Vaca Pinta 20. Edición galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 20 outubro 2020 | Edición en galego

Foto: Barca Barrios

• ESPECIAL: RECRÍA • ENTREVISTA A JOSÉ LUIS BENEDITO, NOVO PRESIDENTE DO COLEXIO DE VETERINARIOS DE LUGO • ACTUALIDADE: AS AFRICORES RENOVAN OS SEUS EQUIPOS DIRECTIVOS • NA GRANXA: LA SIELMA SC (ZAMORA) • MANEXO: EFICIENCIA VS. RENDIBILIDADE vp020_portada_galego.indd 1

16/10/20 17:51

vp020_publicidade_ascol_galego.indd 2

21/10/20 9:53

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO Javier López, Luis Cardo, Román González, Marta Terré, Laura Molina, José Luis Vázquez, Raúl Martínez, Daniel Zalduendo, Adrián González, Asociación Profesional de Pedicura Bovina (APPB), Alberto Jurado, Gema Moyano ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es

Manuel Sandamil estréase como presidente de Africor Lugo e de Fefriga, nomeamentos que asume con ilusión e con moitas ganas de seguir traballando polo ben dos socios.

OPINIÓN

ESPECIAL: RECRÍA

O Acordo para a sostibilidade do sector, só a medias. Xoán Ramón Alvite .......................... 8

Que podemos monitorizar na granxa para mellorar a saúde das nosas xatas? .……............ 88

EN VACA TV

ACTUALIDADE Manuel Sandamil, elixido novo presidente de Fefriga ......................................................... 13

Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN: 978-84-09-24368-6 Tiraxe do número actual:16.800 exemplares Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

www.pefc.es

Diarreas neonatais en vacún: prevención e manexo ……………………………….........…… 122

SPACE 2020: unha edición dixital que seguiu na procura das mellores novidades ...................... 40

Queratoconxuntivite infecciosa bovina: podemos controlala?........................……........ 130

ENTREVISTA

SAÚDE PODAL

José Luis Benedito, presidente do Colexio de Veterinarios de Lugo ......................…….........… 46

Aplicación de conceptos médicos xerais de prevención en saúde podal: os tres niveis de prevención ….................................. 140

ALIMENTACIÓN Certificado PEFC

Desmochar ou descornar? Pautas para facelo de forma adecuada ……………….................…. 110

SAÚDE ANIMAL

La Sielma SC. Monfarracinos (Zamora) ............. 54

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

Manual práctico para o manexo do calostro ….... 102

Especial africores .............................................. 16

NA GRANXA Transmedia pertence a:

O expresidente de Afriza Jorge Hernández ábrenos a porta da súa gandería, La Sielma, cuxa historia está profundamente vinculada ao desenvolvemento de Leche Gaza.

MANEXO Eficiencia vs. rendibilidade ............................ 144

Métodos de avaliación de produtos ruminalmente protexidos ..............…….........… 72 Metionina, moito máis que proteína en leite .... 80

Auditada por: Distribución media durante o ano 2019: 17.251 exemplares

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 3

vp020_sumario_galego.indd 3

26/10/20 9:26

MASTEK

Barras para la aplicación del purín

¡El equipo ideal para cada necesidad!

•

Barras universales de tubos de 6.5, 7.5 y 8.5 m montadas en la puerta de la cuba sin necesidad de reformas.

•

Barras de tubos con enganche tripuntal de 6.5, 7.5, 8.5, 10 y 12 m para cubas con enganche o elevador.

•

Barra de patines Micro Shoe de 7.5 m montada sobre cualquier cuba sin enganche o con enganche tripuntal.

•

Barra de patines Eco Shoe de 9 m para cubas con enganche tripuntal o elevador.

TRITURADOR SUPERCUT

PATENTADO

Capaz Capaz de de triturar triturar fibra fibra larga larga Distribución Distribución uniforme uniforme aa los los tubos tubos Cuchillas Cuchillas de de larga larga duración duración Respiraderos Respiraderos individuales individuales en en cada cada salida salida Disponible Disponible con con 28, 28, 40 40 oo 48 48 salidas salidas Bajo Bajo mantenimiento mantenimiento Fácil Fácil acceso acceso Protección Protección del del motor motor hidráulico hidráulico

vp020_publicidade_duran_galego.indd 4

17/10/20 17:56

S A M I T ¡ÚL ! S A G E ENTR Barra de 10 m con enganche tripuntal entregada a la empresa Rodríguez y Buño, de A Laracha (A Coruña).

Barra universal de 7,5 m adquirida por Cimaporc SC, de Malva (Zamora), a través de nuestro distribuidor para las provincias de Zamora y Salamanca, Maquinaria Agrícola Pinto.

Barra universal de 8,5 m entregada por nuestro distribuidor Autoagrícola Sariñena a la empresa Samper Agrícola SL, de La Almolda (Zaragoza). Síguenos en:

Barra universal de 7,5 m entregada por nuestro distribuidor en la provincia de Cantabria, Toro Maquinaria, a Benjamín Fernández López, de La Busta, en Alfoz de Lloredo.

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp020_publicidade_duran_galego.indd 5

17/10/20 17:56

EDITORIAL

O QUE ESTÁ POR VIR

ncaramos a recta final de 2020 con cambios notables nas principais organizacións do sector en Galicia. Nalgúns deles, os referentes ás novas xuntas de goberno das africores e do Colexio de Veterinarios de Lugo, afondamos nas páxinas que seguen da man dos seus novos directivos, mentres que noutros, á espera do anuncio oficial, teremos que agardar a falar en futuras edicións de Vaca Pinta... Dun xeito ou doutro, pensamos que estas novidades son relevantes non só para o territorio galego, senón para todo o país. Falando en números, os produtores lácteos galegos son máis da metade (56 %) do conxunto do país e compoñen a principal rexión produtora de España (e a décima en Europa), cunhas achegas de 2,8 millóns de toneladas en 2019 (o 39 % do total nacional), unha cifra que só conseguen acadar sumando os seus datos as seguintes catro comunidades cunha maior produción (Castela e León, Cataluña, Andalucía e Asturias). Dende o comezo do século, o crecemento do sector foi exponencial: nos últimos vinte anos, Galicia incrementou a produción de leite en máis dun millón de toneladas (o que supón o 91 % do incremento total de España) e, dende a fin das cotas lácteas en 2015, a produción das granxas galegas medrou un 37 %. Tamén para Vaca Pinta os galegos son un público clave e así o demostran os datos de tiraxe de cada edición da revista, certificados de maneira oficial grazas ao control levado a cabo pola empresa Información y Control de Publicacións SA, encargada de realizar as auditorías de audiencia OJD, para medios de pago, e PGD, para medios gratuítos. Case a metade da nosa distribución total (16.500 exemplares) se realiza en Galicia (o 46 %). O resto de España recibe o 42 % e o 11 % restante envíase a Portugal.

Que Galicia chegase a acadar esta posición de liderado no sector non foi algo sinxelo e, se ben boa parte do mérito é, por suposto, dos nosos gandeiros e técnicos asesores, non podemos deixar de sinalar como responsables do bo traballo realizado na nosa comunidade ás directivas saíntes das africores, así como a todo o persoal que nelas traballa e que fai deste sector, cada vez máis profesionalizado e referente, un dos motores principais do noso territorio. Achéganse novos tempos para o sector lácteo galego e, por suposto, agardamos que sexan bos e prósperos. Que quede, pois, como entrada á nova era este recoñecemento e agradecemento para os encargados de encabezar nos últimos anos os grandes avances vividos. Cremos que poden marchar máis que satisfeitos polo traballo realizado, pois o seu labor foi o xermolo esencial para todo o que está por vir.

InnovacIón, compromIso y garantía

cargadoras muy vErsátIlEs gran caPacIdad dE gIro ElEvacIón dEsdE 600 kg a 2600 kg

¡CONSÚLTANOS SIN COMPROMISO!

IDorEs DIsTrIbU o Para lUG as Y asTUrI

NoVEDaD IN PrEcIo s NcIa comPETE s! ENo ¡coNsúlT

Encamadora dE cubículos dE 1.7 m3 y 2.1m3

cEPIllo barrEdor con caZo dE 1.80, 2.20 y 2.40 m

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. Poligono Industrial o morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp020_anuncio_corbar.indd 7

17/10/20 18:01

OPINIÓN

O Acordo para a sostibilidade do sector, só a medias

E Xoán Ramón Alvite Colaborador de La Voz de Galicia, especialista en gandería

OS GRANXEIROS CONTINÚAN A SER, CINCO ANOS DESPOIS, O ELO MÁIS DÉBIL DUNHA CADEA NA QUE AS MARXES DE MELLORA SEGUEN A SER EVIDENTES

stes días cúmprense cinco anos da entrada en vigor do Acordo para a sostibilidade do sector lácteo. Un documento que a ministra Tejerina non dubidou en cualificar de histórico e do que se supoñía que sentaría as bases para un funcionamento máis equilibrado e xusto da cadea de valor do leite. Un lustro despois, moitos daqueles bos propósitos mostrados polas 70 entidades que asinaron o pacto –22 distribuidoras alimentarias, 36 empresas lácteas e catro asociacións de produtores– fóronse esvaendo ao mesmo ritmo que o sector se adaptaba á nova realidade derivada dun mercado europeo sen mecanismos de regulación da produción. Outros aspectos, con todo, si resultaron positivos e, aínda que isto siga sen verse reflectido nos prezos que recibe o gandeiro, si dotaron de maior transparencia unha parte da actividade. En calquera caso, o que resulta evidente é que aquel acordo (a súa firma produciuse despois de dous meses de intensas mobilizacións en campo, convén non esquecelo) non serviu para un dos fins principais que o motivaron: empoderar o ganadero fronte ás posicións de dominio das industrias lácteas e as cadeas de distribución alimentaria. Os granxeiros continúan a ser, cinco anos despois, o elo máis débil dunha cadea na que as marxes de mellora seguen a ser evidentes. A distribución cumpriu só a medias Tradicionalmente, as cadeas de distribución alimentaria foron sinaladas (e en ocasións con razón) como as principais culpables dos baixos prezos que recibía o gandeiro. Resultaba evidente que a cadea de formación de prezos se realizaba de arriba cara abaixo e non ao revés, é dicir, fixábase o importe de venda e, dende aí cara á orixe,

íanse repartindo os importes ata chegar ao gandeiro, loxicamente o máis prexudicado nesta particular e inxusta partición. A situación resultaba especialmente gravosa para os produtores cando os prezos das marcas brancas dificilmente alcanzaban os 50 céntimos nos lineais dos supermercados. Pois ben, o acordo lácteo supuxo o final case definitivo da utilización do leite como produto reclamo nas superficies comerciais, un dos compromisos adquiridos no seu día pola distribución. Outro era o da identificación nos envases de orixe do leite e os derivados lácteos –tamén era un compromiso da industria– co obxecto de mellorar a información que se lle facilitaba ao sector e, de paso, poñerlles coto ás importacións de leite procedente de excedentes de terceiros país a prezos ilegalmente baixos. Houbo que lexislar respecto diso e superar as reticencias da Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia (como en case todo) pero, finalmente, é obrigatorio desde hai case dous anos que todos os envases recollan o país de produción e envasado do leite que conteñen. Cousa ben diferente é a entrada de leite en cisternas, masiva en ocasións, segundo denuncian algunhas organizacións profesionais agrarias, con fatais consecuencias sobre as cotizacións da materia prima autóctona. Aínda que hai que aplaudir a actitude xeral da distribución á hora de darlles cumprimento ás súas promesas, o certo é que non foron tan dilixentes á hora de promover de maneira efectiva, tal e como afirmaron por escrito, modalidades de compra de leite líquido que permitan manter o valor do produto nos primeiros chanzos da cadea, en particular establecendo contratos a longo prazo coas industrias provedoras, que faciliten un marco estable de relacións

8 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_opinion_alvite_galego.indd 8

19/10/20 18:25

OPINIÓN

“OU FIRMAS O QUE CHE POÑO DIANTE OU BUSCA OUTRO COMPRADOR” SEGUE A SER A MÁXIMA QUE MELLOR DEFINE A RELACIÓN CONTRACTUAL QUE MANTEÑEN A MAIORÍA DAS GRANXAS COA INDUSTRIA

entre todos os axentes da cadea, ou, polo menos, ese é o reproche que lles seguen realizando desde o sector industrial para xustificar a escasa evolución dos prezos á alza, mesmo cando a estacionalidade vinculada ao consumo así o aconsellaría. As industrias seguen ao seu Os compromisos das industrias no Acordo Lácteo (como non podía ser doutra maneira) foron moitos e variados. Cousa diferente é o que, finalmente, acabaron cumprindo de todo canto se recollía no documento. Desde logo, a pouco que se revise o sucedido durante os últimos anos, nada convida a pensar que as empresas cumpriron con aquilo de “aplicar nos seus contratos, prezos e volumes de compra que, en concordancia coa evolución do mercado, contribúan á sostibilidade das explotacións”, nin moito menos o de “compartir cos gandeiros a revalorización que as industrias obteñan sobre os prezos de cesión”. As lácteas seguen indo, como fixeron sempre, ao seu e a promoción dos contratos lácteos como mecanismo para darlle estabilidade ao sector (era outro dos puntos do pacto) fíxose máis por imperativo legal que por convencemento. Boa proba diso é que, a pesar de todas as modificacións que se foron sucedendo no Paquete Lácteo, as industrias continúan tendo a tixola polo mango. Mesmo lograron regatear (en ocasións obrigando o gandeiro a asinar algo que sabe que é falso), a obriga de incluír nos contratos prezos para o leite que cubran os custos mínimos de produción. “Ou firmas o que che poño diante ou busca outro comprador” segue a ser a máxima que mellor define a relación contractual que manteñen a maioría das granxas coa industria que lles recolle a súa materia prima.

todo o que lles pasa. O seu principal compromiso no acordo pasaba por promover o asociacionismo –en concreto a través da figura xurídica das organizacións de produtores– e a fusión de cooperativas co fin de gañar músculo. Ao contrario, optaron por baixar os brazos como resignados a que os remedios a unha crise que os ten ao bordo do precipicio teñan que chegar doutro sitio. Desde logo, nada parece apuntar a que esas solucións, imprescindibles para a sostibilidade do sector, poidan proceder tampouco do Ministerio de Agricultura –cuarto asinante do Acordo e garante do seu cumprimento– tendo en conta o escaso éxito cultivado por todo o que promoveu ata o momento.

Os gandeiros tampouco fixeron os seus deberes Máis afeitos a queixarse que a actuar, os gandeiros tamén teñen unha parte importante de culpa en

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 9

vp020_opinion_alvite_galego.indd 9

19/10/20 18:25

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas distribución material gandeiro

Estabulacións libres

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID OS POR NÓS

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS GANADERÍA MIGUEZ DE CESAR (SANTIAGO – A CORUÑA) VENDIDA EN COLABORACIÓN CON AGRÍCOLA CORUÑESA S.L.

Gomas e Camas para Vacas

vp020_publicidade_dismagan_galego.indd 10

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

19/10/20 19:14

S N OS

CORNADIZAS, CUBÍCULOS, BARREIRAS, BEBEDOIROS E 2 LIMPEZAS AUTOMÁTICAS PARA 140 VACAS DISPOÑEM OS DE AMPLO STOCK PARA SER VIZO INMEDIAT O DO PEDIDO

NON SE DEIXE ENGANAR. ANTES DE COMPRAR, CHÁMENOS

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp020_publicidade_dismagan_galego.indd 11

19/10/20 19:14

EN VACA TV

Muxido robotizado, formación e a recollida do millo, novos puntos centrais dos Seminarios Online de Vaca TV

Co inicio do ano académico Vaca Pinta tamén se meteu de cheo no novo curso e fíxoo, entre outras cousas, retomando os Seminarios Online de Vaca TV. Na primeira charla, celebrada o 18 de setembro, contamos coa presenza de Gustavo García, xefe de Produto

Millo e Forraxeiras de Limagrain Ibérica, quen abordou os puntos clave para realizar un bo ensilado. Así mesmo, o equipo de Lely Center Los Corrales volveu realizar un par de conexións con nós durante outubro. A primeira delas, que tivo lugar o día 7, estivo centrada

no asesoramento en granxa e nela Yolanda Trillo (Farm Management Support en Lely Center Los Corrales) charlou co veterinario Gumersindo de la Riera e cos propietarios da gandería Lucaria (Asturias). Na segunda, emitida o martes 13 de outubro, o equipo aproveitou para facer unha presentación das principais novidades anunciadas na Lely Future Farms, a conferencia internacional da compañía que este ano, debido á pandemia, se celebrou de xeito telemático. O último directo foi unha conexión o venres 9 de outubro coa Fundación Escuela Internacional de Industrias Lácteas de Zamora (Eilza) na que, ademais de afondar no funcionamento da institución, José Luis Calvo (presidente da fundación), Francisco Prieto (secretario) e Mónica Cubas (coordinadora académica) falaron de como están a afrontar o novo curso académico, que están impartindo en réxime de semipresencialidade.

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, COMARCA DEL DEZA, ASTURIAS Y CANTABRIA

12 | Vaca Pinta n.º 15 | 02.2020

vp020_enVacaTV_galego.indd 12

20/10/20 10:45

A C T U A L I DA D E

Manuel Sandamil Cabana, elixido novo presidente de Fefriga

O pasado día 14 de outubro tiveron lugar as eleccións para a renovación de cargos da Xunta Directiva da Federación Frisona Galega (Fefriga), que queda integrada polas persoas que figuran a continuación:

• Presidente: Manuel Sandamil (Africor Lugo) • Vicepresidente: Fernando Suárez (Africor Coruña) • Secretario: Jesús Manuel Manteiga (Africor Pontevedra) • Tesoureiro: Manuel Villaverde (Africor Pontevedra) • Interventor: Gonzalo Balea (Africor Lugo) • Vogais: Andrés Formoso (Africor Coruña) e os representantes de Africor Ourense Juan Aguiar e Antonio Pérez. A Asemblea Xeral da Federación queda composta por José Javier Casás (Africor Coruña), Ramón Bodelo (Africor Coruña), José Alberto Iglesia (Africor Lugo), José Manuel Castro (Africor Lugo), Domingo Antonio Vidueira (Africor Ourense), Abelardo Mosquera (Africor Ourense), Miguel Madriñán (Africor Pontevedra) e Esteban Gestoso (Africor Pontevedra). A representación de Fefriga en Conafe e mais no Consello de Administración de Xenética Fontao asúmea o presidente, Manuel Sandamil.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

02.2020 | Vaca Pinta n.º 15 | 13

vp020_enVacaTV_galego.indd 13

20/10/20 10:45

LELY LANZA SPHERE, UN NOVIDOSO SISTEMA PARA XERAR VALOR A TRAVÉS DO FERTILIZANTE O Lely Sphere é un novo sistema que fomenta a economía circular ao separar os fluxos de minerais na nave e extraer valor das emisións. O sistema separa o esterco e os ouriños, procesa as emisións de nitróxeno e crea tres tipos de fertilizantes valiosos que os gandeiros de vacún leiteiro poden empregar na fertilización de precisión. Os ciclos de minerais péchanse mellor, redúcense as emisións de nitróxeno e respírase un ambiente máis saudable na nave.

sistema foi presentado o 6 de outubro de 2020 no marco dos Lely Future Farm Days. “O Lely Sphere está deseñado para axudar os gandeiros de vacún leiteiro a aproveitar ao máximo os valiosos nutrientes que contén o esterco e potenciar así o crecemento das colleitas”, comenta Korstiaan Blokland, responsable de innovación de Lely. “Esta solución práctica é fácil de implementar e axiliza a transición cara a unhas explotacións lácteas máis sustentables e de economía aínda máis circular”, engade.

vp020_publi_lely_actualidade.indd 14

MELLOR PECHE DOS CICLOS DOS MINERAIS O peche dos ciclos dos minerais é un tema cada vez máis importante para os produtores lácteos, xa que os axuda a mellorar o seu grao de aceptación social e a sustentabilidade das súas granxas. As explotacións perden minerais a través do leite, a carne, o esterco e as súas emisións. Ao facer un mellor uso dos minerais do esterco e transformar en valor as perdas por emisións conséguese pechar mellor o ciclo dos minerais e reducir o gasto en fertilizantes.

Ist qu po ní lo pe té lar es

COMO FUNCIONA O LELY SPHERE O sistema Sphere consta de varias partes sinxelas e facilmente aplicables. En primeiro lugar, o esterco e os ouriños sepáranse inmediatamente. Os ouriños flúen a través de bandas de separación ata o pozo, mentres que o esterco permanece no chan. Este é o primeiro paso para limitar as emisións, porque a separación en orixe reduce o nivel de amoníaco na nave. A Lely Sphere N-Capture crea unha subpresión no pozo e extrae os gases do esterco xerados xusto enriba do chan da nave e por baixo del.

17/10/20 18:04

FE DA

O fe •

• •

es eise és nn. mice re zo to

Os gandeiros de cría poden usar o tipo de fertilizante necesario para fertilizar con precisión as terras e os cultivos onde e cando sexa necesario. Como vantaxe adicional, o esparexido polos pasteiros xera unha menor cantidade de emisións. Os tres tipos de fertilizantes permítenlles aos gandeiros de cría afrontar mellor as súas necesidades de herba e millo. Isto é tan só o principio do sistema Sphere, xa que Lely non deixa de buscar novas posibilidades para extraer aínda máis valor do esterco e optimizar a fertilización de precisión.

REDUCIÓN DAS EMISIÓNS AO REDOR DUN 70 % As medicións oficiais realizadas nas granxas piloto demostraron que as emisións totais de amoníaco nas naves se reduciron nun 70 %, aproximadamente. Como sistema limitador de emisións, o Lely Sphere distínguese por reutilizar o nitróxeno como substituto do fertilizante químico. As probas realizadas demostraron que é posible “cultivar” entre 10 e 20 kg de nitróxeno por vaca e ano.

O LELY SPHERE DISTÍNGUESE POR REUTILIZAR O NITRÓXENO COMO SUBSTITUTO DO FERTILIZANTE QUÍMICO

UNHA NAVE MÁIS SAUDABLE A separación de esterco e ouriños e a ventilación dos pozos reduce o amoníaco na nave. Ademais, a extracción dos gases do esterco dos pozos fai aumentar a seguridade, pois estes gases nocivos xa non se acumulan no pozo de esterco e o aire da nave é máis respirable. Consérvase a ventilación natural na nave e as vacas poden entrar e saír dela con total liberdade. O Discovery Collector mantén o chan do establo máis limpo, o cal mellora a hixiene e a saúde dos pezuños. Ademais de xerar valor a partir do esterco, o Lely Sphere fai que o ambiente na nave sexa máis saudable e seguro tanto para o persoal como para os animais.

Isto inclúe tamén o resto do amoníaco que se forma na superficie de paso e no pozo. O filtro da N-Capture capta o amoníaco e engádelle acedo para transformalo en fertilizante circular. O robot de limpeza de naves Discovery Collector mantén limpo o chan da nave, recolle regularmente o esterco sólido e transpórtao á esterqueira designada.

