Vaca Pinta 14. Edición galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 14 decembro 2019 | Edición en galego

Foto: Sheila Sundborg

• ESPECIAIS: XENÉTICA E REPRODUCIÓN | ABONADO DE PRADEIRAS | MEDIO AMBIENTE • CONCURSOS: MICAELENSE DE OUTONO, EUSKAL HERRIA E GORDEXOLA • NA GRANXA: GANDERÍA XUÍZ (LUGO) • NOVO ÉXITO DE ASISTENCIA NAS XORNADAS TÉCNICAS DE VACÚN DE LEITE DE SERAGRO • COMO AFECTAN OS NOVOS ÍNDICES NA SELECCIÓN XENÉTICA

vacapinta014_portada_GALEGO.indd 1

18/12/19 18:42

ADAWAY

288HO00237 ADAWAY RIO 2183 ET

Rio x Helix x Tango

· Uno de los pedigrís más modernos de la raza hoy en día. · Un fuera de serie en leche con tipo, ubres y patas superiores. · Partos muy fáciles.

Madre: Adaway Helix 1775 ET

GTPI: 2.788

PRUEBA GENÓMICA USA 12/2019

CARACTERESMORFOLÓGICOS CARACTERES MORFOLÓGICOS -1 -1 ESTATURA PECHO PROFUNDIDAD CORPORAL ANGULOSIDAD ÁNGULO DE GRUPA ANCHURA DE GRUPA VISTA LATERAL PATAS VISTA POSTERIOR PATAS ÁNGULO PODAL MIEMBROS Y APLOMOS INSERCIÓN UBRE ANTERIOR ALTURA UBRE POSTERIOR ANCHURA UBRE POSTERIOR LIGAMENTO SUSPENSOR PROFUNDIDAD UBRE COLOCACIÓN PEZONES ANT. COLOCACIÓN PEZONES POST. LONGITUD PEZONES

2,09 1,35 1,40 1,70 -0,22 1,72 -0,80 1,39 1,59 1,35 2,74 3,74 3,44 1,63 1,85 1,24 1,59 -0,41

0 0

+1 +1

PRODUCCIÓN +2 +2 PRODUCCIÓN LECHE (Lbs.)

2653

GRASA (Lbs.)

94/ -0,02%

PROTEÍNA (Lbs.)

80/ 0,00% 922

NM$

MORFOLOGÍA MORFOLOGÍA TIPO TOTAL (PTAT)

2,35

UBRES (UDC)

2,41

PATAS (FLC)

1,08

ESTRUCTURA (BSC)

1,06

SALUDY YMANEJO SALUD MANEJO

1,4

5,8

SOMÁTICAS (SCS) SOMÁTICAS (SCS)

2,77

2,74

INDICE FERTILIDAD(FI)(FI) INDICE FERTILIDAD

-0,3

-0,4

FACILIDAD DEPARTO PARTO(SCE) 8,1 FACILIDAD DE

4,8

VIDA (PL) VIDA PRODUCTIVA PRODUCTIVA (PL)

Centro de Selección Enmesnada, 55 - Carbaínos - Cenero· 33392 Gijón - Principado de Asturias Teléfono 985 266 676 · Fax 985 266 869 · info@ascol.es · www.ascol.es vp014_pub_ascol.indd 2

17/12/19 18:41

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO Asociación Profesional de Podoloxía Bovina (APPB), José María García, Marcello Guadagnini, Fernando Rego, José Luis Méijome, Eugenia Peralta, Alfredo Suárez, Nacho Peón, José M.ª San Miguel, Antonio Jiménez, Gregorio Salcedo, Nemesio García, G. Flores-Calvete, S. Pereira-Crespo, J. Valladares, M.ª Dolores Báez, M.ª Isabel García, Juan Castro, Carme Santiago, Juan Cainzos ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN: 978-84-09-17353-2 Tiraxe do número actual: 16.800 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Pablo Rodríguez cóntanos as razóns que o levaron a mudarse á aldea dos seus avós e a facer da gandería de vacún leiteiro o seu medio de vida

NA GRANXA

OPINIÓN Ser gandeiros é para estar orgullosos. Avelino Souto .................................................. 6

RESULTADOS DAS PROBAS DE NOVEMBRO DE CONAFE

TOUROS DA CAMPAÑA DE SEME DE GALICIA 2020

EN VACA TV

ENTREVISTA Ysabel Jacobs, gandeira e xuíza internacional ……………………...............……. 22 O papel dos aminoácidos nas dietas animais (II) ……..........................................…. 26

Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia de Outono............................................. 34 Poxa de Gando Frisón de Mazaricos ….........… 38

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria ………….................….……..…. 40

www.pefc.es

Auditada por:

Concurso da Raza Frisona de Gordexola ……. 40

ACTUALIDADE

Distribución media durante o ano 2018: 17.353 exemplares

Gandería Xuíz SC. Bóveda (Lugo) ..................... 62

SAÚDE PODAL Camas e saúde podal ……..........................…… 70

A PÉ DE PISTA Transmedia pertence a:

Coñecemos a Ysabel Jacobs, propietaria da granxa canadense Ferme Jacobs, unha das mellores do mundo en canto a calidade morfolóxica, e xuíza internacional

MANEXO Procura continua da eficiencia na produción .......... 78

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN Axustes no ICO e novos IM€T, como nos afectan na selección xenética …….............. 82 A selección xenómica …………………………..… 88 Como reducir os partos xemelgares por medio do manexo da proxesterona …............... 98

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS Valor fertilizante do xurro segundo a súa forma de aplicación ………….......................... 108 Consideracións para a fertilización de pradeiras …………………………......…..….. 126

AGRICULTURA Rotacións forraxeiras ecolóxicas …………...... 134

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Clausura da quinta edición do Máster en Produción de Leite ………..........…….…… 40

O erro dos “equivalentes de CO2” do metano: necesidade de aplicación da nova metodoloxía de cálculo do seu impacto no quecemento global ….. 144

Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Seragro………………………..……..….. 46

Emisións e pegada de carbono nas explotacións leiteiras de Galicia …………........ 150

Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Servet Talavera …………..……..…..............…. 56

A medida da realidade: vacas de leite, medio ambiente e futuro …………….....................…. 164

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 3

vp014_sumario_galego.indd 3

17/12/19 18:52

La l a n o i s e f o r p a m a g a t e l p m o mรกs c FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS, ENCINTADORAS Y SEGADORAS

PULVERIZADORES UNIVERSALES

EQUIPOS PARA GANADERร A

PICADORAS DE FORRAJE

vp014_pub_Duran_sabe.indd 4

17/12/19 12:07

AGM mezcladores

Carros verticales

Gama arrastrados De 3 a 30 m3

Gama autopropulsados De 11 a 30 m3

A FIM 0 202

ÍTAN VIS

Síguenos en:

o) brer 9 fe 25-2 en el , a z s ago amo (Zar e esper ón 8, T ell 9 b a p /11-1 dG stan

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp014_pub_Duran_sabe.indd 5

17/12/19 12:07

OPINIÓN

Foto: David Colunga Quesada

Ser gandeiros é para estar orgullosos

Avelino Souto Rozados Presidente do Club de Xóvenes Gandeiros de Galicia

ivimos nunha época moi complexa para os empresarios do rural. Vivimos na era na que os urbanitas, que non coñecen o noso traballo, pretenden darnos leccións e impoñerlles as súas normas ás persoas do rural. Os gandeiros temos que estar orgullosos do que facemos, temos 365 razóns para estalo, como os 365 días que traballamos para ofrecer o mellor produto. Ser gandeiro é unha profesión que se leva dentro, de forma vocacional, que se leva no sangue. Ademais, temos que mostrarlle á sociedade que, se non existísemos, non habería alimentos, así de sinxelo. Ás veces, á sociedade semella esquecérselle a importancia do sector agroalimentario. Os do rural temos a grande honra e responsabilidade de alimentar o mundo e, a miúdo, non nos paramos a reflexionar o que iso supón en feitos tan habituais como tomar unha cervexa. Se non existe o sector primario, o resto é menor. O mundo ten que comer. O sector primario ten moitas funcións polas que sentirse orgulloso. Somos os responsables de manter e darlles vida aos lugares que se están despoboando. Freamos o abandono da terra, porque ao final, onde existe vida agraria, a terra está cultivada e o

medio, coidado. En definitiva, somos os xardineiros do mundo. Temos que estar orgullosos da nosa tecnoloxía. A sociedade urbanita vive de costas á revolución tecnolóxica que viviu e vive o campo. Hoxe en día, andamos co tractor a 70 km/h e os coches, a 30 km/h polas cidades, pero non soamente iso, tamén cabe salientar a tecnoloxía en materia de xenética, coa fecundación in vitro, así como a innovación nos sistemas de muxido, con tecnoloxía de última xeración, tanto en robots como en salas de muxido. A maiores, temos que dicirlles a todos aqueles que nos achacan o cambio climático que si, que algo contaminamos, pero somos o único sector produtivo que facemos dúas funcións na cadea do cambio climático. Os cultivos e a agricultura evitan a desertización, son emisores de osíxeno á atmosfera, axudan a regular o clima e, sobre todo, actúan como sumidoiros de CO2. Máis de 10.000 familias poderán, co apoio unánime da sociedade, continuar co seu labor e a súa paixón: coidar do rural, que é de todos. Pero non soamente eles, senón tamén camioneiros, veterinarios, comerciais, asesores, xestores, laboratorios e todas as familias que traballan arredor do sector primario poderán seguir desenvolvendo a súa profesión. Respectando e dándolle valor á nosa xente do campo, faremos que cada día os agricultores nos levantemos cunha ilusión de traballo. Somos os primeiros que queremos que as nosas vacas estean ben e non temos culpa de que entre os 10.000 gandeiros galegos existan dez tolos que maltratan os animais e que eles

OS CULTIVOS E A AGRICULTURA EVITAN A DESERTIZACIÓN, SON EMISORES DE OSÍXENO Á ATMOSFERA, AXUDAN A REGULAR O CLIMA E, SOBRE TODO, ACTÚAN COMO SUMIDOIROS DE CO2

sexan noticia. A noticia temos que ser o resto dos gandeiros, que miramos as nosas vacas, que, se é preciso, nos levantamos nas noites frías de inverno para atender un parto; aqueles que interactuamos con elas; aqueles que non as vemos como máquinas de producir leite, senón como aliadas que forman parte do noso modo de vida. Por suposto, cómpre destacar que para calquera gandeiro é complicado desfacerse dun animal, pero a granxa ten que funcionar como unha empresa, porque, se non, non viviriamos. A agricultura e a gandería son os piares fundamentais da sociedade. Nós, os gandeiros, tamén temos sentimentos, querémoslles aos nosos animais e somos os primeiros que miramos polo seu benestar. Sempre é difícil sacrificar un animal, do que coñeces a súa nai e toda a súa historia e co que vives momentos felices, coma min con Edurne. Debemos dicir ben alto e con dignidade: son gandeiro e síntome orgulloso. Son gandeira. Nacín na aldea. Sentimos paixón pola gandería e por ser os encargados de alimentar e coidar o mundo.

6 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_opinion_avelino_galego.indd 6

19/12/19 13:04

InnovacIón, compromIso y garantía

batidor cEntríFugo EspEcial para arEna En 5,50M y 8M dE largo El prEcio Más coMpEtitiVo dEl MErcado pruÉbalo sin coMproMiso

batidor dE purín EspEcial para pozos dE arEna astilladoras Hidráulicas dE 12 a 25 tonEladas, HorizontalEs o VErticalEs

EncaMadora dE cubículos dE 1.7 M3 y 2.1M3

NoVEDaD IN PrEcIo s NcIa comPETE s! ENo ¡coNsúlT

cEpillo barrEdor con cazo dE 1.80, 2.20 y 2.40 M

rodillo coMpactador silo con dosiFicador para consErVantE

cucHilla Maíz con latEralEs abatiblEs

arriMador dE raciÓn con cEpillo barrEdor

¡COMPRUEBA LAS VENTAJAS DE RENTABILIZAR EL PURÍN!

SOLICÍTANOS PRESUPUESTO SIN COMPROMISO: NUESTROS TÉCNICOS ESTÁN A TU DISPOSICIÓN

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. poligono industrial o Morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp014_publicidade_corbar.indd 7

DIStrIbuIDoreS para galIcIa, aSturIaS y portugal 16/12/19 11:28

XENÉTICA. PROBAS DE CONAFE NOVEMBRO 2019

Número

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

JULIUS ET ALH CARMEN MIXER DANICA SICILIA ET SNOMIS SNOWSEN ET ANDERSTRUP BALISTO QUIXOTE ET RI OPSAL NISSAN ET RODASINDE XF DOORMAN DERBI ET OCKEMA CASCOIN KONING WETHERTON BRENDAN DG TIMBER ASTRAKAN ET BALANCE ET CITIZEN ET RDG NYBORG PETO A.S. MELVIN ET GENER BRAMS ET DARLING CARTIER ET DG DV GENETICAL LYSTA SUPREM ET FONTELAS XF SUPERSI VICENZO ET SABINE CARNAVAL ET DENISE MULLIGAN ET ZANDENBURG KISS ET D K R GENETICAL BORIUM GENER OAXACA ET BIKOKA ET

ESPM9204108005 ESPM9203812586 ESPM9204292620 ESPM9203926009 ESPM9204057956 ESPM9203607913 ESPM2703999916 ESPM9204057954 ESPM9203960690 ESPM9204058793 ESPM9204202100 ESPM9204041024 ESPM9204175152 ESPM3303868964 ESPM1704120380 ESPM9204110595 ESPM9204084690 ESPM9204013814 ESPM1503837995 ESPM9204059807 ESPM9204184883 ESPM9204001543 ESPM9204084691 ESPM1703947482 ESPM9204098602

Ano nac. 2014 2012 2015 2013 2014 2011 2014 2014 2013 2014 2014 2013 2014 2013 2015 2014 2014 2013 2013 2014 2014 2014 2014 2014 2014

Kg leite 719 1.222 1.319 2.139 888 1.691 1.056 653 980 822 669 1.384 1.252 2.142 1.024 1.498 1.468 663 1.376 635 648 907 1.906 1.474 1.043

% Kg % Kg Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. IPP ICU IXT RCS DA FPD ISP graxa graxa prot. prot. prod. lonx. DA FPD ISP 0,5 77 0,32 56 99 0,93 0,99 1,11 116 121 58 109 65 115 90 110 91 -0,07 36 0 39 96 1,25 1,36 1,17 122 124 68 116 74 102 64 114 61 0,04 52 -0,01 41 80 1,51 2 1,94 105 121 52 105 51 100 61 108 41 -0,19 55 -0,06 62 99 -0,12 1,16 1,14 106 112 72 99 79 102 82 120 93 0,33 66 0,19 49 99 1,93 0,52 1,25 111 122 57 99 66 99 87 111 90 -0,09 51 0 55 98 1,08 1,67 1,61 105 109 72 99 78 103 85 120 68 0,2 59 0,01 35 98 1,32 1,43 1,84 121 119 58 101 67 109 73 111 82 0,31 55 0,17 39 93 -0,15 1,58 1,32 114 124 56 121 62 112 57 107 62 0,02 37 0 32 99 3,17 1,95 2,49 109 120 64 102 68 100 82 116 63 0,09 39 0,01 28 95 1,24 1,2 0,97 122 122 53 121 62 112 56 113 57 0,18 42 0,3 53 98 1,45 1,78 2 108 117 55 106 64 105 79 110 83 0,18 69 -0,02 42 97 1,57 1,68 1,98 104 112 51 95 64 104 56 110 65 -0,29 13 0 40 92 -0,21 1,95 1,28 117 127 49 120 56 110 66 110 31 -0,49 20 -0,14 52 99 0,73 1,6 1,46 117 114 71 95 76 105 88 115 83 0,08 45 -0,01 32 88 0,58 1,39 1,37 115 121 51 119 52 97 58 105 41 -0,09 44 -0,08 40 92 -0,21 0,97 0,58 114 120 52 113 63 113 35 116 53 0,04 57 0,11 60 98 1,31 0,31 0,73 109 116 52 92 64 106 60 107 57 -0,04 19 -0,07 14 99 2,17 1,9 1,82 121 131 68 113 70 115 88 115 95 0,23 74 -0,02 42 96 0,69 1,03 0,91 115 116 60 89 68 100 62 105 65 0,14 37 0,02 23 94 1,47 2,11 2,1 108 126 57 115 64 109 54 111 53 0,25 49 0,06 27 90 1,13 1,7 1,6 103 120 51 123 58 105 56 112 50 0,06 39 0,06 36 89 0,54 1,23 0,9 114 124 49 111 58 112 35 113 44 -0,13 53 -0,1 50 87 1,37 -0,11 0,34 113 109 48 102 57 105 35 111 46 -0,22 29 -0,08 39 90 -0,18 1,79 1,29 115 121 54 107 61 108 35 112 42 0,18 56 0,07 41 94 1,3 1,38 1,53 101 116 50 107 52 110 64 105 60

IM€T leite 283 248 251 263 240 260 217 258 229 224 235 241 229 225 222 250 255 191 244 224 220 228 235 221 231

ICO

Perc.

Nome

Lonx.

Orde Fonte: www.conafe.com

25 MELLORES TOUROS PROBADOS ESPAÑOIS POR ICO TPX

4.176 4.034 3.944 3.938 3.905 3.895 3.886 3.876 3.868 3.832 3.820 3.810 3.787 3.759 3.753 3.752 3.737 3.734 3.723 3.717 3.709 3.691 3.679 3.678 3.662

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 98 98 98 98 98 98

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

TIRSVAD HOTSPOT HONDO ET K&L OH ROSSI GUAY CAMPER ALH QUIMERA ET HARLEY ALH QUIMERA ET PANTONE ET PALMER ET SOBRADO ET PARABENS ET SECURITY ALH STALONE ET HODER ET BIDAL ALH GENUITY HONOLULU P ALH DONNA ET HUNTER K&L SV ADRIAN SALVATIER SALVUS ET LMG QUANTUM DENMARK ET LIS KL NINJO ET SEMPRE ET HAWAI P GH KAPOLL ET ROCOCO ALH ET TIRSVAD RIO NIGHTKING INVICTUS SUPPLY ET BAIXO UNICLE FIV ET GIN VORAB KURVERS RED ET HONESTO ET K&L POPPE GOAL

Número ESPM9204828913 ESPM9204695956 ESPM9204825510 ESPM9204824754 ESPM9204741025 ESPM9204741024 ESPM9204739615 ESPM9204826273 ESPM9204523527 ESPM9204826272 ESPM9204824755 ESPM9204824756 ESPM9204595970 ESPM9204634816 ESPM9204691051 ESPM9204828906 ESPM9204695983 ESPM9204767731 ESPM9204767730 ESPM9204828912 ESPM9204712999 ESPM2704695904 ESPM9204828911 ESPM9204828908 ESPM9204631170

Ano nac.: ano de nacemento do touro Fiab. prod.: fiabilidade para a proba de produción IPP: índice de patas e pés ICU: índice combinado de ubres IXT: índice xeral de tipo RCS: valor xenético para reconto celular

Ano nac. 2019 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2017 2018 2018 2018 2017 2017 2017 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2018 2017

Kg leite 1.369 1.215 1.418 1.711 1.864 1.540 1.076 1.918 1.186 1.249 2.080 1.714 1.943 1.925 1.916 1.223 1.195 914 1.746 1.530 1.908 877 1.460 873 1.512

% Kg % Kg Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. IPP ICU IXT RCS DA FPD ISP graxa graxa prot. prot. prod. lonx. DA FPD ISP 0,18 69 0,19 65 70 2,25 1,95 1,93 116 136 45 133 45 109 51 113 29 0,4 87 0,15 55 66 2,1 1,94 2,07 121 136 43 112 43 105 51 113 28 0,04 55 0,07 53 70 2,13 1,76 1,87 122 149 46 115 47 110 51 111 30 0,11 74 0,15 72 70 1,74 1,28 1,48 115 133 45 111 47 109 51 116 29 -0,29 34 0,12 74 66 0,8 1,54 1,38 120 142 41 124 42 103 50 117 27 -0,02 53 0,15 66 66 1,87 2,27 2,43 110 136 41 121 42 103 50 114 27 0,34 75 0,13 49 66 1,56 2,02 1,84 128 140 42 112 43 102 50 113 27 -0,09 58 0,04 66 66 1,63 1,18 1,39 117 134 43 120 43 106 49 115 27 0,14 57 0,17 57 66 2,43 1,31 1,4 124 137 42 119 43 115 49 115 27 0,33 81 0,24 66 70 1,97 1,75 1,94 113 127 45 112 47 107 51 116 29 0,15 92 0,11 80 66 0,73 1,25 0,82 112 120 41 109 43 112 50 107 26 0,15 78 0,16 73 70 1,04 1,56 1,56 112 125 45 110 45 103 51 117 28 0 70 0,03 66 72 1,72 1,37 1,36 117 126 44 108 47 105 53 116 31 -0,15 52 -0,04 57 72 1,73 1,96 1,93 120 133 44 110 47 108 53 113 31 -0,18 48 0,1 73 66 1,53 1,1 1,31 124 131 43 109 43 106 50 114 27 0,04 48 0,17 58 69 2,05 2,11 2,06 111 141 44 120 45 107 49 106 29 0,3 75 0,22 62 70 2,11 1,67 1,93 116 130 47 105 47 104 52 116 31 0,5 85 0,28 59 70 1,2 1,61 1,36 111 134 45 115 45 108 51 116 29 0,07 71 0,04 61 66 1,12 1,36 1,09 120 133 41 113 43 111 50 104 26 -0,02 53 0,01 51 64 1,26 1,72 1,43 116 135 39 127 40 119 49 114 24 0,13 83 0,07 70 66 0,85 1,65 1,72 113 122 44 104 44 106 49 113 29 -0,15 16 0,23 53 70 2,01 2,32 2,42 145 145 46 111 47 100 51 103 29 0,03 56 0,12 60 70 2,02 1,64 1,83 123 130 46 111 46 98 50 111 28 0,17 49 0,22 51 70 2,57 2,21 2,44 115 136 44 117 46 105 51 118 29 0,06 61 0,08 58 66 2,04 1,9 2,09 118 130 43 108 43 99 51 110 27 Lonx.

Nome

Lonx.: valor xenético para lonxevidade Fiab. lonx.: fiabilidade para a proba de lonxevidade DA: días abertos Fiab. DA: fiabilidade para a proba de días abertos FPD: facilidade de parto directa Fiab. FPD: fiabilidade para a proba de facilidade de parto directa

IM€T leite 391 369 367 384 365 357 348 359 353 361 386 366 354 341 346 343 339 359 355 342 352 297 327 321 324

ICO

PERC. Perc.

Fonte: www.conafe.com

Orde Orde

25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS ESPAÑOIS POR ICO TPX

5.226 5.023 4.968 4.949 4.947 4.935 4.910 4.882 4.848 4.843 4.826 4.794 4.774 4.754 4.749 4.743 4.733 4.733 4.730 4.703 4.699 4.695 4.694 4.689 4.671

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

ISP: índice de saúde podal Fiab. ISP: fiabilidade para a proba de índice de saúde podal IM€T leite: índice de mérito económico para leite ICO: índice xenético global Perc: percentil TPX: proba xenómica combinada

8 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_xenetica_probasConafe_galego.indd 8

16/12/19 14:10

Platino

P la tinu m x G o l d C h i p x S h o t t le

NOVEDAD

KHW REGIMENT APPLE RED ET (EX-96), cimientos de PLATINO

• El mejor producto de la Apple Red (EX-96), la vaca del millón de dólares. • Altas producciones de leche y grasa, muy buenas patas y ubres, mucha longevidad. • Semental con factor rojo que sobresale en producción y tipo. ESCOLMO, S.L.

BURGUNDY

PLATINO ET

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta Fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp014_publicidade_escolmo.indd 9

17/12/19 8:40

XENÉTICA

TOUROS SELECCIONADOS PARA A CAMPAÑA DE SEME DE GALICIA 2020 ANO LEITE % GR GR

% PT

FPD ISP

IM€T

ICO

HONDO

ELITE

ESPM9204828913

2019 1.369 0,18

0,19

65 2,25 1,95 1,93

136

116

133 109 113

391

5.226

BE A1A2

PALMER

ESPM9204741024 2018 1.540 -0,02

0,15

66 1,87 2,27 2,43

136

110

121 103 114

357

4.935

AB A2A2 PADAWAN x SUPERHERO

HODER

ESPM9204826272 2018 1.249 0,33

0,24

66 1,97 1,75 1,94

127

113

112 107 116

361

4.843

AB A2A2

HOTSPOT x DOZER

NINJO

ESPM9204828906 2018 1.223 0,04

0,17

58 2,05 2,11 2,06

141

111

120 107 106

343

4.743

AA A1A2

NOEL x LIGHTER

NIGHTKING

ESPM9204828912 2018 1.530 -0,02

0,01

51 1,26 1,72 1,43

135

116

127 119 114

342

4.703

AB A2A2

RIO x LIGHTER

HONESTO

ESPM9204828908 2018 873

0,22

51 2,57 2,21 2,44

136

115

117 105 118

321

4.689

AA A1A2

HOTSPOT x SUPERHERO

ANO LEITE % GR GR

% PT

0,19

49 1,93 0,52 1,25

PROBADOS

REXISTRO

0,17

IPP

ICU

IXT

QUIXOTE

ESPM9204057956 2014 888

0,33

KONING

ESPM9204057954 2014 653

0,31

0,17

39 -0,15 1,58 1,32

ANO LEITE % GR GR

% PT

SEXADOS

REXISTRO

IPP

ICU

IXT

LONX. RCS

FPD ISP

IM€T

ICO

111

240

3.905

AB A2A2

BALISTO x SNOWMAN

124

114

121 112 107

258

3.876

AB A1A1

CASHCOIN x ALTAIOTA

FPD ISP

IM€T

ICO

LONX. RCS

XENEALOXÍA HOTSPOT x SNIPER

122

111

XENEALOXÍA

BI-BATTLE

ESPM9204487906 2016 1.523 0,19

0,06

56 0,87 1,60 1,36

129

124

103 116 113

338

4.608

BB A2A2

BATTLECRY x SMURF

SALVAME

ESPM9204630027 2017 1.250 0,04

0,01

42 3,07 1,95 2,39

131

118

109 107 109

293

4.462

BB A1A2

SALVATORE x KINGPIN

DONSIMON

ESPM9204474514 2016 1.739 -0,06

0,07

64 1,07 0,91 1,07

130

128

315

4.442

AA A2A2

JETSET x SHOTGLASS

SUPERTORO

ESPM9204300530 2015 1.506 -0,23

-0,03 45 1,07 1,49 1,59

123

122

105

107

235

3.910

AB A1A2 SUPERSHOT x MERIDIAN

LONX. RCS

FPD ISP

IM€T

ICO

TOP

REXISTRO

ANO LEITE % GR GR

% PT

IPP

ICU

IXT

107 108

XENEALOXÍA

GUAY

ESPM9204695956 2018 1.215 0,40

0,15

55 2,10 1,94 2,07

136

121

112 105 113

369

5.023

PANTONE

ESPM9204741025 2018 1.864 -0,29

0,12

74 0,80 1,54 1,38

142

120

124 103 117

365

4.947

AA A2A2 PADAWAN x SUPERHERO

SOBRADO

ESPM9204739615 2018 1.076 0,34

0,13

49 1,56 2,02 1,84

140

128

112 102 113

348

4.910

BB A1A2

AA A1A2

GYMNAST x RUBICON

SONIC x BOARD

SALVATIER

ESPM9204595970 2017 1.943 0,00

0,03

66 1,72 1,37 1,36

126

117

108 105 116

354

4.774

AA A1A2

SALVATORE x NUGGET

SALVUS

ESPM9204634816 2017 1.925 -0,15

-0,04 57 1,73 1,96 1,93

133

120

110 108 113

341

4.754

BE A1A1

SALVATORE x MISSOURI

DENMARK

ESPM9204691051 2017 1.916 -0,18

0,10

73 1,53 1,10 1,31

131

124

109 106 114

346

4.749

BB A1A2

QUANTUM x DOLPH

SEMPRE

ESPM9204695983 2018 1.195 0,30

0,22

62 2,11 1,67 1,93

130

116

105 104 116

339

4.733

BB A2A2

SEMINO x SHEP

GOAL

ESPM9204631170 2017 1.512 0,06

0,08

58 2,04 1,90 2,09

130

118

108

110

324

4.671

AA A1A2

ADORABLE x CINEMA

SALUD

ESPM9204691049 2017 1.586 0,15

-0,01 50 2,05 1,72 1,92

132

122

108 112

332

4.661

BB A1A1

SALVATORE x BATTLECRY

MAROON

ESPM9204739614 2018 2.046 -0,26

-0,12 52 2,23 1,93 1,65

133

115

111 113 112

336

4.635

AB A1A2

MARABOU x BALU

PRINCI P RED ESPM9204595909 2017 2.338 -0,13

-0,02 73 0,66 1,02 1,08

127

123

101 114

347

4.632

BB A2A2

MISION P x KANU P

MERITENE

ESPM9204595910 2017 1.745 0,02

0,02

58 1,87 1,50 1,77

128

121

100 121

325

4.627

AA A1A2

MILTON x BOSS

ADONIS

ESPM9204695984 2018 1.531 0,14

0,09

59 2,00 1,36 1,64

124

119

109 102 113

326

4.624

BB A1A2

ADORABLE x BALTIKUM

SUPRA

ESPM9204737765 2018 1.721 -0,06

-0,01 54 1,41 1,70 1,62

BB A2A2 SURGEON x SUPERSHOT

DOSES POR LACTACIÓN

REXISTRO

ANO LEITE % GR GR

% PT

IPP

ICU

IXT

135

122

106 106 111

326

4.612

LONX.

RCS

FPD ISP

IM€T

ICO

XENEALOXÍA

BALANCE

ESPM9204202100 2014 669

0,18

0,30

53 1,45 1,78 2,00

117

108

106 105 110

235

3.820

BB A2A2

BANDIDO

ESPM9203889353 2013 1.175 -0,05

-0,04 34 0,91 1,89 2,00

113

112

104

113

191

3.579

AB A2A2 MCCUTCHEN x OBSERVER

ARMONICO

ESPM9203594785 2011 1.166 0,09

0,23

62 0,93 1,35 1,37

110

101

205

3.490

AB A1A1

SNOWMAN x BOLTON

TOPMAX

ESPM9204013812 2013 1.178 0,01

0,03

41 0,61 1,34 1,26

112

103

106

198

3.355

AB A1A2

GALAXY x SHOTLLE

BALISTO x EPIC

LEITE: valor xenético para leite

IXT: índice xeral de tipo

DA: días abertos

K: kappa-caseína

% GR: valor xenético para porcentaxe de graxa

ICU: índice combinado de ubre

FPD: facilidade de parto

B: beta-caseína

GR: valor xenético para quilogramos de graxa

IPP: índice de patas e pés

ISP: índice de saúde podal

% PT: valor xenético para porcentaxe de proteína

RCS: valor xenético para reconto celular

IM€T: índice de mérito económico

PT: valor xenético para quilográmos de proteína

LONX: valor xenético para lonxevidade

ICO: índice xenómico

10 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_touros_campanha_seme_galego.indd 10

19/12/19 14:08

MELLOR CUALIFICACIÓN MORFOLÓXICA DE GALICIA 2018 • Unha media de 88,53 puntos • 37 EX 55 MB Produción vitalicia media dos últimos 5 anos: 59.723 litros/vaca

Desexámoslles aos nosos clientes e amigos un feliz 2020! VENDA PERMANENTE DE VACAS, SEMENTAIS E EMBRIÓNS CHÁMANOS! 626 30 91 94

vp014_anuncio_mantonho_galego.indd 11

Novás, 8. San Xusto (Barreiros, Lugo)

Síguenos en:

mantonoholstein@telefonica.net www.mantonoholstein.com

13/12/19 19:10

EN VACA TV

Novo encontro de gandeiros da ADSG Xundeva O auditorio da UNED de Lalín acolleu o 21 de novembro a décimo quinta edición dos Encontros Gandeiros da ADSG Xundeva. Tras a apertura, na que participaron o presidente de Xundeva, Manuel Fernández, e mais o concelleiro do Medio Rural de Lalín Avelino Souto, deron comezo as charlas, nas que se trataron temas como as diarreas neonatais, os residuos perigosos das explotacións, a

José Luís Vázquez

querato conxuntivite infecciosa bovina e os larvicidas. Para abordalos, estiveron presentes José Luís Vázquez (Virbac); Román Habela (Aplicacións Ambientais e Residuos), Raúl Martínez (Syva) e César Ramos (SP Veterinaria). Durante a clausura das xornadas falou tamén o alcalde do municipio, José Crespo. Raúl Martínez

Afrile celebrou a súa sétima xornada provincial A xornada que ofrece anualmente a Asociación Frisona de León (Afrile) tivo lugar o venres 29 de novembro en Palanquinos. Logo da presentación a cargo do presidente da asociación, Alfonso Benítez, tomaron a palabra Arturo Gómez

Arturo Gómez

(Zinpro) para falar da transición da vaca leiteira e Gumersindo de la Riera (La Espina) para tratar a saúde e o benestar animal como claves dunha produción

Os galardoados deste ano

eficiente e sostible. Ademais, durante a comida fíxose entrega dos tradicionais diplomas ás mellores vacas e ganderías da provincia.

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, COMARCA DEL DEZA, ASTURIAS Y CANTABRIA

12 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_enVacaTV_galego.indd 12

17/12/19 8:54

EN VACA TV

Quinta edición das charlas sobre manexo de Agolada Na localidade pontevedresa de Agolada desenvolveuse o día 29 de novembro unha nova edición das charlas sobre a mellora do manexo do gando bovino. Participaron como relatores o veterinario de Hipra, Iván Mato, que falou de como previr as mastites de orixe ambiental; José Luis Calvo, da Escola Internacional de Industrias Lácteas de Zamora, que fixo unha exposición do sector lácteo fóra de Galicia, e Mauricio de los Santos, de Xenética Fontao, que presentou o labor que desenvolven neste centro. Así mesmo, nos actos de inauguración e de clausura interviñeron, respectivamente, José Balseiros, director xeral de Gandería, Agricultura e Industrias Agroalimentarias, e Avelino Souto, en calidade de presidente do Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia.

Iván Mato

José Luis Calvo

Mauricio de los Santos

Clausura da xornada

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 13

vp014_enVacaTV_galego.indd 13

17/12/19 8:54

EN VACA TV

Esposende acolleu as conferencias portuguesas do leite

Preto de 400 agricultores, investigadores e técnicos do sector leiteiro asistiron o 29 de novembro á nova edición do Colóquio Nacional do Leite, organizado en Esposende pola Asociación dos Produtores de Leite de Portugal (Aprolep) en colaboración coa Asociación dos Mozos Agricultores do Distrito do Porto (AJADP) e co apoio de varias empresas relacionadas co sector, entre as que se atopaba esta cabeceira. A utilización de recursos locais, a economía circular, a xestión de efluentes, o balance de nutrientes, a redución de fertilizantes químicos e de emisión de gases de efecto invernadoiro, o aumento da captura de carbono nos pastos, a evolución do benestar animal na produción de leite e a necesidade de darlles máis visibilidade á ciencia e á investigación foron algúns dos temas postos enriba da mesa. Neste sentido, o produtor de leite e presidente da Aprolep, Jorge Oliveira, incidiu en que “a sociedade quere unha produción agrícola favorable ao clima, mais as leis nese sentido teñen que ser discutidas e aplicadas en cooperación cos agricultores. O almacenamento de carbono, a biodiversidade, a fertilidade do solo, o control de inundacións e a erosión son contribucións da agricultura ao ambiente e é preciso un pagamento xusto polos custos dese traballo a través do prezo do leite ou das axudas financeiras da nova PAC. Non poden ser só os agricultores e as súas vacas os que teñan que pagar a factura do quecemento global”. Na mesma liña, Miguel Silva, agricultor e presidente da AJADP, alertou de

que “intervencións recentes en relación aos bovinos e á liberación de metano só causaron alarmismo e desconfianza entre agricultores e a sociedade” e engadiu que “os baixos prezos do leite non animan os mozos agricultores a asumir o futuro da produción de leite”. Por iso, considera importante que o Estado “deixe de esixir o aumento da produción para aprobar proxectos e que os principais indicadores de valorización das candidaturas sexan o equilibrio ambiental das explotacións e o benestar animal”. Entre os investigadores convidados este ano atopábanse César Resch (CIAM), Carlos Neves (Nutrinova), Joel Presa (Fertiprado) e José Maia (agricultor), que participaron na primeira mesa redonda. A segunda delas, centrada no benestar animal na produción de leite, contou coas intervencións de Joaquim Lima (ESA-IPVC), Luis Pinho (SVA), Isabel Santos (Agros) e Cristina Maia (Leite é Vida), mentres que na terceira, sobre a cría e produción de leite en ambientes sostibles, estiveron Marisa Costa (Aprolep), Henrique Trindade (UTAD) e David Fangueiro (ISA).

O último destes debates, titulado “Comunicar a agricultura”, estivo moderado por Nélia Silvia (Comunicland) e nel interveu João Villalobos. Tanto a Aprolep como a AJADP expresaron ao respecto deste tema o seu convencemento de que o traballo de investigación agronómica e zootécnica precisa de ser mellor comunicado. “A falta de coñecementos da poboación urbana está sendo aproveitada por oportunistas que envelenan a sociedade contra os agricultores para recoller beneficios para novas ideoloxías políticas ou para alimentos artificiais, máis caros, que pretenden substituír a carne e o leite”, criticaron. “Por iso asumimos o desafío de comunicar a agricultura, porque queremos cultivar a terra, coidar dos animais e alimentar a poboación de forma responsable, ecolóxica, amiga do clima e co máximo benestar animal”, afirmaron.

Luis Pinho

César Resch

14 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_enVacaTV_galego.indd 14

17/12/19 8:56

DE ÉLITE PROMUEVE:

ORGANIZA:

14-15 MARZO 2020 Recinto Ferial . Curtis 15310 A Coruña

EDAD NOV N DE ANIMALES ACIÓ L

PARTICIPNIVEL NACION A

INFORMACIÓN EN: administracion@embriomarket.com Tfnos: 981 791 843 // 649 239 488

vp014_publi_poxa_curtis.indd 15

14/12/19 11:14

Gomas e Camas para Vacas Limpezas Automáticas Estabulacións Libres distribución material gandeiro

PRIMEIRO DISTRIBUIDOR JOURDAIN ORIXINAL EN ESPAÑA

ÚNICO DOR IMPORTA PARA N JOURDAI IA GALIC

CUBÍCULOS E CORNADIZAS

Gomas e Camas para Vacas

vp014_publicidade_dismagan_galego.indd 16

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

16/12/19 11:31

DAIRY SCRATCHY. RASCADOR DE GOMA PARA ESQUINAS • Protexemos o muro e satisfacemos o benestar do animal • As partes de goma teñen unha altura de 1,50 metros con picos na parte superior (1 metro), a parte inferior de 0,50 metros é lisa para non danar os corvejones • Dairy Scratchy pode ser instalada en paredes, postes ou esquinas onde as vacas se queiran raspar.

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS. Telf.: 671 485 702

LIMPEZAS AUTOMÁTICAS DE CABLE

ARROBADEIRAS ESPECIAIS PARA CANLES

A AUTÉNTICA LIMPEZA ALEMÁ. NON COMPRE IMITACIÓNS

MÁIS DE 2.000 LIMPEZAS INSTALADAS EN ESPAÑA Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es

distribución material gandeiro

vp014_publicidade_dismagan_galego.indd 17

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

16/12/19 11:31

PUBLIRREPORTAxE

CAMPAÑA DE SEME 2020 Xenética Fontao lanza a súa campaña de seme anual na que pon a disposición dos gandeiros de control leiteiro unha serie de touros das mellores liñas xenéticas a nivel internacional. As últimas probas de decembro son contundentes e demostran, unha vez máis, o gran dominio da xenética producida en Galicia no panorama nacional: 7 dos 10 primeiros touros do ranking TOP 100 GICO son de Xenética Fontao, así como 5 dos mellores touros probados españois. Seguidamente coñecemos as características máis destacables de cada semental. Anderstrup BAlisto QUIXOTE et

TOUROS PROBADOS Cinco dos 10 mellores touros probados do ranking español son de Xenética Fontao. Julius (Balisto x Epic) incorpora fillas, remonta posicións e é agora o novo N.º 1 do TOP 100. • Anderstrup Balisto QUIXOTE ET Xenealoxía: Balisto x Snowman x Shottle. Familia “Heidi” ICO: 3.905 Tipo: 1,25 Ubre: 0,52 Leite: 888 kg Graxa: 66 kg (0,33 %) Proteína: 49 kg (0,19 %) Un dos mellores touros probados do panorama nacional con máis de 700 fillas en produción e 350 en tipo. Roza a máxima fiabilidade e confirma a súa proba: excelentes calidades de graxa e proteína con altas producións de leite A2A2. Morfoloxía moi correcta con moi boas patas e estruturas e ubres axeitados para o muxido con robot. Un dos mellores touros probados para o novo índice IM€TQueixo.

• Ockema Cascoin KONING Xenealoxía: Cashcoin x Altaiota x Goldwyn. Familia “Kora” ICO: 3.876 Tipo: 1,32 Ubre: 1,58 Leite: 653 kg Graxa: 55 kg (0,31 %) Proteína: 39 kg (0,17 %) Un touro probado con pedigree diferente descendente dunha gran familia de vacas que combina á perfección índices e

K&l oh rossi GUAY

morfoloxía (“Kora”). Nesta segunda proba oficial de descendencia confirma os seus datos previos e mesmo os mellora. Boas producións de leite con excelentes porcentaxes de graxa e proteína, morfoloxía moi correcta, destacada en ubres e tipo xeral, e todo iso acompañado de excelentes trazos de saúde. Un dos mellores touros para fertilidade de fillas e para o novo índice IM€T. Fácil parto, recomendado para xovencas.

TOUROS XENÓMICOS • Tirsvad Hotspot HONDO ET Xenealoxía: Hotspot x Sniper x Silver. Familia “Genua” ICO: 5.226 Tipo: 1,93 Ubre: 1,95 Leite: 1.369 kg Graxa: 69 kg (0,18 %) Proteína: 65 kg (0,19 %) O novo N.º 1 GICO. Este fillo de Hotspot ten un pedigree diferente e procede dunha familia materna de vacas (“Genua”) de plena actualidade, con individuos destacados (machos e femias) en toda Europa. Un touro novo que se adapta á perfección á nova fórmula do ICO e cuxa calidade o leva a liderar o ranking de xenómicos polas súas altas producións de leite, combinadas con moi boas porcentaxes de graxa e proteína, e tipo moi correcto, con patas excepcionais e trazos de saúde positivos. Hondo lidera tamén os novos índices económicos IM€T.

PUBLIRREPORTAxE

• K&L OH Rossi GUAY

• Hunter K&L SV Adrian SALVATIER

Xenealoxía: Gymnast x Rubicon x Doorman. Familia “Roz” ICO: 5.023 Tipo: 2,07 Ubre: 1,94 Leite: 1.215 kg Graxa: 87 kg (0,40 %) Proteína: 55 kg (0,15 %) Un pedigree orixinal nunha familia de plena actualidade (“Roz”). É un dos touros con máis atractivo do panorama europeo. A súa irmá completa é a mellor filla de Gymnast a nivel internacional e a súa familia está a producir os mellores individuos da raza no panorama mundial con elevadas cifras xenómicas. Moi boas producións de leite con altas porcentaxes de graxa e proteína combinadas cunha excelente morfoloxía en ubres, patas, grupas e tipo xeral. Extraordinarios trazos de saúde. Moi destacado nos novos índices IM€T.

Xenealoxía: Salvatore x Nuggett x Supersire. Familia “Aiko” ICO: 4.774 Tipo: 1,36 Ubre: 1,37 Leite: 1.943 kg Graxa: 70 kg (0,00 %) Proteína: 66 kg (0,03 %) Un destacado fillo de Salvatore na familia “Aiko” que, ademais de factor vermello, achega tremendas producións de leite con porcentaxes positivas de graxa e proteína. Un dos touros máis completos do TOP xenómico español para altas producións, patas, ubres, trazos de saúde e índices económicos.

• PANTONE ET Xenealoxía: Padawan x Superhero x Balisto ICO: 4.947 Tipo: 1,38 Ubre: 1,54 Leite: 1.864 kg Graxa: 34 kg (-0,29 %) Proteína: 74 kg (0,12 %)

• PALMER ET Xenealoxía: Padawan x Superhero x Balisto ICO: 4.935 Tipo: 2,43 Ubre: 2,27 Leite: 1.540 kg Graxa: 53 kg (-0,02 %) Proteína: 66 kg (0,15 %) Dous irmáns completos no TOP 10 cun pedigree orixinal e de plena actualidade, que se sitúan nos postos 5 e 6 do TOP GICO. Teñen un perfil xenómico diferente, mentres Pantone destaca en produción (sobre todo se falamos de kg de leite e proteína) e trazos de saúde, Palmer presenta unha proba, tamén con altas producións, pero superior en kg de graxa á do seu irmán, e unha proba de tipo moi balanceada, con máis de 2 a tipo e ubres e 1,87 en patas. Con estas cifras Palmer é un dos touros máis atractivos do panorama nacional actual.

• SALVUS ET Xenealoxía: Salvatore x Missouri x Bookem. Familia “Converse Judy” ICO: 4.754 Tipo: 1,93 Ubre: 1,96 Leite: 1.925 kg Graxa: 52 kg (-0,15 %) Proteína: 57 kg (-0,04 %) O que foi N.º 1 do TOP xenómico español en anteriores valoracións oficiais de Conafe mantén o seu status de touro xenómico elite. Este fillo de Salvatore x Missouri procede da rama europea da familia “Converse Judy”, que está dando lugar a individuos con altísimas xenómicas en diversos sistemas, tamén no noso. Gran potencial de produción con altas cifras para ubres, patas e tipo xeral. Achega ubres funcionais para o muxido con robot e, ademais, factor vermello.

tirsvAd hotspot HONDO et

• SOBRADO ET Xenealoxía: Sonic x Board x Balisto. Familia “Durham Bliss” ICO: 4.910 Tipo: 1,84 Ubre: 2,02 Leite: 1.076 kg Graxa: 75 kg (0,34 %) Proteína: 49 kg (0,13 %) Permanece no TOP 10 e mostra un pedigree orixinal nunha das mellores ramas (“Durham Bliss”) da prestixiosa familia de vacas “Barbie´s”. Leite con altas porcentaxes e moitos kg de graxa e proteína. Ubres e patas excelentes. Trazos de saúde sobresalientes e moi bos índices económicos, sobre todo en IM€TQueixo e IM€TLeite. BB en kappa caseínas.

• HODER ET Xenealoxía: Hotspot x Dozer x Balisto. Familia “Rudy Missy” ICO: 4.843 Tipo: 1,94 Ubre: 1,75 Leite: 1.249 kg Graxa: 81 kg (0,33 %) Proteína: 66 kg (0,24 %) Pechando o TOP 10 xenómico atopamos outro fillo de Hotspot, da prestixiosa familia americana “Rudy Missy”, cunha proba completa sen debilidades, con altas producións de leite, excelentes calidades de graxa e proteína, así como sobresalientes trazos de saúde e índices económicos IM€T.

PALMER et

PUBLIRREPORTAxE

• LMG Quantum DENMARK ET

SEMPRE et

Xenealoxía: Quantum x Dolph x Sargeant ICO: 4.749 Tipo: 1,31 Ubre: 1,10 Leite: 1.916 kg Graxa: 48 kg (-0,18 %) Proteína: 73 kg (0,10 %) Proba de produción espectacular para kg de leite e proteína (tamén porcentaxes), morfoloxía correcta e funcional e trazos de saúde extraordinarios. Os seus puntos fortes residen no seu peculiar pedigree con escasa consanguinidade coa nosa poboación de vacas, nas súas altas producións de leite e proteína e nos excelentes trazos de saúde, ademais de ser BB para as kappa caseínas.

• LIS KL NINJO ET Xenealoxía: Noel x Lighter x Supershot ICO: 4.743 Tipo: 2,06 Ubre: 2,11 Leite: 1.223 kg Graxa: 48 kg (0,04 %) Proteína: 58 kg (0,17 %) Pedigree orixinal procedente dunha nova familia de vacas europea con altos índices xenéticos. Altas producións con moitos kg de leite e excelentes porcentaxes de graxa e proteína. Extraordinarios trazos de saúde, con altísima lonxevidade, baixísimos recontos celulares e moi boa fertilidade de fillas. Un dos poucos touros do TOP 100 xenómico con máis de 2 puntos en ubre, patas e tipo xeral.

HONESTO et

• SEMPRE ET Xenealoxía: Semino x Shep x Balisto. Familia “Ramos Jelly” ICO: 4.733 Tipo: 1,93 Ubre: 1,67 Leite: 1.195 kg Graxa: 75 kg (0,30 %) Proteína: 62 kg (0,22 %) Pedigree diferente na familia “Ramos Jelly”. Moi boas producións de leite con excelentes calidades e positivas porcentaxes de graxa e proteína. Proba de tipo moi destacada: boas estruturas, ubres funcionais e patas con gran mobilidade e vista posterior. Trazos de saúde sobre a media. A2A2 e BB en beta caseínas. É un dos touros con perfil xenómico máis completo do TOP 100.

• K&L Poppe GOAL

Xenealoxía: Rio x Lighter. Familia “Neblina” ICO: 4.703 Tipo: 1,43 Ubre: 1,72 Leite: 1.530 kg Graxa: 53 kg (-0,02 %) Proteína: 51 kg (0,01 %) Pedigree moi actual na prestixiosa familia “Neblina” (a mesma que Princi P Red). Boas producións de leite con morfoloxía equilibrada e excelentes trazos de saúde. Un dos mellores touros do TOP 100 xenómico para fertilidade de fillas. Beta caseínas A2A2.

Xenealoxía: Adorable x Cinema x Shotglass ICO: 4.671 Tipo: 2,09 Ubre: 1,90 Leite: 1.512 kg Graxa: 61 kg (0,06 %) Proteína: 58 kg (0,08 %) Un pedigree orixinal na recoñecida familia de vacas “Genua”. Goal achega altas producións de leite con excelentes porcentaxes de graxa e proteína e ubres, patas e tipo xeral excepcionais. Con practicamente 2 puntos nestes trazos de tipo e cos máis importantes trazos de saúde en positivo, é, sen dúbida, un dos touros novos máis atractivos do panorama nacional. O seu poder de transmisión está xa demostrado cos seus primeiros fillos como futuros sementais de XF.

• HONESTO ET

• SALUD

Xenealoxía: Hotspot x Superhero x Penley ICO: 4.689 Tipo: 2,44 Ubre: 2,21 Leite: 873 kg Graxa: 49 kg (0,17 %) Proteína: 51 kg (0,22 %) Este pedigree responde a unha liña xenética buscada para excelentes calidades como as que mostra este touro novo. Ademais, rexistra trazos de saúde extraordinarios e unha proba de tipo espectacular, sen debilidades. É un dos touros con mellor perfil na súa proba de tipo dentro do TOP 100 xenómico español actual.

Xenealoxía: Salvatore x Battlecry ICO: 4.661 Tipo: 1,92 Ubre: 1,72 Leite: 1.586 kg Graxa: 74 kg (0,15 %) Proteína: 50 kg (-0,01 %) Moitos kg de leite, graxa e proteína acompañados de trazos de tipo sobresalientes para tipo xeral. Vacas angulosas con boas estruturas e patas con perfecta vista lateral, posterior e mobilidade. En canto a trazos de saúde presenta alta lonxevidade e baixos RCS. BB nas kappa caseínas.

• Tirsvad Rio NIGHTKING

PUBLIRREPORTAxE

• MAROON ET

TOUROS CON SEME SEXADO

Xenealoxía: Marabou x Balu x Genial ICO: 4.635 Tipo: 1,65 Ubre: 1,93 Leite: 2.046 kg Graxa: 43 kg (-0,26 %) Proteína: 52 kg (-0,12 %) Un pedigree realmente único e diferente que achega escasa consanguinidade coas nosas vacas á vez que moitos kg de leite e altas cifras para trazos de patas, ubres e tipo xeral. As súas fillas serán vacas de ubres sas, con baixos RCS, alta lonxevidade e moi fértiles. Alta facilidade de parto, apto para xovencas.

• K&L JS DONSIMON

• Tirsvad Mission PRINCI P RED Xenealoxía: Mission P x Kanu P x Bookem. Familia “Neblina” ICO: 4.632 Tipo: 1,08 Ubre: 1,02 Leite: 2.338 kg Graxa: 68 kg (-0,13 %) Proteína: 73 kg (-0,02 %) Un dos touros novos máis interesantes do panorama nacional por moitos motivos: ter capa vermella, ser acorne e A2A2 e BB nas caseínas. Ademais, transmite altísimas producións de leite, con máis de 2.300 kg de leite, moitos kg de graxa (68) e proteína (73), e ubres excelentes, patas funcionais e morfoloxía xeral moi correcta. Alta lonxevidade e baixos RCS.

• MERITENE Xenealoxía: Milton x Boss x Altacaliber ICO: 4.627 Tipo: 1,77 Ubre: 1,50 Leite: 1.745 kg Graxa: 65 kg (0,02 %) Proteína: 58 kg (0,02 %) Pedigree de fácil axuste nas nosas vacas pola baixa consanguinidade que presenta con elas. Transmitirá moitos kg de leite, graxa e proteína, con porcentaxes positivas. Morfoloxía moi equilibrada e sen defectos. As súas fillas serán vacas angulosas con estruturas sobre a media e excelentes trazos de ubres e patas. Alta lonxevidade e baixos RCS.

• ADONIS Xenealoxía: Adorable x Baltikum x McCutchen ICO: 4.624 Tipo: 1,64 Ubre: 1,36 Leite: 1.531 kg Graxa: 71 kg (0,14 %) Proteína: 59 kg (0,09 %) Moitos kg de leite, graxa e proteína con porcentaxes positivas. Excelentes cifras para trazos de saúde como RCS, lonxevidade e fertilidade de fillas e proba moi completa de tipo, con patas excelentes, moi boa vista posterior e lateral e correcta mobilidade.

• SUPRA ET Xenealoxía: Surgeon x Supershot x Diamond. Familia “Delia” ICO: 4.612 Tipo: 1,62 Ubre: 1,70 Leite: 1.721 kg Graxa: 55 kg (-0,06 %) Proteína: 54 kg (-0,01 %) Descende dunha rama interesante da prestixiosa familia de vacas americana “Delia”. Gran potencial de produción, con moitos kg de leite, graxa e proteína, e morfoloxía moi balanceada, con patas e ubres moi funcionais e sen defectos. As súas fillas serán vacas fértiles, lonxevas e con ubres moi saudables (baixos RCS). A todo iso hai que engadir que porta o xenotipo ideal de A2A2 e BB nas caseínas.

Xenealoxía: Jetset x Shotglass x Stol Joc. Familia “Sneeker” ICO: 4.442 Tipo: 1,07 Ubre: 0,91 Leite: 1.739 kg Graxa: 56 kg (-0,06 %) Proteína: 64 kg (0,07 %) Un fillo de Jetset, na familia de vacas “Sneeker”, que tan destacadas cifras xenómicas lle está transmitindo á súa descendencia en distintos sistemas e con diferentes sementais. É sobresaliente no seu perfil de produción con 1.700 kg de leite e excelentes calidades de graxa e proteína. Proba de tipo moi correcta e funcional, alta lonxevidade e baixos RCS.

• SALVAME Xenealoxía: Salvatore x Kingpin x Balotelli. Familia “Gale” ICO: 4.462 Tipo: 2,39 Ubre: 1,95 Leite: 1.250 kg Graxa: 49 kg (0,04 %) Proteína: 42 kg (0,01 %) Un fillo de Salvatore, na familia “Gale”, cunha morfoloxía excelente para ubres, patas e tipo xeral, acompañada de altas producións de leite, graxa, proteína e con destacados trazos de saúde. O indiscutible N.º 1 en patas do TOP 100 xenómico. Xa conta con fillas nacidas que mostran o potencial de morfoloxía de alto nivel que transmite este touro. Son xatas finas e angulosas, con patas excelentes e un grande estilo xeral. BB nas kappa caseínas.

• Buiteneind BI-BATTLE Xenealoxía: Battlecry x Smurf x Garret. Familia “Prelude Spottie” ICO: 4.608 Tipo: 1,36 Ubre: 1,60 Leite: 1.523 kg Graxa: 76 kg (0,19 %) Proteína: 56 kg (0,06 %) Fillo de Battlecry, da prestixiosa familia “Prelude Spottie”, vía a vaca Baviere, é un dos maiores xigantes xenómicos europeos. Excelentes calidades de graxa e proteína con moitos kg de leite ao mesmo tempo. Proba de tipo moi completa e equilibrada, destacando en ubres e patas. Alta lonxevidade e baixos recontos celulares. Caseínas A2A2 e BB.

• Sjonny SUPERTORO Xenealoxía: Supershot x Meridian x Snowman. Familia “Mark Prudence” ICO: 3.910 Tipo: 1,59 Ubre: 1,49 Leite: 1.506 kg Graxa: 29 kg (-0,23 %) Proteína: 45 kg (-0,03 %) Gran potencial leiteiro e moitos quilos de proteína, altísima lonxevidade e moi baixos RCS. A súa proba de tipo é moi completa, sen debilidades, con boas estruturas leiteiras e patas e ubres excelentes. As fillas de Supertoro xa destacan no ranking nacional polas súas altas cifras xenómicas e agora, que xa están paridas, mostran a súa uniformidade e excelencia morfolóxica: vacas con boas estruturas, grupas anchas e lixeiramente derribadas, patas moi correctas e excelentes ubres en canto a insercións, profundidade e lonxitude e colocación de tetos. Sen dúbida, será un touro probado moi destacado nas próximas probas oficiais.

ENTREVISTA

YSABEL JACOBS, GANDEIRA E XUÍZA INTERNACIONAL

En Vaca.tv

“Antes de gañar, é necesario perder moitas veces” Falamos con Ysabel Jacobs tras o xulgamento do concurso Usías Holsteins, celebrado no mes de outubro na localidade cordobesa de Dos Torres, para coñecer máis de cerca os segredos da súa explotación, a canadense Ferme Jacobs (Cap-Santé, Quebec), unha das mellores granxas do mundo en canto á calidade morfolóxica dos animais. É a primeira vez que xulga un concurso frisón en España. Como foi a experiencia? Perfecta, impresionante. Hai moita xente e todos transmiten moita alegría. Creo que, dende o punto de vista xenético, teñen unha boa base para participar en concursos. Hai o mesmo nivel que podo ver en xeral en Europa. Coa súa granxa, Ferme Jacobs, bateu recentemente unha marca: conseguir oito veces o título de mellor criador no concurso da World Dairy Expo, de Madison (EE. UU.). Ademais, logrou en 2018 os galardóns

de vaca gran campiona no certame da WDE e da Royal Winter Fair, de Toronto (Canadá), con dúas frisonas diferentes. Cal é o segredo? Penso que temos un grande equipo. Os meus pais, o meu irmán e mais eu somos uns apaixonados das boas vacas, das vacas balanceadas, e levamos traballando niso desde moi novos. Eu participei en concursos desde que tiña catro ou cinco anos, levo intentándoo unha e outra vez durante moitos anos. Sempre lle digo o mesmo á xente: antes de gañar, é necesario perder moitas veces. Perdendo é como se aprende.

Para estar aí, hai que practicar moito e é preciso un grande equipo ao redor. Nós somos moi estritos coa dieta, coas horas de muxido, coas vacas… Queremos velas o máis perfectas posible e practicamos moito na casa antes de chegar aos concursos. Hai moito traballo de antes. Somos apaixonados das familias de vacas, non queremos ter a mellor vaca da pista, senón conseguir a vaca máis balanceada que puidésemos imaxinar. Hai vacas que necesitan tres ou catro anos para comezar a gañar e outras que é chegar e arrasar. Todo se resume en intentalo unha e outra vez. É unha paixón que temos e levamos traballando niso moitos anos. Cales son os criterios de selección xenética utilizados en Ferme Jacobs? Buscamos touros balanceados, non touros extremos. Queremos vacas con boas familias, alta produción e recontos de células somáticas baixos, porque é moi importante ter vacas con RCS baixos para a calidade. Tamén somos estritos coas grupas. Utiliza touros xenómicos ou prefire os touros probados e as familias de vacas? Utilizamos ambos os criterios. Agora estamos a utilizar a xenómica como unha ferramenta máis, pero comprobamos sempre os touros que hai detrás, as familias e as nais. Sempre miramos ambas as cousas. Non queremos ir demasiado rápido porque para nós criar unha vaca balanceada non é unha carreira. Estamos a introducir a xenómica, pero sempre asegurándonos de que existe unha boa familia detrás como soporte.

22 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_entrevista_ysabelJabobs_galego_sabe.indd 22

16/12/19 13:31

ENTREVISTA

“QUEREMOS VACAS CON BOAS FAMILIAS, ALTA PRODUCIÓN E RECONTOS DE CÉLULAS SOMÁTICAS BAIXOS”

En canto ao manexo, é habitual ver no Canadá as vacas con estabulación fixa, non libre. Como mantén os seus animais e por que? A metade do rabaño está en estabulación libre e a outra metade, atada. Temos estabulación fixa porque era o que había. A outra metade está libre, porque cando quixemos ampliar, o máis fácil foi facelo así, libre. Todas as vacas de concurso están en boxes conxuntos de dez ou doce animais, só as pómos en estabulación fixa para o muxido, porque é un sistema máis cómodo e máis limpo. Ademais, para nós é importante telas en grupos porque socializan e compiten entre elas pola comida. É por todo iso polo que nos gusta telas xuntas. O prezo do leite no Canadá é dos máis altos do mundo e continuades traballando cun sistema de cotas. Por que cre que se logra? Temos un prezo alto, pero tamén temos unha cota que manter. Para que se poidan facer unha idea, por cada vaca e media pagamos uns 5.000 euros de cota. Entón, a nosa situación depende de como se conte. Se se ten en conta a cota que temos que soportar, case temos o mesmo prezo que en España. Creo que se conservará, aínda que iso é sempre unha decisión do Goberno. Creo que é bo continuar coas cotas para que os gandeiros poida-

A familia Jacobs, con Jacobs Lauthority Loana (gran campiona da World Dairy Expo 2018) e Jacobs Windbrook Aimo (gran campiona da Royal Winter Fair 2018)

Ferme Jacobs logrou alzarse no último certame da Royal Winter Fair, celebrado a principios de novembro, co premio de mellor criador

mos recibir o diñeiro necesario para conservar todo limpo, soster as terras e subministrar o país. Sucede de maneira similar aquí, coa Cooperativa de Valle de los Pedroches (Covap). Se na miña visita entendín ben, a Covap tamén fixa unhas cotas de produción. É unha grande oportunidade. Debería ser esta a maneira de traballar porque os prezos caen cando existen gandeiros que desbordan o mercado. Se isto non se frea, nunca se solucionará o problema.

O sector gandeiro no Canadá conta cun gran recoñecemento social, sénteo así? No Canadá a xente admira os bos criadores e os gandeiros queren ter boas vacas e bos rabaños. Ademais, é un sector que sempre estivo apoiado polas asociacións, o que axuda moito. Creo que debemos recoñecer os bos gandeiros porque as vacas boas son boas produtoras, son lonxevas e van ser boas sempre. É certo que a sociedade está orgullosa do sector.

