veterinarios etc.), maior biodiversidade e mellores condicións para o benestar animal.

ACTUALIZACIÓN DO INVENTARIO DE EMISIÓNS ESTATAL O inventario estatal de emisións non ten a información detallada que se necesitaría para estimar as emisións, segundo a metodoloxía oficial da Guía de boas prácticas (2016 EMEP/EEA Guidebook). Entre os datos relevantes que faltarían, salientan os seguintes: • Tempo de pastoreo (horas) • kg de fertilizante nitroxenado utilizado • Material utilizado nas camas • Tipo de establo (trabado ou libre) • Capacidade de almacenamento das fosas • Fosas cubertas ou non cubertas • Formación de costra ou non na fosa de xurro • Calendario de aplicación do xurro • Tempo que se tarda en enterrar o xurro despois de aplicalo a cisternas • Utilización ou non das previsións do tempo para botar o xurro etc. A continuación descríbense algúns datos relevantes para actualizar o inventario de emisións estatais con base no proxecto de investigación INIA RTA201-(2013-2016) para a cornixa cantábrica e Galicia: • Horas de pastoreo: primavera 5,32; verán: 5,97; outono: 7,73; inverno: 2,9 • Tipo de establo: trabado (57 %); libre (43 %) • Fosa de xurro: 285 m3/explotación; 7 m3/UGM; cubertas: 62 % Se incluimos no inventario español as horas de pastoreo do gando vacún de leite e o extrapolamos para o conxunto das explotacións do Estado, obtemos que as vacas pasan fóra do establo 4,73 horas diarias de media.

114 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 114

18/12/2018 20:21

vacapinta001_pub_calfensa_galego.indd 115

18/12/2018 01:33

ESPECIAL: ABONADO

Na figura 5 compárase o cálculo de emisións según os datos oficiais do Ministerio de Agricultura, utilizados no último inventario de marzo de 2018, co cálculo de emisións incluíndo o tempo de pastoreo sacado do Informe do Proxecto INIA RTA 201. Pode apreciarse a importancia que supón incluír datos de pastoreo, que equivale a unha redución das emisións superior (columna da dereita) á que se conseguiría se o 100 % das explotacións utilizasen un dos apeiros permitidos para aplicar o xurro no solo polo actual Decreto, como son as mangueiras arrastradas (columna central).

Figura 5. Comparación do cálculo de emisións de amoníaco para o vacún de leite en España1 NH3 aplicación

Tn de NH3/ano

NH3 aplicación ao solo NH3 establo NH3 fosa NH3 pastoreo

45.000 40.000 35.000 30.000 25.000

A UE NON OBRIGA A INCLUÍR NA CONDICIONALIDADE DA PAC ESTA NOVA MEDIDA SOBRE O XURRO, QUE PREXUDICA MÁIS A GANDERÍA FAMILIAR QUE A INTENSIVA

Os datos remitidos por España no inventario de emisións de 2018 non teñen en conta o tempo de pastoreo do gando e consideran que este permanece estabulado o 100 % do tempo. Utilizando os datos do Informe publicado no proxecto INIA RTA201, redúcense as emisións en 7,8 kt (19 %). Os novos proxectos de investigación do INIA e dos grupos operativos que están en marcha poderán mellorar aínda máis este axuste, xa que se van poder incluír datos detallados de manexo das explotacións necesarios para poder incorporar outras medidas de redución de emisións reflectidas na Guía de boas prácticas (2016, EMEP/EEA Guidebook).

BOAS PRÁCTICAS PARA APROVEITAR O NITRÓXENO EXCRETADO NO ESTABLO POLO GANDO

20.000 15.000 10.000 5.000 0 Mapama

Mapama + mangueiras

INIA RTA201

Segundo os datos oficiais do Ministerio (Mapama), os do Mapama incorporando a tecnoloxía das mangueiras arrastradas e, por último, os obtidos no proxecto INIA RTA201 (que si inclúe datos de pastoreo)

A fosa de xurro Cando non se pode facer pastoreo ou cando o tempo deste é limitado, fundamentalmente pola falta de dispoñibilidade de terras, a medida máis importante para facer un uso eficiente do fertilizante orgánico é ter unha capacidade de almacenamento na fosa suficiente. De nada vale enterrar o xurro se o botamos ao solo cando non hai un cultivo que poida aproveitar o nitróxeno. Cando o botamos entre finais de outubro e xaneiro, porque a fosa é pequena ou non está cuberta, o ni-

tróxeno vaise perder arrastrado pola choiva, cara á capa freática ou por escorrentías e, polo tanto, deberemos mercar nitróxeno mineral para poder fertilizar a finais do inverno. As granxas que non fan pastoreo e teñen unha rotación forraxeira con millo deberían ter capacidade, como mínimo, para seis meses, co fin de acumular o xurro ata finais de abril e así poder enterralo no fertilizado do millo. Neste caso, a fosa debe estar cuberta para aproveitar mellor a súa capacidade de almacenamento e aforrar tempo e gasóleo na repartición do xurro. Unha práctica completamente desaconsellable é botalo nas parcelas próximas ao establo para aforrar gastos de transporte, e non no resto das parcelas. Temos que ser conscientes de que o xurro vai ser sempre mellor para as terras que o fertilizante mineral, xa que o solo necesita materia orgánica para ser fértil e, por moito fertilizante químico que botemos, a medio prazo imos perder rendemento nas colleitas. A fosa debe ser utilizada como “un almacén de fertilizante”, que nos permitirá aforrar cartos na compra destes, así como reducir as emisións de amoníaco e outros gases de efecto invernadoiro, como o óxido nitroso, que se orixina no solo despois da aplicación de calquera fertilizante nitroxenado, sexa orgánico ou mineral.

116 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 116

18/12/2018 20:20

fertimon_anuncio_galego.indd 117

18/12/2018 00:39

ESPECIAL: ABONADO

Condicións meteorolóxicas máis axeitadas para a aplicación do xurro Adecuar a aplicación do xurro en función das previsións meteorolóxicas está considerado nalgúns países como Canadá, Holanda etc. unha boa práctica. A meteoroloxía pode influír tanto ou máis nas perdas de amoníaco que a maquinaria utilizada para aplicalo no solo; así, por exemplo, se se aplica o xurro en abano con prato no momento que orballa e se mantén unha choiva fina, que alcance un mínimo de 5 mm e repartida nas primeiras 24 horas, pódese chegar a unha redución das emisións similar á inxección e moi superior á aplicación coas mangueiras arrastradas. Outros factores que debemos ter en conta son a temperatura, o vento, a humidade relativa e a radiación solar; as mellores épocas para fertilizar son a primavera ou o outono e, a ser posible, á tardiña (cando baixa a radiación solar, aumenta a humidade relativa, e, polo xeral, diminúe a velocidade do vento). En xeral, o clima atlántico é moito máis axeitado para o mellor aproveitamento do xurro que o mediterráneo debido á existencia dun período favorable máis extenso en canto á temperatura, humidade relativa e días de orballo (babuña, chuvisca, orbayu, murmia, sirimiri etc.), así como menos días de xeada e neve, que permiten un período de crecemento vexetativo dos cultivos máis amplo e, polo tanto, un período máis longo para poder aproveitar os nutrientes que se aplican co xurro. Así mesmo, as temperaturas e a radiación do sol no verán non son tan altas, o que diminúe as emisións e proporciona un mellor benestar animal.

ESTAS BOAS PRÁCTICAS PODEN SER MÁIS EFICIENTES QUE UTILIZAR APEIROS COMO A INXECCIÓN OU MANGUEIRAS ARRASTRADAS E SEN APENAS CUSTO ECONÓMICO

Figura 6. Estimación da redución de emisións de NH3 sobre a situación de referencia (Mapama) aplicando algunhas boas prácticas nas granxas de vacún de leite españolas NH3 aplicación ao solo

Pastoreo: 40 % + costra, enterrado = 0 h

NH3 fosa xurro

INIA + costra + entr 24+choiva<24 h

NH3 establo NH3 pastoreo

INIA + costra+costra+enterrado<24 h INIA + costra na fosa INIA Mapama+mangueiras arrastradas Mapama 0

Miles de toneladas de NH3/ano

Na figura 6 aparecen comparadas posibles medidas de reducións de emisións de amoníaco que se poden obter aplicando unha serie de boas prácticas: duplicación do tempo de pastoreo, formación de costra na fosa, enterrado cunha grade de discos (inmediato ou en menos de 24 horas) do xurro despois de aplicalo co prato e o efecto combinado do orballo sobre a situación de referencia do inventario actual de emisións (Mapama), e comparando coa redución de emisións que se conseguiría se o 100 % das explotacións de vacún utilizasen as mangueiras arrastradas para aplicar o xurro, en vez do prato de choque, tal como pretende o Decreto ministerial.

O aforro económico na compra de fertilizantes químicos nitroxenados pode chegar ata 53 euros por vaca e ano (máis de 45 millóns de euros/ano para o conxunto das explotacións de vacún de leite españolas). Estas boas prácticas poden ser máis eficientes que utilizar apeiros como a inxección ou mangueiras arrastradas e sen apenas custo económico. Resumo de boas prácticas para reducir as emisións de amoníaco nas granxas de vacún de leite Na táboa 1 descríbense algunhas das prácticas máis aconsellables recollidas na literatura, así como unha valoración comparativa do seu custo (páx. seg.).

118 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 118

18/12/2018 20:20

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

pub_rocalba_galego.indd 119

secano ou regadío

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

www.rocalba.com

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Expresión vegetal

18/12/2018 01:34

ESPECIAL: ABONADO

Táboa 1. Boas prácticas para reducir o amoníaco nas granxas de vacún de leite Factor de redución

Aumento do tempo de pastoreo

XXXXX

Diminución da proteína na ración

XXXX

Tipo de cama; serraduras, palla, cortiza de piñeiro Aumentar os pases de arrobadeira de limpeza Auga pulverizada

Boas prácticas: xustificación

Manexo do gando No pasto os ouriños infíltranse rapidamente na terra, evitando o contacto co aire. Non se adoitan mesturar os ouriños coa bosta (que é onde se atopa a enzima ureasa) ALIMENTACIÓN No establo: o exceso de proteína na ración elimínase nos ouriños en forma de urea, o que aumenta as emisións. No pasto convén non fertilizar con moito nitróxeno e suplementar con alimentos ricos en hidratos de carbono. O contido de urea en leite é un magnífico indicador do equilibrio ou non da ración. ESTABLO

Custo

€€€

A palla e as serraduras absorben os ouriños e reteñen mellor o N.

€

A maior limpeza, menor concentración de NH3.

€

Baixa a temperatura do establo e dilúe a concentración de NH3. FOSA-XURRO

€

Non remexer a fosa e coller o xurro por debaixo da costra, pero non no fondo

Xurro con menor MS, maís diluido, que será máis fácil de infiltrar.

€

Xurro diluído

XX?

Deixar formar costra na fosa

XX?

Aproveitar o último lavado dos circuítos e do tanque de leite para limpar a sala de espera Plantar árbores e sebes preto da fosa de xurro

É recomendable, sobre todo, para botar por enriba das pradeiras, para que infiltre mellor e non faga costra. É recomendable que teña unha relación 1:1 xurro/auga (equivale a unha % MS do 6 % aprox.) A costra evita o contacto do xurro coa atmosfera diminuíndo as perdas de NH3. O material das camas como as serraduras, a palla, casca de piñeiro etc. son os máis recomendables.

€ €

Reduce as perdas de NH3 por ter este líquido de limpeza, de limpeza, un pH ácido.

€

Reduce a velocidade do vento e, polo tanto, a evaporación do NH3 (tamén reducirá os malos cheiros)

€

Inxección superficial < 5 cm

XXXXX

Tubos (mangueiras) arrastradas Zapato e tubos arrastrados Plantar árbores e sebes nas lindes das parcelas

XXX XXX

APLICACIÓN AO SOLO O enterrado evita contacto do xurro coa atmosfera. Necesítase outro tractorista para poder ir enterrando detrás. Evita rapidamente o contacto coa atmosfera. Necesítase outro tractorista para poder ir enterrando detrás. Menos labor: pódese facer sen necesitar outro tractorista para poder ir enterrando detrás. Menos labor: pódese facer sen necesitar outro tractorista para poder ir enterrando detrás. Menos labor: pódese facer sen necesitar outro tractorista para poder ir enterrando detrás. O rendemento do traballo é menor (ancho de traballo máis reducido que na aspersión e hai que circular a menos velocidade). O rendemento do traballo é intermedio, sobre todo pola menor velocidade que coa aspersión Evita que o xurro contacte coas follas.

Reduce a velocidade do vento e, polo tanto, a evaporación do NH3 (tamén reducirá os malos cheiros).

Temperatura

XX?

Procurar botar o xurro á tardiña, xa que pola noite baixan as temperaturas e aumenta a humidade relativa e non hai radiación solar.

€

Humidade relativa

XX?

Procurar botar o xurro á tardiña, xa que pola noite aumenta a humidade relativa.

€

Velocidade do vento

XX?

Procurar botar o xurro cando non hai moito vento e, en xeral, á tardiña, xa que adoita baixar a velocidade.

€

Evitar aplicar o xurro na terra cando o sol está alto

Procurar botar o xurro á tardiña, xa que é máis baixa a radiación solar.

€

Choiva despois da aplicación

XXX?

Botar o xurro cando se espera ou xa chove miudiño ou orballa.

€

Enterrado inmediato con arado Enterrado inmediato con grade de discos Enterrado antes de 4 horas Enterrado antes de 12 horas Enterrado antes de 24 horas

XXXXX XXXXX XXXX XXX XXx

€€ €

€€€€€ €€€ €€€ €

METEOROLOXÍA

SOLO O ión NH4+ queda retido no complexo orgánico-húmico, formado pola MO, en combinación coa arxila. • Fertilizado orgánico Elevada materia orgánica do solo X? • Pradeiras de longa duración (MO) • Mínimo laboreo • Cultivo de coberteira no inverno • Razas de gando de pouco peso no pastoreo Manter unha boa estrutura do solo, XX • Non pastorear cando o solo está brando evitando a compactación • Non circular con maquinaria cando o terreo estea brando Factor de redución: X “pouco efecto”; XXXXX “moito efecto” Custo: € aforro; € gasto ?: é necesario investigar e parametrizar para as condicións locais (non existen datos en España)

120 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_juanCastro_galego.indd 120

15/12/2018 18:00

Balsas MN MNééunha unhaempresa empresalocalizada ubicada na centro de de Galicia Galiciadedicada adicada áá fabricación fabricacióneemontaxe montaxe Balsas na zona zona centro de balsas balsaspara paraalmacenamento almacenamentodedeauga, auga, puríns, lodos e todo de residuos; estanques, lagos, de xurros, lodos e todo tipotipo de residuos, así como estanques, encoros aritificiais e impermeabiliación de vertedeiros, terrazas, cubertas, canles dederego, lagos, encoros artificiais e impermeabiliación de vertedoiros, terrazas, cubertas, canles regoetc. etc. Para dede materiais en en polietileno e PVC. Para iso iso contamos contamoscunha cunhaampla amplagama gama materiais polietileno e pvc.

especializámonos na construción de balsas de polietileno para o almacenamento de xurro, purín, tanto de balsas novas como de zanxas que está sendo obrigatorio impermeabilizar.

As vantaxes deste tipo de balsas con respecto ás fosas tradicionais son innumerables: LLORA DA ESTRUTURA DO SOLO.

• RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS). • REDUCIÓN DE ATA A TERCEIRA PARTE DO CUSTO RESPECTO DUNHA FOSA TRADICIONAL, TRADICIONAL. O QUE QUERE DICIR QUE O MESMO INVESTIMENTO PERMITE CUBICAR O TRIPLO DE CAPACIDADE, PERMITINDO, POLO TANTO, ALMACENAR PURÍN E ABONO ORGÁNICO, INCLUSO DE FÓRA DA EXPLOTACIÓN, PARA AS ÉPOCAS DE ABONADO, CO CORRESPONDENTE AFORRO E ME-

• PERMITE UN CRECEMENTO DA EXPLOTACIÓN MÁIS FLEXIBLE, XA QUE EN 2-3 DÍAS SE PODE FACER UNHA AMPLIACIÓN DA BALSA A UN CUSTO REDUCIDO. • CONSECUENTE CO IMPACTO AMBIENTAL, XA QUE PODE SER DESMONTADA CON FACILIDADE, O QUE PERMITIRÍA UN CAMBIO DE LOCALIZACIÓN CUN CUSTO MÍNIMO.