FERTILIZACIÓN ÓPTIMA DAS COLLEITAS O sistema Lely Sphere crea tres tipos de fertilizante: • nitróxeno mineral de calidade equivalente a un fertilizante mineral na auga de desaugadoiro producida pola N-Capture • fosfato e nitróxeno orgánico na fracción sólida • potasio na fracción líquida no pozo

vp020_publi_lely_actualidade.indd 15

17/10/20 18:04

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

En Vaca.tv

Manuel Sandamil, presidente de Africor Lugo

“Queremos seguir mantendo Africor Lugo nun posto de referencia en control leiteiro” Manuel Sandamil Cabana (Castro de Rei, 1972) asumía en setembro a presidencia de Africor Lugo. O novo representante dos gandeiros lucenses móstrase ilusionado con esta responsabilidade e disposto a seguir traballando polo ben dos socios. De todo isto falou nunha entrevista que nos concedeu aos poucos días de ser elixido. O que aínda non sabiamos daquela era que ao mes seguinte tamén sería nomeado presidente de Fefriga. Aproveitamos a visita para facer unha breve reportaxe da súa granxa.

anuel Sandamil Cabana é un dos catro socios da SAT A Vereda, situada na parroquia de Pacios, en Castro de Rei. A explotación xorde no ano 2011 e é o resultado da fusión de catro ganderías da zona, tres da Pastoriza e outra de Castro de Rei. O rabaño actual ascende a 430 animais, dos que 230 son vacas en muxidura, e na granxa traballan sete persoas: os catro socios, a muller dun deles e dous empregados máis. Canda a fusión edificaron unha nave para 200 vacas de produción

que precisamente agora están ampliando co obxectivo de chegar ás 300. Este proxecto tamén inclúe unha zona específica para animais de preparto, dúas novas trincheiras para a almacenaxe dos silos, a construción dunha prefosa de xurro e mais a instalación dunha biocélula hixienizadora para a reutilización da parte sólida nas camas. Á espera deste cambio, as vacas en lactación dormen en cubículos que enchen cunha mestura de carbonato cálcico, serraduras e casca de arroz.

Para o aloxamento do resto dos animais (secas e gran parte da recría) botan man dos establos antigos onde os propietarios tiñan as súas vacas antes da fusión. O muxido fano nunha sala paralela de 32 puntos e están acadando unha produción entre 34 e 35 litros vaca/día con 372 días en leite e unhas porcentaxes de graxa e proteína do 3,81 % e do 3,25 %, respectivamente. O reconto celular adoita moverse entre as 160.000-180.000 cél./ml e a bacterioloxía sitúase arredor das 10.000 ufc/ml. Na SAT A Vereda elaboran catro racións distintas para a alimentación dos animais: unha para primíparas, outra para multíparas, outra para secas e outra para xovencas. O servizo de carro unifeed contrátanllo a unha empresa externa. As racións das vacas de leite son moi similares entre si, só varían un pouco en canto a cantidades: “Máis ou menos andan sobre os 34 kg de silo de millo, entre 10 e 12 kg de silo de herba, sobre 12 kg de concentrado e medio kg de palla”, comenta o novo presidente de Africor Lugo. Coas 130 hectáreas de superficie agrícola das que dispoñen son autosuficientes en produción forraxeira. En 85 fan rotación herba-millo e no resto sementan raigrás para silo ou para recoller en seco. Da realización das tarefas agrícolas encárganse eles, excepto do picado das forraxes e de sacar o esterco. En recría tamén son autosuficientes; de feito, Manuel asegura que, coa cantidade de animais que están nacendo actualmente, en dous anos a máis tardar terán chea a nova parte do establo que agora están edificando. Ás xovencas estanlles practicando a primeira inseminación arredor dos 13 meses e están conseguindo unha media de idade ao parto de 23, cunha media de inseminacións por preñez de 1,2.

16 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_sandamil_galego_sabe.indd 16

16/10/20 16:53

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

Para as camas empregan unha mestura de carbonato, serraduras e casca de arroz

A calidade de patas e ubres é un dos aspectos nos que máis se fixan na selección xenética

Xatas lactantes na SAT A Vereda

TRATAN DE AVALIAR OS DEFECTOS QUE TEÑEN NO RABAÑO E CORRIXILOS PARA A SEGUINTE XERACIÓN MEDIANTE ACOPLAMENTOS FAVORABLES

Establo de produción

No caso das vacas, a media de IA/preñez ascende a 3 e o intervalo entre partos é de 415 días. Para a detección de celos botan man de podómetros; porén, tanto en vacas como en xovencas, a primeira inseminación prográmana sempre con GPG. A media de partos do rabaño é de 2,5 e a taxa de reposición, do 27 %. Hai uns anos apostaron decididamente polo transplante de embrións para avanzar na selección xenética. Agora téñeno algo parado, pero Manuel puntualiza que isto non impide que, se nun determinado momento a proba xenómica dun animal reflicte uns índices interesantes, se poñan a traballar con el nese sentido. Así mesmo, sostén que hoxe en día gozan dunha “xenética bastante interesante” no establo e empregan seme

sexado naquelas femias, xovencas sobre todo, pero tamén vacas, das que lles interesa seguir mantendo descendencia na explotación. Tratan de avaliar os defectos que teñen no rabaño e corrixilos para a seguinte xeración mediante acoplamentos favorables, para os que se serven do programa de Africor Lugo. En liñas xerais, para a elección dos touros, Manuel ten en conta que sexan positivos en leite e que teñan boa calidade de patas e de ubres; tamén se fixa en determinados trazos secundarios, como a preñez e as células somáticas. Teñen unha media ICO de 2.700 puntos e unha cualificación morfolóxica de 81. Canto á comercialización do leite, levan xa uns anos vendéndollo a Reny Picot. O novo máximo repre-

sentante dos gandeiros en Control Leiteiro da provincia de Lugo pon en valor a seriedade desta empresa no que ten que ver co respecto dos contratos asinados e, neste sentido, móstrase satisfeito; tamén destaca que teñen “uns prezos estables e bastante decentes en canto á situación do mercado”. Unha das últimas facturas cobradas foi de 0,326 €/kg + calidades + IVE. Ata hai uns anos a SAT A Vereda era unha das habituais nos concursos morfolóxicos do país. Antes da fusión, Manuel xa participaba nestes certames, onde ten gañado algún premio que recorda con especial cariño, como o de vaca gran campiona en 2006 no extinto concurso de Chantada. A este recoñecemento súmanse outros máis recentes, como o de vaca nova campiona nacional en 2015 e varios títulos acadados na Moexmu. Porén, a pesar destes éxitos, nos últimos tempos deixaron de asistir a estes eventos debido á focalización de esforzos no día a día da granxa, co obxectivo de sacarlles o máximo rendemento aos animais e garantir a solvencia económica despois do forte investimento que supuxo a creación da sociedade e a construción das novas instalacións. Quen sabe se co novo cargo que acaba de estrear, a Manuel non lle entren as ganas de volver ver os seus animais competir na pista e anime os seus socios a retomar esta actividade. 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 17

vp20_africores_sandamil_galego_sabe.indd 17

16/10/20 16:54

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

“CADA VEZ SOMOS MENOS GANDEIROS E NON CABE DÚBIDA DE QUE OS SERVIZOS QUE TEREMOS QUE PRESTAR PARA CONTINUAR SÉNDOLLE DE UTILIDADE AO SOCIO VAN SER MÁIS CAROS”

que, nos mundos que corren, hai que darlle cada vez máis importancia.

A comezos de setembro asumía a presidencia de Africor Lugo tras a renovación da súa Xunta de Goberno. Satisfeito co novo cargo? A verdade é que si, aínda que me tomou un pouquiño por sorpresa. Ao renunciar ao cargo José Carlos e Álvaro [anteriores presidente e secretario, respectivamente], sabía que tiña moitas posibilidades de seguir na directiva, pero non contaba coa presidencia ao saír o máis votado, xa que os compañeiros decidiron que era mellor establecer os postos por número de votos adquiridos. Con que expectativas asume este mandato? Asúmoo con ilusión, porque realmente é unha directiva renovada, só dous repetimos da anterior e, por primeira vez, temos unha muller nunha directiva de Africor, que tamén é algo bastante importante, así que con ganas de traballar polo ben do socio e seguir na liña que traïamos de atrás. Queremos seguir mantendo Africor Lugo nun posto de referencia a nivel estatal en control leiteiro. Ten en mente algunha idea sobre a que empezar a traballar? Quizais é un pouquiño pronto para avanzar ideas, pero trataremos de continuar na liña de traballo da directiva anterior e ver as posibilidades que temos para modernizarnos de cara ao futuro que nos vén.

Á parte do Control Leiteiro Oficial, que outras prestacións lles ofrece Africor Lugo aos seus socios? Fanse probas xenómicas a calquera socio que as demande, así como testaxe de medidores e apareamentos. Ademais, o servizo de testaxe tamén se lles está prestando a outras comunidades. Logo están a colaboración que prestamos para o desenvolvemento de concursos morfolóxicos, que se viñan facendo ata a aparición do coronavirus, e a organización de poxas conxuntamente con algún concello, que tamén houbo que paralizar debido á pandemia. Neste caso igual hai que buscar unha alternativa para seguir facéndoas, se cadra nun formato máis virtual que igualmente permita o intercambio de animais entre as ganderías. Certo é que ese intercambio xa se pode facer desde a páxina web de Africor, pero, de todas formas, hai que buscar unha alternativa ás poxas presenciais por todo o que poida seguir pasando nestes momentos de incerteza. Como foi evolucionando a función de Africor Lugo ao longo do tempo? A evolución foi un pouquiño da man do crecemento das ganderías, extraendo cada vez máis datos do tubo de mostras que se saca de cada animal para serlle de máis utilidade ao gandeiro. Tamén se foron incorporando novos servizos, como o de apareamentos ou o de xenotipado, ao

Cantos controladores operan na actualidade en Africor Lugo e en que consiste o seu traballo? Hoxe en día en Africor Lugo aproximámonos aos cincuenta traballadores, incluídos tanto os controladores como o persoal de oficina, que son os encargados de verificar e gardar os datos e despois transferilos a Fefriga, así como os técnicos de apareamentos e outra xente eventual da que se bota man para concursos e outras actividades. O labor dos controladores consiste en visitar as explotacións unha vez ao mes e adquirir mostras de todos os animais que hai nese momento en muxidura, así como outros datos relativos a inseminacións, partos... para sacar a maior cantidade posible de información útil para o gandeiro. Outro labor dos controladores e de Africor que non comentei anteriormente é servir de intermediarios entre Xenética Fontao e os gandeiros para a adquisición de seme. Que papel xogan as africores nun contexto de explotacións cada vez máis modernizadas e con tecnoloxías que lles achegan aos gandeiros unha gran cantidade de datos? Ben é certo que as salas e os robots de muxido nos dan cada vez máis información e sobre iso hai que evolucionar, ver cara a onde queremos ir e ata que punto Africor lle pode seguir proporcionando información de utilidade ao socio que, ao fin e ao cabo, é de quen se sostén. Por iso hai que tratar de darlle o mellor servizo e a maior información posible, e nesa liña de adaptación ao presente seguiremos traballando.

18 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_sandamil_galego_sabe.indd 18

16/10/20 16:54

Imparable.

Únicamente quien se mantiene en movimiento y se sigue desarrollando, es capaz de mantener su posición líder. Por lo tanto 40.000 picadoras fabricadas no es motivo para relajarse, sino nuestra motivación para facilitarle el trabajo también en el futuro. Porque lo que realmente importa es usted.

La JAGUAR marca las pautas.

¡Preparados, listos, ya! Nuevo AXION 900 El AXION 900 siempre ha estado preparado para las tareas más grandes: con potentes motores hasta 445 CV, confort de conducción continua CMATIC y una enorme fuerza de tiro, ahora nuevamente incrementada. Con CEMOS para tractores, el AXION 900 hace Eficiencia y concepto Fiabilidad. Acondicionado del que los buenos operarios sean aún mejores. Posibilidad de versión TERRA con un de transmisión. material de TRAC, cosecha. 15 % más de tracción y un 50 % menos de compactación sobre el suelo. Confort total. • DYNAMIC POWER: Ahorro de hasta un • SHREDLAGE® CORN CRACKER original. • Tecnología y componentes madurados. Todo 10% de diésel.esto y mucho más en su tractor CLAAS. Hasta un litro más de rendimiento lácteo • Concepto de transmisión como mínimo un 5% más eficiente que la competencia.

claas.com

• Paquete de equipamiento PREMIUM LINE. Aguanta 3.000 horas. Garantizado.

diario con un alimento mejor acondicionado.

• CLAAS SERVICE en el mundo entero, ¡también de noche!

40000jaguar.claas.com

CLAAS_A4_MAY19.indd 1

vp020_pub_CLAAS.indd 19

13/05/19 13:47

19/10/20 15:53

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

COMPOSICIÓN DA XUNTA DIRECTIVA DE AFRICOR LUGO Presidente: Manuel Sandamil Cabana (SAT A Vereda, Castro de Rei) Vicepresidente: José Alberto Iglesia Vila (SAT Rei de Miñotelo, A Pastoriza) Tesoureiro: Gonzalo Balea Vázquez (Callobro Holstein, Trabada) Secretaria: María Castro López (Portalousa SC, Xermade) Interventor: Julio López Fernández (SC Quintián, O Páramo) Vogal 1: Fernando López Fernández (Tío Andrés, Sarria) Vogal 2: José Manuel Castro Núñez (De Matías SC, Lugo)

“ISTO É ALGO DE TODOS E POLO QUE TODOS TEMOS QUE TIRAR CARA ADIANTE” Existe algún servizo que estean demandando os socios e que teñan previsto ofrecer? Neste momento non temos previsto ofrecer ningún servizo novo, pero si estamos abertos a calquera suxestión dos socios. Nós tamén somos gandeiros, vemos o que pasa nas nosas granxas e nas do arredor, pero tamén podemos ter un descoñecemento doutras cousas que, como digo, nos gustaría que os socios nos comentasen, pois, ao fin e ao cabo, isto é algo de todos e polo que todos temos que tirar cara adiante. Cal debe ser o papel das africores na actual era xenómica? A xenómica é unha realidade e cada vez hai máis explotacións que tiramos por ese camiño, pero tamén hai moitas que, de momento, non están empregando tanto esta ferramenta, entón hai que seguir achegando os datos que sacamos dos touros cos que traballamos e, a partir de aí, ver as posibilidades que temos de seguir proporcionándolle información ao gandeiro con temas xenómicos. A colaboración das africores no desenvolvemento de concursos morfolóxicos é un tema que xera moita diversidade de opinión entre os socios. Cal é a súa posición ao respecto? É certo que a participación en concursos está diminuíndo e que algúns incluso desaparecen, pero creo que isto se debe á carga de traballo que hai nas explotacións e ao traballo que de por si implican os concursos. Persoalmente,

que tamén participei moitos anos en concursos, creo que son unha boa ferramenta para comparar a túa xenética coa doutras explotacións e, ao mesmo tempo, para que o resto dos gandeiros e da xente en xeral pasen uns días con outras actividades gandeiras e saian da rutina. Por iso creo que as africores debemos seguir axudando para que se celebren porque, ao final, son servizos que o propio socio nos demanda en moitos casos. Tamén penso que hai outras actividades, á parte das escolas de xuíces, que se poderían organizar de forma paralela aos concursos en canto a formación de novos gandeiros. Por exemplo, igual era interesante empezar a coñecer realmente a diferenza entre animais, ver temas de alimentación e outras cousas que tes que levar á práctica no día a día da túa granxa. A diminución de ganderías implica unha redución do número de socios que sustentan as africores. Pode estar en perigo a viabilidade destas entidades? Como diciamos antes, en Africor Lugo temos un cadro de persoal importante, cuxo soldo ten que saír das cotas dos socios e tamén dalgunha subvención, que cada vez son menores. Para ninguén é agradable ter que subir as cotas, xa que os gastos nas explotacións tamén están moi axustados, así que por agora imos traballar ao máximo para non tocalas, se ben isto tampouco garante que nun futuro non as haxa que subir, pois cada vez somos menos gandeiros e non cabe dúbida

de que os servizos que teremos que prestar para continuar séndolle de utilidade ao socio van ser máis caros. Falabamos antes de que dun bote de mostras se pode sacar moitísima información, pero eses datos custan os seus cartos, por iso penso que deberiamos traballar conxuntamente desde Fefriga e a nivel estatal coa Administración e co Ligal para tratar de buscar unha miguiña máis de financiamento. Vai ser un traballo laborioso, que seguro que nos vai levar tempo, pero creo que debemos ir por ese camiño. No mandato anterior anunciouse a posibilidade de fusionar as catro africores galegas e mais Fefriga. En que punto se atopa este proxecto? Apoiaría vostede a fusión? Si, non cabe dúbida. No anterior mandato xa estivemos traballando un pouquiño sobre isto e agora a miña intención, e creo que tamén a do resto dos compañeiros, é seguir profundando nesa liña, co fin de reducir custos para o gandeiro. En caso de que a fusión saia adiante, vai ser un proceso longo e laborioso, porque cada Africor traballa dunha maneira, ten as súas contas, os seus estatutos, así que teremos que ir dándolle forma e que tamén a Administración nos oriente sobre os futuros ingresos que poderiamos chegar a ter formando unha única Africor, ou Cegacol ou o que se lle queira chamar. O importante é que o socio pague o mínimo posible e que non haxa duplicidade de información, así que traballaremos nesta liña pausadamente pero sen deixala de lado.

20 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_sandamil_galego_sabe.indd 20

16/10/20 16:54

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

secano ou regadío

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

www.rocalba.com

vp020_publi_ROCALBA.indd 21

Expresión vegetal

17/10/20 18:09

B P

¡ S

K CK TOC SSTO TE nTE nEEn MAAn PPEERRM IALL ATEERRIA MAT D DEE M

GOMAS ALFOMBRA

DISTRIBUIDORES COn nUESTRAS GOMAS, TUS vACAS SE SEnTIRÁn COMO En EL PASTO • Garantizan suavidad y resistencia • Aumentan la comodidad al caminar • Promueven la salud, el bienestar y la movilidad del animal, aumentado la rentabilidad en tu establo

vp020_pub_elmega_doblepax.indd 22

17/10/20 18:15

T C D C B

45 AÑOS AL SERvICIO DEL GAnADERO nOS AvALAn MÁS DE 30 AÑOS FABRICAnDO E InSTALAnDO LIMPIEZAS BIBERÓn DE MERRICK PARA TERnEROS COn SUPER-CALF

ESPECIAL TERnEROS BOXES, CASETAS, HUCHAS DE PIEnSO, BIBEROnES...

COMEDERO SOBRE BARRERA

TOLvA SELECTIvA 2,2 M

TU MEJOR OPCIÓn DE CALIDAD En InSTALACIÓn DE ESTABLOS, LIMPIEZAS, CORnADIZAS, CUBíCULOS, BARRERAS, CEPILLOS, ETC

FE I

En GALICI

CI A

¡MÁS 45 AÑOS AL SERvICIO DEL GAnADERO!

PRODUCTOS ELMEGA

I HE CHO n GAL E

DESDE GALICIA PARA EL MUNDO

SOMOS FABRICAnTES Y DISTRIBUIDORES DE LOS MEJORES PRODUCTOS PARA TU ESTABLO.

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com vp020_pub_elmega_doblepax.indd 23

17/10/20 18:15

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

En Vaca.tv

Fernando Suárez, presidente de Africor Coruña

“Muxido robotizado e control leiteiro compleméntanse perfectamente” Fernando Suárez Mouro (A Baña, 1980) encabeza a nova Xunta de Goberno de Africor Coruña, tamén renovada a comezos de setembro. Falamos con el dos retos e inquedanzas cos que asume este mandato e do que lle gustaría facer ao longo destes catro anos. Antes de reproducir a entrevista presentamos brevemente a súa gandería, á que leva vinculado desde neno, aínda que a súa incorporación oficial se produciu hai apenas tres anos.

ernando Suárez Mouro é propietario xunto co seu irmán Ángel Manuel de Granxa Suárez SC, situada no lugar de Campelo, no concello coruñés da Baña. Trátase dunha explotación familiar posta en marcha polos seus pais a mediados da década dos setenta, que foi evolucionando paseniñamente e adaptándose ao devir dos tempos. En 1999 incorpórase Ángel Manuel e, ao ano seguinte, acometen unha primeira ampliación das instalacións para poder aumentar o rabaño, que foi medrando grazas á súa propia recría e, en casos puntuais, coa compra

dalgún animal. A incorporación de Fernando en 2017 impulsa un novo agrandamento do establo e un proceso de modernización da granxa coa instalación de dous robots de muxido. “Quixemos apostar pola calidade de vida, que entendiamos que este sistema nos podía ofrecer, xunto coa flexibilidade horaria e o tempo libre que gañamos para atender mellor os animais”, declara Fernando. Os cambios na explotación continúan a día de hoxe, pois están inmersos na construción dunha nova nave na que aloxarán as vacas secas e mais as xovencas próximas ao parto.

Na actualidade están muxindo unhas 125 vacas que forman parte dun rabaño que ascende a un total de 230 exemplares, tendo en conta as secas e a recría. Do seu coidado encárganse os dous irmáns e dous empregados que teñen contratados a tempo completo. Cómpre destacar que a recría a teñen externalizada no centro de recría Ganxabar (Gandeiros de Xallas e Barcala), un proxecto cooperativo do que forman parte xunto con outros gandeiros das comarcas do Xallas e Barcala. As xatas son trasladadas para alí con quince días de vida e volven á granxa con sete meses de xestación, dous meses antes de iniciar a súa vida produtiva. Neste momento as súas vacas están producindo uns 41-42 litros/día, cunha media de muxidos vaca/día que se aproxima aos tres. A produción de sólidos é do 3,40 % de graxa e do 3,20 % de proteína, o reconto celular sitúase arredor das 190.000 cél./ml e a bacterioloxía non supera as 10.000 ufc/ml. Granxa Suárez SC tamén forma parte da cooperativa Forxabar (Forraxes de Xallas e Barcala) e da CUMA Xallas e Barcala para a xestión de todo o que ten que ver coa alimentación dos animais e os traballos agrícolas. “Facemos os silos en común co resto dos socios con base nas forraxes que nosoutros producimos, despois hai unha planta de alimentación onde se fan as racións dos animais, tanto para as vacas de leite como para as secas e, en función das que teñamos en cada momento, tráennos a comida e repártennola; nós aquí non temos silos, non temos ese traballo adicional”, explica o novo presidente de Africor Coruña. As vacas de leite están inxerindo unha ración de 11 kg de silo de herba, 32 kg de silo de millo, 4 kg de colza, 2,5 kg de penso e 2 kg de pastone. Esta mestura compleméntase cunha media de 4-5 kg de penso que reciben no robot durante os muxidos.

24 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_fernando_corunha_galego_sabe.indd 24

16/10/20 16:58

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

Establo de produción

Lote de xovencas preñadas

Lote provisional de secas no establo de produción

Dispoñen dunha base territorial de 90 hectáreas nas que producen millo e herba. Este ano sementaron 55 de millo e o resto téñeno dedicado a pradeira plurianual e ao cultivo de raigrás italiano e inglés. Fernando considera o benestar animal “un dos puntos clave en calquera explotación”. Para as vacas de leite decántanse por camas de area, material que estiman idóneo para evitar problemas de mamite e facilitar a limpeza dos ubres. Para combater o estrés por calor veñen de substituír os ventiladores antigos por outros máis modernos e potentes que, xunto cos aspersores de auga que tamén teñen instalados, lles permiten controlar a temperatura e a humidade no interior do establo e manter os animais nunhas condicións ambientais favorables.

Optan por camas de area para as vacas de leite

Á espera de rematar a nave nova e trasladalas alí, as vacas secas permanecen en cama quente no establo de produción. As xovencas preñadas que volven do centro de recría tamén se aloxan provisionalmente nunha das naves vellas con acceso a un patio exterior para que poidan facer exercicio. A detección de celos fana a través de colares de identificación vinculados co robot de muxido. Porén, traballan con lotes de sincronización para algunhas vacas ás que lles custa preñar ou das que desconfían que teñan celos silentes. Para as xovencas usan seme sexado, excepto as que empregan como receptoras de embrións, que lles extraen ás súas propias vacas. Aos animais nacidos de embrións optan por facerlles sempre a proba xenómica.

Á hora de elixir os touros fíxanse especialmente en patas, ubres e lonxevidade, pois Fernando cre que do que duren as vacas no establo é do que máis depende a súa produtividade. Para facer os acoplamentos utilizan tanto touros xenómicos coma probados. Teñen un ICO de 2.655 puntos e a cualificación morfolóxica é de 80. Á parte de estar integrados no grupo de cooperativas que xa citamos anteriormente (CUMA Xallas e Barcala, Ganxabar e Forxabar), tamén forman parte da Cooperativa Xallas e de CLUN. O leite véndenllo a Celta dende hai moitos anos e o importe da última factura cobrada foi de 29,5 céntimos/quilo + calidades + IVE.