¿Te consideras una persona con talento y motivada? ¿Estás interesado en unirse a una empresa internacional? Si la respuesta es «Sí», por favor, mándanos tu CV a ABSProgenex.recruitment@genusplc.com Tenemos algunas interesantes oportunidades en ABS Progenex para cubrir puestos de Técnico de Ventas en Asturias y Galicia. Si deseas desarrollar tu carrera en el campo de la genética bovina, ¡a qué esperas para unirte al equipo de ABS Progenex! *Para más información visita: https://www.linkedin.com/company/abs-progenex Oferta Empleo ABS Progenex.indd 1

16/12/2019 16:50:14

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 23

vp014_entrevista_ysabelJabobs_galego_sabe.indd 23

17/12/19 9:01

Inaugurado o novo proxecto da familia Millares Ventura

As instalacións de Millaven, concesionario oficial de Fendt para a provincia de Lugo, abriron as súas portas o pasado 14 de decembro na capital lucense. Este centro, impulsado por Millares Torrón, conta cunha nave de exposicións de tractores e apeiros, outra parte dedicada máis ben a xardinería e a ocio e un terceiro espazo, de taller. O seu xefe de vendas, Marcos Álvarez, subliñou que “en canto a Fendt ofrecemos toda a gama de forraxe e tractores, todas as series desde os 70 cabalos ata os 517. Tamén apeiros como

rotoempacadoras, segadoras, restrelos, remolques… Con Maschio Gaspardo cubriremos máis a parte de sementeira, fertilización e solo. Teremos, entre outros produtos, fresadoras, gradas rotativas, sementadoras e sulfatadoras”. As instalacións de Millaven estarán diferenciadas das de Millares Torrón, en Esperante, principalmente polas marcas, aínda que “estas estarán máis orientadas á exposición e á venda. Os nosos clientes terán garantizado o servizo técnico, pero a parte de recambios e taller seguirémola tendo nas instalacións anteriores”, destacou.

Ademais de Fendt e Maschio Gaspardo, Millaven conta coas marcas Iseki, Cub-Cadet e Can-am. Así, a familia Millares Ventura estivo acompañada o día da inauguración por Celso Lorenzo, delegado comercial de Fendt; Nicolas Rouchit, de Iseki, e Carlos de Pablo, de Cub-Cadet. O concesionario está localizado na coñecida como estrada de Santiago, en Lugo.

Entrevista en vídeo

Marcos Álvarez, xefe de vendas

Camino de Costa nº1 - Urb. Bella Vista - 27233 Lugo Telf.: 692 425 083 | comercial@millaven.com agri co la-Ja rdin-ocio

ENTREVISTA

O valor da suplementación con colina e dos estudos de metaanálise, en que consisten o modelado biolóxico e a cuantificación dos valores nutritivos e a utilidade das distintas técnicas de estimación da biodispoñibilidade dos alimentos son algúns dos temas clave desta miscelánea de entrevistas. Falamos cos seus protagonistas durante a nosa cobertura das Xornadas Técnicas Kemin sobre Nutrición de Vacún Leiteiro, nas que eles interviñeron como relatores.

O papel dos aminoácidos nas dietas animais (II)

FABIO LIMA

Universidade de Illinois “CANDO INTEGRAS TODOS OS DATOS XUNTOS ESTÁS AUMENTANDO A TÚA CAPACIDADE PARA ATOPAR DIFERENZAS”

Que dificultades poden atravesar durante o período de transición as vacas de leite? A transición é un período de tempo no que a vaca está a experimentar a maioría dos cambios da súa vida. Ten un feto que está finalizando o seu desenvolvemento, polo que require dunha gran cantidade de nutrientes. Ao mesmo tempo, está a realizar a síntese de calostro, que será unha tarefa importante para as glándulas mamarias e, en canto atravese o estresante proceso do parto, comezará a lactación, o cal será un notable desafío. Tendo todo isto en conta, non é unha sorpresa que todos os trastornos de saúde do posparto ocorran durante o periparto e no período de transición. Por tanto, este último é moi importante no ciclo de vida da vaca e para facilitarlle a tarefa debemos pensar en como axudala a manexar esta falta de enerxía e a mellorar o seu sistema inmune.

26 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_entrevistas_kemin_galego_sabe.indd 26

17/12/19 12:45

ENTREVISTA

Fala vostede de estudos que demostran que complementar as dietas con colina implica unha mellora nos marcadores metabólicos das vacas. A que melloras se refire? Por exemplo, terán uns maiores niveis de glicosa no período posparto e uns niveis reducidos de betahidroxibutirato nalgún marcador de cetose, de modo que isto se traduce nunha maior axuda metabólica e un mellor manexo. Polo tanto, haberá unha menor incidencia de cetose clínica e terá unha menor incidencia de fígado graxo, como resultado do suplemento con colina protexida polo rume. Outros trastornos, como a retención de placenta e as mastites, tamén demostraron unha tendencia a reducirse co tempo. Neste sentido, estudos de metaanálise son moi recomendables para probar este tipo de feitos. En que consisten estes estudos? A metaanálise é, probablemente, o tipo máis profundo de análise científica, porque é moi ampla. Eu diría que cando falamos dunha metaanálise, referímonos, primeiro, a algo que só se pode facer nun campo que xa ten moita literatura, porque vas integrar datos de varios estudos que se deseñaron, quizais, pensando nun trazo en concreto pero non teñen poder para responder a preguntas sobre outros aspectos. Cando integras todos os datos xuntos, estás a aumentar a túa capacidade para atopar diferenzas que, se cadra, non se puideron atopar nun estudo de menor envergadura. Por que é necesario suplementarlles colina ás vacas? Un dos desafíos da vaca leiteira é o feito de que teñen que tentar exportar os triglicéridos que se acumulan no fígado. Neste sentido, a lipoproteína de moi baixa densidade (VLDL) é moi importante para extraelos do fígado e levalos á glándula mamaria ou a outros tecidos pero, desafortunadamente, as vacas leiteiras son deficientes na súa síntese. Entre as razóns polas que o son é porque a VLDL é altamente dependente da fosfocolina e as vacas adoitan non ter suficiente, e precisamente o principal factor limitante para a síntese de fosfocolina é a colina. Cal é o seu criterio para seleccionar unha colina protexida do rume? Cada vez que se selecciona un produto que ten que resistir o rume e logo ser absorbido para poder cumprir a súa función, debemos examinar canto desa colina se demostrou que é capaz de pasar o rume sen ser degradada. Pero non se trata só de que chegue ao intestino delgado, senón de canto desta colina é absorbida para poder calcular a biodispoñibilidade real, xa que será un factor que determinará canta cantidade de produto vai ter que fornecer para poder obter os resultados necesarios para a súa rendibilidade.

Rallado de suelos

Rallado mediante multicortes en distintas medidas

Aislamiento térmico

Rallado y picado de superficies a gusto del cliente

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 27

vp014_entrevistas_kemin_galego_sabe.indd 27

17/12/19 9:08

ENTREVISTA

Ten vostede un algoritmo co que establece o retorno ou o investimento de suplementar colina protexida contra o rume. Como funciona? Esta é unha metodoloxía que se basea no que temos dispoñible e creo que é moi significativa, porque lle dá confianza e validez ao investimento. O que tentei con este algoritmo foi responder a unha pregunta común que tanto os agricultores coma as universidades se fan a miúdo, que é “vale a pena alimentar con colina protexida contra o rume?”. Trátase de integrar todos estes datos da metaanálise para identificar as cousas que lle proporcionan un retorno económico á granxa, o que significa aumentar a saúde e a produción de leite, reducir a colina na lactación temperá e a incidencia de enfermidades, incrementar o rendemento reprodutivo e conseguir beneficios mellorando a descendencia. Se tentamos integrar todos estes beneficios que se reportaron e contamos con eles no noso modelo matemático (por suposto, tendo en conta os custos de suplementar con colina, de aumentar a inxestión de materia seca etc.), cando analicemos todo iso, dependendo dos diferentes prezos da colina e a súa biodispoñibilidade real, así como do réxime de alimentación, poderemos recuperar entre catro e nove veces o investido.

TANYA GRESSLEY

Universidade de Delaware “A VACA É O MELLOR XUÍZ PARA SABER SE ALGO ESTÁ A FUNCIONAR OU NON” Nunha entrevista anterior explicounos que os seguintes pasos no que se refire a nutrición de precisión con ruminantes terían que ser chegar a coñecer a cantidade

de aminoácido metabolizable tras o rume. En que punto se atopa esta investigación? Creo que, en xeral, estamos a facer un traballo cada vez mellor para coñecer a biodispoñibilidade dos produtos. Os consumidores queren saber cal é o valor dos produtos cos que se vai alimentar na granxa e vivimos un momento económico moi apertado, polo que necesitan saber que haberá un beneficio polo produto que seleccionen. Neste sentido, estamos a ver cada vez máis experimentos utilizando métodos máis sofisticados para determinar a biodispoñibilidade de diferentes produtos de aminoácidos.

mellor xuíz para saber se algo está a funcionar ou non. En definitiva, usar unha correcta combinación de métodos in vivo, in situ e in vitro permítenos un correcto desenvolvemento do produto e ofrécenos un valor real da biodispoñibilidade deste.

Vostede aposta por unha “estimación da biodispoñibilidade in vivo”. Que inconvenientes poden ter as técnicas in situ e in vitro? Hai beneficios ao facer todas esas probas en nutrición de aminoácidos in vivo, in situ e in vitro. As análises in situ son especialmente beneficiosas para facer unha avaliación preliminar de forma rápida, fácil e barata dun produto ou para facer comparacións entre diferentes produtos. Con probas in situ pódese coñecer a estabilidade no rume, polo que é excelente para avaliar esta característica. Con todo, iso non nos facilita información sobre o que ocorre a nivel intestinal e a desaparición do produto nas bolsas pode non ser equivalente á absorción real.

Non é fácil facer probas in vivo con animais (son caras, necesítanse moitos animais...). Cales cre que son as condicións para analizar o rendemento produtivo nunha proba in vivo con aminoácidos protexidos contra o rume? É certo que é moi caro e complicado realizar estudos in vivo, pero son esenciais para ver como van responder as vacas, polo que é importante ter un estudo que estea ben deseñado e formulado, así como garantir que os controis adecuados estean incluídos. Un problema co que nos atopamos na universidade é que temos un número de animais baixo, polo que debemos tratar de asegurarnos de que poidamos obter a maior cantidade de datos deses animais e de que estean deseñados adecuadamente para detectar diferenzas. Ademais, se se trata dun estudo con múltiples períodos, é esencial garantir que estes sexan o suficientemente longos. O ideal sería prestarlle atención a un só grupo de vacas durante un período de tempo máis longo e determinar a súa resposta de rendemento.

Tamén é necesario coñecer a súa dispoñibilidade no intestino delgado ou no abomaso, non é certo? Si, e aquí é onde entra a proba in vitro. É unha técnica estandarizada que elimina o posible erro xerado coas bolsas, con ela non só facemos unha estimación da taxa de paso ruminal, senón tamén da dispoñibilidade intestinal teórica. Con todo, non ten en conta os procesos de mastigación e ruminación, co que os datos obtidos non se poden extrapolar á realidade. Esta proba pode usarse para diferenciar entre produtos, pero non necesariamente nos dá un valor real sobre a biodispoñibilidade do produto. Os métodos anteriores son útiles pero, en última instancia, necesitamos sempre probalos in vivo para asegurarnos de ter un valor fiable que nos permita ser precisos e eficientes, porque a vaca é o

Se quixésemos levar a cabo unha proba nunha granxa comercial, controlando todos os aspectos, cales serían os diferentes parámetros a ter en conta para asegurarnos de que está todo baixo control? As probas de campo poden ser difíciles porque temos limitacións nos sistemas de produción cos que imos traballar, pero tamén son unha ferramenta moi potente: é unha excelente maneira de obter datos dunha gran cantidade de animais. Entón, debemos facernos preguntas como “é unha granxa ben manexada?”, “hai grupos de vacas que están a ser alimentadas con diferentes produtos?”, “estáselles administrando o alimento da mesma maneira?”. O ideal é que se trate de múltiples grupos nos que se engade e logo se elimina un suplemento, para engadilo ou eliminalo de novo posterior-

28 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_entrevistas_kemin_galego_sabe.indd 28

17/12/19 9:11

CMY

vp014_publi_kemin.indd 29

18/12/19 14:09

ENTREVISTA

mente (método “On-Off-On”) ou se fai algún tipo de variación que poida ser útil para determinar se esas respostas son consistentes ou non. Tamén é importante facer estas avaliacións en varias granxas, porque non todas van responder da mesma maneira e iso daranos máis confianza e consistencia nos valores que vaiamos obtendo. Estas conferencias están centradas no seguinte nivel en nutrición de ruminantes. Cal cre que será o futuro da nutrición e, especificamente, que papel terá a suplementación con aminoácidos? Creo que estamos conseguindo realizar un bo manexo dos aminoácidos protexidos do rume na formulación actual, entendemos cada vez mellor os seus beneficios, o seu uso e o seu valor na formulación de racións. Agora empezamos a afondar nos outros beneficios, en saber se a suplementación vai supoñer unha mellora para o sistema inmunitario, cal será, como axudará iso coa reprodución... Seguiremos perfeccionando máis e máis os nosos modelos, melloraremos a predición da dispoñibilidade de aminoácidos e a súa absorción no tracto, e todo isto seguirá impulsando máis os avances. Deste xeito, poderemos cumprir co que a vaca necesita para continuar aumentando a produción e para que poida levar a cabo todas as funcións que se lle demandan.

ANDREW LAPIERRE

Universidade Cornell “A MIÑA ESPERANZA É QUE NON USAREMOS PROTEÍNA CRÚA EN DEZ ANOS” Está especializado en nutrición en vacas leiteiras e modelado biolóxico. En que consiste este proceso? O modelado biolóxico é a interpretación dos sistemas biolóxicos que

vemos na natureza para, posteriormente e sen interpretación, desenvolver construcións matemáticas co fin de imitar o mellor posible o que se vería nun sistema biolóxico. Actualmente traballa na cuantificación dos valores nutritivos en diversos ingredientes, incluídos forraxes e concentrados. Pódenos explicar cal é o obxectivo desta investigación? É unha resposta difícil de condensar, pero o resumo é que existe unha gran cantidade de valores nutritivos biolóxicos que se poden obter de calquera alimento dado. Neste sentido, o noso obxectivo principal é tratar de cuantificar a maior cantidade posible deses nutrientes nun alimento. Polo xeral, confiamos en laboratorios de campo comerciais para que nos axuden a obter valores nutritivos que podemos incorporar internamente nos nosos modelos biolóxicos para axudar a dar mellores predicións de aminoácidos, de enerxía, de fibra... de calquera nutriente. Co novo enfoque e potencial do Modelo CNCPS, os rabaños leiteiros serán capaces de producir máis de corenta quilos de leite cun menor nivel de proteína crúa e responderán positivamente ao incremento do equilibro de aminoácidos con base na enerxía metabolizable. Reformularía nunha granxa comercial unha dieta cun 14 % de proteína crúa, producindo esa cantidade de leite? A miña esperanza é que non usaremos proteína crúa en dez anos, senón diferentes parámetros para avaliar a subministración de nitróxeno e aminoácidos para o gando leiteiro. Espero que, ao desfacernos da proteína crúa, poidamos ser máis precisos en canto á subministración de nitróxeno e aminoácidos esenciais para o gando leiteiro e, se excluímos esas cifras (se non estamos tan fixos no 14 %, o 16 % ou o 18 %), entón poderemos centrarnos en cantos gramos de metionina metabolizable, ou cantos gramos de lisina dixestible, ten a vaca e en se iso é ou non suficiente para que produza corenta quilos de leite ou un quilo de proteína de leite. En resumo, creo que, se tivésemos que usar proteína crúa, a métrica do 14 % podería facerse para producir corenta quilos de leite

se somos precisos no noso equilibrio de aminoácidos. Cal é a súa opinión sobre os próximos pasos e retos que haberá na área do equilibrio de aminoácidos para vacas de leite? Diría que o seguinte paso será continuar co desenvolvemento de sistemas precisos para a subministración de aminoácidos, é dicir, saber que nivel de metionina, lisina ou calquera outro aminoácido se lle está dando realmente ao gando. Ao comprender iso, poderemos desenvolver certas estratexias para facer que o noso gando sexa máis eficiente ao producir leite, proteínas lácteas ou graxa láctea. Ademais, ao facelos máis eficientes, poderemos reducir a excreción de nitróxeno e facer que as vacas sexan máis respectuosas co medio ambiente. Cal cre que será o futuro da nutrición en vacún e, máis aínda, que papel xogará a suplementación con aminoácidos nel? Na miña opinión, o seguinte nivel na nutrición de ruminantes, e especificamente con respecto ao equilibrio de aminoácidos, é comprender como os diferentes tipos de substratos de enerxía que lle damos ao gando nos fan máis ou menos eficientes cando lles fornecemos suplementos de aminoácidos de precisión. Entón, grazas a unha serie de produtos protexidos ruminalmente, se fornecemos a cantidade adecuada de metionina ou lisina, podemos realmente mellorar a eficiencia do uso dese aminoácido ao alterar os substratos de enerxía que lle damos ao noso gando, xa sexan carbohidratos fermentables no rume, amidón ou outros valores que vemos tras este.

30 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_entrevistas_kemin_galego_sabe.indd 30

17/12/19 9:07

vp014_publirreportaxe_lely_galego_sabe.indd 31

17/12/19 13:34

EXPLOTACIÓN HEMDALE: EFICIENCIA E RENDIBILIDADE EN NOVA YORK A explotación Hemdale é un exemplo clásico do que é o sector agrícola e gandeiro nos Estados Unidos. Dinamismo, transformación continua e incorporación das innovacións son os motores que animan os gandeiros norteamericanos, algo que, en non poucas ocasións, os converteu no espello no que profesionais doutros países se miran para tentar seguir o seu ronsel de eficacia e rendibilidade. É neste contexto no que o robot Lely se está a implantar por todo o continente. Baste como exemplo sinalar que só no estado de Nova York, onde se atopa a granxa da que imos falar, hai máis de 350 robots Lely funcionando.

Vista exterior de Hemdale

A explotación Hemdale, situada en Seneca Castle, no estado de Nova York (EE. UU.), está xestionada por un equipo directivo de seis persoas, do que forman parte Pete Maslyn –xerente–, Dale Hemminger –propietario da cuadra– e o seu fillo Clayton. Nela móxense actualmente unhas 1.300 vacas. A primeira sala de muxido instalouse na granxa en 1958. Aínda que desde entón se fixeron varias melloras, as vacas tiñan que seguir percorrendo moita distancia ata a sala e a área de espera nunca deixou de ser un punto crítico que agravaba o estrés por calor.

SALTO AO MUXIDO ROBOTIZADO Decidiron entón que se construiría unha nova nave con capacidade para 220 vacas e catro robots Lely, que empezaron a

vp014_publirreportaxe_lely_galego_sabe.indd 32

Pete Maslyn

funcionar no ano 2007. “Pensamos que iamos probar un ano ou dous e ver que tal nos ía pero, para ser honesto, foi máis ben un experimento”, di Pete Maslyn. “Os robots chegaron nun tráiler e o primeiro que nos veu á cabeza foi que quizais se fosen polo mesmo camiño que viñeran. Se non nos convencesen, simplemente os quitariamos e poriamos unha sala de muxido no seu sitio”, engade.

Dale Hemminger

Contentos co aumento de produción, o menor estrés dos animais, a menor necesidade de man de obra e a fiabilidade das máquinas deciden, dous anos máis tarde do seu inicio con Lely, construír outra nave e instalar nela catro robots máis. No ano 2009 a sala párase de maneira definitiva para muxir unicamente con robots Lely, cuxo número non parou de aumentar nos últimos anos ata os 21 que teñen na actualidade.

17/12/19 13:34

As naves que se construíron especificamente para os robots teñen dúas filas de cubículos cara con cara e un corredor de alimentación exterior. En canto á estratexia de grupos, Hemdale ten un lote de vacas frescas, unha área para vacas de primeira lactación, seis áreas de vacas multíparas e unha zona de enfermería.

MÁXIMO CONFORT A Maslyn parécelle importante que as vacas estean nun estado moi próximo a como estarían nunha pradería, o que se consegue co muxido robotizado dunha forma moito máis fácil que con calquera outro sistema. “Os robots Lely levan o confort a un nivel ata agora descoñecido –di–. Por exemplo, as vacas poden ter un planning de muxido diferente entre elas. As acabadas de parir pódense muxir entre catro e seis veces ao día, mentres que as que están ao final da lactación poden facelo só cada doce ou catorce horas”. O reconto de células somáticas pasou de 380.000 na sala a 120.000 nos robots. Maslyn atribúeo a cambios de xestión, baseados na información que a máquina é capaz de darlle ao gandeiro. Ademais do incremento de leite por vaca, que os levou a producir ao redor de 40 kg/vaca/día, cun 3,80 % de graxa e un 3,01 % de proteína, Hemdale viu como a vida produtiva dos seus animais tamén aumentaba. “Hai vacas na súa oitava lactación que volvemos inseminar, cousa que dubido moito que ocorrese na sala”, expresa. O rabaño ten unha media de 2,9 muxidos e 165 días en leite, cun intervalo entre partos de 12,9 meses. “Sen estrés –di Maslyn– as vacas entran mellor en celo”. Utilizan colares de celo e ruminación e usan un programa de sincronización. Os robots permitíronlle á explotación reducir o traballo desempeñado nun 40 %, ao mesmo tempo que o rabaño aumentaba en 300 vacas. O equipo de empregados inclúe unha persoa encargada do programa de vacinacións, reprodución e a lista de mamites,

vp014_publirreportaxe_lely_galego_sabe.indd 33

Instalación de robots en Hemdale

outra que supervisa as vacas frescas e enfermas e outra que se ocupa do mantemento dos robots. O resto do persoal é responsable dunha nave ou dun grupo de robots, ocúpase dos cubículos, de limpar os robots e das vacas con atraso. Cada día, Maslyn e os seus empregados revisan os seguintes datos: muxidos/día, leite/vaca/día, número de visitas, número de rexeitamentos, muxidos erróneos, ruminación, informe de celos, lista de mamites, informe de vacas acabadas de parir e lista de vacas con atraso. Unha parte do equipo tivo que aprender a diagnosticar avarías do robot e a reparalas por si mesmos. O coñecemento adquirido sobre o funcionamento destas máquinas, xunto coa existencia na cuadra do seu propio stock de pezas, deulles unha grande autonomía en cuestións de reparación e mantemento.

LELY DAIRY XL Un proxecto coas características de Hemdale necesita dun apoio e un enfoque especiais que permitan alcanzar o éxito sen deixarlle marxe á improvisación. Por esta razón, Lely creou un novo departamento, o Dairy XL, formado por un equipo multidisciplinar que intervén en todos aqueles proxectos con máis de 500 vacas en lactación. Antes de iniciar o muxido automatizado, o gandeiro recibe asesoramento en todos aqueles puntos importantes para unha boa integración dos robots. Analízanse aspectos que van desde a súa colocación na nave ata a organización do traballo na explotación. Este departamento é unha das claves que lle permiten a Lely levar a bo porto proxectos de 1.000 vacas ou máis, sacándolle o máximo rendemento ao robot de muxido máis fiable do mercado, o Lely Astronaut.

17/12/19 12:13

A PÉ DE PISTA

VI CONCURSO MICAELENSE DA RAZA HOLSTEIN FRISIA DE OUTONO. AZORES (PORTUGAL)

En Vaca.tv

Vaca gran campiona

Atwood Campeã conquista o podio dos Azores O xuíz canadense John Werry foi o encargado de xulgar os 175 animais participantes na sexta edición do Concurso Micaelense da Raza Holstein Frisia de Outono, celebrada do 29 de novembro ao 1 de decembro na illa de San Miguel.

primeiro dos títulos en coñecerse, o de xata campiona, recaeu en ORP Rager Red Rayo, propiedade de Óscar Manuel Cordeiro Ponte. A continuación revelouse o de xovenca campiona, que Werry lle outorgou á femia 6230, unha filla de Chrome presentada por Noel Costa Vieira, á cal proclamou posteriormente gran campiona de xatas e xovencas. Entre as vacas participantes destacaron Gambler 346, ORP McCutchen Maia e Atwood Campeã, merecedoras dos títulos de

vaca nova campiona, vaca intermedia campiona e vaca adulta campiona, respectivamente. Finalmente, Werry decantouse pola frisona máis veterana, Campeã, como a mellor do certame, nomeándoa gran campiona. Este animal foi considerado, ademais, o posuidor do mellor ubre da competición. Os irmáns Óscar Manuel e Roberto Manuel Cordeiro Ponte recolleron os premios de mellor conxunto novo e mellor explotación e Irmãos Rita, o de mellor conxunto de vacas.

Detalle do ubre de Campeã, o mellor do concurso

34 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_aPeDePista_azores_galego_sabe.indd 34

17/12/19 12:47

A PÉ DE PISTA PALMARÉS CATEGORÍA

XATAS DE 6 A 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA

GAÑADORA

GANDERÍA

Moondance 8932

Manuel António Rego Rocha (Lagoa)

ORP Rager Red Rayo

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

XATAS DE 10 A 12 MESES

Melos Solomon Sabrina

Maria Ascensão Melo Fonseca (Ponta Delgada)

XATAS DE 12 A 14 MESES

Undenied Catarina

Nuno Bernardo Araújo Amaral (Vila Franca do Campo)

Chrome 6230

Noel Costa Vieira (Povoação)

XOVENCAS DE 17 A 20 MESES

XOVENCAS DE 14 A 17 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

ORP Beemer Patricia

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

XOVENCAS DE 20 A 23 MESES

Accelrapper 1593

Paulo Jorge Pereira Pacheco (Ribeira Grande)

XOVENCAS DE 23 A 27 MESES

Alonzo 8421

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Ribeira Grande)

MELLOR CONXUNTO NOVO

Óscar Manuel e Roberto Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

VACAS DE 2 ANOS JÚNIOR

ORP Gold Chip Breska

VACAS DE 2 ANOS SÉNIOR E VACA NOVA CAMPIONA

Roberto Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

Gambler 346

Eduíno Costa Almeida (Ponta Delgada)

VACAS DE 3 ANOS JÚNIOR

Doorman Esbelta

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Ribeira Grande)

VACAS DE 3 ANOS SÉNIOR

Gold Chip Princesa

José Alexandre Braga Pereira (Ribeira Grande)

VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA

ORP McCutchen Maia

Óscar Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

Atwood Campeã

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Ribeira Grande)

VACAS A PARTIR DE 6 ANOS

Contrast Amália

Paulo Henrique Serpa Costa Rita (Ribeira Grande)

MELLOR UBRE

Atwood Campeã

VACAS DE 5 ANOS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

MELLOR CONXUNTO DE VACAS MELLOR EXPLOTACIÓN

Jorge Alberto Serpa Costa Rita (Ribeira Grande) Irmãos Rita (Ribeira Grande)

Óscar Manuel e Roberto Manuel Cordeiro Ponte (Ribeira Grande)

MELLOR MANEXADOR NOVO

Beatriz Pereira Pacheco (Vila Franca do Campo)

MELLOR MANEXADOR ADULTO

Miguel António Pereira Melo (Ponta Delgada)

CONCESIONARIO OFICIAL

Ctr. Comarcal 546, km. 10 - MACEDA - O Corgo (Lugo) Tel. 982 543 022 • Fax 982 543 255 • tallereschurrillo@churrillo.com RECAMBIOS Tel. 982 543 806 • Fax 982 543 815 • ruben.recambios@churrillo.com

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 35

vp014_aPeDePista_azores_galego_sabe.indd 35

17/12/19 12:47

A Pร DE PISTA Gran campiona de xatas e xovencas

Mellor conxunto novo

Xata campiona

Vaca nova campiona

Vaca intermedia campiona

Mellor conxunto de vacas

Mellor manexador novo

Mellor manexador adulto

36 | Vaca Pinta n.ยบ 14 | 12.2019

vp014_aPeDePista_azores_galego_sabe.indd 36

18/12/19 13:36

CONSULTE fINANCIACIÓN HASTA 12 MESES SIN INTERESES COMO SIEMPRE, LOS PRIMEROS DESDE 1975 TUBULAR BOVINO

ARROBADERA

DISTRIBUIDOR AUTORIZADO DE LA MARCA JOURDAIN

CON RUEDAS, IDEAL PARA ESTABLO CON CAMA DE ARENA O CEPILLOS PARA UNA LIMPIEZA MÁXIMA

Calidad y limpieza con el mínimo consumo

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

A PÉ DE PISTA

XIII POXA DE GANDO FRISÓN DE MAZARICOS (A CORUÑA)

Intervención de José Antonio Jiménez na xornada técnica Homenaxe a José Moreira

Cundins Cristel Byway ET

Cundins Adela Sillian

Pleno de vendas en Mazaricos O pasado 1 de decembro tivo lugar no recinto feiral da Picota, como peche da XIII Semana Gandeira de Mazaricos, a tradicional Poxa de Gando Frisón, organizada polo Concello de Mazaricos, Africor Coruña e Gandeiros de Mazaricos.

o longo da mañá déuselles saída aos 19 exemplares presentados, todos eles vacas de primeiro parto, a un prezo medio de 2.534 euros. As femias máis cotizadas foron Cundins Adela Sillian e Cundins Cristel Byway ET, que acadaron os 3.150 euros cada unha; ambas foron adxudicadas á Granxa Riveiro, de Vimianzo (A Coruña). O evento estivo moi animado e o público, moi participativo. O volume total ANIMAL

CARREIRA SHAKESPEARE 0321 CUNDINS ADELA SILLIAN CARREIRA SHAKESPEARE 317 CASIANO JULIUS 9514 C. DE ADOLFO MERCHE THOS G.DUBRA.S.C. LEOMARCOS 578 CARREIRA_COLUNS BRAWLER 0316 VIEITES CINDERDOOR CHOLA NUVEIRA PICHONA BARMAN CASIANO JULIUS 9509 RIO_PAZ BARBIC SOFIA BLANCO_LAGO MISSOURI 744 CANDENDO MONTEREY 508 A-PRADEIRA BRYANT 4840 LAVANDEIRA ALTAIOTA 0231 4959 FARRAPA SUPREM FRANCES SNOWSEN SANDRA CUNDINS CRISTEL BYWAY ET NUVEIRA CLAUDIA VILLALBA

38 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

de negocio ascendeu aos 48.150 euros.

JOSÉ MOREIRA, NO RECORDO No transcurso da poxa rendéuselle unha homenaxe a José Moreira, na que o conselleiro do Medio Rural –José González–, o alcalde de Mazaricos –Juan Blanco– e o presidente de Africor Coruña –Manuel Antelo– lle dedicaron unhas emotivas palabras de recoñecemento e recordo ao que fora director técnico de Africor Coruña. Esta

asociación, conxuntamente co Concello de Mazaricos, tamén lle fixo entrega á súa viúva, M.ª Carmen Fariña, duns agasallos en gratitude ao gran labor desenvolvido por Moreira en prol do sector lácteo.

XORNADAS TÉCNICAS O día anterior celebrouse unha nova Xornada Técnica do Sector Lácteo, na que interviron o xefe do departamento técnico de Conafe, José Antonio Jiménez, que expuxo as principais no-

RESULTADOS DA POXA VENDEDOR/A

CARREIRA CUNORDAM CARREIRA CASIANO GRANXA HURDEIRO DUBRA CARREIRA VIEITES NUVEIRA CASIANO RÍO PAZ BLANCO DE LAGO CANDENDO A PRADEIRA SAT LAVANDEIRA SAT A FARRAPA FRANCÉS CUNORDAM NUVEIRA

vidades do programa de selección da raza frisona; o representante de Banca Agro de Abanca, Marcos Díaz, que falou da aposta desta entidade pola sustentabilidade do sector; os promotores de Nortesla, Ismael Vilacoba e Antonio Pérez, que departiron sobre a utilización da enerxía fotovoltaica nas granxas, e o enxeñeiro agrónomo do CIAM Juan Castro, que disertou sobre a mellora da eficiencia no uso de xurro como fertilizante.

COMPRADOR/A

GRANXA DE FELIPE GRANXA RIVEIRO SAT BUSTO CORZÓN GRANXA DE FELIPE J.M. URES AMIGO LÓPEZ DE BUXÁN ANTELO TUÑAS LÓPEZ DE BUXÁN SAT BUSTO CORZÓN O RUBIO SC REY MARTÍNEZ SAT BUSTO CORZÓN J.R. CARBALLEIRO BECERRA VÁZQUEZ PINTÁN SC J.R. CARBALLEIRO BECERRA LOURDES POMBO CABANAS O RUBIO SC GRANXA RIVEIRO SAT BUSTO CORZÓN TOTAL VENDAS PREZO MEDIO

PREZO FINAL

2.400 € 3.150 € 2.200 € 2.300 € 2.300 € 2.450 € 2.300 € 2.400 € 2.350 € 2.500 € 2.300 € 2.950 € 2.500 € 2.350 € 2.550 € 2.850 € 2.450 € 3.150 € 2.700 € 48.150 € 2.534 €

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

Eficiencia y concepto de transmisión.

Fiabilidad.

Acondicionado del material de cosecha.

• DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un 10% de diésel.

• Tecnología y componentes madurados.

• SHREDLAGE® CORN CRACKER original. Hasta un litro más de rendimiento lácteo diario con un alimento mejor acondicionado.

• Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado. • CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com vp014_publicidade_claas.indd 39

14/12/19 11:17

A PÉ DE PISTA

Foto: Irene Arnaiz

XI CONCURSO DE GANDO FRISÓN DE EUSKAL HERRIA. TOLOSA (GUIPUZKOA) XVIII CONCURSO DA RAZA FRISONA DE GORDEXOLA (BIZKAIA)

Premios repartidos entre Planillo Holstein e Casa Nueva Foi tempo de concursos morfolóxicos da raza frisona no País Vasco e dúas das súas localidades, Tolosa e Gordexola, acolleron ambos os certames dos que foron xuíces Gabriel Blanco e Quim Sabrià, respectivamente.

décimo primeira edición do Concurso de Gando Frisón de Euskal Herria celebrouse o 16 de novembro en Tolosa e a palmada da vitoria foi para a vaca

Planillo Lauthority Leire, de Planillo Holstein (Cascante, Navarra). A xovenca gran campiona foi Casa Nueva Doorman Alicia, da gandería Casa Nueva, de Karrantza (Bizkaia).

A C T U A L I DA D E

Foto: Andrés Planillo

Casa Nueva Chelios Jana e Casa Nueva Doorman Alicia, no certame de Gordexola

Planillo Lauthority Leire, en Tolosa

Este mesmo animal convertíase dúas semanas despois na xovenca gran campiona do XVIII Concurso Provincial da Raza Frisona, que tivo lugar en Gordexola o 1 de de-

cembro. Nesta ocasión, a gandería Casa Nueva lograba tamén alzarse cos títulos de mellor gandería e mellor ubre e vaca gran campiona con Casa Nueva Chelios Jana.

Finaliza a quinta edición do Máster en Produción de Leite O Máster Propio en Produción de Leite da Universidade de Santiago de Compostela (USC) pechou a súa quinta edición o pasado venres 13 de decembro en Lugo.

o acto de clausura asistiron José Manuel Pereira, director do máster; Tomás Cuesta, director da Escola Politécnica Superior de Enxeñaría da USC; Roberto Fernández, deputado responsable da Área de Recursos Sostibles da Deputación Provincial de Lugo, e Montserrat Valcárcel, vi-

cerreitora de Coordinación do Campus de Lugo. Tras a repartición de diplomas a todos os alumnos, fíxose entrega dos premios extraordinarios. Nesta ocasión, o estudante Juán José Nuñez recibiu o primeiro premio, Roi Capón o segundo e Itziar Villanueva foi a mención especial.

Dende a dirección do máster sinalaron que esta promoción, que comezou os estudos en setembro de 2018, está composta por un total de 12 persoas e que só 7 delas acadaron o título completo, xa que as demais aínda teñen algún módulo por superar. “Isto é unha mostra do nivel de esixencia que

demandamos. Por suposto, somos conscientes de que moitos dos nosos estudantes están xa a traballar no sector e resulta difícil compaxinar ambas as facetas, pero entendemos que seguir ofertando un máster de calidade non é compatible coa rebaixa nos niveis de esixencia”, destacaron.

40 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_aPeDePista_tolosa_gordexola_sabe.indd 40

17/12/19 12:58

Siempre Siempre Siempreun un un paso paso delante delante en en la la Siempre Siempre Siempreun un un paso paso delante delante en en la la alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros alimentación alimentación alimentación de de los terneros terneros Una tetina Limpieza del tubo siempre limpia flexible hasta la tetina

Cierre rápido de la tetina

Limpieza a 65 °C

Iluminación led El alimento siempre de la tetina acabado de mezclar

Bandeja para flema limpiada

Abatible para retirar el estiércol

Posición para beber natural

Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen

Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno

Limpieza Limpieza automática automática automática Limpieza Limpieza automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningúnproblema problema problema

Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador

Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol remotor remotor remotor Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol remotor remotor remotor

Bastidor Bastidor Bastidorseguro seguro seguro de de de44ruedas ruedas Bastidor Bastidor Bastidorseguro seguro seguro de de de44ruedas ruedas

Dosifi Dosifi Dosificación cación cación sencilla sencilla sencilla Dosifi Dosifi Dosificación cación cación sencilla sencilla sencilla

Manejo Manejo intuitivo intuitivo Manejo Manejo intuitivo intuitivo

e n e i g i h e d r a d n tá s s e a r o o v d e a t Nu an m a m a en las mátttoiocrarsddeell www.holm-laue.com ¡¡¡DDDeeell iiannuvvtoeennnnttooccrhrhdede!e!ell Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador

vvee llee

lx lxiininddee eeaa D D www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com ¡¡¡D te tta hee!! cch e e l l e e d d i i x x +351 www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com a Moorweg Westerrönfeld, Alemania Teléfono: +351 919028 028774 774•••Correo Correo electrónico: info@holm-laue.de Moorweg Moorweg Moorweg 66 •6 24784 6 • •24784 • 24784 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania Teléfono: ••Teléfono: Teléfono: +351 --919 919 919 028 028 774 Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) - •a Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) ttt•a Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) vp014_pub_holm_laue_galego.indd 41

17/12/19 12:23

Rematado o primeiro centro de investigación sobre produción láctea da provincia de Lugo

co su

Pro

Tr fa liñ re do un tr pa

Contribuír á mellora e ao impulso do sector é o obxectivo fundamental da Granxa Experimental de Leite do Campus Terra, que desenvolverá accións científicas e formativas a cargo de investigadores, docentes e estudantes sempre en directa colaboración cos gandeiros e as súas problemáticas. Impulsada e promovida pola Deputación de Lugo e a Universidade de Santiago de Compostela, a Granxa Experimental de Leite do Campus Terra foi construída pola empresa Copcisa e contou con 2 millóns de euros de investimento, dos que o organismo provincial achegou 1,3 millóns e a Universidade, 750.000 euros.

Francisco Fernández, xefe de obra

A actuación levouse a cabo no centro de Matodoso, pertencente ao municipio lucense de Castro de Rei, moi próximo ás instalacións da Granxa Gayoso Castro. Na finca, dunhas 30 hectáreas,

A ta sa os m m e so be ta pa Es be

osxa s,

Edificio de prácticas Nave de maquinaria

Nave principal para o gando

Silos Fosas de xurro

construíronse cinco estruturas diferenciadas que suman en total uns 4.400 m2. Promotores

Proyecto

Situación

Tras a finalización das obras no mes de outubro, falamos co xefe de obra, Francisco Fernández Valiña, quen nos fixo reconto de todos os traballos realizados: “Construímos unha nave para o gando de 2.600 m2, un edificio de prácticas de 380 m2, unha nave para a maquinaria de 320 m2, dúas trincheiras para silos de 36 m x 16 m e dúas fosas para xurros e augas residuais de 560 m2”. A nave do gando conta cun corredor de alimentación con 112 cornadizas, 87 cubículos, unha sala de muxido para análises e consultas sobre os animais, un robot de muxido, oficina, sala de máquinas, leitería e uns vestiarios con aseos, ademais dunha zona de miradoiro para os alumnos e as visitas que poida haber. “A nave levantouse sobre estrutura prefabricada de formigón e a cuberta é panel agro, especial para este tipo de instalacións, xa que leva unha lámina de polietileno para absorber os gases emitidos polos animais”. Esta parte dispón de tres cepillos rascadores, oito bebedoiros e arrobadeiras nos corredores para a

limpeza, todas elas dirixidas cara a un canal que comunica coas fosas. Plano

Escala

Nº Plano

O edificio de prácticas conta cunha zona de laboratorio, unha aula ampla que mesmo se pode dividir en dúas, un despacho, sala de máquinas e dous vestiarios completos. A nave de maquinaria sectorizouse en oito garaxes, cada un diferenciado pola súa porta, e unha zona de lavadoiro. Os dous silos son de formigón prefabricado e cada un ten 8 m libres no seu interior por 2,80 m de alto. A maiores, segundo conta Fernández Valiña, “instalouse un sistema de recollida de augas pluviais e separativas dos lixiviados dos silos. Cáptanse para un pozo de drenaxe, o cal está conectado cun dos vasos da fosa, coa idea de aproveitar esas augas. Podería utilizarse unha fosa para os xurros e outra para a auga ou as dúas para xurros, segundo faga falta”. Código

Edición

Fecha

Ao longo de todo o proceso de construción deste proxecto foron 57 os profesionais de Copcisa os que formaron parte do equipo de traballo e en total pasaron polas diferentes etapas da obra uns 150 traballadores de diversas empresas.

Edificio de prácticas

ENTREVISTA

“Será un apoio importante para mellorar a competitividade das explotacións e que sexan máis sostibles”

“ u p p a

Cales foron os obxectivos por parte da Deputación con este proxecto? Na Deputación de Lugo temos un compromiso claro e firme co sector primario porque é un dos principais motores económicos da nosa provincia e, polo tanto, un factor chave para xerar emprego e fixar poboación, sobre todo no rural. Coa Granxa Experimental de Leite queremos contribuír a que as explotacións leiteiras da nosa provincia sexan máis rendibles e sostibles. E queremos facelo a través da investigación e a innovación, aproveitando o gran potencial humano que temos no Campus Terra, onde o 25 % dos seus grupos de investigación están relacionados coa produción láctea. Que parte do investimento correu a cargo da Deputación? O investimento necesario para construír este centro é de 2 millóns de euros, dos cales a Deputación achega o 65 %, 1,3 millóns, e a Universidade de Santiago de Compostela, 750.000 €. Que necesidades do sector se van cubrir con este centro? Este será o primeiro centro de investigación sobre o sector lácteo da provincia. Cremos que o seu labor servirá para afrontar retos importantes como aumentar o valor do produto ou reducir os custes de produción, e, polo tanto, axudará a facer máis competitivas e sostibles as explotacións. Con que instalacións conta o proxecto? Contará con 5 estruturas, dun total de 4.400 metros cadrados. Haberá unha nave para gando de leite, que acollerá unhas 70 vacas en produción e 17 secas, unha nave de maquinaria, un edificio de prácticas habilitado para 40 alumnos e 20 investigadores, unha fosa de xurro e dous silos de formigón. Por que se escolleu esta localización? Trátase de aproveitar sinerxías para poñelas a disposición do impulso do sector. Na Granxa Gayoso Castro vimos desenvolvendo xa dende hai anos un importante labor para potenciar o gando vacún de carne e cremos polo tanto que estas instalacións provinciais eran a mellor localización para esta nova actividade vinculada ao vacún de leite.

José Tomé, presidente da Deputación de Lugo Como vai ser a súa evolución? A previsión é que as instalacións poidan entrar en funcionamento a principios de ano. Logo será o momento de avaliar o servizo. En canto a innovación, con que tipo de tecnoloxía contará o centro? A posta en marcha deste proxecto converterá ás instalacións nun referente en innovación para o sector. A granxa contará cun robot de muxidura de última xeración con distinto equipamento que permitirá medir múltiples parámetros, como os tempos de descanso e de alimentación dos animais ou o nivel de células somáticas. A granxa permite a combinación do robot de muxidura co pastoreo, un sistema que diminúe os custos e valoriza o leite, pouco común en Galicia, pero si estendido noutros lugares de Europa. Que tipo de proxectos e traballos desenvolverá a Universidade? A Granxa Experimental de Leite cubrirá unha parte importante das prácticas da Facultade de Veterinaria e da Escola Politécnica. O profesorado e alumnos poderán realizar prácticas de diferentes materias de veterinaria, enxeñería agrícola e alimentaria, máster de enxeñería agrónoma e máster de produción de leite cun enfoque máis profesional e práctico en aspectos como manexo sanitario, podoloxía, alimentación, benestar, calidade do leite ou produción agraria. Ademais, os investigadores ou estudantes poderán desenvolver nestas instalacións os seus proxectos e, unha vez constatado o seu éxito, aplicalos nas propias explotacións lácteas que así o desexen. Trátase de aproveitar ao máximo os coñecementos xerados no Campus Terra e transferirllos ao sector. Como repercutirá esta iniciativa no sector? Como dicía, cremos que será un apoio importante para mellorar a competitividade das explotacións e que sexan máis sostibles, ademais de mellorar a calidade de vida dos gandeiros e gandeiras, grazas á aplicación das investigacións da Universidade sobre o propio terreo.

Co O ño pe to nó Xo le al da da Su m du ho na un O ta e

Q ve A da qu es

Co A de ci tib do de o do de ta ex

nto

ía

sA edir so as ot os ro

ni-

mda án a, ía ue xo do ou os lin. a-

ra ede as .

Nave de maquinaria

ENTREVISTA

“Xorde da necesidade de ter unha granxa de vacún de leite para a investigación e as prácticas dos alumnos e alumnas da Universidade” Como xurdiu a creación deste centro? O proxecto da Granxa Experimental naceu un pouquiño antes de chegar nós ao equipo de goberno, en 2017; pero as decisións construtivas e mais executivas de todo fixéronse dende maio de 2018, cando entramos nós no equipo. Xorde da necesidade de ter unha granxa de vacún de leite para a investigación e as prácticas dos alumnos e alumnas da Universidade, das titulacións máis vinculadas aos sectores agrario e gandeiro como as impartidas na Facultade de Veterinaria e na Escola Politécnica Superior de Enxeñería. É esencial coñecer de primeira man o funcionamento dunha granxa moderna de produción de leite, unha smart farm das que tanto se fala hoxe en día. Será unha granxa con sistema de pastoreo, na que se lles vai dar prioridade á saúde dos animais e a unha alimentación de calidade. O proxecto levouse adiante en colaboración coa Deputación de Lugo. É esta entidade quen achega os terreos e a case totalidade do financiamento. Que parte do investimento correu a cargo da Universidade? A Deputación foi quen proporcionou o diñeiro para todas as obras, a nosa achega foi para o robot de muxido, que ten unha importancia relevante para conseguir ese obxectivo de ser unha granxa intelixente. Como se vai xestionar a Granxa? A gobernanza desta Granxa depende dunha Comisión de Seguimento na que hai representantes da Deputación –o presidente, o deputado da Área de Recursos Sostibles, o director da Granxa Provincial Gayoso Castro e dous técnicos asesores– e da Universidade de Santiago de Compostela –o decano da Facultade de Veterinaria, o director da Escola Politécnica Superior de Enxeñería, dous técnicos asesores e eu mesma como vicerreitora de Coordinación do Campus Terra de Lugo–. Ademais, tamén se nomeou unha Comisión Asesora Externa cos expertos Jacinto Ramos, José Ángel Salvatierra e Fran-

Montserrat Valcárcel, vicerreitora de Coordinación do Campus Terra

cisco Sineiro, tres grandes referencias para o sector do vacún de leite en Galicia. Así mesmo, contaremos, tras a posta en marcha do proxecto, cunha Comisión de Traballo, da que van formar parte o futuro xestor da granxa, que se contratará desde a Universidade, e o director de Gayoso Castro, pois a coordinación entre os dous será clave para todo o funcionamento interno de ambos centros, e cunha Comisión de Prácticas de Investigación, con profesores da Facultade de Veterinaria e da EPSE. Finalmente, constituíranse catro grupos de traballo: de coordinación con centros de investigación, docencia, transferencia ao sector e transferencia na contorna. Esta é a estrutura de gobernanza que se prevé para esta Granxa Experimental de Leite. En canto á innovación, con que tipo de tecnoloxía contará o centro? O principal vai ser o robot de muxido e a súa combinación co sistema de pastoreo. Vaise poder facer unha avaliación en todo momento do estado dos animais e da calidade do leite grazas á tecnoloxía do robot. Como cre que aproveitará o sector o traballo aquí realizado? En canto á formación dos futuros profesionais, vai ser moi importante que nunha granxa de produción propia poidamos facer seguimento total das prácticas dos alumnos. A idea é lograr ser unha referencia para o sector, que manifesten as demandas que teñan e que sexa un centro aberto no que se poida recibir calquera dúbida. A transferencia de información ao sector vai ser un piar básico desta granxa. Queremos dar formación tamén a gandeiros e establecer convenios con outros centros de FP para que poidan sacarlle rendemento.

A C T U A L I DA D E

En Vaca.tv

Seragro logra un novo éxito de asistencia no seu foro técnico anual Unhas 1.500 persoas, entre as que se atopaban gandeiros, veterinarios, técnicos, estudantes e demais profesionais do sector lácteo, pasaron os días 14 e 15 de novembro pola Facultade de Veterinaria de Lugo para asistir ás XVII Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Seragro, nas que participou un nutrido grupo de expertos do panorama nacional e internacional.

briu a rolda de intervencións o enxeñeiro agrónomo especialista en industrias lácteas Jaime Magdalena, que expuxo como a calidade do leite en orixe (recontos celulares, microbioloxía, conservación...) condiciona a calidade dos produtos lácteos nos procesos industriais e como nela cobran unha grande importancia o estado sanitario do animal, as condicións de hixiene na explotación e o almacenamento do leite.

“A estabilidade térmica, os rendementos queixeiros, a calidade organoléptica e a vida útil dos produtos elaborados están condicionados pola calidade do leite. A súa mellora dirixida a procesos industriais empeza traballando desde a orixe, con melloras na alimentación e na hixiene”, manifestou. A seguinte charla correu a cargo da directora técnica do Ligal, María Luisa Barreal, que compartiu cos asistentes os controis mínimos obri-

46 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_actualidade_seragro_galego_sabe.indd 46

17/12/19 9:23

A C T U A L I DA D E

Jaime Magdalena

María Luisa Barreal

Foto: José Luis Míguez

gatorios en leite cru que a lexislación española lles esixe a produtores e industrias lácteas a fin de garantir a seguridade para o consumidor. De xeito específico, a relatora puxo o foco nas probas de detección de antibióticos e nos métodos de traballo que seguen no Ligal. Barreal afirmou que máis do 90 % dos antibióticos que atopan nas mostras de autocontrol son betalactámicos, que se empregan en tratamentos de mamite e de secado. Non obstante, declarou que en 2018 só un 8 % das preto de 8.000 explotacións analizadas deron positivo a inhibidores, o que pon de manifesto a gran mellora conseguida neste ámbito nos últimos anos. Porén, asegurou que aínda queda marxe de mellora e insistiu no “uso responsable de antibióticos” para garantir a súa eficacia. A directora do Ligal tamén quixo destacar a calidade hixiénicosanitaria do leite galego e invitou os asistentes a consumir este produto, que considera “marabilloso”.

Gordon Jones

SABEDORÍA CHEGADA DE FÓRA DE ESPAÑA

JUAN MORENO: “COMO MÍNIMO TEMOS QUE DUPLICAR A PRODUCIÓN DE LEITE POR HECTÁREA NOS PRÓXIMOS VINTE ANOS PARA LOGRAR ALIMENTAR O MUNDO”

A primeira sesión contou coa presenza de tres conferenciantes estranxeiros que divulgaron os seus coñecementos en distintas áreas. O experto colombiano Juan Moreno, CEO da empresa norteamericana Sexing Technologies, departiu acerca das oportunidades que a biotecnoloxía ofrece para a produción sostible de proteína animal. Iniciou o seu discurso facendo alusión ás previsións da ONU segundo as cales a poboación mundial superará os nove billóns de habitantes en 2050, o que traerá como consecuencia un incremento inxente da demanda de alimentos. Para facerlle fronte ao anterior, no ámbito do vacún leiteiro o obxectivo é “mellorar a xenética e a alimentación das vacas para producir máis con menos” e para iso, dixo, “contamos con numerosas ferramentas xenéticas e reprodutivas, que podemos utilizar para competir con outros sectores de produción de proteínas”. Entre as ferramentas xenéticas destacou o xenotipado, que permite identificar desde o nacemento e cunha fiabilidade do 80 % cales van ser as características produ-

tivas do animal, que cantidade e de que calidade vai ser o leite que produza, así coma os seus índices de fertilidade, saúde e eficiencia alimenticia. Esta tecnoloxía tamén posibilita saber de que apareamento resultará a mellor cría. “Non só podemos predicir o futuro inmediato, senón o da seguinte xeración. A xenómica acurta os tempos na selección xenética para conseguir os obxectivos que buscamos en cada momento”, subliñou. En palabras textuais do relator, “como mínimo temos que duplicar a produción de leite por hectárea nos próximos vinte anos para lograr alimentar o mundo”. Para iso é clave o melloramento da eficiencia alimenticia dos animais, o cal “se pode obter dunha forma relativamente rápida reducindo o intervalo xeracional e seleccionando por conversión alimenticia”.

Entre as ferramentas reprodutivas referiuse ao seme sexado, cuxa tecnoloxía avanzou de maneira considerable nas últimas décadas e a súa fertilidade actual é xa comparable á do seme convencional. Moreno tamén sinalou outras tecnoloxías disruptivas dispoñibles para a súa implementación no sector, como a bioelectrónica, e concluíu con esta declaración de intencións: “O noso obxectivo é producir un alimento de excelente calidade para satisfacer o consumidor final dunha maneira ética, coidando o noso medio ambiente e protexendo o benestar animal”. Relevouno no estrado o consultor internacional Gordon Jones (EE. UU.), cuxa conferencia se dividiu en dúas partes; a primeira estivo orientada ao manexo e á alimentación do período seco da vaca, unha etapa fundamental para asegurar o éxito da lactación.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 47

vp014_actualidade_seragro_galego_sabe.indd 47

18/12/19 10:44

A C T U A L I DA D E

Peter van’t Veld

O veterinario, tamén socio dunha granxa en Wisconsin na que moxen 3.500 vacas Jersey –Central Sands Dairy–, empezou por citar os principais problemas desta fase: vacas que chegan ao parto con demasiada condición corporal ou con moi pouca, que pasan demasiado tempo no lote de secas, que consomen racións con demasiada enerxía ou con escasa materia seca, que teñen falta de benestar… En moitos casos, estas circunstancias ocasionan enfermidades (hipocalcemias, desprazamentos de abomaso, vacas que arrincan mal a lactación...) e, como consecuencia, provocan o sacrificio do animal nos primeiros sesenta días da lactación. Para evitar estes fracasos, o primeiro que se lle debe dar á vaca seca é comodidade, é dicir, espazo suficiente para descansar, para facer exercicio, para comer e para beber. O outro punto clave desta etapa é a alimentación. O especialista sostén que as vacas secas teñen que comer máis e aposta por unha ración única, alta en fibra e baixa en enerxía: “Estas dietas deben conter como máximo 4 kg de materia seca de silo de millo, de 2 a 4 kg de palla cortada en seco de alta calidade e que só 1 kg de gran proceda do silo de millo”. Outra práctica que recomenda é facer picados curtos das forraxes para evitar que as vacas escollan o que comen. Na súa segunda intervención, Jones desenvolveu unha serie de aspectos prácticos de manexo vinculados co benestar, os cales considera esenciais, xunto coa alimentación e o manexo do período seco, para conseguir a excelencia produtiva. O profesional americano comentou os erros máis habituais cos que se atopa no seu día a día (estrés por calor, falta de descanso e acceso insuficiente a comida e bebida) e como

pórlles solución. “As vacas só teñen tres cousas que facer nesta vida: estar de pé para ser muxidas, estar de pé para comer e beber e, o resto do tempo, estar deitadas e rumiando. Calquera outra cousa que fagan significará unha perda de diñeiro”, enfatizou. Neste sentido, unha das mensaxes que quixo transmitirlle ao público foi a seguinte: “Unha vaca non debería pasar máis de catro horas ao día sen acceso a comida, bebida e cama”. “Nunca podemos ver formigón en vez de forraxe no comedeiro antes do mediodía. É necesario que teñan, como mínimo, o 60 % da inxestión de materia seca cando saen do muxido da mañá”, engadiu.

LEITE DE VACA OU LACTOSUBSTITUÍNTES? Completou o elenco de expertos estranxeiros o veterinario holandés Peter van’t Veld, que ofreceu unha charla sobre calidade e manexo de lactosubstituíntes. Veld considera estes produtos a opción ideal para a cría de xatas na fase inicial de lactancia, xa que garanten un nivel constante e adecuado de vitaminas, minerais e oligoelementos. “Os leites en po están libres de enfermidades transmisibles, non conteñen residuos de células somáticas, teñen unha composición equilibrada de graxa e proteína e pódense mesturar e aplicar á correcta temperatura de consumo, facilitando o traballo na granxa”, dixo. Porén, o control de calidade dos lactosubstituíntes é fundamental. A súa calidade non pode xulgarse unicamente comparando as especificacións de nutrientes nas etiquetas, senón que vén determinada polas características físicas das materias primas, en especial a solubilidade,

e polas características nutricionais, como a dixestibilidade. “Un nivel de proteína alto non sempre significa un rendemento máis alto, xa que esa proteína ten que ser dixerible polo animal”, exemplificou. En calquera caso, os resultados obtidos van depender dunha preparación e aplicación adecuadas e duns procedementos de xestión de recría de xatas lactantes ben establecidos. A calidade da auga é de vital importancia, pois tras a súa preparación supón un 85 % do lactosubstituínte, de aí que a mestura se deba facer con auga limpa, fresca e a unha temperatura de 40-45 °C para conseguir un resultado homoxéneo. Deberá prepararse nunhas condicións hixiénicas e cunha concentración entre 125 e 150 g/litro de leite preparado. En canto á súa aplicación, insistiu en que “o volume por cada toma non debe superar o 5 % do peso corporal da xata durante os primeiros 7-10 de vida para evitar que o leite se desborde desde o abomaso e entre no rume”, o que pode ocasionar atrasos no crecemento. Neste sentido, para maximizar o potencial de crecemento recomenda aumentar a frecuencia de tomas ata as 3 por día ou aumentar a concentración do lactosubstituínte ata 150 g/l mentres se limita o volume por toma nese período inicial. A temperatura de consumo debe estar entre os 41 e os 42 °C e aconsella usar cubos ou botellas con mamadeira, cuxa succión estimulará o reflexo esofáxico e axudará a evitar que o leite entre no rume.

48 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_actualidade_seragro_galego_sabe.indd 48

17/12/19 18:54

Anticipa tu cosecha de uva

Toda nuestra experiencia, es tuya

En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a que viticultores y explotaciones agrícolas continúen cosechando éxitos. Nuestros especialistas te ayudarán a gestionar, de forma fácil y rápida, tu anticipo de uva. Infórmate en tu oficina más cercana o en bancosantander.es

Oferta válida del 15 de julio de 2019 al 31 de marzo de 2020 inclusive. Financiación sujeta a previa aprobación por el banco. Es necesario presentar el certificado de entrega emitido por la cooperativa o bodega. Consulta condiciones en tu oficina o en bancosantander.es

vp014_publi_santander.indd 49

14/12/19 11:21

A C T U A L I DA D E

CANDO UNHA VACA DEBE DEIXAR A EXPLOTACIÓN? Na xornada inaugural tamén se tratou o tema do descarte e a eliminación de vacas da man do asesor veterinario e profesor da Universidade de Lleida Ramón Armengol. Un plan de descarte define que vacas van ser eliminadas e en que momento van abandonar a explotación de acordo coas preferencias establecidas, a fin de maximizar a eficiencia produtiva e reducir as baixas involuntarias. “Determinar o destino das vacas eliminadas e a causa da súa eliminación é crucial para poder definir unha estratexia e poder analizala. Esta análise debe ter como prioridade detectar erros e puntos de mellora no proceso produtivo”, declarou. “A comparación de datos de eliminación en distintos períodos e épocas do ano ou entre varias explotacións axudará a marcar canta marxe hai para a voluntariedade da eliminación, a valorar se as medidas de mellora para evitar baixas non desexadas deron o seu froito e a establecer novas prioridades de descarte”, engadiu.

O PROGRAMA DO VENRES O segundo día deu comezo cunha conferencia a cargo do veterinario David García sobre control de insectos, roedores e aves a fin de evitar a propagación de enfermidades nas granxas e minimizar os riscos de introdución doutras novas. O experto catalán recalcou que os controis de pragas deben ser individualizados e estar integrados no plan de bioseguridade de cada explotación, pretender obxectivos alcanzables e comprender accións que estean protocolizadas e rexistradas para poder avalialas posteriormente. García repasou os efectos negativos de determinadas pragas e como facerlles fronte, manifestou que aínda queda “moito por facer” neste campo e insistiu en que conseguir ter as pragas baixo control é “clave para reducir o uso de antibióticos e mellorar a saúde pública”. Seguiuno no escenario a veterinaria do Servizo de Calidade do Leite de Seragro Almudena Tato, que profundou sobre a terapia selectiva de secado. Nun contexto de gran preocupación global polo incremento das bacterias multirresistentes aos antibióti-

Ramón Armengol

David García

Almudena Tato

Rebeca Cembranos

RAMÓN ARMENGOL: “DETERMINAR O DESTINO DAS VACAS ELIMINADAS E A CAUSA DA SÚA ELIMINACIÓN É CRUCIAL PARA DEFINIR UNHA ESTRATEXIA E PODER ANALIZALA” cos, organismos internacionais como a OMS, a FAO ou a Organización Mundial de Sanidade Animal apostan por buscar un equilibrio máis racional entre o uso destes medicamentos e a súa necesidade real, é dicir, a cura de enfermidades fronte á prevención, que debe ser abordada desde outras estratexias de manexo, tales como a terapia selectiva de secado no ámbito do vacún leiteiro. A diferenza do que ocorre noutros países, polo de agora o uso desta terapia non é obrigatorio en España, pero o Plan Nacional fronte á Resistencia aos Antibióticos recomenda a súa implementación. A terapia selectiva débese aplicar en explotacións seleccionadas con base na correcta saúde de ubre do rabaño, pois nelas a maioría dos animais non obterá beneficio ningún de recibir a terapia antibiótica. Os criterios a ter en conta para a aplicación da terapia selectiva son: reconto celular inferior a 200.000 nos últimos tres meses, ausencia nos illamentos de axentes contaxiosos na lactación, ausencia de mamite clínica nos últimos tres meses e resultado negativo ao test de California no momento do secado. “Isto

resultará na redución de antibióticos sen variación significativa na saúde de ubre”, concluíu. Despois dunha pausa para o café, a enxeñeira técnica agrícola Rebeca Cembranos deu a coñecer a súa experiencia como asesora en nutrición de granxas na Saxonia, onde se atopa o 5 % do total de vacas censadas en Alemaña. A media de animais das ganderías desta rexión é de 280, cunha tendencia á alza. “Estas grandes estruturas están obrigadas a investir nun sistema de produción cunha alta rendibilidade, con diminución dos custos fixos e de persoal”, aseverou. Neste contexto, alcanzar unha produción vitalicia de 40.000 kg de leite ten unha “xustificación económica e social”, polo que lograr “producións efectivas de máis de 15 kg vaca/día é necesario para alcanzar a zona de ganancia”. Acerca do custo da alimentación, citou unhas cifras de 12-18 céntimos por kg de leite producido. “A mellora da calidade e o aumento da cantidade de silo de millo e de herba son determinantes para a redución dos custos de alimentación e o alcance de altas vidas vitalicias”, salientou.