Dispoñemos tamén dun enxeñeiro técnico agrícola dedicado aodeseño deseñoeesituación situacióndas dasbalsas balsaseetamén taménáátramitación tramitaciónde desubvencións subvenciónsse sefose fosenecesario. necesario. adicado ao

Posibilidade Posibilidade de de recubrilas recubrilas con con estrutura estrutura metálica metálica ee lona lona

•• BALSAS AUGA,LODOS, LODOS,RESIDUOS... RESIDUOS... BALSAS PARA PARA ALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE XURROS, PURÍNS, AUGA,

•• SUBVENCIONADAS SUBVENCIONADAS POLA POLA XUNTA XUNTA DE DE GALICIA GALICIA

•• ESTANQUES, ESTANQUES, LAGOS LAGOS E E ENCOROS ENCOROS ARTIFICIAIS, ARTIFICIAIS, CANLES CANLES DE DE REGO... REGO...

•• DENDE DENDE UN UN CÉNTIMO CÉNTIMO POR POR LITRO LITRO

•• IMPERMEABILIZACIÓN IMPERMEABILIZACIÓN DE DE VERTEDOIROS, VERTEDEIROS, TERRAZAS, CUBERTAS, FACHADAS...

•• RAPIDEZ RAPIDEZ DE DE INSTALACIÓN INSTALACIÓN (1-2 (1-2 DÍAS) DÍAS)

•• DISTRIBUIDORES M33 •• AMORTIZABLE DISTRIBUIDORES DE DE DEPÓSITOS DEPÓSITOS DE DE ALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE AUGA AUGA DE DE ATA ATA 500 500M AMORTIZABLE ATA ATA EN EN 3,5 3,5 ANOS ANOS

NECESIDADES CULTIVO PARA 15 TTms DE DE MS/HA MS/ha DE PRODUCIÓN

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARA CUBRIR NECESIDADES DE CULTIVO 600 600 quilos quilos de de triple Triple15 15

40.000 40.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca

80.000 80.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca

200 200 quilos quilos de de urea Urea46% 46%

600 600 quilos quilos de de triple Triple15 15

600 600 quilos quilos de de 22/7/6 22/7/6

300 300 quilos quilos de de 20/12/8 20/12/8

(especial (especial millo) millo)

300 300 quilos quilos de de cloruro Cloruropotásico potásico 100 100 quilos quilos de de urea Urea46% 46%

195 UF de N 195 195 195 90 UF de P2O5 90 126 108 POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 POTASIO Custo 377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha Custo abonado abonado por por ha ha (sen (sen labores) labores) Aforro en euros por ha con utilización de purín xurro con con respecto respecto aa abono abono típico típico (600 utlización de (600 quilos quilos de de triple Triple15 15ee100 100quilos quilosde deurea) urea) AFORRO PARA SUPOSTO 10 HA ha Anos para amortizar balsa xurro purín de 800 m 3 NITRÓXENO NITRÓXENO FÓSFORO FÓSFORO

195 102 360 84,00 €/ha 175 €/ha 1750 € 3,5 anos

• O cálculo da amortización estimado para unha balsa de 800 m33 faise con prezos de mercado de abonados nos que non se ten en conta unha posible subida dadapolo poloincremento incrementodedeprezo prezododopetróleo. petróleo. suba dada • Deste xeito, unha subida prezododopetróleo petróleotrae traeconsigo consigoque queo operíodo períododedeamortización amortizaciónsesereducirá reduciráconsiderablemete considerablemeteata ata2,5 2,5ouou3 3anos. anos. suba nonoprezo

Telf: 609 379 636 | www.balsasmn.es | e-mail: balsasmn@gmail.com

VP007_publi_balsasmn.indd 121

19/12/2018 17:40

ENTREVISTA A FERNANDO FERNÁNDEZ PÉREZ, SOCIO CON SEU IRMÁN DA GANDERÍA PERFECTO OLVEIRA, DUMBRÍA (A CORUÑA)

Enchido con Mazaroca NPK sen tecnoloxía (esquerda) Enchido de Mazaroca con Nergetic (dereita)

Como é a súa explotación? Somos unha granxa cunhas 250 vacas en muxido e un total de 485 animais. Estamos en sistema ProCROSS, de cruzamento de tres razas, e situados en Dumbría (A Coruña). Que cultivos produce? Sementamos algo máis de 100 ha de pradeiras de raigrás e outras 80 ha de millo para silo. Como realiza os abonados nas pradeiras? Utilizamos todo o xurro que produce a explotación. Aplicamos antes da sementeira uns 80.000 l/ha e outros 35, no inverno, despois da roza de limpeza. A continuación, botamos unha aplicación de Amicote Corbigran, unha dose de 500 kg/ha, unhas cinco semanas antes da previsión de ensilado, e Nergetic DS, para garantir a achega de nitroxenado. Así obtemos un bo rendemento tanto en calidade como en cantidade. E en millo? En canto a millo, aplicamos antes da sementeira todo o xurro que temos e, ademais, unha dose de Corbigran de 500 kg/ha nas fincas onde non se utilizou no cultivo

VP007_publirreportaxe_intergal.indd 122

anterior de pradeira. Tamén botamos Nergetic 24-7-7 para garantir nitróxeno, potasio mineral e fósforo ata o final do ciclo, a unha dose de 500 kg/ha. Todo iso fixo que este ano tivésemos moi bos resultados en materia seca e amidón. Que máis produtos coñece de Fertiberia TECH? Coñezo Amicote CV 41, unha fórmula con nitróxeno, fósforo e calcio que se adapta moi ben a pradeiras en chans ácidos. Tamén Profertil, un abono foliar que uso en todos os tratamentos herbicidas de postemerxencia en millo e que mellora moito este cultivo cando sofre algún tipo de estrés, por exemplo coa aplicación dos herbicidas. Como coñeceu estes produtos? Coñecín os produtos Fertiberia TECH a través do distribuidor Botica do Xallas e do delegado cando empezaron a traballar na zona. Recomendaríaos? Por suposto, sen dúbida. Levo anos usándoos e estou contento cos resultados.

Diferenzas de rebrote nunha pradeira e en zona encalada con Corbigran

Delegación de Lugo Tlf: 647 355 675 Delegación da Coruña Tlf: 636 163 729

18/12/2018 18:38

VP007_publirreportaxe_intergal.indd 123

18/12/2018 18:38

ESPECIAL: abonado

Cantabria e os seus prados A continuación expoño os principais factores que inciden na produción de herba na comunidade cántabra e ofrezo algunhas recomendacións á hora de escoller variedades, así como para o seu manexo e a súa conservación, co obxectivo de acadar un aproveitamento óptimo e, por conseguinte, abaratar o prezo da produción de leite. Elías Celis Sánchez Servizo de Produción Vexetal de AgroCantabria

CONSIDERACIÓNS PREVIAS

gandería en Cantabria está a sufrir unha gran transformación: na campaña 1995-1996 existían 7.748 explotacións que producían leite, dúas décadas despois diminuíron ata as 1.392 e na actualidade non supera as 1.200. Nas pradeiras cántabras diferéncianse tres zonas segundo o seu clima e orografía con pendentes superiores ao 30 % nun terzo do seu territorio ou cun 50 % por riba dos 600 m de altitude.

1. Zona costeira: cunha superficie de 23.200 hectáreas aproximadamente, o 75 % dedícase á sementeira de cultivos anuais (millo e raigrás italiano) para ensilado. O 25 % restante son prados naturais destinados á sega de herba para verde ou ensilado. Esta zona é onde se asenta a maior produción de leite de Cantabria. 2. A montaña ou zona media: é a de maior superficie con preto de 100.500 hectáreas, con predominio de pasteiros e pastos de porto e é a gandería de carne a que maioritariamente os aproveita. Dúas excepcións son a zona de Villacarriedo (Tezanos, localidade con maior carga gandeira da comunidade) e Soba, onde a maioría das explotacións son de leite. 3. Zona sur: comprende Valderredible e Campoo, onde predomina o gando de aptitude cárnica e son moi escasas as explotacións leiteiras.

124 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_cantabria_galego_02.indd 124

18/12/2018 00:43

ESPECIAL: abonado

PRODUCIÓN DE HERBA EN CANTABRIA: FACTORES E RECOMENDACIÓNS A importancia das forraxes na produción de leite contribúe a reducir os custos de alimentación; o 75 % das explotacións de leite teñen a súa base forraxeira en ensilados de herba e millo. A sementeira de cultivos forraxeiros ten por obxectivo incrementar a produción de materia seca por hectárea e a de ofrecer alimentos con maior potencial nutritivo, pero estes cultivos (millo e raigrás italiano) requiren unhas prácticas culturais de manexo adecuadas. Por iso, a súa compra sufriu un descenso significativo en Cantabria, onde a autosuficiencia é xeneralizada, para o que a rotación de cultivos foi un grande avance. Os factores que inciden na produción de herba da zona costeira poden extrapolarse a outras zonas e manexos. Entre outros, destacan os seguintes: ámbito xeográfico, condicións climáticas, solo, fertilización, sanidade, elección de especies e selección de variedades, manexo do cultivo e aproveitamento. No que respecta ao factor climático, pouco pode influír o gandeiro; sirva como exemplo este ano (2018), no cal as precipitacións foron moi superiores á media rexional de 1.150 l/m2. Segundo a AEMET, recolléronse 1.693 l/m2 na Estación Meteorolóxica de Santander-Parayas e no mes de xullo alcanzáronse os 169,5 l/m2, cando a media é de 52,4 l/m2. É na elección de pradeiras onde o gandeiro pode incidir para mellorar o rendemento que vai destinar a cada cultivo. Por exemplo, en ocasións seméntase millo en solos inadecuados por diversos motivos (exceso de humidade, pendente, falta de fondo de solo etc.), o que diminúe a produción. Nestes casos deben seleccionarse aquelas especies ou variedades que mellor se adapten ao solo da zona. O manexo da forraxe, a madurez da herba no momento da recolección, acondicionado (presecado) da herba, picado e conservación, entre outros, son factores importantes á hora dunha maior utilización polo gando. O aproveitamento e a conservación da herba son as mellores ferramentas para producir leite máis barato.

O control da flora arvense como Rumex (herba acedeira), Taraxacum officinale (mexacán), Plantago lanceolata (lingua de ovella) etc. é outro factor de suma importancia. Estas especies compiten coa dispoñibilidade dos nutrientes do solo polas pratenses cultivadas e ata chegan a ser dominantes. Así, en explotacións con altas cargas gandeiras, nalgúns casos superiores a 4 UGM/ha, a xestión das dexeccións e a súa posterior aplicación á pradeira poden orixinar cambios na composición botánica desta ou mesmo ata desaparecer algunhas especies, como as leguminosas. Cal sería o manexo dunha finca dominada pola flora arvense? En primeiro lugar, valorar o grao de dominio da flora arvense da pradeira. Se é baixo, podar limparse e resementar; se é elevado, debe suscitarse a sementeira na súa totalidade. Durante os meses de setembro e outubro deste ano, houbo unha praga moi agresiva de Mythimna unipuncta (eiruga defoliadora) que causou estragos en moitas das pradeiras de Cantabria, sobrevivindo especies dicotiledóneas de baixo valor alimenticio. Poucas opcións lle quedan ao gandeiro se non resementa, posto que, ademais, as especies dominantes serán a Stellaria media (muruxa), Mentha suaveolens (mentraste), Amaranthus etc., que tratarán de ocupar durante o inverno todo ese espazo que quedou libre no solo. Con que variedades resementar? Á hora de elixir a variedade que se vai sementar deben seguirse uns criterios agronómicos e buscar a especie ou especies que mellor se adapten ás necesidades da explotación. O Lolium multiflorum (raigrás italiano), Lolium hibridum (raigrás híbrido) e Lolium perenne (raigrás inglés) son moi boa produción de forraxe e unha boa calidade nutricional. A dedicación desa herba é outro parámetro á hora da elección. Se o seu destino é para sega intensiva con duración de dous ou tres anos, a mestura do italiano co híbrido funciona bastante ben e no caso de ser para pastoreo ou menos intensiva e duración de ata cinco anos, a mestura de inglés con híbrido dá un equilibrio moi

O APROVEITAMENTO E A CONSERVACIÓN DA HERBA SON AS MELLORES FERRAMENTAS PARA PRODUCIR LEITE MÁIS BARATO

produtivo. A dose de xurro a aplicar ao solo é outro aspecto considerable. Se non é moita cantidade, é interesante engadirlle á mestura algunha variedade de trevo, xa que este incrementa a proteína; mentres, en achegas elevadas, este pode sufrir ou ata desaparecer. A elección da mestura idónea sería o outro parámetro agronómico buscando variedades de ciclo vexetativo moi próximo e cun espigado tardío. Un aspecto interesante é a selección da ploidía das variedades elixidas, as diploides presentan un maior contido en materia seca, mellor calidade nutricional para consumo en fresco como ensilado. As súas follas son máis estreitas e finas desde moi abaixo. Con todo, presentan un aspecto máis feo, verde menos intenso, necesitan menor tempo de presecado; mentres, as variedades tetraploides presentan un aspecto máis bonito, con follas anchas, verde intenso e brillante. Estas teñen un contido de auga superior, a cana é grosa e, nalgunhas variedades, oca. Ás veces, cando chega a hora do corte, as follas inferiores están afectadas, teñen maior rocha de encamado e o presecado debe ser maior, co risco que iso supón. Outros parámetros como a etiquetaxe da semente son aspectos de calidade á hora da valoración da súa calidade. Na actualidade aínda se comercializa semente onde a etiqueta non se axusta á lexislación europea vixente, sen nome da variedade, nin porcentaxe de xerminación, nin de pureza, nin exenta de fungos endofíticos etc. Entre outras, estas circunstancias obrigan o gandeiro a usar máis sementes por hectárea das debidas.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 125

vp007_especialAbonado_cantabria_galego_02.indd 125

18/12/2018 20:27

ESPECIAL: abonado

Pradeira atacada por Mythimna unipuncta

En que debemos basearnos á hora de fertilizar? En primeiro lugar, hai que coñecer o contido en nutrientes (N, P, K etc.) do solo, a súa composición (textura) etc. e definir o seu manexo; en segundo lugar, é importante coñecer as necesidades do cultivo para unha determinada produción; as necesidades das pradeiras a sega son superiores ás de pastoreo; en terceiro lugar, débense valorar achegas de esterco ou xurros e coñecer a súa riqueza. Algúns gandeiros utilízano como un residuo e nalgunha época do ano será un problema; non debe esquecerse que é un fertilizante capaz de substituír unha certa cantidade de fertilizante inorgánico que mellora a estrutura do solo e incrementa a capacidade de intercambio catiónico, entre outros.

A época do ano na que se aplique o fertilizante tamén é importante á hora de pretender incrementar os rendementos da pradería. O outono é un bo momento para utilizar fertilizantes de fondo, achegando o fósforo, potasa, magnesio e emenda cálcica se o necesitase, mentres que a finais de inverno e inicio da primavera son épocas para aplicar os fertilizantes nitroxenados. Que cantidade debemos aplicar? En canto á fertilización, en Agrocantabria traballamos cunha ferramenta práctica chamada Profer, desenvolvida por Delagro. Este proxecto permite valorar o xurro, xestionar os recursos propios, utilizar o fertilizante ideal para o cultivo que necesita cada parcela e contribuír á redución do impacto ambiental etc. Trátase dunha ferramenta en continua evolución. A incorporación dun maior número de análise de solos da comunidade autónoma de Cantabria permite detectar diferenzas entre as distintas zonas agroclimáticas e de manexo dos prados.

Figura 1. Diferentes zonas edafoclimáticas en Cantabria

Na actualidade dispón de 190 mostras de solos de prados de Cantabria, das cales as zonas con menor concentración de gando e, xa que logo, con menor achega de xurro, son as de inferior pH e superiores necesidades de potasio.

126 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_cantabria_galego_02.indd 126

18/12/2018 20:28

vp007_publicidade_delagro.indd 127

18/12/2018 00:45

ESPECIAL: abonado

Táboa 1. Análise de solos das pradeiras de Cantabria

pH (H2O)

Fósforo (P2O5) (mg/kg)

Potasio (K2O) (cmol/kg)

Calcio (CaO) (cmol/kg)

Magnesio (MgO) (cmol/kg)

Saturación de aluminio (%)

Materia orgánica

Relación carbono/ nitróxeno

Medio Máximo Mínimo N.º mostras Moi baixo Baixo Medio Alto Moi alto

5,97 8,05 4,56 190 25 46 51 25 44 13 % 24 % 27 % 13 % 23 %

23,92 273,49 2,40 190 27 103 35 21 5 14 % 54 % 18 % 11 % 3%

0,56 4,45 0,09 190 18 56 78 26 13 9% 29 % 41 % 14 % 7%

12,11 46,50 1,35 189 1 44 74 49 21 1% 23 % 39 % 26 % 11 %

1,83 6,15 0,21 189 1 22 73 55 38 1% 12 % 39 % 29 % 20 %

5,96 53,20 0,02 77 54 12 6 5 0 70 % 16 % 8% 6% 0%

3,89 31,41 0,00 190 107 16 24 32 12 56 % 8% 13 % 17 % 6%

11,11 17,10 8,94 83 0 23 43 15 2 0% 28 % 52 % 18 % 2%

Moi baixo Baixo Medio Alto Moi alto

Unha opción que nos dan as análises é saber o pH, polo tanto, a elección de realizar ou non emendas cálcicas ou magnésicas, un elemento necesario na herba polos problemas de tetania que podería ocasionar no gando. Achegar unha emenda cálcica granulada, soluble e de alto valor neutralizante permite un traballo máis cómodo e evita o amazocado e o po, utilízase menos cantidade, facilita a repartición e, ademais, economiza. En xeral, cabe diferenciar tres tipos de necesidades segundo sexa a distancia á que se atope a parcela da explotación. As máis próximas están en moitos casos saturadas de nutrientes e, ao revés, as máis afastadas son as máis necesitadas. No noso traballo diario observamos unha infravaloración dos xurros producidos na explotación.