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 25

vp20_africores_fernando_corunha_galego_sabe.indd 25

16/10/20 16:59

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

“MOITAS VECES OS NOSOS ANIMAIS SON TAN BOS COMO OS QUE VEÑEN DE FÓRA”

A comezos de setembro asumía a presidencia de Africor Coruña tras a renovación da súa Xunta de Goberno. Satisfeito co novo cargo? Pois si. Entusiasmado desde o primeiro momento e encantado de que confíen en min, así que espero estar á altura desta candidatura. Formaba parte do anterior equipo directivo? Non. Isto é totalmente novo para min e, por riba, coincide que xa empezo na presidencia. Nesta directiva incorporámonos tres persoas novas, o resto xa estaba de atrás e entre todos faremos forza. A miña intención é involucrarme todo o que poida na asociación. Con que expectativas asume este mandato? De momento estamos aterrando. Agora mesmo aínda se están facendo os labores administrativos, pero a idea é darlle continuidade ao traballo que se veu desenvolvendo ao longo destes anos. Hai varios proxectos enriba da mesa, imos estudalos e intentar darlles continuidade nese sentido. Á parte do Control Leiteiro Oficial, que outras prestacións lles ofrece Africor Coruña aos seus socios? Outro servizo característico de Africor é a repartición de seme para incentivar a mellora xenética. Os outros servizos teñen que ver coa toma de mostras, a recollida de da-

tos e a súa análise para ter unha visión particular das granxas e unha comparativa global de todo o sector. Ademais, Africor Coruña tamén lles está ofrecendo un programa de acoplamentos aos socios. Por outra banda, as poxas e os concursos son actividades que fai historicamente Africor e son iniciativas moi boas, porque serven para darlles impulso ao sector e visibilidade á xenética que temos, xa que estamos evolucionando a unha gran velocidade, entón é un magnífico escaparate e unha forma de interacción entre a xente do sector. Cantos controladores operan na actualidade en Africor Coruña e en que consiste o seu traballo? Actualmente en Africor Coruña hai arredor de trinta controladores. Eles fan un labor de campo, están na recollida de datos, analizan o funcionamento de cada explotación e toman nota de todo o referente ás vacas: partos, producións, enfermidades, xestión de altas e baixas… Que papel xogan as africores nun contexto de explotacións cada vez máis modernizadas e con tecnoloxías que lles achegan aos gandeiros unha gran cantidade de datos? Efectivamente, neste momento as explotacións estanse a modernizar a unha gran velocidade, pero as africores ofrécennos algo que as máquinas non nos poden dar: o factor humano. Os técnicos de Africor están para ana-

lizar os datos que proporcionan as máquinas, á parte de que sempre hai detalles que a estas se lles escapan. No noso caso particular xa levamos un tempo con muxido robotizado e comprobamos que se complementa perfectamente co control leiteiro. Existe algún servizo que estean demandando os socios e que teñan previsto ofrecer? Si. Hai xente que está solicitando analíticas máis concretas, que nos proporcionen máis utilidade, así que a nosa intención é ir modificando un pouquiño iso e dando eses servizos que nos están pedindo. Tamén nos gustaría entrar no mercado de xovencas, dar a coñecer as que hai dispoñibles en cada momento e poder ofertalas entre os socios. Cal debe ser o papel das africores na actual era xenómica? Co estudo do xenotipo a xenética está evolucionando moi rápido, as ganderías estamos intentando adaptarnos e as africores terán que ser un complemento nesa evolución rápida. Realmente, as explotacións están cambiando moitísimo neste sentido. A colaboración das africores no desenvolvemento de concursos morfolóxicos é un tema que xera moita diversidade de opinión entre os socios. Cal é a súa posición ao respecto? Eu vexo os concursos moi prácticos e moi funcionais para darlle visibilidade á xenética que estamos

26 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_fernando_corunha_galego_sabe.indd 26

16/10/20 16:59

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

COMPOSICIÓN DA XUNTA DIRECTIVA DE AFRICOR CORUÑA Presidente: Fernando Suárez Mouro (Granxa Suárez SC, A Baña) Vicepresidente: Andrés Formoso Vázquez (SAT Fontelas, Arzúa) Tesoureiro: Javier Casas Gómez (Casas SC, Carballo) Secretario: Ramón Bodelo Pichel (Vieites, Trazo) Vogal 1: José Manuel Lado Pérez (Nuveira, Mazaricos) Vogal 2: Miguel Pazos Núñez (Serpe SC, Santa Comba) Vogal 3: Adrián Varela Pérez (Pérez de Vilar SL, Arzúa)

Metionina bypass “AS POXAS E OS CONCURSOS SON INICIATIVAS MOI BOAS, PORQUE SERVEN PARA DARLLES IMPULSO AO SECTOR E VISIBILIDADE Á XENÉTICA QUE TEMOS”

conseguindo agora mesmo aquí e tamén para dar a coñecer o noso traballo, xa que moitas veces os nosos animais son tan bos como os que veñen de fóra. É un labor que están facendo os traballadores das africores dende hai tempo, son realmente eficientes e eu penso que teriamos que seguir tirando por ese camiño. A diminución de ganderías implica unha redución do número de socios que sustentan as africores. Pode estar en perigo a viabilidade destas entidades? Certamente, no ámbito de Africor Coruña, ao igual que ocorre no resto de Galicia, hai cada vez menos explotacións, pero as que quedan estanse dimensionando no sentido de que teñen moitos máis animais; entón teremos que tirar por aí e avaliar como poder seguir funcionando desta forma. En principio non queremos subir as cotas, iso é algo que se faría só en último caso, así que teremos que buscar outras fórmulas para adaptarnos a esta nova realidade do sector. No mandato anterior anunciouse a posibilidade de fusionar as catro africores galegas e mais Fefriga. En que punto se atopa este proxecto? Apoiaría vostede a fusión? Efectivamente, o tema da fusión é algo que xa se viña falando na anterior directiva e xa se produciron varios acercamentos. No que respecta a esta directiva, por agora estamos aterrando, pero imos analizar o tema e ver as vantaxes e inconvenientes dunha posible fusión, porque, realmente, aínda que todas as africores nos dedicamos ao mesmo, non sempre conseguimos os mesmos resultados, así que a intención é progresar nese sentido. Está claro que a fusión é unha das fórmulas para mellorar economicamente, por iso é un tema tan interesante, pero cómpre estudar caso a caso cada unha das africores e, en función diso, tomaremos decisións.

C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S · C5 H11 N O2 S

Metionina protegida para una mejor biodisponibilidad

T.+34 9150140 41|info@norel.net|www.norel.net

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 27

vp20_africores_fernando_corunha_galego_sabe.indd 27

19/10/20 12:09

La Eilza afronta un curso con educación semipresencial para proteger al claustro y al alumnado Ante las circunstancias actuales, la Escuela Internacional de Industrias Lácteas (Eilza), situada en las instalaciones del IES Alfonso IX de Zamora, ha decidido implementar la modalidad semipresencial para el curso 2020/2021 con el objetivo de ofrecer una docencia lo más segura posible para todos los implicados. Ante la situación sanitaria que estamos atravesando, y debido al incremento en el número de casos positivos COVID-19 registrados en estas últimas semanas en la provincia de Zamora, desde la Escuela Internacional de Industrias Lácteas se tomó la decisión de que los cursos de Maestro Quesero II Edición y Técnico de Laboratorio de Productos Lácteos se impartiesen de manera semipresencial. Esta modalidad permite una docencia más segura para todos, alumnos y profesores, dadas las circunstancias tan excepcionales ante las que nos encontramos. Además, la Escuela ha puesto a disposición de sus alumnos soportes informáticos (tablets) para que la formación pueda seguirse sin ningún problema desde los domicilios.

vp020_publirreportaxe_eilza_castelan.indd 28

CURSO DE MAESTRO QUESERO En el curso de Maestro Quesero, la formación teórica correspondiente al primer módulo, “Principios básicos, recepción y tratamientos de la leche”, se está impartiendo online, a través de una plataforma digital educativa y con conexiones diarias con los alumnos. Los inscritos han sido emplazados al mes de diciembre, para realizar las prácticas de laboratorio y obrador de manera presencial con las máximas condiciones de seguridad sanitaria para todos los participantes. Ya en el mes de enero, retomarán la actividad de forma presencial, alternando clases teóricas con fabricaciones de queso. CURSO DE TÉCNICO DE LABORATORIO DE PRODUCTOS LÁCTEOS El curso de Técnico de Laboratorio de Productos Lácteos se desarrollará en cuatro sesiones. De las 75 horas que conforman el curso, 20 se impartirán en línea y tratarán aquellos contenidos que no exigen la necesidad de estar presentes en el laboratorio. Se llevará a cabo de esta forma una cata de quesos y la evaluación sensorial de leche líquida, dirigida por D. Miguel Ángel Ramírez Ortiz, biólogo, consultor y asesor experto en el sector lácteo.

La Eilza aborda el nuevo año académico combinando la teleformación con la asistencia a clase manteniendo las medidas de higiene y la distancia de seguridad.

ADAPTADOS A LA NUEVA NORMALIDAD Tras la crisis sanitaria por la COVID-19, preocupa el sector de desempleados, por lo que se trabajará en crear bolsas de empleo para regenerar el sector y se facilitará a las diferentes empresas lácteas candidatos desde el momento en que se abran procesos de selección. También se están dirigiendo esfuerzos hacia la elaboración de formación “a medida” para diferentes empresas del sector que requieren de conocimientos concretos para un mejor desarrollo de su actividad profesional.

17/10/20 18:18

ndo iendad.

vp020_publirreportaxe_eilza_castelan.indd 29

17/10/20 18:18

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

En Vaca.tv

Jesús Manuel Manteiga, presidente de Africor Pontevedra

“Gustaríame manter unha directiva de consenso, non de votacións nin de maiorías” Esta é a premisa da que parte Jesús Manuel Manteiga Claro (Vila de Cruces, 1969) para afrontar os vindeiros catro anos como presidente de Africor Pontevedra, cargo que ocupa desde o pasado mes de setembro. Visitámolo na súa granxa e charlamos con el sobre os proxectos que lle gustaría desenvolver durante o seu mandato. Tamén aproveitamos a oportunidade para dar un paseo polas instalacións e coñecer un pouco máis o seu día a día.

andería Manteiga SC é unha explotación familiar propiedade de Jesús Manuel Manteiga, a súa muller María Fe Rodríguez e as súas fillas Rocío e María. Está situada na parroquia de Oirós, no concello pontevedrés de Vila de Cruces. Aínda que a tradición do vacún leiteiro xa viña dos pais de Jesús, a orixe da granxa sitúase en 1992, ano no que casan Jesús e María Fe e constitúen a sociedade. Nesa data, ademais, un problema de tuberculose detectado nunha campaña de saneamento obrígaos a sacrificar todos os animais –tiñan 13 vacas e 27.000 kg

de cota– e volver empezar de cero. Case trinta anos despois, o seu rabaño actual engloba 150 exemplares e 70 vacas en muxidura. A gran transformación da gandería prodúcese en 2017 coa estrea dunhas novas instalacións e a robotización do muxido. Hoxe en día, nesta nave teñen as vacas en lactación, as secas e as xovencas a partir dun ano, pero, segundo nos conta o novo presidente de Africor Pontevedra, “a idea para un futuro non moi afastado, espero, é poñer o segundo robot e dedicar estas instalacións unicamente a vacas de leite”.

A confortabilidade do novo fogar conseguiu que a produción do rabaño sufrise un incremento moi considerable, que Jesús sitúa en 10 litros vaca/día. A media actual está nos 40-42 kg vaca/día, cun 3,20-3,50 % de graxa (existe bastante variación entre o verán e o inverno) e un 3,30 % de proteína. O reconto celular mantense por debaixo das 250.000 cél./ml e a bacterioloxía, entre as 10.000 e as 20.000 ufc/ml. Na Gandería Manteiga apostan por unha alimentación intensiva a base de millo, herba, palla e penso. Elaboran tan só dúas racións unifeed, unha para vacas de leite e outra para secas e xovencas. “A ración de produción vai variando en función das forraxes que teñamos en cada momento, pero, a día de hoxe, componse de 23 kg de silo de millo, 23 kg de silo de herba, 9 kg de penso e 1 kg de palla, máis o punteo de penso que reciben as vacas no robot, unha media de 5 kg”, explica Jesús. Ata que superan o ano de vida, a comida das xatas só inclúe herba seca e palla. A partir desa idade comezan a inxerir a ración de secas e xovencas, que si leva silo de herba. A mestura é a mesma para ambos os grupos porque o penso, que é o que varía, optan por dárllelo á man. No establo novo todos os animais dormen en cubículos; as camas son de carbonato con serraduras ou casca de arroz, dependendo do mercado e da época do ano. Sabedores de que este aloxamento non é o máis apropiado para as vacas secas, están buscando o xeito de telas fóra co fin de que poidan estirar as patas e mellorar o seu benestar. A súa idea é acondicionar as instalacións antigas e pasar para alí tanto as xovencas adultas como as secas con acceso ao exterior. Respecto da recría lactante, o día que visitamos a granxa estaban montando unha amamantadora automática, coa que esperan reducir a carga de traballo nesta área.

30 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_manteiga_pontevedra_galego_sabe.indd 30

16/10/20 17:00

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

Vista parcial das instalación novas Con Manteiga Shottle Luna, vaca gran campiona na Moexmu en 2018

O arrimador automático de comida permitiulles reducir o esforzo físico

En 2017 robotizaron o muxido

Con esa mesma idea foi tamén coa que instalaron o robot de muxido e mais o arrimador de comida. Transcorridos tres anos tras o cambio, Jesús asegura que o conseguiron: “En traballo físico gañamos moitísimo. Certo é que co robot sempre tes que estar pendente por se te chama, e dálle igual que sexan as dúas, as tres ou as cinco da mañá. Agora, a comodidade que che dá tamén é outra”. Dispoñen dunha base territorial de 50 hectáreas; en 24 fan rotación de millo no verán cunha mestura de veza-avea no inverno e no resto sementan herba. Os labores do campo repártenos: das tarefas máis habituais encárganse eles, pero o arado das terras, a sementeira do millo e mais o ensilado prefiren contratárllelo á cooperativa Cobideza, á que están asociados dende hai moitos anos.

Un dos problemas aos que se enfronta esta explotación pontevedresa é a dificultade que teñen moitas femias para acadar a preñez. Así o manifesta Jesús, que tampouco sabe a que se pode deber esta situación nin como atallala. A media de IA/preñez nas xovencas é de 2,2 e nas vacas, de 2,7. Desde hai xa máis dun ano están xenotipando todas as femias que nacen na granxa para ser máis eficientes na selección xenética. Deste xeito elixen as xovencas cos mellores índices para sacarlles embrións no canto de practicarlles unha inseminación tradicional, para a que se decantan, cada vez máis, por seme sexado. Ás vacas, os celos detéctallelos o robot, mentres que nas xovencas a detección é visual.

En canto á xenética do rabaño, teñen dúas liñas claramente diferenciadas. “Temos unha liña, que é a que máis utilizamos, equilibrada en canto a leite, graxa, proteína, bos caracteres funcionais, patas e ubres, e logo temos outra máis pequena que é extrema a tipo e que é, como eu lle chamo, para un hobby, pois, ao igual que uns van de caza, a nós gústannos os concursos e ter animais bonitos”, declara. O servizo de acoplamentos préstallelo Africor Pontevedra. Decántanse por touros xenómicos na maior parte dos casos. Arredor dun 70 % adoitan mercalos en Xenética Fontao e o 30 % restante ten procedencia americana e canadense. A media ICO dos seus animais é de 2.775 puntos e a cualificación morfolóxica, de 84,19. 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 31

vp20_africores_manteiga_pontevedra_galego_sabe.indd 31

16/10/20 17:00

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

“TANTO NA PROVINCIA COMA NO RESTO DE GALICIA TEMOS UNS TÉCNICOS MOI BOS, DOS QUE SE PODE FIAR CALQUERA”

O leite véndenllo a Cobideza, que actúa como primeiro comprador, e de aí vai para Reny Picot, exceptuando unha pequenísima parte que se destina á queixería da cooperativa. Do prezo, Jesús prefire non falar, pois afirma que “sempre é malo” e que “hai cousas que é mellor non saber”. Aínda así, o presidente de Africor Pontevedra non perde a ilusión nin as esperanzas dun futuro mellor: “A min gústanme as vacas. Non estou contento co prezo do leite, pero teño a gran sorte de traballar no que me gusta”. De aí o seu proxecto de dobrar a explotación e conseguir máis terras para ser autosuficientes en produción forraxeira. Respecto da paixón desta familia gandeira polos concursos morfolóxicos, só esperan que a situación sanitaria mellore e se poidan retomar estes eventos que tantas alegrías lles teñen dado. No seu palmarés figuran títulos como o de vaca gran campiona en Feiradeza e na Moexmu, o de mellor criador etc. “Todos dicimos que o importante é participar, pero, evidentemente, a todos nos gusta gañar. Para nós, que somos unha gandería pequeniña, que empezamos na xenética o outro día, coma quen di, temos a sorte de ter uns animais que están aí, unhas veces máis adiante e outras máis atrás, pero intentamos que non sexan sempre os últimos”, conclúe Jesús.

A comezos de setembro asumía a presidencia de Africor Pontevedra tras a renovación da Xunta de Goberno. Satisfeito co novo cargo? En principio estás contento. Sempre é un orgullo que os compañeiros te elixan a ti para un cargo así, pero tamén che pesa a responsabilidade, intentar facelo o mellor posible e facelo ben para todos. Con que expectativas asume este mandato? Gustaríame acabar algún proxecto pendente que quedou da anterior lexislatura, como a unificación das africores, e despois intentar ser un referente leiteiro da provincia e de Galicia. Tamén me gustaría conseguir que sexamos un pouco máis visibles como sector e facerlle ver á sociedade que non somos tan malos como se nos pinta con respecto ao medio ambiente, senón que intentamos coidalo o máximo posible. Por outra banda, eu penso que o control leiteiro xa se está facendo realmente ben. Sempre haberá aspectos que se poidan mellorar, quizais testar un pouco máis os equipos de muxido de xeito aleatorio por se hai algún que non coincida cos datos, máis que nada por transmitir confianza e seguridade no que estamos facendo, pero certo é que tanto na provincia coma no resto de Galicia temos uns técnicos moi bos, dos que se pode fiar calquera.

Nestes tempos que corren a información é poder, entón trátase de sacarlles ás mostras do leite o máximo rendemento posible para que cada gandeiro teña a máxima información que poida na súa granxa. Á parte do Control Leiteiro Oficial, que outras prestacións lles ofrece Africor Pontevedra aos seus socios? Actualmente dispoñemos dun técnico de apareamentos que acode ás explotacións unha ou dúas veces ao ano para acoplar os animais e tamén ofrecemos un servizo de alimentación. En temas de asesoramento estamos un pouquiño máis verdes, pero intentamos axudar o gandeiro en todo o que podemos. Cantos controladores operan na actualidade en Africor Pontevedra e en que consiste o seu traballo? Temos once técnicos controladores que visitan as granxas para recoller e certificar datos: cantidade de leite producida, calidades, partos… Tamén se encargan de dar de alta os animais en Conafe pero, sobre todo, informatizar datos e verificar que son correctos. Que papel xogan as africores nun contexto de explotacións cada vez máis modernizadas e con tecnoloxías que lles achegan aos gandeiros unha gran cantidade de datos?

32 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_manteiga_pontevedra_galego_sabe.indd 32

16/10/20 17:00

Kiwi

KINGBOY x SNOWMAN x BAXTER

(NOVEDAD)

A-L-H KINGBOY AQUARIUS ET (VG-87) Hermana completa de KIWI

KIWI: el valor seguro de un líder a2a2 • Altas producciones con muchísima grasa. • Extraordinarias ubres y muy buenas patas. • Vacas longevas y resistentes a las mamitis. • De una familia de vacas de ensueño: KHW Goldwyn Aiko EX-91 y Durham Altitude EX-95. ESCOLMO, S.L. )

ET (EX-91 MAN AKILIA

GEN-I-BEQ SN

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp020_anuncio_escolmo_.indd 33

17/10/20 18:19

A C T U A L I DA D E : E S P E C I A L A F R I C O R E S

COMPOSICIÓN DA XUNTA DIRECTIVA DE AFRICOR PONTEVEDRA Presidente: Jesús Manuel Manteiga Claro (Gandería Manteiga SC, Vila de Cruces) Vicepresidente: Manuel Villaverde Salgueiro (A Cova SC, Forcarei) Tesoureiro: Jesús María Montes Vázquez (Casa do Rei SC, Rodeiro) Secretario: Paulino González Fernández (SAT Os Herdeiros, Silleda) Interventor: Esteban Gestoso Bello (Gandería Gestoso SC, A Estrada) Vogal 1: Gustavo Iglesias Méijome (Gandería Iglesias-Ferradás SC, Lalín) Vogal 2: Miguel Madriñán Albor (SAT Carballeiras, Lalín)

“A FIABILIDADE XENÓMICA DUN ANIMAL QUE NON ESTEA EN CONTROL LEITEIRO É MOI POUCA”

O labor da Africor, baixo o meu punto de vista, é estar ao lado do gandeiro para o que necesite: información, axuda... É unha figura de apoio e de seguranza que ten que ter aí sempre ao seu carón. Existe algún servizo que estean demandando os socios e que teñan previsto ofrecer? De momento imos ser prudentes. Aínda non tivemos ningunha asemblea formal de directiva e sería moi arriscado comentar algunhas cousas sen consensualas antes; de feito, gustaríame manter unha directiva de consenso, non de votacións nin de maiorías. A min non me gusta decatarme do que pasa na miña casa polas redes sociais e creo que aos meus compañeiros tampouco lles gustaría. Cal debe ser o papel das africores na actual era xenómica? Ou eu estou mal informado ou a xenómica baséase en datos. Se non hai datos de recollida, a proba xenómica non ten fiabilidade, pois, precisamente, a súa fiabilidade radica nos datos da nai, das avoas, do pai, dos avós e de todo o demais. A fiabilidade xenómica dun animal que non estea en Control Leiteiro é moi pouca. Eu creo que hai que buscar un equilibrio entre o que vén de fóra e o que temos aquí, pois non todo o de fóra é tan bo nin o noso é tan malo. A colaboración das africores no desenvolvemento de concursos morfolóxicos é un tema que xera moita diversidade de opinión en-

tre os socios. Cal é a súa posición ao respecto? Evidentemente, eu creo que se deben organizar actividades. A min gústanme os concursos, pero non só o que é a competición en si. O concurso debe valer para algo máis que para que gañe unha vaca; debe servir para comparar os nosos animais cos dos demais, porque na nosa casa sempre son moi bos ata que chegan á pista e se ven cos outros. Certo é que aquí os concursos están perdendo moito auxe, pero por moitos motivos. Os gandeiros cada vez teñen máis traballo nas súas explotacións e asistir cos animais ben preparados require moito esforzo previo na casa, pois estes certames profesionalizáronse moito e cando un rapaz novo chega alí e ve que as súas vacas non están ao mesmo nivel que as dos outros, desanímase un pouco. Hai outras zonas de España onde estas competicións teñen bastante máis relevancia, ou sexa, que algo estaremos facendo nós mal, e falo tanto de gandeiros como de asociacións. Refírome a que hai que facer concursos, pero tamén son necesarias as escolas de xuíces e outras actividades para que a xente coñeza o campo. Remítome ao que falaba antes de que o campo non é tan malo, que o campo fai falta, que somos os mellores cortalumes que hai… Desde Africor Pontevedra agora tamén lle prestan o servizo de Control Leiteiro a Africor Ourense. Neste sentido, teñen previsto acometer algún cambio na estrutura organizativa?