50 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_actualidade_seragro_galego_sabe.indd 50

16/12/19 12:56

Carretera de Santiago, km 5 27210 Lugo TelĂŠfono: 982 221 966 E-mail: correo@millarestorron.com www.millarestorron.com

vp014_millares.indd 51

14/12/19 11:23

A C T U A L I DA D E

G. MARTÍNEZ, DE CASA GRANDE DE XANCEDA: “A FORZA DA NOSA MARCA ESTÁ BASEADA NOS NOSOS VALORES E NUNHA SÓLIDA RESPONSABILIDADE SOCIAL EMPRESARIAL”

Cembranos deulle paso ao veterinario xerente de Casa Grande de Xanceda, Guillermo Martínez, á que definiu como “unha empresa familiar dedicada á produción, transformación e comercialización de derivados lácteos de alta calidade”. Desde a súa fundación en 1968, esta gandería apostou polo pastoreo como base do seu sistema produtivo e o seu leite está certificado polo Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia desde 2004. Cabe destacar tamén que Casa Grande de Xanceda é na actualidade a primeira marca de iogur ecolóxico de España. Martínez afondou en varias cuestións do día a día e en como a alternativa ecolóxica inflúe na xestión dos recursos. “O pastoreo define os nosos produtos e sobre el queremos seguir traballando para rendibilizar a produción coa obtención dun leite co mellor perfil en ácidos graxos omega e aminoácidos, que satisfaga as necesidades na transformación e, sobre todo, as do consumidor”, afirmou. Guillermo tamén subliñou o impacto da gandería sobre o medio ambiente, apostando por unha produción sostible e responsable: “A forza da nosa marca está baseada nos nosos valores e nunha sólida responsabilidade social empresarial, que intentamos transmitir sempre que temos a oportunidade”.

AS CAMAS, DERRADEIRO BLOQUE TEMÁTICO A tarde da segunda sesión estivo dedicada a un tema moi concreto: as camas. Abriu a quenda de intervencións o técnico de xestión de Seragro Gonzalo Gómez, que expuxo as alternativas para o descanso das vacas en Galicia a partir dun estudo elaborado con datos recollidos nun total de 900 explotacións que lles confían as súas necesidades técnicas a Seragro.

Guillermo Martínez

Deste estudo conclúese que máis do 90 % optan polo cubículo fronte á cama libre e, no que respecta ao material de encamado, o 70 % empregan area, mestura de serraduras-carbonato ou gomas. En canto a darlle resposta a que material de encamado é mellor, asegurou que non existe unha resposta única, xa que depende de moitos parámetros e da importancia que cada gandeiro lle dea a cada un. En todo caso, o que si deixou claro é que “unha boa cama é aquela na que hai espazo suficiente, está ben dimensionada, seca e limpa, conta con material suficiente, é fácil de manexar e é barata”. En definitiva, que “case calquera material pode ser bo para a cama” e que “é unha cuestión única e exclusiva do gandeiro decidir que tipo de cama se lle axusta mellor ás súas circunstancias”, concluíu. Substituíuno no estrado o seu compañeiro do Servizo de Podoloxía José María García, que puxo en relación o tipo de cama e a saúde podal a partir dunha análise feita con datos recompilados por podólogos de Seragro en 131 explotacións galegas. Dentro das incidencias rexistradas sinálanse varias patoloxías, algunhas das cales, como a úlcera ou a enfermidade de liña branca, están moi relacionadas co tipo de cama e o manexo do descanso dos animais. “Cada tipo de cama presenta algún punto negativo que, con bo manexo, seremos capaces de superar, sen diminuír a saúde podal nin a produción dos animais”, pronunciou.

A continuación, o enxeñeiro agrónomo Adolfo López abordou as consecuencias que a area empregada nos cubículos pode ocasionar a longo prazo na fertilidade física das terras de cultivo. “Se a area se reparte regularmente na máxima superficie posible, disponse de bastantes anos antes de acumular unha dose significativa de, polo menos, 500 t/ha, que xa podería ter consecuencias sensibles (máis sensibilidade á seca, menor capacidade de reter nutrientes etc.)”, dixo. Así mesmo, a mesma dose por hectárea terá menor impacto se se mestura en maior profundidade do solo, é dicir, facendo de cando en vez un labor profundo. Porén, “este labor non sempre é axeitado e hai que valoralo con coidado, coñecendo o solo que hai debaixo do que se labra habitualmente”, completou. A seguinte charla correu a cargo do veterinario especialista en calidade do leite Oriol Franquesa, que falou do manexo de camas con esterco reciclado, unha opción que achega “importantes vantaxes técnicas e económicas”, sempre que o devandito manexo se faga con rigorosidade, a fin de evitar efectos negativos na saúde de ubre dos animais. O relator referiuse, en primeiro lugar, a alternativas como a cama fría ou o green bedding, onde o proceso de compostaxe do esterco se realiza in situ. A outra opción é compostar o produto antes de empregalo como material de encamado,

52 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_actualidade_seragro_galego_sabe.indd 52

16/12/19 12:56

anuncio ucoga cocodrilo.pdf

17/6/19

18:43

CMY

vp014_publicidade_ucoga.indd 53

14/12/19 11:24

A C T U A L I DA D E

Gonzalo Gómez

José María García

Oriol Franquesa

Adolfo López

Pedro Aldapa

BEATRIZ VELEIRO: “O LEITE É UN ALIMENTO RICO EN NUTRIENTES, VITAMINAS E PROTEÍNAS DE ALTO VALOR BIOLÓXICO, FUNDAMENTAIS NO DESENVOLVEMENTO DO SER HUMANO, E NON SUPÓN RISCO PARA A SAÚDE”

ben de maneira natural ou ben a través de sistemas mecánicos, como os inxectores de aire ou os tambores de desecado e compostado. En todos os casos, controlar a temperatura e a humidade resulta fundamental. Franquesa concluíu que non hai un sistema “único e perfecto” e que cada granxa ten que atopar o que mellor se axusta ás súas necesidades. Pechou este bloque o gandeiro navarro Pedro Ezcurra, socio da gandería Aldapa SCL, na que, desde 2017, empregan a fracción sólida do xurro como material de encamado dos cubículos despois de hixienizala nunha biocélula vertical. Ezcurra compartiu cos presentes os medos iniciais, que deron paso a uns excelentes resultados de confort e de saúde de ubre do rabaño.

ALERXIAS VENCELLADAS AO LEITE

A alergóloga do CHUAC Beatriz Veleiro completou o amplo cadro de expertos das Xornadas cun discurso sobre as alerxias relacionadas coa produción de leite, desde as que se poden

dar na granxa ata as que teñen que ver coa súa inxestión. Non obstante, aproveitou a ocasión para desmentir algunhas falsas argumentacións que circulan entre a poboación arredor do consumo de leite. A facultativa quixo deixar claras dúas mensaxes finais; por unha banda, asegurou que “nacer, crecer e vivir nunha granxa de vacas é unha oportunidade para que o sistema inmunolóxico evolucione cara a tolerancia con menor risco de enfermidades alérxicas e asma”. Por outra, insistiu en que “o leite é un alimento rico en nutrientes, vitaminas e proteínas de alto valor biolóxico, fundamentais no desenvolvemento do ser humano, e non supón risco para a saúde, salvo en alérxicos”. Un ano máis, o encontro quedou clausurado co xa habitual brinde do leite en defensa dos produtores e da sostibilidade do sector. As XVIII Xornadas Técnicas de Vacún de Leite terán lugar os días 12 e 13 de novembro de 2020.

Beatriz Veleiro

54 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_actualidade_seragro_galego_sabe.indd 54

17/12/19 13:01

Una forma más saludable de abordar el secado Reducir la producción de leche en el secado es beneficioso para mejorar la salud de la ubre porque disminuye la presión intramamaria, reduciendo el dolor, el disconfort y el riesgo a nuevas infecciones intramamarias. Administra 2 bolos de Bovikalc® Dry, 8-12 horas antes del último ordeño o en el último ordeño para ayudar a disminuir la producción de leche.

Dos bolos de Bovikalc® Dry a las 8-12 horas antes del último ordeño • Ayudan a reducir la producción de leche1 • Ayudan a reducir la hinchazón de la ubre1 • Aumentan el bienestar de las vacas de leche1 • Mejoran la salud de la ubre para prepararse para la siguiente lactación Sin receta veterinaria. Sin periodo de retirada en leche y carne. 1

Effects of oral administration of acidogenic boluses at dry-off on performance and behavior of dairy cattle. G. Maynou, G. Elcoso, J. Bubeck, and A. Bach. J. Dairy Sci. 101:1–12. (2018)

vp014_publicidade_boehringer.indd 55 Bovikalc Dry - A4_02.indd 1

14/12/19 11:25 05/02/2019 12:49:52

A C T U A L I DA D E

En Vaca.tv

A saúde do ubre protagonizou as Xornadas Técnicas de Servet Talavera A localidade de Talavera de la Reina (Toledo) acolleu os días 21 e 22 de novembro a novena edición das Xornadas Técnicas de Vacún de Leite, que reuniron a técnicos e veterinarios do sector.

ras a inauguración de Luis Miguel Jiménez, director de Servet Talavera, empresa organizadora do evento, comezou a rolda de intervencións do primeiro día Olav Osteras, consultor de Tine SA (Noruega), que disertou sobre o control de enfermidades nos países nórdicos. O experto destacou a gran mellora conseguida nesta parte de Europa en canto a saúde do ubre e a calidade do leite e sinalou dous parámetros como os máis utilizados para controlar as patoloxías do gando vacún: a bacterioloxía e o reconto celular. “Un reconto celular normal rolda

56 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

en vacas sas as 20.000 células, con todo seguimos falando dunha media de 70.000 células como un resultado excelente e o máis habitual é que este ascenso no reconto proveña de vacas con mastite clínica”, indicou. Para minimizar ou erradicar a mamite Olav Osteras considerou claves a formación, a terapia de secado selectivo e a consecuente redución no uso de antibióticos. “Nos países nórdicos non utilizamos secados en saba, estamos mellorando na prevención e no manexo e non se poden utilizar antibióticos sen facer probas previas, só se aplican en animais que o necesitan”, rematou. Na quenda de preguntas foi consultado sobre as terapias alternativas que se comercializan como substitutivos dos antibióticos e dixo que non cría neles: “O feito de que se produzan curacións baséase na taxa de curación espontánea que teñen moitas vacas”.

A C T U A L I DA D E

SANDRA GODDEN: “EXISTE SEMPRE UNHA RELACIÓN ENTRE AS BACTERIAS DA CAMA E A SAÚDE DO UBRE”

Sandra Godden, Raúl Almeida, Luis Miguel Jiménez e Olav Osteras

MANEXO DE CAMAS E MASTITE A continuación tivo lugar unha charla sobre o manexo das camas para mellorar a saúde do ubre dos rabaños, impartida por Sandra Godden, da Universidade de Minnesota (EE. UU.). Ao comezo do seu relatorio Godden afirmou que “existe sempre unha relación entre as bacterias da cama e a saúde do ubre. Para facer control da hixiene das camas é necesaria a súa monitorización a partir de diferentes mostras con cultivo”. Dentro dos obxectivos destas inspeccións subliñou tres puntos: “Descubrir a relación entre o reconto bacteriano na cama e na saúde do ubre, establecer obxectivos sobre ese reconto e definir prácticas de manexo para lograr reducir o número de bacterias”. Compartiu cos asistentes exemplos de estudos realizados con mostras no verán e no inverno, demostrou a veracidade da súa primeira afirmación sobre a relación entre o nivel de bacterias en camas e o risco de mamites e confirmou a importancia de elixir materiais adecuados para cada rabaño e o seu posterior manexo. Concluíu destacando que “o material inorgánico é xeralmente mellor que os sólidos de esterco para as camas, aínda que hai variación entre explotacións, e é necesario refrescalas e limpalas dúas veces por día para diminuír a humidade. O momento do muxido é o máis adecuado para realizar isto”. A mañá da primeira xornada finalizou coa intervención de Raúl Almeida, da Universidade de Tennessee (EE. UU.), que se centrou no papel da vacinación para previr a mastite. “As vacinas deben ser parte dun programa profiláctico no que tamén se inclúa o manexo, unha boa nutrición e unha correcta hixiene”, insistiu. Ademais tentou resolver a pregunta de cando é mellor vacinar contestando que antes do período seco ou un mes despois do parto, e

considerou como alternativa as autovacinas como suplementos de selenio e zinc na alimentación. Na tarde deste primeiro día continuouse falando de mastite e de secado selectivo e, ademais, abordouse a automatización das granxas no futuro. Volveu saír ao estrado a investigadora Sandra Godden para explicar as vantaxes do uso de sistemas rápidos de cultivo como ferramenta para detectar as infeccións nos diferentes cuarteiróns e realizar unha boa clasificación dos patóxenos causantes. “Con iso temos a oportunidade de mellorar o uso de antibióticos e aplicar un correcto tratamento de secado selectivo. Así podemos chegar a reducir o uso de antibióticos nun 55 % sen efectos negativos sobre a saúde nin sobre a produtividade”, recalcou. A estas ideas engadiu que o veterinario debe ser sempre o responsable de xestionar, implantar e revisar o tratamento selectivo da terapia de secado. Sobre mamite seguiu falando Raúl Almeida, pero nesta ocasión centrouse na causada por Streptococcus uberis. Comezou a súa conferencia describindo os patóxenos causantes de mastite, por unha banda, contaxiosos –máis causantes de mamites subclínicas con altos recontos de células somáticas e procedentes na gran maioría dos casos de infeccións vaca a vaca durante o muxido– e, pola outra, os ambientais –máis oportunistas, inducen mellor a resposta inmune e son rapidamente eliminados–. Resaltou que son extremadamente claves na prevención desta enfermidade a hixiene e o manexo: “Debemos reducir sempre que poidamos os posibles niveis de contaminación mantendo a punta do teto libre de patóxenos, desenvolvendo un axeitado manexo ao secado, aplicando tratamentos antibióticos de amplo espectro e tentado detectar e tratar canto antes”.

Johan Knol

Raúl Almeida

FUTURO AUTOMATIZADO A primeira xornada do encontro finalizou coa exposición de Johan Knol, responsable da robotización en grandes proxectos de GEA Farm Technologies a nivel internacional, sobre como garantir o futuro das explotacións coa automatización. Como gran coñecedor dos sistemas de muxido robotizados, tanto robots individuais como salas, sinalou que “os gandeiros se decantan cada vez máis por estes sistemas automáticos porque buscan aforrar en man de obra e máis flexibilidade nos seus horarios de traballo”. Ademais, engadiu que todos estes sistemas garanten rutinas de muxido estables e sen erros, con mellores resultados que no pasado.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 57

A C T U A L I DA D E

OLAV OSTERAS: “A CORRECTA CALIDADE DO LEITE É CRUCIAL PARA OBTER PRODUTOS DE CALIDADE E ORGANOLEPTICAMENTE BOS PARA OS CONSUMIDORES”

Domenec Esteva

Olav Osteras

José María Romero

A mañá do venres deu comezo coa segunda intervención do consultor Olav Osteras. Un dos desafíos aos que se enfronta o sector é garantir a produción leiteira sustentable e para iso, segundo este experto, “a prevención e o tratamento da mastite son esenciais, pois é a enfermidade máis importante neste tipo de produción”. Considerou varios obxectivos como “reducir a emisión de gases por kg de leite en todos os países occidentais e seguir implantando a terapia de secado selectivo para lograr un menor uso de antibióticos”. Afirmou que “se mellorou moito durante estas últimas décadas en canto a saúde do ubre, pero debemos seguir mellorando cunha adecuada prevención e un bo benestar animal. Deberíase aplicar un plan para cada país e para cada rabaño”.

Ademais destas conclusións sobre a xestión gandeira, Osteras alertou sobre a repercusión da saúde do ubre na saúde humana: “Pode haber patóxenos zoonóticos resistentes a antibióticos e adaptados ao ambiente e está claro que a correcta calidade do leite é crucial para obter produtos de calidade e organolepticamente bos para os consumidores”. Con esta charla deuse por pechado un gran bloque dedicado, sobre todo, ao control e a prevención da mastite e o resto do encontro centrouse na calidade do ensilado, na recría e na pegada de carbono nas explotacións.

ENSILADO, MÁIS ALÁ DA SÚA CONSERVACIÓN O director xeral de Lallemand España e Portugal, Domenec Esteva, comezou remarcando o labor realizado polo Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), de Galicia, e polo Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida), de Asturias, para a mellora dos ensilados en España e compartiu co público o cambio en canto a rendibilidade que nos pode achegar un ensilado excelente en detrimento dun habitual. “A diferenza de investimento entre un e outro é insignificante, en cambio a seguridade alimentaria e a súa eficiencia son altamente rendibles”, asentiu. Ao longo da súa explicación enumerou varios puntos clave para conseguir un bo silo. Remarcou que o ideal sería poder facer o silo ao baleiro, pero como non é posible “temos que tentar mellorar a súa acidificación, tapalo canto antes, compactalo tendo en conta que a porosidade debe estar por debaixo do 40 % e combinar a baixa porosidade cunha alta densidade”. É tan importante a correcta creación do silo como a súa conveniente conservación. Neste sentido recomendou “evitar a entrada de bacterias e ter máximo coidado cando se abre o silo, pois ao estar en contacto co aire aumenta o pH e o risco de aparición de fungos e microtoxinas. Desta maneira, ademais dos riscos sanitarios, pomos en perigo o seu valor nutritivo”.

CLAVES EN RECRÍA Cara ao final da mañá do venres volveu participar como relatora nestas xornadas Sandra Godden, que nesta ocasión se centrou en varios aspectos importantes do manexo das xatas acabadas de nacer. Antes de nada, subliñou que é necesario entender o momento do parto como crucial e que se debe “garantir unha cama limpa, seca, cómoda e ben ventilada, separada de vacas enfermas e con suficiente capacidade para o animal e para posibles manobras de axuda en caso necesario”. Tras o nacemento da xata, destacou varios puntos críticos de control: o manexo do calostro, a nutrición posdesteta e o aloxamento. En canto ao calostro fixo fincapé nos beneficios e anticorpos que achega á cría e enumerou varios consellos: “A primeira toma débese realizar entre as primeiras dúas e doce horas tras o parto, o calostro que tome un animal debe ser sempre da mesma vaca, a temperatura debe aproximarse aos 60 graos e, se o pasteurizamos, conseguiremos reducir as diarreas”. Despois dun correcto encalostrado dos animais, Godden fixou como data máis recomendable para a desteta as oito semanas e resaltou que “deben ter acceso libre a auga e a gran a partir do terceiro día de vida. Comer gran axuda ao desenvolvemento do rume”. Ademais da alimentación, outra cuestión a ter en conta segundo esta investigadora da Universidade de Minnesota é o aloxamento. “En grupos vense máis enfermidades, as xatas compiten máis pola comida e é máis difícil identificar as enfermas. Defendo máis a distribución individual e, por suposto, a súa perfecta hixienización”, rematou. Por último, o consultor de Atlantic FarmSolutions, José María Moreno, falou da pegada de carbono nas explotacións. Recoñeceu que “a día de hoxe os animais, en concreto as vacas, están a ser sinaladas como verdadeiras responsables do cambio climático, aínda que en realidade o sexan a industria e o transporte. A agricultura e a gandería causan un 10 % das emisións de gases efecto invernadoiro”. Ante un tema de máxima actualidade finalizou ofrecendo diferentes datos do que representa a gandería española en referencia a este asunto.

58 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_actualidade_talavera_galego_SABE_OK.indd 58

17/12/19 13:21

gea.com

Entrevista a Johan Knol, de GEA Farm Technologies

“Buscan aforrar man de obra e flexibilidade nos horarios”

s Xornadas Técnicas de Vacún de Leite de Talavera de la Reina, celebradas a mediados do mes de novembro, acolleron un relatorio de Johan Knol, responsable da robotización en grandes proxectos de GEA Farm Technologies a nivel internacional, sobre como garantir o futuro das explotacións leiteiras coa automatización. Falamos con el para coñecer a súa opinión e as solucións robotizadas que ofrece a súa marca. Por que os gandeiros se decantan por robots? Os propietarios das ganderías queren robots porque buscan aforrar man de obra. Moitos deles teñen dificultade para atopar traballadores que lles axuden a muxir as vacas. Ademais, nas granxas familiares, os gandeiros buscan maior flexibilidade de horarios, é dicir, non ter que muxir nun horario fixo. Que está a pasar na actualidade nas grandes explotacións? O que comprobamos nas granxas grandes ou megagrandes é que crecen e crecen, xa que a demanda de leite está en aumento, e que o seu maior problema é que a oferta de xente que traballa muxindo vacas está a decrecer. Por exemplo, era habitual ver moitos mexicanos nas grandes granxas de EE. UU. e agora non están tan dispoñibles como no pasado; en Xapón, onde traballan moitos filipinos, tamén é difícil atopalos. A día de hoxe, eles quedan nos seus países porque teñen mellores condicións de traballo que antes. Que solucións ten GEA para granxas de 500 vacas e para explotacións de 5.000 animais? GEA axústase a todo tipo de granxas, temos solucións robotizadas en granxas de 50 vacas e en granxas de 500 e ambas

vp014_publirreportaxe_entrevistaGEA_galego.indd 59

En vídEo

son moi eficientes. Estamos a cubrir granxas de 200, 250 e 500 vacas coa instalación de robots que moxen en grupos ou lotes de muxido usando o sistema coma se fosen salas de muxido, pero cos parámetros dos robots. Para ganderías que superan as 500 vacas cremos no sistema da sala rotativa robotizada DairyProQ, cos robots encima da plataforma. Neste sentido, tanto un só robot como a rotativa robotizada DairyProQ con 80 prazas teñen o mesmo equipamento respecto ao muxido. Cal é o procedemento dentro da tetoeira? A principal vantaxe da nosa tetoeira é que realiza todo o proceso de muxido nunha soa colocación. Desde que se coloca, lava o teto, fai o predipping, estimúlao, móxeo e sélao, todo dentro da tetoeira. A tetoeira retírase canto está todo feito e este proceso fai que o muxido sexa perfecto. Cales son as vantaxes deste sistema? Necesitamos menos tempo e, o máis importante, garantimos sempre o mesmo proceso, sen erros. Conseguimos a mesma rutina de muxido diariamente e obtemos un leite de excelente calidade con mellores resultados, moito mellores que no pasado. Que sucede co leite “malo”? GEA ten un moi bo equipamento para isto. Se detecta calquera alteración na vaca, o sistema facilitaranos separar o leite por teto e dirixir este leite “malo” cara a unha liña concreta ou cara a un cubo, como o gandeiro prefira. Este sistema asegura que o leite “malo” non chega ao tanque? En cada módulo da DairyProQ e nos DairyRobot R9500 hai unhas válvulas incluídas, especiais e patentadas que se activan automaticamente cando detectan este leite “malo”. Por defecto envíano cara á liña correspondente.

18/12/19 18:21

En VídEo

Juan Rodríguez Tumbeiro e os seus pais, María Dolores e José Luis, os tres socios de Casa Xan

Casa Xan SC, dous anos de muxido robotizado con GEA

Que sistema de muxido tiñan antes de instalar o robot? Traballabamos nunha sala de muxido en espiña de peixe con medidores volumétricos e sete puntos de cada lado. Por que decidiron pasarse ao robot? Máis que nada pola comodidade e por ter máis tempo para dedicarlle ao resto das tarefas que implica a xestión da explotación. Cando o instalaron? O pasado 27 de novembro fixo dous anos que empezamos a muxir no robot. Como planificaron o proceso de cambio? Xa antes de ter o robot, fomos decantándonos por touros que transmitisen boa posición de ubres, dos tetos e velocidade de muxido alta, pois moita da capacidade dos robots depende deses parámetros. Dous meses antes de comezar a traballar con el, no mes de setembro, empezamos o adestramento das vacas co penso. Pasaron todo ese tempo entrando no robot só a comer penso e despois fomos meténdoas para o muxido pouco a pouco. Os primeiros dous días muximos con ambos os sistemas, unha metade na sala e a outra metade no robot, para que non se nos fixese moito traballo, pois aínda que arrancamos co robot con bastantes vacas, non queriamos que viñesen todas xuntas porque sería moito estrés. O proceso foi bastante ben, de feito só nos quedamos no establo dúas noites. O esencial é alongar o adestramento co penso o máximo tempo posible. As vacas son animais moi rutineiros, entón

Explotación: Casa Xan SC Localización: Chantada (Lugo) Vacas en total: 120 Vacas en muxidura: 60 Media de número de muxidos: 3 Media de produción: 38,5 litros/vaca/día Graxa: 4,00 % Proteína: 3,30 % RCS: 100.000 cél./ml

canto máis tempo lle dediquemos ao adestramento, máis fácil será o paso da sala ao muxido robotizado. Pouco a pouco fóronse adaptando. Que diferenzas notaron co cambio? Aumentamos moito en produción, pois na sala tiñamos unha media de 33 litros por vaca e día e agora logramos chegar aos 38. En canto ao reconto de células somáticas tamén melloramos moito, antes aproximabámonos de media sempre ás 150.000 cél./ml e agora podemos falar dunha media de

gea.com

100.000 cél./ml, mesmo neste último mes e medio estamos por debaixo das 100.000, dá gusto. Isto foinos posible grazas a que co robot temos a opción de separar o leite por cuartos e, por exemplo, algunha vaca que temos crónica xa a temos seleccionada para que o leite do cuarto pertinente se aparte. Ademais, elas están moitísimo máis tranquilas. Antes escapaban e agora podes andar ao lado delas que son completamente diferentes. Que beneficios lles achegou no día a día da granxa? De traballar na sala a contar con este sistema, todo é completamente diferente. Nótase moito na comodidade. Meu pai padecía moito dos brazos do labor que facía na sala e iso pasoulle completamente. Ademais, contamos con moito máis tempo libre. Podes marchar a unha festa e vir cando poidas. Os principios son complicados, pero o esforzo que fas ao inicio compénsache moito co tempo. Non o cambiamos por nada, logras un confort absoluto. Ofréceche moitos datos que antes non tiñas e anticipase moito antes aos problemas. Cada día cando chego á granxa miro a saúde de ubre, se teñen mamites, as vacas que poidan estar atrasadas, os celos e a súa alimentación. Adoitamos ter tan só dous ou tres animais atrasados, pero son sempre os mesmos, vacas que nunca entraron, que por moito que lles fagas, hai que estar a diario insistindo. Por outro lado, as xovencas necesitan que ao principio as acostumemos a pasar polo robot, pero cuns 15 ou 20 días van coma tiros, perfectas. Teñen algún equipo máis GEA? Xa antes de instalar o robot, contabamos co tanque GEA TCool de 6.000 litros. Está preparado cun motor eficiente para que aforre enerxía e comandado co robot para que, segundo lle vaia entrando o leite, manteña o consumo enerxético e non haxa picos elevados. Co robot, tamén incorporamos á granxa os colares CowScout e o arrimador FROne, que arrima a comida cada dúas horas desde as 14:00 h da tarde ata as 8:00 h da mañá. Ademais, para a preselección apostamos polo sistema de cancelas, non polo de preselección automática. Así temos dúas portas que subimos e baixamos e que nos facilitan encerrar nun espazo as vacas con atrasos para que teñan que saír polo robot si ou si. Non lles enredamos moito o tráfico e para elas é moito máis fácil. En canto á postselección temos a opción de sistema automático ou manual. Poden ter a opción de ir cara ao rabaño, de vir de fronte, se están en celo, ou de continuar por un corredor para un espazo de cama quente. de cara ao futuro, pensan en crecer? A primeira fase deste establo ten 30 anos, fíxose unha ampliación en 2006 e despois o engadido para o robot. É certo que o robot de muxido se pode adaptar a unha granxa antiga perfectamente. Esta nave está bastante xusta para crecer, entón haberá que ir tirando así.

“O ESFORZO QUE FAS AO INICIO COMPÉNSACHE MOITO CO TEMPO”

Juan utiliza cada día o programa FarmView para o control e a xestión do rabaño

Tanque TCool de 6.000 litros

Arrimador de comida FRone

NA GRANXA

GANDERÍA XUÍZ SC. BÓVEDA (LUGO)

NOVAS INSTALACIÓNS

En Vaca.tv

Pablo leva tres anos á fronte da Gandería Xuíz

Un futuro ilusionante a carón das vacas Historias como a de Pablo non son as máis habituais nun sector caracterizado polo peche continuo de explotacións por falta de traspaso xeracional, pero xustamente por iso deben ser contadas, porque son exemplo de que o vacún leiteiro segue a representar unha alternativa laboral prometedora para moitos mozos. Localización: A Portaxe, Remesar (Bóveda) Propietarios: Pablo Rodríguez Fernández e Vicente Rodríguez Vila N.º total de animais: 90 Vacas en muxidura: 47 Media de produción: 37,6 l vaca/día (151 DEL) Porcentaxe de graxa: 4,20 % Porcentaxe de proteína: 3,38 % RCS: 109.000 cél./ml IPP: 395 días Taxa de detección de celos: 67 % Taxa de fertilidade: 49,32 % Taxa de preñez: 33,04 % ICO: 2.736 Cualificación morfolóxica: 81 puntos Superficie agrícola: 35 ha Venda do leite: Leche Río Prezo do leite: 0,32 €/kg + calidades + IVE

ablo Rodríguez naceu en Quiroga hai 21 anos e alí viviu ata os 18. Con esa idade trasladouse á aldea dos seus avós, A Portaxe, para poñerse á fronte da Gandería Xuíz, unha sociedade civil da que tamén forma parte o seu pai.

Pese a non vivir no campo, os animais foron a súa paixón desde ben cativo. Porén, a súa aterraxe no sector foi, máis ben, de improviso. Os avós, xa maiores, tiñan unha pequena explotación mixta de carne e leite que estaba a nome dunha tía súa que, dun día para outro, se tivo que xubilar. Ante a posibilidade inminente de ter que botar o peche, Pablo decide tomar as rendas do negocio coa idea de modernizalo e facer del un proxecto de futuro. “Pedimos un plan de mellora, concedéronnolo e para aquí me vin. Fun comprando vacas de leite e eliminando as rubias e, pouquiño a pouco, fomos ampliando ata chegar a producir tres veces máis do que se producía daquela. Foi un cambio a mellor, porque en Quiroga pasaba moitas horas dentro do piso e a min sempre me gustou andar ao aire libre, así que aquí estou na miña salsa”, relata.

Tras unha primeira etapa no establo vello, o 16 de xullo de 2018 estreaban unha nave nova con capacidade para 60 vacas en produción. Na actualidade están muxindo 47, mais o seu obxectivo é enchela tan pronto como lles sexa posible. Ao mes seguinte de trasladar o rabaño ao seu novo fogar mercaron unha decena de vacas de primeiro parto en lactación. A partir de aí, o aumento foi paseniño. “Importamos moitos animais de Francia, pero tamén compramos en ganderías referentes aquí en Galicia”, conta. No mes de decembro chegaranlles outras tres femias procedentes do país galo; despois, a súa intención é ir aumentando con base na recría propia. Á hora de bosquexar o establo, Pablo quería unha construción cómoda e funcional, ben ventilada e con moita iluminación, na que primase o benestar. “Moitos metros cadrados por vaca, moitos centímetros lineais de bebedoiro, camas de area, uns bos cubículos... foi no que máis me fixei”, detalla. Estamos a falar dunha nave de estrutura metálica galvanizada, sen apenas peches laterais e teito de panel sándwich con apertura cenital para facilitar a expulsión dos gases. Os cubículos distribúense en dúas fileiras, unha de disposición dobre cabeza con cabeza e outra independente. En canto ao manexo, alisan e limpan as camas á mañá e á noite e énchenas cada 15 días. Para facilitar a liberdade de movemento dos animais, contan con tres espazosos corredores de 5, 4,80 e 4 metros de ancho. A mesma filosofía seguen coa superficie de comedeiro e bebedoiros. No caso destes últimos, optaron por metelos máis pequenos, pero en maior cantidade e ben distribuídos pola nave para evitar que as vacas se teñan que desprazar para beber.

62 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_naGranxa_Xuiz_galego_sabe.indd 62

16/12/19 12:42

NA GRANXA

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

A nave, de 1.260 m2, está deseñada para poder aumentar sen dificultades

O establo quedou pensado para podelo ampliar case tanto como se queira e cun custo de obra moito máis reducido có actual. No deseño tívose en conta, ademais, a posible instalación dun robot no sitio da sala, unha tecnoloxía que este mozo gandeiro non desbota nun futuro. Polo de agora moxen nunha sala de espiña de peixe de oito puntos con retirada automática e medidores electrónicos.

DATOS PRODUTIVOS E VENDA DO LEITE A media de produción do mes de outubro foi de 37,6 litros vaca/día, cunhas porcentaxes de graxa e proteína do 4,20 % e do 3,38 %, respectivamente. O reconto celular medio do último ano foi de 109.000 cél./ml. O leite véndenllo ao Grupo Leche Río desde o mes de marzo. Asinaron un contrato anual a un prezo de 0,32 €/kg + calidades + IVE.

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

SECAS E RECRÍA Cando visitamos a granxa, a finais de novembro, o lote de secas estaba na nave nova, porén esta situación é transitoria, xa que en decembro tiñan previsto iniciar unha reforma do establo vello e trasladar para alí estas femias nunhas condicións idóneas de benestar. Cando se produza este cambio, tamén teñen en mente implantar o secado selectivo. A recría téñena externalizada en Recría Castro, a onde envían as xatas con 15 días. Con todo, o coidado durante o parto e o inicio da vida dos animais é outra das marcas da casa. “Para min as primeiras horas son moi importantes, así que intento que a parideira e que todo en xeral sexa moi hixiénico. Préstolle especial atención ao encalostrado, procuro ter un calostro de calidade e achegarlles 3-4 litros nas primeiras 6 horas de vida. As crías permanecen coa nai ata pasadas 24 horas, despois a vaca pasa para o lote de posparto e o animal vai para a nave vella, onde temos compartimentos individuais con cama quente”, explica. As crías reciben o calostro da propia nai, a menos que non teña a calidade suficiente, en cuxo caso optan por mercalo. O leite tamén é materno.

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 63

vp014_naGranxa_Xuiz_galego_sabe.indd 63

16/12/19 12:42

NA GRANXA

Optaron por colocar bebedoiros máis pequenos, pero en maior cantidade, para facilitar o acceso dos animais

ALIMENTACIÓN Apostan por un sistema de alimentación intensiva con racións unifeed. Para as vacas en lactación elaboran unha mestura composta por 30 kg de silo de millo, 18 kg de silo de herba, 12 kg de penso e medio de palla. Para as secas optan por unha ración seca que consta de 5 kg de penso e 6 kg de herba, unha alternativa coa que Pablo coida que asumen menos riscos de aparición de enfermidades no periparto. O servizo de carro préstallelo a Cooperativa Lemos, da que son socios. A ración de leite fana a diario e a de secas, cada tres días.

SUPERFICIE AGRÍCOLA Ás 20 hectáreas que tiñan os avós en propiedade súmanse outras 15 que alugaron hai un ano para dedicalas en exclusiva ao cultivo de millo forraxeiro. Pese a estar situadas a uns dez quilómetros da explotación, merécelles a pena botar man delas, porque están concentradas nunha zona moi fértil e algunhas fincas teñen regadío. Así, a produción media deste ano aproximouse ás corenta toneladas por hectárea. “Só levo dous anos sementando millo, colleume un pouco por sorpresa o tema do regadío e fixen un par de cousas mal que teño que mellorar, pero seguramente podo chegar aos 50.000 kg”, sostén. Así mesmo, apunta que ata este ano esas fincas só se fertilizaron con mineral, mais agora colleron o xurro dunha granxa de porcos que está alí ao lado, co que tamén esperan potenciar os rendementos. Cómpre salientar que outro dos servizos que lles presta a Cooperativa Lemos é o de asesoramento agrícola, en especial no referente á fertilización das terras. As fincas propias están na contorna da gandería e os seus tamaños mó-

Amplitude, iluminación, ventilación e benestar son as características máis visibles do interior da nave

“A MIN SEMPRE ME GUSTOU ANDAR AO AIRE LIBRE, ASÍ QUE AQUÍ ESTOU NA MIÑA SALSA” vense entre as 3 e as 5 hectáreas. En 11 alternan o cultivo de herba no inverno e o de millo no verán; no resto sementan unicamente herba. A Xunta de Galicia está promovendo un proxecto de mobilización de terras na zona de Bóveda do que este emprendedor pode ser beneficiario. “Son 160 hectáreas que están a arboredo, a idea que teñen é limpar todo iso, poñelas a producir e facerlles alugueiros a longo prazo aos gandeiros, e eu estou interesado nunha parte dese terreo, porque prefiro que me sobre forraxe e vendela que estar pillado. De todas as formas, se a cousa vai ben e se amplía o número de animais, xa precisaría máis base territorial, entón agora que nos dan a oportunidade, pois collela”, razoa. Para a almacenaxe das forraxes contan cun silo de formigón, pero Pablo xa prevé a construción dun ou dous máis para o ano que vén. “A ver como fago, son moitas cousas xuntas. Empezar así, case de cero, non é fácil”, reflexiona.

MAQUINARIA, A XUSTA E NECESARIA Polo de agora non investiron moito en maquinaria, de feito, só compraron un tractor de segunda man de 160 cabalos –os avós tiñan dous máis pequenos de 100 e de 80 CV–, unha grade rápida e unha fertilizadora. Optan por externalizar gran parte dos labores agrícolas, aínda que eles se ocupen dalgúns puntuais, como a preparación das terras para a sementeira do millo. Para o manexo dentro da granxa teñen mercada unha encamadora que lles entregarán a principios de ano. Polo de pronto encaman coa

pa, mais con este sistema a area cae toda nun montón e teñen que estendela á man, o que lles resulta moi traballoso.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA No seu curto percorrido, esta explotación xa logrou alcanzar uns índices reprodutivos nada desprezables, cunha media de inseminacións por preñez de 1,8 en vacas e de 1,6 en xovencas (ver o resto dos datos na ficha técnica). “Hai que destacar que o rabaño deste establo é moi novo, entón iso axúdalle en parte á fertilidade dos animais”, afirma Pablo. Ás xovencas practícanlles a primeira inseminación no centro de recría entre os 13 e os 14 meses, en función do peso e da estatura. No caso das vacas, ás multíparas insemínanas entre os 60 e os 90 días posparto; coas primíparas, en cambio, esperan sempre ata os 3 meses, xa que alcanzan o pico de lactación máis tarde. A detección de celos é visual. “Polo de agora é un rabaño pequeno e contrólanse bastante ben”, asegura, pero ten claro que no momento en que aumente lle vai ser preciso apoiarse nalgún sistema electrónico de detección. Fan control de reprodución cada dúas semanas e sexan todas as crías mediante ecógrafo. Así poden predicir a reposición que van ter nos vindeiros meses e tomar decisións sobre a utilización de seme sexado etc. Na última poxa de Curtis mercaron unha xovenca de alto valor xenético a medias coa gandería Tío Andrés de Sarria, á que lle están extraendo embrións e implantándoos nalgunhas das súas xovencas.

64 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_naGranxa_Xuiz_galego_sabe.indd 64

16/12/19 12:42

PARA LAS GRANDES FAMILIAS. El Kompakt hasta 115 CV.

Distribuidor en exclusiva para EspaÃ±a y Portugal www.farmingagricola.com

VP014_PUBLICIDADE_FARMING_STEYR.indd 65

17/12/19 9:40

NA GRANXA

“ESTE É O TRABALLO QUE ME GUSTA E É O QUE ME GUSTARÍA QUE FOSE O MEU FUTURO”

O muxido fano dúas veces ao día nesta sala de espiña de peixe de 8 puntos

cara á produción de sólidos”, di. Empregan touros xenómicos e usan seme sexado nas xovencas e nas vacas de primeiro parto. “Despois xa non, porque na maior parte dos casos baixa a fertilidade e tampouco nos interesa”, expón.

O FUTURO

Lote provisional de secas no establo de produción

A súa premisa é conformar un rabaño produtivo e funcional

“De momento é o único caso, estamos empezando neste tema”, relata ilusionado. En canto á xenética, recoñece que empezou “moi a cegas, sen saber practicamente nada”; non obstante, ese descoñecemento non foi atranco para desenvolver o seu proxecto. Comenta que leu moito ao respecto e que se deixou asesorar por persoas que controlaban, coma o seu primo Fernando, da granxa Tío Andrés, que sempre lle deu “moi bos consellos”, así coma polos técnicos de Seragro, que o guiaron non só neste ámbito, senón tamén en cuestións de benestar. Así, aos poucos e sobre a marcha, foi como Pablo se foi poñendo ao día. Á hora de seleccionar, decántase por xenética Holstein americana, a

A capacidade da fosa, de 1.200.000 l, permítelles acumular o xurro ata seis meses

fin de conseguir un “rabaño produtivo e funcional”. “Busco un pouco de todo, tipo, graxa, proteína e altas producións, pero nos trazos que máis me fixo son patas e calidades, xa que desde o meu punto de vista o tema do leite se vai enfocar bastante

A incorporación dun empregado forma parte dos plans do quirogués a curto prazo. “Cando o establo estea cheo, a idea é coller alguén, porque eu só non vou dar tido todo perfecto como me gustaría, e tamén para ter un pouco de calidade de vida, porque, se non, ao fin e ao cabo, teño que estar aquí todos os días e acaba queimando un pouco. Meu pai traballa fóra, aínda que nas fins de semana me axuda moito, e pola semana bótame unha man miña nai polas tardes. Nas fins de semana axúdanme os dous, é o que me dá un pouco de liberdade, que, se quero librar algún día, podo, pero claro, limitando o descanso dos meus pais”, manifesta. A pesar disto, Pablo insiste en que está “moi contento” coa súa nova vida; por iso, non dubida en recomendarlles emprender neste sector a outros mozos que teñan a oportunidade e que lles gusten os animais. A medio prazo, a súa idea é ampliar o establo e seguir medrando. Outro dos seus propósitos é facer un ciclo superior de administración e finanzas, un plan que no seu día pospuxo para evitar o peche da explotación, mais do que non se arrepinte. “No rural vívese dignamente e cada vez máis. A min as vacas danme moita satisfacción e danme, sobre todo, un proxecto de futuro, unha vida. Eu creo que todas as persoas temos que ter unha traballo e poder soster unha familia, darlles de comer a uns fillos, e este a min é o traballo que me gusta e é o que me gustaría que fose o meu futuro”, conclúe.

66 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_naGranxa_Xuiz_galego_sabe.indd 66

16/12/19 12:41

SmartWay 90 BouMatic SALA PARALELA DE SALIDA RÁPIDA UN PASO POR DELANTE El concepto de entrada fluida, salida dinámica y espacio despejado mejora el rendimiento de vacas por hora.

1ª SALA SmartWay 90 instalada: RONCERO S.C. Peleas de Abajo (Zamora)

CONFORT PARA LA VACA Y EL GANADERO

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

vp014_publicidade_boumatic.indd 67

GRUPANOR CERCAMPO S.A. C/Azufre, 4 · 28850 Torrejón de Ardoz (MADRID) Tlf.: 91 656 17 48 · Móv.: 609 227 617 pedrojdiaz@grupacer.com · www.grupacer.com

17/12/19 9:42

GRANjAS PRIMA

Tres años de crecimiento exponencial en la recría La explotación portuguesa Irmãos Ferreira Gomes es un ejemplo de buen hacer y mentalidad abierta en lo que a mejoras en su negocio se refiere. Tras tres años aplicando el método Prima, han reducido la mortalidad de la recría, acortado el periodo de amamantamiento y, con las primeras terneras Prima ya convertidas en productoras, comienzan a ver cómo mejoran también sus datos productivos. Hace unos tres años, Nanta invitó a los propietarios de la explotación portuguesa Irmãos Ferreira Gomes (Carvalhosa, Paços de Ferreira, Oporto) a una charla en España en la que se presentaron los primeros resultados del Programa Prima. “Allí fue donde vi los primeros datos y fue cuando decidí que quería ese programa en mi explotación”, recuerda Joaquim, propietario junto con su hermano de la granja. En aquel entonces, y tras heredar la explotación de su padre, Irmãos Ferreira Gomes estaba en pleno crecimiento (si en 2010 tenían 70 vacas en ordeño, en el momento de nuestra visita ya estaban en 120 y 140 de recría) y empezaban a tener problemas de espacio. “Cuando el rebaño fue creciendo y empezamos a quedarnos sin boxes, optamos por no adquirir más y los animales comenzaron a agruparse a partir del mes de edad, que hoy es lo que sabemos que se debe hacer”, recuerda João Marques, técnico de Nanta en Portugal. “Eso mejoró mucho el aspecto sanitario, el aprendizaje cruzado entre terneras y la mejor tolerancia al destete y a problemas sociales que tenían posteriormente”, enumera. IMPRESCINDIBLE: MEDIR Y PESAR LA RECRÍA Una de las claves para la mejora en Irmãos Ferreira Gomes fue empezar a pesar a los animales. “Evaluar el crecimiento sin pesar desde el nacimiento hasta el destete como mínimo, es imposible”, remarca Marques. “Yo, como productor de leche, no tenía nociones de cuánto pesaba una ternera en el nacimiento”, admite Gomes. “Para saber cuánto iba creciendo, establecimos que todos los animales que nacen se pesan y se miden regularmente. A raíz de eso, he podido ir viendo cómo ha sido la mejoría”. En el momento en que comenzaron a tomar datos, sus terneras crecían entre 400 y 500 gramos por día hasta el destete a los tres meses. En la actualidad, las terneras se están destetando con 70 días y están creciendo unos 800 gramos por día, algunas incluso llegan ya a los 900, es decir, en los tres años que el Prima lleva en esta granja, la recría ha doblado su ganancia media diaria y se está destetando veinte días antes, lo que se traduce en un gran aumento de la rentabilidad de la explotación.

vp014_publicidade_nanta.indd 68

QUÉ ES PRIMA Prima es un método de trabajo en la recría de novillas que se basa en la revisión de todos aquellos factores que pueden tener un impacto más o menos profundo en los resultados deseados. A partir de un punto inicial de control, se hace una revisión secuencial de todos esos factores a través de puntos clave y, teniendo en cuenta su importancia, se clasifican en tres niveles: imprescindible, recomendable y óptimo. Con esto se pretende realizar una mejoría de los patrones de manejo y alimentación, adaptándolos al comportamiento fisiológico natural, lo que permitirá alcanzar el máximo nivel de bienestar, crecimiento y posterior productividad. El objetivo último del Prima es el aumento de la rentabilidad de la recría de las explotaciones de leche a través de la evaluación de conceptos clave como son el calostro, la lactancia, el destete y los cuidados diarios de la recría. Los técnicos de Prima trabajan en la identificación de esos puntos críticos de control con el objetivo de aplicar medidas prácticas de corrección de forma que se optimice el tiempo y el trabajo del operador en el día a día a fin de obtener el mayor y mejor crecimiento de los animales y su posterior desarrollo a lo largo de su vida productiva.

19/12/19 13:01

nanta@nutreco.com www.nanta.es

“La principal cualidad de los hermanos Ferreira Gomes es no estar nunca cerrados a una propuesta nueva” En cuanto a la altura, la evolución también ha sido muy significativa: “Al principio, las terneras destetadas con 90 centímetros a la grupa eran pocas, en este momento ya todas están por encima”, señalan los técnicos de Prima.

Ver vídeos en Irmãos Ferreira

balanza los puntos positivos y negativos, sin duda su actitud, permitirnos ir avanzando y hacer cosas nuevas, fue muy positiva y nos permitió llegar a donde estamos a día de hoy”, aseguran.

COMPROMISO Y CONFIANZA El equipo de Prima revisa periódicamente con el productor los resultados obtenidos. “El objetivo es definir las acciones que se deben poner en marcha para corregir los valores que estén fuera del intervalo que queremos en un plazo determinado para alcanzar los resultados deseados”, explica Filipe Lino, también técnico de Nanta en el país luso. “Soy una persona con una mentalidad abierta. Si veo que hay algo que pueda ayudar a mejorar las cosas, no tengo miedo a hacerlo”, dice Joaquim en relación a las sugerencias de los técnicos, algo que desde Nanta definen como un “factor clave” a la hora de hablar de la notable mejoría que ha experimentado esta granja desde que comenzó a emplear este programa en su recría.

Medir y pesar a las terneras es fundamental si se quiere evaluar su crecimiento real

“Muchas veces digo que la principal cualidad de los hermanos Ferreira Gomes es exactamente esa, no estar nunca cerrados a una propuesta nueva”, completa Marques. Esta relación de compromiso y confianza entre productores y el equipo de Prima ha sido la clave para llegar a alcanzar los excelentes resultados de los que goza hoy en día esta explotación. “Evidentemente, nosotros tratamos de no hacer nada que vaya a perjudicarlos, ni insistimos cuando algo no va bien”, dicen los técnicos. “No obstante, echando la vista atrás y poniendo en una

Síguenos en facebook.com/RecriaNantaPrima para conocer más detalles sobre Irmãos Ferreira Gomes

vp014_publicidade_nanta.indd 69

19/12/19 13:01

S A Ú D E P O DA L

Camas e saúde podal Neste traballo búscase establecer unha relación entre os diferentes tipos de camas que nos encontramos nas granxas galegas e a saúde podal dos animais. Para levalo a cabo utilizamos os datos recompilados polo Servizo de Podoloxía de Seragro SCG dende o 1 de xaneiro de 2017 ata o 31 de decembro de 2018.

José María García Nieto Servizo de Podoloxía de Seragro SCG

omo resultado deste traballo somos capaces de analizar os datos de 131 explotacións repartidas por toda a comunidade, sumando entre todas 23.434 vacas e un total de

53.022 rexistros. Cada apuntamento rexistra a pasada dun animal polo poldro, indistintamente se se trata dunha visita do técnico podólogo marcada periodicamente para o recorte funcional ou ben dunha visita de urxencia para atender un ou varios animais coxos; como dato relevante á hora de analizar as incidencias debemos destacar que dos 53.022 rexistros só un 27,66 % foron recollidos en urxencias.

DATOS XERAIS Antes de comezar a agrupar os datos por tipo de cama, o que dará lugar á nosa análise, debemos coñecer cal é o volume de incidencias e de vacas co-

xas e que patoloxías son as máis frecuentes no volume total de datos, de tal xeito que teñamos uns valores de referencia medios. Durante os dous anos analizados rexistráronse un total de 25.009 incidencias en 18.846 coxas; o feito de que existan máis incidencias que vacas é debido a que cada animal pode presentar ata oito patoloxías cada vez que pasa polo poldro, unha por cada pezuño. Dada esta información podemos afirmar que o conxunto dos datos presenta un 47,17 % de incidencias nun 35,54 % de vacas coxas. Dentro dese 47,17 % de incidencias rexistramos diferentes patoloxías. As tres máis importantes ou frecuentes son a úlcera, cun 36 %, a separación ou enfermidade de liña branca, cun 25 %, e a dermatite, cun 19 %, sumando a dermatite dixital e a interdixital. En posicións menos frecuentes, pero non por iso menos relevantes, encontraremos a sola fina (5 %), a hemorraxia localizada (5 %) e o flegmón interdixital (2 %).

PATOLOXÍAS MÁIS FRECUENTES Antes de entrar na materia obxecto de análise debemos comprender a natureza de cada unha das patoloxías, para ver máis claramente como o tipo de cama lles pode ou non afectar. En primeiro lugar falaremos das patoloxías de carácter infeccioso, xa que podemos dicir que a súa incidencia vén en menor medida marcada polo tipo de cama e están máis ligadas a rutinas de limpeza e pediluvios, a diferenza das lesións de sola, máis relacionadas co descanso e cun correcto manexo dos espazos do establo. Dentro destas patoloxías de orixe infecciosa destacamos a dermatite dixital e interdixital, as terceiras en relevancia como comentamos no parágrafo anterior, e tamén o flegmón interdixital. En canto ás patoloxías como úlcera, separación/liña branca, desgaste e hemorraxia localizada, si atopamos unha relación directa co tipo de cama e o manexo do descanso dos animais, como veremos máis adiante.

70 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_saudePodal_camas_galego_5pax.indd 70

15/12/19 11:43

S A Ú D E P O DA L

Gráfico 1. Patoloxías máis frecuentes 2,39 % 4,45 %

O DESGASTE OU LESIÓN EN SOLA FINA É A ÚNICA DAS PATOLOXÍAS ANALIZADAS QUE SI TEN MAIOR PRESENZA NO SUBGRUPO DE CAMAS CON RECHEO DE AREA

8,10 %

5,44 %

35,91 %

2,98 %

16,13 %

Úlcera Sola fina

Separación/liña branca Hemorraxia localizada

26,60 % Der. dixital Flegmón interdixital

A úlcera máis común é a úlcera de sola e pode ser provocada tanto por exceso coma por defecto de casco, tempos de espera longos nos muxidos e sobrepoboación no establo, tanto en trabadiza como en camas; basicamente responde a unha falta de descanso. A enfermidade de liña branca iníciase no bordo do pezuño e aféctalle normalmente a unha ampla zona do casco, o que pode provocar separacións e úlceras

Der. interdixital Resto incidencias

de parede se non é correctamente atendida en tempo e forma. Por outra banda, a separación de sola pode aparecer a causa de calquera obxecto que perfore o casco ou ben por gretas (a consecuencia, ao igual que a úlcera, dun exceso ou defecto de casco). Estreitamente relacionada coa separación está a sola fina, que se dá en pezuños que presentan un grosor inferior aos 5,5 ou 6 mm, o que fai que o casco non sexa ca-

paz de soportar o peso do animal, e mesmo pode chegar ao desgaste total. Esta patoloxía é máis frecuente en chans abrasivos, rutinas con longos desprazamentos dos animais ou tempos de espera elevados, e tamén por materiais de cama que dan lugar a un efecto lixa entre o pezuño e o chan de formigón, como pode ser o caso das camas de area ou mesturas de carbonato e serraduras con alto contido en carbonato.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 71

vp014_saudePodal_camas_galego_5pax.indd 71

18/12/19 10:40

S A Ú D E P O DA L

Por último, a hemorraxia localizada é tamén unha lesión de sola que, da mesma maneira que as anteriores, se produce en situacións de exceso de casco ou tamén en sola fina, en conxunto cun descanso deficiente. En moitos casos, se non é tratada a tempo, a hemorraxia localizada pode ser a antesala dunha úlcera de sola.

COMO INFLÚE O TIPO DE CAMA? Explicados os datos de referencia medios e as patoloxías máis frecuentes, debemos establecer a división do grupo de 131 explotacións con máis de 23.000 vacas en tres subgrupos en función do tipo de cama: • Camas con recheo de area (42 explotacións) • Camas con recheo doutros materiais, representados fundamentalmente por mesturas de carbo-

nato cálcico con serraduras (53 explotacións) • Camas de goma ou colchóns (36 explotacións) Como podemos comprobar no gráfico 2, dos tres subgrupos descritos no parágrafo anterior, o único material que é capaz de situar a súa porcentaxe de incidencias por debaixo da media global son as camas de area, cun total do 41,13 % no conxunto dos dous períodos, exactamente un 6,04 % menos que a media, a diferenza das camas con outros recheos e tamén das de goma ou colchón, quedando as dúas por riba da media en nivel de incidencias. Debemos ter en conta que, pese a ser un dato levemente superior á media, o do grupo doutros recheos non acada un volume de incidencias tan elevado coma o das camas de goma, cun 58,61 %.

Gráfico 2. Porcentaxe de incidencias en función do tipo de cama Goma

Area

% incidencias

Outros recheos

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

Gráfico 3. Porcentaxe de coxas en función do tipo de cama Goma

Area

% coxas

Outros recheos

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

NAQUELAS GRANXAS ONDE O MANEXO DO RECHEO É BO, OS RESULTADOS SON MOI PARELLOS ENTRE AMBOS OS SUBGRUPOS DE CAMAS DE RECHEO

Estes mesmos datos repítense na porcentaxe de coxas en función do tipo de cama, representados no gráfico 3. A maior diferenza entre porcentaxe de coxas e incidencias que existe no caso de vacas estabuladas en camas de goma demostra que nos casos analizados existe unha maior cantidade de animais con máis dunha incidencia, o que é o mesmo que afirmar que tiña máis dunha pata lesionada. Esta información lévanos tamén a ter certa curiosidade por saber se nesa porcentaxe de coxas temos vacas que son diagnosticadas máis dunha vez, é dicir, vacas que non son capaces de curarse apropiadamente ou como consecuencia de varios factores desenvolven unha patoloxía nova. Igual que no resto dos índices analizados, o tipo de cama con maior porcentaxe de repetidoras é a cama de goma, cun 23,74 %. Isto quere dicir que das 4.432 vacas que analizamos no subgrupo de goma ou colchón aproximadamente 1.000 animais presentan unha lesión dúas ou máis veces ao longo dos dous anos de estudo. Como resultado desta análise e referíndonos exclusivamente aos datos podemos afirmar que as camas de recheo reportan un menor número de problemas en canto a saúde podal, e dentro do tipo de material as camas de area son capaces de situar a porcentaxe de incidencias, vacas coxas e repetidoras por debaixo da media. Para entender o porqué destes resultados debemos analizar que tipo de patoloxías son as máis relevantes en cada subgrupo, buscando deste xeito algunha explicación á gran

72 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_saudePodal_camas_galego_5pax.indd 72

15/12/19 11:43

Para vacas de leche y de carne

Una dosis, una vida • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera* Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas. Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario

* AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672

Construyendo el futuro de la salud animal

vp014_publicidade_virbac.indd 73

13/12/19 19:14

S A Ú D E P O DA L

Gráfico 4. Porcentaxe de repetidoras en función do tipo de cama Outros recheos

Goma

Area

18,59 %

% repetidoras

NON SÓ O FEITO DE TER A CAMA CHEA É O QUE MARCA A DIFERENZA ENTRE UN MATERIAL E OUTRO; O TRABALLO QUE EVITA QUE ESTA SE ENDUREZA TAMÉN É DE ESPECIAL RELEVANCIA

23,74 %

!"#$%$&'()*+,

14,17 %

10 %

colchóns) é demasiado cativa como para poder afirmar que isto marque unha gran diminución das lesións. • Desgaste ou sola fina: esta lesión é a única das patoloxías analizadas que si ten maior presenza no subgrupo de area (11,95 % das incidencias), por ser precisamente este un material que, en contacto co formigón do establo, provoca un efecto lixa que diminúe a cantidade de casco. • Hemorraxia localizada: de xeito moi similar á úlcera, esta patoloxía presenta unha maior relevancia no subgrupo das camas de goma. Se ben é certo que dos datos anteriormente expostos podemos concluír que as camas de recheo favorecen o descanso e reducen as lesións de sola por presión fronte ás camas de goma, que diferenza existe entre o recheo de area e o de mestura de carbonato e serraduras para obter o primeiro mellores resultados que o segundo?

15 %

20 %

25 %

A raíz de estudar detidamente os resultados para poder dar resposta á pregunta formulada, entendemos que existe un factor que eliminamos ao analizar os datos en conxunto, e este tan importante é o factor granxa. Se repasamos o percorrido deste artigo, en primeiro lugar buscamos datos de referencia tomando todas as vacas como unha única explotación, de tal xeito que, sen ter en conta nada máis que os rexistros, obtivemos datos medios de incidencias, coxas, repetidoras e frecuencia de lesións. Unha vez situado no mapa mental cales eran os puntos de referencia, dividimos este gran grupo en tres tipos de granxa en función da cama dispoñible, obtendo así a resposta a cal das tres reportaba máis problemas podais. Pero o que nos falta por facer é ver que pasa se dentro de cada un dos tres subgrupos temos en conta os resultados de cada explotación de xeito individual.

Úlcera

Separación/liña branca

Der. dixital

Area

Der. interdixital

Goma

Sola fina

Hemorraxia localizada

Flemón interdixital

9,68 % 6,40 % 7,52%

2,61 % 2,21 % 2,27%

2,52 % 3,04 % 3,52%

5% 0%

3,47 % 6,04 % 4,36%

15 % 10 %

11,95 %

25 % 20 %

0,43 % 1,39%

35 % 30 %

14,81 % 15,77 % 18,11%

40 %

24,36 % 23,80 % 25,59%

45 %

42,32 % 37,24 %

Gráfico 5. Porcentaxe de patoloxías en función do tipo de cama

30,61 %

diferenza que existe entre eles, especialmente entre as camas de goma e as de recheo con area. Como mencionamos nos primeiros parágrafos do artigo, aquelas patoloxías de orixe infecciosa estarán máis relacionadas con rutinas e manexo da limpeza no establo que co tipo de cama seleccionado, de aí que tanto a incidencia de dermatite dixital como interdixital ou o flegmón interdixital non presenten diferenzas acusadas entre uns subgrupos e outros. Non acontece deste xeito no tocante ás lesións de sola ou casco. • Úlcera: esta patoloxía, consecuencia dun descanso deficiente, ben por unha mala dimensión de espazos, camas e número de animais ou ben por camas duras que non favorecen un correcto descanso do animal, explica os resultados acadados polas camas de colchóns [máis de 4 de cada 10 incidencias é unha úlcera de sola], que co tempo tenden a endurecerse e a non favorecer un descanso apropiado, e crean unha tendencia de vacas erguidas nos cubículos que tarde ou cedo teñen a súa repercusión na saúde das patas. • Separación/liña branca: os tres subgrupos están moi próximos entre si no que a esta lesión se refire e presentan incluso unha menor incidencia nas camas de goma, cun gran sentido, posto que falabamos dunha causa debida a corpos estraños que perforan o casco ou a gretas neste; o feito de eliminar o material pode provocar unha diminución de pedriñas ou doutros residuos do recheo que provoquen esta lesión. A pesar disto, a diferenza entre a porcentaxe de incidencia máxima do 25,59 % (outros recheos) e a mínima do 24,36 % (camas de goma ou

Resto incidencias

Outros recheos

74 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_saudePodal_camas_galego_5pax.indd 74

15/12/19 11:44

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 3 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW. Instalación de HBC2500 en Finca Santa Cruz (Palencia)

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp014_publicidade_etxeholz.indd 75

14/12/19 11:28

S A Ú D E P O DA L

Gráfico 6. Factor granxa % incidencias

% coxas

PARA ACADAR UNHA BOA SAÚDE PODAL DEBEMOS OFRECER CAMAS CÓMODAS, LIMPAS E BEN MANEXADAS, QUE FAVOREZAN QUE A VACA SE DEITE O MÁXIMO TEMPO POSIBLE

% repetidoras

120,00 % 100,00 % 80,00 % 60,00 % 40,00 % 20,00 % 0,00 %

Area

Goma

Outros recheos

Táboa 1. Aclaración ao gráfico 6 % incidencias

Mínimo

25 % dos datos

75 % dos datos

Máximo

Area

13,60 %

27,81 %

54,99 %

74,05 %

Goma

23,28 %

46,16 %

79,08 %

100,00 %

Outros recheos

9,30 %

33,26 %

60,56 %

96,48 %

Gráfico 7 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0%

Area

Goma

Outros recheos

Úlcera

Separación/liña branca

Der. dixital

Der. interdixital

Sola fina

Hemorraxia localizada

Flegmón interdixital

Resto incidencias

No gráfico 6 somos capaces de ver a gran variabilidade que presenta cada tipo de cama en función das distintas granxas escollidas, tanto en porcentaxe de incidencias coma de coxas ou de repetidoras. As cruces marcan aproximadamente os datos medios cos que traballamos ao longo do artigo e dentro das caixas están recollidas o 50 % das granxas analizadas en cada subgrupo, de tal maneira que podemos falar da relación que se mostra na táboa 1. Volvendo á pregunta que formulabamos antes de introducir os datos que nos conducen á resposta, podemos ver como os resultados daquelas granxas cunha porcentaxe de incidencia menor é moi similar en ambos os subgrupos de camas de recheo, incluso algo in-

ferior no caso dalgunhas granxas de mestura de carbonato e serraduras, polo que podemos afirmar que naquelas granxas onde o manexo do recheo é bo os resultados son moi parellos entre ambos. Porén, a outra cara da moeda é que o percorrido entre o máximo e o mínimo nas camas de mestura de carbonato e serraduras é moito maior que nas da area. O certo é que ver camas baleiras de material cando o custo deste é moi superior é algo frecuente, en contra, punto a aquelas explotacións que apostan pola area (material moito máis económico), pero non só o feito de ter a cama chea é o que marca a diferenza entre un material e outro, o traballo que evita que esta se endureza tamén é de especial relevancia, xa que,

de por si, o carbonato cálcico tende a apertarse moito máis que a area e, por tanto, precisa un mellor manexo para que as condicións de descanso sexan as axeitadas.