A MELLOR DAS PRADEIRAS PERMITE REDUCIR A COMPRA DE FORRAXES FÓRA DA EXPLOTACIÓN E ABARÁTASE O PREZO DE PRODUCIÓN DUN LITRO DE LEITE

Aproveitamento Outro factor importante é o sistema de aproveitar a forraxe. En zonas de montaña, onde se concentran gran parte das ganderías de carne, o pastoreo a dente é o máis utilizado e destínase máis superficie por UGM debido ás súas baixas producións, pero hai que dicir que a porcentaxe UGM/ha é moi baixa, do mesmo xeito que as producións medias. O corte de herba en fresco é utilizado por ganderías pequenas, as cales, do mesmo xeito que as anteriores de pastoreo, adoitan facer un corte de herba seca no verán. Esta práctica, polo traballo que ocasiona, cada vez é menor, dependendo da climatoloxía, pero cunha arma de dobre fío, que é a reseenteira natural que se realiza das pradeiras. Trátase de multiplicar a densidade de plantas coas sementes que van quedando no terreo, pero cando estas non son de calidade ou limpas, as pradeiras cárganse de flora arvense.

O ensilado é o sistema máis común de conservar a herba. As ganderías con máis de cincuenta vacas de muxido tenden ao sistema de alimentación con carro mesturador e o ensilado ofrécelle unha homoxeneidade na forraxe que non dá a herba verde. O problema que xera este sistema é o de compactación do terreo ao ter que traballalo con maquinaría cada vez máis pesada.

CONCLUSIÓN A mellora das pradeiras permite reducir a compra de forraxes fóra da explotación, abarátase o prezo de produción dun litro de leite e facemos todo o que está na nosa man para seguir con esta profesión, tan honrosa e maltratada á vez.

NOTA Do autor

Neste artigo extraéronse datos da publicación “Los pastos en Cantabria y su aprovechamiento”, traballo editado polo Centro de Investigación e Formación Agraria (CIFA), Muriedas (Cantabria).

128 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_especialAbonado_cantabria_galego_02.indd 128

18/12/2018 00:43

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

¡ N OVO O!

LAD GRANU AL

GRANIC DE

L GALICA

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON PESAXE E GPS

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 83 % EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

GALICAL S.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 % vacapinta005_publi_galical_galego.indd 129

18/12/2018 01:35

vp007_publicidade_yara.indd 130

18/12/2018 00:47

vp007_publicidade_yara.indd 131

18/12/2018 00:47

M A N E xO

A importancia de realizar recorte funcional de pezuños en vacas leiteiras As lesións podais poden chegar a provocar consecuencias graves nas explotacións de produción de leite, polo que o recorte preventivo dos pezuños é fundamental para o seu control e a súa prevención. Co fin de lograr os resultados esperados, esta técnica débese levar a cabo correctamente e no momento de produción adecuado. A. Molinero1, Y. Trillo2, M. Pineda3 1 Veterinaria en Uniform-Agri BV. Assen, Holanda [almumolinero@gmail.com] 2 Farm Management Support en Lely. Los Corrales, España [ytrillovet@gmail.com] 3 Veterinario en Pico Veterinarios SLP. Otur, Asturias, España [marcpb@hotmail.es]

INTRODUCIÓN

n dos tres principais motivos de eliminación temperá en gando vacún leiteiro é a coxeira, despois dos problemas de fertilidade e as mamites. A coxeira non é unha patoloxía como tal, se-

nón un signo de que o animal padece dor. As coxeiras teñen unha elevada prevalencia a nivel mundial e desde hai algún tempo se lles dá cada vez máis importancia á súa prevención e ao seu control, en lugar de enfocarse

máis ao tratamento de casos clínicos. A pesar da importancia dos problemas podais, preto dun 51 % das ganderías en España non realizan medidas preventivas para a redución das coxeiras nos rabaños leiteiros, especialmente nas patoloxías de orixe infecciosa (Pineda e col., 2018).

Táboa 1. Comparación da prevalencia de coxeiras en vacún leiteiro en distintos países de todo o mundo, incluíndo o ano no que se obtivo o dato de cada país PREVALENCIA DE COXEIRAS EN DISTINTOS PAÍSES

CHILE ALEMAÑA ESTADOS UNIDOS INGLATERRA DINAMARCA AUSTRIA FINLANDIA SUECIA

40 % 45 % 25 % 37 % 24 % 31 % 23 % 10 %

2010 2004 2006 2010 2008 2009 2013 2016

Fonte: C. Bergsten, 2018 World Buiatrics Congress, Sapporo

132 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_recortePezunhos_galego_02.indd 132

18/12/2018 00:49

M A N E xO

As coxeiras pódense dividir en dous grandes grupos, altas e baixas, segundo en que zona da extremidade aparezan. As máis comúns son as baixas, que xorden como consecuencia de lesións no pezuño (o 90 %, de feito). Son, ademais, moito máis comúns as lesións nas extremidades posteriores: debido a como se move e como reparte o peso corporal a vaca leiteira, son as patas traseiras as que máis traballan e máis sofren ao longo da vida do animal (Bell e col., 2008; Cattle Lameness, Zinpro, 2015). As razóns polas que as vacas poden padecer coxeira son complexas. A súa orixe débese a múltiples factores relacionados entre si. No entanto, xeralmente ten unha grande influencia o feito de que as vacas camiñan sobre uns pezuños cunha repartición de pesos mal equilibrada, o cal acaba causando danos nas estruturas internas do pezuño e unha consecuente lesión que lle produce dor e coxeira ao animal. Os problemas de pezuños teñen consecuencias directas no benestar animal, na produtividade e na eficiencia reprodutiva. A aparición dunha lesión no pezuño con dor provoca unha menor mobilidade, por tanto, é unha vaca que come e bebe menos, producirá menos leite e terá problemas de fertilidade, posto que a dor ten un efecto sobre a capacidade de concepción, co que permanecerá máis días aberta. Ademais, o sistema inmune vese afectado e as probabilidades de padecer mamites ou outras enfermidades aumentan. O sobreesforzo que poden realizar os pezuños debido a un sobrecrecemento por falta de desgaste ou, todo o contrario, a un consumo excesivo por solos moi abrasivos ou ter que camiñar grandes distancias, xera uns pezuños máis sensibles e con predisposición a padecer lesións. Para evitalo, estes deben ser revisados e recortados periodicamente. Os dous obxectivos principais do recorte son (T. Raven, 1985): 1. Restaurar o equilibrio e o balance de pesos entre pezuños dunha mesma extremidade e entre extremidades 2. Identificar a tempo lesións nos pezuños que poidan causar coxeira É importante ser consciente de que non todas as vacas revisadas necesitan un recorte. Débese ter en conta que o sobrerrecorte tamén pode provocar lesións e coxeiras.

SISTEMAS NIR DINAMICA GENERALE La nueva frontera de la agricultura de precisión AgriNIRTM Tu laboratorio NIR portátil

NIR on board Pesado y análisis NIR en el campo

X-NIRTM Analizador NIR portátil

DG precisionFEEDINGTM Eficiencia y rentabilidad para el agricultor

Visítenos en Cimag-GandAgro (Silleda), del 21 al 23 de febrero Trav. Cruz da Pedra n.º 4/6 - Ap.53 - Lijó 4754-909 Barcelos • maciel.lda.comercial@gmail.com Tel.: (+351) 253 808 420 12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 133

vp007_manexo_recortePezunhos_galego_02.indd 133

18/12/2018 00:49

M A N E xO

OS PROBLEMAS DE PEZUÑOS TEÑEN CONSECUENCIAS DIRECTAS NO BENESTAR ANIMAL, nA PRODUTIVIDADE E nA EFICIENCIA REPRODUTIVA

IMPORTANCIA DO RECORTE FUNCIONAL Na maioría dos establos de vacún leiteiro o tipo de solo que se utiliza é de cemento. Excepto se o solo é raiado, de parrilla etc., o que teñen en común todos estes tipos de solos é que producen maior desgaste na zona dos talóns (zona máis branda) e estimula o crecemento do pezuño na zona lateral (na parede) e na sola. Acábase producindo un desequilibrio na repartición dos pesos ao camiñar o animal. Deixa de apoiar adecuadamente os pezuños e isto non fai máis que incrementar o seu mal crecemento, o que aumenta o desequilibrio e xera un círculo vicioso: canto máis desequilibrado crece o pezuño, peor camiña e achumba a vaca. Canto peor camiña e achumba a vaca, peor é o crecemento do pezuño, ata o punto de que poden xerarse lesións e causarlle coxeira ao animal (T. Raven, 1985). Un animal con lesión no pezuño, se non é tratado a tempo e de forma eficaz, corre o risco de cronificar a lesión. Isto significa que, ademais de que é posible que non chegue a curar nunca, se chega a curar, ten altas probabilidades de volver padecer a mesma lesión en lactacións futuras, debido a danos irreversibles nas estruturas internas do pezuño, en concreto, o óso (a terceira falanxe) [Newsome e col., 2015 e 2017].

Imaxe 2. Detalle dunha extremidade posterior esquerda antes do recorte funcional; nótase (frecha vermella) como a sola do pezuño lateral (exterior) está deformada e invade espazo do pezuño medial (interior)

Imaxe 1. Vaca con coxeira crónica, evidente pola súa postura ao comer (extremidade posterior dereita adiantada para liberala de peso). Ademais dos chans de cemento, o clima húmido e a falta de hixiene no establo, como se aprecia nesta imaxe, son tamén factores de risco na aparición de coxeiras

Existen na actualidade diversas técnicas de recorte; entre elas, a máis utilizada e estendida en todo o mundo é a técnica de recorte funcional descrita por Toussaint Raven a finais dos 70, coñecida como “técnica de recorte funcional” ou “técnica holandesa”. O seu obxectivo é restablecer o equilibrio nos pezuños de cada extremidade e entre extremidades. Consta de cinco pasos e o resultado establece unhas medidas e angulacións do pezuño adecuadas: • parede dorsal de 7,5 a 8,5 cm de longo • ángulo de 45 a 50° entre parede dorsal e sola • altura de talón de polo menos 3,5 a 4 cm • espazo nos ocos axiais (entre pezuños) marcado • no caso de atoparse algunha lesión no pezuño, recoméndase administrar o tratamento adecuado a cada patoloxía.

Imaxe 3. Vista lateral dun pezuño de extremidade esquerda posterior con longo de parede dorsal adecuado

Imaxe 4. Vista plantar dunha extremidade posterior dereita recortada. Pódese apreciar como o pezuño lateral foi modelado (tanto sola como oco axial) moito máis que o pezuño medial (interior), menos deformado. O resultado é unha distribución de pesos máis equilibrada

134 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_recortePezunhos_galego_02.indd 134

18/12/2018 20:30

III FeIra Profesional de Maquinaria, Agricultura e Gandería 21 a 23 febreiro 2019

“Cita referente en innovación agropecuaria”

www.cimag.gandagro.com

Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural: Europa inviste no rural

FEIRA INTERNACIONAL DE GALICIA ABANCA • E-36540 SILLEDA • Pontevedra • Tel. 986 577000 • e-mail: cimag-gandagro@feiragalicia.com vp007_publicidade_gandagro.indd 135

18/12/2018 00:51

M A N E xO

Gráfica 1. Representación esquemática do protocolo de recorte preventivo “metade lactación-secado”1 Pico de produción

CONSECUENCIAS ECONÓMICAS DAS COXEIRAS Estudos recentes realizados en diversos países poñen de manifesto que as lesións podais poden ter consecuencias dramáticas nas explotacións de produción leiteira, non só para o animal, senón tamén para o rabaño. O impacto económico das coxeiras pódese ver reflectido na diminución da produción leiteira en preto de 1,5 kg/día (Warnick e col., 2001). Tamén se demostrou que as vacas coxas tardan uns 12 días máis en quedar xestantes en comparación cos animais sans (Alawneh e col., 2011). Segundo varios autores, o custo da coxeira por lesións podais varía, dependendo da lesión, entre os 100 € (Cha e col., 2010) e os 530 € (Charfeddine e Pérez-Cabal, 2017), por caso e ano.

Táboa 2. Custos das enfermidades Enfermidades con maiores repercusións económicas nunha explotación leiteira

Enfermidade

Custo/vaca

Mamite Coxeiras Desprazamento de abomaso Retención de placenta/metrites

293 € 535 €

Custo rabaño/ ano (100 vacas) 11.749 € 16.050 €

547 €

2.741 €

364 €

5.459 €

Fonte: adaptado de Shearer e van Amstel, 2013

Protocolo de recorte preventivo

Litros producidos

Estas indicacións son, por suposto, para unha vaca frisoa de tamaño medio. Débese ter en conta que o recorte debe axustarse ao tamaño e ao peso do animal. Animais moi grandes con pezuños demasiado curtos teñen risco de sufrir lesións tras o recorte (exceso de recorte). Débese asegurar un grosor da sola duns 5-6 mm para evitar as solas finas, máis sensibles a traumatismos e a lesións (Shearer e van Amstel, 2013).

40 305 días

30 20 10 0

100

150

Metade de lactación

200

250

300

350

Secado

En laranxa, os momentos indicados para realizar o recorte funcional. Indícase tamén o pico de lactación e os 305 días en leite 1

A PESAR DE QUE IMPLICA UNS CUSTOS FIXOS PARA A GANDERÍA, O RECORTE PREVENTIVO, REALIZADO DE FORMA EFICIENTE, TEN VANTAXES SUFICIENTES COMO PARA AMORTIZAR OS GASTOS

O custo dependerá da lesión e da gravidade do caso, principalmente, ademais doutros moitos factores, como, por exemplo, se na gandería se realiza recorte funcional de forma periódica ou non. Nunha comparación realizada entre ganderías de España, resultou que aquelas explotacións que realizan recorte funcional periodicamente teñen un 35 % menos de custos en saúde podal (Molinero e Charfeddine, 2017) que as explotacións que non realizan recorte preventivo. Por tanto, a pesar de que implica uns custos fixos para a gandería, o recorte preventivo, realizado de forma eficiente, ten vantaxes suficientes como para amortizar os gastos.

CANDO É MELLOR REALIZAR O RECORTE PREVENTIVO Existen múltiples protocolos e teorías respecto diso. Ao final, para cada explotación débese implementar un protocolo personalizado. Un dos máis populares é realizalo a metade de lactación (120-150 días en leite) e/ou ao secado. Require da visita do podólogo con máis frecuencia (visita semanal, quincenal, mensual... dependendo do tamaño do rabaño e da organización do traballo na gandería), pero, doutra banda, realízase o recorte en momentos concretos da lactación, buscando alterar o menos posible a produción de leite, xa que se evita realizar o recorte antes de que as vacas alcancen o pico de produción máxima. Tamén ten a función de preparalas para un parto máis cómodo.