En principio non vai haber ningún cambio substancial, aínda que si se poidan producir algúns cambios pequenos debido a esta nova circunstancia, pero non hai nada falado. A diminución de ganderías implica unha redución do número de socios que sustentan as africores. Pode estar en perigo a viabilidade destas entidades? Cal sería a solución? A solución depende moito doutras cousas que non son case temas de Africor. Eu non dubido que a principal causa da desaparición das granxas é o prezo do leite. Sen prezo ninguén queda, ou sexa, ninguén que pense algo con lóxica inviste un millón ou un millón e medio de euros, que é o que se precisa para calquera explotación medianamente moderna entre unha estabulación, un sistema de muxido, unhas terras e unhas vacas, para sacar un salario como o que sacamos e estar 365 días ao ano. No ano 1988 eu xa vendía leite e faciámolo a 60 pesetas, que serían 36 céntimos hoxe. A nós que nos dean a metade do que subiu o IPC nestes anos e que garden as famosas subvencións que sempre nos botan en cara. Eu sempre digo que, se queres acabar cun sector, subvenciónao! Se nos pagasen ben o leite e puidésemos vivir dignamente disto, a situación cambiaría. Respecto á pregunta, aínda que cada vez somos menos granxas, tamén é certo que fan falta menos técnicos, os muxidos son cada vez máis grandes e, como unha parte do traballo de Africor se cobra en función do número de vacas que ten cada un, pois imos tirando. No mandato anterior anunciouse a posibilidade de fusionar as catro africores galegas e mais Fefriga. En que punto se atopa este proxecto? Apoiaría vostede a fusión? Como xa dixen antes, a nosa idea é intentar a fusión. Na lexislatura pasada non se avanzou moito no tema pola proximidade das eleccións nas africores e en Fefriga e decidimos esperar a que se formasen as novas directivas para que eles tomasen as rendas. Non lles iamos deixar a medio facer algo que logo os que entrasen de novo, ao mellor, non quixesen.

34 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp20_africores_manteiga_pontevedra_galego_sabe.indd 34

16/10/20 17:00

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

Mestura de carbonato e serradura para as camas A mestura de carbonato cálcico con serradura proporciona unha cama cómoda e hixiénica para o gando. O emprego de carbonato facilita un bo descanso da vaca, axuda a reducir as posibles infeccións que provocan mamites causadas por bacterias de tipo ambiental, tales como E. coli, estreptococos, enterobacterias etc., e diminúe ou elimina os problemas de dermatite (dixital e interdixital), úlceras e uñeiros nos pezuños dos animais, evitando así coxeiras e perdas na produción de leite. Ademais, o carbonato cálcico tamén enriquece de calcio o xurro, que, utilizado como fertilizante orgánico nas terras de cultivo, achegará un nivel aceptable de calcio.

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp020_publi_galical_galego.indd 35

R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

19/10/20 17:29

PUBLIRREPORTAXE

XENÉTICA FONTAO PRESENTA OS SEUS NOVOS TOUROS SEXADOS Xenética Fontao SA ofrece un interesante paquete de touros con seme sexado. Aos xa coñecidos touros SALVAME, DONSIMON e BI-BATTLE, engádense PALMER, GERO, STUART e HEROPLUS, sen esquecernos de SUPERTORO, tamén dispoñible en sexado e un dos mellores touros probados actuais (Nº 5 do TOP 100), con máis de 4.000 fillas rexistradas e un 98 % de fiabilidade nas súas probas de produción e tipo.

PALMER ET

Padawan x Superhero x Balisto

PRODUCIÓN

Fiab.: 71 %

LEITE

1.468 kg

GRAXA

50 kg

-0,02 %

PROTEÍNA

64 kg

0,15 %

PALMER é, pola súa proba completa e pola altísima fertilidade en granxa, un dos touros máis populares e utilizados polos gandeiros galegos ultimamente, a partir de agora con seme sexado dispoñible. Foi usado sobre algunhas das mellores xovencas procedentes do programa embrionario de XF e os seus primeiros descendentes xa nacidos sorprenderán en breve cos seus datos xenómicos... e tamén como pai de sementais nalgúns dos máis importantes programas xenéticos europeos. Destaca, xunto co seu irmán completo PANTONE, en Alemaña, onde, cun índice de 160 RZG, se sitúa entre a elite de touros xenómicos deste país. PALMER ten un perfil xenómico moi completo sen erro ningún, tanto para produción de leite con altas calidades coma tamén para tipo xeral, ubres, patas e caracteres de saúde, capítulo no que destaca en lonxevidade, baixos RCS, gran fertilidade de fillas, boa velocidade de muxido e facilidade de parto. É A2A2 en betacaseínas. As súas fillas serán vacas de moi correcta morfoloxía xeral, con boas estruturas, peitos anchos e grupas ben balanceadas. As patas son moi correctas, con gran mobilidade e os ubres excelentes, con boas insercións e ligamento, moi recollidos, con adecuada lonxitude de tetos e aptos para o muxido en robot. Vacas lonxevas e funcionais, con ubres sans, alta fertilidade e de moi bo muxido.

vp020_publirreportaxe_fontao_galego.indd 36

TIPO

Fiabilidade: 68 %

2,37 Angulosidade 0,95 I. CAPACIDADE (ICAP) 0,77 Estatura 2,48 Anchura peito 1,17 Profund. corporal -0,15 Anchura grupa 0,86 Ángulo grupa 0,99 I. PATAS E PÉS (IPP) 1,75 Membros e apromos 1,64 Ángulo podal 0,94 Vista lateral -0,89 Vista posterior 1,86 Mobilidade 2,08 2,27 ÍNDICE UBRE (ICU) Inserción anterior 2,32 Altura ins. posterior 1,72 Ligamento suspensor 1,64 Profundidade ubre 3,45 Col. tetos anter. 0,65 Col. tetos post. 1,06 Lonxitude tetos 1,33 ÍNDICE TIPO (IXT)

-1

Alto Moi ang. Grande Alta Ancho Pouco fonda Ancha Baixo Desexable Desexables Alto Recta Desexable Boa Desexable Forte Alta Forte Recollido Debaixo Debaixo

-1

Longos

FUNCIONAIS LONXEVIDADE R.C.S. DÍAS ABERTOS VEL. MUXIDO

138 109 121 104

(Fiab. 48 %) (Fiab. 54 %) (Fiab. 49 %) (Fiab. 36 %)

FAC. PARTO TOURO COND. CORPORAL IND. SAÚDE PODAL

102 0,09 110

(Fiab. 47 %) (Fiab. 43 %) (Fiab. 29 %)

ÍNDICES DE MÉRITO ECONÓMICO IM€T LEITE IM€T QUEIXO

350 436

IM€T PASTO IM€T ECOLÓXICO

170 300

19/10/20 18:21

PUBLIRREPORTAXE

GERO ET

Gywer x Kerrigan x Rubicon PROTEÍNA

PRODUCIÓN

Fiab.: 70 %

LEITE

2.447 kg

GRAXA

89 kg

0,01 %

PROTEÍNA

85 kg

0,05 %

GERO é un temperán fillo de Gywer, descendente da vaca RC-LC GOLDWYN ATM EX-92 USA 6* e, por tanto, procedente dunha gran familia de vacas, cun pedigree de plena actualidade e un perfil xenómico impecable. Gran potencial leiteiro, con case 2.500 kg de leite na súa proba con porcentaxes positivas de graxa e proteína. Con 89 kg de graxa e 85 de proteína na súa proba de produción, é un dos mellores touros xenómicos do panorama nacional para incrementar as calidades e o Nº 1 absoluto para kg de proteína do TOP 100 xenómico español. A súa proba de tipo “redonda” é moi destacada para ubres e patas, con estruturas sobre a media e grupas con boa colocación e anchura. Os trazos de saúde son extraordinarios para lonxevidade, RCS, fertilidade de fillas, velocidade de muxido e facilidade de parto. Por se todo o anterior fose pouco, GERO é A2A2 para as betacaseínas.

TIPO

Fiabilidade: 66 %

1,77 Angulosidade 1,64 I. CAPACIDADE (ICAP) 0,58 Estatura 1,86 Anchura peito 0,07 Profund. corporal 0,16 Anchura grupa 0,75 Ángulo grupa 0,81 I. PATAS E PÉS (IPP) 1,44 Membros e apromos 1,72 Ángulo podal 0,37 Vista lateral -0,37 Vista posterior 1,09 Mobilidade 1,55 ÍNDICE UBRE (ICU) 1,64 Inserción anterior 1,32 Altura ins. posterior 2,11 Ligamento suspensor 1,65 Profundidade ubre 1,61 Col. tetos anter. 0,50 Col. tetos post. 0,88 Lonxitude tetos 0,24 ÍNDICE TIPO (IXT)

-1

Alto Moi ang. Grande Alta Ancho Moi fonda Ancha Baixo Desexable Desexables Alto Recta Desexable Boa Desexable Forte Alta Forte Recollido Debaixo Debaixo

-1

Longos

FUNCIONAIS LONXEVIDADE R.C.S. DÍAS ABERTOS VEL. MUXIDO

123 111 103 107

(Fiab. 45 %) (Fiab. 51 %) (Fiab. 46 %) (Fiab. 39 %)

FAC. PARTO TOURO COND. CORPORAL IND. SAÚDE PODAL

105 -1,02 114

(Fiab. 51 %) (Fiab. 46 %) (Fiab. 31 %)

ÍNDICES DE MÉRITO ECONÓMICO IM€T LEITE IM€T QUEIXO

vp020_publirreportaxe_fontao_galego.indd 37

406 513

IM€T PASTO IM€T ECOLÓXICO

163 343

19/10/20 16:10

PUBLIRREPORTAXE

STUART ET

Starello x Gymnast x Altaembassy

PRODUCIÓN

Fiab.: 70 %

LEITE

1.588 kg

GRAXA

87 kg

0,27 %

PROTEÍNA

63 kg

0,11 %

Un portador do factor vermello de capa cun pedigree interesante da prestixiosa familia de vacas “Marbella”, que transmite altas producións de leite con excelentes calidades e morfoloxía sen debilidades. STUART dará vacas de estatura media con boas estruturas, grupas perfectas en anchura e colocación de isquións, e excelentes patas, con inmellorable vista lateral, posterior e gran mobilidade. Os ubres son moi correctos e funcionais en trazos importantes como insercións, ligamento, profundidade e tetos. Os trazos de saúde son extraordinarios e son especialmente salientables as cifras para fertilidade de fillas, lonxevidade, velocidade de muxido e facilidade de parto. As fillas de STUART serán vacas con ubres sans, fértiles, lonxevos e de bo muxido.

TIPO

Fiabilidade: 66 %

1,79 Angulosidade 0,30 I. CAPACIDADE (ICAP) -0,20 Estatura 0,24 Anchura peito 0,46 Profund. corporal -0,61 Anchura grupa 1,00 Ángulo grupa 0,74 I. PATAS E PÉS (IPP) 2,51 Membros e apromos 2,29 Ángulo podal 1,25 Vista lateral -0,70 Vista posterior 2,77 Mobilidade 2,50 ÍNDICE UBRE (ICU) 1,49 Inserción anterior 1,63 Altura ins. posterior 1,36 Ligamento suspensor 1,00 Profundidade ubre 1,87 Col. tetos anter. 0,93 Col. tetos post. 0,75 Lonxitude tetos -0,21 ÍNDICE TIPO (IXT)

-1

Alto Moi ang. Pequeno Alta Ancho Pouco fonda Ancha Baixo Desexable Desexables Alto Recta Desexable Boa Desexable Forte Alta Forte Recollido Debaixo Debaixo

-1

Curtos

FUNCIONAIS LONXEVIDADE R.C.S. DÍAS ABERTOS VEL. MUXIDO

131 121 119 115

(Fiab. 45 %) (Fiab. 50 %) (Fiab. 45 %) (Fiab. 37 %)

FAC. PARTO TOURO COND. CORPORAL IND. SAÚDE PODAL

111 -0,27 109

(Fiab. 51 %) (Fiab. 44 %) (Fiab. 30 %)

ÍNDICES DE MÉRITO ECONÓMICO IM€T LEITE IM€T QUEIXO

vp020_publirreportaxe_fontao_galego.indd 38

398 529

IM€T PASTO IM€T ECOLÓXICO

202 332

19/10/20 16:10

PUBLIRREPORTAXE

HEROPLUS ET

Souncloud x Superhero x Balisto

PRODUCIÓN

Fiab.: 71 %

LEITE GRAXA PROTEÍNA

1.657 kg 106 kg

0,41 %

73 kg

0,17 %

Pedigree orixinal na familia de vacas “Heidi”, con gran prestixio en distintos países europeos e tamén no noso, pois dela proceden touros ben coñecidos como QUIXOTE, DELUXE, HORIZON ou HIGHWAY (irmán completo da nai de HEROPLUS), entre outros. HEROPLUS transmitirá altísimas producións de leite con cifras récord en graxa e proteína. Con 0,41 % de graxa e 106 kg, é un dos touros xenómicos do ranking nacional con maior potencial para este trazo, no que soamente dous touros do TOP 100 superan a cifra de 100 kg de graxa e HEROPLUS é un deles. A súa proba de morfoloxía é moi correcta en xeral, con patas funcionais e estruturas na media, pero sobresae en particular en ubres, onde se achega á cifra de +2 en ICU, destacando polas súas excelentes insercións, bo ligamento, adecuada profundidade e excelente colocación e lonxitude de tetos. Os seus trazos funcionais ou de saúde están moi por riba da media, sobre todo en velocidade de muxido e fertilidade de fillas, pero tamén en lonxevidade, RCS e facilidade de parto. As fillas de HEROPLUS serán o prototipo de vaca que está baixo demanda hoxe en día, altas producións de leite con moitos kg de graxa e proteína, estruturas medias, patas funcionais e ubres sans, excelentes para o muxido con robot.

vp020_publirreportaxe_fontao_galego.indd 39

TIPO

Fiabilidade: 68 %

1,63 Angulosidade 0,67 I. CAPACIDADE (ICAP) 0,10 Estatura 1,31 Anchura peito 0,06 Profund. corporal -0,38 Anchura grupa 0,66 Ángulo grupa -0,88 I. PATAS E PÉS (IPP) 0,92 Membros e apromos 1,00 Ángulo podal 0,90 Vista lateral 1,00 Vista posterior 0,59 Mobilidade 1,03 ÍNDICE UBRE (ICU) 1,93 Inserción anterior 1,79 Altura ins. posterior 1,26 Ligamento suspensor 0,98 Profundidade ubre 2,54 Col. tetos anter. 0,29 Col. tetos post. 0,17 Lonxitude tetos 0,21 ÍNDICE TIPO (IXT)

-1

Alto Moi ang. Grande Alta Ancho Pouco fonda Ancha Alto Desexable Desexables Alto Curva Desexable Boa Desexable Forte Alta Forte Recollido Debaixo Debaixo

-1

Longos

FUNCIONAIS LONXEVIDADE R.C.S. DÍAS ABERTOS VEL. MUXIDO

135 109 113 120

(Fiab. 47 %) (Fiab. 54 %) (Fiab. 49 %) (Fiab. 35 %)

FAC. PARTO TOURO COND. CORPORAL IND. SAÚDE PODAL

105 -0,17 112

(Fiab. 43 %) (Fiab. 48 %) (Fiab. 27 %)

ÍNDICES DE MÉRITO ECONÓMICO IM€T LEITE IM€T QUEIXO

426 584

IM€T PASTO IM€T ECOLÓXICO

207 358

19/10/20 16:10

A C T U A L I DA D E

Intervención na mesa redonda de Julien Denormandie, ministro francés de Agricultura e Alimentación

Galardoados cos Premios Innov’Space 2020

SPACE 2020: unha edición dixital que seguiu na procura das mellores novidades Space defínese como unha feira na procura da innovación e, neste caso, a maior innovación de todas tivo que facela, por forza, o propio salón. Coa pandemia por COVID-19 aínda moi presente nas nosas vidas, o máis sensato foi aprazar esta reunión física, aínda que non por iso deixaron de ofrecer contido. Ademais de dixital, a oferta este ano foi, como sempre, ampla e variada.

“A

s disposicións sanitarias que, sen dúbida, deberemos seguir aplicando no mes de setembro non poderán adoptarse de maneira estrita na Space debido á alta concentración de persoas nesta feira. O respecto da distancia física non sería viable nin aplicable nos postos, nas filas de espera, nos espazos de conferencias, de restauración, de recepción etc.”. Así anunciou o pasado mes de maio a organización de Space a anulación da 34.ª edición da súa feira. O Salon International des Productions Animales congrega todos os anos en Rennes máis de 1.400 expositores e máis de 100.000 visitantes chegados dun cento de países. Nesta rexión, o sector agrícola e todos os seus traballadores son motores moi importantes –estímase que a repercusión económica da feira supera os 90 millóns de euros ao ano–. Por conseguinte, participar nunha cita de tales dimensións require dunha

preparación e da elaboración de orzamentos con varios meses de antelación para os seus expositores, provedores e socios, “e dada a incerteza actual, pareceunos fundamental evitar que o conxunto da nosa comunidade teña que correr demasiados riscos financeiros”, destacaron.

SPACE SEGUE ADIANTE ONLINE No entanto, co obxectivo de “manter o vínculo entre membros da nosa comunidade, expositores e visitantes”, Space foi capaz de reinventarse sobre a marcha para afrontar esta crise “de forma reactiva e anticipada” e, entre o 15 e o 18 de setembro, ofreceu un amplo abano de actividades online de interese. Deste xeito, a través da súa páxina web e dende a aplicación móbil, todas as persoas interesadas puideron seguir a tempo real a entrega dos premios Innov’Space e a poxa de gando de elite organizada en colaboración coa cooperativa Evolution, ademais

de coñecer as distintas razas de gando participantes habitualmente na feira –con mención especial para a Loura de Aquitania e a Normanda, razas de honra nesta edición, así como para a Blonde e a Charolaisse–. Escoitar o seu novo programa de podcast (Space é a primeira feira agrícola en brindar este servizo), consultar unha serie de reportaxes en granxa preparadas para suplir as súas habituais visitas a explotacións da zona, volver ver o cento de xornadas telemáticas que ofreceron e concertar citas cos case 1.000 expositores participantes na feira –a través de chat ou videoconferencia– ata finais de setembro foron outros dos puntos fortes da proposta deste ano. No referente ás conferencias, destacou especialmente unha mesa redonda celebrada de maneira física no Parque de Exposicións de Rennes o mércores 16 de setembro e cuxo obxectivo foi poñer o foco sobre o labor imprescindible de todos os actores que forman parte da cadea alimentaria, os cales garanten a subministración de produtos alimentarios para toda a poboación, mesmo en momentos tan críticos como os que se viviron este ano. Esta sesión contou coa asistencia do ministro francés de Agricultura e Alimentación, Julien Denormandie, quen expuxo na súa intervención os seus propósitos para a agricultura e a gandería francesa dentro do plan de reactivación da economía do país no que está a traballar o Goberno. A organización de Space valorou moi positivamente a presenza de Denormandie, posto que supón “un forte sinal de apoio para a Space e para todas as feiras agrícolas, as cales xogan un papel fundamental na nosa actividade económica agrícola”.

40 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_actualidade_space_galego_sabe.indd 40

16/10/20 17:11

A C T U A L I DA D E

ANNE MARIE QUÉMÉNER, COMISARIA XERAL DE SPACE

A pista da Space tamén se volveu dixital este ano: realizáronse en liña tanto as exhibicións de animais como a poxa de gando de elite

“A CONVIVENCIA É PARTE DO ADN DA SPACE E FOI ALGO QUE TODOS ESTRAÑAMOS ESTE ANO” 25 ANOS DOS PREMIOS INNOV’SPACE Os premios Innov’Space cumprían nesta edición da feira Space 25 anos –o Top 100 das innovacións premiadas dende os seus inicios pode consultarse na súa páxina web– e, aínda que non foi posible celebralo como se merecería, os organizadores quixeron seguir adiante coa convocatoria adaptando as súas diferentes propostas ao medio dixital. Así, na mañá do martes 15 de setembro, Space retransmitiu en directo a cerimonia de entrega de premios, á que este ano só puideron acudir fisicamente representantes das empresas premiadas. Ao redor de setenta candidaturas postuláronse a estes premios que recoñecen a excelencia en innovación dentro do sector agrogandeiro. Delas, o xurado destacou un total de 26 propostas, aquelas consideradas como as máis interesantes. Nesta ocasión, só unha candidatura recibiu as trois ètoiles do Innov’Space, o máximo galardón do certame: a DES Machine presentada por Orvia. Na categoría de bovinos distinguíronse as propostas de Kuhn (Aura), Auria-Elevage (€uroval), Calfotel VDK Products (Open Top Premium Single & Duo), Condinov (AXIA1800), Elvup (Corn Grain Particle Size), Farmapro (Eko Germ D), Joz (Vario Sprocket), Nutrilac (Fixo Quatro) e SAC France (Balance Arm SAC).

PRIMEIRA POXA EN LIÑA DE GANDO DE ELITE Tamén foi a primeira vez que a poxa interracial de gando vacún de elite organizada pola cooperativa Evolution durante a celebración do Space tiña lugar en liña. “A nosa poxa de elite é unha celebración única en Europa e, durante máis de trinta anos, foi o maior evento de Space en canto a exhibición xenética”, destacaron os organizadores da feira. Entre o 10 e o 16 de setembro desenvolveuse esta edición dixital da poxa a través da web habilitada para iso. Como vén sendo habitual, saíron a concurso unha vintena de xovencas das razas Holstein, Normanda, Jersey, Pie Rouge e Montbéliarde, xunto con 3 lotes de embrións. Vendéronse as 19 xovencas por un total de 86.200 €, cun prezo medio de 4.537 €. O animal mellor valorado, un exemplar Holstein, foi adxudicado por 8.100 euros. Tras superar con nota os obstáculos para poder levar a bo porto esta edición en liña, a organización pon xa a vista na próxima cita que esperan que se poida celebrar de forma física. “A vía dixital permitiunos manter o vínculo, pero non substitúe o frutíferos que son os intercambios que poden ter lugar na feira. A convivencia é parte do ADN da Space e foi algo que todos estrañamos este ano”. Así pois, coa esperanza de que a situación o permita, Space agarda volver abrir as súas portas a todo o mundo o próximo ano, do 14 ao 17 de setembro, na cidade de Rennes.

“AS NUMEROSAS REACCIÓNS XERADAS NAS REDES SOCIAIS REFORZARON A NOSA DECISIÓN DE MANTER A SPACE 2020” Charlamos con Anne Marie Quéméner, comisaria xeral de Space, sobre como se enfrontou o equipo encargado da organización da feira ás distintas adversidades acaecidas ata chegar a presentar esta edición eminentemente dixital. Segundo nos conta, o maior reto foi camiñar “cara ao descoñecido”. Coa Space 2020 xa finalizada, que valoración fan desta edición? Este ano, Space converteuse nunha versión sen precedentes e esencialmente dixital. As numerosas reaccións xeradas nas redes sociais reforzaron a nosa decisión de manter a feira, aínda que nun formato basicamente dixital. Desenvolvemos e reforzamos varias ferramentas para manter o vínculo entre os nosos membros, expositores e visitantes. Os expositores tamén se mobilizaron para organizar conferencias online e mostráronse satisfeitos cos servizos ofrecidos para conseguir visibilidade malia a ausencia física da feira. Crían que chegaría a ser posible realizar unha edición como esta cando anunciaron a súa anulación, en maio? Cancelar a feira foi unha decisión moi difícil, pero a maioría dos expositores e participantes acollérona como “respectuosa e razoable”.