CONCLUSIÓNS Por unha banda, sen intención de entrar en verdades absolutas, si podemos afirmar que o tipo de cama condiciona a saúde podal dos nosos animais e que aquelas camas capaces de ofrecer un mellor descanso, as camas de recheo fronte ás de goma ou colchoneta, son as que conseguen unha menor porcentaxe de patoloxías. Pola outra, o manexo e a calidade do mantemento do material de cama é crucial; isto é, as camas de recheo, ben de area ou ben de mestura, se non se manexan de xeito correcto, paradoxalmente poden obter resultados moi mellorables, similares a granxas con camas de goma (gráfico 6). Pensemos en restrelados deficientes, endurecementos, material escaso etc. Analizando os datos en conxunto, podiamos ver que dentro dos dous tipos de cama de recheo a area conseguía resultados inferiores á media en canto a patoloxías podais, pero neste tipo de cama debemos ter en conta un grande obstáculo a sortear, que é o desgaste dos cascos (gráfico 7), xa que a incidencia de desgaste podal nas explotacións con camas de area sempre é superior se a comparamos coas das explotacións con recheo de mestura. Por todo o mencionado anteriormente, con independencia do tipo de cama de cada explotación, para acadar unha boa saúde podal debemos ofrecer camas cómodas, limpas e ben manexadas, que favorezan que a vaca se deite o máximo tempo posible. Cada un dos subgrupos presenta algún punto negativo que con bo manexo seremos capaces de superar e estar así no nivel inferior de incidencias e coxeiras, sen diminuír nin a saúde podal nin a produción dos nosos animais.

76 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_saudePodal_camas_galego_5pax.indd 76

15/12/19 11:44

077.indd 77

14/12/19 11:29

M A N E XO

Procura continua da eficiencia na produción En termos económicos, ter unha produción eficiente significa obter o máximo rendemento posible do proceso de produción. A miúdo, en condicións económicas non favorables, esta procura continua de eficiencia é fundamental para a supervivencia da explotación e o tempo dedicado ás avaliacións económicas e de xestión é un bo investimento. Marcello Guadagnini Ruminants Technical Manager Italy & Iberia - Elanco Animal Health

un proceso como é o da produción de leite, practicamente sempre hai marxes de mellora desde o punto de vista da xestión que poden facer que a cría de gando sexa máis eficiente e xerar maiores ganancias.

Ademais, un rabaño ou unha empresa eficiente están máis preparados para aproveitar en condicións económicas favorables e para reducir perdas en caso de caída do prezo do leite. Se queremos resumir o concepto de rendibilidade nun rabaño bovino de leite, debemos prestarlle atención á seguinte fórmula: (prezo unitario do leite - custo de produción unitario) x cantidade de leite producido

Para aumentar o prezo do leite podemos, en primeiro lugar, aumentar a súa calidade e ter maior valor engadido: diminuíndo o contido de células somáticas, aumentando a porcentaxe de graxa e proteínas e, eventualmente, respectando as normas que en certas realidades garanten un prezo do leite máis alto que noutras. Para reducir os custos de produción é posible aumentar a eficiencia laboral, reducir o risco e o impacto de patoloxías (especialmente durante a fase de transición), reducir os custos fixos por vaca ou aumentar o número de vacas muxidas na mesma granxa. En canto á parte final da fórmula antes mencionada, podemos incrementar a cantidade de leite producido reducindo as patoloxías, mellorando o rendemento produtivo (reducindo así a media de días en leite), mellorando a calidade dos alimentos e aumentando a cantidade de materia seca inxerida, incrementando o acceso á auga e ao

78 | Vaca Pinta n.º 14 |12.2019

vp014_manexo_elanco_GALEGO_3pax.indd 78

15/12/19 11:46

M AMNAENXO E XO

OTERIAMOS CRECEMENTO RENDIBILIDADE ESTÁ QUE DA FALAR DE PRODUCIÓN INTIMAMENTE RELACIONADO COEN BENESTAR POR DÍA DE VIDA, XA QUE TEN CONTA DOS ANIMAIS E O BO MANEXO DA VACA OS PERÍODOS IMPRODUTIVOS

comedeiro e, máis en xeral, mellorando o confort das vacas. De feito, se analizamos coidadosamente estas medidas, podemos darnos de conta facilmente de canto se relaciona a redución nos custos de produción co aumento no volume de leite producido e como, en xeral, o crecemento da rendibilidade está intimamente relacionado co benestar dos animais e o bo manexo. Se queremos entender en que áreas pode ser útil enfocarse con especial atención para acrecentar a rendibilidade da empresa, debemos ter en conta cinco puntos (Michael W. Overton, “Economic Concepts for Dairy Production”, Emilia, abril A produción por vaca enReggio lactación norma2019): lizada a 305 días aumentou nun 43,6 % no 1.mesmo Optimizar o número de vacas na deste explotación período. A explicación desfase no 2.incremento Maximizar oentre ingreso sobre o custo de alimentación, a produción vitalicia e a proo Income Feed Cost (IOFC) dución porOver lactación está en que as lactacións 3.cada Ter vacas recentemente paridase sas vez duran máis tempo, é frecuente estar 4.aMinimizar o impacto das non produtivas muxir vacas con máisvacas de 400 días en leite. 5.Actualmente, Reducir os custos ración de maneira o 1 da % das vacas que se intelixente moxen na provincia de Lugo superan os 540 días en leite, OPTIMIZAR O NÚMERO DE kg/día. VACAS NA EXPLOTACIÓN cunha media de 21,3 Practicamente en todas as circunstancias, as instalacións de gando leiteiroDuración debenmedia operar a plena da lactación Núm. de parto maneira, os custos fixos da emcapacidade. Desta (días) presa (man de obra, depreciación, intereses sobre 1 370 o capital etc.) pódense distribuír en varias uni2 368 impacto no dades de produción, reducindo o seu custo de produción. Cando falamos de densidade 3 369 animal, antes que nada cómpre definir sobre a base de que 4parámetro se calcula (espazo no co371 medeiro, número de cubículos, superficie da área 5 374 de descanso…). Non obstante,6unha vez que se levou a 374 cabo esta operación, non existe unha porcentaxe ideal de empre7 determinada polo tipo369 go, xa que está de estrutura e o manexo dos animais. Non debemos esquecer que o amoreamento pode ter un impacto negativo no rendemento das como vacas (especialmente durante algunhas Collendo referencia as vacas dadas de fases particularmente críticas como as de pre e posbaixa en 2018, ao comparar a súa produción vitaparto), polo que pode ser antieconómico. licia en función da duración media das súas lactacións, observamos como as vacas que teñen unha MAXIMIZAR O INCOME OVER FEED COST (IOFC) maior duración media da lactación teñen unha Este parámetro non é máis que a porción dos inmaior produción vitalicia. gresos restantes unha vez que se pagou o custo da alimentación. O cálculo deste parámetro é bastante simple e media constitúe un termómetro económico váDuración Produción vitalicia N.º medio de partos da lactación lido para o manexo do rabaño: (cantidade de leite x prezo <do (custo dos alimentos 293leite) menos 25.348 3,3 ou 1 kg de m.s. x kg m.s. inxeridos). Para maximizar o a 336 aumentar39.413 4,0 produIOFC, de é 293 posible o volume de leite cido, aumentar a calidade do leite e, ás veces, rede 337 a 382 43.538 3,9 ducir os custos dos alimentos, pero é necesario > 382

43.831

3,3

LECHES MATERNIZADAS

Bienestar y rendimientos

PRO

Mejora tus resultados CRECIMIENTO ÓPTIMO SEGURIDAD DIGESTIVA CONTROLADA RENDIMIENTO Y CONFORMACIÓN

Tel: +34 629 64 02 61 www.serval.fr/es 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 79 08.2019 | Vaca Pinta n.º 12 | 51

vp014_manexo_elanco_GALEGO_3pax.indd 79 vp012_manexo_africorLugo_galego.indd 51

17/12/19 9:44 19/8/19 19:17

M A N E XO

actuar sobre este último punto con prudencia. A subida de litros de leite producidos, mesmo ante un aumento do consumo de alimentos, é rendible practicamente sempre, xa que o custo de mantemento do animal ou a cantidade de alimentos necesarios para manter as funcións básicas se dilúen. Un famoso experto norteamericano en vacas leiteiras di que a vaca é o negocio do último bocado, o que significa que a inxestión adicional de alimentos se transmite directamente á produción de leite, o que beneficia as finanzas comerciais.

TER VACAS RECENTEMENTE PARIDAS SAS Agora sábese que as vacas en transición experimentan moitos desafíos e que, nesta etapa, o risco de enfermidade aumenta considerablemente. Case todas as vacas experimentan un certo grao de desequilibrio do sistema inmune no periparto e un balance negativo de enerxía e proteínas. O 45-60 % das vacas sométense a unha ou máis destas patoloxías: metrite, retención de placenta, mastite, cetose ou desprazamento de abomaso (ver táboa). A miúdo non notamos que a incidencia destas patoloxías é tan alta debido a deficiencias na monitorización ou no rexistro de datos. Soubemos durante moito tempo que o balance enerxético negativo e o desequilibrio do sistema inmune están na raíz destas patoloxías, polo que gran parte da atención dos gandeiros se debe dirixir á fase que vai desde o secado ata o primeiro mes despois do parto. Esta fase está chea de oportunidades, xa que aquí se sentan as bases para un rendemento produtivo e reprodutivo óptimos e só poden aproveitarse evitando a aparición de patoloxías, é dicir, actuando desde a perspectiva da prevención.

MINIMIZAR O IMPACTO DA VACA NON PRODUTIVA Unha vez que a granxa está chea, para obter o máximo beneficio é necesario que cada espazo sexa ocupado polas vacas máis rendibles para o devandito espazo. A miúdo, o feito de non aplicar unha política de eliminación correcta representa unha oportunidade perdida. Aínda que é certo que todos os esforzos deben dedicarse a limitar a perda

Táboa 1. Como cambian catro parámetros clave en ausencia e presenza de cetose Bovino sen cetose

Bovino con cetose subclínica

Valor

Desprazamento do abomaso

0,3 %

6,5 %

<0,001

Eliminación temperá

1,8 %

5,4 %

<0,001

Taxa de concepción na 1.ª inseminación

40,0 %

35,1 %

0,55

Produción de leite (kg por día)

35,1

33,9

0,006

McArt J. et al. (2012), “Epidemiology of subclinical ketosis in early lactation dairy cattle”, J. Dairy Sci. 95: 5056-50661

prematura de valor dos animais (patoloxías ou infertilidade), unha vez que isto sucedeu é necesario eliminar os suxeitos improdutivos, para que poidan deixarlles o seu lugar a outras vacas que poidan para producir máis valor para esa “praza”.

REDUCIR CUSTOS DE MANEIRA INTELIXENTE Ao decidir se reducir un custo ou non, teño que preguntarme sobre o efecto que isto terá nas vacas. Con frecuencia, nun intento por diminuílos (tanto alimenticios coma non alimenticios), xéranse aforros a curto prazo, pero isto leva graves consecuencias a longo prazo que terminan sendo moito máis custosas que os aforros obtidos en primeiro lugar. En conclusión, sempre hai marxe para mellorar a eficiencia nas vacas leiteiras e é apropiado dedicarlle tempo e enerxía a este aspecto. Mellorar a comodidade dos animais, a alimentación, reducir as enfermidades de transición e optimizar a taxa de eliminación van da man cunha maior rendibilidade.

EFICIENCIA PRODUTIVA E PEGADA DE CARBONO Hoxe en día, o tema da pegada de carbono dos animais de gandería e, máis en detalle das explotacions leiteiras, é cada vez máis debatido. Habendo una previsión dunha poboación global en continuo crecemento ata alcanzar os 9 billóns de persoas en 2050, cómpre elaborar unha serie de estratexias que permitan ter suficiente dispoñibilidade de comida (sobre todo proteína), sen prexudicar os recursos da terra que xa a día de hoxe non parecen suficientes. Neste contexto, a efi-

ciencia produtiva e sustentabilidade ambiental son conceptos que van da man. Moitos dos conceptos analizados no artigo axudan tamén a diminuír a pegada de carbono por litro de leite producido. Moito percorrido xa se fixo nos últimos 75 anos cunha diminución da produción de CO2 por litro de leite do 63 % entre 1944 e 2007 [1] e unha ulterior redución aos 10 anos sucesivos [2]. Segundo o autor destes estudos, a diminución da pegada de carbono deriva maioritariamente do aumento de eficiencia na produción de leite e no cultivo do campo. Por tanto, incrementar a eficiencia na recría de xovencas, a reprodución, a eliminación de animais e a redución das enfermidades xunto coa nutrición conducen a rabaños máis eficientes e serán beneficiosos tamén para o medio ambiente [3].

REFERENCIAS

[1] Capper J. et al. 2009 “The environmental impact of dairy production: 1944 compared with 2007” J Anim Sci. 2009 Jun; 87(6):2160-7. [2]. Capper J. et al. 2019 “The effects of improved performance in the U.S. dairy cattle industry on environmental impacts between 2007 and 2017” Journal of Animal Science, 2019, 1–14 [3] Mitloehner F et al. “Feed Efficiency and Sustainability of the Cattle Industry” Excerpts from: Contemporary environmental issues: A review of the dairy industry’s role in climate change and air quality and the potential of mitigation through improved production efficiency

80 | Vaca Pinta n.º 14 |12.2019

vp014_manexo_elanco_GALEGO_3pax.indd 80

15/12/19 11:47

vp014_publi_elanco.indd 81

14/12/19 11:32

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Lonxevidade 11 %

ISP 4%

Reconto celular 8%

kg leite 11 %

kg graxa 17 %

Días abertos 8%

ICU 12 %

kg proteína 21 % IPP 8%

Pesos na nova fórmula do ICO

Axustes no ICO e novos IM€T, como nos afectan na selección xenética Valoramos as distintas novidades que nos deixa 2019 en canto aos diferentes índices xenéticos que utilizamos nas ganderías á hora da selección dos touros: cambios na fórmula do ICO, novos índices económicos e axustes nos valores máximos e mínimos dos diferentes trazos morfolóxicos. Fernando Rego López1, José Luis Méijome Blanco2 1 Técnico de apareamentos de Africor Lugo 2 Técnico de apareamentos de Africor Pontevedra

daptarse á realidade do mercado do sector leiteiro e tratar de reorientar os puntos máis débiles do rabaño gandeiro foron as principais causas que levaron a Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) a axustar a fórmula do ICO, o seu índice de mérito xenético total oficial, e a reestruturar os pesos dos valores que a conforman. Así, o pasado mes de xuño saían á luz as avaliacións xenéticas con este ICO renovado e publicábanse catro novos índices de mérito económico: IM€TLeite, IM€TQueixo, IM€TEco e IM€TPasto.

Tres grandes bloques conforman o índice ICO: produción, tipo e funcionalidade e dentro de cada unha das áreas datos como os kg de leite, os kg e as porcentaxes de graxa e proteína, o índice de patas e pés (IPP), o índice composto de ubre (ICU), estrutura e capacidade, o índice xeral de tipo (IXT), os días abertos, o reconto de células somáticas, a lonxevidade, a velocidade de muxido, a colocación dos tetos etc. Desde 1992 ata a actualidade o ICO foi sufrindo cambios nos pesos que cada unha destas partes tiñan na fórmula total e tamén foi incorporando

novos trazos. Así, por exemplo, o peso da produción pasou nestes quince anos do 74 % ao 49 %, a porcentaxe para o tipo foi sufrindo cambios ata o 20 % de agora, chegando en 2003 ao 35 %, e os caracteres funcionais sumáronse en 2003 cun peso do 6 %. Na actualidade teñen un 31 %. Tras os últimos cambios aplicados neste ano, os tres grandes bloques do ICO quedan cos seguintes pesos: a produción ten un 49 % do peso total; os trazos de tipo, un 20 %, e os funcionais, un 31 %. Entre os cambios que cabe resaltar é salientable a entrada nos caracte-

82 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialXenetica_novosIndices_galego.indd 82

15/12/19 11:50

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

SERÁ MÁIS FRECUENTE VER NOS PRIMEIROS POSTOS TOUROS QUE SON MÁIS MELLORANTES PARA GRAXA E PROTEÍNA QUE PARA PRODUCIÓN

EL NUEVO NOMBRE PARA

A MARC N SI HAR MANC

res funcionais dun novo factor como o índice de saúde podal, cun peso do 4 %, e as variacións das porcentaxes da graxa e do leite na produción, a graxa aumentou a súa forza na fórmula ata o 17 % en detrimento do leite, que baixou ata o 11 %. A proteína mantívose case invariable, baixando só tres puntos, e os caracteres de tipo tamén seguen máis ou menos igual.

SELLADOR

Táboa 1. Evolución dos pesos relativos aplicados no ICO desde 1992 ICO 1992

ICO 1995

ICO 2001

ICO 2003

ICO 2010

ICO 2015

ICO 2019

Produción

74,9

kg leite

8,25

kg graxa

8,25

kg proteína

41,7

% proteína

16,7

Tipo

25,1

Índice de patas e pés (IPP)

7,2

8,16

Índice composto de ubre (ICU)

7,2

Estrutura e capacidade

3,5

Índice xeral de tipo (IXT)

7,2

8,84

Funcionalidade

Días abertos

Reconto de células somáticas

Lonxevidade

Índice de saúde podal (ISP)

% graxa

MARCANTE DE DIÓXIDO POTENTE ACCIÓN DESINFECTANTE

REFORZADO CON AGENTES COSMÉTICOS

Fungicida Bactericida Viricida

Hidratación hasta el siguiente ordeño.

FUERTE EFECTO MARCANTE

CONSUMO CONTROLADO

Aplicación muy visible sin manchas

Viscosidad óptima

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 83

vp014_especialXenetica_novosIndices_galego.indd 83

15/12/19 11:50

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfico 1. Composición do novo IXT Lonxitude dos tetos TR 2 % Angulosidade 11 %

Colocación dos tetos posteriores TR 3 %

Anchura de peito 3,5 %

Colocación dos tetos anteriores TR 3 %

EN CADA GANDERÍA DEBEREMOS CONTINUAR APOSTANDO POLOS CRITERIOS DE SELECCIÓN ESTABLECIDOS

Profundidade corporal 6 % Anchura de grupa 4 %

Profundidade do ubre 21 %

Ángulo de grupa 1,5 % Ligamento 5 %

Vista post. das patas 6 % Ángulo podal 4 %

Inserción posterior 10 % Inserción anterior 7 %

Vista lateral das patas TR 2 % Mobilidade 11 %

Gráfico 2. Composición do novo ICU Lonxitude dos tetos TR 3 % Colocación dos tetos posteriores TR 10 % Inserción anterior 23 % Colocación dos tetos anteriores TR 8 %

Inserción posterior 12 % Profundidade do ubre 24 % Ligamento suspensor 20 %

Gráfico 3. Composición do novo IPP Ángulo podal 14 %

Vista posterior de patas 33 %

Vista lateral de patas transformado 1 %

Membros e aplomos 52 %

CAMBIOS NO IXT, NO ICU E NO IPP Xunto aos recentes cambios no ICO, temos que ter en conta as novas relacións que hai dentro do índice xeral de tipo (IXT), do índice composto de ubre (ICU) e do índice de patas e pés (IPP). A concepción da vaca funcional foi cambiando nestes últimos anos e a evolución xenética da raza levounos a ter animais cada vez máis grandes e altos. Por mor de dúas cuestións básicas como o manexo e a eficiencia alimentaria das frisonas, no novo índice de tipo (IXT) a estatura pasa a un segundo plano e gañan peso a colocación dos tetos posteriores e a mobilidade das patas. En canto ao índice composto de ubre (ICU), o muxido robotizado está marcando o camiño de como deben ser os ubres das vacas do futuro. Son tres os caracteres que levan máis peso neste índice, de maior a menor: a profundidade do ubre (24 %), a inserción anterior (23 %) e o ligamento suspensor (20 %). Tamén é importante destacar que en canto á colocación dos tetos, antes só se avaliaban os anteriores e agora inclúense os posteriores. O valor ideal para a colocación dos tetos, tanto anteriores como posteriores, é o 0, é dicir, búscase que o teto estea o máis centrado posible en cada cuarto. Tamén se suma a este índice a lonxitude dos tetos, que non deben ser nin moi longos nin moi curtos. No novo índice de patas e pés (IPP) collen forza os trazos de vista posterior e membros e aplomos e perde peso a vista lateral, todo na busca dunhas patas intermedias, nin moi rectas nin moi curvas.

84 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialXenetica_novosIndices_galego.indd 84

17/12/19 19:08

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

NUNCA DEBEMOS COMPARAR UN TOURO CON OUTRO QUE PERTENZA A UN SISTEMA DIFERENTE

COMO NOS AFECTA O NOVO ICO Estas permutas no índice de mérito xenético total oficial de Conafe non van influír á hora de escoller os touros para as nosas explotacións. Ocasionarán unha recolocación dos touros nos diferentes rankings xenéticos, pero en cada gandería deberemos continuar apostando polos criterios de selección establecidos. Iso si, deberemos ter sempre moi en conta os pesos de cada trazo para elixir ben os nosos sementais. Como vimos de describir, o novo ICO ten menos en conta a produción e prima un pouco máis a graxa, porque así parece que o marcan os mercados, pero se, por exemplo, na nosa explotación o que queremos é producir leite e a nosa industria non nos paga as calidades, poderemos seguir escollendo touros que, aínda sen estar posicionados nos primeiros postos, melloren a produción dos nosos animais. O novo ICO vai primar eses touros máis mellorantes para calidades, pero nós dentro da nosa explotación poderemos seguir tendo os nosos criterios de selección independentemente do posto no que se sitúen. Este exemplo debémolo aplicar a calquera dos caracteres. Pode ser que non precisemos sempre touros dos primeiros postos, senón que se adapten mellor aos sistemas de traballo cos que conte cada granxa. Temos que ter en conta que co ICO anterior os touros con maior produción sempre se colocaban nas primeiras posicións das listaxes, porque a produción de leite tiña un peso superior ao 20 % na fórmula total do índice. Agora, a produción só conta cun 11 %, entón será máis

frecuente ver nos primeiros postos touros que son máis mellorantes para graxa e proteína que para produción ou touros máis fortes en caracteres funcionais, trazos con máis peso no novo índice. ÍNDICES ECONÓMICOS Ademais de coñecer os pesos que cada trazo ten nas fórmulas dos índices que utilizamos para seleccionar os nosos touros, debemos ter en conta uns novos índices de mérito económico que puxo Conafe á disposición das granxas desde o mes de xuño. Estes índices valoran en cantidade de euros o que nos pode ofrecer unha vaca nunha lactación durante un ano natural e están orientados á produción de leite, á produción de sólidos, á produción en pastoreo ou á produción en ecolóxico. Son os chamados IM€TLeite, IM€TQueixo, IM€TPasto e IM€TEco. O IM€TLeite , específico para a produción de leite líquido para consumo, baséase no mesmo escenario económico que o ICO coa entrada de caracteres como a velocidade de muxido, a facilidade de parto e o tamaño das vacas; a consideración de cada carácter polo seu peso económico, en lugar de agrupados, e a utilización dos euros como unidade do índice de rendibilidade por vaca e ano. É un índice que se asemella moito ao ICO, ao que necesitan a maior parte das explotacións, onde o leite segue tendo un peso do 11 %; a proteína, dun 25 %, e a graxa, dun 19 %. O segundo en importancia, se temos en conta as ganderías galegas que o utilizarían, sería o IM€TQueixo. Dada a tendencia do mercado, está enfocado a granxas que orientan a súa produción á elaboración de queixos cun sistema que prima máis os compoñentes: peso negativo dos quilos de leite, maior peso dos quilos de graxa e proteína e menos peso de ICU, IPP e lonxevidade que no ICO ou no IM€TLeite. Localizaranos os touros máis mellorantes tanto para graxa como para proteína, touros completos para a produción de sólidos. Tamén contamos co IM€TPasto para as ganderías que traballan en pastoreo, o cal axuda a lograr vacas que non necesiten de tanta achega de enerxía e nas que non se prime tanto a produción. Pola súa parte, o IM€TEco define un obxectivo de selección para aquelas ganderías acollidas ao regula-

mento sobre produción e etiquetaxe de produtos ecolóxicos, considerando as condicións produtivas que esta norma impón cun maior peso da produción e, tamén, cuns prezos e primas diferenciadas. Os índices económicos vannos servir de axuda á hora de seleccionar os touros. Non debemos facelo só por ICO, só por ubres ou só por patas, podemos seleccionar os touros combinando os datos que nos proporciona o ICO e apoialo cos do índice económico que máis se axuste a cada explotación. Pensemos nun caso práctico. Se estamos vendendo leite a unha queixería, teremos que seleccionar os mellores touros do ICO que se adapten ao noso sistema de produción e, entre eses, os máis mellorantes para graxa e proteína. Esta información poderánola facilitar moito mellor o IM€TQueixo. Así podemos traballar sempre para este e para outros factores, como o ecolóxico ou o pastoreo. SISTEMAS NON COMPARABLES Por último, queremos subliñar neste artigo que é moi importante cando estudamos a proba dun touro ter claro en que sistema estamos vendo eses datos, pois nunca debemos comparar un touro con outro que pertenza a un sistema diferente, porque as valoracións medias, máximas e mínimas para cada trazo poden variar moito duns sistemas a outros. Ademais do cambio de base que se aplicou á fórmula do ICO no sistema español, temos que ter en conta que houbo un reaxuste e acoutamento nos rangos de valores de cada trazo. Por exemplo, dentro do percentil 99, do 1 % dos mellores touros, os valores medios para ubres, patas e tipo están ao redor do 2. Iso dános unha orientación de que un touro cun 2 sería un touro moi mellorante para cada un dos caracteres. Pola contra, os máximos e os mínimos para estes mesmos trazos son un pouco diferentes. Non poderemos atopar ningún touro con máis dun 2,82 para ubres, pois ese sería o valor máximo que temos no sistema español para ICU, nin intentar buscar máis nota que un 3,19 ou un 3,17 para patas ou para tipo. Os valores medios, máximos e mínimos para cada trazo son datos que debemos ter moi presentes á hora de elixir un touro e nunca comparar con outros sistemas.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 85

vp014_especialXenetica_novosIndices_galego.indd 85

15/12/19 11:51

DULUTH

29HO19082

MEDLEY x JEDI x MOGUL

+1003 1317lbs +96 NM$

+65

LECHE GRASA PROTEINA

Madre: Seagull-Bay Jedi Denise-ET VG-85

*ABS Progenex tiene 10 toros con más de 1000NM$ disponibles en Sexcel® y convencional. NM$

TPI

LECHE

#PRO

#GRA

% PRO

%GRA

SCS

DPR

HCR

CCR

TIPO

UBRES

PATAS

COMP.CORP.

KAPPA CASEINA

BETA CASEINA

FAC. PARTO

+1003

+2833

+1317

+65

+96

+0,09

+0,17

+8,1

+2,71

+0,3

+2,4

+1,2

2,24

2,22

1,52

+0,32

A1/A2

5,3%

ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 - Madrid Email: EMEA-ABS-Progenex@genusplc.com Teléfono: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 09 89 vp014_publicidade_progenex.indd 86 spain poster final - B.indd 1

17/12/19 11:23

SHIMMER*RC

29HO17442

SALVATORE RC x RUBICON x CASHCOIN

+924 2156lbs +79

+64

NM$ LECHE GRASA PROTEINA

Bisabuela: Dymentholm Sunview Sunday-ET VG-87

al.

C. RTO

NM$

TPI

LECHE

#PRO

#GRA

% PRO

%GRA

+924

+2796

+2156

+64

+79

-0,01

0,00

vp014_publicidade_progenex.indd 87

SCS

+7,6 +2,60

DPR

HCR

CCR

TIPO

UBRES

PATAS

COMP.CORP.

KAPPA CASEINA

-0,1

+1,8

+1,1

2,73

2,52

2,31

+0,15

BETA FAC.PARTO CASEINA

A1/A2

5,7%

17/12/1910:47:22 11:24 17/12/2019

Foto: Nacho Peón

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gandería Varela Labrada, Castro de Rei (Lugo)

A selección xenómica Neste artigo imos tentar resumir os conceptos básicos da xenética e da xenómica, revisaremos como podemos implementar con facilidade o seu emprego nas ganderías e, sobre todo, falaremos dos beneficios que obteremos do seu uso. Eugenia Peralta, Alfredo Suárez, Nacho Peón, José M.ª San Miguel Servizo Técnico de Ruminantes de Zoetis

egundo se conta, un bo día, D. Miguel de Unamuno, escritor, filósofo e reitor da Universidade de Salamanca, estando cun alumno seu que se esforzaba moito nos seus estudos pero que apenas conseguía resultados académicos exitosos, dixo a famosa frase “O

que natura non dá, Salamanca non presta”. Noutras palabras, o que a xenética lle negara ao pobre estudante, non podría ser substituído pola mellor educación. Valéndonos desta anécdota e permitíndonos a comparativa, poderiamos dicir que o mesmo nos ocorre coas nosas vacas, non podemos esperar grandes cantidades ou calidades na produción, nin unha longa vida útil, se a xenética da vaca adoece dos xenes necesarios para iso.

Seleccionar os animais mediante o seu valor xenómico para os trazos que nos interesan e descartar aqueles que non nos achegan valor é a clave no progreso xenético das nosas explotacións. Sabemos que todas as células que forman un individuo conteñen no seu núcleo o mesmo material xenético en forma de ADN. Denominamos xene a un segmento dese ADN que vai definir ou formar parte na definición dun carácter fenotípico, por exemplo, a cor dos ollos. Se eu teño o marcador de cor de ollos verde, terei os ollos verdes, pero se teño o xene de ollos negros, os meus ollos serán negros. En realidade, todo isto é un pouco máis complexo, pero o máis importante é entender o concepto. Por outra banda, ao conxunto de todos os xenes dun individuo ou dunha especie en particular denomínaselle xenoma e á ciencia que estuda ese xenoma co fin de predicir a función deses xenes e as interaccións que poidan ter entre eles, denomínase xenómica; dito doutra maneira, a xenómica estuda os xenes dun individuo para predicir os caracteres que vai desenvolver durante a súa vida.

88 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 88

17/12/19 12:30

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

SELECCIONAR OS ANIMAIS MEDIANTE O SEU VALOR XENÓMICO PARA OS TRAZOS QUE NOS INTERESAN E DESCARTAR AQUELES QUE NON NOS ACHEGAN VALOR É A CLAVE NO PROGRESO XENÉTICO DAS NOSAS EXPLOTACIÓNS

Ata hai pouco, a única forma que tiñamos de predicir o potencial xenético dunha xovenca que nacese na nosa explotación era calculándoo con base na media dos seus pais (PA). Para iso faise a media conforme ás habilidades que teñan os seus pais para transmitir un carácter (a esas habilidades de transmisión denomínaselles PTA). Imos poñer un exemplo: se compramos o seme dun touro cunha PTA en leite de 1.000 e temos unha vaca cuxa PTA en leite é 500, poderemos calcular que o PA medio de todas as súas fillas será de 750 (1.000 pai + 500 nai/2 = 750). Non obstante, sabemos que non todas as irmás completas (o mesmo pai e a mesma nai) van ser iguais nin van producir o mesmo nin van ter a mesma vida útil. As posibles combinacións entre os xenes dun touro e os dunha vaca pódennos chegar a dar 1.152.921.504.606.850.000 individuos distintos, que son irmáns completos, cun PA idéntico. Acertar nun cruzamento co individuo desexado é case tan difícil como pronunciar este número.

PROGRESO XENÉTICO A primeira pregunta que unha persoa se debería facer antes de realizar un proxecto de mellora xenética no seu gando é: cal é o obxectivo que teño na miña granxa? Terei que saber se quero producir litros de leite ou mellorar as calidades ou, se cadra, o que busco é enfocar o futuro da miña explotación, aumentando a vida produtiva dos meus animais ou simplemente necesito seleccionar vacas que melloren a reprodución. Como ben se pode entender, cada granxa ten o seu obxectivo e a xenética e o xenómica son ferramentas que nos van axudar para mellorar o progreso xenético da poboación no menor tempo posible. Se un gandeiro quere seleccionar os seus animais por quilos de proteína e outro prefire facelo con base na conformación das patas e os ubres, debemos entender que un non é mellor có outro, simplemente que cada un deles ten os seus propios obxectivos e ambos se poderán apoiar na xenómica para acelerar o progreso xenético da súa gandería.

EMBRIOVET SL es un equipo veterinario especializado en servicios de transferencia embrionaria en ganado bovino de leche y de carne

Nuestras instalaciones en Betanzos incluyen un avanzado laboratorio de fecundacion in vitro Le ayudamos a desarrollar el programa genético de su explotación: Diseño del programa genómico Creación de índices genéticos personalizados Asesoramiento genético completo. Programa de acoplamientos Programa de Transferencia de embriones: Flushing y transferencia o congelación de embriones Producción de embriones in vitro: OPU-FIV Programa de rescate genético Comercio de embriones: Nacional Importación/Exportación

www.embriomarket.com

administracion@embriovet.com 981 791 843 649 239 488

• 2 laboratorios móviles con base en Galicia • Servicio en toda la península e islas españolas • Veterinarios especializados en tecnologías reproductivas al más alto nivel En nuestras instalaciones en Betanzos (A Coruña) ofrecemos toda la tecnología embrionaria, abarcando la fecundación in vitro en todas las facetas.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 89

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 1. Distribución dos marcadores que actúan na taxa de embarazo das fillas en Holstein (DPR*) Se agrupa todo en un valor genotípico directo Agrúpase todo nun valor Se agrupa todo en un valor genotípico directo PTA xenotípico directo PTA

Efecto Efecto

Marcadores Marcadores Marcadores para un para un para un determinado determinado determinado carácter caracter caracter

150 150 100 100 50 50 0 0 0 0

50 100 150 200 50 Número de marcadores 100 150 200

250 250

Número de marcadores

*Polas súas siglas en inglés: Daughter Pregnancy Rate

Así, ten que quedar claro que o primeiro que debemos facer é coñecer os nosos obxectivos e, unha vez que os definimos e teñamos na man os resultados xenómicos da avaliación que fixemos, o seguinte paso é tomar as decisións de acordo con eses resultados. Os datos por si sós non teñen ningún valor, temos que saber que queremos facer con eles e, sobre todo, facelo. A toma de decisións é o único camiño que nos vai levar a ter os mellores animais no noso rabaño segundo o obxectivo establecido, é dicir, a xerar unha mellora xenética na nosa granxa. NA PROCURA DA VACA IDEAL Pero vaiamos ao gran. Imaxinemos que nos piden que definamos a vaca ideal para nós. Probablemente todos estariamos de acordo en que buscariamos un animal que producise moito leite, cunha alta porcentaxe en graxa e proteína e, postos a pedir, encantaríanos que esa vaca preñase ben, que non tivese enfermidades durante a súa vida produtiva e que fose o máis lonxeva posible. Se a isto lle engadimos unha tipoloxía a gusto cos nosos criterios, estariamos seguramente diante da vaca perfecta. E agora vén a gran pregunta: como podo conseguir este ideal? Imos tentar contestar esta pregunta por partes, pero antes de meternos en materia máis profunda, imos definir de maneira moi sinxela outros conceptos que non por sabidos convén repasar.

Diciamos antes que os xenes ou parte deles son segmentos de ADN que posúen todas as nosas células, os cales definen un carácter ou forman parte da definición dese trazo. Nalgúns casos un pequeno tramo dese ADN define un carácter, por exemplo, se eu teño o marcador de ollos negros, expresarei o carácter ollos negros. Da mesma forma, se unha vaca ten ou non o marcador de “cornos”, o animal expresará ou non ese carácter, é dicir, terá ou non terá cornos. Para entendelo imos poñer un símil: cando un xene define un trazo, compórtase como un interruptor; se está aceso, é dicir, se ten ese xene, o animal terá ese carácter, pero se non ten ese xene é coma se o interruptor estivese apagado e, polo tanto, o animal non o expresará. Ata aquí é moi sinxelo de entender, un trazo cualitativo pode estar definido por unha pequena parte do ADN e un animal pode ou non telo, pero imos complicar as cousas un pouco máis. Hai algúns caracteres, denomínanse cuantitativos, por exemplo os litros de leite dunha vaca, que non están asociados a un só xene, senón que na definición dese carácter interveñen varios xenes. Igualmente ocorre, por exemplo, coa taxa de preñez das fillas (DPR), onde teremos varios xenes localizados nos 30 pares de cromosomas que posúen as vacas e, por tanto, todos eles formasen parte da expresión dese carácter (figura 1).

A PRIMEIRA PREGUNTA QUE UNHA PERSOA DEBERÍA FACERSE ANTES DE REALIZAR UN PROXECTO DE MELLORA XENÉTICA NO SEU GANDO É: CAL É O OBXECTIVO QUE TEÑO NA MIÑA GRANXA?

Por se fose pouco, este tipo de trazos son os que máis adoitamos buscar nas nosas explotacións e o símil do interruptor xa non nos vale. Neste caso a expresión dese trazo parecerase máis a un mando de volume dun aparello de música, é dicir, cantos máis xenes teñamos activos maior volume e, por tanto, maior expresión dese carácter e cantos menos xenes teñamos dese carácter menos se expresará. No caso do noso exemplo, na expresión do carácter “taxa de preñez das fillas” (DPR), como ben se aprecia na figura 1, teñen impacto diferentes xenes, a suma de todas as pequenas achegas para este trazo en todos os xenes será maior ou menor e, por conseguinte, o DPR será alto ou baixo e as fillas de nosas xovencas preñarán mellor ou peor. Evidentemente, a realidade é un pouco máis complexa, pero cremos que con estes exemplos podemos entender un pouco o funcionamento xeral. Así mesmo, non debemos esquecer que os trazos tamén interactúan e poden potenciarse ou atenuarse entre eles. Todos coñecemos a relación directa que existe entre os litros de leite producidos coa reprodución, de tal maneira que existe a posibilidade de que cantos máis litros de leite produza un animal empeore a reprodución. Como ben se pode apreciar na figura 2, existe unha correlación negativa de litros de leite e reprodución, pero tamén existen correlacións positivas, por exemplo, entre os litros de leite e os quilos de graxa: a maior cantidade de leite, maior cantidade de graxa. Como podemos entender, seleccionar e mellorar un trazo é

90 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 90

15/12/19 11:54

Una poderosa herramienta para el manejo de las explotaciones de vacuno lechero

Es la herramienta genómica que permite que los objetivos de su empresa lechera se alcancen de una manera más rápida y más rentable.

Mayor tasa de concepción Mejor productora de leche

Mayor mérito neto

Mejor composición de ubre

POR LOS ANIMALES. POR LA SALUD. POR TI. zoetis.es vp014_publicidade_zoetis.indd 91

CLARIFIDE_Anuncio-A4_Mar2018_1.indd 1

Más grasa en la leche

Mayor vida productiva

Mayor mérito en queso

Mayor fortaleza

Para más información:

Nacho Peón: nacho.peon@zoetis.com 677 932 438 13/12/19 19:22 6/3/18 16:00

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 2. Tendencias xenéticas para produción de leite e fertilidade

relativamente fácil, e máis se ese trazo o codifica un só xene, pero se queremos mellorar á vez varios trazos, por exemplo todos os que definimos anteriormente como a vaca perfecta, a cousa complícase bastante. Para facilitar esa mellora de varios caracteres á vez, establecéronse uns índices de selección, onde se lles foi aplicando distinto peso aos caracteres segundo o interese que se tivese nesa selección. Desta maneira, cada país estableceu o seu propio índice: en España estableceuse o ICO, en Francia o GDM, no Canadá o LPI ou nos EE. UU. o TPI. Cada índice de selección está formado por distintos caracteres; por exemplo, o ICO está formado nun 11 % polo trazo “kg de leite” mentres que o TPI ni sequera o considera. Temos que ter en conta que os xenetistas, ademais de buscar distintos caracteres para crear un índice, teñen que considerar que moitos deses caracteres teñen correlacións e o normal é aproveitarse delas, é dicir, se eu selecciono para quilos de graxa, á vez estou a seleccionar para litros de leite, porque non podo ter unha cousa sen a outra. Pero non nos esquezamos que ninguén come de números, senón do que produce unha vaca. Por iso, ademais de índices numéricos, fóronse cuantificando índices de selección económicos, é dicir, índices que predín e cuantifican o que una vaca nos pode facer gañar na explotación durante a súa vida produtiva. Para conseguir definir eses índices o primeiro que tiveron que establecer foi unha gran base de animais da raza, a chamada poboación de referencia (no noso caso a

2.000 1.000 0 -1.000 -2.000 -3.000 -4.000 -5.000 -6.000 -7.000 -8.000 1950

8 7 6 5 4 3

Leite fillas Leite touro DPR fillas DPR touro

1960

1970

raza Holstein), que no caso da base de datos do USDA-CDCB (Holstein USA) son os animais nados en 2010. Establecendo os beneficios económicos da base da raza, creouse o mérito neto (NM$), un índice económico que predí a ganancia esperada na vida produtiva dunha femia comparada coa base da raza. Se, por exemplo, nós temos unha xovenca cun MN$ de 100$, significa que esperamos que esa xovenca nos deixe durante a súa vida produtiva 100 dólares máis que a media das xovencas da poboación de referencia. O que temos que ter moi claro con relación aos índices económicos é que son esenciais na mellora xenética, xa que combinan valores de moitos trazos nun único valor. Así, utilizando este valor, poderemos clasificar os animais e orientar as decisións da cría dunha maneira fácil e efectiva. Cómo é de fiable esa predición? O último concepto clave que temos que explicar é a fiabilidade (tamén o poderedes ver nos catálogos como reliability). Para aclarar mellor este termo imos utilizar o seguinte cadro:

2 1

1980

1990

2000

2010

0 -1 -2

Valor xenético para as fillas %

Valor xenético para o leite

COÑECENDO A XENÓMICA DOS NOSOS ANIMAIS, NON COMETEREMOS O RISCO DE SUBSTITUÍR UNHA BOA VACA POR UNHA MALA XOVENCA

Primeiro imos fixarnos no touro B. Dinnos que ese touro ten unha PTA de 1.000, é dicir, que a habilidade de transmisión do seu xene leite aos seus descendentes será de media 1.000 kg máis de leite que a base xenética establecida. Pero fixémonos no concepto de reliability, o cal nos indica que a fiabilidade desa predición é dun 70 %. Quere isto dicir na curva, que algunhas das fillas dese touro terán unha PTA de 693 kg e outras de 1.307 kg. É certo que se facemos a media da produción de todas as fillas daranos 1.000, pero o que nós debemos ter en conta é que con esa fiabilidade ese touro nos dará fillas cuxa produción variará enormemente dunhas a outras, é dicir, que haberá unha gran variación na descendencia deste touro. Vaiamos ao touro A. O seu PTA tamén nos indica que ese animal dará fillas con 1.000 kg máis en leite que a base xenética, é dicir, predicir o mesmo que o touro B, pero a fiabilidade neste caso é do 99“%. Isto significa que todas as fillas dese touro producirán entre 944 kg e 1.056 kg, ou sexa, o dato 1.000 do touro A é moito máis fiaFiabilidad: Varia de 0 a 1 ble que o mesmo dato do touro B. (0% a 100%) A variación entre a súa descendencia é moi pequena. Este concepto é clave para enRango de confianza de la tender a calidade das predicións, por iso non só temos que fixarnos PTA nos datos das PTA, senón que teremos que ter os ollos postos na fiabilidade que teñen eses datos. Pensemos que este é un concepto estatístico relacionado coa

Terminos esenciales : Reliability (fiabilidad, confianza)

92 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 92

17/12/19 9:55

vp014_publicidade_fima.indd 93

14/12/19 11:33

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 3. Media de país PA vs. REL xenómico 0,8 0,7

Media de fiabilidade %

0,6

Fiabilidade do método tradicional: 25 % Fiabilidade xenómica: 70 % Erro medio en asignación de touro: 15 %

0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0

NMS

SCS

DPR

PTA

Leite

Graxa

Proteína

GPTA

A media de fiabilidade calculouse para femias menores de 2 anos a xaneiro de 2016

Figura 4. Índices dos beneficios do benestar animal

8% 25 % 32 % 19 % 10 %

PRODUCIÓN REPRODUCIÓN TIPO FUNCIONAL LONXEVIDADE - CALIDADE DE LEITE - PARTO SANIDADE DA VACA SANIDADE DO XATO

fiabilidade dos datos achegados, tanto de produción coma da fiabilidade da proba xenómica realizada. Desa maneira estableceremos con maior probabilidade de éxito a relación entre a PTA e os caracteres que predín. A XENÓMICA A secuenciación e o mapeo do xenoma completo das vacas deunos a oportunidade de conocer distintos marcadores (SNP) dentro do ADN cos que dunha maneira rápida e económica poder predicir a expresión de caracteres cunha fiabilidade alta os trazos dos animais xa sexa de produción (leite, graxa, proteína) como de funcionalidade (reconto de células somáticas, DPR, facilidade de par-

to, vida produtiva, días abertos, tipo…). Como se pode apreciar no gráfico (figura 3), cando comparamos a media da fiabilidade das PTA (PA) coas GPTA (as habilidades de transmisión xenómicas), as diferenzas son moi significativas. Dito doutra maneira, se co pedigree podemos ter unhas fiabilidades ao redor do 25 %, coa xenómica supérase o 70 % e cantos máis animais vaiamos xenotipando más certeiras serán esas predicións. Hoxe podemos saber, dende o nacemento, a predición do que vai transmitir unha xata á súa descendencia cunha fiabilidade moi alta. Isto permítenos facer unha selección dos animais rápida e fiable. No caso dos touros necesitábanse cinco anos para poder cuantificar a descendencia dun touro. Non obstante, hoxe pódese facer nada máis nacer, pero no caso das vacas o avance é moito máis significativo, porque xa non necesitamos investir 1.800 euros e dous anos en criar unha xovencas para saber como se vai comportar, senón que nun mes teremos os resultados xenómicos que nos garanten unha fiabilidade moi alta á hora de facer a selección de trazos como litros de leite, quilogramos de graxa e proteína, DPR, vida produtiva, eficacia alimentaria… O avance que podemos facer na nosa gandería coa xenómica é espectacular e non debemos esquecer que esta mellora non nos supón máis traballo na granxa.

Día a día a xenómica segue a avanzar e hai uns anos Zoetis Genetics fíxose a seguinte pregunta: poderiamos predicir cunha fiabilidade alta os trazos de saúde dos nosos animais, é dicir, a predisposición das vacas a padecer mamite, laminite, retención de placenta, desprazamento de abomaso, metrite ou cetose? Pois a resposta é si. Despois de seleccionar os marcadores no ADN adecuados, asocialos a trazos fenotípicos (expresados polo animal) de realizar a validación no campo, conseguíronse implementar dentro dos trazos xenéticos os trazos de saúde. Este avance é tan importante que grazas a el podemos escoller os animais máis resistentes ás enfermidades, estarán máis tempo de permanencia no rabaño e fará

94 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 94

17/12/19 9:56

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

O USO DE ÍNDICES ECONÓMICOS AXÚDANOS DE MANEIRA CLARA E SINXELA A ORIENTAR OS NOSOS OBXECTIVOS

Figura 5. Recuperando os custos de crianza

Fluxo de caixa diaria Retorno acumulado Nacemento

Lact. 1

Lact. 2

Lact. 3

Figura 6. O beneficio da lonxevidade Produción e porcentaxe do rabaño por lactancia Vacas > 200 días en leite 45 %

110

40 %

105

35 %

100

30 %

25 %

20 %

15 %

10 %

Leite/día

que necesitemos menos descartes nas vacas e menos xovencas para a reposición, e todo iso redundará nun importante beneficio económico para a explotación. Con estas premisas e cos datos xenómicos de benestar validados, Zoetis Genetics desenvolveu o índice económico DWP$ (Dairy Wellness Profit [beneficios de benestar animal]), un índice que, ademais de abarcar os datos de produción, fertilidade, conformación funcional, lonxevidade, parto, calidade de leite e viabilidade, tamén lle dá peso ao benestar da vaca baseándose nos trazos de saúde e do benestar do xato, posto que tamén inclúe a resistencia ás diarreas dos xatos nos 60 primeiros días, as resistencias aos problemas respiratorios nos primeiros 60 días e a viabilidade no seu primeiro ano de vida (figura 4).

% de rabaño

Por que facemos tanto fincapé na lonxevidade das vacas? A vida media das vacas en produción en España está entre 2 e 2,4 partos. Con todo, unha xovenca paga coa súa produción co seu investimento aproximadamente en pico-final da segunda lactación, é dicir, que apenas nos queda unha lactación por vaca de ganancia por vida (figura 5). Así mesmo, vemos que as mellores producións das vacas están entre a terceira e a quinta lactación (figura 6). O paradoxo está en que nesas lactacións apenas temos animais, xa que por enfermidades ou por problemas de reprodución estes non chegan a alcanzar esas idades. Se fósemos capaces de incidir a través da xenética na selección de animais máis resistentes ás doenzas, á vez que os selec-

% do total

Leite/vaca/día [libras]

115

Grupo de lactancia

cionamos con mellores índices de reprodución, poderemos chegar a ter animais máis lonxevos e, por tanto, máis rendibles nas nosas explotacións. Por iso, non temos dúbidas en afirmar que o índice económico DWP$ nos axudará a realizar con éxito e facilidade este obxectivo. Realizouse unha proba de validación do DWP$, tendo en conta toda a vida produtiva de animais nados en 2011. Os resultados avalan que, comparando o 25 % dos mellores animais fronte ao 25 % peor, a diferenza foi a que se pode apreciar na na figura 7 (páxina seguinte).

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 95

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 95

15/12/19 11:55

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 7. Produción diaria de leite corrixido por enerxía durante a vida produtiva (esquerda) e o total de días en lactación (dereita)

80.000 70.000

74.271

60.000 50.000

54.421

40.000 30.000 20.000 10.000 0

LCE durante a vida produtiva (libras/día)

DWP$ 0-25 % (inferior)

DWP$ 76-100 % (superior)

Total de días en lactación (días) 1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0

Total de días en lactación

Produción por vaca de leite corrixido por enerxía durante a vida produtiva (libras/día)

880

DWP$ 76-100 % (superior)

678

DWP$ 0-25 % (inferior)

Estes datos demostran que o índice DWP$ pode predicir diferenzas no potencial individual de rendibilidade real ao longo da vida produtiva.

BENEFICIOS DA SELECCIÓN XENÓMICA 1. Permítenos seleccionar os mellores trazos das nosas xatas a partir do primeiro mes de vida, polo que só criaremos as mellores xovencas. 2. É tan importante criar as boas como descartar as malas canto antes ou, no caso de quedar con elas, poderemos cruzalas con seme de

carne que nos dea unha cría con maior beneficio económico. 3. Seleccionando por DWP$ conseguiremos animais máis resistentes ás enfermidades, alongaremos a súa permanencia no rabaño e, por tanto, necesitaremos menos xovencas, quedaremos coas mellores, o noso progreso xenético

avanzará máis rápido e a rendibilidade prevista por vaca será maior. 4. Coñecendo a xenómica dos nosos animais, non cometeremos o risco de substituír unha boa vaca por unha mala xovenca. Desprazaremos a subxectividade do “ollímetro” polos datos obxectivos e contrastados. 5. Ao termos todos os datos das nosas femias, o axuste será moitísimo máis fiable, porque buscaremos afianzar os trazos que nos interesan e traballar naqueles que máis necesitamos. CONCLUSIÓN A xenómica é unha excelente ferramenta que nos permite seleccionar os mellores animais da nosa explotación. O uso de índices económicos axúdanos de maneira clara e sinxela a orientar os nosos obxectivos. Usar as predicións do índice DWP$ nas decisións de selección pode ter unha repercusión económica significativa ao incrementar a produción de leite durante a vida produtiva da vaca, o leite por día, a permanencia no rabaño e a rendibilidade prevista por vaca.

REMITIDO

Genética francesa en las mejores vacas leonesas La Asociación Frisona de León (Afrile) celebró el pasado 29 de noviembre su VII Jornada Provincial en la que entregaron los premios a las mejores ganaderías y reproductoras de la provincia durante 2018. Entre los galardonados, las mejores explotaciones por ICO fueron CEM SC, Finca El Egido y Fernández Fernández SC. Asimismo, estas mismas granjas se llevaron los premios de mejor vaca por ICO –CEM 583, de CEM SC (3.887 ICO)–, de mejor vaca por producción a 305 días –Egido Lisona Ehman, de Finca El Egido (primer parto: 16.168 kg, 53 kg/día)– y de mejor ganadería por producción a 305 días –Fernández Fernández SC (12.666 kg, 41,5 kg/día)–. Las tres explotaciones pertenecen a la Cooperativa Vega Esla, de León, que ha basado sus resultados en el éxito del programa de acoplamientos realizado por sus técnicos con el uso de la genética francesa, representada por Evolution Ibérica XY. A este grupo también pertenece la ganadería La Chopera SC que se llevó el premio a mejor ganadería por producción a 305 días en el total de animales (13.302 kg, 43,6 kg/día). Este programa, que se inició en el año 2000 en 68 ganaderías con el objetivo de lograr su de-

sarrollo genético, permite detectar los puntos fuertes y débiles de cada explotación y elegir aquellos animales que corrijan las deficiencias de una forma objetiva. Mediante el acoplamiento realizado anualmente vaca a vaca se ha pretendido optimizar el progreso genético y conseguir la uniformidad del rebaño para que funcione “como una única vaca”. Así, se consigue sacar el mayor partido posible a la gestión realizada en cada ganadería, pues todas las vacas tienen necesidades muy similares al estar influenciadas por el mismo hábitat y el mismo manejo. Los caracteres más primados en estos acoplamientos son los relacionados con la salud, fundamentalmente de la ubre, y la fertilidad de las vacas consiguiendo rebaños más resistentes y más fértiles. También se tiene muy en cuenta la reducción de la consanguinidad.

En su conjunto, estos parámetros permiten un incremento de la longevidad de las vacas manteniendo unas altas producciones de leche, lo que incide de forma sobresaliente en la mejora de la rentabilidad de las explotaciones. La aplicación con rigor y de forma continuada de este programa ha sido la clave de la consecución de estos premios que deben servir de homenaje a todos los ganaderos y técnicos implicados en el desarrollo genético de la Cooperativa Vega Esla.

96 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 96

17/12/19 10:00

Programas de selección evaluados en Holstein para garantizar: Facilidad de parto Crecimiento precoz y conformación Beneficio económico por ternero desde primeras edades Inra95

Blond D’Aquitaine

Limousin

Charolais Excellence

Eficiencia Genética Diversidad Excelencia Fiabilidad

Nouxela

Night

Louxor es el toro confirmado en su descendencia nº 1 del mundo en ISU. En Francia, el 26% de las hembras del TOP 100 y el 33% con ISU superior a 200 son sus hijas. (Dic. 2019)

Rentabilidad contrastada al servicio de nuestras ganaderías 980 63 04 97 Avenida Maragatos, 75 • 49600 • Benavente

www.evolutioniberica.es vp014_publicidade_evolution.indd 97 Pub A4 ProgSeleccion EI v2.indd 1

18/12/19 18:23 18/12/19 11:44

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Como reducir os partos xemelgares por medio do manexo da proxesterona Neste traballo estúdanse as estratexias preventivas en canto a protocolos de sincronización que diminúen a aparición de codominancia durante o desenvolvemento das ondas foliculares no ovario e, con iso, a porcentaxe de dobres ovulacións. Antonio Jiménez Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

INTRODUCIÓN s partos xemelgares son un problema importante nas explotacións de gando vacún leiteiro. Nun estudo con datos de 1996 a 2004 [1] reportouse un 4 % de taxa deste tipo de partos e esta porcentaxe parece estar en aumento, con datos actuais de moitas

explotacións que están a superar amplamente esta cifra. Propuxéronse estratexias para actuar unha vez que se diagnostica que a vaca vai ter dobre ovulación (punción folicular) ou cando a xestación dobre xa se produciu (eliminación dun dos dous embrións), así como manexos adaptados para as vacas que van parir xemelgos. Neste artigo analizaranse outro tipo de accións: as estratexias preventivas en canto a protocolos de sincronización que diminúen a aparición de codominancia durante o

desenvolvemento das ondas foliculares no ovario e con iso a porcentaxe de dobres ovulacións. Estas novas estratexias son unha forma sinxela e precoz de diminuír a taxa de partos xemelgares na explotación dentro do control reprodutivo xestionado por veterinarios en granxas de vacas de leite en intensivo.

98 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_xemelgos_galego.indd 98

15/12/19 11:58

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 1. A porcentaxe de partos xemelgares nas explotacións de vacas frisonas está en aumento (adaptado de Fricke)

Porcentaxe de partos xemelgares

Porcentaxe de partos xemelgares ao longo do tempo en vacas frisonas (de 1983 a 2003) Silva del Rio et al., 2006

Kinsel et al., 1998

Ano de concepción

O PROBLEMA DOS PARTOS XEMELGARES NO GANDO VACÚN LEITEIRO, TIPOS DE XESTACIÓN XEMELGAR E FACTORES DE RISCO As vacas que teñen xemelgos teñen máis risco de practicamente todas as típicas enfermidades do parto-posparto: distocia, retención de placenta, metrites, cetoses e desprazamento de abomaso, todo o cal ten repercusións económicas directas, ademais de aumentar os días abertos, diminuír a fertilidade e aumentar o risco de eliminación temperá destas vacas. Igualmente,

ADV_dairy_18X13_ES_exe.indd 1

tampouco é bo un parto xemelgar se pensamos no xato: teñen maior risco de aborto e distocia, de nacer morto, de menor peso ao nacemento e, en xeral, estarán en desvantaxe fronte a outros xatos á hora de crecer e desenvolverse. Tamén hai que ter en conta o fenómeno do freemartinismo, que fai que a maioría das xatas nadas xunto cun macho sexan infértiles. A vaca é unha especie monotoca, é dicir, que normalmente pare un xato ao final da xestación. Con todo, do mesmo xeito que outras especies monotocas, pode parir máis dun, máis comunmente dous. Estas situacións chamadas normalmente xestacións (ou partos) dobres ou xemelgares, poden ser de dous tipos: xestacións xemelgares monocigóticas e xestacións xemelgares dicigóticas. As xestacións xemelgares monocigóticas débense á fecundación dun ovocito e á posterior división do embrión formando dous embrións xeneticamente idénticos e do mesmo sexo. Estímase que son ao redor do 10 % de todas as xestacións xemelgares e, xa que logo, moi pouco frecuentes.

AS VACAS QUE TEÑEN XEMELGOS TEÑEN MÁIS RISCO DE PRACTICAMENTE TODAS AS TÍPICAS ENFERMIDADES DO PARTO-POSPARTO

O tema tratado neste artigo serán as xestacións dobres de tipo dicigótico, que se deben á fecundación de dous ovocitos durante o mesmo ciclo, para o que fai falta que se produza unha dobre ovulación. Os embrións resultantes son xeneticamente diferentes e poden ser do mesmo ou de distinto sexo, constituíndo a maior parte das xestacións dobres. Como estas xestacións dicigóticas proveñen dunha situación concreta durante o ciclo estral, a dobre ovulación en lugar dunha ovulación simple, para entendelas será importante entender a dinámica folicular. As xestacións xemelgares dicigóticas son un fenómeno complexo e sábese desde hai tempo que está influído por certos factores de risco que inclúen principalmente a predisposición

18/10/19 11:05

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 99

vp014_especialReproducion_xemelgos_galego.indd 99

15/12/19 11:59

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

xenética, o número de parto e o nivel de produción. Grazas a estudos científicos recentes, agora sabemos que a calidade dos protocolos de sincronización é tamén un factor importante na taxa de xestacións xemelgares. En canto ao número de parto, o risco de dobre ovulación aumenta progresivamente, reportándose desde aproximadamente un 1 % en nulíparas [1] ata cifras como un 9 % en primeira lactación, 11 % en segunda e 20 % en terceira (Fricke et al., 1999). En canto á produción, reportouse que a incidencia de dobre ovulación varía desde o 1,6 % nas vacas que estaban a producir menos de 35 kg por día no ciclo estral en estudo ata o 51,6 % nas vacas que estaban producindo 50 kg por día [2].