136 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_recortePezunhos_galego_02.indd 136

18/12/2018 20:31

M A N E xO

O IMPACTO ECONÓMICO Gandería 1 (G1): explotación cunha DAS COXEIRAS PÓDESE VER media anual de 51 (50-53) animais REFLECTIDO NA DIMINUCIÓN en lactación DA PRODUCIÓN LEITEIRA EN • Sistema de muxido de robot • Chan de parrilla con gomas e cubí- PRETO DE 1,5 KG/DÍA culos de serraduras con carbonato de calcio • No período de estudo, a media de produción láctea por vaca/día era de 34 l (32,3-36,4) • Media de días en leite entre 182 e Beneficios do recorte ao secado: 203 días (media de 192,5 días) • Permite “restablecer” as mediOs resultados do estudo mostraron das e a conformación “idónea” • Recorte preventivo unha vez ao que nas ganderías 1 e 2 había difeano (xaneiro) dos pezuños renzas significativas na produción • Permite o diagnóstico temperán de lesións que aínda non producen Gandería 2 (G2): explotación cunha total de leite: diminúe na gandería 1 media anual de 217 (206-227) ani- e aumenta na gandería 2. Con todo, coxeiras na gandería 3 diminuíu a produción, • P ermite afrontar o período mais en lactación de maior risco para o animal • Sistema de muxido en sala de es- pero non foi significativa. As gráficas 1, 2 e 3 representan a piña de peixe conectada a un pro(transición). grama libre para a xestión de ex- distribución do kg de leite totais durante os 29 días antes e despois do plotacións Outro dos protocolos máis popurecorte funcional. lares é o de realizar o recorte pre- • Chan raiado e cubículos de area ventivo a todos os animais do raba- • No período estudado, a media de produción láctea por vaca/día foi Gráfica 2. Distribución dos kg de leite na ño (en conxunto ou por lotes), sen gandería 1 antes e despois do recorte de 37,9 l (34,5-38,9) ter en conta o momento da lactación funcional de pezuños (29 d)1 no que se atopan. Este supón unha • A media dos días en leite variou de 199 a 204 días (media de 202 días) única visita (quizá dúas en rabaños Gandería 1 grandes) do podólogo ao ano, moito • Recorte preventivo dúas veces ao 1.900 ano (só estudada unha, abril) máis cómodo para o gandeiro e os traballadores. No entanto, ao non ter 1.850 en conta o momento de produción Gandería 3 (G3): explotación cunha 1.800 das vacas, pode ter efectos negativos media anual de 50 (48-54) animais 1.750 en lactación sobre ela. Co obxectivo de determinar como • Sistema de muxido de robot 1.700 pode afectar este segundo protocolo • Chan de parrilla e cubículos de go1.650 mas con carbonato de calcio (recorte funcional a todo o rabaño 1.600 nunha única visita do podólogo) á • A media de produción por vaca/ día era de 35,3 l (32,1-37,7) produción de leite, os autores deste 1.550 artigo realizaron en 2017 un peque- • A media de días en leite no período Antes Despois de estudo variou de 173 a 193 días no estudo de comparación de datos 1 A produción total diminuíu significativamente (media de 183,3 días) de produción un mes antes e un mes • Recorte preventivo unha vez ao (1.821,1 kg) despois do recorte despois do recorte preventivo. ano (xaneiro) Analizáronse os datos de tres ganderías do norte de España, situadas en Asturias e País Vasco, con distinto tamaño de rabaño e diferenzas nas Táboa 3. Resumo dos datos fundamentais e valores medios de cada gandería instalacións e manexo, salvo que o Datos G1 G2 G3 recorte se realiza unha vez ao ano a Recorte preventivo (veces/ano) 1 2 (só estudada 1) 1 todo o rabaño.

Beneficios do recorte a metade de lactación: • Permite a identificación de lesións que puideron aparecer durante o período de transición (a maioría das lesións aparecen nos primeiros 90 DEL) • Permite arranxar o pezuño para continuar a lactación.

Fuente datos Vacas lactación (media anual) Produción (media litros/vaca/día) DEL (media)

Lely T4C 51 34 192,5

Uniform - Repro 217 37,9 202

Lely T4C 50 35,3 183,3

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 137

vp007_manexo_recortePezunhos_galego_02.indd 137

18/12/2018 20:32

M A N E xO

UN RECORTE FUNCIONAL REALIZADO CORRECTAMENTE [...] PODE MELLORAR O BENESTAR DOS ANIMAIS

Gráfica 3. Distribución dos kg de leite na gandería 2 antes e despois do recorte funcional (29 d)1 Gandería 2 7.800 7.600 7.400 7.200 7.000 6.800 6.600 Antes

Despois

A produción total aumentou 8.667 kg despois do recorte

Gráfica 4. Distribución dos kg de leite na gandería 3 antes e despois do recorte funcional de extremidades (29 d)1 Gandería 3 2.000 1.950 1.900 1.850 1.800 1.750 1.700 1.650 1.600 1.500

Antes

Despois

A produción total diminuíu 732,6 kg despois do recorte

Ao contrario do que se puidese inicialmente crer, un recorte funcional realizado correctamente e no momento de produción adecuado pode mellorar o benestar dos animais, como no caso da gandería 2. Con todo, precísanse moitos factores favorables para que iso suceda e consideracións de manexo, que non se tiveron en conta neste estudo, inflúen nas devanditas variacións de produción.

CONCLUSIÓnS • Con base nos resultados do estudo débese reconsiderar se hai beneficio en realizar un recorte funcional a todos os animais en lactación, con independencia do período de lactación no que se atopen, especialmente nas ganderías de pequeno tamaño, onde as reducións na produción dun animal teñen un impacto relevante na produción de leite total do rabaño. • O proceso de recorte ocasiona un estrés agudo ao animal, que pode repercutir nunha diminución da produción de leite. Se se realiza o recorte coincidindo cos días previos ao pico de lactación, a produción deses animais poderá ser menor que se se realiza o recorte preventivo nun momento máis oportuno durante a lactación. • Nestas ganderías pode ser moito máis beneficioso realizar o recorte das vacas ao secado e unha vez alcanzado o pico de lactación (recorte a metade de lactación). Este calendario de recorte preventivo, seleccionando animais en función do seu momento produtivo, implica tamén unha maior frecuencia de visitas do podólogo, o cal axuda a un mellor seguimento dos casos de coxeira e á diminución das súas consecuencias económicas.

NOTA DOS AUTORES Toda a bibliografía deste artigo queda a disposición dos lectores contactando coa autora Almudena Molinero Argüello: almumolinero@gmail.com

138 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_recortePezunhos_galego_02.indd 138

18/12/2018 20:34

Para vacas de leche y de carne

Una dosis, una vida • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera* Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas. Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario

* AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672

vp007_pub_virbac.indd 139

20/12/2018 15:36

BUENOS RESULTADOS DE BOVISAN DIAR EN LA GANADERÍA VEIGA DA LAMA María del Carmen Val y Mónica García, propietaria y veterinaria de esta explotación lucense, nos cuentan su experiencia con Bovisan Diar, la vacuna de Virbac que previene las diarreas neonatales. María del Carmen Val Campos, su hermano y su cuñada integran la SAT Veiga da Lama, situada en Prevesos (Castro de Rei, Lugo). Cuentan con 285 animales, de los que 150 son vacas en ordeño que tienen distribuidas en tres lotes, además de 30 secas. De los 125 nacimientos que han tenido este año,

un 60 % han sido machos y el 40 % restante, hembras, las cuales permanecen en su totalidad en la granja, ya que tienen previsto crecer un 10 % a corto plazo. Además, van a construir una nave nueva para las vacas secas con el objetivo de mejorar su bienestar y liberar espacio en el establo de producción para dar cabida a ese aumento previsto.

MARÍA DEL CARMEN VAL CAMPOSAni Socia de la SAT Veiga da Lama ¿Cómo realizáis el encalostramiento? Para hacer un buen encalostramiento hay que tener en cuenta que el calostro sea de calidad, darles la cantidad suficiente y lo más rápido posible. En nuestra granja primero comprobamos la calidad mediante un refractómetro, ya que no todo el calostro es bueno, pues como mínimo debe tener 22 grados Brix. Examinamos tanto el de las vacas como el de las novillas y nos está dando muy buenos resultados; yo tenía la idea de que el calostro de las novillas era de peor calidad, pero al utilizar el refractómetro me di cuenta de que era más o menos igual que el de las vacas. Una vez analizada la calidad, le damos a cada ternero una cantidad mínima de tres litros con una temperatura adecuada y lo hacemos lo más rápido posible. Si lo toman por sí solos, mejor; si no, se lo damos con la ayuda de una sonda. ¿Por qué y cuándo empezasteis a vacunar a las vacas gestantes? Empecé a vacunarlas hace mucho tiempo, porque tenía problemas de diarreas neonatales. Primero vacunaba solo a las vacas, pero me di cuenta de que las terneras que enfermaban eran hijas de novillas,

VP007_publirreportaxe_virbac.indd 140

lo cual me llevó a vacunar tanto a las vacas como a las novillas. ¿Siempre habéis empleado la misma marca de vacuna? No. Antes utilizábamos otra. ¿Qué resultados habéis obtenido con esta nueva vacuna? ¿Estáis satisfechos con ella? Resultados buenos. Con Bovisan Diar estoy contenta por dos motivos: funciona bien y es más barata.

18/12/2018 00:52

MÓNICA GARCÍA MONni

Centro Veterinario Meira Veterinaria de la SAT Veiga da Lama

¿Cuáles son los momentos más importantes en esta granja en cuanto a problemática sanitaria se refiere? Los momentos más importantes son el nacimiento de los terneros y el primer mes de vida, porque el sistema inmunitario todavía está muy inmaduro y los animales están expuestos a muchos gérmenes. Las diarreas neonatales por rotavirus, coronavirus y E. coli son uno de los mayores problemas, el cual se debe, sobre todo, a un mal manejo en la explotación. ¿Qué sintomatología presentan los terneros afectados? Suelen presentar una enteritis con una importante deshidratación que incluso puede terminar con la vida del animal; los que sobreviven van a llevar consigo un retraso en el crecimiento.

¿Cómo solventáis el problema de las diarreas neonatales? Nosotros las solventamos vacunando a las madres gestantes para rotavirus, coronavirus y E. coli. De esta manera movilizamos la inmunidad activa y cuando nazca el ternero se le transferirá a través del calostro; por eso es muy importante hacer un buen encalostramiento, con un calostro de calidad, en cantidad y lo más rápido posible.

REPORTAJE EN VÍDEO

¿Cuánto dinero pierdes por diarreas? Evalúa tus pérdidas económicas en nuestra calculadora, disponible en las webs de Virbac y Vaca Pinta.

0.00

Te permite conocer el coste de las diarreas en tu granja y determinar si se deben implementar medidas correctivas. Se ofrecen dos sistemas de cálculo, uno rápido con muy pocos datos a introducir y uno detallado que te proporcionará conclusiones más precisas, pero que requiere más información por tu parte.

Pruébala aquí

VP007_publirreportaxe_virbac.indd 141

18/12/2018 00:52

M A N E xO

Mapa de distribución de la vípera seoanei (Fuente: http://www.viborasdelapeninsulaiberica.com/mapa-viboras-seoanei.html

Picadura de víbora de Seoane en vacún de leite. Descrición de dous casos clínicos Os incendios forestais ou a progresiva tropicalización do clima galego son algunhas das causas que están a provocar que este réptil se estea acercando cada vez máis aos núcleos rurais. Neste artigo describimos dous casos acontecidos nunha explotación de gando leiteiro, co obxectivo de achegar luz sobre esta situación e servir de axuda tanto a outros clínicos como aos gandeiros.

Enrique Muñoz-Cantero1, Cristina Castillo2, Juan Vicente González3*, Joaquín Hernández2* 1 Veterinario de grandes animais, especialista en deseños para a sostibilidade 2 Departamento de Patoloxía Animal, Facultade de Veterinaria. Universidade de Santiago de Compostela (USC) 3 Trialvet Asesoría e Investigación Veterinarias, Madrid *Membros do Colexio Europeo de Medicina Bovina (ECBHM) enriquevet482@hotmail.com

INTRODUCIÓN

alquera animal que pase tempo no exterior pode correr certos perigos, un dos cales é o ser mordido por un réptil velenoso. En Galicia e en case todo o norte de España vive unha especie autóctona que se coñece como a “víbora de

Seoane”, chamada así precisamente por Víctor López Seoane, ferrolán experto en historia natural, que morreu en 1900 (Abelairas, 2017). A víbora de Seoane (Vipera seoanei) é pequena e amplamente distribuída polo norte de España.

En estado adulto non adoita superar os 50 cm. O período de actividade comeza en marzo e prolóngase ata ben entrado o mes de outubro. É unha especie moi activa que sae ao exterior a asollarse practicamente a diario. Tamén se mostra activa en días anubrados e ata con néboas e chuviscas. En condicións climatolóxicas normais ou lixeiramente favorables, as femias adultas reprodúcense cada ano. Soamente cando as condicións son máis frías do habitual ao longo do ano e o período de actividade se acurta, as femias reprodúcense unha vez cada dous anos. Adoitan parir de tres a dez crías a finais de agosto ou setembro, as cales realizan a súa primeira muda ao nacer e ao cabo de poucos días comezan a alimentarse. É, sen dúbida, a máis prolífica das víboras da Península Ibérica, non tanto polo número de crías que pare senón pola frecuencia dos partos e porque o índice de supervivencia dos neonatos é elevado (Álvarez, 2009; http://www. viborasdelapeninsulaiberica.com). En Galicia existen datos rexistrados sobre oito tipos de ofidios, dos cales seis son cóbregas non velenosas e dous, víboras. As primeiras non entrañan ningún perigo para a saúde, pero as segundas, entre as que destaca a víbora de Seoane, poden atacar en caso de sentirse intimidadas, que é algo no que todos os expertos inciden. Os cairos son alongados e pregables e están situados na parte anterior ou dianteira do maxilar superior (Sociedade Galega de Historia Natural, https://sghn.org; http://www.viborasdelapeninsulaiberica.com).

142 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_picaduraSeoane_galego_02.indd 142

18/12/2018 20:34

M A N E xO

Diferentes causas, entre elas os incendios forestais ou a progresiva tropicalización do clima galego, están provocando que este réptil se desprace do seu hábitat natural e se estea achegando cada vez máis aos núcleos rurais. Neste artigo expoñemos dous casos clínicos que afectaron a unha explotación de gando vacuno lechero. Na bibliografía consultada as referencias son escasas e a maioría teñen lugar en países húmidos e de clima tropical, o que nos induce a supoñer que estariamos ante un caso que pode repetirse noutras explotacións. O obxectivo último é pois informar desta situación para que poida servir de axuda tanto a outros clínicos que se vexan afectados para saber que medidas terapéuticas e/ou preventivas adoptar como ao gandeiro, para que estea informado e poida tomar accións respecto diso.

HISTORIA CLÍNICA A explotación onde tivo lugar o caso está situada na parroquia de Vilachá (Monfero, A Coruña). É unha granxa de réxime semiintensivo de 20 UGM, cunha finca anexa de aproximadamente unha hectárea, estruturada en dous niveis: un inferior e máis sombrío limitado por un río, e o superior máis aberto, onde se atopa un comedeiro móbil. Esta finca é usada para pastorear cando é posible e para o descanso dos animais unha vez muxidos e alimentados. O pasado mes de agosto o veterinario é requirido polos propietarios para o tratamento dunha vaca de raza frisona, preñada de oito meses na súa terceira xestación e con cinco anos de idade. O devandito animal presenta unha forte reacción inflamatoria e a tumefacción aféctalle á totalidade da cabeza do animal, desde os ollares e os beizos, pasando pola cavidade nasal (con fluxo nasal seroso) ata a rexión parotídea.

Na zona intermandibular e da garganta obsérvase unha marcada tumefacción edematosa e o animal mostra ptialismo. Non se observa ningunha erosión, feridas ou picaduras na pel desta zona. Ao tacto percíbese unha pel máis engrosada e máis tensa do normal. Á presión co dedo queda a marca, pero a forte reacción inflamatoria impide que se profunde moito. A temperatura da zona non difire moito das doutras partes do corpo, excepto nos bordos de progresión nos que si se nota un pouco máis elevada. Os propietarios indican que o proceso é de evolución rápida, sinalan que doce horas antes presentaba unha lixeira reacción inflamatoria na zona do beizo mandibular e do espazo intermandibular na súa porción máis distal e que a observaron cando viñeron as vacas do prado á cuadra para o seu muxido. O estado xeral do animal non mostra signos de depresión sensorial; a temperatura rectal é de 38,6 °C, as feces son normais, o animal parece non perder o apetito nin a sede, aínda que a afectación da garganta e da cabeza lle impide a deglución de auga e alimentos. Por auscultación escóitanse roncus e sibilancias procedentes das vías respiratorias superiores: larinxe e tráquea. Este ronquido tamén é audible sen a necesidade de fonendo debido ao estreitamento das vías respiratorias na zona da gorxa. Ante a sospeita dunha reacción alérxica e ao estar preñada de oito meses, decídese tratar con difenhidramina (1 mg/kg p.v. cada 12 horas por vía IM) e flunixina (2,2 mg/ kg de p.v. cada 24 h por vía IV) e esperar para coñecer a evolución do proceso ao día seguinte. Con todo, o animal morre dez horas máis tarde por asfixia e coa cabeza inflamada na súa totalidade sen que o trata-

É, sen dúbida, a MÁiS PROLÍFICA DAS VÍBORAS DA PENÍNSULA IBÉRICA […] POLA FRECUENCIA DOS PARTOS e PORQUE o ÍNDICE DE SUPERVIVENCIA DOS NEONATOS é ELEVADO

mento detivese, sequera, o devandito proceso. Nun primeiro momento, a sospeita lóxica é que o proceso pode ser causado por algún insecto (velutina, procesionaria…) ou réptil, aínda que a ausencia do axente causal impide demostralo. Ao inspeccionar con detalle o prado onde pastan os animais non se detecta ningún niño de avespas, pero si algunhas plantas de estramonio (datura stramonium) e de herba moura (Solanum nigrum), que son desestimadas como o posible axente causal. No mes de outubro, o veterinario volve ser requirido; neste caso trátase dunha vaca frisona de 10 anos de idade, preñada de 7 meses na súa oitava xestación. Ata a data os propietarios sinalan que o animal non tivo nos últimos anos ningunha enfermidade salientable. De novo, indican que ao regresar do pasto observan que o animal presenta unha reacción inflamatoria e tumefacción na rexión anterior dereita do beizo maxilar, que lles recorda moito ao caso acontecido no mes de agosto.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 143

vp007_manexo_picaduraSeoane_galego_02.indd 143

18/12/2018 00:53

M A N E xO

PRESENTA UNHA TOXICIDADE ELEVADA, ESPECIALMENTE HEMOLÍTICA, e A LOCALIZACIÓN DAS PICADURAS PoDE SER A CLAVE DA EXTREMA GRAVidade DESTeS CASOS

Na súa exploración, outra vez non aparece ningún signo ou síntoma de afectación xeral, agás a zona inflamada e tumefacta por riba do beizo superior e no bordo de unión coa mucosa bucal. A temperatura rectal é de 38,8 °C, as feces son normais, o movemento ruminal é normal, a auscultación pulmonar non mostra sons anómalos e come e bebe normalmente. Ao inspeccionar a pel obsérvase multitude de pequenos graniños, especialmente no pescozo e a rexión escapular, pero que ben poderían corresponder con picadelas de moscas ou mosquitos. Os propietarios están convencidos de que é o mesmo caso da vaca que en agosto, polo que, co consentimento deles, se decide tratar con difenhidramina (1,5 mg kg de p.v. cada 12 horas por vía IM) e dexametasona (0,1 mg/kg de p.v. por vía IM). Este tratamento provocaralle o parto ás 48 horas e, aínda que o xato nace vivo, morre ás 24 horas. A pesar do tratamento, o proceso inflamatorio progresa rapidamente e ás 12 horas xa se atopa afectada a cara da vaca: ollares e a metade da rexión nasal na súa porción distal, pero neste caso non se observa

reacción inflamatoria intermandibular na garganta, nin tampouco lle afecta á lingua. Si se observa ptialismo e fluxo nasal seroso, como na vez anterior. Ao día seguinte apréciase que a inflamación avanzou cara á rexión parotídea e é aínda máis aparente, a temperatura da zona é lixeiramente superior á do resto da pel excepto nos bordos de progresión da inflamación, onde parece estar máis quente, signos que recordan ao caso anterior. Malia a inflamación, non se ven afectadas significativamente nin a respiración nin a deglución.