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 41

vp020_actualidade_space_galego_sabe.indd 41

16/10/20 17:11

A C T U A L I DA D E

Despois do anuncio, recibimos moitas solicitudes para seguir adiante con algúns eventos e a decisión de manter determinados servizos durante as datas da Space foi unánime para o noso equipo. Queriamos manter o noso papel como apoio ao mundo agropecuario. Todos nos esforzamos por atopar solucións que nos permitisen destacar a participación dos expositores que se inscribiron na Space 2020 e cremos que a organización superou con nota o reto de reformular a súa concepción e adaptarse ao plano dixital. Cales diría que foron os principais problemas para seguir adiante? A maior dificultade era avanzar cara ao descoñecido, sen saber como evolucionaría a situación sanitaria. Ante a dúbida, centrámonos principalmente no dixital, comezando por redeseñar o noso sitio web e a nosa aplicación móbil. Tivemos que adaptarnos e descubrir novas ferramentas. Ademais, a cancelación da feira danou o noso equilibrio económico e tivemos que recorrer ao paro parcial. Este ano participaron ao redor de mil expositores, o que nos fai supoñer que as empresas reaccionaron ben a esta reformulación. É así? Ao decidir cancelar Space catro meses antes da data límite, axudamos a que os nosos expositores evitasen incorrer en determinados gastos. No entanto, en maio, a maioría dos expositores xa se rexistraran para a Space 2020, e foron moitos os que decidiron optimizar ao máximo a súa participación para superar a cancelación física. Mobilizáronse e completaron o seu perfil de expositor o mellor que puideron para ter visibilidade a través da aplicación móbil e da web. Tamén lles demos a posibilidade de destacar ata tres produtos e servizos na app para permitir procuras específicas por parte dos visitantes, e foi un servizo moi apreciado: presentáronse 800 produtos. E que tal foi a recepción por parte do público? As numerosas accións e reaccións xeradas nas redes sociais son un bo indicador de éxito para nós. Os apoios recibidos e o alto índice de participación nas conferencias e na poxa online, as citas que se organizaron na pla-

taforma en liña e a ampla difusión dos eventos que organizamos no recinto do parque de exposicións (que aínda se poden ver en diferido) son para nós bos indicadores de éxito en Francia e no estranxeiro. No entanto, é evidente que isto non substitúe o frutífero que son os intercambios que poden ter lugar nos corredores da feira, tal e como nos sinalaron a maioría dos participantes. No entanto, agora que abriron a porta ao terreo dixital, preocúpalles unha posible baixada na asistencia física a futuras feiras? Aínda que non substitúe a edición física, a experiencia dixital ten a vantaxe de chegar máis facilmente a calquera sitio, a calquera granxa, mesmo ata a cabina do tractor. Así pois, a vía dixital permitiunos e permitiranos no futuro ampliar a nosa gama de servizos e seguramente chegar a unha maior cantidade de persoas que non poden viaxar á feira cada ano. En todo caso, se a asistencia diminuíse, seguramente non sería polas posibilidades dixitais, senón pola evolución do sector agrario en xeral (diminución do número de gandeiros...). Pola nosa banda, cada ano tentamos adaptar a nosa oferta para que Space conserve o seu atractivo e, por tanto, a súa asistencia. Pensan entón manter a oferta de actividades dixitais en próximas citas? Si. Reforzaremos os nosos servizos dixitais. Tamén manteremos outros servizos implementados este ano, como o noso podcast, que lle permitirá a todo o mundo manterse informado sobre as novidades da feira e do sector. Xa temos algunha idea, como propoñerlles aos organizadores de conferencias que as compartan en diferido, pero aínda estamos á espera dos comentarios sobre esta edición para perfilar a nosa posición. Tamén seguiremos de preto a evolución sanitaria, xa que xogará un papel importante na toma de decisións. Que destacan da participación do ministro francés de Agricultura na Space 2020? A intervención do ministro de Agricultura foi para nós un forte sinal de apoio á profesión e un grande impulso para a Space. Tamén foi unha oportunidade para el de apoiar

“A DECISIÓN DE MANTER DETERMINADOS SERVIZOS DURANTE AS DATAS DA SPACE FOI UNÁNIME PARA O NOSO EQUIPO”

un sector que permitiu que o país aguantase durante todo o período de confinamento. Se a corentena iniciou ou non un cambio nas tendencias de consumo (con produtos locais, de proximidade), é algo que está lonxe de confirmarse hoxe en día. A gran distribución está a emerxer fortalecida, o que preocupa pensando en futuras negociacións comerciais. Neste sentido, o ministro reafirmou o seu apoio á profesión. Tamén quixo lanzar unha mensaxe tranquilizadora ante desafíos como o clima, o benestar animal, o traspaso xeracional, a perda de postos de traballo... Así mesmo, defendeu o plan de reactivación do Goberno, que destinará 1.200 millóns de euros ao sector agro. A COVID-19 cambiará as nosas vidas, polo menos durante varios anos. Como deberán afrontar isto citas como a Space para poder seguir diante? Seguiremos de preto a evolución da situación sanitaria e ofreceremos solucións de forma paralela, en particular solucións dixitais. A cancelación da Space creou un oco no mundo agrícola, sabemos que os expositores botaron en falta o salón, xa que contribúe enormemente á súa actividade comercial. Neste sentido, somos optimistas e esperamos volver á normalidade en 2021. O “Planeta agropecuario” reunirase de novo o próximo ano en Rennes cunha edición enriquecida grazas ás leccións aprendidas destes difíciles momentos.

42 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_actualidade_space_galego_sabe.indd 42

16/10/20 17:11

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión. Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso. Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito. O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp020_publirreportaxe_lely_sphere.indd 43

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

17/10/20 18:26

NON É SÓ UNHA CUESTIÓN DE LIMPEZA, SENÓN DE SAÚDE O Discovery Collector é o robot de succión de esterco de Lely. Aspira, en lugar de empuxar, co cal non salpica o esterco nas patas das vacas, consome moi pouca enerxía e chega a todos os recunchos do establo. Desenvolvido para chans duros, desprázase cunha batería de grande autonomía e con menor traballo que outros sistemas.

A Sa de do do en o re co no

za ve po

za da

ta ou

su ob po

an ba ag ao

PARTES DO ROBOT E FUNCIONAMIENTO

a parte dianteira do robot atópase unha boquilla que pulveriza auga para humidificar o esterco e facilitar a súa aspiración. A auga almacénase en dúas bolsas incorporadas no interior da máquina. Varias arrobadeiras de goma xuntan o esterco na boca situada debaixo do robot, onde o aspira grazas ao baleiro xerado por unha bomba sen carga. No tanque do robot poden almacenarse ata 340 litros de material. Na parte posterior, outra boquilla pulveriza auga co obxectivo de atrasar o secado do esterco e impedir así que as vacas esvaren. Unha vez que o tanque se enche, o robot aproxímase automaticamente ao punto de descarga, onde o baleira en menos dun minuto grazas a unha válvula de aeración na parte superior do tanque. Esta, ao abrirse, libera o baleiro no tanque facilitando o baleirado do esterco. O robot está equipado cun potente motor en cada roda, cada un dos cales é alimentado por unha batería tipo Optima, o que lle procura máis potencia e máis autonomía de funcionamento. Cos seus sensores integrados, xa non se necesitan nin cables nin cadeas para poder realizar tarefas de limpeza.

vp020_publirreportaxe_lely_sphere.indd 44

•

A ESTACIÓN DE CARGA-DESCARGA

“ m p p O f c O a m

O Discovery Collector dispón dunha estación de carga de auga para encher as bolsas e de electricidade (conéctase cada vez que finaliza o seu percorrido ou cando detecta o tanque cheo), así como de descarga para baleirar o esterco.

APP MÓBIL Permite programar (para o seu manexo en modo manual) os traxectos segundo a necesidade de cada momento.

17/10/20 18:25

RESULTADOS A gandería Labajo Boda SL (Paradinas de San Juan, Salamanca) posúe unha nave de 46 m de longo e o ancho dos corredores é de 5+4 m cunha fila de cubículos dobres ao centro. Con 80 vacas no patio, en outubro de 2019 puxeron en marcha o Discovery Collector. Actualmente, con el realizan pases diarios cada tres horas no corredor da cornadiza e cada catro horas no corredor contrario (de circulación). O consumo de auga ou rega só se utiliza no verán coa calor e polo emprego de ventiladores; no inverno non utilizan auga, pois non regan os corredores. O mantemento rutineiro implica a limpeza dos sensores de enchido e de proximidade cada 20-30 días. O control desde o móbil facilita a adaptación das rutas segundo a época do ano ou outras circunstancias especiais. Coas vacas amarradas na cornadiza resulta fácil de parar; se se atopa con algún obstáculo, retírase ou para e incluso se pode pisar para esquivalo. Respecto dos beneficios na saúde dos animais, antes da súa instalación rexistrábase un 20 % de coxeiras, mentres que agora as dermatites son inferiores ao 5 %, ao igual que as úlceras de liña branca.

Cadro técnico das características do Discovery Collector de Lely: VANTAXES • Confort para as vacas

DATOS TÉCNICOS • 500 m2 de superficie de limpeza

• Saúde das patas e do ubre

• 80-100 vacas

CARACTERÍSTICAS • Limpeza total: áreas de separación, zona de robot, corredores transversais, corredores…

• 10-11 horas de limpeza/día

• Establo nun só nivel sen piso

• Limpa as camas

• Tanque de 340 litros

• Manexo do robot desde o móbil: Lely Control +

• Fácil de utilizar

• Tres tipos descarga: canal, fosa e emparrillado

• Pulveriza auga diante para facilitar a succión do esterco

• Fiabilidade

• Consumo de luz: menos de 50 cts./día • Pulveriza auga detrás para impedir o secado e o chan esvaradío • Polivalencia de limpeza • Dimensións: 1,20 m (ancho) x 1,40 m • Compatible con chan duro e emparrillado (longo) x 0,60 m (alto) no establo • Rendibilidade

• Aceiro inoxidable de alta calidade

• Máquina con plan de mantemento preventivo

Valoración dos técnicos: “O custo de mantemento é de 800 euros ao ano aproximadamente, mentres que unha arrobadeira pode requirir 1.000 euros (cables, poleas etc.), ademais de que normalmente se precisan dúas persoas para manipulala. O consumo diario redúcese co Collector, xa que é eléctrico e funciona con baterías; en cambio, unha arrobadeira dobre pode chegar a un custo de 1 kW/h. Outro risco engadido son os danos que pode causar unha arrobadeira, onde ás veces vemos colas cortadas e xatos danados ou mortos cando nacen no establo”.

vp020_publirreportaxe_lely_sphere.indd 45

SAT Sierra Villa (Bareyo, Cantabria). Trátase dunha granxa con 70 vacas en muxidura na que levan xa uns tres meses funcionando co Discovery Collector nunha superficie de 200 m2 na que aloxan 80 vacas. Proximamente van dobrar o establo. Nesta gandería realizaban a limpeza á man e decantáronse polo Collector debido aos espazos pequenos e aos recantos, onde non podería acceder unha arrobadeira.

Valoración dos gandeiros: “Necesita moi pouco tempo e moi pouca man de obra en avarías, apenas rexistra ningunha avaría. Ademais, o consumo eléctrico é moi baixo fronte ás antigas arrobadeiras”.

17/10/20 18:26

ENTREVISTA

JOSÉ LUIS BENEDITO, PRESIDENTE DO COLEXIO DE VETERINARIOS DE LUGO

“O veterinario é, en todas as súas facetas, un profesional vocacional” O 11 de agosto, José Luís Benedito, veterinario e catedrático de Medicina e Cirurxía Animal da Universidade de Santiago de Compostela, saíu elixido por 286 votos novo presidente do Colexio de Veterinarios de Lugo. Sobre as bases da súa candidatura, así como sobre as perspectivas de traballo no sector veterinario con todo o planeta en alerta pola COVID-19, fala nesta entrevista.

XUNTA DE GOBERNO DO COLEXIO DE VETERINARIOS DE LUGO • José Luis Benedito Castellote (presidente) • Cristina Márquez Lombao (vicepresidenta) • Adriana Méndez Martínez (secretaria) • Rodrigo Muíño Otero (vicesecretario) • M.ª del Camino Ferrero Otero (conselleira do Departamento Social e Laboral) • José Antonio Fernández García (conselleira do Departamento Técnico e Formación) • José María Viana Ferreiro (conselleiro do Departamento Económico)

É vostede o novo presidente do Colexio de Veterinarios de Lugo. Por que decidiu presentarse como candidato? Eu só non podía formar unha candidatura. Mediante o diálogo entre compañeiros/as, formouse unha lista de colexiados/as cunhas sensibilidades comúns do que tiña que ser un colexio de veterinarios. Particularmente, chamoume a atención o sentido de responsabilidade e servizo á colectividade dos meus compañeiros de candidatura.

A súa poderiamos dicir que era unha lista de consenso. Cales foron os primeiros pasos a dar? Si sabiamos que cada membro da candidatura tiña distintas vivencias sociais e profesionais, e esa era unha forma de axuntar diferentes sensibilidades, mesmo de xénero. Concentrábanse os distintos pensamentos. O primeiro paso dérono os colexiados nas urnas, ao votar cara á unidade e a transparencia. Concedéronnos esa honra de ter unha maioría para facer o que nos pediron na campaña electoral: renunciar ao presidencialismo e que o Colexio se achegase aos nosos colexiados/as eliminando rifas e fomentando a formación en ámbitos científicos e tamén laborais, de emprendemento, de novas tendencias… En resumo, pediron poñer en positivo a forma de dirixir un colexio de veterinarios. Fala vostede de “unidade e transparencia”. Como pensan mellorar estes aspectos dentro do Colexio? Achegando o Colexio aos nosos colexiados con propostas consensuadas e maioritarias, aínda que tamén hai espazo para propostas menos populares. Nestes momentos de pandemia, as reunións non son o punto de encontro colexial. Toca traballar a través do correo electrónico, WhatsApp, videoconferencia..., é dicir, aplicando as novas tecnoloxías e o enxeño.

46 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_entrevista_Benedito_galego_SABE.indd 46

16/10/20 17:04

ENTREVISTA

“O PRIMEIRO PASO DÉRONO OS COLEXIADOS NAS URNAS, AO VOTAR CARA Á UNIDADE E Á TRANSPARENCIA”

A lista gañadora das eleccións ao Colexio de Veterinarios de Lugo apostou polo consenso e a paridade

Tamén se referiu algunha vez á aposta pola formación e por garantir a seguridade dos traballadores. De que maneira buscarán cubrir estas necesidades? Queremos ter unha boa cobertura de pólizas de seguros que cubran diversos aspectos da actividade profesional, así como de responsabilidade civil. Ademais, dende o Colexio comprobamos un aumento de procesos crónicos nos nosos colexiados, ás veces por lesións como consecuencia do traballo físico e outras veces é por contacto con alérxenos, sustancias químicas ou por tensións, o cal actúa como porta de entrada para outras enfermidades somáticas ou psicolóxicas. Queremos levar un estudo máis profundo das lesións cronificantes dos colexiados de Lugo. Como docente, como ve a carreira de Veterinaria? A miña visión é a dun profesor que leva case catro décadas impartindo clases nesta carreira. Ás veces, soño que en España só existisen oito facultades, e non as trece que hai hoxe; que cada ano entrasen nos centros de Veterinaria 800 alumnos, e non os 1.400 que o fan actualidade. Entón a docencia sería excelsa e os 700 ou

800 graduados de cada promoción terían traballo asegurado. Síntoo, isto só é o meu soño (ah, e o da maioría de veterinarios europeos!). Galicia en xeral e Lugo en particular son zonas eminentemente gandeiras. Con todo, hai especial interese na rama do veterinario de granxa? Hai interese nesta rama, pero menos que cando comezou a nosa Facultade de Lugo. É un feito que o veterinario de granxa require duns coñecementos extensos e variados no referente ás ciencias veterinarias, porque vai ter que saber diagnosticar e tratar enfermidades, pero tamén previlas. Ten que saber de nutrición e de reprodución da explotación, asesorar ao gandeiro sobre a xestión económica e sobre as principais vías de comercialización, e, ademais, dirixilo a canles de compra. O veterinario de granxa realiza a maior parte do seu traballo fóra da oficina, visitando explotacións sen importarlle o clima e as distancias, non é un traballo que chamásemos “cómodo”, require de vontade e vocación. En xeral, para min, o veterinario é, en todas as súas facetas, un profesional vocacional, porque non entendería doutra forma os esforzos que fai para levar a cabo o seu labor.

Neste novo contexto social, cales son as perspectivas de docencia nunha carreira tan práctica? A pandemia é un azoute para a educación, a calquera nivel, dende a gardaría ata a universidade, e nas carreiras universitarias sanitarias é un verdadeiro problema porque non se poden realizar todas as prácticas clínicas obrigatorias en cantidade e calidade. Isto lévanos a unha situación indesexable, xa que van saír profesionais sanitarios con escasa experiencia práctica co paciente. Este curso, as clases son presenciais en grupos pequenos en aulas grandes para preservar as distancias. Cando o número de alumnos é elevado téñense que alternar en dous grupos, un vai clase e o resto recibe esa clase a través do computador, e a semana seguinte ao revés. Na maioría dos casos son non presenciais ou telemáticas. Como se está desenvolvendo entón o trato directo cos animais? Diante do animal non pode haber máis de tres alumnos e o profesor, porque é difícil gardar a distancia de seguridade. Un problema importante é que, aínda que é certo que gran parte do diagnóstico se basea na observación, tamén fai falta tocar ao paciente. Un exemplo: se eu quero explorar a posible reacción dolorosa dunha vaca, terei que achegarme a menos de metro e medio e tocar (coas mans enguantadas) a zona onde manifesta esa dor e, a continuación, o estudante levará a man onde estivo a miña anteriormente, pero deberemos facelo sen tocarnos nin cruzarnos a menos de 1,5 metros. Nun futuro próximo, por culpa da COVID-19 moitos estudantes terán que reciclarse en aspectos prácticos e teóricos, terase que atender a unha formación posgraduado. 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 47

vp020_entrevista_Benedito_galego_SABE.indd 47

19/10/20 16:13

ENTREVISTA 0 PERFIL DO ESTUDANTE DE VETERINARIA Benedito alude á importancia que xogou para el dende o principio ter a sorte de contar cuns “bos mestres veterinarios que me ensinaron todos os seus coñecementos e me inculcaron o amor pola Veterinaria”. Agora, como profesor, recoñece que, aínda que o interese pola carreira segue vixente no alumnado, sinala que as motivacións cambiaron: “Hai quen quere estudar Veterinaria porque nas redes sociais están de moda os estudos con animais”, explica. Móstrase crítico cos intereses dos grupos empresariais pola apertura de facultades de veterinaria en universidades privadas: “Actualmente, das trece facultades que temos no país, hai tres que son privadas e antes da pandemia, en 2019, querían abrirse dúas máis: unha en Madrid e outra en Alacante. Isto é un erro que precariza a profesión. Tanto a apertura como o peche de facultades deben facerse de acordo con criterios totalmente profesionais, non políticos nin económicos”, puntualiza. Forma parte do cadro de profesorado da Facultade de Veterinaria de Lugo dende os seus inicios, no curso 1984/1985. Dende entón, o perfil do estudante de veterinaria cambiou: “Neses anos, a maioría do alumnado procedía de zonas rurais galegas. Na actualidade, gran parte do estudantado (que, por certo, está composto nun 80 % por mulleres) proceden de fóra de Galicia, e de zonas urbanas”. Isto ocasionou un cambio nas preferencias na Clínica de especies: “Agora prefírense os pequenos animais, como cans e gatos, e tamén vemos cada vez máis interese polos cabalos”.

“A BIOSEGURIDADE É UNHA DAS ACTIVIDADES MÁIS IMPORTANTES QUE EXERCEN OS VETERINARIOS, POR ISO NON SE ENTENDE QUE NON SE CONTASE CON ELES PARA A PANDEMIA DA COVID-19”

e vacinacións, e a de asesor en benestar, axudando á comodidade e a ausencia de situacións estresantes para o animal, factores que poden ser desencadeante de enfermidades de distinta orixe. Por outra banda, a bioseguridade é unha das actividades máis importantes que exercen os veterinarios, por iso non se entende que non se contase con eles para a pandemia da COVID-19. O veterinario tamén desempeña labores en temas ambientais (eliminación de residuos, limpeza de áreas contaminadas, como fosas de xurros; acondicionamento de instalacións...). Así mesmo, ocorre en moitas ocasións que o veterinario exerce como conselleiro na xestión de vendas e compras da granxa, o que lle implica nos resultados desa explotación, e iso é un valor engadido.

Estamos a escoitar falar cada vez máis dun concepto peculiar: o do “veterinario animalista”. Son estas dúas ideas compatibles? Polo carácter español, non creo que sexan compatibles as dúas ideas, como tampouco o son os políticos actuais, que nunca se poñen de acordo, coa excepción da subida de soldos.

Está a cobrar forza ultimamente a reivindicación do papel que teñen os veterinarios como axentes sociais. Temos moito que facer neste sentido, non é certo? O veterinario, do mesmo xeito que o médico, o farmacéutico e o cura, tiña unha ampla implantación social no rural, xa que todos vivían nesa contorna. Hoxe en día, o veterinario, como sucede coas outras profesións sanitarias, vive nunha cidade ou pobo grande e relativamente próximo ao seu lugar de traballo, pero iso non é óbice para que a súa figura sexa referente social. Cada día ten maior entroncamento na sociedade e nos cidadáns e a súa opinión é tida en conta para aspectos non só de enfermidades, senón tamén de seguridade alimentaria, producións animais, medio ambiente e medio mariño, etcétera.

Como profesional, percibiu unha evolución no rol do veterinario na granxa? As funcións do veterinario dentro da explotación cambiaron en canto á calidade e á cantidade. Podemos destacar o labor de prevención, con plans completos de desparasitaxe

Que opina do feito de que con todo o planeta loitando na actualidade contra unha enfermidade de orixe animal a experiencia veterinaria non se teña máis en conta? A palabra que mellor reflicte esta situación é “anacrónica”, porque ao comezo dos tempos había médic de

humanos e outros aos que chamaban “médicos de animais” que traballaban para evitar enfermidades nos animais. Isto quere dicir que civilizacións antigas xa requiriron destes coñecementos para que non se producisen epidemias animais e non contaxiasen ao home. O veterinario dedicouse a previr esas pandemias e, cando chega unha como a actual, resulta que se lle exclúe. Parece que hai autonomías que incluíron nos seus comités sanitarios a profesionais veterinarios, pero no Ministerio de Sanidade non se produciu tal situación. Non podo evitar que me resulte incoherente que un médico que é neto e irmán de veterinarios non conte no seu comité con ningún profesional do noso sector. E que diría que é o que falta do lado veterinario para poñer en maior consideración a súa profesión? Fai falta moita máis información e publicidade veraz e que chegue aos cidadáns deste país para que se fagan unha idea certeira e completa do que é un veterinario. Necesitamos que as noticias sobre a nosa profesión sexan positivas para que o público vexa esa realidade. Como traballan dende as asociacións veterinarias tanto na formación como na visibilización do papel do veterinario? Unha grata resposta na nosa profesión que se produciu precisamente con esta epidemia foi a de poñer de acordo a veterinarios de todo tipo de asociacións autonómicas e nacionais, así como o valor que comprobamos que ten a nosa profesión para a sociedade. Ademais, como profesor, podo dicir que os meus discípulos se atopan, tanto en moitos dos países do primeiro mundo, como tamén levando o seu labor a pobos e cidades non tan avanzadas do noso planeta, e isto é importante. Así que, en xeral, estamos a facelo moi ben, perdoen a miña falta de modestia.

48 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_entrevista_Benedito_galego_SABE.indd 48

19/10/20 18:22

vp020_pub_sig.indd 49

17/10/20 18:29

INTERESES BAIXOS E APOIO AO DESENVOLVEMENTO

ROBERTO CARLOS ROCA LÓPEZ

Socio de Gandeiría Carteiro SC e presidente de Cooperativa Cusoviame

GANDEIRÍA CARTEIRO SC Propietarios: Roberto Carlos Roca e Ana Belén Rodríguez Ano de fundación: 1998 Localización: Remourán (Curtis, A Coruña) Número de animais: 177 cabezas (90 en muxido, 13 secas e 74 xovencas)

Que plans de crecemento teñen previsto a curto prazo? Queremos facer un establo novo para as vacas de produción e deixar neste as secas e as xovencas. O proxecto rolda os 350.000 euros de investimento. Xa o aprobamos, pero pola pandemia tivemos que atrasar un pouco os plans e ver como vai a cousa. Tamén queremos meter un arrimador para a comida que nos percorra os dous establos, o novo e o vello. Que servizos está a ofrecerlle a vostede, como gandeiro, o Banco Santander? Fundamentalmente bo financiamento. Fixemos con eles un plan de mellora hai dous anos no que ampliamos a fosa do xurro e fixemos un almacén novo, ampliamos a sala de muxido tamén, fixemos a compra dun tractor a través dun leasing... Estamos a traballar nesa liña con eles. Tramitan a PAC con eles? Si. A PAC estamos a tramitala a través do Santander. Temos domiciliado todo con eles. Hai outras entidades

vp020_publirreportaxe_santander_galego.indd 50

“Automatizamos a fabricación do penso mediante un investimento grande que se puido facer grazas a acordos co banco e a subvencións” coas que tamén estamos a traballar, pero o tema forte estamos a facelo con eles. Recibimos unha boa atención pola súa banda e non temos nada que obxectar nese aspecto. Que foi o que máis lle interesou da oferta desta entidade? Sobre todo, os intereses. Puxéronnos uns intereses moi baixiños en canto a anos de prolongación dos préstamos. En xeral, que nos deron facilidades para poder facerlle fronte aos préstamos.