Ovulaciones múltiples (%) (%) Ovulacións múltiples

Figura 2. Porcentaxe de ovulacións múltiples segundo a produción de leite [2] 60

51,6%

45,3%

40 30

25,2%

20 10 0

0% <30

6,1%

2,5% 30-35

35-40

40-45

45-50

>50

Producción de leche (Kg/d)

A alta produción está asociada ao incremento da taxa metabólica de aclaramento de hormonas esteroideas debido a unha maior inxestión de materia seca e a un aumento do fluxo hepático. A baixa concentración plasmática de proxesterona circulante característica das vacas que están nesta situación explica a maior incidencia de

xemelgos nas explotacións de alta produción. A BAIXA CONCENTRACIÓN DE PROXESTERONA PRODUCE DOBRES OVULACIÓNS. EXPLICACIÓN FISIOLÓXICA O punto crítico para entender o proceso de aparición das xestacións dobres é o momento da desviación folicular, que é unha fase da onda folicular de moi curta duración (menos de 8 h), cando un folículo empeza a crecer máis rápido cós outros e convértese no folículo dominante desa onda, provocando que os outros folículos deixen de crecer e regresen. Ese folículo dominante será o que potencialmente pode ovular. De maneira eventual, no momento da desviación, poida que dous ou mesmo máis folículos crezan dunha maneira conxunta e se desenvolvan igualmente, dando lugar a un fenómeno coñecido como codominancia, que pode dar lugar a dobres ou mesmo triplas ovulacións. Houbo algunhas investigacións recentes que reportaron cambios nas concentracións dalgunhas hormonas que poden explicar o efecto dos niveis baixos de proxesterona circulante no incremento das codominancias e dobres ovulacións na vaca: • Un estudo realizado en vacas e xovencas nas que se provocou unha onda folicular iniciada en ausencia de corpo lúteo, coas concentracións moi baixas de proxesterona características desta situación, induciu un aumento dos pulsos de LH, o cal provocou o crecemento de folículos codominantes [3]. • Outro estudo de acordo con estas conclusións [4] mostrou que as vacas con dobre e tripla ovulación ti-

ESTÍMASE QUE AS XESTACIÓNS MONOCIGÓTICAS SON ARREDOR DO 10 % DE TODAS AS XESTACIÓNS XEMELGARES E, POR TANTO, MOI POUCO FRECUENTES

veron baixa proxesterona e maior circulación de LH e FSH antes da desviación en comparación coas vacas con ovulacións simples [3]. Tendo en conta os datos reportados do efecto da baixa proxesterona na aparición de codominancia e o papel das hormonas FSH e a pulsatilidade de LH no desenvolvemento dos folículos en fases iniciais, a hipótese actual da causa da codominancia é que a baixa concentración de proxesterona circulante incrementa os pulsos de LH e atrasa a diminución da concentración de FSH circulante antes da desviación, causando un incremento da frecuencia de codominancia e dobres ovulacións no gando vacún [5]. A IMPORTANCIA DE FACER PROTOCOLOS DE SINCRONIZACIÓN CORRECTOS: REDUCIÓN DOS PARTOS XEMELGARES POR MEDIO DO MANEXO DA PROXESTERONA Desde o nacemento do Ovsynch en 1995 apareceron moitas achegas para mellorar os seus resultados. Xurdiron moitas estratexias para mellorar as distintas fases: mellorar a sincronización da onda folicular aumentando o grao de ovulación coa primeira GnRH, incrementar os niveis de proxesterona durante o desenvolvemento da

Horas respecto á desviación esperada

Codominancia tripla Codominancia dobre Dominancia simple

Horas respecto á desviación esperada

Concentración de proxesterona (ng/ml)

Concentración de FSH (ng/ml)

Codominancia tripla Codominancia dobre Dominancia simple

Concentración de LH (ng/ml)

Figura 3. Concentración de FSH, LH e proxesterona antes da desviación folicular en vacas con dominancia simple (que darán lugar a ovulación simple) e codominancias dobre e tripla (que darán lugar a ovulacións dobres ou triplas) [4] Codominancia tripla Codominancia dobre Dominancia simple

Horas respecto á desviación esperada

100 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_xemelgos_galego.indd 100

15/12/19 11:59

CAL24

Una solución cómoda, eficaz y rentable

frente a la fiebre de la leche

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño, con un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado, siendo responsable de la “entrada” de otros procesos como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del parto es la terapia más indicada y ventajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com vp014_publicidade_cri.indd 101

17/12/19 12:25

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

AGORA SABEMOS QUE A CALIDADE DOS PROTOCOLOS DE SINCRONIZACIÓN É TAMÉN UN FACTOR IMPORTANTE NA TAXA DE XESTACIÓNS XEMELGARES

onda folicular, mellorar a luteolise –ou rotura do corpo lúteo–, mellorar as taxas de ovulación e a sincronización coa administración da última GnRH no momento óptimo e maximizar a concentración de proxesterona despois da inseminación para mellorar a supervivencia embrionaria. En canto aos niveis óptimos de proxesterona nos distintos momentos dun protocolo de sincronización para a inseminación a tempo fixo, sábese que para lograr altas fertilidades requírese un alto nivel de proxesterona durante o desenvolvemento da onda folicular, moi baixo nivel de proxesterona no momento da inseminación e de novo altos niveis de proxesterona despois da inseminación. Ata hai relativamente pouco tempo, cando o máis estendido era usar só unha prostaglandina en un Ovsynch, sabíase que as vacas anovulares e as vacas cíclicas que inician o Ovsynch sen un bo corpo lúteo (e, por tanto, en situación de baixa proxesterona), mostraban menor fertilidade e máis perdas de xestación debido aos baixos niveis de proxesterona durante o desenvolvemento do ovocito, o cal produce baixa calidade de embrións. Desde a extensión do uso das dúas doses de prostaglandina para mellorar a luteolise e con iso diminuír a concentración de proxesterona no momento da inseminación, a fertilidade dos Ovsynch aumentou ao redor dun 5 % (Borchardt et al., 2018), aínda que paralelamente está a emerxer un problema que moitas explotacións en intensivo están a observar: un aumento inusual da taxa de partos xemelgares. Investigacións recentes arroxaron luz sobre este asunto O uso da dobre prostaglandina está axudando a lograr máis fertilidade

especialmente nas vacas que inician o protocolo en baixa proxesterona ou sen bo corpo lúteo, xa que a dobre prostaglandina permite lograr algunhas xestacións que antes non se lograban cunha prostaglandina, por solucionar un dos problemas da vaca anovulatoria ou sen bo corpo lúteo: a mala luteolise por existir un corpo lúteo demasiado novo formado durante o protocolo. Isto está a provocar que algunhas vacas con codominancia, que antes sinxelamente non lograban quedar xestantes, agora si que quedan, co que ven máis xestacións e partos xemelgares, é dicir, aínda que nunca se recomendou facerlles Ovsynch a vacas sen bo corpo lúteo, xa que a baixa proxesterona durante o crecemento do folículo ovulatorio produce baixas taxas de concepción e altas perdas embrionarias (Cunha et al., 2008), se se lles fai un Ovsynch con dobre prostaglandina a vacas sen bo corpo lúteo estaremos a mellorar a fertilidade respecto da prostaglandina simple, pero axudando a quedar xestantes a máis vacas con codominancia e dobre ovulación, co que se producen máis xestacións xemelgares. O risco de perda de xestación desas vacas é o triplo que o das xestacións simples e isto é especialmente debido ás perdas nas de dobre xestación unilateral, polo que podemos ter unha boa impresión de fertilidade a primeiro diagnóstico, pero finalmente moitas perdas de xestación e máis partos xemelgares na explotación. Algúns estudos recentes observaron o efecto dos niveis de proxesterona nos protocolos de sincronización que inclúen dúas doses de prostaglandina separadas 24 h sobre a taxa de xestacións ou partos xemelgares: • En primeiro lugar, podemos destacar un estudo interesante cun resultado contraditorio con esta liña de investigación: nun estudo realizado en vacas de leite de baixa produción en extensivo en Irlanda [6] non se atopou un incremento de dobre ovulación baixo un tratamento de indución a baixa proxesterona durante o crecemento folicular e desviación. Este efecto diferente á liña de investigación xeral pode ser debido ao efecto do factor de menor produción leiteira das vacas irlandesas, a dife-

renzas na predisposición xenética á dobre ovulación ou a ambos. • Non obstante, en dous estudos moi recentes [7], [8], comprobáronse os efectos de realizar protocolos de sincronización con baixa e alta concentración de proxesterona en explotacións intensivas, reportando taxas de xestacións e partos xemelgares moi baixos en vacas coa proxesterona optimizada e xestacións e partos xemelgares moi altos en vacas con baixa proxesterona (figura 4). Tendo en conta toda esta información, a aplicación dalgúns protocolos de sincronización que demostraron optimizar os niveis de proxesterona constitúe unha estratexia para diminuír as taxas de partos xemelgares: 1. Uso de protocolos de presincronización para primeira inseminación posparto que inclúen a aplicación de GnRH. A maioría dos protocolos que inclúen presincronización están deseñados para situar as vacas nos días 5-10 do ciclo para empezar o Ovsynch, co que unha alta porcentaxe das vacas empezarán o Ovsynch en situación de ter un bo corpo lúteo cun nivel óptimo de proxesterona. Neste sentido, os protocolos que presincronizan incluíndo GnRH como un GGPG, un G6G ou un dobre Ovsynch demostraron máis capacidade de xerar un corpo lúteo ao comezo do Ovsynch que outros que non inclúen GnRH e non inducen ciclicidade en vacas anovulares, como o Presynch-Ovsynch. 2. Uso estratéxico dun dispositivo de proxesterona. No caso de comezar un protocolo de sincronización a tempo fixo con Ovsynch para unha vaca que non ten un bo corpo lúteo, é dicir, que non ten tecido luteal de máis de 15 mm á ecografía), débese engadir un dispositivo de proxesterona para optimizar os niveis de proxesterona circulante durante a onda folicular. No caso das explotacións que aplican GnRH 7 días antes do diagnóstico de xestación, se no momento de diagnóstico da non xestación por ecografía non se diagnostica un bo corpo lúteo, non é recomendable terminar co Ovsynch de dobre prostaglandina, porque este podería non sincronizar

102 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_xemelgos_galego.indd 102

15/12/19 12:00

Las auténticas

vacas que recortan los costes Los países nórdicos tienen el menor uso de antibióticos del mundo, y son líderes en producción de leche. Nuestros toros tienen excelentes rasgos de salud y altas producciones. Una eficaz herramienta para tu día a día.

€ Infertilidad

€

Enfer- Tratamientos medades veterinarios podales

€ Mastitis

€ Partos difíciles

seleccionando para lo que realmente importa Global Genetics

www.vikinggenetics.com

Global Genetics Galicia: 619 760 916

vp014_publicidade_VIKING_GALEGO.indd 103

14/12/19 11:39

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 4. Porcentaxe de partos dobres e de xestacións dobres en vacas tratadas con protocolos de sincronización para provocar altos niveis de proxesterona e moi baixos niveis de proxesterona [7], [8]

19 %

29 %

0% ALTA PROXESTERONA

EN CANTO AO NÚMERO DE PARTO, O RISCO DE DOBRE OVULACIÓN AUMENTA PROGRESIVAMENTE

BAIXA PROXESTERONA

Porcentaxe de xestacións dobres (Carvalho et al., 2019)

as vacas ou permitir sincronizalas vacas mesmo aínda que tivesen baixos niveis de proxesterona durante a onda folicular. Neste caso tamén é recomendable comezar un Ovsynch con dispositivo de proxesterona. ALGUNHAS IDEAS CLAVE • Os partos xemelgares na vaca de leite son unha condición problemática influída por xenética e nivel de produción e están en aumento nas explotacións en intensivo. • Se se opta por un sistema de sincronización xeral para a primeira inseminación posparto, as mellores estratexias emerxentes para evitar partos xemelgares en explotacións de alta produción son os protocolos con presincronización que inclúen GnRH, que por medio da formación dun corpo lúteo optimizan os niveis de proxesterona durante o desenvolvemento folicular para a primeira inseminación posparto. • Non é recomendable facer Ovsynch con dobre prolestaglandina en vacas sen bo corpo lúteo no momento do inicio do protocolo ou no momento da prolestaglandina. Esta estratexia pode mellorar as fertilidades a primeiro diagnóstico respecto á de usar unha soa dose de prostaglandina, pero agora sábese que produce máis xestacións xemelgares, coas súas perdas de xestación e partos xemelgares asociados. • Toda estratexia de uso de protocolos de sincronizacións, así

ALTA PROXESTERONA

BAIXA PROXESTERONA

Porcentaxe de xestacións dobres (Martins et al., 2018)

como as exploracións dos animais e a supervisión do programa, deben ser realizadas por un veterinario. O uso de medicamentos para o control da reprodución ten que ser realizado sempre baixo prescrición e control por parte do veterinario, o cal debe ser o responsable do control destes programas.

REFERENCIAS

1. Silva del Río N, Stewart S, Rapnicki P, Chang YM, Fricke PM. An observational analysis of twin births, calf sex ratio, and calf mortality in Holstein dairy cattle. J DairySci. 2007;90(3):1255–1264 2. Lopez, H., D. Z. Caraviello, L. D. Satter, P. M. Fricke, and M. C. Wiltbank. 2005. Relationship between level of milk production and multiple ovulations in lactating dairy cows. J. Dairy Sci. 88:2783–2793. 3. Hayashi, K.-G., M. Matsui, T. Shimizu, N. Sudo, A. Sato, K. Shirasuna, M. Tetsuka, K. Kida, D. Schams, and A. Miyamoto. 2008. The absence of corpus luteum formation alters the endocrine profile and affects follicular development during the first follicular wave in cattle. Reproduction 136:787–797. 4. Lopez, H., R. Sartori, and M. C. Wiltbank. 2005. Reproductive hormones and follicular growth during development of one or multiple dominant follicles in cattle. Biol. Reprod. 72:788–795. 5. Wiltbank, M. C., A. H. Souza, P. D. Carvalho, A. P. Cunha, J. O. Giordano, P. M. Fricke, G. M. Baez, and M. G. Diskin. Physiological and practical effects of P4 on reproduction in dairy cattle. Animal 8:70–81. 2014. 6. Fricke, P. M., P. D. Carvalho, M. C. Lucy, F. Curran, M. M. Herlihy, S. M. Waters, J. A. Larkin, M. A. Crowe, and S. T. Butler. 2016. Effect of manipulating progesterone before timed- artificial insemination on reproductive and endocrine parameters in seasonal calving, pasture-based Holstein Friesian cows. J. Dairy Sci. 99:6780–6792. 7. Martins J. P. N., Wang D., Mu N., Rossi G. F., Martini A. P., Martins V. R., Pursley J. R. Level of circulating concentrations of progesterone during ovulatory follicle development affects timing of pregnancy loss in lactating dairy cows. J. DairySci. 101:10505–10525. 2018. 8. Carvalho P. D., Santos V. G., Fricke H. P., Hernandez L.L., Fricke P. M. Effect of manipulating progesterone before timed artificial insemination on reproductive and endocrine outcomes in high-producing multiparous Holstein cows. J. Dairy Sci. 102:7509–7521. 2019

104 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialReproducion_xemelgos_galego.indd 104

15/12/19 12:00

Inn

Gam ac

ta ple om

n ó i c a ov

er ie n

cia

reprodAction Tu mejor acción en reproducción

Cystoreline 0,05 mg/ml: Composición: Gonadorelina (diacetato tetrahidrato) 0,05mg. Alcohol bencílico (15 mg). Indicaciones de uso: VACAS: - Inducción y sincronización del celo y de la ovulación en combinación con prostaglandina F2 (PGF2) o análogos con o sin progesterona como parte de protocolos de Inseminación artificial a tiempo fijo (IATF). - Tratamiento de quistes foliculares - Mejora de la fertilidad en hembras con antecedentes de ovulación retardada - Inducción de la ovulación Contraindicaciones: No usar en caso de hipersensibilidad a la sustancia activa o a algún excipiente. Precauciones especiales para su uso en animales: No procede. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento a los animales: Las personas con hipersensibilidad conocida a análogos de GnRH deben evitar todo contacto con el medicamento veterinario. Administrar el producto con precaución para evitar la autoinyección. En caso de autoinyección accidental, consulte con un médico inmediatamente y muéstrele el prospecto o la etiqueta. No se conocen los efectos de una exposición accidental a análogos de GnRH en mujeres gestantes o en mujeres con ciclos reproductivos normales; por lo tanto, se recomienda que las mujeres gestantes no administren el medicamento y que las mujeres en edad reproductiva administren el medicamento con precaución. Vigilar para evitar el contacto con piel y ojos. En caso de contacto con la piel, aclarar inmediatamente con agua puesto que los análogos de GnRH pueden absorberse a través de la piel. En caso de contacto accidental con los ojos, aclarar con agua en abundancia. Usar guantes al manipular el medicamento veterinario. No comer, beber o fumar mientras se maneja el producto. Tiempo de retirada: Carne: cero días. Leche: cero días. Entidad que ostenta la autorización del mercado: CEVA SANTE ANIMALE 10 avenue de La Ballastière 33500 LIBOURNE (Francia). Reg Nº: 2375 ESP. Prid Delta 1,55 g. Sistema de liberación vaginal para bovino Prid Delta: Composición: 1,55 g de progesterona. Indicaciones de uso: Para el control del ciclo estral en vacas y novillas incluyendo: Sincronización del celo en hembras cíclicas. Para ser usado encombinación con una prostaglandina (PGF2). Inducción y sincronización del celo en hembras no cíclicas. Para ser usado en combinación con una prostaglandina y gonadotropina coriónica equina (eCG, anteriormente PMSG). Contraindicaciones: No utilizar en novillas sexualmente inmaduras o en hembras con tracto genital anómalo, por ejemplo, freemartins. No utilizar antes de que hayan pasado 35 días desde la fecha del parto anterior. No utilizar en animales que presenten infección o enfermedad no-infecciosa del tracto genital. No utilizar en hembras gestantes. Precauciones especiales para su uso en animales: Se recomienda esperar un mínimo de 35 días después del parto antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. Precauciones específicas que debe tomar la persona que administre el medicamento a los animales: Se debe usar guantes cuando se manipula el medicamento tanto durante la inserción como en la extracción. No comer ni beber mientras se manipula el medicamento. Lavar las manos después de su manipulación. Tiempo de retirada: Carne: cero días Leche: cero días. Entidad que ostenta la autorización de puesta en el mercado: Ceva Salud Animal S.A - Avenida Diagonal, 609-615 9a Planta, 08028 Barcelona. Reg Nº: 2194 ESP. Enzaprost T Composición por ml: Dinoprost (trometamol) 5 mg. Alcohol bencílico 16,5 mg. Indicaciones de uso: El efecto luteolítico del producto puede emplearse en los siguientes usos terapéuticos: Sincronización del celo. Tratamiento del celo silente en vacas con cuerpo lúteo funcional pero que no manifiestan el comportamiento de celo.Inducción del aborto hasta el día 120 de gestación.Inducción del parto. Como ayuda en el tratamiento de la metritis crónica y piómetra cuando exista un cuerpo lúteo funcional o persistente. Contraindicaciones: No administrar a animales con trastornos agudos o subagudos del sistema vascular, del tracto gastrointestinal o del sistema respiratorio. No administrar a animales en gestación, excepto cuando el efecto buscado sea la inducción del parto o la interrupción de la gestación. No usar en caso de hipersensibilidad conocida a la sustancia activa o a algún excipiente. Precauciones especiales para su uso en animales: Se han observado infecciones bacterianas localizadas en el punto de inyección que pueden generalizarse. Al primer síntoma de infección aplicar una terapia antibiótica agresiva, que cubra en particular las especies de clostridios. Inyectar de forma aséptica para disminuir la posibilidad de infecciones bacterianas post-inyección. No administrar por vía intravenosa. La inducción del aborto o del parto mediante el empleo de sustancias exógenas puede incrementar el riesgo de distocias, mortalidad fetal, retención placentaria y/o metritis. Precauciones específicas que deberá tomar la persona que administre el medicamento a los animales:Las prostaglandinas de tipo PGF2α pueden absorberse a través de la piel y pueden ocasionar broncoespamos o abortos. Manipular el producto con cuidado para evitar la autoinyección del producto o el contacto cutáneo. Si se derrama accidentalmente sobre la piel o se produce contacto accidental con los ojos, deberá lavarse inmediatamente con agua. Para evitar el contacto con el producto llevar guantes impermeables. La inyección accidental puede ser particularmente peligrosa en mujeres gestantes y en personas asmáticas, con problemas bronquiales u otras enfermedades respiratorias. Las personas asmáticas, con problemas bronquiales u otras enfermedades respiratorias deben manipular el producto con cuidado para evitar la autoinyección accidental o el contacto con la piel. Las mujeres gestantes, las mujeres que amamanten a sus hijos, las personas asmáticas, con problemas bronquiales u otras enfermedades respiratorias no deben usar el producto o deben llevar guantes de plástico. Tiempo de retirada: Carne: 3 días Leche: Cero horas. Entidad que ostenta la autorización del mercado:Ceva Salud Animal S.A - Avenida Diagonal, 609-615 9a Planta, 08028 Barcelona . Reg Nº: 1546 ESP.

Ceva Salud Animal S.A - Avenida Diagonal, 609-615 9ª Planta, 08028 Barcelona Tel. 93 292 06 60 www.ceva.es - info.ceva@ceva.com - www.reprodaction.com/es

advert_cattle_2019 copia.indd vp014_publi_ceva.indd 105 1

11/11/19 19:29 11:18 13/12/19

GRUPO TÉRVALIS Y FERTINAGRO BIOTECH, COMPROMISO CON LA INVESTIGACIÓN Y LA SOSTENIBILIDAD ¿Qué es el Grupo Térvalis? Es un grupo empresarial que inició su andadura en Teruel en 1986 con la producción de fertilizantes. Desde entonces mira hacia el futuro con el objetivo de liderar los sectores en los que lleva a cabo su actividad en España e incrementar su presencia internacional sin abandonar sus señas de identidad, pasión por lo que hace y compromiso. ¿En qué sectores opera? Opera en los sectores de nutrición vegetal, nutrición animal, logística, alimentación humana, energías renovables y agroturismo. ¿Cómo es su estructura empresarial? Fertinagro Biotech es la división principal del grupo y en ella se engloba todo lo relacionado con la nutrición vegetal. Terra Valis incluye el resto de empresas que no tienen que ver con lo anterior y, finalmente, está la Fundación Térvalis, formada por Centros Especiales de Empleo y cuyo objetivo es crear puestos de trabajo estables para personas con discapacidad. ¿Qué es Fertinagro Biotech? Fertinagro Biotech es la empresa mayoritaria del Grupo Térvalis y se dedica a la producción y comercialización de abonos y fertilizantes. Lleva más de 30 años aportando soluciones técnicas innovadoras en todo lo referente a nutrición vegetal, con grandes inversiones en I+D+i que le permiten tener un amplio catálogo de productos, con más de 300 referencias con garantía de calidad y trazabilidad.

vp014_publirreportaxe_fertinagro.indd 106

1.500 empleados

33 años de experiencia

500 millones de euros de facturación anual

¿Con qué centros de producción cuenta? En la actualidad cuenta con 18 fábricas en las que elaboran todos sus productos y transforman muchas de las materias primas, lo que les permite tener una trazabilidad total de todo lo que producen. Todas sus plantas tienen la triple certificación de calidad, seguridad y medio ambiente.

G Y B C L L

¿Q Es Te D lid en ab ha

¿E O m y

Negocios de Fertinagro Biotech 1. FERTINAGRO FERTESA

¿C Fe en ve tie da pl pa

2. FERTINAGRO TECNOS

3. FERTINAGRO ORGANIA 4. FERTINAGRO NUTRIGENIA 5. FERTINAGRO SUR 6. GLOBAL FEED 7. FERTINAGRO AGROVIP

8. FERTINAGRO BIOTECH INTERNACIONAL

¿Q Fe Té ci ap re en pr ca

9. FERTUSA 10..AGROTERRA 11. .LEATRANSA

12. .FERQUIMER

13. .FERTINAGRO FRANCE

14. .FERTINAGRO PORTUGAL

17/12/19 10:07

aas ad

¿Qué productos elaboran? Elaboran casi cualquier fertilizante que un cultivo pueda necesitar, adaptándose al modo de aplicación que tenga el agricultor. Fabrican NPK granulados, NPK orgánicos, NPK líquidos, NPK foliares, microelementos, extractos húmicos, aminoácidos, correctores… en diferentes formatos. ¿Cómo se diseñan los fertilizantes? El equipo de I+D+i de industriales, que son los encargados de desarrollar y fabricar los productos, le plantean a los técnicos de campo preguntas como: ¿Qué es exactamente lo que se quiere conseguir? ¿Cuándo y cómo se va a aplicar?¿Cuánto tiempo tiene que estar disponible? En función de las respuestas, el equipo de I+D+i empieza a pensar cómo fabricar y qué componentes tiene que incorporar en ese producto para que, cuando llegue al campo, funcione de la mejor manera posible y se produzcan las menores pérdidas. Su objetivo es conseguir fertilizantes eficientes y sostenibles, es decir, lograr que el cultivo sea capaz de aprovechar un alto porcentaje de toda la energía que se está gastando en fabricar el producto, llevarlo al campo y aplicarlo. ¿Cómo se traslada toda esa tecnología al campo? Fertinagro pone a disposición del agricultor el Servicio Técnico Agrovip, que lo que hace es contactar con el agricultor, visitar su explotación, ver qué particularidades tiene, qué es lo que quiere producir, qué producción va a obtener y, a partir de ahí, desarrollar con él un programa de fertilización integral, adaptando cada programa de fertilización que Fertinagro diseña como genérico de cada cultivo a cada agricultor y a su explotación.

Compromisos de Fertinagro

AGRICULTOR

DISTRIBUCIÓN

Mayor producción al menor coste y que siempre le salga la cuenta

Más negocio para ofrecer un mejor servicio

SOSTENIBILIDAD

COMPETITIVIDAD

Trabajar solo con productos ecológicos y/o sostenibles

Siempre por delante de los competidores, con la última tecnología

REINVERSIÓN

FUNDACIÓN TÉRVALIS

Los accionistas garantizan la inversión para el cumplimiento de estos compromisos

Creamos puestos de trabajo para personas con capacidades diversas

¿Qué es un programa de fertilización integral? Es un programa específico para cada cultivo con el objetivo de conseguir los mayores rendimientos. Fertinagro tiene una experiencia de muchos años y en todas las zonas de España, lo que les permite a los técnicos saber cuáles son los patrones y cómo se ha de adaptar la fertilización a cada cultivo, y eso se refleja en los programas de fertilización integral. ¿Disponen de productos para agricultura ecológica? Sí. Fertinagro cuenta con un amplio catálogo de productos certificados para utilizar en agricultura ecológica. Cuentan con fertilizantes tan potentes y que funcionan tan bien, que se utilizan no solo en agricultura ecológica, sino también en la convencional. En todas sus gamas de abonos hay una línea ecológica, ya sea en orgánicos, en granulados o en especialidades nutricionales.

¿A qué se debe el gran crecimiento de Fertinagro Biotech en tan pocos años? Sin duda, a la inversión en I+D+i. Destinan más de tres millones de euros al año en este ámbito y colaboran con más de veinte centros de investigación nacionales e internacionales y con varias universidades. Tienen, además, 15 proyectos certificados por el Centro para el Desarrollo Tecnológico Industrial (CDTI), 14 investigaciones en curso y 50 patentes.

www.fertinagro.es vp014_publirreportaxe_fertinagro.indd 107

17/12/19 10:08

Foto: G. Salcedo

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Equipo de inxección de xurro utilizado

Valor fertilizante do xurro segundo a súa forma de aplicación Neste artigo recóllese o traballo de investigación levado a cabo co obxectivo de analizar a produción e o valor fertilizante de substitución do N do xurro para un cultivo invernal de raigrás italiano, segundo o sistema de aplicación, en abanico ou inxectado, considerando ou non as perdas de amoníaco. Gregorio Salcedo Díaz CIFP La Granja, 39792 Heras, Cantabria

RESUMO s obxectivos do presente traballo foron estimar o valor fertilizante de substitución do nitróxeno contido no xurro do vacún leiteiro para a produción de materia seca (VFRNMS) e o consumo de N (VFRNN) respecto do fertilizante ni-

trato amónico cálcico (NAC 27 %), así como as perdas de amoníaco cando se aplica en abanico (Ab) ou inxectado (In) nun cultivo forraxeiro de raigrás italiano tipo alternativo. O experimento levouse a cabo durante os anos 2011 e 2012 coa variedade Agraco-812 ás doses de N 0, 30, 60 e 90 kg ha-1, repartidas en dous momentos. As diferenzas na produción de materia seca por hectárea con NAC respecto ao Ab-In foron de 1372-939 kg MS ha-1; o ni-

tróxeno consumido de 32-22 kg ha-1; a eficiencia aparente do N de 25,117,2 kg MS kg-1 N e o nitróxeno aparentemente recobrado de 0,58-0,4, kg N kg-1 N, respectivamente. As perdas de nitróxeno amoniacal foron un 62,9 % menores en inxección que en abanico. O VFRNMS e VFRNN foi un 20 % e 18 % superiores en inxección respecto ao abanico. Estas porcentaxes incrementáronse un 7 % e 8 % cando se consideraron as perdas de nitróxeno amoniacal.

108 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 108

17/12/19 12:31

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

A DECISIÓN DO TIPO DE FERTILIZANTE A EMPREGAR É IMPORTANTE PARA REDUCIR OS CUSTOS DE PRODUCIÓN E MINIMIZAR AS PERDAS DE AMONÍACO

INTRODUCIÓN A rotación máis utilizada nas explotacións leiteiras do norte de España é a formada por millo (Zea mays L.) como cultivo de verán principal e raigrás italiano (Lolium multiflorum L.) no inverno. A maioría dos gandeiros aprovéitano para ensilado nun só corte e unha minoría dan un corte para consumo en verde e un segundo como ensilado ou utilízano unicamente en verde. Aumentar o número de cortes nun cultivo de curta duración (xaneiro-abril) require fornecer fertilizante nitroxenado para aumentar a súa produtividade e garantir a súa rendibilidade. A decisión do tipo de fertilizante a empregar é importante para reducir os custos de produción e minimizar as perdas de amoníaco, debéndose tamén axustarse á lexislación vixente (ver artigo cuarto do Real Decreto 980/2017). As emisións de amoníaco procedentes da aplicación de xurro contribúen á contaminación do aire, á degradación dos ecosistemas, á perda de nitróxeno reactivo dos sistemas agrícolas (Hafner et al., 2018) e á eutrofización e acidificación dos solos (Sintermann et al., 2012). Entre outras, unha forma de valorar o contido de nitróxeno útil do xurro fresco do vacún é a través do cálculo da recuperación aparente de N (NAR) e o valor fertilizante de substitución do N (VFRN). Este último defínese como o factor polo cal se debe multiplicar o N do fertilizante orgánico para proporcionar unha resposta equivalente á obtida cun fertilizante de referencia (Petersen, 2003), normalmente mineral. Ambos os índices poden ser calculados a partir do seu contido de N amoniacal. O valor fertilizante do N debe contabilizarse nos plans de fertilización polo nitróxeno aparentemente recobrado (NAR) ou polo seu valor fertilizante de substitución do N (VFRN). O VFRN considérase unha medida de calidade máis xeral que o NAR, porque permite comparar os valores dos fertilizantes ourgánicos en diferentes condicións edafoclimáticas. Experimentos con xurros non tratados (Sørensen et al., 2003; Reijs et al., 2007 e Webb et al., 2013) demostran que o N dispoñible do xurro para o cultivo durante o primeiro ano se atopa próximo á súa porcentaxe de amoníaco. Pola súa banda, Möller e Müller (2012) sinalan que o VFRN do xurro é similar ao seu contido en amoníaco. A eficiencia no uso do N está influenciada polo método e o momento de aplicación (Hoekstra et al., 2010), pola taxa de aplicación (Misselbrook et al., 2006) e polas condicións climáticas e edáficas (Dowling et al., 2008; Lalor e Schulte, 2008). Baixas eficiencias de utilización do N do xurro asócianse a taxas elevadas de amoníaco volatilizado.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 109

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 109

15/12/19 12:05

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Táboa 1. Datos meteorolóxicos durante o crecemento do cultivo (2011-2012) e a media de temperaturas e precipitacións no período 1984-2010 Precipitación (mm)

Temperatura °C Media das máximas

Media das mínimas

1984-2010

2011-2012

1984-2010

2011-2012

1984-2010

2011-2012

Xaneiro

54,18

53,67

13,53

13,60

5,76

5,88

Febreiro

44,05

45,72

13,91

13,87

5,75

5,70

Marzo

45,58

43,87

15,63

15,74

6,97

6,95

Abril

42,68

42,43

16,57

16,67

8,33

8,41

Maio

46,01

44,80

19,17

19,20

11,6

11,14

Xuño

35,22

34,38

21,52

21,64

13,98

13,94

Xullo

27,56

27,47

23,58

23,69

15,96

15,91

Agosto

26,61

25,37

24,33

24,43

16,50

16,44

Setembro

36,52

35,28

22,76

23,06

14,39

14,42

Outubro

65,05

62,08

20,39

20,73

11,90

11,89

Novembro

85,01

87,29

16,22

16,39

8,70

8,80

Decembro

61,41

64,31

14,21

14,30

6,63

6,68

UNHA FORMA DE VALORAR O CONTIDO DE NITRÓXENO ÚTIL DO XURRO FRESCO DO VACÚN É A TRAVÉS DO CÁLCULO DA RECUPERACIÓN APARENTE DE N (NAR) E O VALOR FERTILIZANTE DE SUBSTITUCIÓN DO N

Fonte: Axencia Estatal de Meteoroloxía

MATERIAL E MÉTODOS Localización O experimento desenvolveuse na ﬁnca de prácticas do CIFP La Granja, Cantabria (43° 24’N; 3° 45’W e 5 m sobre o nivel do mar) durante os anos 2011 e 2012. As características do solo foron: textura franco-arxilo-limosa; pH 6,24; materia orgánica oxidable 2,09 %; N 0,14 %; C/N 11,2; P (Olsen) 12,5 ppm; Ca 866 ppm; Mg 92 ppm; K 96 ppm; capacidade de intercambio catiónico 18,6 mEq/100 g chan. A temperatura e pluviometría durante os anos de estudo indícanse na táboa 1 Deseño experimental e tratamentos O deseño experimental foi de bloques completos ao azar de acordo con parcelas divididas e tres repeticións, cunhas dimensións de 2 x 15 m para a parcela elemental. A parcela principal consistiu en tres tipos e métodos de aplicación de nitróxeno: i) nitróxeno amónico cálcico (NAC) do 27 % aplicado en superﬁcie; ii) xurro de vacún leiteiro sen localizar e aplicado na modalidade de abanico e iii) xurro inxectado. A subparcela consistiu en catro doses de N: 0, 30, 60 e 90 kg ha-1.

Operacións de cultivo A preparación do terreo consistiu en dous pases cruzados de fresadora os días 4 e 5 de outubro de 2010, e 22 e 23 de setembro de 2011. O raigrás fertilizado con NAC recibiu ademais 7, 14 e 21 kg/ha de P2O5 e 13, 36 e 39 kg/ha de K2O como fertilizado de fondo nos tratamentos 30, 60 e 90 kg N ha-1 para equilibrar a achega de P2O5 e K2O do xurro. O raigrás italiano tipo alternativo (cv. Agraco-812) foi sementado cunha sementadora de chorrillo Amazone o 6 de outubro de 2010 e o 27 de setembro de 2011 á dose de 40 kg de semente por hectárea. Seguidamente, pasouse un rodete cultipacker para nivelar o terreo e minimizar os efectos da posible contaminación por terra da forraxe nas mostraxes e a sega ﬁnal. A dose de N establecida no experimento fraccionouse en dúas aplicacións os días 11 de xaneiro e 4 de marzo de 2011; 20 de decembro e 27 de febreiro en 2012. O xurro aplicado en abanico foi repartido manualmente cunha mangueira disposta na cuba e proxectado cunha inclinación de 45° respecto ao solo. O xurro inxectado foi aplicado cun equipo de inxección de 12 saídas e 2,5 m de ancho (foto 1).

110 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 110

15/12/19 12:05

vp014_publicidade_calfensa.indd 111

18/12/19 18:25

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Tabla 2. Composición química do xurro 2011 1.ª aplicación

2012 2.ª aplicación

1.ª aplicación

2.ª aplicación

MS, %

13,5±0,14

11,9±0,17

6,42±0,16

7,54±0,21

7,03±0,08

7,13±0,021

7,05±0,028

7,20±0,028

N total, g kg MS-1

3,7±0,14

4,0±0,14

3,6±0,14

3,8±0,07

NH3, g kg MS-1

1,58±0,04

1,66±0,05

1,58±0,02

1,62±0,06

N orgánico, g kg MS-1

2,12±0,10

2,34±0,08

2,02±0,11

2,23±0,01

P, g kg MS-1

0,63±0,01

0,61±0,07

0,61±0,02

0,61±0,01

K, g kg MS

2,16±0,06

2,09±0,02

2,14±0,10

2,12±0,02

-1

As doses do xurro aplicado en abanico foron axustadas previamente segundo o caudal de saída e o tempo empregado en achegar cada dose. O inxectado axustouse mediante peches e aperturas das gomas desde o triturador ata a bota do equipo de inxección. Días antes á aplicación de xurro tomáronse mostras recollidas directamente da cuba para analizar o seu contido en N e así axustar o volume de xurro a aplicar. A composición química do xurro vén sinalada na táboa 2. O raigrás foi aproveitado os días 2 de febreiro, 4 de marzo, 5 de abril e 3 de maio en 2011, e o 13 de xaneiro, 27 de febreiro, 29 de marzo e 26 de abril en 2012, sempre en estado vexetativo maduro. Dentro de cada subparcela e tratamento segouse unha superficie de 2 x 1 m cunha barra gadañadora (BCS, tipo BF80/175) de 1 m de corte a 5 cm do chan para estimar a biomasa forraxeira final por hectárea. Máis tarde, todas as parcelas foron segadas con segadora-acondicionadora Claas Disco 2650 C. Dentro de cada superficie de mostraxe tomáronse alícuotas de aproximadamente 1000 g de forraxe, dos cales 100 g serviron para determinar a materia seca en estufa a 60 °C durante 48 horas e predicir a materia seca final por hectárea. O resto foi secado igualmente, moído a 1 mm cun muíño Retsch e conservado en colectores de plástico herméticos de 250 ml para análises posteriores. Determinacións analíticas do xurro e do raigrás A materia seca do xurro determinouse tras o seu secado en estufa a 60 °C

A PRODUCIÓN DE MATERIA SECA E O CONSUMO DE NITRÓXENO FORON UN 9,1 % E 8,6 % SUPERIORES CON XURRO INXECTADO RESPECTO AO APLICADO CON ABANICO (P<0,05)

durante 48 horas. O N total e amoniacal determináronse co KjeltecTM 2300 de TECATOR sobre material fresco, previamente axitado. A materia seca final do raigrás a 103 °C e o N total estimouse como N-Kjeldahl co KjeltecTM 2300 de TECATOR. O contido de nitratos determinouse no Laboratorio Agroalimentario de Santander por cromatografía líquida, utilizando unha columna de intercambio iónico e un detector de ultravioleta a unha lonxitude de onda de 204 nm, previa extracción en auga quente tratada con acetonitrilo para eliminar substancias interferentes. Cálculos a. Valor fertilizante de substitución A materia seca do raigrás de cada aproveitamento e o seu contido en N foron acumulados cada ano para estimar o N consumido con fertilizante (NCf) ou xurro (NCp) por hectárea segundo a ecuación: N consumido (NCf o p) kg ha-1 = Σ (MS, kg ha-1 x N da forraxe, kg kg-1 MS e aproveitamento As relacións entre o rendemento de MS, o consumo de N e a taxa de fertilizante nitroxenado mineral aplicado por ano foron axustadas a un modelo cuadrático: Y (N) = a + bN + cN2, N < d (N) = Y máx, N ≥d Onde Y é o rendemento de MS (kg ha-1) ou de N (kg ha-1); a é o intercepto (rendemento de MS ou de N a 0 kg ha-1 de fertilizante nitroxenado mineral); b e c son os coeficientes lineais e cuadráticos, respectivamente; d é o punto de unión da curva, é dicir, a taxa de N de

112 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 112

15/12/19 12:05

vp014_publi_Fertinagro Biotech.indd 113

17/12/19 10:11

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

fertilizante por riba da cal se obtén un rendemento máximo de MS consumo de N (kg ha-1). Calcúlase como:

dución de materia seca equivalente ao tratamento con xurro (kg ha-1) e NAf=NCp é o fertilizante mineral N requirido para obter unha absorción de N equivalente á do tratamento con xurro (kg kg-1), e NAp é o N total aplicado como xurro (kg ha-1). O NAf = NCp para cada réplica de tratamento de xurro foi estimado usando a curva de resposta específica de N de cada ano. Finalmente estimáronse o VFRNMS e o VFRNN do xurro despois de restar as perdas de N amoniacal debidas ao sistema de aplicación.

Ymáx é o valor máximo da variable resposta (kg ha-1), calculándose como:

O N aparentemente recobrado con fertilizante mineral (NARf) ou con xurro (NARp) en cada tratamento estimouse a partir das ecuacións:

ESTA DIVERSIDADE DE RESULTADOS PODERÍA ESTAR RELACIONADA COA VARIABILIDADE EXISTENTE EN ASPECTOS TALES COMO O CLIMA, A TEXTURA DOS SOLOS, O SEU CONTIDO EN N, A DILUCIÓN DO XURRO OU OS EQUIPOS DE INXECCIÓN

b. Perdas de N amoniacal As perdas amoniacais do xurro dentro de cada método de aplicación estimáronse cos modelos ALFAM (Søgaard et al., 2002) e ALFAM2 actualizado (Hafner et al., 2018). Estes modelos describen a acumulación de amoníaco volatilizado, N (t), co tempo, t, desde o inicio do experimento. Os inputs do modelo veñen sinalados na táboa 3. A cantidade de N é adimensional, posto que expresa o N amoniacal perdido como a fracción de N aplicado:

NARf (kg-1 kg) = (NC con f - NC sen f) / Nf NARp (kg-1 kg) = (NC con p - NC sen p) / Np A eﬁciencia aparente do N con fertilizante mineral (EANf) ou con xurro (EANp) para a materia seca foi calculada como: EANMS f ou p (kg MS kg-1 N) = (MS con f – MS sen f ou p) / N fou p ou p O valor fertilizante de substitución do N (VFRN) calculouse a partir do N recuperado con xurro en relación ao N mineral e a súa expresión está baseada na produción de materia seca (VFRNMS) ou no consumo de N (VFRNN), ambos en kg kg-1 segundo as expresións:

Análise estatística Os resultados da produción de forraxe e nitróxeno total por hectárea foron sometidos a análise da varianza (ANOVA) co programa SPSS v 15.0 (SPSS, 2006), axustando o modelo:

VFRNMS = NAf = MSp / NAp VFRNN = NAf = NCp / NAp onde NAf = MSp é o N mineral requirido para obter unha pro-

Yijk = µ + Bk + αi + εik + βj + αβij + δijk

Táboa 3. Variables requiridas polo modelo ALFAM 2011

2012

Aplicacións

Datas de aplicación

11 de xaneiro

5 de marzo

Solo (seco/húmido)

13 de xaneiro

28 de febreiro

13,9

9,9

11,9

8,5

1,4

3,27

5,8

3,6

Velocidade vento, m s-

Vacún leiteiro

Xurro, t/ha MS, g 100 g

2.a

Húmido

Temperatura aire, °C Tipo de xurro

1.a

-1

N, g 1000 g

-1

NH3, g 1000 g

4-8-12

135±1,4

121±0,7

63,1±0,42

75,4±1,62

3,6±0,14

3,8±0,07

3,7±0,14

4,0±0,14

1,58

1,66

Técnica de medición

1,58

1,62

Técnicas de medición de balance de masa micrometeorolóxica

114 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 114

15/12/19 12:05

GALICAL

CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

GAMA DE EMENDAS CALIZAS • REDUCIÓN DA ACIDEZ DOS SOLOS • AUMENTO DA PRODUTIVIDADE DAS COLLEITAS

EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 % CaO) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 % EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación. Valor neutralizante: 65 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta. Valor neutralizante: 83 % EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (56 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 56 %

Presentadas en: • Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 60 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 % EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 PLUS (47,35 % CaO / 6 % MgO) Fácil aplicación e asimilación con achega de magnesio. Valor neutralizante: 59 %

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp014_publi_galical_galego.indd 115

R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

16/12/19 11:41

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Figura 1. Relacións entre o N aplicado, N consumido e produción de materia seca entre anos para aplicación en abanico (Ab), inxección (Iny) e nitrato amónico cálcico (NAC)

Materia seca, kg ha-1

7.000 6.500

200

MS (Ab 2011) MS (Iny 2011) MS (NAC 2011) MS (Ab 2012) MS (Iny 2012) MS (NAC 2012)

180 Nitróxeno extraído, kg ha-1

7.500

6.000 5.500 5.000 4.500 4.000 3.500 0

160

A MAIOR PRODUCIÓN DE MATERIA SECA, DE NITRÓXENO, A EFICIENCIA APARENTE DO N, O N APARENTEMENTE RECOBRADO E A CONCENTRACIÓN DE NITRATO NA FORRAXE FORON SUPERIORES CON FERTILIZANTE MINERAL

MS (Ab 2011) MS (Iny 2011) MS (NAC 2011) MS (Ab 2012) MS (Iny 2012) MS (NAC 2012)

140 120 100 80 0

Nitróxeno, kg ha-1

Táboa 4. Valores dos parámetros da regresión cuadrática que explican o rendemento de materia seca (MS) e a absorción de N en función da taxa de aplicación de fertilizante mineral N para cada ano Ano

Produción de materia seca a

Consumo de N

Ymax

2011

3977 47,6

-0,182

131

7089

0,99

91,3

1,27

-0,005

127

172

0,99

2012

3762 59,5

-0,265

112

7102

0,99

92,7

1,37

-0,005

137

185

0,98

a = produción de materia seca a 0 kg ha-1 de NAC d = punto de unión das curvas (taxa de fertilizante mineral N por riba da cal se obtén o rendemento máximo de MS ou a captación de N) Ymax = máxima produción de materia seca ou máximo consumo de N

Sendo µ: media xeral; Bk: bloque 1, 2 e 3; αi: parcela maior (xurro convencional, xurro inxectado e nitrato); εik: erro experimental das parcelas grandes; βj: parcela menor (0, 30, 60 e 90 kg N ha-1); αβij: interacción e δijk: erro experimental. As diferenzas entre as medias realizáronse co test de Tukey ao 5 %. RESULTADOS Produción de forraxe e consumo de nitróxeno Os parámetros da regresión non lineal que explican o rendemento de materia seca (MS) e o consumo de N son función do fertilizante nitroxenado mineral aplicado (táboa 4). Os valores de a para as producións de MS e N sen fertilizante foron similares entre anos, con

medias de 3977-91,3 en 2011 e 3762-92,7 kg ha-1 en 2012 respectivamente. Os valores de d para a produción de MS e para o N consumido foron altos, indicando un consumo residual do fertilizante N aplicado despois de cada aproveitamento. Os coeﬁcientes de determinación para a produción de materia seca e do consumo de nitróxeno foron similares entre anos. As relacións entre o N aplicado, o N consumido e a produción de materia seca acumulada preséntanse na figura 1. Os rendementos de MS e a absorción de N ás doses equivalentes de N con xurro foron inferiores aos estimados con fertilizante mineral (táboa 5).

116 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 116

15/12/19 12:06

AAFF_Anuncio_Nitrograss_A4.pdf

25/9/19

17:29

Por un ganado más fértil, sano y rentable.

El Selenio es vital para la fertilidad en vacas lecheras.

CMY

Previene problemas como la retención de placenta, abortos, infertilidad, mastitis, músculo blanco, etc.

RAJE

R FO

El Selenio complejado en la hierba en forma de Selenio Cisteína y Selenio Metionina es fácilmente asimilable por las vacas.

MÁS NUTRITIVOS S E L E NI

Composición Nitrógeno (N) Total

24%

Nitrógeno (N) Nítrico

12,5%

Nitrógeno (N) Amoniacal

11,5%

Trióxido de Azufre (SO3) Total Selenio (Se)

vp014_publicidade_delagro.indd 117

18% 10 ppm

Fertilizante nitrogenado simple en forma amoniacal y nítrica para hierba y otros forrajes. El equilibrio de nitrógeno, azufre y selenio permite la absorción de todos los nutrientes. El azufre es el componente esencial de los aminoácidos y proteínas.

13/12/19 19:41

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Táboa 5. Produción de forraxe, N, contido de nitratos (NO3-) e eﬁciencias aparentes do N Método

Dose

Significación

Abanico

Inxección

NAC

Sistema

Dose

S*D

4779a

5212b

6151c

3912a

4768b

5399c

5795d

***

116a

126b

148c

93a

114b

130c

145d

***

NO3-

3,37a

3,95a

5,91b

1,74a

3,54b

4,32b

5,37b

***

Sen considerar as perdas de NH3 do xurro NAR

0,39a

0,57b

0,97c

0,63a

0,58a

***

EANMS

14,4a

22,3b

39,5c

24,7a

22,9a

***

Considerando as perdas de NH3 do xurro NAR

0,47a

0,61b

0,97c

0,66a

0,62a

***

EANMS

17,3a

23,8b

39,5c

26,4a

24,4a

***

MS: materia seca (kg ha-1); N: nitróxeno consumido (kg ha-1); NO3- forraxe: g kg-1 MS; NAR: nitróxeno aparentemente recobrado (kg kg-1); EANMS: eficiencia aparente do N (kg MS kg-1 N aplicado); letras diferentes dentro da mesma fila e para cada efecto sinalan valores que difiren significativamente (P<0,05)

Perdas de N amoniacal do xurro As perdas de N amoniacal do xurro estimadas polo método ALFAM e ALFAM2, foron do 40,5 % e do 15 % como valor medio no conxunto de tratamentos para as aplicacións en abanico e inxección respectivamente. Estas porcentaxes representaron perdas de 10,2 e 3,8 kg de N amoniacal por hectárea.

bilizasen ou non as perdas de N amoniacal do xurro (táboa 5). O NAR non foi diferente entre dose de N cando se aplicou xurro en abanico e si maior (P<0,05) en inxección á dose de 30 kg N ha -1 que ás doses de 60 e 90 kg N ha -1 (figura 2). O nitróxeno aparentemente recobrado co fertilizante químico foi un 59,8 % e 41,2 % maior (P<0,05) que en abanico e inxección respectivamente. En xeral, o NAR non mostrou cambios significativos para aplicacións en abanico (R2=0,03); -0,002 kg por kg de N aplicado en inxección (R2=0,36) e -0,004 kg con nitrato amónico cálcico (R2=0,63). Igualmente, o NAR se reduciu 0,007 kg

Nitróxeno aparentemente recobrado (NAR) e eficiencia aparente do nitróxeno (EANMS) O NAR do xurro foi menor cando se aplicou con abanico (P<0,05), intermedio coa inxección e maior con nitrato amounico cálcico, independentemente de se se conta-

Figura 2. Nitróxeno aparentemente recobrado (NAR); valor fertilizante de substitución do N para a produción de materia seca con ou sen perda de N amoniacal (VFNMS e VFNMS-NH3); valor fertilizante de substitución do consumo de N para o N con ou sen perda de N amoniacal (VFNN-NH3) 0,8

kg kg-1

0,6

0,5 a ab 0,4 a 0,3 0,2 0,1 0

0,7

ab a

Abanico 30

aaa

Abanico 60

NAR VFRNMS

VFRNN

bb a

babc

cd c

c b

b b bc bcc

bdd

c b abc

Inxección 60 Abanico 90 Inxección 90 Inxección 30 Tratamento Columna 1 NAR-NH3 VFRNMS-NH3 VFRNN-NH3

Letras diferentes indican diferenzas signiﬁcativas (P<0,05)

118 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 118

17/12/19 10:13

vp014_publi_fertimon.indd 119

13/12/19 19:43

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Figura 3. Variacións na concentración de nitratos (NO3-) na forraxe para os diferentes tratamentos e número de corte

O NAR DO XURRO FOI MENOR CANDO SE APLICOU CON ABANICO, INTERMEDIO COA INXECCIÓN E MAIOR CON NITRATO AMÓNICO CÁLCICO

12 10 8 6 4 2 0

Testemuña

Abanico 30 60

90 Corte 1

Inxección 30 Corte 2

por unidade porcentual de amoníaco perdido (R2=0,57). A eﬁciencia aparente do nitróxeno para a materia seca (EANMS), sen considerar as perdas de N amoniacal do xurro, foi diferente segundo o método de aplicación e a dose de nitróxeno (táboa 5). Neste caso, foi un 63,5 % inferior en abanico e un 43,5 % en inxección respecto ao fertilizante mineral. Independentemente do N aplicado, a EANMS foi 2,9 kg MS kg-1 de N inferior cando se contabilizaron as perdas de N amoniacal en abanico e 1,5 kg inferior en inxección (táboa 5). A concentración de nitratos da forraxe aumentou coa dose de fertilizante nitroxenado (táboa 5), con valores medios de 4,14±1,5 (d.t.) g kg-1 MS, mínimos de 1,09±0,27 g sen nitróxeno no segundo aproveitamento e máximos de 9,3±1,5 con nitrato amónico cálcico á dose de 90 kg N por hectárea no primeiro corte (figura 3). O raigrás fertilizado con NAC do 27 % concentrou un 42,9 % máis de nitratos que en abanico e un 33,1 %

Corte 3

Nac 30

Corte 4

máis que en inxección (P<0,05), sen diferenzas significativas entre os dous sistemas de aplicación de xurro. En conxunto, os contidos de nitratos da forraxe incrementaron 0,036 g por quilo de N aplicado (R2=0,45 P<0,001); 0,027 g (R2=0,89 P<0,001) en abanico; 0,023 g (R2=0,82 P<0,001) en inxección e 0,042 g (R2=0,75 P<0,001) con nitrato amónico cálcico. Tras a aplicación de nitróxeno, as concentracións de nitratos da forraxe aumentaron un 47 % como valor medio respecto ao seguinte aproveitamento (figura 3), observándose relacións significativas entre o contido de nitrato e o NAR de R2=0,33 equivalentes a 3,12 g NO3- kg-1 NAR. As concentracións de nitratos da forraxe foron uns 47 % superiores como valor medio de conxunto entre tratamentos nos cortes previamente fertilizados (figura 3), observándose relacións signiﬁcativas entre o contido de nitratos do raigrás e o NAR de R2=0,33 equivalentes a 3,12 g NO3- kg-1 NAR (figura 4).

Figura 4. Relación entre a concentración de nitrato da forraxe e o nitróxeno aparentemente recobrado 1,4 1,2

NAR, kg Nkg-1

1 0,8 0,6

Abanico Inxección NAC

0,4 0,2 0

3 4 5 NO 3- , g kg MS

120 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 120

17/12/19 18:59

Balsas MN MNééunha unhaempresa empresalocalizada ubicada na centro de deGalicia Galiciadedicada adicada áá fabricación fabricacióneemontaxe montaxe Balsas na zona zona centro de balsas balsaspara paraalmacenamento almacenamentodede auga, puríns, lodos e todo de residuos; estanques, lagos, de auga, xurros, lodos e todo tipotipo de residuos, así como estanques, encoros aritificiais e impermeabiliación de vertedeiros, terrazas, cubertas, canles lagos, encoros artificiais e impermeabiliación de vertedoiros, terrazas, cubertas, canlesdederego, regoetc. etc. Para dede materiais en en polietileno e PVC. Para iso isocontamos contamoscunha cunhaampla amplagama gama materiais polietileno e pvc.

especializámonos especializámonos na na construción construción de de balsas balsas de de polietileno polietileno para para oo almacenamento almacenamento de de xurro, purín, tanto tanto de de balsas balsas novas novas como como de de zanxas zanxas que que está está sendo sendo obrigatorio obrigatorio impermeabilizar. impermeabilizar.

As As vantaxes vantaxes deste deste tipo tipo de de balsas balsas con con respecto respecto ás ás fosas fosas tradicionais tradicionais son son innumerables: innumerables: LLORA LLORA DA DA ESTRUTURA ESTRUTURA DO DO SOLO. SOLO.

•• RAPIDEZ RAPIDEZ DE DE INSTALACIÓN INSTALACIÓN (1-2 (1-2 DÍAS). DÍAS). •• REDUCIÓN REDUCIÓN DE DE ATA ATA AA TERCEIRA TERCEIRA PARTE PARTE DO DO CUSTO CUSTO RESPECTO RESPECTO DUNHA DUNHA FOSA FOSA TRADICIONAL, TRADICIONAL. O O QUE QUE QUERE QUERE DICIR DICIR QUE QUE O O MESMESMO MO INVESTIMENTO INVESTIMENTO PERMITE PERMITE CUBICAR CUBICAR O O TRIPLO TRIPLO DE DE CAPACICAPACIDADE, DADE, PERMITINDO, PERMITINDO, POLO POLO TANTO, TANTO, ALMACENAR ALMACENAR PURÍN PURÍN EE ABONO ABONO ORGÁNICO, ORGÁNICO, INCLUSO INCLUSO DE DE FÓRA FÓRA DA DA EXPLOTACIÓN, EXPLOTACIÓN, PARA PARA AS AS ÉPOCAS ÉPOCAS DE DE ABONADO, ABONADO, CO CO CORRESPONDENTE CORRESPONDENTE AFORRO AFORRO EE MEME-

•• PERMITE PERMITE UN UN CRECEMENTO CRECEMENTO DA DA EXPLOTACIÓN EXPLOTACIÓN MÁIS MÁIS FLEXIBLE, FLEXIBLE, XA XA QUE QUE EN EN 2-3 2-3 DÍAS DÍAS SE SE PODE PODE FACER FACER UNHA UNHA AMPLIACIÓN AMPLIACIÓN DA DA BALSA BALSA AA UN UN CUSTO CUSTO REDUCIDO. REDUCIDO. •• CONSECUENTE CONSECUENTE CO CO IMPACTO IMPACTO AMBIENTAL, AMBIENTAL, XA XA QUE QUE PODE PODE SER SER DESMONTADA DESMONTADA CON CON FACILIDADE, FACILIDADE, O O QUE QUE PERMITIRÍA PERMITIRÍA UN UN CAMCAMBIO BIO DE DE LOCALIZACIÓN LOCALIZACIÓN CUN CUN CUSTO CUSTO MÍNIMO. MÍNIMO.