144 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_picaduraSeoane_galego_02.indd 144

18/12/2018 20:35

M A N E xO

no noso caso, o feito de ser dous animais xestantes no seu último tramo de xestación PUIDO FAVORECER que a resposta alérxica FOSE máis intensa

Ao observar a cavidade oral apréciase que a morfoloxía da lingua é normal, pero non así a cara interna do beizo superior dereito e da fazula, onde aparece unha zona violácea-hemorráxica difusa, o que suxire unha zona de isquemia e necrose do seu tecido brando. Tamén se observan un par de puntos sangrantes nesa mesma zona, de aproximadamente 1 ou 2 mm e moi próximos entre si, e un terceiro, afastado destes uns 4 cm, coas mesmas características. Este achado encamiña ao clínico cara á sospeita dunha posible picadura por víbora, a cal se podería atopar na herba do comedeiro móbil situado no prado e, ao achegarse o animal, se vise ameazada, polo que se defendeu e lle mordeu na boca. Tras o tratamento aplicado, a vaca pare ás 38 horas, con empeoramento do seu estado de saúde. Ao terceiro día, ao existir retención placentaria e ante o risco de contaminación bacteriana secundaria da zona afectada, decídese substituír o corticoide e os antihistamínicos por unha bencilpenicilina (15 mg/kg de p.v.) dihidroestreptomicina (15 mg/ kg de p.v.) e dexametasona (0,025 mg/kg de p.v. cada 12 horas). 12 horas máis tarde inclúese enrofloxacina (3.000 mg/kg de p.v. vía IM) no cóctel de medicamentos co fin de minimizar a infección/necrose bucal que presenta o animal. Ao día seguinte (cuarto día) obsérvase unha lixeira melloría no seu estado xeral e na zona interna do beizo superior e fazula. Agora aprécianse dúas áreas afectadas ben delimitadas na cara interna da

fazula unha duns 3 cm de diámetro e outra máis alongada, duns 8 cm de lonxitude próxima ao padal. En ambas obsérvanse un par de puntos que sangran con moita facilidade, que se poden corresponder cunha picadura de víbora.

Ao quinto día retírase a dexamentasona para non deprimir a inmunidade do animal e favorecer a reorganización do tecido celular afectado e continuar unicamente cos antibióticos. Ao sexto día, obsérvase que as lesións na cara interna da fazula van mellorando, non así a tumefacción da cara externa do rostro do animal, que continúa moi inflamada e tumefacta e cunha temperatura que non difire moito doutras zonas sas da cabeza. Ao retirar o cabeceiro tras a inspección da cavidade bucal, a corda deixou marcado na pel un suco de aproximadamente un centímetro de profundidade, que tarda uns cinco minutos en desaparecer e volver a pel a igualarse co resto. Isto indícanos a presenza dun edema no tecido celular subcutáneo, asociado á inflamación.

No sétimo día as feridas que se corresponderían coas picaduras evolucionan cara a unhas placas de tecido necrosado, dunha extensión de 1-1,5 cm e de cor amarela. Mentres que na mucosa oral se observa unha melloría moi rápida, na cara externa da cabeza non existen signos de reabsorción: segue tumefacta e dura, pero a temperatura desta zona é máis fría que as zonas colindantes. Non se observan signos de acartonamento da pel. Mentres tanto, facendo unha inspección do prado, nun esterqueiro que dista uns 40 metros do comedeiro, o propietario atopou un exemplar de víbora de Seoane duns 30 cm de lonxitude. Aínda que non é unha especie mortal, si presenta unha toxicidade elevada, especialmente hemolítica e a localización das picaduras pode ser a clave da elevada gravidade destes casos.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 145

vp007_manexo_picaduraSeoane_galego_02.indd 145

18/12/2018 00:54

M A N E xO

DISCUSIÓN Na nosa opinión, unha posible explicación á morte da primeira vaca a causa do edema e da reacción inflamatoria tan aparente na zona intermandibular e da garganta radicaría en que a mordedela fose na lingua ou na zona sublingual, o que favorecería a progresión do veleno polos vasos sanguíneos a través dos vasos mandibulares faciais e de aí ao tronco linguo-facial, o que ocasionaría maior edema de glote. En canto ao sistema nervioso, veríase afectada a deglución por afectación da rama buco ventral do nervio facial e os nervios lingual e hipogloso e, unha vez que se afectase a glote, veríase comprometido tamén o nervio trixémino. No sistema linfático, sería o ninfonódulo mandibular o máis afectado neste caso. Todo iso contribuiría á tumefacción e presión sobre os arcos palatofarínxeos, raíz da lingua, larinxe e entrada do esófago. No segundo caso, o que nos ocupa, a picadura na cara interna da fazula afectaría aos vasos labiais maxilares e ás arterias maxilar e infraorbital. No sistema nervioso, sería a rama buco dorsal e as súas ramificacións as máis afectadas. No que se refire ao sistema linfático, sería o ninfonódulo parotídeo o máis comprometido, afectando á zona do maxilar e tamén o nódulo retrofarínxeo lateral. Todo iso ocasionaría a reacción inflamatoria tan aparente na cara do animal pero sen afectarlles nin á lingua nin á glote, o que permitiría a inxestión de auga e alimentos e respirar mellor. En ambos os casos, o elevado grao de inflamación da zona pode estar relacionado co elevado grao de irrigación da zona e porque a fascia cutánea da cabeza da vaca se caracteriza por ser un músculo cutáneo que está intimamente ligado á pel e, en moita menor medida, á parte ósea, o que facilita a acumulación de líquidos serosos ou sero-fibrinosos nesta zona como resposta á acción desta toxina. A cara da vaca ten unha pel pouco elástica, o que, asociado á es-

trutura ósea que hai debaixo dela, fai que a acumulación de líquidos entre estas dúas láminas cre esa tensión e dureza tan aparente. É de apuntar que, aínda que o primeiro caso aconteceu no mes de agosto, un mes caloroso de seu, o segundo caso tivo lugar a mediados do mes de outubro: este ano foi máis cálido do normal, o que explicaría a actividade desta serpe, tal e como sinalamos no apartado de introdución. A toxicidade do veleno, a dose inoculada, a zona onde se produce a picadura, o estado corporal do animal ou se padece algún tipo de inmunodepresión (xa sexa de forma fisiolóxica ou por enfermidade), son todos factores a ter en conta á hora de valorar a evolución do proceso. No noso caso, o feito de ser dous animais xestantes no seu último tramo de xestación puido favorecer que a resposta alérxica fose máis intensa. Neste caso na toxicidade do veleno predominaron as fraccións necrotizantes, anticoagulantes e coagulantes a nivel local e non tanto as neurotóxicas, cardiotóxicas e hemolíticas a nivel xeral, descrito para outro tipo de especies (Berrocal-Avila, 1998). En canto á dose, aínda que non se describen casos de morte por este tipo de víboras nun animal grande, nos casos que nos ocupa e, en especial no primeiro, a reacción inflamatoria e a tumefacción que se xeraron na zona farínxea e na larinxe é probablemente a causa da súa morte por asfixia e non polo veleno en si. Desde o punto de vista clínico, e como medidas preventivas, aconséllase cambiar a localización do comedeiro no prado a zonas máis abertas onde as víboras non se sintan tan seguras, así como a súa limpeza diaria para evitar o acúmulo de alimento que sirva de refuxio a este réptil. O soro con antiveleno tívose en conta, pero, dado o seu elevado custo, faino inasequible para o gandeiro.

A ADMINISTRACIÓN DE ANTIBIÓTICOS foi EFECTIVA PARA PREVir A INFECCIÓN BACTERIANA SECUNDARIA

CONCLUSIÓNS Con base na experiencia clínica exposta, concluímos que: 1. Os antihistamínicos e corticoides non deteñen a evolución do proceso, mesmo subministrándoos en estadios iniciais. 2. A administración de antibióticos (penicilina, estreptomicina e enrofloxacina) foi efectiva para previr a infección bacteriana secundaria. 3. A supervivencia do animal por unha picadura dentro da boca vai depender da súa posición dentro da cavidad oral. Toda inoculación que provoque inflamación da lingua e glote terá un mal pronóstico. BIBLIOGRAFÍA CONSULTADA

Abelairas B. (2017). Qué hacer y qué no hacer si te muerde una víbora. La Voz de Galicia (Ferrol). Dispoñible en: https:// www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2017/06/21/torniquetes-aspirina-betadine-tener-calma-tras-mordedura-viboragallega/0003_201706G21P12997.htm Álvarez, D. (2009). Víbora de Seoane. Dispoñible en: http://www.naturalezacantabrica.es. Berrocal-Avila, A., Gutiérrez-Gutiérrez, J.M., Estrada-Umaña, R. (1998). Snake envenomation in bovine. Large Animal Practice 19 (4): 26-27. Radostits, O.M., Gay, C.C., Blood, D.C. (2001). Medicina Veterinaria. Tratado de las enfermedades del ganado bovino, ovino, porcino, caprino y equino. 9ª ed. McGraw-Hill Interamericana de España, Madrid. España. Sisson, S., Grossman J.D. (2016) Anatomía de los animales domésticos. 5.ª ed. Ed. Masson. España

146 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_picaduraSeoane_galego_02.indd 146

18/12/2018 00:54

seguro de ganado

vacuno Incluye saneamiento ganadero Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

Más que un seguro

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUAMAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA

vp007_publicidade_agroseguro.indd 147

18/12/2018 00:55

REFERENTES La prevención y eL bienestar animal, bases deL trabajo en recría msD animal Health cree en la prevención y en el bienestar como herramientas clave para evitar la aparición de enfermedades y en ese camino trabajan desde hace años, tanto en vacas de producción como en recría. Una de las muchas acciones que llevan a cabo es la organización de diferentes jornadas técnicas por diversos puntos del país y la localidad cordobesa de Dos torres acogió el 19 de octubre una de ellas. La directora del equipo de rumiantes de la compañía en España, la veterinaria Laura Elvira, afirmó en este encuentro que “la prevención es la base del trabajo en la granja porque es la forma de actuar desde el principio y de evitar costes, tanto en el corto como en el largo plazo. Cuando esperamos a que aparezca el problema, estamos actuando como apagafuegos, que era la forma de trabajo de los antiguos veterinarios”.

laura elvira

Hoy en día la veterinaria y las granjas han ido evolucionando y ahora se trabaja en prevenir, en asesorar y en optimizar los resultados en granja. “En este sentido, MSD Animal Health ofrece una amplia gama de vacunas y productos preventivos que combinamos con un servicio de asesoría fundamental. No se trata solamente de usar productos sino que, en paralelo, es necesario un buen manejo de la explotación para que se obtengan realmente los resultados óptimos esperados. Damos un servicio completo”, explicó. Otra de las participantes en la jornada fue la veterinaria y asesora externa Carolina Tejero, quien disertó sobre el presente y el futuro del trabajo en recría. “En los últimos años se ha hecho especial hincapié en intentar hacer un mejor trabajo en la recría, pues se ha visto el impacto tan grande que tiene en los costes y en el futuro de las explotaciones”, destacó.

carolina tejero

Tejero ofreció diversas recomendaciones a los asistentes y subrayó que “trabajar en prevención es vital. Hemos trabajado muchos años simplemente intentando tratar y curar animales ya enfermos y creo que la clave del éxito es prevenir esas enfermedades. Cada vez nos lo van a exigir más y cada granja tiene que tener su propio plan”.

entrevistas en vídeo VP007_publirreportaxe_MSD_galego.indd 148

18/12/2018 00:55

EN RECRÍA laura molina, inmaculada cuevas y raquel mesones trabajan juntas por y para el bienestar de los animales de la granja las rozuelas del valle, ubicada en torrecampo (córdoba). Hablamos con ellas para conocer los diferentes protocolos que están utilizando en su explotación y nos explican los cambios que han experimentado con una nueva práctica para el desmoche de las terneras. laUra molina

responsable de bienestar animal en la covap ¿Qué protocolos estáis aplicando en cuanto a bienestar animal? El bienestar animal es acción prioritaria de la cooperativa y para evaluar los diferentes casos estamos usando un protocolo europeo que se llama Welfare Quality y que aborda cuatro grandes bloques: la alimentación, el alojamiento, la salud y el comportamiento de los animales. el desmoche es una práctica necesaria, pero puede alterar el bienestar. ¿Qué consejos ofrecéis a los ganaderos para el descornado? Aconsejamos que se haga bajo anestesia local y con la administración de una analgesia sistémica para que el animal en las horas posteriores no padezca el dolor postoperatorio y pueda recuperar su pauta normal de comportamiento. Con esta medida el crecimiento se mantiene igual y se notan cambios en su relación con los cuidadores. En alguna ganadería me han comentado que la ternera en etapas posteriores, una vez que se ha destetado, es mucho más cercana con ellos, se deja tocar y no tiene miedo ni es tan reacia al trato con el ganadero.

inmacUlaDa cUevas

veterinaria en las rozuelas del valle (torrecampo) ¿Qué protocolo utilizáis para el descornado de los animales? Utilizamos tanto anestesia local como un analgésico para disminuir al máximo todo tipo de dolor que pueda ocasionarles. Es un método muy fácil de aplicar, rápido y económico. Son todo ventajas.

De izqda. a dcha., inmaculada cuevas, laura molina y raquel mesones Desde que lo estáis utilizando, ¿qué diferencia notáis en el comportamiento de las terneras? El manejo en el momento del desmoche es mucho más fácil, las terneras apenas se mueven ni vocalizan. Cuando sufren dolor con el descornado relacionan ese dolor con la persona que se lo está causando y eso genera estrés, miedo y desconfianza. En el momento en que las estás manejando sin dolor, están tranquilas contigo y no sienten miedo. A las pocas horas se levantan y comen calmadas. Podemos comparar el desmoche con ir al dentista sin haberse puesto un anestésico local. Tenemos que pensar en el dolor que supondría sacarse una muela, pues para las terneras es exactamente lo mismo. En el momento que se les aplica la anestesia local, no sienten nada.

raQUel mesones

responsable de recría en las rozuelas del valle (torrecampo) ¿Qué importancia estáis dando al bienestar animal en la recría? Consideramos que el bienestar animal es importante porque los animales sufren mucho menos estrés a la hora del manejo, la alimentación no disminuye y se crían en un ambiente de mayor confort. ¿Qué ventajas notáis desde que hacéis el descornado con anestesia? Descornamos a las terneras a los 30 días. Lo hacemos por la mañana y por la tarde la ternera no sufre ninguna alteración en el consumo de leche. Es todo igual. El manejo es más cómodo y no le causa ningún estrés. Cuando las descornábamos sin anestesia, berreaban y estábamos causando un daño. Con la anestesia conseguimos que no sufran ese dolor.