Carteiro SC está tramitando a PAC a través de Banco Santander

20/10/20 11:45

COOPERATIVA CUSOVIAME N.º socios: 535 socios, 450 que manteñen a actividade (os demais están xubilados) Ano de fundación: En 1977 créase a sede de Santaia e en 2015 realízase a absorción da de Cambás Localización: Santaia (Curtis, A Coruña) e Cambás (Aranga, A Coruña) Servizos ofrecidos: fabricación de pensos e servizos de maquinaria, veterinaria e substitución

En vídeo Que tipo de traballos ofrece na actualidade a súa cooperativa? A base é a fabricación de pensos, pero tamén estamos a dar servizos de maquinaria, de veterinaria e de substitución, que é algo que nos demandaban os socios e que nos pareceu interesante. Agora temos un novo carro, estamos a traballar con seis carros e facendo tres rutas. Ademais, temos dous tractores e todos os apeiros que nos fagan falta para os socios. Tamén imos actualizando cada ano a maquinaria que se nos vai quedando un pouco anticuada. Que perspectivas de futuro teñen? A cooperativa, na nosa zona, no que respecta a crecemento, é bastante difícil que vaia a máis, porque non nos queda xente para seguir crecendo; entón as perspectivas son fundamentalmente mellorar os servizos. Ademais, na sede de Cambás queriamos facer un almacén novo, porque o que hai quédasenos pequeno. Pode falarnos da relación de Cusoviame co Santander? O Santander, antes Banesto, foi unha das entidades coa que se traballou desde que se fundou a cooperativa no ano 1977. Sobre todo para temas de maquinaria e de melloras da fábrica do penso solicitamos créditos ou préstamos para axudas que concede a

vp020_publirreportaxe_santander_galego.indd 51

Xunta. Agora mesmo temos financiamento a curto prazo e a longo. Acabamos de terminar a ampliación en Santaia e, como dicía, pensamos empezar co novo almacén en Cambás. E que posibilidades ofrece a entidade para a súa cooperativa? Por exemplo, estivemos estes últimos dous anos automatizando a fabricación do penso. Antes tiñan que estar dous ou tres operarios e agora unha soa persoa métese na oficina e xa o programa todo. Mesmo estamos xa moendo de noite: empezamos ás seis da mañá e ás doce da mañá temos todas as mesturas preparadas para entregarllas aos socios. Todo isto vén por mor dun investimento grande que se puido levar a cabo grazas aos acordos cos bancos e mediante subvencións, claro. Como resumiría a súa relación co Banco Santander? A título individual, connosco, moi ben. Son atentos e están sempre a disposición, e na cooperativa, igual. Nunca tivemos ningún problema e os acordos que tiñamos con eles cumpríronse sempre, tanto na cooperativa como na granxa.

20/10/20 11:45

MÁIS CERCA CA NUNCA DOS CLIENTES

“Anticipamos a PAC nunhas condicións Santander financió al sector productor más financeiras moicon benede 5.000 millones de euros hasta casi el ficiosas e junio, ofrecemos mismo importe que en a todo 2019 contratación do anticipo por canles dixitais” a financiación del Santander al sector agroaliDOSITEO TERRÓN COMPROMETIDOS CON EL AGRO

mentario español durante el primer trimestre del

Director de Negocio Agroalimentario, año fue de 5.155 millones de euros. Esto supone Territorial de Galicia de Banco Santander

incrementar un 72 % el presupuesto con respecto al En vídeo mismo periodo del año anterior y casi igualar la financiación total concedida por el banco a este sector en 2019, fue de 5.277 millones de entidade euros. Respecto a Cales foron as que medidas que adoptou a súa cos dende o primeiro momento de realizar a solicitude das axuesta financiación total, 2.639 millones corresponden clientes do sector agro ante a expansión da pandemia da das, para que poidan planificar as súas colleitas, contando a préstamos con aval del ICO y el resto a financiación COVID-19? cos fondos PAC. del banco concedida mediante sus nosos propios créditos En Santander estamos sempre moi preto dos cliendestinados a pymes y autónomos. tes e nestes momentos de dificultade e incerteza estivemos Baixo que condicións permite solicitar o anticipo da PAC a

Los sectores hortifrutícola y e seguimos estando máis preto que nunca. A prioridade do súa entidade? cárnico y las actividades de banco está a ser protexer a saúde dos empregados, clientes Anticipamos a PAC nunhas condicións financeiras moi bee accionistas, e axudalos ante dificultades que puidesen neficiosasapoyo e ofrecemos contratación do anticipoy por canles VOLCADOS CON EL as SECTOR PRODUCTOR aala agricultura derivarseSantander do actual problema sanitario. Neste de sentido, co esdixitais, pódese contratar en tan só 3 clics, o que lles permilleva décadas apoyando formae muy fin de apoiar a dixitalización clientes,esta potenciamos te aos nosos clientes que o contraten como e cando pecial al sector agrodos y, durante crisis, enprola que ha la ganadería hanonde, recibido gran dutos como o Agroconfirming, medio de pago para esenqueiran, ademais de redundar nun mellor servizo e atención. quedado patente suprincipal importancia como un pilar os viticultores, das adegas e daselcooperativas. Tamén, quero destacar tramitación da PAC en Banco cial depor la parte sociedad española, banco se ha volcado parte dequelaafinanciación Santander é totalmente gratuíta, tanto para clientes como con agricultores, ganaderos, productores, cooperati-

Cales foron resultadosde nosuministro. sector agro da liña de finanpara non clientes. Contamos cun equipo de enxeñeiros técvasos y empresas ciamento de avais ICO-COVID-19 que aprobou o Goberno? nicos agrícolas especializados na súa tramitación, para que Los empresarios y autónomos dedicados a la fruta, atodos la RESPALDO En relación coa liña de financiamento de avais ICO-COVID-19 e cada un dos agricultores e gandeiros que confían A LA DIGITALIZACIÓN Y PROFESIONAque por importe dey100.000 de así euros aprobou o Goa súa PAC en Santander poidan ter o mellor asesoramento. hortaliza al sectormillóns cárnico, como a actividades de LIZACIÓN DE LAS EXPLOTACIONES berno en apoyo marzo para facer fronteyásganadería, necesidades desido liquidez e a la agricultura han algunos de En 2020 el banco ha reforzado su apuesta por la digicirculante,los enámbitos Santander financiamos agroalimentario Sabemos que para Santander sector que el banco ohasector reforzado más, tanto con talización de oesta industriaa dixitalización mediante unano línea de figalego con 326 millóns de euros nopara que sus levamos de ano, más o inagro énanciación clave. Que I+D+I están AGRO. a facer para axudares neste sentido? financiación a corto plazo necesidades El objetivo lograr que todo que supón un 73 %como máis con que financiación no mesmo período 2019.para En o bancopueda reforzou a súa aposta pola mediatas a largodeplazo la 2020 el sector profesionalizar sus dixitalización explotaciones Respectomejora deste financiamento total, correspondo sector agro mediante unha liña de financiamento y modernización de155 sus millóns explotaciones. agrícolas analizando factores como la tierra oI+D+I el clima den a préstamos con aval do ICO e o resto a financiamento AGROpara co fin deobtener que todo o mayor sector teña acceso a yprofesioasí un rendimiento optimizar Anticipo mediante PAC, por os el seus que propios Santander adelanta los fondo bancoEl concedido créditos destinalizarlos as costes. súas explotacións agrícolas, mediante a análise de dos esperados procedentes de las ayudas recibidas defactores la nados a pemes e autónomos. como a terra ou o clima, para así obter un maior Unión Europea; el Anticipo Cosecha; y productos comorendemento el Santander fue también la primera entidad en lanzar e optimizar os custos. Que outras posibilidades a ofrecer? leasing, el rentingestán o el Seguro Agrario han sido algunos de una aplicación orientada al sector agroalimentario, Outra daslosiniciativas en marcha o financiaproductosque máspuxemos demandados por losé clientes. información completa paraa cubrir sus necesidaEn quecon outros ámbitos dixitais traballa entidade? mento dos seguros agrarios ata 12 meses, en condicións fiSantander foi tamén o primeiro banco en lanzar yunha app des, y la primera en la que agricultores ganaderos agilidad del banco la horaa de lasagripropuesnanceirasLa moi vantaxosas, para aaxudar queresolver todos os orientada ao sectorllevar agroalimentario con información com-mehan podido a cabo el anticipo de la PAC de financiación de asegurada agricultores y ganaderos cultores etas gandeiros poidan ter a súa colleita e ha o sido pleta para cubrir as súas necesidades e a primeira entidade diante canales digitales. determinante para que muchos empresarios seu gando (cuns custos de financiamento realmente baixos).hayan na que agricultores e gandeiros puideron levar a cabo o anpodido seguir condesu actividad. Santander apoyado unamediante cuota decanles mercado del 25 % en pymes, SanA axilidade do banco á hora resolver as propostas de ha finanticipo Con da PAC dixitais. Ademais, facilítase susagricultores clientes con 1.000 especialistas repartidos tander es la entidad líder en este segmento, lo ciamentoade e gandeiros foi determinante parapor las o acceso a información de produtos e servizos do Bancocual 1.100 oficinas puidesen agro de seguir la entidad, que atienden a sus que moitos empresarios coa súa actividade. refleja su omisión contribuir al progreso de lasexperSantander para clientedeAgro (agricultores, gandeiros, más de 400.000 clientes pertenecientes a este sector.plotacións sonasagrarias, y las empresas. comunidades de regantes, industria…): Desde o 16 de outubro o sector agrario pode recibir anticiAnticipo PAC, Crédito Agro, seguros agrarios, renting de vepos de axudas PAC. Adoptou a súa entidade algunha medihículos, Agrofácil... da en relación con estes pagos? En Banco Santander, dende o inicio de campaña PAC, poñemos a disposición dos clientes que poidan realizar o anticipo PAC dos fondos que se empezan a recibir agora. Cremos que é moi importante para o sector poder dispoñer dos fondos

vp01

vp020_publirreportaxe_santander_galego.indd 52

20/10/20 11:46

Toda nuestra experiencia, es tuya En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a miles de ganaderos. Este conocimiento nos permite ofrecerte siempre el producto o el apoyo que necesitas para tu explotación, tu ganadería, tu negocio. Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte. Entra en bancosantander.es, o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

A-

gifido es ma ar

ar io, aos e-

nual er-

vp019_publirreportaxe_Santander_castelan.indd 35

vp020_publirreportaxe_santander_galego.indd 53

19/8/20 10:32

20/10/20 11:46

NA GRANXA

LA SIELMA SC. MONFARRACINOS (ZAMORA)

En Vaca.tv

De esquerda a dereita, Manolo, Jorge e Abdul

Un exemplo prototípico de Leche Gaza No mes de xullo viaxamos ata a provincia de Zamora para coñecer a gandería do expresidente de Afriza Jorge Hernández, cuxa traxectoria está intrinsecamente ligada á de Leche Gaza e en cuxo desenvolvemento a xenética e o benestar animal xogaron un papel fundamental.

Localización: Monfarracinos (Zamora) Propietarios: Jorge Hernández Rodríguez e María Isabel Rodríguez Iglesias N.º total de animais: 164 Vacas en muxidura: 85 Empregados: 2 Media de produción: 36,9 litros/vaca/día (Control Leiteiro xuño 2020) Porcentaxe de graxa: 4,17 % (Control Leiteiro xuño 2020) Porcentaxe de proteína: 3,33 % (Control Leiteiro xuño 2020) RCS: 149.000 cél./ml (xuño 2020) Bacterioloxía: 12.000 ufc/ml IA/preñez xovencas: 1,47 IA/preñez vacas: 2,32 Cualificación morfolóxica: 83,25 puntos Superficie agrícola: 45 ha Venda do leite: Leche Gaza SL Prezo do leite: 0,39 €/kg + IVE (xuño 2020)

que foi presidente da Asociación Frisona Independente de Zamora de 2011 a 2019, Jorge Hernández, dirixe en Monfarracinos a gandería familiar La Sielma, integrada por un rabaño de 164 animais das razas Holstein e Brown Swiss, dos que 85 son vacas en muxidura. Trátase dunha sociedade civil da que tamén forma parte a súa nai e na que traballan el e dous empregados, un a tempo completo e outro a tempo parcial, que lles fai os descansos e os axuda nalgunhas tarefas da granxa. Jorge incorpórase á actividade no ano 2000. Os seus pais tiñan unha pequena explotación na vila, pero alí as posibilidades de crecemento eran

moi limitadas e en 2008 trasládanse ás instalacións actuais, situadas nas aforas do centro urbano. “Cando eu me incorporo, na acta de constitución da sociedade tiñamos 17 vacas e 8 xovencas, foi a base da que partiamos. Entón compramos algúns animais en Francia, empezamos a traballar co tema da selección xenética e despois case todos os animais foron de nosa propia recría, aínda que puntualmente adquirísemos algún concreto para engadir un pouco de xenética á explotación”, lembra. Pese a ser un namorado das vacas Holstein, nos últimos anos incorporou un pequeno grupo de animais da raza Brown Swiss para mellorar os índices de graxa e proteína do rabaño. “Si é verdade que no primeiro parto non chegan aos picos de lactación das Holstein, pero creo que son dúas razas moi compatibles entre si, son animais que se adaptan perfectamente, moi tranquilos, moi dóciles, moi fáciles de manexar e moi resistentes.

54 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 54

16/10/20 17:02

NA GRANXA

EXPERIENCIA VITAL E FORMATIVA NOS EE. UU. Aínda que procede dunha familia gandeira, Jorge asegura que a súa aterraxe no sector foi case de rebote. “Eu creo que moita culpa a ten Manolo –refírese a Manuel Vicente Morales, o veterinario que os asesora e co que levan traballando máis de vinte e cinco anos–, porque é unha persoa con moitas ganas de axudarlles aos gandeiros, moi implicada e que sempre apostou por que nos formásemos”, manifesta.

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

En 2001, con 23 anos, Jorge tivo a oportunidade de facer unha estancia nos Estados Unidos, concretamente no estado de Minnesota, grazas a un programa internacional da Facultade de Veterinaria da Universidade Autónoma de Barcelona que incluía formación nunha granxa e a realización dalgún curso específico. “Esa viaxe deume a oportunidade de abrir un pouco a mente, cambiar de aires, coñecer as megaexplotacións dos Estados Unidos e un xeito distinto de traballar e, sobre todo, deume moita opción de aprendizaxe. […] Alí vin un sector moito máis profesional, un orgullo de ser gandeiro que quizais hoxe aquí empezamos a ter, pero que entón non tiñamos. Gustaríame ter ido sen a responsabilidade que xa tiña, porque daquela xa estaba incorporado na explotación, e teríame quedado un pouco máis de tempo para formarme mellor”, lamenta.

Tamén nos sorprendeu moito a lonxevidade que están a ter ata agora e a súa prolificidade de xatas”, afirma. Fíxose cos dous primeiros exemplares na feira de Salamanca e, ao comprobar que funcionaban ben no establo, decidiu comprar algún máis nunha poxa en Francia, entre eles unha vaca cualificada con 87 puntos e con sete xeracións MB ou EX detrás, da que naceu unha xata que xa conta cun contrato nun centro de sementais francés. Holstein ou Brown Swiss, o obxectivo de Jorge é conseguir un grupo de animais bos cos que obter o máximo rendemento posible. Para iso trata de darlles o máximo confort e que as rutinas sexan sinxelas. “O que procuro é que, se non estou na granxa, os rapaces poidan facer facilmente o traballo e que non haxa grandes problemas. Si que lle damos moita importancia ao tema da limpeza, a que os animais estean cómodos, a que as camas estean sempre limpas, a que se bote o desinfectante, a que se faga o baño de pezuños cando toca, neses protocolos si insistimos bastante, pero logo é unha rutina diaria que eu creo que tampouco se fai moi pesada”, expresa. La Sielma conta coa certificación de calidade de Gaza desde o ano 2004, o que os obrigou a establecer uns protocolos de traballo que, co tempo, os axudaron a simplificar moitos procesos e a facer as cousas ben. Con todo, para sentirse a gusto no traballo, Jorge considera fundamental outro factor: “Que che gusten as vacas, hai que ter un pouco de paixón”.

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 55

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 55

16/10/20 18:03

NA GRANXA

Outra das razóns da consecución de bos resultados é a involucración dos empregados, unha circunstancia especialmente positiva tendo en conta o grave problema de man de obra existente na zona. “Abdul leva comigo tres anos, é un traballador moi comprometido, que eu creo que sente o negocio como se fose propio, e a verdade é que, cando non estou aquí, sei que o deixo en boas mans”, asegura.

DATOS PRODUTIVOS O rexistro do Control Leiteiro do mes de xuño reflectía unha produción de 36,9 litros/vaca/día, cun 4,17 % de graxa e un 3,33 % de proteína. “Agora mesmo [14 de xullo de 2020] estamos máis baixos, ao redor dos 35,3 litros/vaca/día con 229 DEL. Estamos uns pouco longos en días en leite porque levamos case dous anos con algúns problemas de neospora que nos orixinaron problemas de fertilidade. Hai animais que están tardando en volver preñar e algúns que xa directamente os descartamos, e o que estamos facendo é apurar as lactacións e logo sacrificarémolos”, conta. En xullo tiñan sete vacas Brown Swiss en muxidura. Respecto das diferenzas de produción entre ambas as razas, a súa experiencia móstralles que se nota sobre todo na primeira lactación, pero que despois xa non. “Chegan a facer picos de 60 litros, pero tamén é verdade que cando alcanzan eses picos as calidades baixan un pouquiño, aínda que eu estou moi satisfeito con elas”, manifesta. O reconto celular de xuño foi de 149.000 células/ml e a bacterioloxía situouse ao redor das 12.000 ufc/ml. Outro parámetro que lles esixen dentro do Plan de Aseguramento da Calidade Gaza é o control de esporulados do leite. “Mírannolos todos os días a 80 e a 100 ºC e eses si que os temos que ter baixos, porque, pola contra, se producen alteracións no leite e lles dá problemas á hora do envasado”, explica.

ALIMENTACIÓN Cando visitamos a granxa, as vacas de leite estaban inxerindo unha ración unifeed composta por 6 kg de alfalfa, 4 kg de feo de veza-avea, 20 kg de silo de centeo e 13,5 kg dunha mestura de penso, á parte das súas correspondentes cantidades de minerais, buffers e fermentos.

No verán distribúen o carro pola tarde para estimular o consumo O seu obxectivo é alcanzar un 15-20 % de vacas Brown Swiss en muxidura

Abdul encárgase de muxir

INCORPORARON UN PEQUENO GRUPO DE ANIMAIS DA RAZA BROWN SWISS PARA MELLORAR OS ÍNDICES DE GRAXA E PROTEÍNA DO RABAÑO O carro fano unha vez ao día e no verán repártenllelo pola tarde para estimular o consumo. No inverno, en cambio, distribúenllelo pola mañá e a ración cambia. A partir de outubro adoitan substituír o silo de centeo por silo de millo e tamén levan uns anos apostando polo silo de polpa de remolacha, que adquiren a un prezo bastante accesible ao ter unha azucreira preto. Para a alimentación das xatas máis novas optan por leite de vaca ata os dous meses, que complementan cun penso de arranque. Dos 2 aos 7 meses danlles 4 kg doutro penso que lles formula o nutrólogo Luis Franco –co que tamén levan moitos anos traballando– e herba seca a discreción. A partir desa idade e ata os 15 meses inxiren unha ración unifeed con 2 kg de palla, 2,3 kg de feo de veza-avea, 2 kg de alfalfa e 2,6 kg dunha mestura de cebada, colza e corrector. Para as vacas secas e as xovencas preñadas elaboran outra ración composta por 8,5 kg de palla e 4,7 kg desa mesma mestura de colza, cebada e corrector.

ORGANIZACIÓN E MANEXO DOS ANIMAIS As xatas lactantes alóxanse en casetas exteriores ata a desteta, pero o seu proxecto máis inmediato é construír unha nave para elas co obxectivo de mellorar o seu benestar e reducir o traballo que supón o manexo nas casetas. Jorge era partidario de pór nela unha amamantadora automática, pero tanto Manolo como outros técnicos cos que falou desaconselláronllo pola dimensión do rabaño, así que, por agora, a nave terá boxes e currais, aínda que non descarta a instalación da nodriza nun futuro. As xatas de 2 a 7 meses organízanse en varios lotes que aloxan en tres currais. “Ao destetar procuramos agrupalas, que pasen polo menos dúas ou tres, porque é aí onde máis notan o cambio. Á parte disto, moita limpeza, moito encamado e, nesta época, moito desinfectante e moito produto para tratar de controlar as moscas”, comenta o gandeiro zamorano.

56 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 56

16/10/20 17:02

Cubículos flexibles Deltex® Consigue el máximo confort para tus vacas!

Las vacas permanecen más tiempo acostadas y mejora el bienestar de su rebaño Elimina cualquier presión sobre el cuerpo del animal Elimina golpes tanto al acostarse como al levantarse, disminuyendo costes veterinarios Disminuye las corrientes eléctricas nefastas para su ganadería

IMPORTADOR PARA ESPAÑA Camino Viejo de Mourelle, s/n. 15840 SANTA COMBA (A Coruña) ESPAÑA

elmega@elmega.com www.elmega.com (+34) 981 88 05 50

vp020_publicidade_elmega_1pax.indd 57

IMPORTADOR PARA PORTUGAL Rua do Gorgolito, 62 4570-472 Rates - Póvoa de Varzim PORTUGAL

geral@dedicampo.pt www.dedicampo.pt Tel.: (+351) 252 957 776

17/10/20 18:31

NA GRANXA

As vacas en lactación dormen en cubículos de area

As vacas próximas ao parto, as secas e as xovencas preñadas están en cama quente

Aos 7 meses trasládanas á nave principal, aínda que cando fai bo tempo as teñen fóra ata a etapa de inseminación; teñen outro lote para as xovencas preñadas, que tamén teñen acceso ao exterior, outro para as vacas secas e un pequeno curral de partos. Na outra parte da nave están as vacas en lactación. Recentemente fixeron unha comedeira nun patio anexo e están valorando a idea de facer alí unha nave con cama quente para o lote de posparto e outras vacas que estean delicadas de saúde. Entre os seus proxectos a medio prazo tamén está o de construír unha nave con currais para as xovencas, aínda que Jorge puntualiza: “Temos plans, pero sempre pensando en mellorar, non en medrar”. Dúas veces á semana póñenlles un pediluvio á saída da sala de muxido e cada dous ou tres meses fanlles recorte de pezuños, aínda que non a todo o rabaño senón unicamente ás secas e a algunha coxa que realmente o necesite.

Por agora, as xatas lactantes permanecen en casetas no exterior

A PARTIR DE OUTUBRO SUBSTITÚEN O SILO DE CENTEO POR SILO DE MILLO E TAMÉN LEVAN UNS ANOS APOSTANDO POLO SILO DE POLPA DE REMOLACHA

Fan dous muxidos ao día nunha sala paralela de 4x2 puntos con saída rápida que teñen previsto ampliar a 7x2, porque xa lles está levando demasiado tempo facelos. Nesta tarefa tentan ser o máis rigorosos posible para cumprir coas esixencias do referido Plan de Aseguramento da Calidade Gaza, un programa composto por mil puntos que engloba cuestións relativas a seguridade alimentaria, benestar animal e respecto polo medio ambiente.