Dispoñemos aodeseño deseñoeesituación situacióndas dasbalsas balsaseetamén taménáátramitación tramitaciónde desubvencións subvenciónsse sefose fosenecesario. necesario. Dispoñemos tamén tamén dun dun enxeñeiro enxeñeiro técnico técnico agrícola agrícola dedicado adicado ao

Posibilidade Posibilidade de recubrilas con estrutura metálica lona Posibilidade de derecubrilas recubrilascon conestrutura estruturametálica metálicaeeelona lona

••• BALSAS AUGA, LODOS, RESIDUOS... ••• SUBVENCIONADAS BALSAS PARA ALMACENAMENTO DE XURROS, AUGA,LODOS, LODOS,RESIDUOS... RESIDUOS... SUBVENCIONADAS POLA XUNTA DE GALICIA BALSAS PARA PARAALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE XURROS, PURÍNS, AUGA, SUBVENCIONADAS POLA POLAXUNTA XUNTADE DE GALICIA GALICIA •••DENDE ••• ESTANQUES, ESTANQUES, LAGOS E ENCOROS ARTIFICIAIS, CANLES DE REGO... DENDE UN CÉNTIMO POR LITRO ESTANQUES, LAGOS LAGOS E E ENCOROS ENCOROSARTIFICIAIS, ARTIFICIAIS, CANLES CANLES DE DE REGO... REGO... DENDEUN UNCÉNTIMO CÉNTIMOPOR PORLITRO LITRO ••• IMPERMEABILIZACIÓN IMPERMEABILIZACIÓN DE VERTEDOIROS, TERRAZAS, CUBERTAS, CUBERTAS, FACHADAS... FACHADAS... ••• RAPIDEZ RAPIDEZ DE INSTALACIÓN (1-2 DÍAS) IMPERMEABILIZACIÓN DE DE VERTEDOIROS, VERTEDEIROS, TERRAZAS, RAPIDEZ DE DE INSTALACIÓN INSTALACIÓN (1-2 (1-2 DÍAS) DÍAS) ••• DISTRIBUIDORES M DISTRIBUIDORES DE DEPÓSITOS DE ALMACENAMENTO DE AUGA DE ATA 500 M333 •••AMORTIZABLE AMORTIZABLE ATA EN 3,5 ANOS AMORTIZABLEATA ATAEN EN 3,5 3,5ANOS ANOS DISTRIBUIDORES DE DE DEPÓSITOS DEPÓSITOS DE DEALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DEAUGA AUGADE DEATA ATA500 500M

PLAN PLAN DE DE ABONADO ABONADO ELIXIDO ELIXIDO PARA PARA CUBRIR CUBRIR NECESIDADES NECESIDADES DE DE CULTIVO CULTIVO

NECESIDADES NECESIDADES CULTIVO CULTIVO PARA PARA 15 DE DE MS/HA 15 TTms MS/ha DE DE PRODUCIÓN PRODUCIÓN

600 600 quilos de triple 15 600 quilos quilos de de triple Triple15 15

40.000 40.000 litros de xurro vaca 40.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca

80.000 80.000 litros de xurro vaca 80.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca

200 200 quilos de urea 46% 200 quilos quilos de de urea Urea46% 46%

600 600 quilos de triple 15 600 quilos quilos de de triple Triple15 15

600 600 quilos de 22/7/6 600 quilos quilos de de 22/7/6 22/7/6

300 300 quilos de 20/12/8 300 quilos quilos de de 20/12/8 20/12/8

(especial (especial millo) (especial millo) millo)

300 300 quilos de cloruro potásico 100 quilos de urea 46% 300 quilos quilos de de cloruro Cloruropotásico potásico 100 100 quilos quilos de de urea Urea46% 46%

195 195 195 195 195 195 90 126 108 90 126 108 POTASIO 225 260 225 POTASIO POTASIO 225 260 225 Custo 377,00 258,00 205,00 Custo abonado por ha (sen labores) Custo abonado abonado por por ha ha (sen (senlabores) labores) 377,00 €/ha €/ha 258,00 €€ /ha /ha 205,00 €/ha €/ha Aforro xurro con de purín con respecto respecto aa abono abono típico típico(600 (600 quilos de triple 15 100 quilos de urea) Aforro en en euros euros por por ha ha con con utilización utlización de (600quilos quilosde detriple Triple15 15eee100 100quilos quilosde deurea) urea) AFORRO AFORRO PARA PARA SUPOSTO SUPOSTO 10 10 HA ha Anos Anos para para amortizar amortizar balsa balsa xurro purín de de 800 800 m m33 NITRÓXENO NITRÓXENO NITRÓXENO FÓSFORO FÓSFORO FÓSFORO

195 195 UF UF de de N N 90 90 UF UF de de P2O5 P2O5 225 225 UF UF de de K20 K20

195 195 102 102 360 360 84,00 84,00 €/ha €/ha 175 175 €/ha €/ha 1750 1750 €€ 3,5 3,5 anos anos

•• O O cálculo cálculo da da amortización amortización estimado estimado para para unha unha balsa balsa de de 800 800 m m333 faise faise con con prezos prezos de de mercado mercado de de abonados abonados nos nos que que non non se se ten ten en en conta conta unha unha posible posible subida dadapolo poloincremento incrementode deprezo prezodo dopetróleo. petróleo. suba dada •• Deste prezodo dopetróleo petróleotrae traeconsigo consigoque queo operíodo períodode deamortización amortizaciónsesereducirá reduciráconsiderablemete considerablemeteata ata2,5 2,5ouou3 3anos. anos. Deste xeito, xeito, unha unha subida suba nonoprezo

Telf: Telf: 609 609 379 379 636 636 || www.balsasmn.es www.balsasmn.es || e-mail: e-mail: balsasmn@gmail.com balsasmn@gmail.com

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Táboa 6. Valor fertilizante nitroxenado de substitución do xurro Método

Dose Abanico

Inxección

Significación

Sistema

Dose

S*D

0,37

0,57

0,41a

0,45a

0,53b

***

VFRNN, kg kg-1

0,41

0,59

0,49ab

0,45a

0,54b

***

VFRNMS, kg kg-1

0,44

0,60

0,46a

***

0,49

0,58

0,56

***

VFRNMS, kg kg

-1

Considerando as perdas de N-NH3 do xurro VFRNN, kg kg

-1

0,51a

0,60b

0,51

0,54

S: materia seca (kg ha ); N: nitróxeno consumido (kg ha ); NO3- forraxe: g kg MS; NAR: nitróxeno aparentemente recobrado (kg kg-1); EANMS: eficiencia aparente do N (kg MS kg-1 N aplicado); letras diferentes dentro da mesma fila e para cada efecto sinalan valores que difiren significativamente (P<0,05) -1

Valor fertilizante de substitución do xurro O valor fertilizante de substitución do xurro para a produción de materia seca (VFRNMS) e o consumo de nitróxeno (VFRNN), sen considerar as perdas de amoníaco, foi de 35,1 % e de 30,5 % superiores en inxección respecto das aplicacións en abanico (táboa 6). Independentemente de se se contabilizan ou non as perdas de N-NH3, o VFRNMS para os sistemas en abanico e inxección foi similar ás doses de 30 e 60 kg N ha-1 pero diferente a de 90 kg (figura 2), con rangos variables de 0,30 kg kg-1 con 30 kg de N en abanico a 0,63 kg kg-1 en inxección e 90 kg N ha-1. Doutra banda, o VFRNN foi diferente entre tratamentos (táboa 6) con mínimos de 0,37 kg kg-1 en abanico á dose de 60 kg N ha-1 e máximos de 0,63 kg en inxección con 90 kg N por hectárea (figura 3) sen contabilizar as perdas de N amoniacal do xurro. DISCUSIÓN Produción de materia seca e N consumido Os rendementos anuais de materia seca e nitróxeno ás doses de 30 kg N mineral ha-1, 90 kg de N de xurro aplicado en abanico ou 60 kg de N en inxección foron similares aos sinalados nun experimento previo por Salcedo (2011), 5165 kg MS e 134 kg N ha-1, tamén coa variedade Agraco-812 e fertilizando con 45 kg de N mineral en fondo e aproveitado para ensilado nun só corte. As diferenzas de produción entre o xurro inxectado ou esparexido en abanico foron de 540 kg de materia seca e 10 kg de N ha-1, imputables en parte á menor perda de N amoniacal, 3,8 kg ha-1, no primeiro que

-1

no segundo, 10,2 kg ha-1, segundo as estimacións realizadas co modelo ALFAM (Søgaard et al., 2002). Os traballos de Lalor et al. (2011) tamén obtiveron diferenzas significativas na produción de herba con aplicadores de xurro de baixas emisións (zapatas traseiras), respecto da aplicación con prato ou abanico, sen considerar as perdas de N amoniacal. Hoekstra et al. (2010) tamén apreciaron diferenzas significativas entre sistemas de aplicación de xurro despois do primeiro corte en pradeiras, con rendementos medios de 3,4 t MS ha-1 sen xurro ata 4,3 t en abanico, 4,5 con zapatas traseiras e 4,9 t con mangueiras colgantes, sen efectos residuais nos seguintes aproveitamentos de primavera. Pola contra, Rodhe e Rammer (2002) non apreciaron diferenzas de rendemento entre aplicacións de xurro inxectado ou en abanico. Mesmo Rahman et al. (2001) e Mattila et al. (2003) sinalaron respostas de produción inferiores en inxección respecto das aplicacións en superficie. Esta diversidade de resultados podería estar relacionada coa variabilidade existente en aspectos tales como o clima, a textura dos solos, o seu contido en N, a dilución do xurro ou os equipos de inxección, entre outros factores. Nitróxeno aparentemente recobrado e eficiencia aparente do N Coincidindo cos resultados de Kayser et al. (2015), o NAR neste traballo foi maior con fertilizante mineral que con xurro, reducíndose a diferenza ao incrementar a dose de nitróxeno e non superando 0,75 kg N kg-1 para o fertilizante mineral ou 0,67 kg N kg-1 para o xurro

inxectado. Pola súa banda, Schils e Kok (2003) en pradeiras de Holanda obtiveron valores superiores a 0,79 kg N kg-1 para o nitrato amónico cálcico, mentres que con xurro inxectado o seu rango de valores foi de 0,45 a 0,76 e con aplicacións en abanico de 0,29 a 0,61. Lalor et al. (2011) obtiveron en pradeiras diferenzas de 0,09 kg de nitróxeno aparentemente recobrado a favor do xurro aplicado con zapatas traseiras respecto ao abanico. As escasas diferenzas de NAR para os sistemas de prato e de zapatas traseiras sinaladas por estes autores respecto dos valores para inxección do presente experimento, son atribuídas a unha maior exposición do xurro ao aire con o sistema de zapatas traseiras, o que pode incrementar as emisións de N amoniacal (Huijsmans et al., 2001), producindo consecuentemente un menor NAR. As perdas de N amoniacal simuladas co modelo ALFAM para o sistema de zapatas traseiras nas mesmas condicións do noso experimento foron do 20,3 % e do 15,1 % para a inxección, o que puidese explicar a menor diferenza de NAR nos métodos de aplicación analizados por Lalor et al. (2011). De Boer (2013) recomenda mellorar as estimacións das emisións N amoniacal mediante a súa complementación co cálculo do nitróxeno aparentemente recobrado. Os valores de emisión do N amoniacal estimados polo modelo ALFAM do presente experimento foron do 40,5 % en abanico e do 15 % en inxección, similares a 49 % e 13 % respectivamente, sinalados por De Boer (2013) en Holanda para os mesmos sistemas de aplicación. Os factores de emisión do N amonia-

122 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 122

15/12/19 12:06

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

A MAIOR DISPOÑIBILIDADE DO N NO NITRATO AMÓNICO CÁLCICO PUIDO SER A CAUSA DA MAIOR CONCENTRACIÓN DE NITRATOS NA FORRAXE

cal poden ser estimados con maior precisión cando as diferenzas de emisión entre os sistemas de aplicación de xurro se comparan coas diferenzas de NAR (De Boer, 2013). A diferenza de NAR en inxección respecto ao abanico do presente experimento foi de 17,8 unidades porcentuais, mentres que a porcentaxe de N amoniacal respecto ao N total foi do 42,6 %, similar ao 40,5 % do N amoniacal perdido na aplicación en abanico. Con todo, outros factores como a inmobilización temporal de N amoniacal do xurro no chan (Burger e Venterea, 2008), lixiviados (Schröder et al., 2010) ou emitido en forma gasosa como amoníaco (Velthof et al., 1997) deben tamén considerarse. Os resultados de NAR do presente traballo sitúanse no rango sinalado por Schils e Kok (2003) de 0,44 kg en inxección e 0,30 kg en abanico; de 0,15 a 0,62 kg en pradeiras para os sistemas de prato e zapatas traseiras (Hoekstra et al., 2010), e de 0,23 a 0,5 kg en inxección e 0,23 a 0,45 con prato (Mattila et al., 2003), tamén en pradeiras. Coincidindo con Flores et al. (2015), a eﬁciencia aparente do N (EANMS) diminuíu ao aumentar a achega de N, independentemente do tipo de fertilizante. Con todo, os nosos resultados para aplicacións con abanico e inxección foron superiores aos indicados por Flores et al. (2015) de 12,2 e 10,3 kg MS kg-1 N respectivamente, na asociación de raigrás italiano con trevo. Factores como o seu menor contido de N do xurro 1,41 g kg-1 respecto de 3,78±0,18 g kg-1 do presente experimento, ou ben algunha posible interacción co N ﬁxado po-

las leguminosas, puidesen explicar estas diferenzas. Do mesmo modo, as eﬁciencias do fertilizante mineral no noso experimento, 19,6 kg MS kg-1 N, foron superiores ás indicadas por Flores et al. (2015): 12,4 kg MS kg-1nitróxeno. Valor fertilizante de substitución Os valores medios do valor fertilizante de substitución para a materia seca (VFRNMS) e para o nitróxeno (VFRNN) para aplicacións con abanico e inxección foron de 0,37-0,57 e 0,41-0,59 kg kg -1 N respectivamente. De igual forma ao descrito por Kayser et al. (2015), o maior NAR do xurro inxectado respecto ao abanico explica o seu maior VFRNN, imputable á menor perda de N amoniacal. Con todo, o noso VFRNN foi menor ao de 0,79 kg kg-1 sinalado por Kayser et al. (2015). Pola súa banda, Schröder et al. (2007) indicaron que a menor perda de N amoniacal en inxección non compensa os danos mecánicos causados polo disco do equipo de aplicación. A pesar deste inconveniente, Schröder et al. (2010) estableceron valores máis moderados de 0,6 kg respecto dos sinalados por Kayser et al. (2015) para aplicacións en inxección. A diferenza de 0,20 kg kg-1 para VFRNMS e de 0,18 kg kg-1 o VFRNN con xurro inxectado respecto ao aplicado en abanico pode ter a súa orixe na menor perda de N amoniacal. Os resultados aquí obtidos son superiores aos sinalados por Lalor et al. (2011) de 0,10 e 0,10 kg kg-1 no primeiro aproveitamento da pradaría con aplicador de zapatas traseiras e abanico respectivamente (0,06 e 0,05 kg kg-1 para o experimento completo). O VFRNMS para as asociacións de raigrás italiano e trevo sinalado por Flores et al. (2015) foi de 0,62 kg/kg -1, sen diferenzas entre as doses empregadas de 50 ou 100 kg N ha-1 similares ao de 0,63 kg kg-1 do presente traballo con inxección e 90 kg N ha -1. Estas observacións diﬁren das de Schröder et al. (2007), que sinalaron aumentos desde o 51-53 % do VFRNMS cando o xurro se aplica por primeira vez, a aproximadamente o 70 % despois de 7-10 aplicacións anuais.

Contido de nitratos na forraxe A maior dispoñibilidade do N no nitrato amónico cálcico puido ser a causa da maior concentración de nitratos na forraxe. Marschner (1998) sinala que as plantas preferentemente absorben o nitróxeno en forma de nitrato (NO3-) ou de amonio (NH4+). Con frecuencia, o nitrato aumenta co nivel de fertilización nitroxenada (Wretschmer, 1958) e diminúe cando as plantas maduran (Crawford, 1961). A concentración media de nitrato en planta observado nos diferentes tratamentos foi 4,14±1,5 g kg-1 MS, inferior ás sinaladas por Nichol (2007), quen considera que concentracións inferiores a 10 g NO 3- kg MS non son problemáticas para o gando. Este autor sinala que valores de NO3- superiores a 20 g kg-1 MS poderían resultar tóxicas para os animais. Segundo Nichol et al. (2003), a intoxicación por nitrato pode aparecer en vacas secas alimentadas con forraxes de inverno. A mesma prodúcese como consecuencia da conversión do nitrato en nitrito (NO2-) polos microbios do rume a unha velocidade máis alta que a de formación de amoniaco (Nichol, 2007). CONCLUSIÓNS A maior produción de materia seca, de nitróxeno, a eficiencia aparente do N, o N aparentemente recobrado e a concentración de nitrato na forraxe foron superiores con fertilizante mineral. A menor perda de amoníaco do xurro rexistrouse no sistema de aplicación localizada por inxección, presentando as mellores eficiencias na utilización do N comparados co método do abanico. O N do xurro aplicado en inxección pode substituír o 59 % do N mineral en raigrás italiano. AGRADECEMENTOS Ao Laboratorio Agroalimentario de Santander e, en especial, a Marceliano Sarmiento polas análises de nitratos.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 123

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 123

17/12/19 10:21

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

BIBLIOGRAFÍA

BURGER M. Y VENTEREA R. (2008). Nitrogen immobilization and mineralization kinetics of cattle, hog, and turkey manure applied to soil. Soil Science Society of America Journal, 72, 1570-1579. CRAWFORD R.F., KENNEDY W.K. Y JOHNSON W.C. (1961). Some factors that affect nitrate accumulation in forages. Agronomy Journal, 53 (3), 159-162. De BOER H. (2013). Accurate estimation of ammonia emissions after manure application: an interdisciplinary approach. In- forme disponible en red. https://www.foodlog.nl/files/ach- tergrond/DeBoer2.pdf. Consulta: 15 agosto 2018 DOWLING C., CURRAN T. Y LANIGAN, G (2008) The effect of application technique and climate conditions on ammonia emissions from cattle slurry. Proceedings of the Agricultu- ral Research Forum, Tullamore, p.5 FLORES-CALVETE G., VALLADARESALONSO J., PEREIRA- CRESPO S., RECH-ZAFRA C., DAGNAC T., DIAZ-DIAZ N., AGUION-SANDA A., VEIGA-LÓPEZ M. Y BOTANA-FER- NÁNDEZ A. (2015). Productividad y composición nutricional de un cultivo invernal de raigrás italiano y leguminosas anuales con diferentes tratamientos de fertilización nitro- genada. AFRIGA, AÑO XXI, No 120, 94-111. HAFNER S., PACHOLSKI A., BITTMAN S., BURCHILL W., BUS- SINK W., CHANTIGNY M., CAROZZI M., GÉNERMONT S., HäNI C., HANSEN M., HUIJSMANS J., HUNT D., KUPPER T., LANIGAN G., LOUBET B., MISSELBROOK T., MEISINGER J., NEFTEL A., NYORD T., PEDERSENA S., SIN- TERMANNP J., THOMPSONQ R., VERMEULENK B., VESTERGAARD A., VOYLOKOV P., WILLIAMS J. Y SOMMER S. (2018). The ALFAM2 database on ammonia emission from field-applied manure: Description and illustrative analysis. Agricultural and Forest Meteorology, 258, 66-79. HOEKSTRA N., LALOR S., RICHARDS K., O’HEA N., LANIGAN G., DYCKMANS J., SCHULTE R. Y SCHMIDT O. (2010). Slurry 15NH4-N recovery in herbage and soil: effects of application method and timing. Plant Soil, 330, 357-368. HUIJSMANS J.F.M., HOL J.M.G. Y HENDRIKS M.M.W. (2001). Effect of application technique, manure characteristics, we- ather and field conditions on ammonia volatilization from manure applied to grassland. Netherlands Journal Agricultu- ral Science, 49 (4), 323-342. KAYSER M., BREITSAMETER L., BENKE M. Y ISSELSTEIN J. (2015). Nitrate leaching is not controlled by the slurry application technique in productive grassland on organic–sandy soil. Agronomy for Sustainable Development, Springer Ver- lag/EDP Sciences/INRA, 35 (1), 213-223. LALOR S., SCHRöDER J., LANTINGA E., OENEMA O., KIR- WAN L. Y SCHULTE R. (2011). Nitrogen fertilizer replacement value of cattle slurry in grassland as affected by method and timing of application Journal of Environmental Qua- lity, 40 (2), 362-373. LALOR S.T. Y SCHULTE R. P. (2008) Low-ammonia-emission application methods can increase the opportunity for

application of cattle slurry to grassland in spring in Ireland. Grass and Forage Science, 63, 531-544. MARSCHNER, H. (1998). Mineral Nutrition of higher plants. Aca- demic Press, San Diego, 889 p. MATTILA P.K., JOKI-TOKOLA E. Y TANNI R. (2003). Effect of treatment and application technique of cattle slurry on its utilization by ley: II. Recovery of nitrogen and composition of herbage yield. Nutrient Cycling in Agroecosystems, 65, 231-242. MISSELBROOK T.H., GILHESPY S.L. Y YAMULK, S. (2006). Influence of application rate and method on nitrogen los- ses from slurry applied to grassland. En: Petersen, S.O (ed.) Proceedings of 12th RAMIRAN In- ternational Conference, “Technology for Recycling of Ma- nure and Organic Residues in a Whole-Farm Perspecti- ve. DIAS Report No. 123, Vol II, Danish Institute of Agri- cultural Sciences, Tjele, 11-13 September 2006. pp. 281283. MöLLER K. Y MÜLLER T. (2012). Effects of anaerobic diges- tion on digestate nutrient availability and crop growth: A review. Engineering in Life Sciences, 12, 242-57. NICHOL W., WESTWOOD C., DUMBLETON A. Y AMYES, J. (2003). Brassica wintering for dairy cows: overcoming the challenges. pp. 154-172. In: Proceedings of the South Is- land Dairy Event (SIDE), Canterbury, New Zealand. South Island Dairy Event, Canterbury, New Zealand. NICHOL W.W. (2007). Nutritional disorders of ruminants cau- sed by consumption of pasture and fodder crops. pp 133- 149. En: Pastures and supplements for grazing livestock. Ed. Rattray, P.V. PETERSEN J. (2003). Nitrogen fertilizer replacement value of sewage sludge, composted household waste and farmyard manure. Journal of Agricultural Science, 140, 169-82. RAHMAN S., CHEN Y., ZHANG Q., TESSIER S. Y BAIDOO S. (2001). Performance of a liquid manure injector in a soil bin and on established forages. Canadian Biosystems Engi- neering, 43, 233-240. REIJS J.W., SONNEVELD M.P.W., SøRENSEN P., SCHILS R.L.M., GROOT J.C.J. Y LANTINGA E.A. (2007). Effects of different diets on utilization of nitrogen from cattle slurry applied to grassland on a sandy soil in The Netherlands. Agriculture Ecosystems Environment, 118, 65-79. RODHE L., Y RAMMER. C. (2002). Application of slurry to ley by band spreading and injection methods. Biosystems En- gineering, 83, 107-118. SALCEDO G. (2011). Producción, contenido en principios nutritivos y composición en ácidos grasos del cultivo de Lolium multiflorum solo o asociado a Trifolium. Pastos, 41 (2), 191-209. SCHILS R. Y KOK I. (2003). Effects of cattle slurry manure ma- nagement on grass yield. Netherlands Journal Agricultural Science, 51-1/2. SCHRöDER J.J., UENK D. Y HILHORST G.J. (2007). Long-term nitrogen fertilizer replacement value of cattle manures applied to cut grassland. Plant Soil, 299, 83-99. SCHRöDER J.J., ASSINCK F.B.T.,

UENK D. Y VELTHOF G.L. (2010). Nitrate leaching from cut grassland as affected by the substitution of slurry with nitrogen mineral fertilizer on two soil types. Grass Forage Science., 65, 49-57. SINTERMANN J., NEFTELA., AMMANN C., HäNI C., HENSEN A., LOUBET B. Y FLECHARD C.R. (2012). Are ammonia emissions from field-applied slurry substantially over-esti- mated in European emission inventories?. Biogeosciences, 9, 1611-1632. SøGAARD H.T., SOMMER S.G., HUTCHINGS N.J., HUIJS- MANS J.F.Y NICHOLSON F. (2002). Ammonia volatilization from field applied animal slurry - the ALFAM model. At- mospheric Environment, 36 (20), 3309-3319. SøRENSEN P., WEISBJERG M.R.Y LUND P., (2003). Dietary effects on the composition and plant utilization of nitrogen in dairy cattle manure. Journal Agricultural Science, 141, 79- 91. SPSS. (2006). SPSS for Windows, version 15.0 Ed, SPSS Inc., Chicago (USA). VELTHOF G.L., OENEMA, O., POSTMA R. Y VAN BEUSICHEM M.L. (1997). Effects of type and amount of applied nitrogen fertilizer on nitrous oxide fluxes from intensively managed grassland. Nutrient Cycling Agroecosystems, 46, 257-267. WEBB J., SøRENSEN P., VELTHOF G., AMON B., PINTO M., RODHE L., SALOMON E., HUTCHINGS N., BURCZYK P. Y REID J. (2013). An assessment of the variation of manure nitrogen efficiency throughout Europe and an appraisal of means to increase manure-N efficiency. Advances in Agro- nomy, 119, 371-442. WRETSCHMER A.E. (1958). Nitrate Accumulation in Evergla- des Forages. Agronomy Journal, 50 (6), 314-316.

Artigo extraído de Salcedo, G., Revista Pastos, 47, decembro 2017, Sociedad Española de Pastos (SEP), 18-28 pp.

124 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_xurro_galego.indd 124

17/12/19 10:22

ENTREVISTA A JOSÉ MANUEL RAPOSO LÓPEZ, PROPIETARIO DE FINCA RAPOSO SC MESÍA (A CORUÑA) corrixido para o millo. Nas parcelas que semento só millo incorporareino antes da sementeira. Tamén coñezo o fertilizante foliar PROFERTIL, que uso cando teño que dar algún tratamento de herbicida/insecticida en postemerxencia para protexer a planta e que esta se recupere do estrés causado polo herbicida, o frío ou se ten algún insecto que estea a atacar o millo. Como coñeceu os produtos Fertiberia TECH? Coñecinos a través do distribuidor de zona e do delegado técnico comercial de Fertiberia TECH. EN VÍDEO

Como é a súa explotación? Actualmente conto con 191 vacas en muxidura e un total de 270 cabezas de gando. Que cultivos produce? Semento 17 hectáreas de pradeiras de raigrás inglés e outras 63 de millo para silo. Como realiza as fertilizacións nas pradeiras? Sempre utilizamos todo o xurro que produce a explotación antes da sementeira e no inverno, ademais disto, ao redor de 40 días antes da previsión do ensilado, aplico unha dose de 250 kg/ha de NERGETIC DS+, coa tecnoloxía C-PRO, un fertilizante nitroxenado nítrico amoniacal totalmente protexido que, ademais, vén complementado con calcio, xofre e boro. Ao estar protexido por un polímero regulador C-PRO, a planta ten o nitróxeno dispoñible desde o primeiro momento; ademais, esta zona é de moitas choivas e con este produto evitamos o lavado de nitróxeno, así coma dos demais nutrientes. Garanto así que a planta teña nitróxeno durante máis tempo e ter a mellor calidade posible de forraxe. Este ano conseguín unhas producións de 14,5 toneladas de forraxe, cun 30 % de materia seca e un 19 % de proteína.

E no caso do millo, que fertilizante utiliza? Para o cultivo do millo, antes de sementar aplico NERGETIC 24-7-7 a unha dose de 500 kg/ha. Este fertilizante tamén está protexido coa tecnoloxía C-PRO pero, neste caso, o nitróxeno vén de forma ureico-amoniacal, sen nítrico, para que a transformación do nitróxeno a nítrico sexa paulatina e durante todo o ciclo do millo. Con este fertilizante tamén teño protexidos o fósforo e o potasio, para que ningún elemento se lave nin se bloquee. Con este produto vexo que o millo chega moi verde ata a colleita, sen ningún tipo de carencias, e alcanzo moi boas producións. Este ano conseguín unhas calidades do 40,3 % de amidón, cun 37,6 % de materia seca. Coñece ou utiliza algún outro produto da gama Fertiberia TECH? Si. Coñezo AMICOTE CORBIGRAN, unha emenda calcaria granulada que leva calcio, magnesio e un 4 % de nitróxeno, ademais dunha tecnoloxía C-VIDA, que axuda a que se mineralice a materia orgánica e se desbloqueen nutrientes, coma o fósforo. Este ano aplicarei o AMICOTE CORBIGRAN nas pradeiras antes de fertilizar para mellorar o pH, así a pradeira aproveitará o encalado e terei o pH

Que valora de Fertiberia TECH? O bo trato e a proximidade, tanto do distribuidor coma dos técnicos da casa. Valoro tamén moito a calidade dos produtos, as súas tecnoloxías e a boa granulación. Ademais, gústame que me realicen analíticas de terra, un servizo que uso para ver o estado das miñas parcelas e tamén cando collo algunha nova para formular os fertilizados sucesivos. Recomendaría os produtos? Por suposto. Eu úsoos, recoméndoos e estou moi contento cos resultados.

Delegación da Coruña Tlf: 636 163 729 Delegación de Lugo Tlf: 638 199 510 Delegación de Ourense e Pontevedra Tlf: 627 421 159

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Consideracións para a fertilización de pradeiras Nos primeiros meses do ano, empezamos a pensar na fertilización das nosas pradeiras. Antes de decidirnos por unha ou outra opción de fertilización, debemos ter en conta varios condicionantes, que analizo un a un ao longo das seguintes páxinas. Nemesio García Eimil Director rexional de Fertiberia Tech

ELEMENTOS NUTRICIONAIS. QUE FUNCIÓNS TEN CADA UN? e modo xeral, podemos falar das seguintes funcións de cada elemento: Nitróxeno: crecemento cultivo, formación de proteínas Fósforo: crecemento radicular

Potasio: formación de froitos e proteínas Xofre: absorción e fixación de nitróxeno, formación de proteínas (aminoácidos cistina e metionina), vitaminas, lípidos e antioxidantes Calcio: importante en pH solos, estabilidade de membranas Magnesio: formación da clorofila, fotosíntese, activador de encimas Boro: transporte de azucres e metabolismo proteico

ANALÍTICA DE TERRA Para empezar a programar as nosas fertilizacións de pradeiras, o ideal é partir dunha análise de terra. Desta maneira, sabemos o noso punto de orixe de fertilidade do solo para orientarnos cara a unha opción ou outra, tendo en conta as necesidades nutricionais (extraccións) das pradeiras.

126 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_fertiberia_galego.indd 126

15/12/19 12:15

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

PARA EMPEZAR A PROGRAMAR AS NOSAS FERTILIZACIÓNS DE PRADEIRAS, O IDEAL É PARTIR DUNHA ANÁLISE DE TERRA

Interpretación da análise

Como se mostra na imaxe dunha análise de terra típica de Galicia, podemos ver nos puntos nos cales debemos traballar de cara á fertilización de pradeiras:

Parámetro

Resultado

Acción

Ácido

Subir

En canto ao nitróxeno, os solos adoitan ter alto este elemento, aínda que xeralmente é un nitróxeno de tipo orgánico que non estará dispoñible inmediatamente para a pradeira. En canto ao potasio, os solos destas rexións acostuman ter os niveis altos, principalmente polas achegas de xurro, o que fai que para cultivos pratenses poidamos reducir ou mesmo obviar o fertilizante potásico.

Extraccións aproximadas de elementos para gramíneas forraxeiras en kg/10 T produción de materia seca

Materia orgánica

Alta

Mineralizar

Fósforo

Alto

Desbloquear

Calcio

Baixo

Subir

P2O5

K2O

CaO

MgO

Magnesio

Baixo

Subir

200-250

60-120

160-200

40-140

20-40

NUEVA SERIE T5 AUTO COMMAND™

lubricantes

PREPÁRATE PARA UN NUEVO NIVEL DE CONFORT Y RENDIMIENTO DE ESTA VERSIÓN DE TRACTOR PREMIUM

btsadv.com

LA EXPERIENCIA DE CONDUCIR UN AZUL

Ajuste de velocidades infinitas Auto Command™ Cabina Horizon™ para mejor visibilidad y mayor espacio Ergonómico reposabrazos Sidewinder™ II para una conducción intuitiva y precisa Potente motor NEF 4.5 L y 140 cv NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111* ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7.

*La llamada es gratuita desde teléfono fijo. Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador

www.newholland.es

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 127

vp014_especialAbonado_fertiberia_galego.indd 127

15/12/19 12:15

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

ENCALADO Os solos da cornixa cantábrica son xeralmente ácidos (pH <7) de forma natural. Isto é así debido ás seguintes causas: • As rochas de formación de solos son ácidas • Exceso de choivas, que aumentan o lavado de bases (fundamentalmente calcio e magnesio) • Descomposición de materia orgánica • Choivas ácidas • Actividade humana: uso de certos fertilizantes, aplicación de fitosanitarios, aplicación de xurros Os principais problemas que ocasionan os solos ácidos son os seguintes: • Deficiencias en calcio e magnesio (por conseguinte, forraxes deficitarias nestes elementos) • Baixa mineralización da materia orgánica • Bloqueos de fósforo • Excesos de aluminio e manganeso • Caídas de produción nos cultivos Para corrixir o pH en chans ácidos debemos encalar. Agronomicamente, o encalado recoméndase realizar antes da implantación do cultivo. Non sempre é fácil poder realizar esta acción cando sementamos a pradeira no outono, ademais en certos tipos de produción pode ser máis interesante realizalo máis adiante, por exemplo cando vaiamos sementar millo nesas mesmas parcelas. No caso de non ter realizado o encalado, debemos pensar en facelo na primavera. En pradeiras que vaiamos sementar millo posteriormente, é moi importante realizar o encalado na primavera, de tal forma que aproveite a aplicación a pradeira e teñamos o pH do solo máis adecuado para a sementeira de millo. No mercado atoparémonos varios tipos de emendas calcarias. Debemos partir sempre da máxima de “calquera cal é bo e calquera momento é bo”, xa que as necesidades de cal acostuman ser elevadas. En canto ao tipo de cal, podémonos atopar apagados, vivos, en po, en grava miúda ou emendas calcarias granuladas. As doses de cada unha delas dependerán da súa concentración (valor neutralizante) e do seu aproveitamento. Se tomamos a decisión de encalar na primavera, seguramente a mellor

opción sexa a aplicación de calcarias granuladas, pola súa fácil distribución con fertilizadora e as súas poucas perdas por vento ou choiva ao ter un formato sen po. É moi importante que teñamos en conta que a emenda pola que nos decidamos non sexa simplemente un cal, xa que estamos á saída do inverno ou inicio da primavera. Sería moi interesante que a emenda teña magnesio, sempre nunha relación Ca/Mg = 5-6, é a relación ideal na que debemos atopalo no solo, para que non haxa deficiencias. O mercado ofrécenos ademais certas emendas máis desenvolvidas, coa incorporación de nitróxeno, moi importante na saída do inverno para axudar o afillado da pradeira e para saír da parada invernal. Existen tamén emendas calcarias complementadas con extractos orgánicos, con adición de microorganismos e mesmo con bacterias solubilizadoras de fósforo, importantes en chans ácidos con elevados bloqueos de fósforo. Estas emendas ofrécennos unha serie de vantaxes moi importantes e necesarias para o encalado de primavera. APLICACIÓNS DE XURRO O aumento da carga gandeira por hectárea (sobre todo nas explotacións de intensivo) fai que de maneira xeral apliquemos altas doses de xurro. En cifras redondas o xurro de vacún ten ao redor de 3 kg de nitróxeno por metro cúbico, 1,5 kg de fósforo por metro cúbico e 3,5 kg de potasio por cada metro cúbico de xurro. Estas concentracións poden variar en función de tipo de produción, entre outras cousas. Sabendo que gran parte do nitróxeno do xurro se oxida durante a aplicación e o fósforo se bloquea por ser aplicado no medio ácido, o que máis nos vai achegar o xurro de vacún é o potasio. Así, en función do volume de xurro que apliquemos necesitaremos aplicar máis ou menos fertilizante químico.

• Dun só corte • De corte e pastoreo En función do tipo de pradeira que teñamos, en particular da relación leguminosa/herba, debemos orientar o noso tipo de fertilización. TIPOS DE FERTILIZANTES Dentro da ampla oferta de fertilizantes que atopamos no mercado, podemos facer unha segmentación simple e dividilos do seguinte modo: Complexos: son aqueles que garanten que dentro de cada gránulo de fertilizante conteñan o NPK que indica a ficha técnica, son fabricados xuntando as materias primas nun reactor, facendo que reaccionen entre si, e garantindo a súa composición. De mestura: tamén chamados blending, son aqueles que se fabrican simplemente cunha mestura de materias primas ou outros fertilizantes, o que lles provoca diferentes desvantaxes: • Estratificación dos gránulos (no transporte) • Distribución heteroxénea no solo (na distribución) • Os compostos químicos poden reaccionar e transformarse, mentres que cun complexo son estables en tempo • Nutrición desequilibrada e heteroxénea • Menor rendemento e peor calidade dos cultivos Convencionais ou tradicionais: son os fertilizantes clásicos, que a maioría das empresas poden comercializar e que non evolucionaron. As súas diferenzas baséanse na solubilidade dos seus nutrientes, así como na diferente composición que poidan ter.

TIPOS DE PRADEIRAS Dentro da infinidade de combinacións que nos podemos atopar en canto a pradeiras, podemos facer unha sinxela clasificación do tipo: • Simples: só raigrás • Mesturas: con algún tipo de leguminosas (veza, trevo…) • Permanentes, de longa duración, plurianuais

128 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_fertiberia_galego.indd 128

15/12/19 12:15

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

vp014_pub_agroamb_galego.indd 129

14/12/19 11:52

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

DEBEMOS PARTIR SEMPRE DA MÁXIMA DE “CALQUERA CAL É BO E CALQUERA MOMENTO É BO”, XA QUE AS NECESIDADES DE CAL ADOITAN SER ELEVADAS

Específicos: dentro deste tipo métense moitos fertilizantes que non proceden. Fertilizantes específicos ou tecnolóxicos: son os fertilizantes de última xeración, achegan unha ou máis tecnoloxías, ademais de nutrientes principais NPK, macroelementos secundarios e micro/macroelementos necesarios en función do tipo de chan ou cultivo. Os máis vantaxosos e eficientes achegan na súa composición tecnoloxía froito da investigación que só unas poucas compañías invisten, coa finalidade de que os nutrientes que se achegan sexan máis eficientes, se desbloqueen elementos nutritivos cativos no chan, se aumente a rendibilidade do agricultor\gandeiro e se respecte o medio ambiente. OPCIÓNS DE FERTILIZACIÓN DE PRIMAVERA Fertilizantes NPK tipo 2-1-1/3-1-1 Este tipo de fertilizantes complexos son moi usados polos gandeiros para pradeiras dun ou dous cortes, son altos en nitróxeno que tamén achegan fósforo e potasio. É recomendable que sexan co nitróxeno en forma nítrica-amoniacal e non é recomendable que sexan formulados en base ureica, pois nestas latitudes é imprescindible nitróxenos de acción máis rápida. Pensemos que a aplicación destes produtos adoita facerse ao redor de sesenta días antes do corte ou aproveitamento. No mercado podemos encontrarnos diferentes tipos destes NPK. Á hora de realizar a nosa elección, debemos valorar a forma en que vén en nitróxeno (sempre recomendable con parte nítrica), solubilidade do fósforo e tecnoloxías que achegue o fertilizante. Dentro de tecnoloxías que nos podemos atopar, son frecuentes fertilizantes con moléculas inhibidoras de nitrificación. Estes produtos de síntese funcionan retardando o paso de nitróxeno amoniacal a nítrico, que se realiza de forma natural nos chans por parte de bacterias nitrosomonas. O seu inconveniente

é que non protexen do lavado aos nutrientes (tan importante en zonas como a cornixa cantábrica polas súas elevadas choivas), son pouco respectuosos co medio ambiente e están obsoletos. Existen hoxe en día fertilizantes con tecnoloxías con base en polímeros naturais reguladores e biodegradables, que garanten a dispoñibilidade dos nutrientes durante máis tempo, que evitan o lavado non só de nitróxeno (incluído o nítrico), senón tamén do resto dos nutrientes, son fertilizantes considerados de residuo cero e máis respectuosos co medio ambiente. Fertilización con só nitróxeno É cada vez máis estendido o uso de utilización de fertilizantes en base soamente a nitróxeno, aplicados 30 ou 40 días antes da previsión de corte. Ante a elección deste tipo de fertilizantes é importante ter en conta que a planta necesita máis nutrientes que unicamente nitróxeno, sería recomendable que estivesen complementados con xofre. Como falamos anteriormente, o xofre é imprescindible para a formación de certos aminoácidos esenciais e, por tanto, proteínas, ademais de ser necesario na absorción do nitróxeno (a adición de xofre aumenta o rendemento do fertilizante nitroxenado). Cómpre que estes produtos non teñan un “exceso” de xofre, de tal forma que quede xofre residual que provoque unha acidificación do chan. Debemos ter en conta que o ideal é que sexa un xofre “neutro”. Tamén hai que considerar que é bo que os fertilizantes nitroxenados veñan complementados con outros macroelementos tan necesarios como o calcio, o magnesio (sobre todo se non se fixo un encalado que o leve) e o boro, elemento tan fundamental para todo tipo de cultivos. Todos os fertilizantes nitroxenados, do mesmo xeito que os NKP altos en nitróxeno, deberán ir protexidos do lavado con algún tipo de tecnoloxía e, por suposto, ser con nitróxeno nítricoamoniacais, para obter a velocidade de resposta que queremos en pouco máis dun mes. No mercado hai moi poucas casas comerciais que teñan fertilizantes nítrico amoniacais con incorporación de tecnoloxía para protexer a totalidade do nitróxeno.

É fundamental saber que este tipo de nitroxenados protexidos poden ser utilizados en pradeiras de mesturas con leguminosas. Fertilizantes NPK 1-2-1 ou 1-2-0 En pradeiras permanentes, sexan só para corte ou corte + pastoreo, é importante ter unha boa fertilización con base no fósforo e, en caso de non aplicar un fertilizante fosfatado en sementeira, é conveniente aplicalo na primavera. Neste tipo de pradeiras buscamos un rebrote rápido, para sacar máis dun corte para silo ou para herba seca; en caso de pradeiras con pastoreo buscamos unha duración do pasto que nola achegará o fósforo. Debemos ter en conta que é bo que este tipo de fertilizantes leven unhas porcentaxes elevadas en calcio e, sempre que sexa posible, complementalos con certas tecnoloxías como poden ser extractos orgánicos, metabolitos provenientes de microorganismos beneficiosos para potenciar e desbloquear nutrientes do solo. CONCLUSIÓN Podemos recomendar como fertilización de pradeiras na primavera o seguinte: empezar por un encalado, en caso de non realizalo con anterioridade, sempre mellor con emendas granuladas e complementadas con magnesio e nitróxeno. En canto á fertilización o ideal é usar fertilizantes con nitróxeno nítrico-amoniacal, tratando de que vaian completos con xofre, calcio, magnesio, boro etc. e, se é posible, sempre con algunha tecnoloxía que protexa do lavado a todos estes nutrientes.

BIBLIOGRAFÍA

Tratado de fertilización. Alonso Domínguez Vivancos Los microelementos en agricultura. Andre Loué Fertilizantes y Fertilización. Arnold Finck Nutrición de cultivos. Gabriel Alcántar González Tratado de fitotecnia general. P. Urbano Terrón Documento realizado por AIMCRA sobre las diferencias entre Blending y Complejo

130 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialAbonado_fertiberia_galego.indd 130

17/12/19 10:23

AUMENTE EL RENDIMIENTO DE SUS PRADERAS

Elevado poder neutralizante Enmienda caliza granulada. Con la tecnologÀa C-VIDA, basada en la acci—n de un consorcio interactivo de mol«culas y microorganismos beneﬁciosos, que estimula la vida microbiana del suelo. C

CMY

Nutrientes protegidos Con la tecnologÀa C-PRO, basada en la acci—n de un polÀmero regulador que protege a los nutrientes de la lixiviaci—n, aumentando su absorci—n y permitiendo una nutrici—n møs eﬁciente.

Gandería de Aira na zona de Sarria

Primeira campaña na Península Ibérica aplicando selenio na fertilización En xaneiro de 2019 a cooperativa Delagro, xunto ao fabricante noruegués de fertilizantes Yara, lanzaron un concepto revolucionario en fertilización, Nitrograss Selenio. Trátase dun fertilizante nitroxenado, formulado con selenio en forma de selenato sódico, máis móbil e máis facilmente asimilable polas plantas, coa pretensión de enriquecer as forraxes que se cultivan en solos pobres no devandito microelemento, neste caso para o sector lácteo da cornixa cantábrica.

Sin título-13 132

ras unha primeira campaña agrícola deste fertili-

zante enriquecido en selenio no mercado ibérico (España e Portugal), 103 explotacións de vacún leiteiro comezaron a usalo en aproximadamente 1.357 hectáreas de pasto cultivadas e fertilizadas (principalmente, pradeiras). Segundo numerosos estudos realizados ata agora (entre eles os do Centro Tecnolóxico Agroalimentario de Lugo), os chans da cornixa cantábrica son deficitarios en selenio, entre outros minerais. Esta carencia nos nosos solos e, en consecuencia, nas nosas forraxes, repercute negativamente no rabaño gandeiro, tanto de vacún leiteiro coma de carne. Deficiencias de selenio na inxestión das nosas vacas son causa, en moitas ocasións, de problemas de diferente índole: retención de placenta, metrite, quistes ováricos, atrasos na involución do útero etc. O ubre pode ser un dos órganos máis afectados cando non hai selenio, é dicir, aquelas vacas que presentan deficiencia de selenio en sangue sofren unha maior porcentaxe de mastite. Esta realidade aféctalle a vacún de leite e de carne, tanto en sistemas de explotación ecolóxica como intensiva. Durante a campaña 2019, paralelamente á comercialización deste produto, iniciáronse unha serie de ensaios co obxectivo de obter os primeiros resultados fidedignos na cornixa cantábrica fertilizando pradeiras e millo con este produto nitroxenado con selenio. Xa existen numerosas experiencias nesta fertilización dirixida a enriquecer as forraxes con selenio en Irlanda e noutros países europeos, de feito, máis da metade dos fertilizantes nitroxenados que se comercializan en Irlanda inclúen selenio na súa formulación. En España estívose traballando en tres campos de ensaio de variedades pratenses en Cantabria dirixidos pola cooperativa Agrocantabria. Así mesmo, tamén se realizaron

13/12/19 20:04

probas en millo na Finca Mouriscade da Deputación de Pontevedra da man de Yara Iberian. Os resultados, dentro da prudencia que hai que ter nestes casos, son sorprendentes. Os niveis de selenio en ppm (mg/kg de materia seca) atopados en verde son na maioría das parcelas testemuña inferiores a 10 ppm, salvo naquelas variedades pratenses fertilizadas con selenio, que presentan unha ampla gama de concentracións en selenio, que van desde as 0,46 ppm ata as 0,57 ppm. En todas as parcelas de Cantabria se administraron 68 UF (en base nitróxeno) en dúas aplicacións para dous cortes. Insistimos na cautela, pois todos sabemos a cantidade de variables que inciden neste tipo de ensaios, pero todos os resultados apuntan nunha dirección, que é o alto contido que fixa a planta tras fertilizar con selenato sódico.

A achega de selenio vía forraxe non compite co contido de selenio dos pensos que hai no mercado; é unha contribución adicional que cobre as necesidades diarias dunha vaca en lactación

Desta maneira e formulando, por exemplo, unha ración tipo para 30 litros con silo de herba enriquecida con selenio, a demanda deste microelemento en vacún leiteiro quedaría cuberta ao 91 %, fronte ao 65 % coa mesma ración, pero coa forraxe sen fertilizar con selenio (considerando as achegas de todos os compoñentes da ración, tanto concentrados coma forraxes, e as perdas en ouriños, feces e leite). Os resultados en millo son semellantes, tendo en conta que a biomasa da planta é superior á de calquera variedade herbácea. Os ensaios en millo simplemente trataban de demostrar a translocación do selenio á planta, como xa está constatado en pratenses. Queremos destacar que a achega de selenio vía forraxe non compite co contido de selenio dos pensos que hai no mercado; é unha contribución adicional que cobre, como vimos no exemplo anterior, as necesidades diarias dunha vaca en lactación. A raíz do lanzamento realizado esta pasada campaña agrícola, xurdiron numerosas mostras de interese e inquietude por este novo concepto de nutrición vexetal enfocado á nutrición animal, e non só para vacún leiteiro, senón tamén en ovino e equino, pois o selenio é clave en numerosos procesos metabólicos de diferentes especies. A industria agroalimentaria non é allea a estas tendencias na súa cadea de subministración. Que dúbida cabe de que este tipo de fertilizantes, ademais de formar parte da nutrición vexetal, tamén acaban sendo parte da nutrición animal e humana, por tanto. A enxeñería agrícola do presente e do futuro xa ten en conta estes conceptos de transmisión de nutrientes na cadea alimentaria, e sempre serán procesos máis asimilables por todos os compoñentes desa cadea: solo, planta, gandería e, finalmente, o noso estómago. Os técnicos mellor preparados xa son conscientes destas correntes e formas

Sin título-13 133

Millo enriquecido con selenio na Finca Mouriscade

de manexo. A agricultura e a gandería, con este e outros moitos exemplos, denotan novas inquedanzas e unha evolución constante. Os profesionais que nos dedicamos a este sector vivimos tempos nos que cada día debemos facer, mostrar e comunicar mellor os nosos procesos, pois os hábitos de consumo e as tendencias do consumidor, eminentemente urbano, necesitan dun maior e mellor coñecemento do que comen.

Gustavo Espinosa Director comercial en Delagro Para máis información contactar co autor: gustavo.espinosa@delagro.org

13/12/19 20:04

A G R I C U LT U R A

Parcela (previamente ocupada por mato baixo) cunha fórmula diversa de pasto plurianual en ecolóxico na Limia (7/5/2019)

Rotacións forraxeiras ecolóxicas A produción propia de forraxes cobra especial importancia nas granxas en ecolóxico, debido ao alto custo dos insumos alimentarios utilizados neste tipo de produción. Dado o seu interese, no presente artigo revisamos algúns aspectos relativos a rotacións de cultivos forraxeiros nestes sistemas. G. Flores-Calvete, S. Pereira-Crespo, J. Valladares Axencia Galega de Calidade Alimentaria-Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (AGACAL-CIAM)

INTRODUCIÓN

egundo datos do Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica de Galicia (Craega), no ano 2018 a produción de leite de vacún representou o maior volume de negocio cunha facturación de 26,1 millóns de euros (33 % do conxunto das vendas certificadas), dato que ilustra a especial relevancia da produción ecolóxica de leite de vacún dentro deste sector, en consonancia coa importancia

desta actividade gandeira en Galicia. O leite é, con diferenza, a máis importante das producións ecolóxicas galegas e, ao mesmo tempo, é unha das que máis seguen a medrar ano tras ano. No último ano a produción de leite ecolóxico en Galicia experimentou un incremento importante, pasando de 7 millóns de litros en 2017 (96 granxas) a máis de 12 en 2018 (109 granxas). A provisión de forraxe de calidade para alimentación do gando é un elemento clave dos sistemas de produción, en xeral, e dos sistemas ecolóxicos de forma particular. Ademais dos pastos de prados e pradeiras que proporcionan herba para o seu aproveitamento a den-

te ou como forraxe conservada, a produción doutros cultivos forraxeiros é un elemento chave dos sistemas de produción ecolóxica. A rotación de cultivos é a compoñente central de todos os sistemas agrícolas sostibles. O aproveitamento da terra para a produción de forraxes de alta calidade na propia explotación é un elemento chave na economía das explotacións leiteiras, toda vez que con prácticas de manexo adecuadas, as forraxes producidas nas explotacións constitúen a fonte de alimentos máis barata para a produción de leite. Un dos principais activos do sector leiteiro galego é a alta capacidade de produción de forraxes que lles confiren as condicións agroclimáticas que posúen as zonas produtoras de leite en Galicia. A produción propia de forraxes aínda ten máis importancia nas granxas de produción ecolóxica, polo alto custo dos insumos alimentarios utilizados neste tipo

134 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 134

15/12/19 12:19

A G R I C U LT U R A

de produción. Dado o seu interese, revísanse algúns aspectos relativos a rotacións de cultivos forraxeiros en sistemas ecolóxicos.

BENEFICIOS DA ROTACIÓN DE CULTIVOS A práctica das rotacións de cultivos remóntase á antigüidade. Na antiga Roma hai máis de 2.000 anos recomendábase a práctica de alternar cereais e leguminosas nunha rotación, incluído o uso das leguminosas como adubo verde. Estas recomendacións seguen hoxe vixentes como unha das bases da produción ecolóxica. É, por tanto, de capital importancia coñecer os beneficios e as dificultades da posta en práctica das rotacións de cultivos. Unha rotación é unha sucesión planeada de cultivos (cultivo principal ou cashcrop e cultivo de cuberta ou catchcrop) que manteñen a saúde económica e ambiental da granxa. O balance entre os cultivos que melloran o solo e o cultivo principal require períodos de barbeito para romper o ciclo de malas herbas e incorporar materia orgánica na terra. Os beneficios físicos e biolóxicos da rotación de cultivos descansan en dúas categorías interrelacionadas: a mellora da calidade dos solos e o control de pragas e enfermidades. A calidade do solo tende a mellorar coa porcentaxe de tempo que a terra está ocupada por pastos de gramíneas e leguminosas e cultivos de cuberta. As leguminosas usadas como fertilizantes verdes proporcionan N para o seguinte cultivo. Moitas leguminosas teñen raíz pivotante profunda que alcanza o subsolo e bombea nutrientes cara aos horizontes superiores. As gramíneas producen un denso sistema de raíces superficiais que segregan substancias que promoven a constitución de agregados estables mellorando a estrutura da terra. Inversamente, os cultivos en liñas tenden a exercer un efecto oposto no solo debido á relativamente baixa densidade de raíces e á presenza de solo espido que está exposto ao impacto dos axentes meteorolóxicos e ao tránsito de maquinaria. A frecuencia de laboreo, o uso de estercos e compost e outros fertilizantes modifican

estas observacións xerais. Os cultivos pratenses de gramíneas e leguminosas favorecen o tempero do terreo nos horizontes de laboreo e sementeira, mentres que as leguminosas de raíces profundas melloran a estrutura do subsolo. Neste sentido, a rotación debe incluír mesturas de especies para aumentar a diversidade de formas de actuación sobre a mellora das condicións dos microorganismos e da estrutura do chan. Por outra parte, o aumento da biodiversidade nos agroecosistemas ocasiona un incremento da súa produtividade e da súa estabilidade, debido ao uso máis eficiente dos recursos dispoñibles e á maior capacidade de amortecemento dos efectos das variacións ambientais. Polo tanto, os agricultores que actualmente usan rotacións máis diversas tamén teñen máis posibilidades de planificar a rotación de cultivos como unha estratexia de adaptación ao cambio climático. A rotación de cultivos ofrece o método indirecto máis efectivo para minimizar os problemas de enfermidades, pragas e malas herbas, pero non sempre é así. Moitos problemas non poden ser soamente controlados pola rotación, pois un factor chave é a especificidade de pragas e enfermidades cun determinado cultivo. Así mesmo, certos problemas de pragas e enfermidades que atacan a xeneralidade dos cultivos poden persistir no terreo sobre unha ampla variedade de colleitas, polo que é necesario recorrer a medidas de manexo, ademais da rotación de especies. Outro elemento esencial

A ROTACIÓN DE CULTIVOS É O COMPOÑENTE CENTRAL DE TODOS OS SISTEMAS AGRÍCOLAS SOSTIBLES

é a persistencia de determinados elementos de supervivencia de enfermidades (esporos) ou malas herbas (sementes duras) no chan durante elevados períodos de tempo, o que fai difícil a súa eliminación, comparado con aquelas que teñen baixa persistencia e poden ser eliminadas en pouco tempo ao desaparecer a planta hóspede ou as condicións de cultivo favorables.

DESEÑO DA ROTACIÓN A rotación é a sucesión de diferentes cultivos nunha mesma parcela ao longo do tempo. Deséñase por un certo número de anos e, unha vez acabado o ciclo, vólvese a empezar. A alternancia é a distribución dos cultivos na explotación e é un indicador da diversidade nun momento determinado. A superficie total de cultivo da explotación divídese en follas, en función das parcelas e dos anos da rotación. Teoricamente, cada folla ten unha superficie aproximada ás outras, por ela pasa a rotación completa e é unha unidade fixa ao longo do tempo. O número de anos da rotación debe coincidir co número de follas para ter sempre os mesmos cultivos. A duración da rotación é un aspecto importante: ten que ser dun mínimo de catro anos. Canto

Parcela “Lagoa” coa mestura de raigrás híbrido con tres trevos anuais en ecolóxico na Limia (7/5/2019)

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 135

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 135

15/12/19 12:19

A G R I C U LT U R A

Figura 1. Rotación de 6 anos e división do terreo en 6 follas con pradeira (4 anos) e 2 anos de cultivos. O millo é seguido dunha mestura de cereal/leguminosa (triticale + chícharo ou avea + veza) ou gramínea/leguminosa (raigrás + trevos anuais) FOLLA 1

FOLLA 2

FOLLA 3

FOLLA 4

FOLLA 5

FOLLA 6

ANO 1

Millo

Pradeira

Sorgo x Pasto de Sudán

ANO 2

Sorgo x Pasto de Sudán

Millo

Pradeira

ANO 3

Pradeira

Sorgo x Pasto de Sudán

Millo

Pradeira

ANO 4

Pradeira

Sorgo x Pasto de Sudán

Millo

Pradeira

ANO 5

Pradeira

Sorgo x Pasto de Sudán

Millo

Pradeira

ANO 6

Pradeira

Sorgo x Pasto de Sudán

Millo

DÉBESE PROCURAR UTILIZAR VARIEDADES LOCAIS ADAPTADAS ÁS CONDICIÓNS EDAFOCLIMÁTICAS DE CADA ZONA, MÁIS RESISTENTES A PRAGAS E A ENFERMIDADES

Figura 2. Rotación forraxeira de 3 follas (millo - soia ou lupinos - trigo) para regadíos de interior ou sequeiros húmidos da zona atlántica de Galicia X F M A M X X A S 1.º ano PRADEIRA (Cabeza de rotación) MILLO FORRAXE 2.º ano Centeo SOIA OU LUPINOS GRAN/FORRAXE F M A M X X A S O N D 3.ºano ano X (Cabeza TRIGO 1.º PRADEIRA de rotación) MILLO FORRAXE Centeo Barbeito 2.º ano Centeo SOIA OU LUPINOS GRAN/FORRAXE TRIGO 4.º ano Raigrás híbrido+trevos anuais MILLO FORRAXE 3.º ano TRIGO Barbeito híbrido+trevos anuais 5.º ano Centeo SOIA OURaigrás LUPINOS GRAN/FORRAXE 4.º ano Raigrás híbrido+trevos anuais MILLO FORRAXE Centeo 5.º Centeo SOIA OU LUPINOS GRAN/FORRAXE TRIGO 6.ºano ano TRIGO Barbeito 6.º ano

TRIGO

Barbeito

Raigrás híbrido+trevos anuais

N D Centeo TRIGO Raigrás híbrido+trevos anuais Centeo TRIGO Raigrás híbrido+trevos anuais

Figura 3. Rotación forraxeira de 4 follas (sorgo x pasto do Sudán - millo - soia ou lupinos - trigo) para regadíos de interior ou sequeiFigura 3. Rotación forraxeira de 4 follas (sorgo x pasto do Sudán - millo - soia ou lupinos - trigo) para regadíos de interior ou sequeiros húmidos da zona ros húmidos da zona atlántica de Galicia atlántica de Galicia Figura 3. Rotación forraxeira de 4 follas (sorgo x pasto do Sudán - millo - soia ou lupinos - trigo) para regadíos de interior S O O N N D D XX FF M M A A M M X X X X A A S atlántica de Galicia 1.º ano Raigrás híbrido+trevos anuais SORGO x PASTO DO SUDÁN Avea/Veza 1.º ano PRADEIRA (Cabeza de rotación) MILLO FORRAXE Centeo X F M SOIA OUA LUPINOS M X TRIGO A S 2.º Avea/Veza MILLO FORRAXE Centeo 2.º ano ano Centeo GRAN/FORRAXE X 3.º ano Centeo SOIA OU LUPINOS GRAN/FORRAXE TRIGO ano TRIGO Barbeito Raigrás híbrido+trevos anuais 1.º ano Raigrás híbrido+trevos anuais SORGO x PASTO DO SUDÁN 4º TRIGO Raigrás híbrido+trevos anuais 4.ºano ano Raigrás híbrido+trevos anuais MILLO FORRAXE Barbeito Centeo 2.ºano ano Avea/Veza MILLO FORRAXE ano Centeo híbrido+trevos SOIASORGO OU LUPINOS GRAN/FORRAXE TRIGO 5.º Raigrás anuais x PASTO DO SUDÁN Avea/Veza 6.º ano TRIGO Centeo Barbeito SOIARaigrás híbrido+trevos anuais Avea/Veza MILLO FORRAXE Centeo 3.ºano ano OU LUPINOS GRAN/FORRAXE

ano TRIGO Barbeito Rai 5.º ano Raigrás híbrido+trevos anuais SORGO x PASTO DO SUDÁN máis dure, a superficie se períodos prolongados de cultivos total de culdas rotacións de cultivos adaptados 6.º ano Avea/Veza MILLO FORRAXE Figura 3. Rotación forraxeira de 4 follas (sorgo x pasto do Sudán - millo - soia ou lupinos - trigo) para regadíos de interior ou seq permanentes. tivo da explotación débese dividir á situación de produción ecolóxica,

4º

- Na rotación débense incluír especies en máis follas de cultivo, de menos cítanse os seguintes: atlántica de Galicia profundas, alternadas con S superficie cada unha. Un cultivo de leguminosas debe X F M A M X con raícesX A especies de raíces máis superficiais. Na figura 1 esquematízase un exempreceder a un cultivo con alta de1.º de ano Raigrás híbrido+trevos anuais SORGO PASTO DO SUDÁN plo - Son xpreferibles cultivos que deixen rotación de 6 follas con 4 anos manda de nitróxeno. 2.ºpradeira ano e 2 anos de Avea/Veza MILLO FORRAXE unha significante cantidade de reside cultivo, e nas - O cultivo de leguminosas debería duos para incorporar na terra. figuras 2 e 3 indícanse dúas rotacións ocupar o primeiro ano da rotación. 3.º ano Centeo SOIA OU LUPINOS GRAN/FORRAXE Debe existir un balance entre cultide cultivos de 3 e 4 follas para regadíos Un mesmo cultivo non debe ser 4º ano TRIGO Barbeito vos principais e cultivos de cuberta. da zona interior de Galicia ou para sesementado en anos sucesivos. 5.º ano Raigrás híbrido+trevos anuais SORGO PASTO DO SUDÁN - Sonxpreferibles as mesturas multiesqueiros húmidos da zona atlántica. - Un cultivo dunha especie non debe 6.º ano Avea/Veza MILLO FORRAXE pecíficas e multivarietais a cultivos ser seguido doutro dunha especie monofitos. semellante. PRINCIPIOS XERAIS DAS ROTACIÓNS - Os cultivos de lento desenvolvemento - A secuencia de cultivos debe permiDE CULTIVOS

Entre os aspectos máis importantes

que se deben ter en conta no deseño

tir o control de especies adventicias. - En zonas de pendente deben utilizar-

Raigrás hí

e susceptibles ás malas herbas deben seguir os cultivos de escarda.

136 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 136

15/12/19 12:20

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

137.indd 137

secano ou regadío

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

www.rocalba.com

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Expresión vegetal

14/12/19 11:54

A G R I C U LT U R A

Parcela “Lagoa” con sorgo x pasto do Sudán en ecolóxico na Limia (20/6/2019)

- Cando sexa posible, débese procurar utilizar variedades locais adaptadas ás condicións edafoclimáticas de cada zona, máis resistentes a pragas e enfermidades.

O COIDADO DA MATERIA ORGÁNICA DO SOLO Os niveis de materia orgánica (MO) na terra oscilan entre menos do 1 % e máis do 10 % en solos minerais das rexións temperadas. Aínda que a MO é unha fracción relativamente menor do solo ten importantes efectos na súa estrutura e fertilidade. Contén o 95 % do nitróxeno (N) e o 40 % do fósforo (P) do solo e baixo as debidas condicións poderá proporcionar todas as necesidades de N e P do cultivo. Estímase que o N total dun solo oscila entre 2.000 e 3.000 kg/ha e o P total entre 100 e 300 kg/ha. Os microorganismos do solo liberan estes nutrientes cando consomen a materia orgánica e, posteriormente, morren. A velocidade e o alcance destes procesos están afectados pola dispoñibilidade de enerxía (fontes carbonadas) para os microorganismos, a temperatura e humidade, o laboreo, a densidade das poboacións microbianas e a calidade da MO do solo. Unha porcentaxe do 10-20 % da MO, denominada “activa”, é facilmente descomposta polos microorganismos e é a fonte de nutrientes rapidamente dispoñibles para as plantas. O resto da MO é humus, que é máis lentamente degrada-

do pola microbiota do solo e, aínda que non é unha gran fonte primaria de nutrientes dispoñibles, cumpre o papel fundamental de proporcionar a capacidade de cambio de catións, necesaria para reter os nutrientes no solo evitando a súa perda por lixiviación e, por tanto, manter a súa dispoñibilidade para as plantas. As emendas orgánicas descompóñense a diferentes velocidades, determinando os fluxos de nutrientes dispoñibles para as colleitas. O cociente carbono-nitróxeno (C/N) da emenda, o tipo de solo, as súas temperatura e humidade e o tipo de colleita determinan a velocidade de degradación. Os adubos verdes forman parte da fracción máis activa da MO e descompóñense con rapidez, mentres que os composts maduros teñen unha MO máis estable e húmica, de máis lenta degradación, a cal ocorre de forma preferente na rizosfera, ao redor das raíces das plantas. Estas liberan compostos orgánicos (carbohidratos, aminoácidos e vitaminas) no solo, estimulando o crecemento dos microorganismos situados na rizosfera que, á súa vez, degradan a MO e liberan nutrientes á planta. Como consecuencia do uso de cultivos de cuberta, increméntase a MO do chan e a actividade microbiana libera N dispoñible para a planta. Por iso, a integración dos cultivos de cuberta na rotación promove a reciclaxe de nutrientes e a conservación da calidade do solo.

CONTROL DE ENFERMIDADES, PRAGAS E MALAS HERBAS NAS ROTACIÓNS FORRAXEIRAS Algunhas enfermidades e pragas, pero non todas, poden ser controladas mediante rotacións de cultivos. A súa efectividade aumentará se os cultivos que integran a rotación, ademais de non ser hospedadores dos patóxenos (variedades resistentes), diminúen a súa supervivencia ao producir substancias tóxicas para os patóxenos ou ao estimular organismos beneficiosos no chan que afectan a aqueles. O uso de variedades locais adaptadas ás condicións de medio é unha das principais ferramentas de control. Na táboa 1 resúmense as prácticas máis comúns de manexo nas rotacións ecolóxicas e o seu efecto no control da vexetación espontánea.

PAPEL DAS LEGUMINOSAS NA ROTACIÓN As leguminosas estarán presentes na rotación, ben como colleita principal (p. ex.: alfalfa) ou ben como cultivo de cuberta-fertilizante verde (p. ex.: veza), sendo este

138 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 138

15/12/19 12:20

A G R I C U LT U R A

O ADUBO VERDE É MÁIS NATURAL E BIOLOXICAMENTE ACTIVO QUE O SOLO DESCUBERTO E, POR TANTO, FAVORECE A REXENERACIÓN DESTE

Parcela (previamente ocupada por mato baixo) cunha fórmula diversa de pasto plurianual en ecolóxico na Limia (20/6/2019)

Táboa 1. Prácticas de manexo e control de malas herbas Práctica

Efecto

Laboreo antes da sementeira

Elimina as malas herbas en crecemento, dana as raíces e os rizomas de herbas perennes, enterra sementes a profundidades que dificultan a emerxencia, leva sementes á superficie do chan e exponas á luz e ao sol afectando á súa viabilidade.

Laboreo en superficie tras a sementeira

Elimina malas herbas nos estadios iniciais.

Falsa sementeira

Estimula o crecemento de malas herbas tras a preparación do terreo, que poden ser eliminadas antes da sementeira do cultivo principal.

Fertilización orgánica

A liberación lenta de nutrientes favorece o cultivo principal fronte ao rápido crecemento das malas herbas.

Rega por goteo

Dirixe a humidade ao cultivo principal en detrimento das malas herbas.

Cultivo de cuberta, mulch

Evita o crecemento de malas herbas, aumenta a humidade e o tempero do solo, evita lixiviación de nutrientes que son postos a disposición do cultivo seguinte.

Aumento da densidade de sementeira

Aumenta a competencia do cultivo principal coas malas herbas.

un elemento central das rotacións en agricultura ecolóxica por mor da súa capacidade de engadir N ao sistema. A capacidade das bacterias simbióticas (Rhizobium spp.) asociadas coas raíces das leguminosas para transformar o N atmosférico (gas N2) en N dispoñible para as plantas (parte do cal estará dispoñible para as seguintes colleitas) converte estas especies nunha fonte de N esencial nos ecosistemas agrícolas e o elemento esencial das rotacións forraxeiras ecolóxicas. A cantidade de N fixado depende de diversos factores, variando nun amplo rango de entre 50 a 200 kg N/ha e ano. A inclusión do cultivo de leguminosas tamén implica un efecto positivo sobre a diversidade das zonas agrarias, aumentando a biodiversidade de especies de insectos (non praga), o que contribúe ao mantemento das poboacións de abellas tanto silvestres coma domesticadas e ao incremento tanto o tamaño como a diversidade das poboacións de aves e de bolboretas. Ademais, as especies leguminosas presentan unha boa adaptación ás condicións de cambio climático,

debido a que posúen un óptimo de temperatura maior e mellores respostas ás elevadas concentracións de CO2 en comparación coas especies gramíneas de zonas temperadas.