PORQUE EL BIENESTAR DE MIS TERNERAS ES IMPORTANTE

nadyne Transdérmico ®

El Finadyne de siempre sin necesidad de pinchar ®

FINADYNE TRANSDÉRMICO 50 mg/ml SOLUCIÓN POUR-ON PARA BOVINO. COMPOSICIÓN POR ml: Sustancia activa: Flunixino 50 mg, equivalente a 83 mg de flunixino meglumina. Excipientes: Levomentol 50 mg, rojo allura AC E 129 0,2 mg. INDICACIONES Y ESPECIES DE DESTINO: Bovino. Para la reducción de la pirexia asociada al síndrome respiratorio bovino. Para la reducción de la pirexia asociada a mastitis aguda. Para la reducción del dolor y cojera asociados a flemón interdigital, dermatitis interdigital y dermatitis digital. CONTRAINDICACIONES: No usar en animales que padezcan trastornos cardiacos, hepáticos o renales, o en los que haya evidencia de úlcera o hemorragia gastrointestinal. No usar en animales gravemente deshidratados, hipovolémicos, ya que existe un riesgo potencial de aumentar la toxicidad renal. No usar el medicamento veterinario dentro de las 48 horas previas a la fecha prevista de parto en vacas. No usar en caso de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. PRECAUCIONES: Aplicar solo sobre la piel seca y evitar que la zona se moje durante al menos 6 horas tras la administración. En caso de infecciones bacterianas, debe considerarse un tratamiento antibiótico simultáneo. Precauciones especiales para su uso en animales: Puede ser utilizado durante la gestación y la lactancia excepto dentro de las 48 horas previas al parto. Debido a un aumento del riesgo de retención de placenta, el medicamento veterinario solo debe ser administrado dentro de las primeras 36 horas siguientes al parto tras una evaluación beneficio/riesgo efectuada por el veterinario responsable y los animales tratados deben ser monitorizados para evitar la retención de placenta. Se sabe que los antiinflamatorios no esteroideos (AINE) tienen el potencial de retrasar el parto por un efecto tocolítico mediante la inhibición de prostaglandinas que son importantes para marcar el inicio del parto. El uso del medicamento veterinario en el periodo inmediatamente posterior al parto puede interferir con la involución uterina y la expulsión de las membranas fetales dando como resultado retención de placenta. No se han realizado estudios de seguridad en toros destinados a la cría. Los estudios de laboratorio en ratas no han mostrado ninguna evidencia de toxicidad sobre la reproducción. Usar únicamente de acuerdo con una evaluación riesgo/beneficio efectuada por el veterinario responsable. El uso en terneros pre-rumiantes y animales de edad avanzada puede implicar riesgos adicionales. Si tales usos no pueden ser evitados, los animales pueden necesitar una dosificación reducida y un cuidadoso control clínico. Aplicar únicamente sobre la piel intacta. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento veterinario a los animales: Mientras se utiliza este medicamento veterinario debería llevarse puesto un equipo de protección personal consistente en guantes impermeables, ropa protectora y gafas de seguridad homologadas. La ingestión o el contacto dérmico con el medicamento veterinario pueden ser perjudiciales. No fumar, comer o beber mientras se maneja el medicamento veterinario. Evitar que los niños tengan acceso al medicamento veterinario o a los animales tratados. Lavarse las manos después del uso. En caso de ingestión accidental o contacto con la boca, aclarar inmediatamente la boca con agua abundante y solicitar asistencia médica. Los antiinflamatorios no esteroideos (AINE) pueden provocar hipersensibilidad (alergia). Las personas con hipersensibilidad conocida a los AINE deben evitar el contacto con el medicamento veterinario. El medicamento veterinario ha demostrado causar daños oculares graves e irreversibles. Evitar el contacto con los ojos, incluido el contacto mano - ojo. En caso de contacto ocular, aclarar inmediatamente los ojos con grandes cantidades de agua limpia y solicitar asistencia médica. El medicamento veterinario ha demostrado producir ligera irritación de la piel. Evitar el contacto con la piel. En caso de contacto con la piel, lavar minuciosamente con agua y jabón. Evitar el contacto con la zona tratada (incluyendo la difusión del medicamento veterinario) sin guantes protectores, durante al menos tres días o hasta que el lugar de aplicación esté seco (si tarda más). Este medicamento veterinario no requiere condiciones especiales de conservación. Período de validez después de abierto el envase primario: 6 meses. TIEMPO DE ESPERA: Carne: 7 días. Leche: 36 horas. Dada la posibilidad de contaminación cruzada de los animales no tratados con este medicamento veterinario debido al acicalamiento (lamido), los animales tratados deberían mantenerse separados de los animales no tratados a lo largo del tiempo de espera. El incumplimiento de esta recomendación puede dar lugar a residuos en los animales no tratados. Uso veterinario – medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Instrucciones completas en el prospecto. Mantener fuera de la vista y el alcance de los niños. Reg. Nº: 3044 ESP. Merck Sharp & Dohme Animal Health, S.L. Ficha técnica actualizada a 19 de diciembre de 2016.

VP007_publirreportaxe_MSD_galego.indd 149

18/12/2018 00:56

M A N E XO

En Vaca.tv

Vacún leiteiro en pastoreo e uso de novas tecnoloxías É posible o uso de robot de muxido e o acceso a pasto en calquera gandería? Que tecnoloxías hai dispoñibles para facilitar o pastoreo? Estas son algunhas das preguntas expostas no Seminario que organizou o IRTA o pasado 19 de outubro en Lugo. Neste artigo recompilamos as principais ideas da xornada, gravada e retransmitida en directo integramente por Vaca TV. Aida Xercavins, Aranzazu Varvaró Técnicas en Benestar Animal Instituto de Investigación en Tecnoloxía Agroalimentaria (IRTA)

TECNOLOxÍAS DISPOÑIBLES PARA PASTOREO

indubidable que as novas tecnoloxías están cada vez máis presentes no sector e no día a día dos gandeiros, o que converte nun desafío aprender a usalas correctamente e manexar os grandes volumes de información que xeran; non obstante, esta tecnificación hai que vela como unha oportunidade, non como unha ameaza: os sensores achégannos información de maneira obxectiva, sistemática, precisa e en tempo

real. Non hai que esquecer que, para tomar decisións acertadas, é vital dispor de información fiable. A continuación describimos algunhas destas ferramentas, especialmente para o manexo das pasturas: Medidor de altura de pasto (herbómetro): trátase dun sensor moi sinxelo pero moi útil para calcular a media de cantidade de materia seca de calquera pastura ou campo. Este coñecemento permite axustar a ración diaria dos animais que se suplementan no establo, planificar rotacións e evitar sobrepastoreo. É fácil de usar, rápido e obxectivo. Ferramentas para a colleita: por unha banda, o sensor “lector de pasto” (pasture reader) que se axusta ás máquinas cortadoras (ou outros vehículos) e mide a altura e a densidade da herba mediante ultrasóns, e permite saber a calidade e a cantidadede MS/ha dos distintos campos no momento da súa colleita; pola outra, o sensor NIRS (espectroscopio de infravermello próximo) pódese axustar aos camións de recollida de forraxe para medir de forma moi precisa o contido en MS, humidade, proteína, fibra, cinza, graxa e amidón.

150 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_irta_galego.indd 150

18/12/2018 00:56

M A N E xO

ESTA TECNIFICACIÓN HAI QUE VELA COMO UNHA OPORTUNIDADE, NON COMO UNHA AMEAZA

O lector de pasto permite saber a calidade e a cantidade de MS no momento da colleita

Sensores de calidade do solo: existen distintos sensores para medir de forma automatizada parámetros como a condutividade eléctrica, pH, nitróxeno e materia orgánica, así como para realizar “mapas” do solo. Á parte de controlar a súa calidade, tamén hai ferramentas combinadas para o seu uso en fertilización que permiten controlar automaticamente que cantidade de xurros se aplica no solo en función da cantidade de nitróxeno existente nel, optimizando e rendibilizando a aplicación de fertilizante. Mapeo mediante o uso de drons: a pesar do seu alto custo, a supervisión dos campos mediante drons permítenos monitorizar o crecemento e predicir o rendemento dos campos, optimizar a aplicación de fertilizantes ou planificar as drenaxes, entre outros. Algunhas tecnoloxías para o manexo dos animais en pastoreo: • Valados automáticos: pastores eléctricos que se moven automaticamente no prado para ir axustando a zona de pasto. • Pastores dixitais (eshepherd): para delimitar a área do pastoreo mediante colares, sen uso de valos físicos. • Xeolocalización dos animais: adecuado para zonas amplas ou con perigo de depredadores, co fin de monitorizar os animais e detectar posibles ameazas. Tamén en pastoreo se poden usar algunhas das marcas de colares ou podómetros que se utilizan para reprodución e que nos dan información específica sobre cantidade de pasto inxerido, actividade, tempo de descanso etc.

O herbómetro é fácil de usar, rápido e obxectivo

ROBOT DE MUXIDO E PASTOREO Neste seminario contamos coa colaboración da doutora Eva Spörndly (Universidade Sueca de Ciencias Agrarias-SLU, Departamento de Nutrición Animal e Manexo), que abordou un relatorio sobre os retos da conxunción do pastoreo e os robots de muxido. Convén empezar cunha pequena contextualización da produción leiteira en Suecia: existe unha lei que obriga a ter as vacas leiteiras en pastoreo polo menos 6 h/día durante os meses de verán. Como o país ten un clima moi frío, iso tradúcese nuns 2-4 meses de acceso obrigatorio a pasto (dependendo da zona xeográfica). O clima non só condiciona a duración do período de vexetación senón que obriga os animais a pasar longos períodos dentro dos establos, que, ademais, requiren un alto custo de construción e mantemento. Por este motivo os gandeiros suecos sempre buscaron altas producións por animal para rendibilizar a explotación. Pese ao acceso a pasto no verán, o común é dar altas cantidades de concentrado e forraxe dentro dos establos. Tamén é moi común o uso de robots de muxido (aproximadamente un 30 % das vacas do país móxense con robot), de modo que no verán conviven co acceso a pasto. Cabe recalcar que usar robot de muxido en combinación con pastoreo supón un reto engadido para o gandeiro. Unha granxa destas características require que os animais poidan volver ao establo para se muxir e que estean motivados para ir e volver, dunha forma fluída. Hai que entender cales son esas motivacións e como facer o manexo da forma máis óptima posible.

A continuación reproducimos brevemente algunhas das preguntas que se expuxeron durante a exposición e ás que a Dra. Spörndly respondeu baseándose nos resultados obtidos en varios estudos do seu grupo de investigación. Ten que estar a área de pastoreo preto do establo? No estudo que se realizou, os animais tiñan acceso 24 h ao pasto e suplementábaselles aos animais con concentrado e 3 kg de forraxe dentro do establo. Os resultados foron que a distancia afectou significativamente na produción de leite e o intervalo entre muxidos, sendo máis alta nos animais que tiñan a pastura máis preto (29 kg de leite versus 26 kg), ademais do tempo que pasaron no exterior (16 h versus 10 h), e o fluxo de animais en movemento foi máis uniforme. É necesario suplementar os animais con ensilado? Neste estudo estes seguían tendo acceso 24 h ao pasto, había un grupo con ensilado de herba ad líbitum e outro cunha suplementación de só 3 kg. Os resultados mostraron que non houbo diferenzas significativas na produción leiteira entre os dous grupos, de maneira que non ten sentido suplementar con grandes cantidades de forraxe dentro do establo, pois tanto o intervalo entre muxidos como a produción leiteira e o tempo pasado en pastura foron os mesmos, pero, por suposto, isto depende da calidade da pastura que se ofreza.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 151

vp007_manexo_irta_galego.indd 151

19/12/2018 10:26

M A N E XO

Cómpre dispor de auga na pastura? Nunha granxa con robot de muxido podería usarse a auga como reclamo para volver ao establo (a muxirse) se esta só está dispoñible alí, pero como lles afecta iso aos animais? No estudo non se obtiveron diferenzas entre a cantidade de auga inxerida, a produción leiteira ou a frecuencia de muxidos, aínda que cabe destacar que isto é no contexto sueco; en zonas máis cálidas ou en pastos máis afastados do establo, a restrición de auga podería afectarlles en gran medida aos animais ou á produción. Pode o pastoreo competir coa alimentación convencional? Os gandeiros suecos están obrigados a sacar as súas vacas a pasto, pero non confían no valor da pastura para manter os seus altos rendementos leiteiros. Iso fai que a maioría deles lles dean aos seus animais a posibilidade de saír a un “patio de exercicio” máis que a unha zona de pastura. Para tentar convencelos de que o pastoreo podía competir coa alimentación convencional, fixéronse catro estudos que foron con pastoreo restrinxido (parcial), no canto de con acceso 24 h/día. Por que nos pode interesar restrinxir o acceso ao pasto? Hai distintos motivos: por unha banda, así podemos equilibrar con alimentación suplementaria no caso de que haxa variación de calidade ou cantidade na pastura; por outra, pasan 12 h en pasto e 12 no establo, facilitamos o manexo dos animais que, por exemplo, faltaron un muxido e melloramos a frecuencia destes; tamén o manexo é máis fácil e dá menos traballo buscar os animais con alarma (por falta de muxido ou mastite, por exemplo).

OS GANDEIROS SUECOS ESTÁN OBRIGADOS A SACAR AS SÚAS VACAS A PASTO, PERO NON CONFÍAN NO VALOR DA PASTURA PARA MANTER OS SEUS ALTOS RENDEMENTOS LEITEIROS

ANÁLISE DA ALIMENTACIÓN CON PASTO E RENDEMENTO DO LEITE Volvendo á pregunta de se é viable alimentar os animais coa pastura e manter os rendementos leiteiros, vexamos a continuación os estudos que se realizaron. Neles compárase un grupo de animais que tiñan unha pastura de calidade para alimentarse, fronte a outro que só tiña un pasto onde facer exercicio (sen valor nutricional). Estudo 1: pastoreo durante o día (9,5 h) + ensilado ad líbitum. O grupo en pastoreo tivo moi bos resultados, pero o custo de penso era moi elevado, porque comían case o mesmo que o outro grupo; ademais, os tempos pasados no pasto eran moi baixos. Estudo 2: pastoreo durante o día (12 h) + ensilado restrinxido (6 kg MS). Os animais do grupo de pastura pasaban algo máis de tempo no exterior (aínda que non moito en total) e non houbo diferenzas na produción. Estudo 3: pastoreo partido mañá (4,5 h) e tarde (4 h) + ensilado restrinxido (6 kg MS). Este foi o experi-

mento no que se obtiveron maiores tempos en pastoreo e maior inxestión de herba. Non houbo diferenzas na produción de leite e, ademais, afórranse custos do ensilado, o que é máis eficiente economicamente para o produtor. Estudo 4: pastoreo nocturno (12 h) + ensilado restrinxido (6 kg MS). Este estudo quería aproveitar o feito de que en Suecia no verán as noites son moi luminosas, pero houbo maior produción de leite no grupo sen pastoreo, así que non se recomenda como método. En conclusión, a mellor opción sería un pastoreo parcial partido mañá e tarde, con suplementación restrinxida de ensilado. Este é o caso no cal se obteñen mellores resultados económicos e, no caso de variacións na pastura, estas poderían tamén equilibrarse co que se suplementa no interior do establo. Con todo, non esquezamos a resposta ás outras preguntas sobre distancia, auga e suplementos á hora de planificar o manexo do pastoreo.

152 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_irta_galego.indd 152

18/12/2018 21:04

M A N E xO

A MELLOR OPCIÓN SERÍA UN PASTOREO PARCIAL PARTIDO MAÑÁ E TARDE, CON SUPLEMENTACIÓN RESTRINXIDA DE ENSILADO

TÉCNICAS DE PASTOREO E ERROS DE MANEXO Na táboa 1 resúmense as principais técnicas de pastoreo presentadas por Xan Pouliquén (Xestión Agrogandeira e Natureza SL). Nela están sintetizados os seus puntos fortes e débiles e contextualízanse os casos nos que é óptimo o seu uso. Erros máis comúns Segundo Pouliquén, algúns dos principais erros no manexo dos pastos, moitos dos cales se relacionan coa planificación antes de empezar cun manexo en pastoreo, son non preparar ou non pensar ben como será o manexo dos pastos, ou non ser coherentes co que queremos e como actuamos. Tamén os hai de carácter máis técnico durante o pastoreo, como esquecerse da auga nos prados ou ofrecer pouca, facer pastar herba xa pasada, facer pacer en zonas onde xa non se debería, manter unha carga baixa pero durante moito tempo ou non saber identificar un pasto san e de calidade dun que non o é.