INSTALACIÓNS E BENESTAR As vacas en muxidura dormen en cubículos de area. Énchenos cada dúas semanas e arránxanos dúas veces ao día. “Facemos moito fincapé en que

queden ben limpos e ben nivelados e, unha vez á semana, botámoslles un produto desinfectante, un secante”, afirma Jorge. A limpeza dos patios desta parte da nave fana con arrobadeira; non así na zona de secas e xovencas, posto que nese lado non teñen fosa para o xurro. “Como é case todo esterco seco, limpamos cada 15 días máis ou menos e encamamos en función das necesidades. No inverno adoitamos facelo dúas ou tres veces á semana e agora neste tempo, se o esterco está simplemente feito po, as xovencas non as encamamos e as secas quizais un pouquiño máis”, manifesta. O que si fan é raiar o corredor cada 15 días e botarlle un pouco de area para evitar esvaróns.

58 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 58

16/10/20 17:02

BouMatic

SALA ROTATIVA XPEDIA 360EX

ViewPointTM

1. Puerta de control del rebaño 2. Puerta de clasificación 3. Medidor SmartControlTM 4. Automatización de instalaciones 5. Sistema de gestión

TouchPointTM

8 7

6. Carga directa 7. Control del tanque 8. TouchPointTM y ViewPointTM 9. ISO RFID 10. Lavado de pezuñas

Sistema de automatización SmartDairyTM

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

vp020_publicidade_boumatic.indd 59

SmartMeterTM GRUPANOR CERCAMPO S.A. C/Azufre, 4 · 28850 Torrejón de Ardoz (MADRID) Tlf.: 91 656 17 48 · Móv.: 609 227 617 pedrojdiaz@grupacer.com · www.grupacer.com

17/10/20 18:34

NA GRANXA

Aquí prevén construír unha nave nova con cama quente para vacas de posparto e outras que estean delicadas de saúde Dúas veces á semana póñenlles un baño de pezuños ás vacas á saída da sala de muxido

A apertura cenital do teito favorece a ventilación no interior do establo

REPRODUCIÓN

Os bebedoiros límpanos a diario e a comida arrímana, como mínimo, catro veces ao día, procurando que os comedeiros estean sempre limpos. Un dos problemas aos que se enfronta esta granxa, e ao que de momento non atoparon solución, é o das pombas, que acoden a comer ao establo, o que supón un alto risco sanitario, á parte de que escollen os alimentos da ración. Contan con ventiladores na sala de muxido. No resto da nave non son necesarios, xa que o seu deseño facilita a ventilación e evita que se alcancen altas temperaturas. A iso contribúen a altura e a inclinación do teito, así como a ampla apertura cenital. Tamén dispoñen dun cepillo rascador e no mes de xullo tiñan encargados dous máis.

SUPERFICIE E LABORES AGRÍCOLAS Traballan unha base territorial de 45 hectáreas en propiedade. Nas 15 que teñen de regadío cultivan alfalfa, millo e centeo, e nas 30 restantes sementan veza-avea e tamén algo de centeo e alfalfa. “Para min o cultivo principal é a alfalfa, incluso antes que o millo; de feito, agora mesmo en regadío hai 5 hectáreas de millo e o resto está dedicado a alfalfa. Ademais, este ano temos outras 6 ha de alfalfa en secaño”, comenta o propietario de La Sielma. Con todo, non son autosuficientes en produción forraxeira. “Dependendo do ano compramos 4 ou 5 camións de alfalfa, deshidratada ou en rama, en función dos prezos e das necesidades de cada momento”, declara. A polpa de remolacha adquírena a través da cooperativa salmantina Pecogasa, da que son socios. Tratan de non ter excesiva maquinaria e todos os labores do campo que poden contratar, contrátanos.

Ás xovencas estanlles practicando a primeira inseminación ao redor dos 14 meses. “Nestes momentos temos unha media de idade ao parto de 24,3 meses, pero a idade prevista está en 23,8, é dicir, que imos mellorando”, apunta o responsable de reprodución da granxa, Manuel Vicente Morales. O número de inseminacións por preñez en xovencas ascende a 1,47. Os celos detéctanos a ollo e a taxa de detección sitúase no 60 %; con todo, é habitual a utilización de sistemas de sincronización no 50 % dos animais máis ou menos. “Aquí faise a visita de reprodutivo cada 14 días e nesa visita xa teñen preparadas as vacas que sincronicei, ben porque pasaron o período de espera voluntario e non se saíron ou ben porque foron diagnosticadas negativas na visita anterior. Entón ese día aproveitamos para inseminalas, facer diagnóstico co ecógrafo a partir dos 28-29 días e, se hai algunha enferma, tamén aproveitamos para revisar posparto, cetose etc.”, explica o veterinario. Cun período de espera voluntario de 60 días, a media de inseminacións por preñez en vacas sitúase en 2,32 e a taxa de preñez é do 17 %. A media de lactacións do rabaño é de 2,49 e a de vacas eliminadas, de 3,08, mentres que a taxa de reposición é do 29 %.

60 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 60

19/10/20 12:26

mirabell sound system eX94

Sound System IT017991512628 - 543HO00086 - aAa 234 - TV Tl TY sIlver x supersIre MB86 x sHOTTle ex90 x gOldwyn ex90

N 1 LPI en Canadรก ยบ

Toros probados agosto 2020

Corvini Sound System Sister

Isolabella Brill Sound System Beehive MB85

4 298 +3,570 +2,744 +4,512 +154

+ ,

GPFT

GlPI

GTPI

ICO

rzG

Distribuido por: Global Genetics Tel: 91 637 34 78 global@globalgenetics.es Global Genetics Galicia: 619 760 916

vp020_anuncio_semenzoo_GLOBAL.indd 61

17/10/20 18:35

NA GRANXA

Dispoñen dun cepillo rascador e teñen encargados dous máis

Teñen un almacén para gardar forraxes e pensos e dúas trincheiras para os silos

É HABITUAL A UTILIZACIÓN DE SISTEMAS DE SINCRONIZACIÓN DE CELOS NO 50 % DOS ANIMAIS

Lote de xovencas preñadas

De cando en vez fan embrións. Este ano, por exemplo, fixéronlle un lavado a unha Brown Swiss que ten un contrato cun centro de xenética francés para a adquisición dun macho, se este alcanza os índices previstos, e o ano pasado fixéronlle dous flushings á súa nai, un para a granxa e outro que venderon íntegro. No caso das Holstein, Jorge ten unha sociedade con tres amigos, Chupa Holstein, para a compra de animais de alto valor xenético cos que tamén fan embrións. Dun deses embrións naceu Draco en 2015, un touro adquirido por Aberekin e cuxo seme está dispoñible na actualidade.

Á parte de por razóns intimamente ligadas ao seu gusto pola xenética, en ocasións tamén implantan embrións terapéuticos en vacas moi repetidoras.

PAIXÓN POLA XENÉTICA Ao fío do que comentabamos no parágrafo anterior, Jorge ten claro que a mellora da explotación ao longo destes anos foi a base de xenética. “A min paréceme que hoxe en día a xenética é o máis barato dunha granxa, non son os prezos de hai uns anos, cando se pagaban 25.000 ou 30.000 pesetas por unha dose de seme”, reflexiona. Jorge foxe dos touros extremos e decántase por animais correctos e

completos. “Foinos bastante ben así, as cualificacións melloraron moitísimo, fomos algúns anos a mellor gandería por cualificación de Zamora e estamos case sempre entre as dúas ou as tres mellores”, afirma orgulloso. “Eu sígome fixando aínda moito no tipo e nas estruturas e, por enriba de todo, nos ubres. Non usamos touros negativos a DPR [fertilidade das fillas], cada vez dámoslle máis importancia ao índice de conversión alimentaria e tamén procuramos que estean, polo menos, nas 1.000 libras en leite, se nos imos á proba americana”, detalla. Recoñece que non lle presta moita atención ao ICO, que considera “un índice trasnoitado”, e sostén que “por moito que nos desguste, na época da xenómica os americanos nos gañaron a partida e, hoxe en día, si ou si, manda o TPI”. Utilizan touros xenómicos en maior medida, pero tampouco descartan os probados, xa que, na súa opinión, “nos últimos xenómicos que hai bos para o meu gusto hai demasiada consanguinidade, as estruturas son un pouquiño máis pequenas e ese tipo de vaca non me gusta tanto”.

62 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 62

16/10/20 17:03

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com vp020_pub_agroamb_galego.indd 63

17/10/20 18:36

NA GRANXA

Están empregando moito seme de razas cárnicas, en concreto Charolaise e Angus

Herro Loustic M Gamma, a xata que ten un contrato cun centro de sementais francés

ESTE ANO USARON MENOS SEME SEXADO POLO PROBLEMA DA NEOSPOROSE E PORQUE MOITAS XOVENCAS FORON UTILIZADAS COMO RECEPTORAS DE EMBRIÓNS

Jorge fíxase moito no tipo e nas estruturas dos animais, sobre todo nos ubres

En xovencas adoitan inseminar con seme sexado, aínda que este ano o usaron menos polo problema da neosporose e porque moitas delas foron utilizadas como receptoras de embrións. “Agora estámolo volvendo empregar, pero chega un momento en que tamén temos un exceso de recría terrible, así que non o usamos tanto como estes anos de atrás”, di. Tamén están empregando moito seme de razas cárnicas, en concreto Charolaise e Angus. Inseminan con el os animais positivos a neospora, as vacas de moita idade e outras que non lles agradan por cuestións morfolóxicas ou de produción. Respecto das Brown Swiss, o propietario de La Sielma destaca a alta demanda internacional que existe desta raza, o que fai incrementar

os prezos, xeralmente superiores aos da Holstein. O seu obxectivo é chegar a un 15-20 % de vacas pardas en muxidura, apostando, iso si, por exemplares de calidade. A nivel xenético busca, ao igual que nas Holstein, touros completos, que teñan estruturas e leite.

SEGURIDADE E ESTABILIDADE CON GAZA A relación con Gaza iníciase cun dos avós de Jorge, que xa era socio desta central leiteira de espírito cooperativista que nace nos anos sesenta cos obxectivos de proporcionar leite san aos cidadáns de Zamora e resolver o problema da comercialización de leite de vaca na provincia. Co paso do tempo, aquel proxecto inicial foise transformando e modernizando ata lograr converterse non só nunha das industrias referentes de Zamora, senón nunha das marcas máis coñecidas en Castela e León. “Para min Gaza é calidade por enriba de todo. Eu creo que os gandeiros que estamos nela soubemos adaptar-

nos, facer as cousas ben, e tivemos a sorte que, se cadra, outros non tiveron de vender o leite a moi bo prezo e ter o noso pequeno mercado. Gaza significa seguridade e tranquilidade; ademais, eu creo que foi algo bo para todos os produtores zamoranos, porque non só lles pagou bos prezos aos seus socios, senón que tirou do resto cara arriba, soubo darlle importancia ao sector e soubo valorar o gandeiro”, manifesta Jorge. Neste sentido, refírese á gran cantidade de produtores novos que existe na provincia, algo no que tivo moito que ver, está convencido, a garantía de futuro que supón a presenza desta puxante industria leiteira, ademais da implicación dos veterinarios do grupo Oceva –ao que pertence o seu asesor Manuel Vicente Morales–, “que os souberon motivar para que se formasen e ser mellores”, e a forza de COAG na zona. No mes de xuño cobraron o leite a un prezo final de 0,39 €/kg + IVE, con máis dun 4 % de graxa, preto

64 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 64

20/10/20 17:10

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

0 PARA LO HCB25 E D O 0 vacas) M O NUEV (hasta 25 S A Ñ E U PEQ GRANJAS Ya son varias las explotaciones que han confiado su gestión de purines a nuestro sistema de biohigienización • 3 instalaciones en funcionamiento • 3 instalaciones en construcción

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 4 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW.

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp020_publicidade_etxeholz.indd 65

17/10/20 18:40

NA GRANXA

A alta presenza de pombas suponlles un elevado risco sanitario

“POR MOITO QUE SE ESTEA DEOSTANDO O CONSUMO DE LEITE E SE DIGA QUE ESTAMOS CONTAMINANDO, EU CREO QUE ESTAMOS FACENDO UN PRODUTO CADA VEZ MELLOR”

APOSTA POLA INICIATIVA ¿QUIÉN ES EL JEFE? Jorge participa, xunto a outros 17 gandeiros de Gaza, no proxecto ¿Quién es el Jefe?, onde é o propio consumidor quen establece o prezo do leite. Por agora elaborouse un envasado inicial de 100.000 litros que se comercializan en Carrefour. “No que máis fincapé fixeron os promotores da iniciativa foi no benestar animal e en que a alimentación non contivese aceite de palma, pois os consumidores así o votaron. Tamén insistiron moito en que as granxas se puidesen ver, pois a idea é que os consumidores se acheguen ata elas. Creo que todo isto está moi ben, pero é preciso que despois a xente realmente se implique e compre este leite”, declara.

é habitual que a graxa estea así de alta, pero si adoitamos ter un prezo bastante estable arredor dos 37 céntimos”, agrega. Jorge recoñece cobrar un bo prezo pola súa materia prima, pero apunta que tamén hai que ter en conta os investimentos: “Nos últimos anos compramos moitos títulos de Gaza e agora, por sorte, vainos ben. Temos un investimento este ano de 16 millóns de euros da fábrica nova, é dicir, que tamén temos os nosos riscos”. Refírese á planta que a compañía construíu en Coreses, coa que duplicará a capacidade de produción actual.

REFLEXIÓNS SOBRE O PORVIR dun 3,3 % de proteína e a puntuación case máxima na auditoría que garante o cumprimento do Plan de Aseguramento da Calidade Gaza. “Temos un prezo base agora mesmo de 0,3322 €/kg e cobramos primas por graxa, proteína, dobre A e a certificación. A maiores estamos participando na iniciativa ¿Quién es el Jefe? e temos un pequeno plus soamente cando se envasa ese leite”, explica. “O prezo que estou cobrando agora é excepcional, porque non

Jorge prognostica para os vindeiros anos un sector con dificultades pero con futuro. “Por moitos paus que nos dean, por moito que se estea deostando o consumo de leite e por moito que se diga que estamos contaminando, eu creo que estamos facendo un produto cada vez mellor. Estamos reducindo moitísimo o uso de medicamentos e aumentando o benestar dos animais, e penso que visitar unha granxa hoxe en día non ten nada que ver con visitala hai

uns anos. Os gandeiros somos cada vez máis profesionais, así que eu creo que hai futuro e, ademais, hai que transmitir esa idea. Temos que deixar de dar pena e contar o bo, o que poida chegar á sociedade. Claro que é un traballo duro, pero como moitos outros! E nesta situación que estamos a vivir démonos conta de que somos uns privilexiados, porque puidemos seguir traballando e gañar a vida”, argumenta. Como xa fomos debullando ao longo da reportaxe, o propietario de La Sielma ten en mente varios plans para a gandería: unha nave para as xatas lactantes que xa van empezar a construír, a ampliación da sala de muxido, unha nave para as xovencas, outra para as acabadas de parir… Con todo, asegura que se trata de “pequenos proxectos” e “sen interese ningún por medrar” en canto a número de animais. O seu obxectivo agora é a consecución de eficiencia e calidade de vida e, sobre todo, “un pouco de tranquilidade porque, por moito que nos gusten, hai vida máis aló das vacas”, conclúe.

66 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 66

16/10/20 17:03

CHARL X SABRE X AHEAD

*Nยบ1 por

GTPI

con +3036 *entre los toros disponibles

Ansoain (Navarra) 649 466 728 / 689 233 030 distrigen@distrigen.es

www.distrigen.es vp020_publicidade_DISTRIGEN.indd 67

17/10/20 18:42

NA GRANXA

“JORGE É UNHA PERSOA QUE COIDA MOITO OS DETALLES E AÍ ESTÁ A DIFERENZA ENTRE UN GANDEIRO BO E UN EXCELENTE” O día que visitamos La Sielma tivemos a oportunidade de entrevistar unha persoa que foi clave no seu progreso. Referímonos ao veterinario Manuel Vicente Morales, do grupo Oceva, co que charlamos acerca da transformación da granxa ao longo dos anos e da evolución do labor do veterinario. Manuel Vicente Morales

Cantos anos leva prestando os seus servizos nesta explotación? Empecei coa gandería antiga que tiña o pai de Jorge na vila, hai uns vinte e cinco anos, onde principalmente facía inseminación artificial e clínica. Logo, aos poucos, fomos incorporando outros servizos, como poden ser o control reprodutivo, o asesoramento sobre instalacións… De feito, cando se fixeron estas instalacións axudeilles a deseñalas e aconselleilles sobre temas de benestar. Como se foi transformando La Sielma? A evolución foi moi positiva. Desde mozo, a Jorge sempre lle gustaron moito os animais, eu animeino a ir formarse aos Estados Unidos e de alí veu con outra visión moito máis profesional da gandería. Esta granxa que temos hoxe é produto de toda esa evolución. Jorge é un gran namorado da xenética, pero unha xenética ben entendida desde o punto de vista non só morfolóxico, senón tamén produtivo e de durabilidade dos animais, o que lles permitiu aumentar a produción. Ademais, el tamén é consciente de que a estas vacas hai que tratalas dunha forma especial, traballou moitísimo en benestar e creo que iso se nota. En que aspectos se fixo máis énfase? Principalmente, en benestar animal. Logo, no tema de recursos humanos, a verdade é que Jorge tenta non só pagarlles ben aos operarios que ten, senón integralos dentro da granxa e facelos partícipes dos éxitos. Que papel xogan os veterinarios de vacún leiteiro hoxe en día? Cambiamos moito. Despois de case trinta anos que levo eu nesta profesión, pasamos de ser uns técnicos que se nos chamaba só en caso de urxencia ou para inseminar a ser unha parte integrante da explotación, e non só no meu caso, que podo ser un pouco o asesor xeral, senón que tamén se estende ao traballo doutros compañeiros especialistas en nutrición, en calidade de leite… Realmente, o que tentamos é integrar un equipo no que todos rememos a favor da rendibilidade económica da granxa.

Sería correcto falar dun traballo máis enfocado á prevención que á curación? En xeral, os veterinarios levamos xa uns anos que estamos tentando traballar máis en medicina preventiva; de feito, o asesoramento vai encamiñado por aí. Todo o que traballamos en benestar animal foi un pouco orientado a isto, pero agora, debido á nova lexislación do plan fronte á resistencia aos antibióticos, digamos que estamos a incrementar máis estas medidas.

“OS VETERINARIOS LEVAMOS XA UNS ANOS QUE ESTAMOS TENTANDO TRABALLAR MÁIS EN MEDICINA PREVENTIVA; DE FEITO, O ASESORAMENTO VAI ENCAMIÑADO POR AÍ”

É fácil asesorar no uso responsable de antibióticos? É un labor lento, porque aos gandeiros lles custa e as circunstancias das granxas obrigan, moitas veces, a que teñamos que utilizar certos antibióticos, pero, pouco a pouco, está diminuíndo a súa presenza e, ademais, estanse utilizando antibióticos mellores desde o punto de vista da xeración de resistencias. Como están xestionando este tema en La Sielma? Nesta explotación xa se fai secado selectivo desde hai un ano. Temos tempadas mellores e outras peores, pero a idea é seguir. Tamén se fan cultivos en granxa coa idea de racionalizar máis os antibióticos e utilizalos só nos casos imprescindibles. Que plan vacinal teñen establecido? Estamos facendo un programa obrigatorio que está integrado dentro da ADS á que pertencen e que consiste en vacinacións anuais de enterotoxemia e desparasitación. Ademais, debido aos controis serolóxicos que facemos anualmente, tamén vacinamos de BVD e facemos control de neosporose, porque, desgraciadamente, temos un 10-15 % de vacas positivas en neospora. O plan vacinal das xatas está enfocado ao ámbito respiratorio e, no caso das diarreas, vacinamos as nais no período seco contra rotavirus, coronavirus e E. coli. Cales son os puntos fortes de La Sielma? Para min os puntos fortes son a xenética, o benestar e quen a leva. Jorge é unha persoa

que coida moito os detalles e aí está a diferenza entre un gandeiro bo e un excelente. E as áreas de mellora? A recría de xatas, para a cal estamos pensando en facer unhas instalacións novas, e o tema de medio ambiente e bioseguridade. Temos o problema da neospora, que é moi difícil de combater porque, ás veces, as forraxes veñen de zonas onde puido haber cans asilvestrados e aí temos unha dificultade importante á que non lle atopamos solución. E temos tamén o problema dos paxaros, un tema de bioseguridade complicado e que non vexo que se poida solucionar por moito que Jorge e eu poñamos da nosa parte.

68 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_naGranxa_LaSielma_galego_sabe.indd 68

16/10/20 17:03

Traspaso xeracional e aposta pola robotización do muxido Laura Armesto e David Rodríguez son dous gandeiros galegos recentemente incorporados ás súas granxas familiares que decidiron apostar por renovar as súas explotacións coa construción de instalacións novas para as vacas en produción e a robotización dos seus sistemas de muxido a principios de 2019. A liberdade de horarios para unha vida máis conciliadora, o benestar dos animais e as características técnicas que ofrece o DairyRobot R9500 de GEA, como son a óptima calidade do muxido, o proceso de colocación único In-Liner Everything e a separación de leite por cuartos, foron os principais motivos da súa decisión. Falamos con ambos os gandeiros e con Hugo Rodríguez, técnico de robots de muxido en Agritécnica Ganadera, distribuidora da marca no sur de Lugo, para coñecer todo o proceso de cambio, a súa experiencia tras ano e medio de traballo coa máquina e os seus plans de futuro.

vp020_publirreportaxe_GEA_galego.indd 69

17/10/20 18:46

Nome da explotación: Casa Andrés de Acevedo Localización: Portomarín (Lugo) Sistema de muxido: DairyRobot R9500 Animais en total: 130 Vacas en produción: 67 Media de muxidos: 2,7 Media de produción: 35 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,90 % Porcentaxe de proteína: 3,30 % RCS: 120.000 cél./ml

Que sistema de muxido tiñan antes e cando instalaron o robot? No establo antigo tiñamos unha sala de espiña de peixe de 10 puntos e cando eu me incorporei no ano 2019 decidimos montar unha nave nova e instalar robot de muxido. Por que se decidiron a cambiar de sala a robot? Decidimos pasar ao muxido con robot para ter máis tempo libre, non ter que estar atados ás horas puntuais dese traballo e que as vacas tivesen un muxido máis libre e estivesen máis cómodas. Por que se decantaron por GEA? Gustounos máis este robot pola colocación manual, se non igual tiñamos que descartar algúns animais, pola separación por cuartos, pola porta de preselección e pola calidade do muxido. Que diferenzas notan? Entre a sala e o robot notamos que temos moito máis tempo libre, moitos máis datos, máis información sobre detección de celos, detectamos antes as mamites e as vacas están moito mellor, máis tranquilas, máis a gusto, pois pódense muxir ata catro ou cinco veces ao día e non teñen que estar con 20 ou 30 litros no ubre. Ademais, agora mesmo o número medio de muxidos aproxímase aos 2,7.

David Rodríguez, cos seus pais, Javier Rodríguez e Lila Matanzas

David Rodríguez: “Entre a sala e o robot notamos que temos moitos máis datos e as vacas están moito mellor, máis tranquilas” Contan con máis equipos GEA? Á parte dos robots temos os colares CowScout que nos axudan a detectar mellor a fertilidade e a inxestión das vacas, para dar solución aos problemas canto antes. Tras ano e medio de traballo con robot, que valoración fan do cambio? Creo que tomamos a decisión acertada e de cara ao futuro a nave está preparada por se queremos ampliar e montar un segundo robot, pero en principio estabilizarémonos así.