COMPETITIVIDADE DOS CULTIVOS As plantas pódense afectar mutuamente segregando substancias que inhiben a xerminación doutras (alelopatía), ben mediante as exudacións radiculares ou da materia da planta durante a descomposición. O centeo, a cebada, o trigo e a avea son cereais que teñen propiedades alelopáticas. O grao de competencia entre os distintos tipos de plantas pode facilitar ou dificultar o tratamento das malas herbas nos distintos cultivos. Poderíase utilizar este nivel de competencia como autoprotección das colleitas nos intercultivos. Entre os cereais máis competitivos estaría o centeo e entre os menos, o millo; na figura seguinte indícase grao de facilidade de implantación e dominancia fronte ás malas herbas dos principais cultivos. Na figura 4 amósase o grao de competitividade, neste sentido, de distintos cultivos agrícolas aptos para formar parte das rotacións.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 139

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 139

17/12/19 10:27

A G R I C U LT U R A

Figura 4. Competitividade de distintas especies de cultivos nas rotacións forraxeiras Máis competitivos Centeo Trigo, cebada de inverno Colza de inverno

OS CULTIVOS ROTARÁN EN FUNCIÓN DA SÚA CAPACIDADE DE COMPETIR COAS MALAS HERBAS E DOS SEUS REQUIRIMENTOS NITROXENADOS

Avea Cebada e trigo de primavera Colza de primavera Altramuces, chícharos Millo, liño, soia Menos competitivos

OS ADUBOS VERDES Son cultivos de especies mellorantes que se incorporan á terra polos seus efectos beneficiosos. O adubo verde é máis natural e bioloxicamente activo que o solo descuberto e, por tanto, favorece a rexeneración deste. A cuberta vexetal no período entre cultivos evita a erosión, compite coas malas herbas, evita a perda de nutrientes por lixiviación e, no caso das leguminosas, mellora a fertilidade a través da fixación do nitróxeno atmosférico. Unha vez incorporados, o seu efecto positivo baséase na actividade dos microorganismos, grazas á enerxía que obteñen a partir da biomasa vexetal, proporcionando un importante valor fertilizante para o cultivo seguinte. Na rotación, o adubo verde débese incluír, como mínimo, unha ou dúas veces cada catro ou cinco anos, alternan-

do familias diferentes. Unha maneira práctica é intercalalos sempre entre os mesmos dous cultivos e establecelo como sistema habitual. Nas parcelas que están en barbeito tamén é mellor facer un adubo verde que deixar o chan descuberto. Aínda que non é demasiado frecuente, tamén se deberían ter en conta as interaccións con pragas e enfermidades dos cultivos que preceden. A utilización de mesturas de dúas ou máis especies asegura o desenvolvemento e unha mellor cobertura e exploración do solo. Os diferentes tipos de raíces permiten estruturar o chan a diferentes niveis. As plantas con raíces pivotantes descompactan este en profundidade, mentres que outras con raíces máis abertas e fasciculadas poden penetrar mellor nos agregados. Os diferentes portes das plantas permiten a unhas especies actuar de titor

doutras e, dependendo das condicións ambientais de cada ano, hai especies que terán máis facilidade para desenvolverse que outras, asegurando así o éxito da cuberta vexetal. O sistema radicular ramificado dos cereais de inverno e das gramíneas pratenses é moi eficaz para extraer nitrato do solo, reducindo a súa lixiviación nas épocas de choiva. A incorporación ao chan do cultivo como adubo verde na seguinte primavera permitirá liberar o N retido na colleita, pero a menor velocidade que se se tratase dun cultivo de leguminosas, por mor dunha descomposición máis lenta no primeiro caso. Cando se incorporan ao solo cultivos de gramíneas cun alto cociente C:N (por exemplo, de 30:1) ou superior, o N do terreo queda temporalmente inmobilizado ao ser captado polos microorganismos que descompoñen os residuos ricos en carbono. O atraso da sementeira dun cultivo principal en dúas ou tres semanas tras a incorporación dos restos vexetais (ou algo menos se son de plantas pouco lignificadas, novas e foliáceas) adoita ser suficiente para o retorno do N tomado polos microorganismos ao chan e asegurar a súa dispoñibilidade para a planta.

CABEZA DE ROTACIÓN

Parcela (previamente ocupada por mato baixo) cunha fórmula diversa de pasto plurianual en ecolóxico na Limia (7/5/2019)

A cabeza de rotación contribúe á fase de limpeza, repouso e enriquecemento do solo, así como á mellora da súa estrutura, aireación e capacidade de retención de auga. No sistema de policultivo-gandería, o ideal é utilizar unha pradeira temporal de gramíneas/leguminosas ou de alfalfa para terras profundas e ben drenadas. No sistema

140 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 140

17/12/19 10:27

A G R I C U LT U R A

NON SE DEBE REPETIR O MESMO CULTIVO NA MESMA PARCELA EN DOUS CICLOS SUCESIVOS

cerealista utilizarase unha leguminosa anual ou plurianual e grans proteaxinosos (chícharo, lupino, faba…) ou unha forraxe en mestura cunha gramínea. As leguminosas constituirán 1/3 da rotación en ausencia de pradeira. O corpo de rotación comeza por un cultivo esixente en N e pouco rústico. No caso de millo gran antes de cereal, os restos deben estar finamente picados para evitar o desenvolvemento de micotoxinas nos grans. En solos superficiais con pouco N, aconséllase implantar unha mestura cereal/leguminosa e en solos profundos poderanse implantar cereais secundarios como cebada, avea ou triticale. No final de rotación deberanse implantar cultivos pouco esixentes e con capacidade de limpar as malas herbas (centeo ou avea). O primeiro factor de produción despois da auga é a dispoñibilidade de N. Os cultivos rotarán en función da súa capacidade de competir coas malas herbas e dos seus requirimentos nitroxenados. Non se debe repetir o mesmo cultivo na mesma parcela en dous ciclos sucesivos. Idealmente, o período de “ruptura” entre dous cultivos do mesmo tipo deberá ser dúas veces máis longo que o período de cultivo. Algunhas dicotiledóneas esixen un período

máis longo antes de ser reintroducidas na rotación.

CULTIVOS PARA AS ROTACIÓNS ECOLÓXICAS Na táboa 2 indícanse as principais características dalgúns cultivos herbáceos utilizados nas rotacións forraxeiras, con indicación das previsións de rendementos, extraccións netas de nutrientes do solo, tolerancia ao frío e competitividade no establecemento, diferenciando os cultivos principais e os cultivos de cuberta. Igualmente, a descrición das principais características de 15 cultivos de diferentes especies que poden entrar a formar parte das rotacións ecolóxicas están dispoñibles na web do CIAM (http://ciam.gal/sp/ index/?r=descargas.fichascultivos). Nesta serie de fichas de cultivos procurouse condensar a información obtida en diferentes estudos e experimentos realizados no citado centro, todos eles en sistemas de produción convencional, polo xeral con alto uso de estercos e xurros como adubos orgánicos.

Táboa 2. Características dalgúns cultivos herbáceos utilizados nas rotacións a) Como cultivos principais Cultivo

Familia

Parte recollida

Rendemento medio kg/ha

Extracción neta (kg/1000 kg de produto) N

Tolerancia ao frío

Competitividade malas herbas

Cama de sementeira

Cultivos principais Millo gran

Gramíneas

Cebada primavera

Gramíneas

Avea

Gramíneas

Semente

5.600

1,7

2,1

Semente Follas e talos Semente Follas e talos Semente Follas e talos

2.880 1.210 3.030 4.020 2.410 2.770

18 18 16 5 25 9

1,7 1,3 1,4 0,8 2,1 0,5

2,2 15,4 2,1 8,3 2,9 8,3

Baixa

Moderada

Media

Alta

Moderada

Media

Alta

Moderada

Media

Alta

Moderada

Media

Trigo primavera Trigo inverno

Gramíneas

Semente Follas e talos

2.410 3.030

25 8

2,1 0,4

2,9 8,3

Moi alta

Alta

Media

Centeo

Gramíneas

Semente Follas e talos

2.500 1.610

22 12

1,3 1,4

2,5 7,8

Moi alta

Alta

Media

Soia

Leguminosas Semente

2.410

6,0

14,0

Baixa

Alta

Media

Alfalfa

Leguminosas Follas e talos

5.220

2,4

19,1

Moi alta

Alta

Fina

5.220

3,5

18,1

Moi alta

Alta

Fina

Gramíneas

Pradeira de Gramíneas e gramíneas e Follas e talos leguminosas leguminosas Fonte: Mohler e Johnson (2009)

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 141

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 141

17/12/19 19:02

A G R I C U LT U R A

b) Como cultivos de cuberta Cultivo

Familia

Captura

Parte recollida

Tolerancia ao frío

Competitividade malas herbas

Cama de sementeira

Cultivos de cuberta Cereais de inverno

Gramíneas

Toda a planta

Alta

Moderada

Moderada Moi alta

Alta

Media

Cereais de primavera

Gramíneas

Toda a planta

Moderada

Moderada Alta

Moderada

Media

Raigrás anual

Gramíneas

Toda a planta

Moderada

Moderada Moi alta

Moderada

Media

Sorgo-Pasto do Sudán

Gramíneas

Toda a planta

Alta

Moderada

Moderada Baixa

Alta

Media

Leguminosas

Toda a planta

Fixa 80-200 kg N/ha

Baixa

Moi alta

Moderada

Media

Trevo violeta, T. encarnado

Leguminosas

Toda a planta

Fixa 70-150 kg N/ha

Moderada

moderada Moi alta

Moderada

Media

Trevo alexandrino

Leguminosas

Toda a planta

Fixa 70-130 kg N/ha

Moderada

Moderada Baixa

Moderada

Media

Veza villosa

Leguminosas

Toda a planta

Fixa 90-200 kg N/ha

Moderada

Moderada Moi alta

Moderada

Media

Chícharo

Leguminosas

Toda a planta

Fixa 90-150 kg N/ha

Baixa

Alta

Moderada

Media

Colza

Crucíferas

Toda a planta

Alta

Moderada Alta

Moderada

Media

Trevo branco

Fonte: Mohler e Johnson (2009)

Fichas de cultivos dispoñibles na web do CIAM - Alfalfa (Medicago sativa) - Altramuz ou lupino (Lupinus ssp.) - Avea común (Avena sativa); avea rubia (Avena byzantina); avea negra (Avena strigosa) - Cebada forraxeira (Hordeum hexastichon [=Hordeum vulgare ssp.vulgare]) - Centeo (Secale cereale) - Guisante, chícharo, ervella (Pisum sativum) - Colza (Brassica napus) - Faballón, faba loba (Vicia faba) - Liño (Linum usitatissimum) - Millo (Zea mays) - Sorgo (Sorghum bicolor) - Trigo brando ou panificable (Triticum aestivum) - Triticale (Triticosecale sp.) - Veza sativa (Vicia sativa); veza villosa (Vicia villosa) - Xirasol (Helianthus annuus)

BIBLIOGRAFÍA CONSULTADA

A. A. Hanson, Practical Handbook of Agricultural Science (Boca Raton, FL: Taylor & Francis Group, LLC 1990). Crop Rotation on Organic Farms: A Planning Manual, NRAES 177 Charles L. Mohlere Sue Ellen Johnson, editors Published by NRAES, July 2009. APPENDIX 1 | Characteristics of Crops Commonly Grown in the Northeastern United States. Cultivos herbáceos en producción ecológica. Centro de Formación de la Asociación CAAE Asociación para el Desarrollo Sostenible del Poniente Granadino. 2006. 16 pp. http:// oe.confolio.org/scam/29/resource/126 Fiche Rotation Grande Culture.https:// www.agrobio-bretagne.org/wp-content/ uploads/2017/07/FICHE_ROTATION_GRANDE_CULTURE_BD.pdf Fitxa Técnica PAE nº 22.- La rotación de cultivos y los abonos verdes en horticultura ecológica. Generalitat de Catalunya. 8 pp.http://pae.gencat.cat/ca/publicacionsmaterials-referencia/produccions-agricoles/ cereals/

Karlen, D.L., Varvel, G.E., Bullock, D.G., Cruse, R.M. (1994). Crop rotations for the 21st Century. Advancesin Agronomy 53, 1-45. Crop Rotation on Organic Farms: A Planning Manual, NRAES 177 Charles L. Mohler and Sue Ellen Johnson, editors Published by NRAES, July 2009. https://www.sare.org/Learning-Center/Books/Crop-Rotation-on-Organic-Farms Soils for Better Crops (2000).Fred Magdoffe Harold van Es. Vincent-Caboud L., Peigné J. Casagrande M., 2017. Semis direct de cultures de printemps sous couvert vegetal roulé em agriculture biologique. Partie2: Retour d’expériences et de discussions entre agriculteurs et chercheurs dans La Drôme. Edition ISARA-Lyon/ITAB. http://www.itab.asso.fr/downloads/com-agro/ brochure_sdsc_partie2.pdf Wijnands F.G. (1999). Crop rotation in organic farming: theory and practice. En: Olesen et al. (eds). DARCOF Report No. 1/1999 Designing and testing crop rotations for organic farming. Proceedings from an International workshop. Danish Research Centre for Organic Farming. Foulum . DK-8830 Tjele.

142 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_agricultura_CIAM_galego8pax.indd 142

17/12/19 12:39

vp014_publi_Ratribrom.indd 143

13/12/19 20:14

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

O erro dos “equivalentes de CO2” do metano: necesidade de aplicación da nova metodoloxía de cálculo do seu impacto no quecemento global Revísanse as investigacións científicas publicadas recentemente para difundir a existencia dun erro no cálculo actual de “equivalentes de CO2” e dar a coñecer a nova metodoloxía desenvolvida pola Universidade de Oxford, que é a que deben aplicar as autoridades para apuntar na dirección correcta se se pretende chegar ao obxectivo do acordo de París de 2015: manter o aumento da temperatura media mundial por baixo dos 2° C respecto dos niveis preindustriais. Antonio Jiménez Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

oitos medios de comunicación e colectivos políticos contra os produtos de orixe animal acusan a gandería de ser un dos principais causantes do quecemento global. Na construción desta mensaxe simplista interviñeron in-

tereses, ideoloxía e grandes erros, coma o recoñecido por Henning Steinfeld, director de análise e políticas do sector gandeiro da FAOONU [1], tras a publicación dun informe da FAO no que, con cálculos erróneos, se equiparaba o efecto da

gandería no quecemento global co dos medios de transporte [2]. Tras este recoñecemento público, a FAO detractouse no seu seguinte informe, baixando o seu cálculo de emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) a nivel global por parte

144 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioambiente_metano_galego_5pax.indd 144

15/12/19 12:22

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

A TOTALIDADE DE CÁLCULOS QUE FAN OS GOBERNOS E OS SEUS REPORTES AO IPCC SOBRE O IMPACTO DO METANO NO QUECEMENTO GLOBAL SON ERRÓNEOS

de toda a gandería dun 18 % a un 14,5 % [3]. Neste discurso, os ruminantes son os maiores afectados, debido á emisión de metano na eructación e, aínda que existen moitas fontes de metano (naturais ou de actividade humana) e moitas especies de animais domésticos e salvaxes que producen metano na ruminación (camélidos e todas as especies de ruminantes), como o gando vacún é a especie doméstica que contribúe cun 65 % das emisións da gandería a nivel global segundo os cálculos actuais, o interese mediático centrouse exclusivamente nas vacas. O problema é que na actualidade a totalidade de cálculos que fan os gobernos e os seus reportes ao Grupo Intergobernamental de Expertos sobre o Cambio Climático (IPCC) respecto do impacto do metano no quecemento global son erróneos. Revísanse as investigacións científicas publicadas recentemente para difundir a existencia dun erro no cálculo actual de “equivalentes de CO2” e dar a coñecer a nova metodoloxía desenvolvida polo Departamento de Física Atmosférica da Universidade de Oxford, que é a que deben aplicar as autoridades para apuntar na dirección correcta se se pretende chegar ao obxectivo do acordo de París de 2015 [4]: manter o aumento da temperatura media mundial por baixo dos 2° C respecto dos niveis preindustriais.

Algúns destes gases están formados por moléculas que conteñen o elemento carbono: principalmente dióxido de carbono (CO2) e metano (CH4). De maneira resumida, podemos considerar que, falando de quecemento global, o elemento carbono pode formar parte de dous sistemas: Carbono formando parte do ciclo natural na biosfera A biosfera é a “envoltura viva” da terra, o espazo onde se desenvolve a vida que comprende o solo e a atmosfera, con todo o que hai nela. O carbono é un elemento que circula na biosfera en forma de diferentes compostos químicos orgánicos e inorgánicos, formando parte da materia inerte e dos seres vivos. As plantas, grazas á fotosíntese, sintetizan materia orgánica con carbono a partir de materiais do solo, secuestrando CO2 do aire no proceso, e os animais inxiren materia orgánica con carbono das plantas ou doutros animais. Como resultado da respiración e da degradación de organismos mortos, as plantas e animais volven liberar carbono á atmosfera e tamén ao solo cando se descompoñen, formando todo parte dun ciclo antigo complexo e en equilibrio.

O ciclo do carbono na biosfera e a recente incorporación de carbono dende o subsolo pola actividade humana En resumo, o quecemento global débese á acumulación na atmosfera de certos gases que “atrapan” a calor e quentan o clima, coñecidos como gases de efecto invernadoiro.

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 145

vp014_especialMedioambiente_metano_galego_5pax.indd 145

17/12/19 19:04

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Para ilustrar o encaixamento da gandería de ruminantes ou outras actividades que usan materiais da biosfera neste sistema, podemos citar que se estima que na era preindustrial había uns 80 millóns de bisontes nos Estados Unidos e que na actualidade hai 90 millóns de vacas de carne e 9 millóns de vacas de leite. O sistema actual pode estar a emitir algo máis, pero as poboacións de ruminantes domésticos non medraron tanto como para desequilibrar dunha maneira considerable un sistema natural a nivel global con moitos elementos emisores e elementos secuestradores, cunha enorme capacidade para amortecer cambios. Un organismo non pode “xerar” carbono, é dicir, non pode exhalar ou excretar máis carbono do que orixinalmente inhalou ou inxeriu, de tal maneira que a liberación de CO 2 ou de metano dende a natureza ou dende actividades humanas realizadas con materiais da biosfera non representa un desequilibrio dentro do ciclo da biosfera.

a enormes pantanos e humidais que había nese período. As plantas desa época foron secuestrando ese CO2 contribuíndo ao clima habitable que temos hoxe en día, converténdoo en materia orgánica (animais e plantas), que quedou enterrada co paso do tempo e posteriormente formou enormes capas de hidrocarburos no subsolo. Cando queimamos hidrocarburos (combustibles fósiles), o carbono almacenado no subsolo incorpórase á atmosfera e engádese ao que estaba a fluír ciclicamente na biosfera. Todas estas cantidades de hidrocarburos secuestrados no subsolo estiveron alí sen entrar a formar parte do ciclo de carbono da biosfera ata que o ser humano comezou a usalos como combustible para obter enerxía dende a revolución industrial, liberando en tan só 200 anos enormes cantidades de carbono acumuladas durante centos de millóns de anos e construíndo todo un desenvolvemento tecnolóxico, económico e un crecemento poboacional sen precedentes co uso dese recurso.

Carbono almacenado no subsolo como hidrocarburos fósiles Este carbono foi acumulado no período carbonífero, cando había niveis moito máis altos de CO2 e metano na atmosfera que hoxe en día, debido

Gráfico 1. Esquema do ciclo de carbono Ciclo natural do carbono na biosfera (300 millóns de anos)

Carbono

Hidrocarburos fósiles no subsolo

Ciclo do carbono coa incorporación do carbono do subsolo procedente da queima de combustibles fósiles (últimos 200 anos)

Carbono

Hidrocarburos fósiles no subsolo

O carbono do metano CO2 das fontes naturais, agricultura e gandería non é aditivo ao ciclo do carbono da biosfera. O carbono dos hidrocarburos do subsolo usados como combustible na actividade humana engadiuse nos últimos tempos ao ciclo da biosfera (adaptado da gráfica de Sara Place, 2019)

AS POBOACIÓNS DE RUMINANTES DOMÉSTICOS NON MEDRARON TANTO COMO PARA DESEQUILIBRAR UN SISTEMA NATURAL A NIVEL GLOBAL

O metano é un GEI potente, pero de vida curta, a diferenza do CO2 O metano é un gas de efecto invernadoiro (GEI) cun alto potencial de quecemento global: unhas 28 veces maior que o CO2. Este feito foi a base de todo un discurso construído sobre un cálculo tan simple como unha multiplicación. En resumo: “Se o metano é 28 veces máis potente ca o CO2, a cantidade de metano que resulta dunha actividade multiplícase por 28, obtendo o potencial de quecemento global 100 (GWP100), e exprésase como “equivalentes de CO2 (CO2-e)”. A pesar dalgunhas críticas nos últimos anos, esta metodoloxía da multiplicación introduciuse no IPCC desde 1990 coma “unha maneira simple de ilustrar as dificultades inherentes do concepto” e é a que se aplica actualmente a todos os niveis. Con todo, este cálculo non ten en conta que o metano é un GEI de vida corta e degrádase ao pasar unha media de 10 anos. Pola contra, as emisións de CO2, un GEI de vida longa, persisten na atmosfera durante varios centos de anos, mesmo máis de mil anos (dependendo do ritmo de secuestro), de tal maneira que poderiamos dicir que unha gran parte do carbono emitido pola primeira máquina de vapor da revolución industrial aínda está na atmosfera desde o século XVIII. O efecto do metano no clima é moi importante, pero é moi diferente do efecto do CO2.

146 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioambiente_metano_galego_5pax.indd 146

15/12/19 12:22

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

O EFECTO DO METANO NO CLIMA É MOI IMPORTANTE, PERO É MOI DIFERENTE DO EFECTO DO CO2

Gráfico 2. Contribución relativa das distintas fontes á produción global de metano con datos a data 2006 6% 13 %

32 %

18 % 18 % Emisións non biolóxicas Campos de arroz Ruminantes Pantanos Outros procesos biolóxicos Gworgwor et al., 2006

A concentración de metano na atmosfera disparouse desde 2006, pero os datos non apuntan as vacas como principal causante As emisións de metano xéranse por varios procesos, algúns naturais e outros de orixe humana. Segundo un estudo publicado en 2006, poden ser non biolóxicos (proceso de extraer carbón ou petróleo, ou as perdas durante a extracción, almacenaxe ou distribución de “gas natural”) e biolóxicos, como a descomposición de materia orgánica que se dá nalgúns terreos pantanosos, os campos de arroz e os ruminantes (contribuíndo nun 18 % a data 2006) [5]. Como se mencionou anteriormente, o metano degrádase por oxidación ao pasar unha media de 10 anos e deste proceso resulta CO2, pero hai que puntualizar que no caso das emisións de fontes naturais que usan carbono procedente da biosfera, como a agricultura (arroz), os ruminantes salvaxes ou a gandería, o CO2 resultante ao final do proceso de oxidación substitúe o previamente fixado polas plantas desde a atmosfera na fotosíntese. Con todo, o CO2 do metano proveniente de hidrocarburos fósiles constitúe unha entrada extra á biosfera, xa que fora secuestrado durante centos de millóns de anos no subsolo e agora entra engadíndose ao sistema. Esta situación cambiou drasticamente nos últimos 13 anos: a concentración de metano na atmosfera

disparouse e os investigadores están a tentar explicar por que. Potencialmente, podería ser por un aumento de emisións en terreos pantanosos, por desconxelación do permafrost, por fontes agrícolas ou gandeiras coma o arroz ou as vacas, polo uso humano dos hidrocarburos ou por outras causas. Non obstante, unha nova investigación propón unha explicación interesante: a Universidade de Cornell publicou un estudo en agosto de 2019 [6], no que se analiza o aumento dos niveis de metano tendo en conta que o liberado na produción de gas natural ten unha pegada química diferente (isótopos de carbono) en comparación co procedente das fontes naturais (o gas “natural” ten menos carbono 13 respecto do carbono 12). O perfil desta pegada e a coincidencia no tempo do aumento de produción de gas “na-

tural” por fracking, que se multiplicou por 14 desde 2006, fan que os autores do estudo apunten a esta técnica de extracción de gas como principal causa do recente aumento do nivel de metano atmosférico. O erro dos “equivalentes de CO2” do metano e a necesidade de aplicación da nova metodoloxía de cálculo do impacto do metano no quecemento global Como as emisións de CO2 duran tanto tempo na atmosfera, é necesario considerar este gas como un contaminante acumulativo. Así, no caso do CO2, as emisións engádense dunha maneira acumulada á concentración previa na atmósfera, de tal maneira que, aínda que as emisións sexan estables, a concentración increméntase e ese aumento de stock atmosférico de CO2 produce aumento da temperatura, é dicir, quecemento. No caso do metano, o gas destrúese rapidamente (nuns 10 anos), de tal maneira que se a fonte emisora é estable (é dicir, se non aumenta dunha maneira considerable) a concentración do gas na atmosfera tamén será estable (as moléculas que entran no sistema van substituíndo as que se van degradando) e isto non produce aumento da temperatura respecto da que había no sistema, é dicir, non aumenta o quecemento da atmosfera. A ignorancia desta realidade fixo que as medicións reportadas polos gobernos e o IPCC esaxerase o papel que xoga o metano no quecemento global.

Gráfico 3. Impacto das emisións estables de CO2 e metano nas concentracións de ambos os gases e o quecemento Emisións e concentracións de CO2 e metano ao longo do tempo cando as emisións son estables Emisións ao longo do tempo

CO2

Metano

Concentracións ao longo do tempo

Prodúcese quecemento

Non se produce quecemento

Adaptado de Lynch, 2019 [7] 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 147

vp014_especialMedioambiente_metano_galego_5pax.indd 147

15/12/19 12:22

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

UN ESTUDO ACTUAL APUNTA AO FRACKING COMO PRINCIPAL CAUSA DO RECENTE AUMENTO DE NIVEL DE METANO ATMOSFÉRICO

O Departamento de Física Atmosférica da Universidade de Oxford publicou varios estudos explicando este erro e desenvolveu unha nova metodoloxía máis precisa para calcular o efecto real de quecemento do metano. Neste sentido, é importante destacar que as vacas non son nin a única, nin a fonte principal de metano, e que globalmente o sector gandeiro está a lograr grandes melloras na eficiencia, co que se está a producir máis sen aumentar considerablemente as poboacións de gando ruminante. A diferenza entre a metodoloxía que se está a aplicar actualmente e a nova, que calcula o efecto de quecemento tendo en conta os cambios no fluxo de metano, pode chegar a ser moi grande, de tal maneira que os cálculos que se están aplicando hoxe en día esaxeran o impacto das emisións estables [8], [9]. Para facer cálculos correctos, a Universidade de Oxford introduce o uso dun concepto chamado potencial de quecemento global “asterisco” (GWP*), que permite calcular uns equivalentes distintos dos “equivalentes de CO2” ou CO2-e, que se chaman “equivalentes de quecemento de CO2” (CO2-we) coa aplicación dunha fórmula descrita nun artigo publicado en marzo de 2019 [10]. Así, coa aplicación desta nova fórmula, para calcular as emisións de CO2 ás que equivalen certas emisións de metano cando estas permanecen estables (sen cambio na taxa de fluxo de metano ao longo do tempo) hai que multiplicar por 7 en lugar de por 28, co que o impacto calculado é 4 veces menor. Os investigadores propoñen a aplicación desta nova fórmula a gober-

nos e ao lPCC para tomar as decisións adecuadas co obxectivo de diminuír o quecemento global [11].

CONCLUSIÓNS Practicamente todas as actividades humanas levan unha “pegada de carbono” e a gandería tamén. O sector gandeiro non pode ignorar totalmente as emisións de metano ou outros GEI da actividade da produción animal, nin o peso do uso dos combustibles fósiles na produción e na distribución a nivel mundial de produtos animais. O sector gandeiro en xeral e o do gando vacún en particular, como calquera sector da economía global, debe tomar accións para limitar o quecemento global. Ademais, seguir traballando para mellorar a eficiencia de todos os procesos melloraría non só a cantidade de GEI producido por cabeza e a cantidade de GEI producida por unidade de produto ou nutriente producido, senón tamén potencialmente a rendibilidade para os produtores. Con todo, unha vez revisados os datos recentes que mostran que as vacas non son nin a única nin a principal fonte de metano, e que os cálculos que se están usando sobre o impacto do metano no quecemento global son erróneos, os gobernos e o IPCC deben aplicar a nova fórmula de cálculo de “equivalentes de quecemento de CO2” (CO2-we). O principal problema de acusar un sector que non é o principal causante do quecemento global non é só que se culpa a quen ten un impacto baixo, senón que se deixa de poñer o foco sobre posibles solucións ao

verdadeiro problema: o desenvolvemento de toda unha civilización baseada na obtención de enerxía de combustibles fósiles. REFERENCIAS

1. http://news.trust.org/ item/20180918083629-d2wf0 2. Livestock`s long shadow. FAO (2006) 3. Gerber, P.J., Steinfeld, H., Henderson, B., Mottet, A., Opio, C., Dijkman, J., Falcucci, A. &Tempio, G. Tackling climate change through livestock – A global assessment of emissions and mitigation opportunities. (FAO), Rome. (2013). 4. Adoption of the Paris Agreement FCCC/ CP/2015/L.9/Rev.1 (UNFCCC, 2015) 5. Gworgwor, Z.A., Mbahi, T.F. and Yakubu, B. ‘Environmental implications of methane production by ruminants: a review’, Journal of Sustainable Development in Agriculture and Environment, Vol. 2, No. 1, pp.1–14. (2006) 6. Robert W. Howarth. Ideas and perspectives: is shale gas a major driver of recent increase in global atmospheric methane? Biogeosciences, 16, 3033–3046, (2019) 7. Lynch, J. Agricultural methane and its role as a greenhouse gas. Food Climate Research Network, University of Oxford. (2019) 8. Allen, M. R. et al. A new use of Global Warming potentials to compare cumulative and short-lived climate pollutants. Nat. Clim. Change 6, 773–776 (2016). 9. Allen MR., Shine KP., Fuglestvedt JS., Millar RJ., Cain M., Frame DJ., Macey AH. A solution to the misrepresentations of CO2-equivalent emissions of short-lived climate pollutants under ambitious mitigation. NPJ: Climate and Atmospheric Science, volume 1, Article number: 16 (2018) 10. Cain, M., Lynch, J., Allen, M. R., Fuglestvedt, J. S., Frame, D. J., & Macey, A. H. Improved calculation of warming-equivalent emissions for short lived climate pollutants. npj Climate and Atmospheric Science (2019)2:29. (2019) 11. Fuglestvedt, J., Rogelj, J., Millar, R. J., Allen, M., Boucher, O., Cain, M., Forseter, P. M., Kriegler, E., Shindell, D. Implications of possible interpretations of ‘greenhouse gas balance’ in the Paris Agreement. Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 376(2119), 20160445. (2018)

148 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioambiente_metano_galego_5pax.indd 148

15/12/19 12:23

vp014_publicidade_vizuete.indd 149

14/12/19 12:01

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Emisións e pegada de carbono nas explotacións leiteiras de Galicia Amosamos o estudo levado a cabo co obxectivo de estimar co modelo DairyCant (Salcedo, 2015a) a produción de gases de efecto invernadoiro e a pegada de carbono por ha, por unidade de gando maior e por litro de leite corrixido por enerxía á saída da granxa en cinco tipoloxías diferentes de alimentación do gando procedentes de 19 explotacións de Galicia. Gregorio Salcedo1*, M.ª Dolores Báez2, M.ª Isabel García2, Juan Castro2, Carme Santiago2 1 CIFP La Granja, 39792, Heras, Cantabria 2 Axencia Galega de Calidade Alimentaria-Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (AGACAL-CIAM) *gregoriosal57@gmail.com

INTRODUCIÓN

s sistemas leiteiros emiten gases de efecto invernadoiro (GEI), principalmente dióxido de carbono (CO2), metano (CH4) e óxido nitroso (N2O) [Steinfeld et al., 2006], contribuíndo ao quecemento global. O potencial de quecemento

do CO2 = 1 do CH4 = 21 e do N2O = 310 veces máis que un quilo de CO2, sendo o CH4 o gas maioritariamente emitido nas explotacións leiteiras (Gerber et al., 2010). O CO2 procede principalmente da combustión de enerxía fósil para a maquinaria, electricidade, plásticos, produción e compra de alimentos, fertilizantes,

animais etc. Outras fontes poden ser a respiración microbiana do solo encargada de transformar a materia orgánica e cambios de uso do solo, por exemplo a transformación de pradeiras a cultivos forraxeiros anuais. O CO2 tamén procede da respiración animal, aínda que estas emisións non son incluídas no cálculo da pegada de carbono porque se asume que están en equilibrio co consumo animal (Rypdal et al., 2006). O CH4 prodúcese no rume a partir do hidróxeno formado na fermentación dos carbohidratos. O ácido

150 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 150

15/12/19 12:30

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

acético formado no rume produce hidróxeno, mentres que a formación de propionato o consome, o que explica a relación positiva entre a produción de metano e a relación acetato/propionato producidos no rume. O hidróxeno é, por tanto, un elemento limitante na produción de metano. Xa que logo, manipular a dieta cara á formación de propionato contribúe a reducir a formación de CH4. No entanto, a súa produción está relacionada co tipo e consumo de alimento (Ellis et al., 2008). Unha das estratexias alimenticias para minimizar o metano de orixe entérica é aumentar o consumo de alimentos ricos en amidón, como os concentrados ou o ensilado de millo (Dijkstra et al., 2011). Estes autores sinalan reducións de CH4 de aproximadamente o 8 % cando substitúen o 50 % do ensilado de herba por ensilado de millo. Con todo, o cultivo de millo require achega de fertilizantes e laboreo do solo, dando lugar a cambios das emisións directas de N2O do solo, e indirectas, relacionadas coa produción de fertilizantes (Basset-Mens et al., 2009).

As emisións de N2O son o resultado da transformación do nitróxeno no solo ou do procedente de fertilizantes orgánicos e inorgánicos, restos vexetais, a través dos procesos de nitrificación. Os procesos de nitrificación [conversión de amonio (NH4+) a nitrato (NO3-)] lévano a cabo bacterias autótrofas en presenza de osíxeno e carbono inorgánico, mentres que a desnitrificación [conversión do (NO3-) a gas molecular (N2)] realízana as bacterias heterótrofas en ausencia de osíxeno e presenza de carbono orgánico. En ambos os procesos se forma nitrito (NO2-), óxido nítrico (NO) e óxido nitroso (N2O). Os factores máis influentes son a dispoñibilidade de N e C, anaerobiose e, en menor medida, a temperatura. Unha porcentaxe de NO3- é lixiviado e desnitrificado como N2O. A pesar das emisións de N2O procedentes do xurro e dos restos vexetais, estes contribúen a incrementar o carbono no solo (Soussana et al., 2010). Nos últimos anos gran parte das investigacións centráronse en: i) estudar a influencia da alimentación animal na produción de GEI;

UNHA DAS ESTRATEXIAS ALIMENTICIAS PARA MINIMIZAR O METANO DE ORIXE ENTÉRICA É AUMENTAR O CONSUMO DE ALIMENTOS RICOS EN AMIDÓN, COMO OS CONCENTRADOS OU O ENSILADO DE MILLO

ii) mellorar a produción animal e vexetal e iii) melloras tecnolóxicas relacionadas coa aplicación do esterco (Ellis et al., 2008; Wall et al., 2010 e de Vries et al., 2012). Entre os obxectivos marcados están: i) reducir o metano entérico; ii) mellorar a cría de gando e a produción de alimentos e iii) mellorar a produtividade animal (Bell et al., 2011). Reducir o metano entérico leva a incrementar o concentrado, substituír ensilado de herba polo de millo e mellorar a calidade da forraxe (Glasser et al., 2008; Dijkstra et al., 2011; Brask et al., 2013) ou outras estratexias como o balanceo de racións (Van Gastelen et al., 2015).

Desexámoslles bo Nadal e felices festas!

Avda. de Castelao, 18 TOURO (A Coruña) Telf: 981 517 348 Almacén Arzúa Telf: 981 500 714

Avda. de Lugo, 110 1500 ARZÚA (A Coruña) Telf: 981 508 061

Avda. del Brasil, 65 - baixo 15840 SANTA COMBA (A Coruña) Telf: 981 896 922 - 646 106 767

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 151

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 151

15/12/19 12:30

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Respecto da cría do gando e melloras de produtividade animal, son de destacar: i) o incremento da produción de leite; ii) reducir o intervalo entre partos (aumenta a produción e reduce o consumo); iii) incrementar a lonxevidade das vacas (reduce a taxa de reposición) [Wall et al., 2010 e Bell et al., 2011]. Outras estratexias consideradas para reducir as emisións de GEI na produción de leite son aumentar a eficiencia na conversión de alimento en leite (Basarab et al., 2013), a produción de alimentos (Kristensen et al., 2011), reducir a compra de alimentos e fertilizantes (Basarab et al., 2013) ou potenciar o sistema de pastoreo (Ou’Brien et al., 2014), que proporciona un maior potencial de secuestro de carbono no chan (Zotarelli et al., 2012).

MATERIAL E MÉTODOS

Granxas participantes A figura 1 sinala a localización de 19 explotacións gandeiras seleccionadas e divididas en cinco tipoloxías de alimentación previamente clasificadas no proxecto INIA-RTA 2012-00065-C05: a) Pastoreo ecolóxico (PasEco); b) Pastoreo convencional (PasCon); c) Ensilado de herba (EHba); d) Ensilado de millo (EMz) e e) Ensilado de herba e de millo (EHba-EMz). As explotacións foron enquisadas durante o ano 2018 e analizadas baixo unha perspectiva de análise de ciclo de vida, co modelo de simulación “DairyCant” (Salcedo 2015a). A mostra representa o 0,25 % do total de explotacións de Galicia, que supoñen un total de 1.827 vacas leiteiras. As entrevistas, realizadas in situ, incluían cuestións relacionadas con: i) a localización, ii) a base territorial e distribución forraxeira, iii) a fertilización; iv) a composición e manexo do rabaño, v) a alimentación dos animais, vi) a produción e composición química do leite e vii) o consumo de enerxía. Unidade funcional e límites do sistema A metodoloxía de avaliación do ciclo de vida require dunha unidade funcional (UF), atributo do produto ou sistema, e utilízase como un escalar cuantitativo para fins de comparación, no noso caso, as tipoloxías de alimentación. As UF utilizadas neste traballo foron: i) unha hectárea, ii) unha unidade de

Figura 1. Localización e número de ganderías mostreadas por concello

O N2O EMITIDO PARA A MOSTRA DE 19 EXPLOTACIÓNS REPRESENTA O 17,5±2,4 % DO TOTAL DE EMISIÓNS POR HECTÁREA

gando maior (UGM) e iii) un litro de leite corrixido por enerxía (Sjaunja et al., 1990) á saída da explotación (ECM). Porcentaxe de CO2-eq atribuída ao leite e á carne Ademais do leite, todas as explotacións venden xatos e vacas de desvelle; por tanto, unha determinada porcentaxe das emisións son asignadas á produción de leite ou de carne (Cederberg e Stading, 2002). A asignación estimouse polo método do IDF (2010) usando a fórmula AF = 1-5,7717 x R, onde AF é o factor de asignación; R = M carne/M leite; M carne = suma de peso vivo vendido de todos os animais por hectárea e M leite = é a suma do leite vendido por hectárea. Emisións indirectas atribuídas ao cambio indirecto de uso do solo e pola importación de soia O factor de emisión de 143 g CO2 (Audsley et al., 2009) foi asumido para o cambio indirecto de uso do solo (iLUC) e 2,98 kg CO2 por quilo de soia importada (FAO, 2010) citado por Battini et al. (2016), excluíndose do cálculo para esta última ás explotacións ecolóxicas. Secuestro de carbono O secuestro de carbono no solo estimouse conforme a Petersen et al. (2013), considerando as entradas de xurro mais os restos vexetais das colleitas por riba do solo e as raíces por baixo. Considerouse un contido en carbono da biomasa vexetal do 45 %, mentres que o do xurro foi estimado para un contido en materia seca do 10,6±2,6 %, relación C/N de 11,9 e

un contido en materia orgánica do 74±8,8 % (Salcedo, 2011). Análise estatística Os resultados das enquisas foron procesados mediante análises de varianza utilizando o procedemento GLM do programa SPSS 15.0 (2006), considerando como efecto principal a tipoloxía de alimentación da explotación. Para as variables en que o efecto principal resultou estatisticamente significativo, utilizouse a proba de Duncan para a comparación de medias.

RESULTADOS E DISCUSIÓN

Descrición das explotacións As diferenzas nas características técnico-produtivas das explotacións veñen indicadas na táboa 1. En xeral, as tipoloxías ensilado de millo (EMz) e ensilado de herba-ensilado de millo (EHba-EMz) teñen un maior número de vacas leiteiras, superficie agrícola útil (SAU) dedicada a cultivos forraxeiros por UGM, produción de leite por hectárea e eficiencias alimenticias [eficiencia de utilización do nitróxeno como a porcentaxe de N recuperado en leite respecto ao inxerido e a eficiencia alimenticia bruta expresada en quilos de leite por quilo de materia seca inxerida]. Pola contra, as explotacións máis extensivas (PasEco e PasCon) basean a alimentación na herba verde e conservada de

152 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 152

17/12/19 10:30

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

A MAIOR CARGA GANDEIRA DAS TIPOLOXÍAS MÁIS INTENSIVAS É A RESPONSABLE DO INCREMENTO DE CO2, ONDE AUMENTOS DE 1 UGM HA-1 PODEN ACENTUAR AS EMISIÓNS EN 3566±299 QUILOS

Táboa 1. Características técnico-produtivas das explotacións segundo o tipo de alimentación (n=19) Variable

PasEco

PasCon

EHba

EMz

EHbaEMz

Número de explotacións

105

164

1,40a

1,86ab

2,39ab

3,13b

3,16b

0,95

44,1

31,4

46,8

13,7

Superficie agrícola útil (SAU), ha

59,5

41,4

82,7

52,7

43,9

Superficie pradeira, ha

59,5c

41,1bc

44c

9,7a

21,4ab

20,3

SAU pradeira, %

100a

14,8b

47,5b

41,3

SAU pradeira, ha/UGM

0,71c

0,54b

0,46b

0,04a

0,17a

0,25

Superficie millo, ha

65,8b

23,9ab

SAU cultivos forraxeiros, %

85,1a

52,3a

SAU cultivos forraxeiros, ha/ UGM

0,36b

0,17ab

0,18

Raigrás italiano despois do millo, ha

33,2

29,8

Compra de concentrados, t ha-1

1,19a

3,5ab

7,1bc

9,7c

7,9bc

3,7

Fertilizante químico, kg N ha

-1

129

159

107

Fertilizante químico, kg P ha-1

Fertilizante químico, kg K ha-1

Fertilizante orgánico, kg N ha

-1

53,5

-1

21,5

Animais Vacas de leite, N.º Carga gandeira, UGM ha

-1

Reposición xovencas < e > 1 ano, %

Superficie

pradeiras sementadas, con menores compras (inputs) de alimentos, inferior eficiencia na utilización do nitróxeno, tanto no que se refire á vaca coma para o total dos animais e menores outputs de leite por hectárea e vaca leiteira. As explotacións pertencentes á tipoloxía ensilado de herba (EHba) poden considerarse intermedias entre (EMz e EHbaEMz) e (PasEco e PasCon) para o número de animais, carga gandeira, compra de alimentos por hectárea, produción de leite por hectárea e por vaca leiteira. A aplicación de fertilizantes químicos nitroxenados e fosfóricos por hectárea foi superior en EHba, mentres que en EMz foi superior para o potasio, sen diferenzas para este último entre EMz e EHba-EMz sen aplicacións de fertilizante químico en Eco e ausencia de K. As estimacións na produción de N-P-K de orixe orgánica (feces + ouriños) foron superiores en EMz e EHba-EMz (P<0,05) e equivalentes a 372-24234 e 377-23-235 kg N-P-K ha-1 respectivamente e a menor en PasEco, de 55-9-96 quilos. Estas diferenzas son principalmente debidas, entre outras, á desigual carga gandeira entre tipoloxías. En calquera caso, o N-P-K excretado por UGM no conxunto de tipoloxías foi de 94-873 kg por ano, con máximos de 1208-75 kg en EHba-EMz e mínimos de 39-6-68 kg UGM-1 en PasEco.

Alimentos e fertilizantes

Fertilizante orgánico, kg P ha

Orgánico da explotación, kg N ha

55,a

89,7ab

265bc

372c

377c

168

Orgánico da explotación, kg P ha-1

16,5ab

19,6ab

24b

23b

Orgánico da explotación, kg K ha-1

96a

121a

192ab

234b

235b

Fertilizante N aplicado ao millo, kg ha-1

129

114

Carbono total achegado, kg ha-1

2692a

3130ab

4141ab

4352b

4206ab

1000

Leite ECM, t explotación

299

354

763

1935

1225

1050

Leite ECM, t ha

-1

Produción de leite 5,9a

9,1ab

16,9bc

28,5d

23,8cd

10,3

Leite vaca leiteira ano, t ECM ano-1

7,2a

8,2a

11,4b

12,8b

12,4b

2,7

Venda de carne por hectárea

190

217

223

363

439

177

EUNLVL, %

18,3a

20,8a

32,7b

33,9b

34,3b

6,9

EUNLR, %

16,8a

20,3ab

25,8b

27,1b

23,5ab

5,1

-1

EUNLCR, %

19,6a

22,6ab

27ab

28,7b

24,8ab

5,2

EBLVL, litros leite kg-1 MS inxerida

1,53

1,34

1,38

1,61

1,6

0,24

EBLCR, litros leite kg-1 MS inxerida

1,06

0,99

1,06

1,36

1,17

0,23

PasEco: pastoreo ecolóxico; PasCon: pastoreo convencional; EHba: ensilado de herba; EMz: ensilado de millo; EHba-EMz: ensilado de herba e de millo; ECM: leite corrixido por enerxía; EUNLVL: eficiencia de utilización do N en leite para as vacas leiteiras; EUNLR: eficiencia de utilización do N en leite para o conxunto do rabaño; EUNLCR: eficiencia de utilización do N en leite+carne do rabaño; EBLVL: eficiencia alimenticia bruta en vacas leiteiras; EBLCR: eficiencia alimenticia bruta no conxunto do rabaño;(A): suma de C procedente do xurro e residuos vexetais; a ,b, c, d dentro da mesma fila difiren P<0,05; sd: desviación estándar 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 153

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 153

17/12/19 10:31

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

O 60,3±4,9 % DAS EMISIÓNS TOTAIS PRODÚCENSE DENTRO DA EXPLOTACIÓN, PERMITINDO AMPLAS OPORTUNIDADES DE MELLORA

Figura 2. Distribución porcentual dos alimentos que compoñen a dieta 100 90 80

20,8a 1,5a

44,2b

70 %

60 50

45,2c

6,1a 3,7a

40 30 20 10

43,8b

50,8b

6,2c

45,9 b

0,8a

2,72a

22,8b

10,7a

22,8b

4,4a

41,5c 27,9b

23b

0 PasEco

PasCon

Herba verde

EMz

40,6b

32,4b

1,37a

EHba

EMz

EHba-EMz

EHba

Herba seca

Penso

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

6 5 4 3

PB e Amidón

MS, ENL, FND1

Figura 3. Inxestión de materia seca e nutrientes por vaca e día

1 PasEco

PB, kg

PasCon

Amidón, kg

EHba

MS, kg

EMz

EHba-EMz

ENL, Mcal

FND, kg

MS: materia seca; ENL: enerxía neta leite e FND: fibra neutro deterxente; 1PB: proteína bruta

Os alimentos que compoñen a dieta das vacas leiteiras dentro de cada tipoloxía de alimentación veñen representados na figura 2. O maior consumo de herba verde corresponde ás tipoloxías PasEco e PasCon, con porcentaxes medias de 24,6±6,9 % e practicamente simbólico nas tipoloxías máis intensivas (EHba, EMz e EHba-EMz). Pola contra, o menor consumo de concentrado localízase nas explotacións PasEco (20,8±7,1 %) e o maior en EHba-EMz (50,8±4,1 %), sen diferenzas respecto de EMzyEHba-EMz e PasCon. Nas tipoloxías máis extensivas (PasEco e PasCon) a inxestión de ensilado de millo e ensilado de herba é un -40,5 % e -22,2 % inferior respectivamente, mentres que a inxestión de herba seca é un +39 % superior en relación coas tipoloxías máis intensivas. O consumo de materia

seca e a achega de nutrientes por vaca leiteira e día estimados a partir da información proporcionada polo gandeiro foron superiores (P<0,05) nas tipoloxías máis intensivas, con inxestións medias 22,9±2,4 kg de materia seca; 37,6±3,5Mcal de enerxía neta leite; 3,53±0,4 kg de proteína bruta; 8,25±1,1 kg de fibra neutro deterxente e 4,88±0,76 kg de amidón (figura 3). A porcentaxe de nitróxeno recuperado en leite ou en leite e carne respecto ao N inxerido é definida neste traballo como eficiencia de utilización do nitróxeno (EUN). Tres son as eficiencias estimadas: i) N exportado no leite producido respecto ao inxerido polas vacas leiteiras (EUNLVL); ii) N do leite respecto ao total de N inxerido no conxunto do rabaño (EUNLR) e iii) N do leite máis o N da carne exportado coa venda de animais respecto ao total

do N inxerido pola totalidade do rabaño (EUNLCR). As diferentes eficiencias de utilización do nitróxeno para o conxunto de tipoloxías foron 29,4±6,9 % para EUNLVL; 23,4±5,1 % EUNLR e 25,1±5,5 % EUNLCR, con mínimos de 18,3±2,5 %; 16,8±1,3 % e 19,6±2,5 % en PasEco e máximos de 34,3±1,3 % en EHba-EMz e 27,1±5,6 % e 28,7±6,4 % en EMz respectivamente (táboa 1). Tanto EUNLVL como EUNLCR para o conxunto das explotacións da mostra é superior nun 23,8 % e 21,6 % ao sinalado por Powel et al. (2013) en explotacións leiteiras de Europa, América do Norte e Oceanía. Posiblemente, a superior eficiencia do N nas explotacións galegas se deba ao inferior consumo de N (459±123 g por vaca leiteira e día) respecto de 587 g sinalado por Powell et al. (2013), equivalente a unha concentración de proteína bruta da dieta do 14,8±1,5 % fronte ao 16 % indicada por aqueles autores. A produción de leite por hectárea explica o 63 %, 42 % e o 36 % da variabilidade da EUNLVL, EUNLR e a EUNLCR (figura 4), incrementando en todos os casos 0,56; 0,34 e 0,32 unidades porcentuais ao aumentar a produción de leite por hectárea nunha tonelada. Con todo, a porcentaxe de reposición das xovencas non afecta ás eficiencias analizadas, posiblemente debido á similar porcentaxe no conxunto de explotacións

154 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 154

17/12/19 10:31

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Figura 4. Relación da eficiencia de utilización do N e a produción de leite • % N recuperado en leite nas vacas leiteiras respecto ao inxerido • % N recuperado en leite no total de animais da explotación respecto ao inxerido • N recuperado en leite+carne no conxunto de animais da explotación respecto ao total inxerido 45

E f i c i enc i a uti l i z ac i ón N , %

MELLORAR A PRODUCIÓN DE FORRAXES CUNHA ROTACIÓN DE CULTIVOS QUE INCLÚA LEGUMINOSAS DIMINÚE A COMPRA DE FERTILIZANTES INORGÁNICOS, SUPLEMENTOS PROTEICOS E, POR TANTO, REDUCE AS EMISIÓNS DE N2O

R² = 0,63

R² = 0,36

30 25

R² = 0,42

15 10

EUNLVL

EUNLR

EUNCR

Leite, t ha-1

do 40,8±13,7 %, con mínimos do 31,4±2 5% na tipoloxía EMz e máximos do 46,8±4,3 % en EHba-EMz. A eficiencia alimenticia bruta en litros de leite por quilo de materia seca inxerida foi similar entre tipoloxías, tanto se se expresa por vaca leiteira ou polo conxunto de animais (táboa 1), con medias de 1,5±0,24 e 1,15±0,23 litros respectivamente. ii) Emisións de gases de efecto invernadoiro Os principais gases de efecto invernadoiro (GEI) emitidos nunha explotación de vacún leiteiro son o metano (CH4), o dióxido de carbono (CO2) e o óxido nitroso (N2O). As emisións poden ser xeradas na propia explotación ou fóra dela (figura 5). As emisións xeradas dentro da propia explotación e tendo en conta a totalidade de explotacións da mostra representan o 60,3±4,9 % do total de gases emitidos, con máximos de 65±7,6 % en PasEco e mínimos de 56,1±1,3 % en PasCon (figura 5). Estas porcentaxes son indicadores potenciais de grandes oportunidades de mellora para reducir emisións dentro de cada tipoloxía. As emisións orixinadas fóra da explotación proceden dos inputs externos como a compra de alimentos, fertilizantes, electricidade, gasóleo, plásticos, animais etc. e é máis difícil actuar para reducir estas porcentaxes.

Figura 5. Procedencia das emisións de gases de efecto invernadoiro en explotacións leiteiras segundo o seu sistema de alimentación

70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20

65b

64,1 b 59ab

56,1 a 43,8 b

58,9 ab

41ab

41,1ab 35,8 a

34,9 a

PasEco

PasCon

Dentro

EHba

Fóra

EMz

EHba-EMz

PasEco: pastoreo ecolóxicas; PasCon: pastoreo convencional; EHba: ensilado de herba; EMz: ensilado de millo; EHba-EMz: ensilado de herba e de millo

En xeral e para o conxunto de explotacións, o metano (CH4) representa o 51,9±3,9 % do total do CO2-eq por hectárea (táboa 2), dos cales o 78,5±1,2 % se orixina no rume como consecuencia da fermentación dos alimentos e o 21,4±1,2 % restante é debido á manipulación de xurros e estercos. A produción de metano por hectárea, UGM e litro de leite corrixido por enerxía (ECM) para o conxunto de explotacións foi de 414±189 kg, 156±24 kg e 25,1±6,1 gramos respectivamente. As emisións de metano por hectárea e UGM foron maiores nas explotacións máis intensivas (EHba, EMz e EHba-EM), imputable á superior carga gandeira e inxestión de alimentos (táboa 1 e táboa 2), con valores medios de 505±158 kg e 169±14 kg/UGM respectivamente, mentres que nestas mesmas tipoloxías o cálculo de emisións de metano por

litro de leite é menor, con medias de 22,5±4,3 g de metano, respecto das tipoloxías máis extensivas (PasEco e PasCon) con medias de 30,7±5,78 g, imputable á menor produción de leite nestas últimas. Dentro das tipoloxías máis intensivas, o CH4 foi maior por hectárea en EMz (P<0,05), pero inferior por litro de leite (táboa 2). A menor concentración de CH4 por litro de leite nas tipoloxías intensivas respecto das máis extensivas, ten a súa orixe, entre outros, na maior produción de ácido propiónico no rume. Este fórmase como consecuencia da fermentación do amidón do ensilado de millo e do concentrado, actuando como sumidoiro de hidróxeno e reducindo a formación de metano ou metanoxénese (Bannink et al., 2006). A maior concentración de CH4 por litro de leite en PasEco é atribuída á superior 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 155

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 155

17/12/19 10:31

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

concentración de fibra neutro deterxente. Pódense citar algúns aspectos de mellora como aproveitar a forraxe con alta dixestibilidade e adecuada fibra que permita rumiar, sen verse comprometida a saúde da vaca (acidose, laminite etc.) e a graxa do leite, un feito que incrementa o consumo de materia orgánica fermentable e, por riba, a formación de ácido propiónico en rume. Ao mesmo tempo, a produción de leite veríase incrementada, diminuíndo así as emisións de metano por litro de leite. Por cada incremento nun litro de leite para o rango de 12 litros (mínimo) a 39 litros (máximo), as emisións de metano entérico poden diminuír en 0,46 g (r2=0,53 P<0,001). A porcentaxe de CO2 respecto ao total de CO2-eq no conxunto de explotacións foi do 30,4±4,1 %, das cales o 93,2±3,1 % se distribúe entre o gasóleo e a electricidade (29,3±6,1 %), a fabricación dos fertilizantes químicos (14±9,2 %) e o 50±9,9 % restante é atribuído á compra de alimentos. O menor dióxido de carbono por hectárea prodúcese nas explotacións PasEco con 1543±689 kg e o máximo na tipoloxía EMz de 7943±1659 kg (táboa 2). As explotacións intensivas (EHba, EMz e EHba-EMz) emiten máis CO2 por hectárea e por UGM un 60 % e un 25 % respectivamente, pero o 23,3 % menos por litro de leite respecto das máis extensivas PasEco e PasCon. Os valores medios para as explotacións intensivas e extensivas foron de 6352±2358 e 2606±636 kg ha-1; 3566±299 e 2671±291 kg UGM-1 e 0,28±0,06 e 0,35±0,08 kg por litro de leite, respectivamente. A maior carga gandeira das tipoloxías máis intensivas é a responsable do incremento de CO2, onde aumentos de 1 UGM ha-1 poden acentuar as emisións en 3566±299 quilos. Pola contra, o CO2 por litro de leite non foi diferente entre tipoloxías de alimentación (táboa 2), con medias de 0,30±0,07 kg CO2. En xeral, e como consecuencia da intensificación, observouse unha relación lineal e positiva, entre as emisións de CO2 por hectárea e a porcentaxe de SAU dedicado a cultivos forraxeiros (r2=0,43 P<0,001), e negativa respecto ao dedicado a pradería (r2=0,43 P<0,001), equivalente en ambos os casos a 44±12 kg de CO2 por unidade porcentual de SAU incrementada. Isto pode ser unha consecuencia da maior necesidade de forraxe nos sistemas máis intensivos.

Táboa 2. Emisións parciais de gases de efecto invernadoiro por tipoloxía de alimentación en explotacións leiteiras galegas Número de explotacións

PasEco

PasCon

EHba

EMz

EHba-EMz

131a

192ab

319bc

441c

399c

CH4 Entérico, kg ha-1 Feces sólidas e líquidas, kg ha CH4 total, kg ha-1

-1

148

38a

51a

86ab

124b

107b

169a

243ab

405bc

565c

506b

189

CH4 total kg UGM-1

120a

131a

166b

180b

161b

CH4 total, g -1 ECM

34,3b

29,8ab

23,1a

20,7a

24,0a

6,1

% CH4 sobre total en CO2-eq

56,6b

49,7a

50,3a

50,4a

54,5ab

3,9

Gasóleo, kg ha-1

418a

554ab

712ab

925b

941b

284

Electricidade, kg ha-1

148a

287ab

634bc

1095d

907cd

418

CO2

303

722

906

605

511

369

Alimentos, kg ha-1

587a

1431ab

3155bc

4601c

2881bc

1774

Plásticos, kg ha-1

0,11a

0,13a

1,4ab

2,7b

2,9b

1,44

Sementes, kg ha-1

15b

7,28

68a

119a

97a

612c

377b

235

20a

24a

58b

85b

73b

Fertilizantes, kg ha

-1

Actividades agrícolas, kg ha

-1

Aplicación xurro, kg ha-1 Compra xovencas, kg ha

CO2 total, kg ha-1

1543a

3138ab

5565bc

7943c

5702bc

2732

CO2 total, kg UGM-1

2526a

2744a

3478b

3792b

3394b

515

CO2 total, kg L-1 ECM

0,29

0,38

0,31

0,29

0,27

0,07

% sobre total en CO2

23,6a

30,5b

31,4b

34,1b

29,0b

4,1

Excretado en establo, kg ha-1

0,32a

0,50ab

1,51bc

2,12c

2,14c

0,96

Aplicación de fertilizantes, kg ha-1

0,54

1,29

1,59

1,07

0,92

0,66

-1

N2O

Volatilización, kg ha

0,043a

0,064a

0,03

Lixiviados, kg ha-1

0,31a

0,38a

0,84b

0,71ab

0,89b

0,32

-1

Achegar xurro, kg ha-1

0,17a

0,27ab

0,79bc

1,11c

1,13c

0,50

Fixación biolóxica, kg ha-1

0,10ab

0,13ab

0,25b

-0,014a

0,15

Rume, kg ha

0,002a

0,005a

0,02b

0,028b

0,022b

0,011

Gasóleo, kg ha-1

1,2b

1,5c

0,16a

0,21a

0,60

Compra fertilizantes nitroxenados, kg ha-1

0,24

0,66

0,79

0,53

0,46

0,31

Alimentos, kg ha-1

0,44a

0,96ab

2,21bc

4,36d

2,92cd

1,66

Mineralización e restos vexetais, kg ha-1

0,74a

0,72a

1,37b

1,56b

1,51b

0,44

N2O total, kg ha-1

4,07a

6,49ab

9,6bc

11,7c

10,2bc

3,5

-1

N2O total, kg UGM

2,9a

3,5ab

4,02b

3,81ab

3,32ab

0,68

N2 total, g L--1 ECM

0,80b

0,77b

0,55a

0,43b

0,49b

0,17

% N2O sobre total en CO2-eq

19,7b

19,8b

18,1ab

15,5a

16,5ab

2,46

-1

PasEco: pastoreo ecolóxicas; PasCon: pastoreo convencional; EHba: ensilado de herba; EMz: ensilado de millo; EHba-EMz: ensilado de herba e de millo; UGM: unidade de gando maior; ECM: leite corrixido por enerxía; a, b, c, d dentro da mesma fila difiren P<0,05; sd: desviación estándar

O N2O emitido para a mostra de 19 explotacións representa o 17,5±2,4 % do total de emisións por hectárea (táboa 2). Desta porcentaxe, o 82,5±14,1 % desagrégase desta forma: o 25±10,8 % debido á compra de alimentos; o

15,1±6,4 % ás emisións orixinadas no establo e no estercoleiro; o 14,5±4 % á mineralización do solo e restos vexetais; o 12,6±6,9 % á aplicación de fertilizantes nitrogenados; o 8±3,3 % á achega de xurro e o 7,4±2,2 %

156 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 156

15/12/19 12:31

Seguro Segurode de

ganado ganado vacuno vacuno

de dereproducción reproducción yyproducción producción Incluye Incluyesaneamiento saneamiento ganadero. ganadero. Asegure Asegurelalacalidad calidad de desu suleche leche(células (células somáticas, somáticas,aflatoxinas…) aflatoxinas…)

Más Másque queun unseguro seguro PARA SUSCRIBIR SUSU SEGURO DIRÍJASE A: A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DEDE SEGUROS YY REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DEDE SEGUROS S.A. • CAJA DEDE SEGUROS PARA SUSCRIBIR SEGURO DIRÍJASE • MAPFRE ESPAÑA CÍA. SEGUROS REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD SEGUROS S.A. • CAJA SEGUROS REUNIDOS REUNIDOS(CASER) (CASER)• •SEGUROS SEGUROSGENERALES GENERALESRURAL RURAL• •ALLIANZ, ALLIANZ,COMPAÑÍA COMPAÑÍADEDESEGUROS SEGUROS• •PLUS PLUSULTRA ULTRASEGUROS SEGUROS• •HELVETIA HELVETIACÍA. CÍA.SUIZA SUIZAS.A. S.A.DEDESEGUROS SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DEDE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DEDE ESPAÑA, S.A. • MUTUALIDAD ARROCERA SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DEDE SEGUROS YY REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DEDE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE SEGUROS • FIATC, MUTUA SEGUROS REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS YY REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DEDE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DEDE SEGUROS • AGROMUTUA• REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. SEGUROS • MUSSAP, MUTUA SEGUROS • AGROMUTUAMAVDA, SDAD. MUTUA DEDE SEG. • PELAYO, MUTUA DEDE SEGUROS AA PRIMA FIJA MAVDA, SDAD. MUTUA SEG. • PELAYO, MUTUA SEGUROS PRIMA FIJA

Vacuno 200x280.indd Vacuno 200x280.indd1 1 vp014_publi_agroseguro.indd

157

9/10/19 9/10/1913:00 13:00 14/12/19 12:01

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Figura 6. Distribución porcentual das emisións por elementos de produción 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Entérico

16,7 a 1,1a 16,7 ab

20,3 b

18,7 ab

21,2 b

0,7a

2,7b

2,1b

21bc

25,4 c

19,2 bc

12,9 b

9,7ab 8,4c

4,8a 8,9c

43,8

39,3

39,8

39,3

PasEco

PasCon

EHba

EMz

Alimentos

Consumibles

21,2 b 1,1a 10,7 a

8,1ab 15a

Enerxía

13,2 b

Fertilizantes

4,7a 9,7c

43,1

EHba-EMz

Manexo de xurro

PasEco: pastoreo ecolóxicas; PasCon: pastoreo convencional; EHba: ensilado de herba; EMz: ensilado de millo; EHba-EMz: ensilado de herba e de millo

aos lixiviados. As maiores emisións de N2O rexístrase na tipoloxía EMz, de 11,7±2,7 kg ha-1, e as menores en PasEco (4,0±1,1 kg), e intermedias e sen diferenzas significativas EHba e EHba-EMz (táboa 2). O N2O por UGM variou desde mínimos de 2,9±0,83 kg en PasEco a máximos de 4,02±0,04 kg en EHba. Reducións dun quilo de fertilizante nitroxenado aplicado ao solo (orgánico máis inorgánico) e un quilo de penso por hectárea teñen un potencial mitigante de -0,018±0,85 kg e -0,001±1,51 kg N2O, respectivamente. Por tanto, reducindo nun kg o N que entra na explotación poderíase reducir o N2O en 0,02±1,8 kg. Os diferentes factores de manexo implicados na emisión de gases de efecto invernadoiro entre as distintas tipoloxías de alimentación veñen representados na figura 6. Dela despréndese que o metano entérico, a compra de alimentos e o manexo do xurro son as fontes que representan o 80±5,6 %, con máximos de 82,9±2,5 % nos intensivos (EHba, EHba-EMz e EMz) e mínimos de 73,7±5,3 % nos extensivos PasEco e PasCon). Posiblemente, nestes tres aspectos sexan nos cales o gandeiro teña as maiores oportunidades de mellora de face a mitigar ou reducir emisións. A achega de concentrado por hectárea en PasCon, por exemplo, é de 2,94 veces superior respecto de PasEco, mentres que a produción de leite é só 1,54 veces. A maior achega de fertilizante en PasCon de 129±65 kg ha-1 (táboa 1) transfírelle o 13,2±7,1 % do CO2-eq (figura 6); con todo, a aplicación de fertilizante nitroxenado nesta tipoloxía é moi ampla, con mínimos de 50 kg h-1 a máximos de 211 quilos.

ii) Pegada de carbono O DairyCant (Salcedo, 2015a) diferencia dúas pegadas de carbono, ambas as expresadas en CO2-eq. A primeira, denominada parcial (HP) ou potencial de quecemento global como a suma do CH4, CO2 e N2O e a segunda, a pegada total (HT) definida como a suma da HP, o secuestro de carbono (SC), as emisións derivadas da compra de soia (So) procedente do Brasil ou a Arxentina e as atribuídas ao uso indirecto do solo (iLUC). Tanto HP como HT foron estimadas por hectárea, UGM e litro de leite corrixido por enerxía e indicadas na táboa 3. O carbono incorporado ao solo procede principalmente dos restos vexetais e do achegar do xurro, os cales representan unha media de conxunto equivalente a 3848±1000 kg por hectárea (táboa 1) para o conxunto de explotacións, sendo o xurro o maior contribuínte cunha media do 61,9±17 %. As entradas de carbono son maiores nas tipoloxías máis intensivas (EHba, EMz e EHba-EMz) que nas máis extensivas (PasEco e PasCon), con medias de 4247±962 kg e 2984±264 kg/ha respectivamente. A pesar destas diferenzas, a procedencia do carbono tamén difire entre tipoloxías, mentres que os restos vexetais representan o 56,7 % en PasEco e PasCon, en EHba, EMz e EHba-EMz representan o 28,5 %. Entre outras causas, esta menor porcentaxe de C procedente da biomasa débese, en parte, á perda de carbono causado polo laboreo, onde o 68,7±30,6 % da SAU se dedica á sementeira de cultivos forraxeiros, principalmente millo en rotación con raigrás italiano (táboa 1) e tamén á ausencia de pastoreo, o cal

mediante o piso da herba contribúe a incrementar a achega de carbono ao solo procedente dos restos vexetais. Un aumento de carbono no chan favorece o secuestro de carbono, mentres que un descenso favorece a liberación de CO2 á atmosfera. A porcentaxe de carbono no solo das explotacións EMz e EHba-EMz que cultivan forraxes de inverno e verán é do 5,16±1,09 %, e superior nas explotacións onde non se laborea (PasEco, PasCon e EHba) cun 6,98±2,17 %. Ademais, un descenso do C no solo está relacionado coa maior achega de N debido á mineralización da materia orgánica, ocasionando maior emisión de N2O (IPCC 2006; Vellinga et al., 2004). A diferente achega de carbono ao solo tamén causa un desigual secuestro de carbono (SC) entre explotacións. Desta forma, as tipoloxías EMz e EHba-EMz rexistran o maior SC (táboa 3), imputable á superior carga gandeira (táboa 1) e unha produción media de 67,7±6,4 t de xurro por hectárea, contribuíndo co 79,2±6 % do secuestro de carbono, pero tamén pode destruírse máis C mediante o laboreo. Nas explotacións PasEco, PasCon e EHba secuéstrase menos carbono, cun valor de conxunto equivalente a 582±85 kg CO2, dos cales o 74,9±17,6 % procede dos restos vexetais e o resto do xurro. Entre outras causas, débese á menor achega de xurro atribuído á inferior carga gandeira, sobre todo nas dúas primeiras tipoloxías. Zotarelli et al. (2012) suxiren que o non laboreo (no presente traballo explotacións: PasEco, PasCon e EHba) diminúe a taxa de descomposición e incrementa o carbono secuestrado. A pegada parcial para o conxunto de explotacións foi de 16831±7661 kg CO2-eqha-1; 6366±1206 kg CO2-eqUGM-1 e1,01±0,22 kg CO2-eqlitro de leite corrixido por enerxía, incrementándose a total (HP+SC+So+iLUC) en cada caso un 10,2±4,6 %, 9,7±5,3 % e 9,0±4,8 % por hectárea, UGM e litro de leite respectivamente. Entre tipoloxías de alimentación, a maior pegada, tanto parcial como total por hectárea e UGM, corresponde a EMz (P<0,05), sen diferenzas significativas en EHba e EHba-EMz e as menores (P<0,05), a PasEco (táboa 3). Pola contra, no carbono secuestrado por litro de leite non se observan diferenzas significativas entre tipoloxías de alimentación, con valores medios de 66±25 g kg-1 leite, similares a 77 g en sistemas ingleses a pastoreo sinalados por Ou’Brien et al. (2014).