AgroBank

Táboa 1. Principais técnicas de pastoreo Técnica

Libre

Variantes

Extensivo

Intensivo ou continuo

Racionada con pastor

Por diante Por diante e por detrás

Rotativa

Rotación fixa Irlandés/Neozelandés Con robot Rotativa racional ou técnica Holística

Breve descrición

Úsase só unha parcela de gran superficie, onde os animais entran tardiamente e hai alturas variables de herba. Leva pouco traballo pero tamén pouca produción. Úsase só unha parcela, onde os animais entran máis cedo e procúrase que a altura da herba sexa constante para mellorar o rendemento. Con esta técnica os animais teñen pasto novo cada día. Recoméndase o uso de pastor por detrás, de cara á sustentabilidade da pradería. Leva o traballo de mover os fíos, facer camiños e dar acceso á auga. A miúdo os animais reciben complementos á ración. Cada variante ten as súas necesidades e resultados. Todas levan certa fragmentación das praderías e rotación dos animais. É a técnica que máis traballo leva, pero que maiores rendementos permite. Tamén require certo nivel de coñecementos técnicos para un manexo óptimo.

Fonte: Xan Pouliquén

CONCLUSIÓN Ter os animais en pastoreo pode ser algo “sinxelo”, pero hai que ser conscientes de que facelo ben (optimizando os pastos, rendibilizando a produción e os ingresos) é moito máis complexo.

O proxecto 4D4F recompilou datos sobre todas estas tecnoloxías dispoñibles actualmente (máis información en Warehouse of Technologies) e guías de boas prácticas, dispoñibles para os usuarios rexistrados na web https://4d4f.eu/.

Asesoramento e servizo para o sector agrario

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 153

vp007_manexo_irta_galego.indd 153

18/12/2018 21:05

jornada

LeÓn

USO RACIONAL DE ANTIBIÓTICOS EN EL TRABAJO DEL VETERINARIO DE CALIDAD DE LECHE ¿QUÉ HAY DE NUEVO PARA AFRONTARLO?

Veterinarios y ganaderos se enfrentan a nuevos desafíos de manejo y de gestión sanitaria de la calidad de leche derivados de la presión, cada vez mayor, de hacer un uso responsable de los antibióticos y de la inminente transmisión electrónica de las recetas de antibióticos. De todo esto se habló en la jornada organizada por Zoetis el 13 de noviembre en la capital leonesa.

A TENER EN CUENTA...

Vídeos disponibles en:

• La resistencia bacteriana es una amenaza global que en 2050 podría causar 10 millones de muertes al año en el mundo, superando a las causadas por el cáncer. • España es uno de los países de la UE con mayor consumo de antibióticos en personas y animales. • La comunicación de la CE 2015/C 299/4 sobre directrices para una utilización prudente de los antimicrobianos en medicina veterinaria dice que se debe evitar el tratamiento sistémico de las vacas en el secado y que se debe promover la utilización de pruebas de diagnóstico rápido para identificar los patógenos causantes de las mamitis. • Desde la puesta en marcha del PRAN se ha reducido un 14 % la venta de antibióticos.

La representante de la Agencia Española del Medicamento Sara Sacristán compartió los retos y avances del Plan Nacional frente a la Resistencia a los Antibióticos (PRAN). La experta se centró en las líneas de trabajo puestas en marcha en el sector vacuno lechero, entre las que se encuentra el acuerdo voluntario para hacer un uso más prudente de los antibióticos y reducir su consumo. El programa busca involucrar a todo el sector y pretende definir e implantar pautas de manejo y tratamiento con base científica para lograr disminuir el consumo de antibióticos críticos (quinolonas y cefalosporinas de tercera y cuarta generación) en el período 2019-2025. La iniciativa contempla restringir a necesidades clínicas muy definidas y justificadas el uso de los de segunda elección y/o último recurso, así como eliminar tratamientos sistemáticos y preventivos e incrementar el uso de pruebas de diagnóstico rápido para identificar los patógenos y el uso de pruebas de sensibilidad para determinar el tratamiento más adecuado.

VP007_publirreportaxe_zoetis.indd 154

Intervención de Sara Sacristán

Otra prioridad del PRAN es el afianzamiento del sistema de recogida de datos de ventas de antibióticos y la base de datos central de prescripción electrónica. El Real Decreto 191/2018, que entrará en vigor el 2 de enero de 2019, establece la transmisión electrónica de datos de las prescripciones veterinarias de antibióticos destinados a animales productores de alimentos para

18/12/2018 20:36

consumo humano. El objetivo, por ahora, es que cada 30 días los veterinarios declaren las recetas que realizan, y se hará a través de la aplicación Presvet. Ante estos nuevos retos, Zoetis organizó esta jornada para informar a veterinarios y ganaderos de las herramientas que tienen a su disposición para afrontarlos: el secado selectivo, los sistemas de software de ayuda a la toma de decisiones y los cultivos en granja.

RESULTADOS PRELIMINARES DEL PROYECTO DE SECADO SELECTIVO DE ZOETIS

La especialista de Zoetis Eugenia Peralta presentó el proyecto de secado selectivo que la empresa inició a finales de 2016 y en el que participaron cinco técnicos de campo de diferentes zonas de España que desempeñan su labor en el área de calidad de leche. El objetivo era recoger datos y poner en común esa experiencia práctica para ofrecer conocimiento y formación que sirvan a otros técnicos para implementar la estrategia de secado selectivo en sus explotaciones. Demetrio Herrera, veterinario de Q-Llet e integrante del grupo de trabajo, ejerció de portavoz y expuso los resultados preliminares, en los que se concluye que el uso sistemático de sellador unido al uso selectivo de antibiótico no ha dado lugar a ningún aumento significativo de los recuentos celulares ni de las mamitis posparto, lo que anima, dijo, “a perder el miedo y a arriesgarse”. En la mesa redonda posterior, en la que participaron todos los profesionales que intervinieron en el proyecto, se hizo hincapié en que los criterios adoptados para hacer o no hacer secado selectivo en una explotación se deben ir ajustando en función de los resultados de monitorización de los datos de salud de ubre y de que el criterio elegido funcione o no.

LA IMPORTANCIA DE LOS DATOS

El veterinario de Calidad de Leche José María Hernandorena dio comienzo a la sesión vespertina con una presentación sobre los nuevos sistemas de gestión de calidad de leche derivados del uso responsable de los antibióticos y basados en el análisis de datos, los cuales, dijo, “son el motor del conocimiento” y “tienen que ser baratos y fáciles de recopilar e interpretar, pues solo así engancharán al cliente”.

El consultor navarro partió de la base de que la leche de calidad no es solo la que tiene un bajo recuento celular, sino la que, además, se ha producido con un uso reducido de antibióticos.

CULTIVO EN GRANJA

Luis León, especialista en Calidad de Leche de Zoetis Alemania, hizo un repaso de las legislaciones relativas al uso racional de antibióticos existentes en otros países europeos, cuyo objetivo común es la reducción del uso de los antibióticos de reserva, tales como las cefalosporinas de tercera y cuarta generación y las fluoroquinolonas, considerándolos de última elección y siempre previo antibiograma. El experto abordó los métodos de diagnóstico rápido en granja del patógeno para reducir la utilización de antibióticos y apeló a la concienciación sobre este tema y al fomento del conocimiento en esta área. El especialista en Calidad de Leche de Q-Llet Demetrio Herrera finalizó la jornada insistiendo en las oportunidades de trabajo que ofrece el cultivo en granja, una herramienta “muy sencilla de interpretar” y que es “clave para reducir el consumo de antibióticos”. Herrera concluyó incidiendo en una de las nociones claves del encuentro: la importancia de protocolizar criterios de tratamiento y de monitorizar y evaluar los datos a fin de su mejoría constante.

Intervención de Demetrio Herrera

Intervención de Luis León

Integrantes del proyecto de secado selectivo de Zoetis

VP007_publirreportaxe_zoetis.indd 155

18/12/2018 20:36

Z O N A W E L FA R E

Coñecer o comportamento dos animais para mellorar o seu benestar e a súa produtividade No seguinte estudo centrámonos no caso concreto do gando vacún de leite, cuxo punto de partida para conseguir un bo manexo e unha boa relación ser humano-vaca comeza por coñecer os seus cinco sentidos e como inflúen no seu comportamento.

M. Yllera1, J. Cantalapiedra2, M. E. Fernández3, A. Iglesias4, M. Camiña5 1 Departamento de Anatomía, Produción animal e Ciencias Clínicas Veterinarias. USC 2 Servizo de Gandería de Lugo. Xunta de Galicia 3 Departamento de Enxeñería Agroforestal. USC 4 Instituto de Biodiversidade e Desenvolvemento Rural. USC 5 Departamento de Fisioloxía. USC

INTRODUCIÓN

ódese definir o comportamento como o conxunto de tarefas observables, hereditarias e adquiridas que se producen como reacción a un estímulo ou cambio fisiolóxico nos animais. No caso do gando vacún estas actividades innatas e aprendidas sérvenlle para interaccionar dinamicamente tanto co espazo ambiental, satisfacendo

unha necesidade corporal (inxestión, excreción, coidado corporal etc.), coma con outros animais cos que establecen relacións (sexuais, materno-filiais, xerárquicas de dominancia-subordinación, competitivas, de xogo etc.). Este conxunto de sinais e contrasinais é o que se coñece como linguaxe corporal (Fraser, 1982; Fraser e Broom, 1997; Moreno et al., 2013) e no tocante ao campo é moi conveniente coñecelas, xa que os primeiros síntomas de problemas patolóxicos nos animais adoitan aparecer como alteracións comportamentais. A conduta innata é a transmisión hereditaria de respostas corporais, mentres que o comportamento adquirido se vai desenvolvendo ao longo da vida, a través de experiencias positivas e negativas. Cada proceder desenvólvese durante un período crítico nalgún momento da vida do animal, pois se nese momento non se produce tal desenvolvemento, xa nunca se producirá (Fraser, 1982), como é o caso da pegada ou o recoñecemento entre o recente-

156 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_sentidos_galego_02.indd 156

18/12/2018 00:57

Z O N A W E L FA R E

mente nado e a nai inmediatamente despois do parto. Actualmente crese que, cando esas pautas de comportamento son innatas e necesarias para o desenvolvemento normal do individuo, a súa imposibilidade de expresión vai en contra da súa calidade de vida e non son tan importantes aquelas que son aprendidas ou se expresan como adaptación a condicións desfavorables ao medio (Portela et al., 2013). Desde un enfoque económico, tamén resulta indubidable que a aplicación dos coñecementos etolóxicos permite mellorar notablemente as producións que obtemos dos animais, mellorando á vez a seguridade das persoas nas explotacións. Isto resulta especialmente evidente en actividades como a reprodución, parto-lactación, pastoreo etc., xa que está firmemente unida a aspectos do benestar animal (BA), a ausencia de enfermidade (sanidade) e unha alimentación en cantidade e calidade adecuadas. Polo tanto, é lóxico que estes dous parámetros/aspectos se incluísen dentro das cinco necesidades ou liberdades da FAWC e dos catro principios do proxecto europeo Welfare Quality de valoración do BA. Así mesmo, hai que considerar a importancia da formación continua e do adestramento dos gandeiros, xa que a súa actitude no manexo do gando mellora en todos os ámbitos o traballo na explotación.

COMO INFLÚEN A ANATOMÍA E OS ÓRGANOS DOS SENTIDOS NO COMPORTAMENTO DOS BOVINOS Denomínase función de relación ao conxunto de procesos que lles permiten aos animais recibir información, procesala e reaccionar/responder ante o ambiente que os rodea. Os organismos manteñen esa función de relación equilibrada co seu medio ambiente mediante o funcionamento adecuado dos seus cinco sentidos: vista, oído, olfacto, tacto e gusto (Ruiz, 2018).

Os bovinos son herbívoros sociais e gregarios. Na natureza viven en grupos nos que cada membro se relaciona cos demais, establecendo vínculos de afinidade e competencia. O grupo está perfectamente estruturado mercé a unha intensa comunicación entre os seus membros, que é posible grazas aos estímulos percibidos polos seus sentidos. A domesticación impúxolles unha estreita relación coa persoa que goberna o rabaño e, a miúdo, imponlle unha serie de restricións máis ou menos antinaturais. Dende o punto de vista destes animais, o ser humano é un depredador polo que, se non están moi afeitos á súa presenza, reaccionarán a ela. A miúdo, isto desencadea situacións perigosas tanto para o rabaño coma para o coidador. Para previlas e reducir os riscos, resulta esencial comprender a percepción sensorial dos ruminantes, así como as características do seu comportamento e os seus mecanismos de adaptación aos cambios do ambiente. Comprender que e como percibe o ambiente, así como o xeito en que reaccionará ante un estímulo concreto, é fundamental para manexar e controlar con certa seguridade unha vaca ou un rabaño de calquera outra especie. Vista A semellanza dos équidos, teñen os ollos nunha situación moi lateral, o que lles confire un amplo campo de visión ao seu redor (entre 290 e 340° segundo especie) pero só unha pequena zona de visión binocular (6020°). Tamén teñen unha rexión cega situada detrás deles. Unha vez máis, son animais “presa” e a súa evolución dotounos dun sistema óptico moi sensible ao movemento e aos contrastes de luz e sombra. Visualizan de forma permanente o horizonte mentres pastan. Isto explicaría por que se sobresaltan cando algo se move repentinamente ao seu redor, sobre todo se o fai de xeito brusco; por esta razón recoméndase achegarse sempre ao gando amodo. Os bovinos son incapaces de detectar ningún obxecto situado por encima da liña da cabeza, a menos que estea en movemento.

COMPRENDER QUE E COMO PERCIBE O ESPAZO […] É FUNDAMENTAL PARA MANEXAR E CONTROLAR CON CERTA SEGURIDADE UNHA VACA OU UN RABAÑO Teñen dificultade para enfocar rapidamente obxectos próximos, xa que os seus músculos ciliares son débiles. A súa agudeza visual é inferior á humana: pénsase que unha vaca debe estar a 20 metros de distancia dun obxecto para podelo percibir cos mesmos detalles que unha persoa podería detectar a 200 m (Manteca, 2009). Este feito, xunto á súa escasa percepción da profundidade, podería ser a causa pola que rexeitan atravesar unha zona sombría ou sobre un desaugadoiro e mostran unha forte tendencia a moverse desde os lugares de escasa iluminación cara a outros mellor iluminados. Agora ben, como o seu ollo é moito máis sensible á luz ca o noso, tamén foxen dunha luz cegadora. A miúdo detéñense de xeito súbito, asustados, ante un cadrado iluminado no chan escuro (por exemplo, a luz intensa que sae por unha fiestra). Os cambios de iluminación precisan unhas modificacións no ollo (na pupila e nos pigmentos da retina) para adaptarse á nova situación; o tempo que necesita unha vaca para conseguilo é moi superior ao da especie humana. Isto debería terse en conta cando se desexa mover os animais cara a unha zona máis escura (Mounaix et al., 2014). En canto ás cores, os bóvidos teñen visión dicromática (Jacobs et al., 1998), con conos de máxima sensibilidade á luz amarelo-verdosa e azul purpúrea. Perciben as lonxitudes de onda media e longa (amarelo, laranxa e vermello) mellor que as curtas (violeta, azul e verde) [Riol, 1989; Phillips e Lomas, 2001; Manteca, 2009]. As vacas poden distinguir o vermello do azul ou o verde, pero non discriminan entre estas dúas cores (Manteca, 2009). A crenza difundida de que o touro se enfurece co vermello do capote non é certa, o que lle chama a atención é o seu movemento.

12.2018 | Vaca Pinta n.º 7 | 157

vp007_manexo_sentidos_galego_02.indd 157

18/12/2018 21:06

Z O N A W E L FA R E

O GANDO VACÚN UTILIZA O OLFACTO […] PARA ELIXIR A COMIDA, RAZÓN POLA QUE A ADICIÓN DE ARoMaS AXUDA A INCREMENTAR A INXESTIÓN

A pupila é alongada e horizontal, o que lles permite manter baixo control visual gran parte do seu arredor mentres pastorean (Kendrick, 2008). Os ruminantes domésticos posúen tapetum lucidum, o que, unido á gran cantidade de conos da súa retina, permite unha boa visión ata cando hai pouca intensidade lumínica (Piggins e Phillips, 1996). A vaca tamén se comunica fundamentalmente mediante estímulos visuais, realizando movementos coa cabeza ou con todo o corpo e adoptando posturas que indican atención, excitación ou agresividade. As vacas son animais sociais aos que o illamento provoca un importante estrés. Para evitalo, realizáronse experimentos colocando espellos nas cuadras que lles dan a sensación de estar acompañados (Mounaix et al., 2014; Parrot, 1990). Oído Todos os ruminantes domésticos teñen unha alta sensibilidade aos sons de alta frecuencia, moi similar en todos eles (ata 35 KHz en vacas, 37 KHz en cabra e 42 KHz en ovellas); a súa capacidade para percibir os de baixa frecuencia é distinta: ata 23, 78 e 125 KHz, respectivamente (Heffner e Heffner, 1990). O oído da vaca é moi sensible, sobre todo en razas leiteiras. Resulta moi importante para a comunicación, tanto intra como interespecífica (Phillips, 1993). Demostrouse que a música suave exerce un efecto calmante sobre elas, mentres que os ruídos fortes e os gritos as estresan (Moran, 1993).

Olfacto O olfacto completa a información visual e contribúe ao recoñecemento dos individuos, a construír a relación entre a nai e a cría e inflúe na organización social do grupo. Así mesmo, intervén na reprodución e é fundamental para a comunicación entre os membros do grupo (principalmente a través das feromonas). As vacas son moi sensibles aos cheiros derivados do estrés, tanto directamente do animal estresado coma dos seus ouriños: ao cheiralos, os bóvidos interprétano como un sinal de perigo e móstranse nerviosos, diminuíndo incluso a súa capacidade para aprender (Bouissou et al., 2001). Isto é algo que deberían ter en conta os gandeiros cando conduzan ou trasladen os seus animais dun lugar a outro: o manexo violento dun só animal pode provocar o medo de todos os seus compañeiros ao percibir o seu estrés e facer que rexeiten ou eviten obedecer (Mounaix et al., 2014). O gando vacún utiliza o olfacto, xunto coa vista e o gusto, para elixir a comida, razón pola que a adición de aromas axuda a incrementar a inxestión. Tamén hai cheiros que repelen, como o do esterco, e son capaces de identificalo ata na herba de prados fertilizados con el ata un mes antes (Dohi et al., 1991).

Existe certa controversia acerca de se recoñecen as persoas polo seu olor ou utilizando a vista. Os estudos realizados respecto diso non demostraron que poidan diferenciar os seres humanos polo seu cheiro, aínda que moitos gandeiros afirman que si o fan, distinguindo aos seus coidadores dos estraños e ata recoñecen os veterinarios polo seu cheiro a medicamentos (Mounaix et al., 2014). Gusto Polo que respecta ao gusto, os ruminantes teñen un número moi elevado de botóns gustativos na lingua, o que suxire que terían unha gran capacidade para discriminar diferentes combinacións de sabores (Manteca, 2009). Tradicionalmente considerouse que só percibían os catro sabores clásicos, pero os estudos máis recentes proban que perciben os cinco, incluído o umami, xa que posúen receptores para todos eles, aínda que en diferente cantidade segundo a especie. As vacas son as máis sensibles ao sabor doce, polo cal mostran unha clara preferencia. Respecto ao sabor amargo, parecen ignoralo se non é moi intenso; cando o é, diminúe a inxestión ou ata chegan a rexeitar o alimento. A sensibilidade ao sal parece ser similar en todos

158 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_sentidos_galego_02.indd 158

18/12/2018 18:40

vacapinta005_publicidade_elanco.indd 159

18/12/2018 01:42

Z O N A W E L FA R E

BIBLIOGRAFÍA

TENSE DEMOSTRADO QUE A MÚSICA SUAVE EXERCE UN EFECTO CALMANTE SOBRE ELAS

ruminantes e a preferencia ou non polos alimentos que a conteñen depende das necesidades corporais desta substancia en cada momento. A resposta fronte a sabores ácidos foi a menos estudada; en xeral, a concentracións non moi altas incrementan a inxestión, pero redúcena se a súa cantidade é excesiva. En canto ao sabor umami, mostran unha clara preferencia polos alimentos que o conteñen (Ginane et al., 2011). Describíronse tamén diferenzas entre o gusto dos individuos dunha mesma especie, tanto en condicións naturais como experimentais. De acordo co comportamento que mostran estes tres tipos de ruminantes con respecto ao sabor umami, salgado e amargo, considérase que poderían indicar a presenza de proteínas, minerais e toxinas, respectivamente, nos alimentos (Ginane et al., 2011). Na vaca coñecemos as zonas concretas da lingua onde se sitúan cada tipo de receptor gustativo. Como xa dixemos, aprecian os sabores doces (remolacha, melazas e ensilado de millo), salgados (pedras de sal e minerais) e sabores lácteos, de vainilla e de améndoa tostada. Algúns

gandeiros aproveitan isto para achegarse ao gando nos prados, dándolles sal, algúns pellets de penso ou outra comida que lles guste na man; tamén os utilizan como recompensa por deixarse manexar (Mounaix et al., 2014). Tacto Ao contrario que os anteriormente citados, este sentido non se atopa tan localizado nos animais e permítelles recibir sensacións de dor, cambios de temperatura etc. Unha das zonas máis sensibles das vacas anatomicamente son os cascos, debido á súa vascularización, o que implica que as patoloxías podais sexan moi dolorosas. É importante sinalar que a sensibilidade cutánea pode ser utilizada polo gandeiro para acougar o gando vacún rascándolles baixo o pescozo e detrás das orellas (Moran, 1993). Nas granxas modernas colócanse aparellos de enriquecemento ambiental como rascadores, aos que acceden libremente os animais para rascarse ou masaxear o dorso e outras partes do seu corpo, como medida para reducir o estrés e incrementar o seu benestar.

Bouissou, M.F, A, Boissy, P. Le Neindre and I. Veissier. (2001). Social behaviour in cattle. En: Keeling, L., Gonyou, H. (Eds.), Social Behaviour in FarmAnimals, 2001, pp. 406. Dohi, H., A. Yamada, S. Entsu. (1991). Cattle feeding deterrent semitted from cattle feces. J. Chem. Ecol. 17(6), 1197-1203. Ginane, C., R. Baumont and A. Favreau-Peigné. (2011). Perception and hedonic value of basic tastes in domestic ruminants. Physiology&Behavior 104: 666-674. Fraser, A. (1982). Comportamiento de los Animales de Granja. Ed. Acribia, Zaragoza. Fraser, A.; Broom, D. (1997). Farm Animal Behaviour and Welfare. CAB International. Wallingford. Oxon. Heffner, S and E. Heffner (1990). Hearing in domestic pigs (sus scrofa) and goats (Caprahircus). Hearing Research, 48: 231-240. Kendrick, K.M. (2008). Sheep Senses, Social Cognition and Capacity for Consciousness. In “Dwyer, C, ed. The Welfare of Sheep, chapter 4. Heidelberg: Springer. Manteca Vilanova, X. (2009). Etología Veterinaria, 1ª edición. Multimédica Ediciones Veterinarias, Sant Cugat del Vallés, Barcelona. Moran, J. (1993). Calf rearing. A guide to rearing calves in Australia. AgMedia. NSW Feedlot manual Feb (1997). NSW Agriculture. Moreno, A; Cantalapiedra,J; Iglesias, A; Villa, JG (2011) O comportamento dos animais domésticos. Bienestar animal: Manual para formadores. Edita Xunta de Galicia Mounaix, B, X. Boivin, A. Brule and T. Schimitt(2014). Cattle behaviour and the human-animal relationship: Variation factors and consequences in breeding. Institut de l´Élevage, INRA. Parrott, R.F. 1990. Physiological responses to isolation in sheep. Social Stress in Domestic Animals, Kluwer. AcademicPublishers, Dordrecht, Netherlands: 1990. 212 -226. Phillips, C.J.C. (1993). Cattle Behavior. Farming Press Books, Wharfdale Rd, Ipswich, U.K. Phillips, C.J.C and C.A. Lomas. (2001). The Perception of Color by Cattle and its Influence on Behavior. Journal of Dairy Science: 84 (4), 807–813. Piggins, D. and C.J.C. Phillips (1996). The eye of the domesticated sheep with implications for vision. Animal Science, 62, 301-308. Portela, C, Monserrat, L, Cantalapiedra,J. (2013). A interacción home-animal e o benestar-Manual de formadores en Benestar animal.Xunta de Galicia Riol, J.A, J.M. Sánchez, V.G. Eguren and V.R. Gaudioso (1989). Colour Perception in Figheting Cattle. Applied Animal Behaviour Science, 23:199-206. Ruiz, C (2018).Aplicación de los sentidos en mi trabajo. Engormix

160 | Vaca Pinta n.º 7 | 12.2018

vp007_manexo_sentidos_galego_02.indd 160

18/12/2018 00:57

Durante o período seco, o ubre ten un risco 10 veces superior de sufrir infeccións intramamarias que durante a lactación1. As mastites xeradas no período seco maniféstanse tras o parto e súmanse ás infeccións propias do inicio da lactación, que son especialmente importantes durante as primeiras semanas. En consecuencia, nos primeiros momentos tras o parto a probabilidade de padecer un proceso de mastite é sempre considerable e xera cuantiosas perdas. Estudos recentes estimaron que cada episodio de mastite supón de media un custo non inferior a 357 €/vaca2. Por tanto, non é estraño que o Panel Internacional de Expertos en Calidade de Leite3 elaborase un Documento de Consenso no que se recomenda o uso de seladores internos de tetos, en TODAS as vacas e en TODAS as explotacións leiteiras. O obxectivo é diminuír as infeccións sucedidas durante o secado e ,con iso, os seus elevados custos. A elección correcta dun selador de tetos é agora máis sinxela coa introdución de UBROSEAL® de Boehringer Ingelheim, líder mundial na saúde do ubre. UBROSEAL® posúe un sistema Flexicap® mellorado que facilita a súa aplicación sen riscos para o teto, ademais de poñer á disposición dos usuarios o máis completo servizo técnico que puidesen esperar. Polo tanto, síntete seguro e non dubides en recomendar UBROSEAL® como selador interno intramamario na protección rutineira das explotacións gandeiras dos teus clientes.

Para cada vaca. En cada secado. Ubroseal® Vacas en Secado 2,6 g suspensión intramamaria para bovino. Composición: Cada jeringa intramamaria de 4 g contiene: Subnitrato de bismuto, pesado 2,6 g. Indicaciones: Prevención de nuevas infecciones intramamarias durante el período de secado. En las vacas que se considera que están libres de mastitis subclínica, el medicamento veterinario puede usarse solo en el manejo de la vaca seca y control de la mastitis. Especies de destino: Bovino (vacas lecheras en el secado). Posología: Sólo por vía intramamaria. Introducir el contenido de una jeringa del medicamento veterinario en cada cuarterón de la ubre inmediatamente después del último ordeño de la lactancia (en el momento del secado). Contraindicaciones: No usar en vacas en lactación. No usar el medicamento veterinario solo en vacas con mastitis subclínica en el momento del secado. No usar en vacas con mastitis clínica en el momento del secado. No usar en casos conocidos de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. Tiempos de espera: Carne: 0 días. Leche: 0 horas. Presentación: Caja con 20 jeringas y 20 toallitas limpiadoras. Cubo con 120 jeringas y 120 toallitas limpiadoras. Reg. nº: 3628 ESP. Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Titular: Univet Ltd. Representante Local: Boehringer Ingelheim Animal Health España, S.A.U. Bibliografía: 1. Crispie et al., 2004. Ir. Vet. J. 57, 412-418. 2. Rollins et al., 2015. Prev. Vet. Med.122, 257-264. 3. Andrew Bradley, QMMSand University of Nottingham, UK; Sarne De Vliegher Ghent University, Belgium; Michael Farre SEGES, Denmark; Luis Miguel JimenezServet, Spain; Thomas Peters, MBFG Wunstorf, Germany; Ellen Schmitt-van de Leemput, Vetformance, Villaines la Juhel, France; Tine van Werven, Utrecht University, The Netherlands. Date of Preparation: Oct 2017

vacapinta005_publirreportaxe_Boehringer_galego.indd 161

18/12/2018 01:43

Tres foron as principais preguntas sobre as que o grupo de Solomamitis pretendía arroxar luz ao longo desta sesión de traballo: como afectará a nova lexislación, como se exporá o período seco neste contexto e que tipo de formación e información serán necesarias para garantir a mellor adaptación posible ás novas pautas sobre secado selectivo.

Ir á web

solomamitis.com

O equipo técnico de Boehringer Ingelheim reuniu por primeira vez ao grupo de especialistas en calidade de leite que conforman Solomamitis. A esta cita asistiron Luis Miguel Jiménez (Servet Talavera), Anna Jubert (ALLIC), Emili Calvet (Veterinaris Assessors de la Producció Lletera), Juan Miguel Echeverría, Antonio Palomino, Christian Paniagua e Patricia de Celis (Gescal), José Luis Míguez (Seragro), Carlos Noya (Seragro), Gema Moyano (Covap), José M. Mallo (Lleidavet) e Nati Pérez Villalobos (Trialvet). Finalmente, non se puido contar coa presenza de Oriol Franquesa (Qllet) e Xabier Bermúdez (FarmVet).

Na primeira exposición, a cargo de Emili Calvet, falouse de como ata a data o secado foi un dos puntos de control de mastite recoñecidos internacionalmente e como este control incide directamente na economía das explotacións. Así mesmo, lembrouse como pretende o Plan Nacional de Resistencia aos Antibióticos contribuír á redución do uso de antibióticos utilizados en medicamento humano para preservar a saúde mundial e explicouse como a achega do sector do vacún de leite a este gran proxecto se basea na redución do uso de antibióticos relacionados coas mastites e o secado dos nosos animais. As conclusións do grupo foron bastante coincidentes nas múltiples preguntas e incertezas que provoca un cambio desta envergadura. No entanto, prevaleceu a visión responsable e de compromiso a través da cal se identificou a figura revalorizada do veterinario como garante de saúde pública e actor necesario no día a día da explotación gandeira para alcanzar estes novos obxectivos. Houbo tamén gran coincidencia na necesidade de revisar e mellorar o manexo e os protocolos das granxas.

Luís Miguel Jiménez foi o encargado de explicar como se expón o período seco nunha contorna de uso responsable de antibióticos. Jiménez lembrou as recomendacións internacionais dadas ata o momento (tratamento de todos os cuarteróns con antibiótico e selador), as cales xa non serán viables no contexto exposto.

vp007_publirreportaxe_boehringer_galego.indd 162

19/12/2018 10:17

As novas medidas de consenso aceptadas nunha reunión de expertos internacionais en Wiesbaden (Alemaña) inclúen o uso do selador interno en todas as vacas, o tratamento continuado con antibióticos en vacas infectadas e traballar tendo en conta se a granxa é de alto ou baixo risco. Estas pautas de actuación permitirán ofrecer unhas guías tanto a produtores como a veterinarios no uso prudente de antibióticos, concretamente na implantación do secado selectivo. Esta nova etapa é unha oportunidade para mellorar as explotacións e a calidade da súa produción. Porén, supón tamén un período de traballo intenso e colaborativo nas granxas ante a expectativa dun aumento da problemática asociada á mastite nestas. Por iso, será imprescindible a formación e profesionalización de veterinarios e produtores, así como ter claras as consecuencias da aplicación rápida destas medidas (unha maior incidencia de mastite ou perdas de produtividade, entre outras), motivo polo cal deberán acompañarse de protocolos ben definidos e que dean soporte a estes contratempos.

O último bloque foi introducido por Juan Miguel Echeverría, quen se centrou no tipo de formación e información que se lles debe dar a gandeiros e veterinarios para que poidan adaptarse o máis rápido posible a esta nova contorna de traballo. No relativo á importancia de concienciar aos gandeiros na necesidade da redución do uso de antibióticos, máis aló de que exista unha obrigatoriedade legal, Echeverría destacou os datos de mortalidade esperada no caso de non dispoñer de antibióticos que funcionen en medicamento humano e falou de que evitar esta situación pasa por utilizar os que temos en veterinaria de maneira protocolizada e dirixida. Para finalizar a súa intervención, incidiu na imperiosa necesidade de obter e monitorizar datos das explotacións, así como de traballar nunhas condicións ambientais mínimas para poder alcanzar estes obxectivos.

As conclusións globais do grupo foron bastante unánimes: as ferramentas de análise xa existen, pero é necesario aumentar a concienciación do gandeiro para que rexistre de forma sistemática calquera evento relevante na explotación. Unha vez que os datos estean dispoñibles, debemos asegurarnos mediante a formación dos profesionais de mellorar a capacidade de análise dos veterinarios. Como peche a esta sesión de traballo, os compoñentes do grupo emitiron un prego de conclusións e preguntas que quedaran sen resolver tras a sesión para compartir coa propia Administración. Con isto preténdese non só fomentar unha vía de comunicación directa e unha maneira de adiantarse ás medidas que serán de obrigado cumprimento, senón tamén contribuír ao proceso achegando o punto de vista do sector e as súas necesidades no cambio, e garantir desta maneira os mellores resultados posibles durante o proceso de adaptación.

vp007_publirreportaxe_boehringer_galego.indd 163

19/12/2018 10:17

PRINCI P RED ESPM9204595909 Familia “Neblina” MISSION P x KANU P x BOOKEM

Tirsvad Mission PRINCI P RED

Os 15 primeiros touros do TOP 100 GICO son de Xenética Fontao! (probas Conafe decembro 2018)

Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com fontao_contraportada.indd 164

18/12/2018 18:41