158 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 158

15/12/19 12:31

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Táboa 3. Pegada de carbono por hectárea, UGM e litro de leite segundo o tipo de alimentación PasEco

PasCon

EHba

EMz

EHba-EMz

Pegada parcial (HP)

6358a

10256ab

17042bc

23464c

19523bc

Secuestro carbono (SC)

-552a

-585a

-598a

-1504b

-1541b

571

Soia (So)

672

674

123

762

629

Número explotacións

CO2-eq, kg/hectárea 7661

iLUC

648

1196

3319

3444

3142

1766

HT: HP+SC+So+iLUC

6495a

11239ab

20437bc

25527c

21886bc

8854

Pegada parcial

4522a

5511ab

6918bc

7598d

6918cd

1206

Secuestro carbono (SC)

-393bc

-314ab

-261a

-473c

-500c

111

Soia

201

380

204

238

CO2-eq, kg/UGM

iLUC

460a

643a

1305b

1010ab

1009ab

419

HT: HP+SC+So+iLUC

4619a

6041b

8342c

8176c

6937bc

1431

1,26c

1,22bc

0,97abc

0,85a

0,92ab

0,22

Secuestro carbono (SC)

-0,11c

-0,069b

-0,035a

-0,054ab

-0,074b

0,025

Soia

0,0075

0,043

0,044

0,005

0,028

0,029

CO2-eq, kg/litro de leite ECM Pegada parcial

iLUC

0,12

0,13

0,18

0,12

0,15

0,06

HT:HP+SC+So+iLUC

1,28b

1,33b

1,16ab

0,92a

1,03ab

0,23

Asignación do CO2-eq para leite e carne Asignación por litro de leite, %

79,4a

85,1ab

92,2c

91,0bc

90,7bc

5,2

CO2-eq L-1 de leite

1,02

1,13

1,07

0,846

0,936

0,20

CO2-eq kg carne

7,42b

7,69b

6,72ab

5,35ab

5,95a

1,36

-1

PasEco: pastoreo ecolóxicas; PasCon: pastoreo convencional; EHba: ensilado de herba; EMz: ensilado de millo; EHba-EMz: ensilado de herba e de millo; HP: pegada parcial (suma do CH4, CO2 e N2O); HT: pegada total [HP + o secuestro de carbono (SC) +as emisións derivadas da compra de soia (So) + as atribuídas ao uso indirecto do chan (iLUC)] a ,b, c, letras diferentes na mesma liña indican diferenzas significativas P<0,05

A menor pegada de carbono parcial dun litro de leite da mostra corresponde á tipoloxía EMz de 0,85±0,17kg CO2-eq e a maior de 1,26±0,09 kg á tipoloxía PasEco (táboa 3) para un valor medio de conxunto equivalente a 1,01±0,22 quilos. A pegada total aumentou ata 1,11±0,23 kg CO2-eq, con mínimos de 0,92±0,23 kg en EMz e máximos de 1,33 kg en PasCon. Pola contra, as pegadas parcial e total por hectárea foron un 56,2 % 49,2 % inferiores nos sistemas a pastoreo (PasEco e PasCon) respecto de EHba, EMz e EHba-EMz. As porcentaxes de CO2 que representan o secuestro de carbono (SC), a compra de soia (So) e o cambio de uso indirecto do solo (iLUC) á pegada total dun litro de leite para o conxunto de explotacións foron do -6,04±1,9 %, o 2,5±3,2 % e 12,7±4,5 % respectivamente. Como se indica na táboa 3 e na figura 7, só o secuestro de carbono presenta signo

negativo en todas as granxas, con diferenzas significativas entre elas e, dentro destas, a tipoloxía PasEco foi porcentualmente superior nun 68,2 % respecto da de menor secuestro de carbono por litro de leite en EHba. Pola contra, non se observaron diferenzas significativas para o CO2 da soia e o iLUC entre tipoloxías (táboa 3), con valores medios de conxunto equivalentes a 0,066±0,025 kg CO2 e 0,14±0,06 kg respectivamente. A variable mellor relacionada coa pegada de carbono dun litro de leite no conxunto de explotacións foi a eficiencia de utilización do nitróxeno da dieta (EUN) expresada en porcentaxe (figura 8), tanto para o N do leite considerando só vacas leiteiras (EUNLVL), o N no leite considerando o conxunto do rabaño (EUNLR) e o N do leite e carne no conxunto do rabaño (EUNLCR). En xeral, por cada incremento dunha unidade porcentual da EUNLVL, EUNLR e EUNLCR a pegada de carbono pode reducirse

OS RESULTADOS OBTIDOS CONTRIBÚEN A AUMENTAR O COÑECEMENTO DA SAÚDE AMBIENTAL DOS SISTEMAS LEITEIROS GALEGOS

en 0,020, 0,038 e 0,037 kg CO2-eq respectivamente. Aumentar a eficiencia de utilización do N da dieta nas vacas leiteiras ou no conxunto do rabaño implica máis N recuperado en leite e menos en feces e ouriños, por riba as súas emisións potenciais de óxido nitroso, reducíndose así a pegada de carbono. A cantidade de soia que intervén na mestura do concentrado das vacas leiteiras é do 9,2±9,6 %, con mínimos do 0 % e máximos do 30 %. Esta porcentaxe transfire consumos medios de 0,78±0,96 kg vaca e día, con máximos de 1,32±1,57 kg en EHba e mínimos de 0,17±0,09 e 0,16±0,37 en PasEco e EMz respectivamente, favorecendo emisións de CO2-eq por hectárea, por UGM e por litro de leite inferiores nestas dúas últimas tipoloxías. O CO 2-eq asignado a un litro de leite en porcentaxe da pegada total (HT), o kg de CO2-eq por litro de leite e por kg de peso vivo vendido vén sinalado na táboa 3. A porcentaxe de asignación estimado para o leite para as tipoloxías de alimentación EHba, EMz e EHba-EMz foi maior (P<0,05), con asignacións similares para o tres de 91,1±2,2 % e inferior en PasEco e PasCon co 83,2±5,9 %. En calquera caso e para o conxunto de explotacións a porcentaxe media é do 88,7±5,2 %, lixeiramente superior ao 85,6 % indicado por defecto polo IDF (2010), e similares ao 89,8 % das explotacións leiteiras de Australia, superiores ao 77 % sinalado por Kiefer et al. (2014) para explotacións ecolóxicas de Alemaña e similares a 84,8 % no Reino Unido. Así, a pegada de carbono o CO2-eq dun litro sitúase en valores de 0,98±0,20 kg, con máximos de 1,1±0,69 kg nas explotacións máis extensivas e de 0,93±0,2 kg as intensivas. A figura 9 compara a pegada de carbono por litro de leite de 43 publicacións de entre os anos 2000-2010 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 159

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 159

17/12/19 10:31

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

Figura 7. Pegada de carbono total dun litro de leite segundo tipoloxía de alimentación 0,0075 0,12

1,4 1,2

0,043 0,13

0,044 0,18

1 CO2-eq, kg litro ECM

0,8 1,26 c

0,6

1,22 bc

0,97 abc

0,4

0,028 0,15

0,005 0,12

0,92 ab

0,85 a

0,2 0

PasEco

-0,4

- 0,035 a

- 0,069 b

- 0,11 c

-0,2

PasCon

- 0,054 ab

EHba

- 0,074 b

EMz

Pegada parcial Cambio indirecto de uso do solo

EHba

- EMz

Secuestro de carbono CO2 Soia

Figura 8. Relacións entre a pegada de carbono e a eficiencia de utilización do N • % N recuperado en leite nas vacas leiteiras respecto ao inxerido • % N recuperado en leite no total de animais da explotación respecto ao inxerido • N recuperado en leite+carne no conxunto de animais da explotación respecto ao total inxerido 40 R² = 0,33

Ef i c i enc i a uti l i z ac i ón N , %

35 30 25 20

R² = 0,68

R² = 0,68 EUNLVL

0,6

0,8

EUNLR 1

1,2

Pegada de carbono L

-1

EUNLCR 1,4

1,6

1,8

leite, CO 2-eq

Figura 9. Comparativa da pegada de carbono das explotacións galegas con outros países 1,70

kg CO2-eq litro de Leite

1,50 1,30 1,10 0,90 0,70

Br as

il A le O ma U ña ru gu ai O Re in oU n EE ido .U U .

0,50

País

(23,3 %) ata 2011-2019 (76,7 %), procedentes de 15 países e 4 comunidades autónomas españolas cun total de 79 pegadas de carbono publicadas, a maioría delas sen asignación de leite e carne. O valor medio da pegada de carbono corresponden-

te a esas publicacións é de 1,11±0,24 kg CO2-eq kg de leite, con mínimos de 0,55 kg e máximos de 1,59 kg CO2. Este valor é similar ao 1,11±0,23 eq kg CO2-eq obtido no conxunto das explotacións consideradas no presente estudo.

IMPLICACIÓNS • Mellorar a produción de forraxes cunha rotación de cultivos que inclúa leguminosas diminúe a compra de fertilizantes inorgánicos, suplementos proteicos e, por tanto, reduce as emisións de N2O. • Mellorar a fertilización orgánica con aplicacións de xurro enterrado contribúe a reducir significativamente as emisións de NH3, e en consecuencia de forma indirecta de óxido nitroso. • Utilizar fertilizantes nitroxenados de liberación lenta para o millo e outros cultivos forraxeiros pode mitigar significativamente as emisións de N2O. • Diminuír a porcentaxe de proteína do concentrado e o de soia na ración aumentaría a eficiencia de utilización do N da dieta (máis N en leite) e habería menos excretado en feces e ouriños, o que permitiría reducir as emisións de NH3 e N2O. • Nos sistemas a pastoreo ou os baseados en ensilado de herba a reserva dunha determinada porcentaxe de SAU da explotación para o cultivo de millo permitiría incrementar a produción forraxeira, menor dependencia de alimentos de fóra da explotación, mellor porcentaxe de proteína en leite (menos N excretado ao medio) e, por tanto, reducións de metano entérico. • Potenciar o pastoreo e reducir o ensilado de herba. Desta forma, os azucres consumidos nos procesos de fermentación son inxeridos directamente polos animais, hai unha redución de custos, mellor valor nutritivo da herba consumida polos animais e menor gasto de enerxía nos procesos de produción (sega, transporte, plásticos, conservantes etc.), así mesmo, unha redución das emisións de amoníaco.

CONCLUSIÓNS A mostra analizada de 19 explotacións de leite neste traballo representou o 0,25 % do total das existentes en Galicia do ano 2018. Aínda que esta baixa porcentaxe non permite extrapolar os resultados na comunidade de Galicia; os resultados obtidos contribúen a aumentar o coñecemento da saúde ambiental dos sistemas leiteiros galegos. O 60,3±4,9 % das emisións totais prodú-

160 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 160

15/12/19 12:32

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

cense dentro da explotación, permitindo amplas oportunidades de mellora. A pegada de carbono parcial estimada a partir do modelo DairyCant dun litro de leite da mostra foi de 1,01±0,22 kg CO2-eq e 1,11±0,23 kg a pegada total, en ambos os casos para a totalidade dos animais. Ao diferenciar a porcentaxe de ambas as pegadas, o 88,7 % do CO2-eq é atribuído ao leite e o 11,3 % á venda de animais. A pegada de carbono aquí obtida de 1,11±0,23 kg é similar á media de 15 países e 4 comunidades autónomas da cornixa cantábrica. Un maior número de explotacións permitiría confirmar se a tendencia observada nestas explotacións é a tónica xeral ou, se pola contra, a variabilidade é superior á aquí observada.

AGRADECEMENTOS Os autores agradecen o financiamento obtido polo INIA e o Ministerio de Economía, Industria e Competitividade (subproxectos: INIA RTA201500058-C06-01 e 02), cofinanciado con fondos FEDER. Un agradecemento especial ás ganderías participantes do proxecto.

BIBLIOGRAFÍA

Ausdley E., Bradera M., Chatterton J., Murphy-Borken D., Webster C., Willians A. (2009), Howlow can wego? And assessment of greenhouse gas emissions from the UK food system and the scope reduction by 2050. Report for the WWF and Food Climate Research Networt. Bannink A., Kogut J., Dijistra J., France J., Kebreab E., Van Vuuren A.M, Tamminga S. (2006). Estimation of the stoichiometry of volatile fatty acid production in the rumen of lactating cows. J.Theor. Biol. 238, 36–51. Basarab, J.A., Beauchemin, K.A., Baron, V.S., Ominski, K.H., Guan, L.L., Miller, S.P., Crowley, J.J.(2013). Reducing GHG emissions through genetic improvement for feed efficiency: effects on economically important traits and enteric methane production. Animal 7, 303-315. Basset-Mens, C., Ledgard, S., Boyes, M., 2009. Eco-efficiency of intensification scenarios for milk production in New Zealand. Ecol. Econ. 68, 1615-1625.Bell, M.J., Wall, E., Russell, G., Stott, A.W. (2011). The effect of improving cow productivity, fertility, and longevity on the global warming potential of dairy systems. J. Dairy Sci. 94, 3662-3678. Brask, M., Lund, P., Hellwing, A.L.F., Poulsen, M., Weisbjerg, M.R. (2013). Enteric methane production, digestibility and rumen fermentation in dairy cows fed different forages with and without rapeseed fat supplementation. Anim. Feed Sci. Technol. 184, 67-79. Cederberg, C., Stadig, M. (2002). System Expansion and Allocation in Life Cycle Assessment of Milk and Beef Production.

PhD. Thesis submitted to the Department of Applied Environmental Science Goteburg University. Goteburg, Sweden. De Vries, J.W., Groenestein, C.M., De Boer, I.J.M. (2012). Environmental consequences of processing manure to produce mineral fertilizer and bio-energy. J. Environ. Manage. 102, 173-183. Dijkstra, J., Oenema, O., Bannink, A., 2011. Dietary strategies to reducing N excretion from cattle: implications for methane emissions. Curr. Opin. Environ. Sustain. 3, 414-422. Ellis, J.L., Dijkstra, J., Kebreab, E., Bannink, A., Odongo, N.E., McBride, B.W., France, J. (2008). Aspects of rumen microbiology central to mechanistic modelling of methane production in cattle. J. Agric. Sci. 146, 213-233. FAO, (2010). Greenhouse Gas Emissions from the Dairy Sector: A Life Cycle Assessment. Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome, Italy. Gerber, P., Vellinga, T., Opio, C., Henderson, B., Steinfeld, H. (2010). Greenhouse Gas Emissions from the Dairy Sector, A Life Cycle Assessment. FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations, Animal Production and Health Division, Rome. Glasser, F., Ferlay, A., Chilliard, Y. (2008). Oilseed lipid supplements and fatty acid composition of cow milk: A metaanalysis. J. Dairy Sci. 91, 4687-4703. IDF. 2010. A common carbon footprint approach for the dairy sector. The IDF guide to standard life cycle assessment methodology. Bulletin 445/2010. IPCC. 2006. Intergovernmental Panel on Climate Change. Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Volume 4: Agriculture, forestry and other land use. Prepared by the National Greenhouse Gas Inventories Program, Eggleston H.S., Buendia L., Miwa K., Ngara T. and Tanabe K. (eds). Published: IGES, Japan. Kiefer, L., Menzel, F., Bahrs, E. (2014). The effect of feed demand on greenhouse gas emissions and farm profitability for organic and conventional dairy farms. J. Dairy Sci. 97, 7564-7574 Kristensen, T., Mogensen, L., Trydeman, M., Hermansen, J. (2011). Effect of production system and farming strategy on greenhouse gas emissions from commercial dairy farms in a life cycle approach. Livestock Science 140, 136-148. O’Brien, D., Capper, J.L., Garnsworthy, P.C., Grainger, C., Shalloo, L.(2014). A case study of the carbon footprint of milk from high-performing confinement and grass-based dairy farms.J, Dairy Sci,97, 1835-1851. Petersen, B.M., Knudsen, M.T., Hermansen, J.E., Halberg, N.(2013). An approach to include soil carbon changes in the life cycle assessments.J. Clean Prod. 52, 217-224. Powell, J.M., MacLeod, M., Vellignga, T.V., Opio, C., Falcucci, A., Tempio, G., Steinfeld, H., Gerber, P. (2013). Feed milk manure nitrogen relationships in global dairy production systems. Livestock Science 152, 261-272. Rypdal K., Paciornik, N., Eggleston, S., Goodwin, J., Irving, J., Penman, J., Woodfield, M. (2006). Introduction to the 2006 guidelines. In: Eggleston HS, Buendia L, Miwa K, Ngara T, Tanabe K (eds) IPCC guidelines for national greenhouse gas

LA VARIABLE MEJOR inventories, vol 1. IGES, Hayama. RELACIONADA LA HUELLA Salcedo, G. (2011).CON Minimización y aprovechamiento purín enLITRO origen de DE CARBONOdelDE UN las explotaciones lecheras de Cantabria, DE LECHE EN EL CONJUNTO Consejería de Medio Ambiente, Depósito DE EXPLOTACIONES Legal: SA-258-2011, 681 pág.FUE LA Salcedo, G. (2015). DairyCant: a model EFICIENCIA DE UTILIZACIÓN for the reduction of dairy farm greenhouse DEL NITRÓGENO EN LA DIETA gas emissions.Advances in Animal Biosciences. 6, 26-28. Salcedo, G., Sande, V., Alonso, G.(2015). Ensilado de maíz como potencial mitigante de gases de efecto invernadero en las explotaciones lecheras de Galicia, AFRIGA AÑO XXI - Nº 116, 102-114. Sjaunja, L.O., Baevre, L., Junkkarinen, L., Pedersen, J., Setala, J.(1990). A Nordic proposal for an energy corrected milk (ECM) formula, In: 27th session of the International Commission for Breeding and Productivity of Milk Animals. Paris. France. Soussana, J.F., Tallec, T.,Blanfort, V.(2010), Mitigating the greenhouse gas balance of ruminant production systems through carbon sequestration in grasslands.Animal 4, 334-350. Steinfeld, H., Gerber, P., Wassenaar, T., Castel, V., Rosales, M. & de Haan, C. (2006). Livestock’s long shadow – Environmental issues and options. Rome, Italy, Food and Agriculture Organization of the United Nations. SPSS (2006). Statistical Package for the Social Sciences.2006, Guía breve de SPSS 15.0. SPSS Inc., Chicago. Wall, E., Simm, G., Moran, D. (2010). Developing breeding schemes to assist mitigation of greenhouse gas emissions. Animal 4, 366-376. Vellinga T.V., Van den Pol-Van Dasselaar, A., Kuikman, P.J.(2004). The impact of grassland ploughing on CO2 and N2O emissions in The Netherlands. Nutr. Cycling Agroecosyst. 70, 33-45. Van Gastelen, S., Antunes-Fernandes, E., Hettinga, K., Klop, G., Alferink, J., Hendriks, W., Dijkstra, J. (2015). Enteric methane production, rumen volatile fatty acid concentrations, and milk fatty acid composition in lactating Holstein-Friesian cows fed grass silage or corn silage-based diets.J. Dairy Sci. 98, 1-13. Zotarelli, L., Zatorre, N.P., Boddey, R.M., Urquiaga, S., Jantalia, C.P., Franchini, J.C., Alves, B.J.R.(2012). Influence of no-tillage and frequency of a green manure legume in crop rotations for balancing N outputs and preserving soil organic C stocks. Field Crops Res. 132, 185-195

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 161

vp014_especialMedioAmbiente_salcedo_galego.indd 161

15/12/19 12:32

Con METAMILK® la vaca lechera emite menos metano y aprovecha mejor la ración Ensayos efectuados sobre la eficiencia del complejo alimentario METAMILK® (núcleo específico ID) han determinado una reducción de las emisiones de metano, de un 18 %, y un incremento de la producción, de hasta 1,9 litros de leche por vaca y día. Se trata de una asociación basada en extractos de plantas, aceites esenciales y algas marinas con un soporte específico para reducir la formación de metano en el rumen. Como todos sabemos, el metano es un gas de efecto invernadero y, para cualquier ganadero, el emitido por sus vacas es sinónimo de pérdida de energía, pues no se aprovecha toda la energía de la ración a nivel ruminal y se lanza a la atmósfera. Al final, reducir las emisiones de metano no solo es beneficioso para el medio ambiente, también es una ventaja para la rentabilidad de la granja, ya que estas emisiones representan pérdidas de energía.

LAS CIFRAS NO SON INSIGNIFICANTES Un litro de metano pesa 174 gramos y representa 9,45 kcal. Según el Instituto Nacional de la Investigación Agronómica de Francia (INRA), una vaca lechera emite de promedio 117,7 kg de metano por año (163 kg, una vaca que produzca 11.000 kg de leche). Dicho de otro modo, una vaca produce 676 m3 de metano por año, es decir, lo equivalente a 176 UFL (unidades forrajeras de leche). METAMILK® actúa sobre la flora ruminal responsable de la metanogénesis para limitar la producción de metano entérico. Según pruebas realizadas por el INRA mediante el método SF6 en 64 vacas en una granja del norte de Francia se pudo comprobar una reducción del 18 % en las emisiones de metano, en comparación con las de una dieta control. Además, el producto también mejora la eficiencia de la alimentación, que se traduce en un mejor rendimiento de la producción de leche (+ 1,6 kg de media en las pruebas), y mejora el perfil de grasa de la leche, al reducir el potencial de hidrogenación de ácidos grasos en el rumen y aumentar por tanto el nivel de AGPI (ácidos grasos poliinsaturados) totales de la leche en un 23 %.

Para más información: grupoinnofarm@grupoinnofarm.com

Por otra parte, se ha realizado una nueva campaña de estudio con 30 granjas y 2.500 vacas en Francia y España. En todas estas granjas, los incrementos de leche por vaca y día fueron de entre 0,3 y 1,9 litros. Los efectos varían según la raza, la ración o incluso la ubicación geográfica de la granja. Otro efecto importante: las mantequillas elaboradas con esta leche poseen una mejor untuosidad o aptitud para extenderse debido a una modificación del perfil de ácidos grasos de la leche y, en particular, un enriquecimiento en contenido de ácido linoleico conjugado (CLA) en un + 50 %. Estos CLA son buenos para la salud y, por lo tanto, muy apreciados por las centrales lecheras. La dosis recomendada de METAMILK® es de 50 gramos/ vaca/día y el producto puede ser incorporado en el carro mezclador o en el pienso.

Ã±a ia os ,9 o

aad

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

A medida da realidade: vacas de leite, medio ambiente e futuro Partindo do concepto ‘medida da realidade’, acuñado polo investigador Alfred W. Crosby (1931-2018), neste artigo abórdase o debate social que existe ao redor da contaminación do medio ambiente por parte do sector lácteo e avalíanse o impacto da gandería de leite no cambio climático e as estratexias para melloralo. Juan Cainzos Global Technical Marketer Cattle Elanco Animal Health

INTRODUCIÓN

ratando de identificar os motivos subxacentes á expansión política e xeográfica da sociedade europea a través dos diferentes continentes, o investigador Alfred

W. Crosby (1931-2018) desenvolve o concepto ‘medida da realidade’ como alicerce básico para o desenvolvemento tecnolóxico e social de Occidente (The Measure of Reality: Quantification and Western Society, 1250-1600. Cambridge University Press, 1997). A sociedade europea pasou de ser considerada como un colectivo de “estúpidos, groseiros e brutos” nos séculos IX e X por xeógrafos mu-

sulmáns a ser a civilización máis avanzada en termos de ciencia, arte e tecnoloxía a principios de 1600 (Lewis B, 1982) e detrás deste salto no desenvolvemento, como alicerce básico, Crosby sinala a afección europea a dividir as cousas, as enerxías e os costumes en partes uniformes e empezar a contalas; a afección á cuantificación obxectiva, a medir a realidade que nos rodea, con especial foco no tempo, o espazo e as matemáticas. Así, de 1275 a 1325 construíronse os primeiros reloxos mecánicos e canóns en Europa, dúas cousas que para o seu desenvolvemento tiveron que obrigar a pensar os europeos en termos de tempo e espazo cuantificados. O sinal cuantificativo apareceu na Europa occidental preto de 1300, ano do primeiro apoxeo do crecemento demográfico e económico. Isto persistiu cando Europa caeu nun século de derrubamento demográfico, guerra crónica, catástrofes naturais,

164 | Vaca Pinta n.º 14 |12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_juanCainzos_galego.indd 164

17/12/19 19:05

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

NINGÚN ANIMAL TEN A CAPACIDADE, A ESPECIALIZACIÓN NIN O GRAO DE EFICIENCIA QUE TEÑEN OS RUMINANTES Á HORA DE APROVEITAR A FIBRA VEXETAL

AgroBank

descrédito da igrexa, fames negras periódicas e infeccións. Mentres tanto, Dante escribiu a Divina Comedia, inventáronse a navalla, o reloxo e as cartas de navegación. Este concepto de ‘medida da realidade’ obxectiva segue a estar presente na nosa sociedade, mesmo en áreas do coñecemento tan distantes das mal chamadas ciencias exactas, como pode ser a produción agrogandeira e a produción de leite en particular. Un exemplo disto témolo no debate social que existe ao redor da contaminación gandeira e o seu impacto na pegada de carbono. Desde a publicación en 2006 por parte da Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e Agricultura (FAO) do informe Livestock long shadow: environmental issues and options [“A longa sombra do gando: cuestións e opcións ambientais”], o debate non parou de crecer. No devandito informe aseverábase que a produción agrogandeira era o principal causante dos problemas ambientais, sendo o responsable do 18 % das emisións de gases de efecto invernadoiro (GHG) de orixe antropoxénica. De feito, dese informe extraíase que o impacto era aínda maior que o de todo o transporte mundial (Capper et al., 2019). Desde esas afirmacións ata o día de hoxe, as cifras sufriron varios procesos de cuantificación obxectiva ou “medida da realidade” (Pitesky et al., 2009; Gerber et al., 2013; Knapp et al., 2014), ata a situación actual na que a) as últimas avaliacións do impacto da agricultura e gandería na emisión de gases de efecto invernadoiro na Unión Europea rebáixano ao 9,58 %, correspondendo á gandería só o 5 % desas emisións (“Que vacas emiten máis gases contaminantes: as que pastan ou as que están estabuladas?”, Campo Galego, 2019); b) volveuse avaliar a estima-

ción do impacto do metano no efecto invernadoiro (Cain et al., 2019; máis información en Jiménez A., 2019, “O erro dos ‘equivalentes de CO2’ do metano: necesidade de aplicación da nova metodoloxía de cálculo do seu impacto no quecemento global”, Vaca Pinta, 14) e isto provoca que c) sexa necesario reavaliar o impacto da gandería no cambio climático.

DE ONDE VÉN A PROBLEMÁTICA? A maior fonte de contaminación ambiental atribuída recentemente á gandería vén da emisión de metano por parte dos ruminantes durante o proceso de fermentación ruminal. Así se describiu que estes eructan do 5 ao 10 % de inxestión total de enerxía en forma de metano (van Soest, 1997 e Pacheco et al., 2014). Como probablemente o lector desta revista coñecerá, os ruminantes presentan un sistema dixestivo único, con catro cavidades, unha das cales (o rume) é unha marabillosa cámara de fermentación que permite dixerir a celulosa (o polisacárido que forma as paredes das células vexetais, o que comunmente chamamos como fibra vexetal) e obter a partir dela os azucres e ácidos graxos volátiles que se necesitan para a vida. Como consecuencia da devandita fermentación por parte das bacterias e protozoos presentes no rume que se libera o gas metano (entre outros), a vaca elimina a través do eructo. Neste punto deberiamos lembrarlle ao lector, como indica Juan Pascual (2019) no seu artigo “Si me como un chuletón, estoy matando el planeta”, que a celulosa é a molécula orgánica máis frecuente do planeta, a cal constitúe o 50 % da composición da madeira ou o 90 % da composición do algodón. Esta dixestión da celulosa é o alicerce da alimentación dos ruminantes e permítelles que sexan capaces de transformar alimentos

Asesoramento e servizo para o sector agrario

12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 165

vp014_especialMedioAmbiente_juanCainzos_galego.indd 165

17/12/19 11:28

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

que non nos son útiles en alimentos de alto valor biolóxico para nós. Así, Mottet et al. (2017) no seu traballo “Livestock: on our plates or eating at our table? A new analysis of the feed/food debate” avaliaron o posible desvío de comida útil para seres humanos (millo, soia etc.) cara á alimentación de gando e describen que o 86 % do que come este non está a ser aproveitado na nosa dieta. Ademais, se os ruminantes non estivesen presentes, as fibras vexetais contidas nos subprodutos da fabricación de zumes, sidras, cervexas, talos de millo, sementes de algodón, peladuras de froitas e un longo etcétera deberían ser destruídos. Eses procesos tamén emitirían gases de efecto invernadoiro e na actualidade xa os evitamos grazas aos ruminantes e, especialmente, ás vacas de leite. Algúns outros herbívoros como os cabalos ou os coellos –incluso as termitas– posúen bacterias no cego que segregan encimas capaces de romper a celulosa tamén –e nese proceso tamén emiten metano– e tamén outros monogástricos pode aproveitar parcialmente a fibra, pero ningún animal ten a capacidade, a especialización nin o grao de eficiencia que teñen os ruminantes á hora de aproveitar a fibra vexetal. Unha pausa para “cuantificar” e poñer en valor a incrible transformación que realizan os ruminantes de fibra e proteína vexetal a proteína animal Nunha recente revisión publicada por Ortega e col. (2019) na revista Nutrición Hospitalaria sinálanse os

lácteos coma unha importante fonte de nutrientes de elevada calidade e con efectos positivos sobre a saúde, resultado da interacción de todos os compoñentes que os integran, e non só como consecuencia da simple suma de efectos individuais (Astrup, 1999; Muehlhoff et al., 2013; Bonjour et al., 2013; Rozenberg et al., 2016). Diversos investigadores apuntan aos lácteos coma a principal fonte de calcio e riboflavina da dieta e indican que se atopan entre as tres principais fontes de proteínas, vitamina A, vitamina B12, magnesio e zinc, entre outros (Ortega e col, 2019). Así, cubrir as inxestións recomendadas destes nutrientes é difícil cando se restrinxe o consumo de lácteos por calquera motivo (dietas veganas, alerxias, rexeitamento…) [Rozenberg et al., 2016]. Na citada revisión indícase que o consumo de 1 vaso de leite enteiro ou de 2 iogures de leite de vaca achegarían para un home medio (20-39 anos), menos do 6 % do recomendado para a enerxía, pero máis do 20 % do recomendado para calcio, fósforo, vitamina B2, vitamina B12 e biotina. Por outra banda, a achega superaría o 10 % das inxestións recomendadas de proteínas e de ácido pantoténico (Ortega e col., 2019). Prestándolles atención a aspectos cualitativos, cabe destacar a súa achega de proteínas de alto valor biolóxico (Kahn et al., 2019), que proporcionan todos os aminoácidos esenciais en cantidades elevadas e superiores ás dunha proteína patrón, todo isto partindo simplemente dunha fibra vexetal.

SÓ NO CASO DA PRODUCIÓN LÁCTEA ESPÉRASE UN INCREMENTO DO 58 % EN O CONSUMO DE LÁCTEOS EN 2050, COMPARADO CON 2010

DESAFÍO 2050 Non obstante, e máis alá da opinión pública, atopámonos nun mundo cunha poboación crecente a un ritmo case exponencial. Así, só cinco anos despois da fundación de ONU (1950) estimábase que a poboación mundial era de 2.600 millóns de persoas. Só unha trintena de anos máis tarde (1987) a cifra de habitantes xa case se duplicou (5.000 millóns) e en outubro de 2011 xa se daban por alcanzadas cifras de 7.000 millóns. Estas tendencias de crecemento seguen activas, cunhas previsións de 9.500 millóns para 2050, que poden chegar a un pico de 11.000 millóns para 2100, segundo o último informe publicado pola ONU en 2019; iso sen ter en conta que a día de hoxe xa “2.000 millóns carecen de acceso a alimentos inocuos, nutritivos e suficientes, o que inclúe o 8 % da poboación de América setentrional e Europa” (Estado da seguridade alimentaria e fame no mundo, FAO 2019). Todo isto xera uns desafíos importantes para a gandería e a agricultura nos seguintes anos, como se indica nun informe da FAO (2009): hase de producir máis comida para alimentar unha poboación crecente cunha menor man de obra, adoptando métodos de produción máis

166 | Vaca Pinta n.º 14 |12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_juanCainzos_galego.indd 166

17/12/19 11:29

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

AÍNDA NON SE ALCANZOU A EXPRESIÓN DO MÁXIMO POTENCIAL XENÉTICO E AÍNDA HAI ESPAZO PARA SEGUIR MELLORANDO A PRODUTIVIDADE E A EFICIENCIA

eficientes, sostibles e co menor impacto ambiental posible. Por tratar de cuantificarlle ao lector ese incremento, a FAO estima que para 2050 se tería que aumentar a produción de alimentos case nun 70 % comparado con 2007 (FAO, 2009). Só no caso da produción láctea, espérase un incremento do 58 % no consumo de lácteos en 2050, comparado con 2010 (FAO, 2011).

MEDINDO A REALIDADE: A PRODUCIÓN MARXINAL Á hora de afrontar o reto de aumentar a produción de comida nun mundo de recursos limitados e cun menor impacto ambiental, un dos puntos a ter en conta na análise é o concepto de produción marxinal. Este concepto representa, dentro dun proceso produtivo, a cantidade adicional de produto que podemos entregar a maiores. Así, nunha gandería de leite, a produción marxinal fai referencia á cantidade de leite adicional que seriamos capaces de producir a nivel de rabaño –por exemplo, engadindo máis vacas a este. Non obstante, se identificamos o animal –a vaca– como a unidade produtiva de leite, a produción marxinal sería aquel leite adicional que o animal fose capaz de conseguir, por exemplo, a través da mellora

da saúde, do benestar animal ou da calidade da comida, o que faría que aumentase o consumo de comida e a produción de leite. Dentro dos inputs do proceso (a comida e a auga), parte deles irán destinados a cubrir certo compoñente de mantemento e outros irán destinados á produción de leite. Por tanto, a medida que aumentamos a produción de leite, ese compoñente de mantemento irase diluíndo entre o leite marxinal que producimos. Integrando este concepto na análise de alternativas a longo prazo para paliar o impacto ambiental, suporía asumir que parte das emisións estarían asociadas a un custo de mantemento por parte do animal e outra parte estaría asociada á produción de leite per se. Por tanto, de igual forma, a medida que aumentamos a produción de leite por animal e día, estaremos a diluír o impacto que as emisións de mantemento teñen sobre cada litro producido. Un exemplo disto témolo no artigo publicado recentemente en Campo Galego (2019), no que se avalía o impacto da composición da ración sobre o impacto ambiental, medido en GWP (acrónimo do inglés Global-Warming Potential). Os autores atoparon que as vacas que basean a súa alimentación no pastoreo, sexa en ecolóxico ou en convencional, emiten ata un 45 % menos de gases de efecto invernadoiro que aqueles animais que están estabulados e que inxiren como forraxe única silo de millo. Con todo, á hora de analizar o impacto en GWP por litro de leite producido, as vacas en sistemas pastorís (ou menos intensivos) teñen ata un 35 % máis pegada de carbono. No mesmo sentido, Capper et al. (2019) poñen de manifesto o impacto que a produción media de leite ten sobre a emisión de gases de efecto invernadoiro asociados e para iso revisan o impacto ambiental da produción de vacún leiteiro nos Estados Unidos na última década. Os autores poñen de manifesto como un aumento da eficiencia na produción de leite na última década permitiu incrementar a produción total de leite ao redor dun 16 % cun modesto incremento do número de cabezas de gando. A nivel individual, na última década incrementouse a produción animal de 9.150 kg leite corrixido por enerxía (ECM)/vaca e ano (2007) a 11,195 kg ECM/vaca e ano (2017) de media. Es-

tes cambios supuxeron que, para producir a mesma cantidade de leite en 2017, se necesite o 74,8 % do gando, o 82,7 % de concentrados, o 79,2 % da terra e o 69,5 % do consumo de auga que eran necesarios en 2007. Da mesma maneira, esta maior eficiencia leva tamén aparellada unha menor emisión de residuos e contaminantes, en termos de esterco, N, P, metano e óxido nitroso. Así, para a mesma produción de leite, en só 10 anos diminuíuse a emisión de metano en 20 % a base de mellorar os índices de transformación da comida. Resultados similares foron tamén reportados por outros autores. Así, a industria leiteira do Reino Unido reportou recentemente un descenso nas emisións de metano entre os anos 1990 e 2015 dun 24 % (The Dairy Roadmap, 2018).

TOCAMOS TEITO? Dito doutra maneira, temos aínda capacidade de crecer na eficiencia de produción de leite? Podemos seguir incrementando as producións dos animais e, especialmente, sen afectar á saúde e ao benestar dos animais? Hai preocupación en certos sectores da sociedade sobre os mecanismos de produción de leite e atópome coa percepción na sociedade de que os produtores de leite poderían buscar unha maior eficiencia produtiva sen ter en conta estes factores, o que levou a algúns autores a concluír que a mellora da produtividade das vacas leiteiras non está necesariamente asociada con sustentabilidade (Tucker et al., 2013; von Keyserlingk et al., 2013; Herzog et al., 2018). Con todo, hai unha importante diferenza entre forzar os animais a exceder as súas capacidades metabólicas ou xenéticas ou simplemente facilitarlles o mellor manexo, benestar e comida que lles permita expresar todo o seu potencial (Baumgard et al., 2017). O récord mundial en produción de leite por unha vaca nunha soa lactación alcanzouse hai uns anos nunha granxa de Wisconsin (Estados Unidos), cun animal que produciu 35.457 kg de leite nunha soa lactación (Dickrell, 2017). Isto representa un 241 % máis alto que a media de produción por vaca dos EE. UU. no mesmo ano, o que parece indicar que aínda non se alcanzou a expresión do máximo potencial xenético e aínda hai espazo para seguir mellorando a produtividade e a eficiencia. 12.2019 | Vaca Pinta n.º 14 | 167

vp014_especialMedioAmbiente_juanCainzos_galego.indd 167

15/12/19 12:42

ESPECIAL: MEDIO AMBIENTE

CONCLUSIÓNS Por tanto, as producións agrogandeiras, e a produción de leite en particular, son unha boa estratexia tecnolóxica para transformar alimentos non dixeribles polo ser humano en fontes de enerxía e proteína de alto valor biolóxico. Porén, á hora de avaliar como ese proceso se debe implementar e mellorar co obxectivo de diminuír o seu impacto ambiental, os alicerces da devandita análise deben radicar na cuantificación obxectiva do proceso e esa aseveración non é banal, xa que “a historia indica que a norma consistiu en ciclos de avance e retroceso, de combinación de matemáticas abstractas e medición práctica, e logo dar cabezadas, durmir e esquecerse” (A.W. Crosby, A medida da realidade).

AGRADECEMENTOS O autor quere agradecerlles aos compañeiros Lourdes Augé e Antonio Jiménez as súas achegas na revisión do traballo.

BIBLIOGRAFÍA

Astrup A., 2014. Yogurt and dairy product consumption to prevent cardiometabolic diseases: epidemiologic and experimental studies. Am J ClinNutr 99 (Suppl. 5):1235S42S. Baumgard et al., 2017.A 100-year review: regulation of nutrient partitioning to support lactation. J. Dairy Sci. 100:10353–10366. doi:10.3168/jds.2017-13242 Bonjour et al., 2013. Dairy in adulthood: from foods to nutrient interactions on bone and skeletal muscle health. J Am Coll Nutr 32(4):251-63. Cain et al., 2019. Improved calculation of warming-equivalent emissions for short lived climate pollutants. npj Climate and Atmospheric Science 2:29. Campo Galego, 2019. ¿Qué vacas emiten más gases contaminantes: las que pastan o las que están estabuladas?.http://www.campogalego.com/es/leche/que-vacas-emitenmas-gases-contaminantes-las-que-pastan-olas-que-estan estabuladas/?fbclid=IwAR01B GD8icl2fqiZpinavlSCzBHclGYOTycBWb18Wr W-LnUvFiUUzQZKV8c Capper et al., 2019. The effects of improved performance in the U.S. dairy cattle industry on environmental impacts between 2007 and 2017. Journal of Animal Science, 2019, 1–14. doi:10.1093/jas/skz291Crosby AW., 1997. The Measure of Reality: Quan-

tification and Western Society, 1250–1600. Cambridge University Press. Dickrell, 2017.New national milk production record set by Wisconsin Cow. Available from https://www.dairyherd.com/article/ new-national-milk-production-record-setwisconsincow. Accessed May 27, 2019. FAO, 2006. “Livestock long shadow: environmental issues and options”. En http:// www.fao.org/docrep/010/a0701e/a0701e. pdf. Visitado el 30 de noviembre de 2019. FAO, 2009. La agricultura mundial en la perspectiva del año 2050. http://www. fao.org/fileadmin/templates/wsfs/docs/Issues_papers/Issues_papers_SP/La_agricultura_mundial.pdf visitado el 30 de noviembre de 2019. FAO, 2011. Hace falta aumentar la eficiencia en los sistemas pecuarios. http://www. fao.org/news/story/es/item/117075/icode/. Visitado el 30 de noviembre de 2019. FAO, 2019.Estado de la seguridad alimentaria y hambre en el mundo. http://www.fao. org/3/ca5162es/ca5162es.pdf. Visitado el 30 de noviembre de 2019. Gerber et al., 2013. Tackling climate change through livestock – A global assessment of emissions and mitigation opportunities. (FAO), Rome. (2013). Herzog et al., 2018. In pursuit of sustainability in dairy farming: a review of interdependent effects of animal welfare improvement and environmental impact mitigation. Ag. Ecosys. Env. 267:174–187. doi:10.1016/j. agee.2018.07.029 Jiménez A., 2019. El error de los “equivalentes de CO2” del metano: necesidad de aplicación de la nueva metodología de cálculo de su impacto en el calentamiento global. Vaca Pinta n.º 14:126-131. Khan et al., 2019. Antioxidant properties of milk and dairy products: a comprehensive review of the current knowledge. Lipids Health Dis 18(1):41. Knapp et al., 2014. Invited review: Enteric methane in dairy cattle production: Quantifying the opportunities and impact of reducing emissionsJ. Dairy Sci., 97 (2014), pp. 3231-3261 10.3168/jds.2013-7234 Lewis B., 1982.The Muslim discovery of Europe.Norton, Nueva York, 1982, pp 138-139 Mottet et al., 2017. Livestock: On our plates or eating at our table? A new analysis of the feed/food debate. Global Food Security, 14, 1-8. https://doi.org/10.1016/j. gfs.2017.01.001 Muehlhoff et al., 2013. FAO. Milk and dairy products in human nutrition. Rome. ONU, 2019. Población. En https://www. un.org/es/sections/issues-depth/population/ index.html. Visitado el 30 de noviembre de 2019. Ortega et al., 2019. Valor nutricional de los lácteos y consumo diario aconsejado. NutrHosp 36(N.º Extra 3):25-29. DOI: http:// dx.doi.org/10.20960/nh.02803 Pacheco et al., 2014.Decreasing methane emissions from ruminants grazing forages: a fit with productive and financial realities?Anim. Prod. Sci., 54 (2014), pp. 1141-1154 Pascual J., 2019. Si me como un chuletón, ¿estoy matando al planeta?.Naukas. En https://naukas.com/2019/10/24/si-me-comoun-chuleton-estoy-matando-al-planeta/ Pitesky et al., 2009. Clearing the air: livestock’s contribution to climate change. Adv. Agron. 103:3–40. doi:10.1016/S00652113(09)03001-6

Rozenberg et al., 2016. Effects of Dairy Products Consumption on Health: Benefits and Beliefs-A Commentary from the Belgian Bone Club and the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis, Osteoarthritis and Musculoskeletal Diseases. Calcif Tissue Int 98(1):1-17. The Dairy Roadmap, 2018. En https://www.dairyuk.org/wp-content/ uploads/2018/10/The-Dairy-Roadmap-2018.pdf. Visitado el 30 de noviembre de 2019. Tucker et al., 2013. Animal welfare: an integral component of sustainability. In: E. Kebreab, editor, Sustainable animal agriculture. Wallingford (UK): CABI. p. 42–52. vanSoest PJ., 1994. Nutritional Ecology of the Ruminant (2nd ed.), Cornell University Press, Ithaca, NY Von Keyserlingk et al., 2013. Sustainability of the US dairy industry. J. Dairy Sci. 96:5405–5425. doi:10.3168/jds.2012-6354

GLOSARIO

Gases de efecto invernadoiro (GHG): calquera gas que ten a propiedade de absorber radiación infravermella desde a superficie da terra e irradiala de volta á superficie do planeta, contribuíndo ao efecto invernadoiro [https://www.britannica.com/science/greenhouse-gas].

Global-Warming Potential ou potencial de quecemento global: é unha medida relativa de canta calor pode ser atrapada por un determinado gas de efecto invernadoiro, en comparación cun gas de referencia, polo xeral dióxido de carbono. Monogástrico: dise dun mamífero. Todo animal cun estómago simple, cunha capacidade de almacenamento media. Ruminante: dito dun mamífero, do grupo dos artiodáctilos coas patas divididas en partes, que se alimentan de vexetais, carecen de incisivos na mandíbula superior e teñen o estómago composto de catro cavidades (Diccionario de la Real Academia Española, DRAE).

M-GLB-MAR-19-0051

168 | Vaca Pinta n.º 14 |12.2019

vp014_especialMedioAmbiente_juanCainzos_galego.indd 168

17/12/19 11:31

alMacenaMIenTO de FOrraJe túnel agrícola toutabri® La gama de cobertizos de almacenamiento Toutabri® es perfectamente adecuada tanto para el almacenamiento de forraje de una explotación poco mecanizada como para una gran explotación que utilice sistemas telescópicos. El forraje se beneficia del efecto de túnel para un almacenamiento seco y correctamente ventilado.

MaTerIal aGrícOla Hangar para proteger su material agrícola Gracias al Toutabri® alargará la vida útil de sus materiales protegiéndolos de la intemperie. La amplia gama de 4,50 a 25 m permite cobijar desde materiales pequeños hasta máquinas voluminosas de tipo cosechadora.

Túnel de cría Una solución inteligente de menor coste El Toutabri® y sus opciones de ventilación y de aislamiento pueden adaptarse a todo tipo de cría respetando el confort de los animales.

Para Protegerlo todo sin gastarlo todo distribUidor oficial Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500 la espina · gijón · avilés

vp014_publicidade_richel.indd 169

info@grupoladislao.com www.grupoladislao.com

www.toutabri.e s

14/12/19 12:03

APUESTA POR EL ROBOT CLÁSICO EL SALMANTINO JOSÉ ALBERTO MARTÍN INSTALÓ ESTE OTOÑO EN SU EXPLOTACIÓN UNA UNIDAD DE ORDEÑO ROBOTIZADO VMS CLASSIC BUSCANDO MEJORAR SU CALIDAD DE VIDA E INCREMENTAR LAS PRODUCCIONES DE SUS ANIMALES La falta de mano de obra fue el factor decisivo para que José Alberto Martín diese el salto al ordeño robotizado y desde principios del mes de octubre está ordeñando a sus animales con un robot DeLaval VMS Classic. “El 14 de octubre dejamos totalmente la sala, una espina de pescado 5x5 de DeLaval, y empezamos a ordeñarlas todas con el robot, aunque primero, durante un mes y medio, fuimos metiendo las novillas y las últimas vacas que iban pariendo y, durante unos quince días, dejamos que las demás entrasen a comer, para que se fuesen adaptando”, recuerda el propietario. PRIMEROS DÍAS “La verdad es que, con todo el cambio, bajaron bastante el rendimiento, pero ya empiezan a recuperar. Es normal, es un cambio muy brusco, sobre todo para las vacas que llevan tiempo paridas y pasaron por la sala”, explica José Alberto, consciente de que, una vez que se estabilice el proceso, su presencia durante el ordeño será mucho más puntual. Por lo pronto, en el momento de nuestra visita, un par de días después de que dejase de usar la sala de ordeño, ya empezaba a ver un repunte en la producción. Entre las ventajas de este sistema, Francisco Pérez, distribuidor de DeLaval en la zona de Salamanca, señala la movilidad del brazo robótico, el mayor control de lo que ocurre durante el ordeño y la flexibilidad laboral que le confiere al ganadero. CONTROL DESDE EL SMARTPHONE “Lo que más ha estado empeorando de un tiempo para acá ha sido la reproducción de las vacas y espero que el detector de celos me ayude con esto, para poder ir creciendo hasta llegar a las 50 o 55 vacas en ordeño”, dice Martín, que ve en la aplicación móvil una gran aliada en este sentido. “Ahora mismo la estoy utilizando para los celos. Creo que es una gran ventaja porque puedo anotar todo directa-

MARTÍN GONZÁLEZ

Localización: Terradillos (Salamanca) Propietarios: José Alberto Martín González Número de animales: 75 Vacas en ordeño: 37 Media de producción actual: 31 litros vaca/día Porcentaje de grasa: 4 % Porcentaje de proteína: 2,3 % Recuento celular: 200.000 cél./ml

mente en el teléfono. Además, así también puedes ir consultando informes y esto también facilitará el trabajo con el veterinario al tener un mayor control sobre tu ganado”, enumera. AUTOSUFICIENCIA ELÉCTRICA Debido a las dificultades para llevar la electricidad a la finca, y para no depender del generador, en esta explotación hace ya tiempo que empezaron a emplear placas solares. Primero, para tener el control del tanque de leche, y ahora, también para el robot. “Todavía tenemos que ampliar, porque faltan los motores que van en el trifásico. Quiero que, por lo menos, funcione durante el día y luego, durante la noche, como por ahora hay pocas vacas, tampoco hay mucho problema si tiene que arrancar alguna vez el generador. La idea es llegar a ser totalmente autosuficientes con placas y con baterías”, cuenta el propietario.

C C pp

¡En vídeo!

Martín ve en la aplicación móvil una gran aliada

MANTENER ANTIGUOS HÁBITOS En esta ganadería hay dos rutinas que les gustaría mantener pese a la instalación del robot. Por un lado, está la posibilidad de sacar las vacas a pastar en primavera y, por otro, que los animales mantengan la libertad de movimiento entre el corral exterior y la nave. “El cambio en la producción es mínimo, porque aunque salen un par de horas, después vuelven y comen del carro unifeed. Pero sí me gustaría que, si se puede, salgan cuando estén más a gusto fuera de la nave. Si hace mucho frío o demasiado calor, ellas ya saben meterse directamente en la nave”, explica José Alberto.

SS lel ee m m yy

DD D

didd

S e aon s o me s o n a o ao.

CONFIANZA EN UNA SALA MODERNA

Cow Cooling

CUANDO EN LA GANADERÍA LUCENSE SAT O PALOMAR HUBO QUE RETIRAR SU ANTIGUA SALA PARA PODER SEGUIR CRECIENDO EN CABEZAS, LO TUVIERON CLARO: CONTINUARÍAN TRABAJANDO CON ESTE MÉTODO DE ORDEÑO

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas SAT O Palomar inició en septiembre de 2018 las obras de instalación de su nueva sala de ordeño y, un año después, comenzaron a trabajar en ella. Se trata de una 2x10 trasera de DeLaval que incorpora un moderno arreador metálico empleado en granjas comerciales y que cuenta con una amplia sala de separación. En la actualidad, están realizando dos ordeños diarios, uno a las seis de la mañana y otro a las cinco de la tarde, y están obteniendo unas medias de producción de 37,5 litros/ vaca/día. En lo referente a su rutina de ordeño, destacan que no realizan predipping, sino que hacen directamente limpieza con paños porque consideran que, con su sistema de limpieza en las camas, no es ne-

cesario. “La verdad es que los ani- sión, ya que les proporciona soporte males están muy limpios, entonces en temas como la calidad de leche, empleamos los paños y, tras tirar el recuento de células somáticas, los los primeros chorros, ordeñamos y, celos y los niveles de producción. al finalizar, hacemos sellado y listo”, Además, valora también muy posi“Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia explica el propietario, Odón Castro. “Teníamos tivamente que ofrezca la posibilidad solución solución solución de de de enfriamiento, enfriamiento, enfriamiento, pero pero los extras que de instalar a posterioripero tuvimos tuvimos tuvimos problemas problemasla con con con el el eltráfico tráfico tráfico de de de vaya problemas sacando marca al mercado UN EQUIPO MUY COMPLETO vacas, vacas, vacas, visitas visitas visitas al al al VMS VMS VMS y y y salud salud salud animal. animal. animal. “Este era un tipo de sala que me “sin hacer ningún tipo de cambio Después Después de de deinstalar instalar instalar el el elsistema sistema sistema de de realmente importante en lade sala”. gustaba mucho por su estructura, Después enfriamiento enfriamiento enfriamiento de de de vacas vacas vacas DeLaval, DeLaval, DeLaval, las las las Así mismo, señala como factor clapor su composición general para visitas visitas han han vuelto vuelto vuelto prácticamente prácticamente al nivel nivel nivel ve lahan labor de prácticamente su distribuidor,alal Roberto. la limpieza, porque tiene un ordeño visitas que que tenemos tenemos tenemos en eninvierno. invierno. invierno. Lo Lo mismo mismo mismobestial. “Tiene un en sistema deLo servicio muy bueno y porque, desde mi pun- que ocurre ocurre ocurre con con con la la la producción producción producción de de de leche.” leche.” leche.” to de vista, el programa de la sala Cumplió con lo acordado en el proceJosé José María María Miguel, Miguel, ganadero. soMaría de la Miguel, obra y ganadero. laganadero. verdad es que queera de los más completos que había José Talavera Talavera Talavera la la la Nueva, Nueva, Nueva, Toledo Toledo Toledo visto”, enumera Castro, quien se re- dé muy contento con ellos. Son gente fiere a la incorporación del DelPro al muy profesional, los trabajos están muy equipo como una interesante inver- bien hechos, muy bien rematados, y no hubo ningún tipo de problema. Desde mi punto de vista, es un diez”, afirma.

SAT O PALOMAR

REBAÑO EN CRECIMIENTO Frente a la creciente tendencia a la instalación de los robots, en esta explotación apostaron por renovar su sala de ordeño debido fundamentalmente al número de animales. “Veíamos que los robots eran una inversión inicial muy grande para empezar ya con los animales que teníamos, y seguíamos creciendo. Con un número elevado de animales no veíamos factible un núSisu suexplotación explotaciónesta estaen enun unclima climaen enelel elque quelas lastemperaturas temperaturasexceden excedende de22°C, 22°C, nonecesita necesita que lainvestigación investigación Si Si su explotación esta en un clima en que las temperaturas exceden de 22°C, no no necesita que que lala investigación mero elevado de robots, por eso nos leinforme informesobre sobrelala lacaída caídade deproducción producciónen enlos losdías díasen enlos losque quelas lastemperaturas temperaturasson sonaltas. altas.Cuando Cuando lasistema”, temperatura lele informe sobre caída de producción en los días en los que las temperaturas son altas. Cuando la temperatura temperatura decantamos por estela cuenta excedede de22°C, 22°C,las lasvacas vacascomienzan comienzanaaasufrir sufrirstress stresspor porcalor. calor.Esto Estoprovoca provocaOdón. quecoman coman menos produzcan excede excede de 22°C, las vacas comienzan sufrir stress por calor. Esto provoca que que coman menos menos yyyproduzcan produzcan Así mismo, señala que eligieron menosleche, leche,hasta hastaun un25% 25%de deperdidas. perdidas. El Elstress stresspar parcalor calorpuede puedetambien tambienllevar llevar índicesde depreñez preñezmas masbajos bajos menos menos leche, hasta un 25% de perdidas. El stress par calor puede tambien llevar aaaíndices índices de preñez mas bajos este tipo de sala también pensando en ternerascon conmenos menospeso pesoen enelel elnacimiento. nacimiento. yyyaaaterneras terneras con menos peso en nacimiento. tiempos y en que una sola persona pudiese realizar el ordeño, algo que con una de mayor tamaño se dificultaría. Localización: Ronfe (Láncara, Lugo) Propietarios: Odón Castro junto con su mujer y su madre Empleados: 5 Número de animales: 580 Vacas en ordeño: 280 Media de producción actual: 37,5 litros vaca/día Porcentaje de grasa: 3,80 % Porcentaje de proteína: 3,30 % Recuento celular: menos de 200.000 cél./ml

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

¡En vídeo!

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

BIENESTAR CON DELAVAL Tienen cinco cepillos de limpieza para los animales también de la marca, uno en cada lote, y este año han empezado a trabajar con la ventilación forzada de DeLaval. “Además de mover muchísimos más metros cúbicos por hora que un ventilador convencional, su estética y sencillez nos convencieron totalmente”, señalan.

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

GUAY ESPM9204695956

GYMNAST x RUBICON x DOORMAN

K&L OH ROSSI GUAY • Alta xenómica apoiada por unha profunda familia de vacas con 9 xeracións MB ou EX • Excelentes porcentaxes de graxa e proteína con moi boas producións de leite • Morfoloxía sobresaínte para ubres, patas, grupas e tipo xeral • Trazos de saúde moi destacados • O touro revelación. Gran demanda a nivel europeo

Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com ANUNCIO_XF_GUAY_Vp_galego_decembro.indd 172

@xeneticafontao 16/12/19 11:42