Que características destaca do modelo DairyRobot R9500? En primeiro lugar cabe destacar que todo o proceso de muxido se realiza nunha soa colocación (GEA In-Liner Everything), co que conseguimos reducir tempos. En segundo lugar, a separación por cuartos, para a que dispomos de dúas unidades finais, cada unha delas co seu variador de frecuencia, permite preservar a calidade do leite e, por último, a característica máis salientable, diría eu, é a calidade do muxido, xa que traballamos en liña baixa garantindo un bo tratamento do ubre. Ademais, o foso que rodea o robot permite acceder de forma rápida e cómoda ao ubre do animal e facer calquera tipo de tratamento. HUGO RODRÍGUEZ Técnico de robots de muxido en Agritécnica Ganadera, distribuidor de GEA na zona sur de Lugo

Hugo Rodríguez: “Traballamos man a man cos técnicos da explotación para lograr un bo rendemento” vp020_publirreportaxe_GEA_galego.indd 70

Por que recomenda este robot para estas granxas? Recomendamos este tipo de robot neste tipo de granxas porque son gandeiros novos e vemos que lles poden sacar moito partido ás novas tecnoloxías, ademais de facilitarlles outro tipo de horarios que con outros sistemas non ían ter. En que consiste o seu asesoramento posvenda? Podemos distinguir dúas vertentes: unha, a parte máis técnica, xa que estamos máis pendentes do bo funcionamento da máquina, e outra, máis propia de asesoramento, na que traballamos man a man cos técnicos da explotación para así lograr un bo rendemento do rabaño.

17/10/20 18:46

Nome da explotación: A Parrocha Localización: Paradela (Lugo) Sistema de muxido: DairyRobot R9500 Animais en total: 140 Vacas en produción: 64 Media de muxidos: 2,7 Media de produción: 37 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,80 % Porcentaxe de proteína: 3,30 % RCS: menos de 150.000 cél./ml

Que sistema de muxido tiñan antes e cando instalaron o robot? Antes tiñamos unha sala de muxido 2x10, onde muximos uns dez anos. Cando eu me incorporei á gandería en 2018 decidimos deixar a nave antiga para xovencas e secas e construír unha nave nova para as vacas en produción con sistema de muxido robotizado. Co robot empezamos a traballar en marzo de 2019. Por que se decidiron a cambiar de sala a robot? Porque nos dá outra liberdade que non tiñamos coa sala, son outros horarios completamente distintos. Antes había que estar a aquela hora na granxa si ou si e agora simplemente temos que estar pendentes dos atrasos, que poden ser dous ou tres como moito. Ademais, permítenos ter moitos máis datos, como o detector de celos ou o de ruminación. Así sabemos o momento óptimo para inseminar os animais e tamén se existe algún problema de alimentación que poida marcar algunha enfermidade. Por que se decantaron por GEA? Despois de mirar outras marcas, elixín GEA por varios motivos. Primeiro, polo muxido manual, porque cando me pare unha xovenca podo pórlle eu manualmente o robot e que se vaia afacendo aos poucos. Despois, polo foso, porque é algo básico para facer secados, tratamentos e acceder comodamente ao ubre da vaca. Tamén pola separación do muxido por cuartos, pois se teño unha vaca que me dá problemas por un teto, podo separar ese leite e seguir traballando con ela sen ter que tratala nin descartala, moitos animais son reincidentes e non hai forma de curalos. Por último, e moi importante, porque con 25 anos e sendo muller foi moi complicado que a xente confiase en min e José Luis, de Agritécnica Ganadera, si que fixo o esforzo de crer no meu proxecto e isto valóroo moito. Como planificaron o proceso de cambio? Para o noso proceso de cambio axudounos moito ter a nave nova pegada á antiga. Fomos traendo de 15 en 15 animais. Desde que o primeiro grupo estaba medianamente adaptado, trouxemos outros 15 e así ata telos todos aquí. Mentres a miña nai e o empregado muxían na sala, eu encargueime de adaptalos ao robot.

Laura Armesto, xunto á súa nai, Julia Fernández, e ao seu empregado, Adrián Rodríguez

Laura Armesto: “Dános outra liberdade que non tiñamos coa sala de muxido, son outros horarios completamente distintos”

Ao principio non entraban e pasábame o día metendo vacas. Foi un proceso duro ata que pasaron cinco ou seis meses que xa empezaron a entrar totalmente soas. Agora si que entran todas, desde que volveron parir aquí, nada que ver. Que diferenzas notan? A diferenza é bestial, son outros horarios. Para a miña nai o traballo cambiou ao mil por mil, porque non vén ao robot basicamente. Eu podo marchar un día, que sei que o empregado que teño se defende perfectamente co robot. Ademais, desde o móbil podo saber que vacas se están muxindo, se hai vacas con atraso… Coa sala non podía saber nada. En canto ás vacas foi visto e non visto. Antes, para o muxido, metiámolas todas xuntas nunha sala de espera, apiñadas, e o nivel de estrés era totalmente distinto. Agora están moi tranquilas e desexando que pasen as horas para volver entrar ao robot. Tras ano e medio de traballo con robot, que valoración fan do cambio? Se alguén me vén preguntar que opino sobre o paso a robot, eu diríalle: sen dúbida. É outra liberdade, outro horario, outro control… É totalmente distinto. Como toda persoa nova, supoño, penso en crecer. Nun futuro, quero aumentar o establo e pór outro robot. Despois de chegar ata aquí, si que me gustaría seguir crecendo.

ENTREVISTAS En vÍDEO

vp020_publirreportaxe_GEA_galego.indd 71

17/10/20 18:46

ALIMENTACIÓN

Métodos de avaliación de produtos ruminalmente protexidos Neste estudo centrámonos nos distintos métodos que existen para calcular a biodispoñibilidade dun produto, pois non só debemos procurar que esta sexa elevada senón que o seu cálculo se obteña a través dos métodos máis fiables, que analizamos a continuación. Javier López Xerente do Servizo Técnico de Ruminantes Sur de Europa Animal Nutrition & Health Emena Kemin Industries

INTRODUCIÓN

os últimos anos asistimos a un incremento moi significativo da cantidade de leite que producen diariamente as vacas, pero, a medida que os rendementos produtivos van aumentando, tamén o fan as necesidades nutritivas, co que cómpre buscar ferramentas que nos axuden a satisfacer os crecentes requirimentos destes animais da maneira máis eficiente e precisa posible, co fin de

asegurar o seu benestar e a sostibilidade das explotacións. No que á nutrición proteica se refire, debo cubrir os requirimentos de certos aminoácidos esenciais (metionina e lisina) e para iso é imprescindible a incorporación na dieta de produtos tecnolóxicos consistentes en metionina e lisina protexidos para evitar a degradación ruminal. É por esta crecente demanda que nos últimos anos apareceron no mercado multitude de produtos con distintas tecnoloxías de encapsulación e, por tanto, con características técnicas moi diversas. Para que este tipo de produtos teñan unha boa calidade deben ase-

gurar que unha alta porcentaxe do ingrediente activo pase ao rume sen sufrir degradación e que, ademais, presente unha posterior elevada dixestibilidade intestinal. Só con estas dúas características poderemos conseguir unha elevada “verdadeira biodispoñibilidade” do aminoácido. O termo ‘biodispoñibilidade’ é clave para poder entender as diferenzas entre os produtos dispoñibles no mercado. É a cantidade de metionina ou lisina que é realmente dixerida e absorbida no intestino delgado e que é potencialmente utilizada polo animal por unidade de produto inxerido. Por exemplo, se dicimos que un produto de metionina ten un 50 % de biodispoñibilidade, quere dicir que, por cada 100 g de produto, 50 serán absorbidos no intestino e están dispoñibles para ser utilizados polo animal. Para que un produto sexa altamente biodispoñible debe cumprir dous requisitos básicos:

72 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_alimentacion_kemin_galego.indd 72

16/10/20 12:11

ALIMENTACIÓN

1) Elevada porcentaxe de produto que atravesa o rume sen sufrir degradación ou alteración. 2) Que unha alta porcentaxe de produto sexa dixerida e absorbida no intestino. Este segundo aspecto é igualmente importante, xa que un produto pode estar ben protexido ante a degradación ruminal, pero non dixerirse posteriormente no intestino, co cal se excretaría en feces sen ser aproveitado polo animal. Para conseguir unha elevada biodispoñibilidade, os produtos deben posuír varias características técnicas: 1. Alta concentración do nutriente específico: AA 2. Elevada gravidade específica e tamaño de partícula adecuado a esa gravidade específica para que abandonen o rume canto antes e se minimice a degradación. Non é cuestión de sobreprotexer o produto, é un equilibrio entre o tipo e a cantidade de protección, en función do tempo que o produto estea en tránsito no rume co fin de asegurar a súa resistencia sen comprometer a súa posterior dixestión.

3. Recubrimento adecuado para resistir non só a degradación ruminal mencionada anteriormente senón que, ademais, deben resistir adecuadamente os distintos procesos e accións mecánicas que pode sufrir ao longo de todo o proceso, desde a inclusión inicial no alimento ata a inxestión por parte do animal (procesos de mesturado e tratamento en fábricas de penso ou Premix, estabilidade na ración final (TMR), mastigación polo animal…). 4. Daquela o nutriente esencial debe estar dispoñible canto antes no abomaso para poder garantir a súa máxima absorción no intestino delgado.

COMO CALCULAR A BIODISPOÑIBILIDADE DUN PRODUTO A continuación centrarémonos nos distintos métodos que existen para calcular a biodispoñibilidade dun produto, xa que non só debemos procurar que o produto que usamos teña unha elevada biodispoñibilidade,

EQUIPO AUTORIZADO EXPORTACIÓN ES11ET05B BANCO DE EMBRIONES LABORATORIO FIJO LABORATORIOS MÓVILES PROGRAMAS GENÉTICOS PERSONALIZADOS

vp020_alimentacion_kemin_galego.indd 73

É IMPRESCINDIBLE A INCORPORACIÓN NA DIETA DE PRODUTOS TECNOLÓXICOS CONSISTENTES EN METIONINA E LISINA PROTEXIDOS PARA EVITAR A DEGRADACIÓN RUMINAL

ASPIRACIÓN FOLICULAR (OPU) TRANSPORTE DE OVOCITOS FERTILIZACIÓN DE OVOCITOS (FIV) TRASLADO EN INCUBADORES TRANSFERENCIA EMBRIONES

CONTAMOS CON EQUIPOS DE ÚLTIMA GENERACIÓN Y CON PROFESIONALES QUE HACEN VIABLE LA

P R O FsiEnos S I Osubimos N A L I DoAno D a la alta "Elegir I N T E G Rde I D la A Dtecnificación es cosa velocidad nuestra, montar D E C Uen A Deste O S tren A P R O Y Epero C T Ono SA T Upuede S N E Csacar E S I D del A D viaje ES nos SERVICIO COMPLETO definitivamente" E N T Martínez U E X P L O(director TACIÓN Daniel técnico ESPAÑA Y PORTUGAL Embriovet)

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 73

16/10/20 12:11

ALIMENTACIÓN

Figura 1. Esquema de método in vitro de tres fases

Miura Makoto, comunicación persoal

ademais debemos asegurarnos de que o cálculo desta sexa obtido por un método o máis fiable posible, é dicir, que o dato que nos achegue o fabricante sexa o máis semellante á realidade como sexa posible. Para iso existen basicamente tres tipos de métodos: in vitro, in situ e in vivo. Métodos in vitro Os métodos in vitro son probas realizadas en laboratorio onde se simula un ambiente ruminal e intestinal para similar a degradación ruminal e a dixestibilidade intestinal. Algúns dos métodos utilizan líquido ruminal recollido de ovellas ou vacas, mentres que outras usan modificadores de pH para imitar o ambiente ruminal (Mbanzamihigo et al. 1997; Ross et al., 2013; Miyazawa et al., 2014; Larson et al., 2015). Mbanzamihigo e col. (1997). Nesta técnica incúbase o produto simulando un ambiente ruminal durante un tempo fixo, a continuación simúlase un ambiente abomasal e, por último, un ambiente intestinal para valorar a liberación nesta fase. Estes métodos son moi utilizados porque son rápidos, sinxelos e económicos, pero non nos facilitan un dato fiable sobre biodispoñibilidade; entre outros aspectos, non teñen en conta a taxa de paso dos distintos produtos, xa que presentan un tempo fixo de incubación. Outras limitacións significativas son que non teñen en conta as diferenzas entre animais e que consideran que todos os AA presentes na fase intestinal son absorbidos polo animal. Este método é unha boa ferramenta nas primeiras fases de desenvolvemento dun produto, para discriminar entre produtos en función dos devan-

SE DICIMOS QUE UN PRODUTO DE METIONINA TEN UN 50 % DE BIODISPOÑIBILIDADE, QUERE DICIR QUE, POR CADA 100 G DE PRODUTO, 50 SERÁN ABSORBIDOS NO INTESTINO E ESTÁN DISPOÑIBLES PARA SER UTILIZADOS POLO ANIMAL

ditos resultados in vitro. Se un produto só nos ofrece datos in vitro, debemos ter en conta as súas moitas limitacións e a baixa precisión coa que traballariamos na nosa formulación. Métodos in situ Os métodos in situ consisten na incubación ruminal a través de cánulas ruminais de bolsas de nailon xeralmente a un tempo fixo (dependendo do ingrediente pode ser 6, 8, 16 ou 24 horas). Unha vez transcorrido este tempo, retíranse do rume e lávanse con auga fría ata que saia limpa. Posteriormente transfírense a un recipiente que contén HCL-pepsina a 39 °C e aí mantéñense durante 2,5 horas para simular as condicións do abomaso. Posteriormente métense en bolsas máis pequenas e introdúcense no duodeno a través dunha cánula intestinal. As bolsas recupéranse nas feces e lávanse ata que a auga saia limpa e a biodispoñibilidade calcúlase como porcentaxe de AA que escapa ao rume x porcentaxe de AA que desaparece no intestino. Este método, aínda que é máis fiable que o in vitro, segue tendo considerables limitacións: - Non estima o rozamento contra as paredes do rume. - Non simula os tempos reais de paso polo rume (diferentes entre produtos). - Non estima a mastigación nin a ruminación. - Non mide a dixestibilidade intestinal. Pode sobrevalorala debido a que esta se mide como a diferenza entre a cantidade que pasa o rume, menos a cantidade que aparece en feces, sen ter en conta que parte do produto pode non ser absorbido no intestino delgado.

Métodos in vivo Os métodos in vivo son os máis fiables e teñen a vantaxe de que proporcionan estimacións reais de biodispoñibilidade nos animais para os que están destinados, xa que se realizan en condicións de campo. Dentro deste tipo de métodos, nesta publicación centrarémonos nos tres máis comúns: -Área baixo a curva (Robert et al., 1997; Graulet et al., 2005; Devillard et al., 2011; Faivre et al., 2013; Evans et al., 2013) -Resposta de AA libre en plasma (Rulquin e Kowalczyk, 2003; Borucki Castro et al., 2008; Hanigan et al., 2009) -Resposta de AA libre en plasma (Whitehouse, 2017) Método área baixo a curva Este método utiliza vacas lactantes ou secas canuladas ruminalmente, que foron adaptadas con catéteres xugulares para extracción de sangue. Tómanse mostras de sangue iniciais antes da suplementación con AA, xeralmente ás -24, -12, -6 e 0 h co obxectivo de establecer valores basais para a concentración plasmática da proba AA. Os animais reciben os tratamentos AA como unha dose de pulso. Para o tratamento de

74 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_alimentacion_kemin_galego.indd 74

19/10/20 16:18

CMY

vp020_publi_kemin.indd 75

17/10/20 18:47

ALIMENTACIÓN

Figura 2. Exemplo de área baixo a curva

OS MÉTODOS IN VIVO SON OS MÁIS FIABLES E TEÑEN A VANTAXE DE QUE PROPORCIONAN ESTIMACIÓNS REAIS DE BIODISPOÑIBILIDADE NOS ANIMAIS PARA OS QUE ESTÁN DESTINADOS

45 40 35 Infusión

% TAA

RPAA

25 20 15 10 5 0

120

240

360

480

600

720

900 1.380 1.560 1.740

Minutos

Figura 3. AA libre en plasma (dose-resposta) 5,5

Lys % Total AA (µM)

5,0 4,5 4,0 3,5 3,0

AA (g/día)

control positivo, o AA adminístrase mediante infusión abomasal. O aminoácido protexido (RPAA) é xeralmente proporcionado como unha dose en bolo a través da cánula ruminal. Para a infusión, a dose completa de AA é infundida dentro das primeiras 2 h do período de recolección de sangue. Logo tómanse mostras xeralmente cada 1 ou 2 h durante as primeiras 14 horas, despois menos frecuentes ata 48 ou 72 h, tras a dosificación para garantir que haxa un retorno ás concentracións de referencia. Todas as mostras de plasma son analizadas para o AA de interese. Os valores de referencia para cada vaca promédianse xuntos e réstanse os valores obtidos despois da suplementación (Graulet et al., 2005). A resultante dos valores grafícase e a análi-

se de área baixo a curva trapezoidal elemental realízase multiplicando a media da concentración de AA, que aumenta entre 2 tempos de mostraxe consecutivos e a duración do intervalo. A área baixo a curva total é a suma da área baixo a curva elemental calculado (Graulet et al., 2005). Unha das principais limitacións da área baixo a curva é que os animais reciben unha gran dose (pulso) tanto de RPAA coma de tratamentos de infusión, cantidades que se atoparían en condicións normais de alimentación. Outra limitación é que o animal non consome o RPAA exposto ao TMR. A dose de pulso en xeral deposítase directamente a través da cánula ruminal no rume ao nivel da fase líquida xusto debaixo do material fibroso (Graulet et al.,

2005), o que probablemente resulte en que flúa fóra do rume máis rápido que se se alimentase en condicións normais. As estimacións de biodispoñibilidade están relacionadas linealmente coa cantidade de dose de pulso, con doses máis altas téñense concentracións de AA máis altas en plasma sanguíneo (Graulet et al., 2005; Evans et al., 2013). Resposta de AA libre en plasma O método de resposta á dose de AA libre de plasma é un método máis directo porque identifica cambios nas concentracións plasmáticas de AA a medida que se fornecen cantidades crecentes dun AA. Un dos criterios para o método de resposta á dose de AA libre de plasma é que exista unha relación lineal entre as cantidades de

76 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_alimentacion_kemin_galego.indd 76

19/10/20 16:19

ALIMENTACIÓN

Táboa 1. Recomendacións para determinar a biodispoñibilidade relativa (RBV) dos suplementos de AA protexidos co rume (RP-AA) utilizando a técnica de dose-resposta AA sen plasma Deseño experimental

Cadrado latino replicado con todos os tratamentos no mesmo cadrado para minimizar a variación.

Os animais

Vacas leiteiras con lactación canulada ruminalmente, preferiblemente con DMI e DIM similares. Evite as vacas na lactación temperá debido ao balance negativo de enerxía e proteínas.

Dieta basal

Unha TMR balanceada para cumprir cos requisitos nutricionais dos animais alimentados 3 veces ao día en intervalos de 8 h.

Período de covarianza Tratamento

Recolla mostras de leite e de sangue durante os 3 días do período de covariable para obter datos de referencia. Recoméndase o uso de 3 cantidades (por exemplo, 0, 30 e 60 g/d) de AA con infusión abomasal ou duodenal e as mesmas cantidades de AA alimentados cos suplementos de RP-AA.

Infusión

Mesture e disolva o AA nun mínimo de 4 L de auga morna da billa, e infunda continuamente no abomaso ou duodeno. As velocidades de infusión da bomba deben controlarse regularmente para garantir unha administración diaria uniforme e completa da infusión.

Alimentación RP-AA

Mesture RP-AA con 1,5 kg de TMR, colóqueo nun recipiente de plástico con tapas e almacéneo a 4 °C durante 8 h antes da alimentación para expor os suplementos probados a condicións TMR. Coloque a mestura TMR/RP-AA en cubas de goma e ofrézallela ás vacas 30 minutos antes da hora de alimentación real. Se a mestura non se consome por completo en 15 minutos, coloque as sobras directamente no rume cunha cánula.

Duración do período

Mínimo de 7 d.

Mostra de sangue

Recolla 4 mostras de sangue (veas coccíxeas ou xugulares) a intervalos de 2 h logo da alimentación matutina durante os últimos 3 días de cada período de mostraxe.

Análise atípica

Realice unha análise univariada para determinar valores atípicos na concentración plasmática de AA, incluído AA.

Cálculo de RBV

Divida a pendente do suplemento alimentado por RP-AA pola pendente do AA infundido e multiplíqueo por 100.

AA alimentado ou infundido e a concentración de AA no plasma (a medida que se aumenta a dose de AA fornecido, debe incrementarse a concentración dese AA en plasma sanguíneo). Esta linealidade demostrouse tanto entre rangos de deficiencia de AA coma en rangos con achegas superiores aos requirimentos. Este método consiste en avaliar as cantidades de AA libre en plasma sanguíneo, a medida que imos aumentando as cantidades de AA fornecidas. Faise unha infusión de auga no duodeno como grupo control, para coñecer os niveis basais de AA. Logo fornécense infusións de AA ao duodeno para calibrar unha curva para cada animal, despois dúas veces ao día colocáronse os RPAA en niveis similares aos que se infunden ao duodeno. Tomáronse mostras de sangue cada hora durante doce horas o último día de cada tratamento (día 4). Neste día alcánzase unha concentración estable de AA que non varía despois. A forza deste método, en comparación con outros, é que proporciona valores obtidos de animais. Na gráfica 3 podemos observar os incrementos de concentración de AA a medida que aumentamos a suplementación. A curva con maior pendente representa o crecemento na concentración de AA a medida que incrementamos a cantidade de AA infundido e

a de menor pendente representa o aumento na suplementación de aminoácido ruminalmente protexido. A relación entre ambas as pendentes representa a biodispoñibilidade relativa do produto obxecto de estudo. Resposta de AA libre en plasma (Whitehouse, 2017) Este método é unha evolución do método anterior proposto por Rulquin e Kowalczyk, 2003. É na actualidade o método máis fiable dispoñible, xa que para a súa execución presenta uns requisitos moito maiores que o anterior, aínda que só algunhas universidades de referencia teñen esta técnica implementada e dispoñible. Doutra banda, require dun elevado investimento que só empresas moi rigorosas e moi seguras da calidade dos seus produtos se atreven a acometer. Na táboa 1 explícanse os principais puntos que deben cumprirse para testar un produto baixo este método.

sistema me demanda. O máis importante é non só ter en conta a biodispoñibilidade que declara o fabricante, senón tamén os métodos de validación desa biodispoñibilidade. Tal e como comentamos, o método máis fiable é este último, pero, dado que é moi caro e laborioso, non todas as compañías asumen o risco que iso leva, co que deciden non avaliar co máximo rigor ou non someter a calidade os seus produtos aos máis estritos criterios científicos.

CONCLUSIÓNS Decidimos dar o paso e formular con base nos aminoácidos, preparámonos concienzudamente e entendemos o concepto. Agora enfrontámonos ao momento de tomar a decisión de comprar un determinado produto de AA protexido ruminalmente para cubrir as necesidades que o meu 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 77

vp020_alimentacion_kemin_galego.indd 77

19/10/20 16:20

De izquierda a derecha: madre de PRINCE: ABS 7484 Anna-ET GP-84 (Beth Herges), 5ª madre de KINETIC: Clear-Echo M-O-M 2150-ET VG-87 (Beth H hermana completa de la madre de CAMARO: De-Su Frazzled 6984-ET (Beth Herges) y hermana completa de SHIMMER*RC: K&L SV SUNNY RED (Alex

ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 - Madrid Email: ABS-Progenex@genusplc.com Teléfono: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 09 89 vp020_publi_progenex.indd 78

19/10/20 11:44

ABS REPRESENTA LA Nueva ERA EN SEMEN SEXADO ¡Sexcel® Sexed Genetics combina nuestra tecnología de vanguardia con la genética líder del sector para ofrecerle los mejores resultados!

29HO19010

29HO19309

PRINCE

KINETIC

YODA x YODER x EMBASSY

KENOBI x ACHIEVER x SPARK

846 +2890 +1949 +2867

C M $

G T P I

L E C H E

29HO19302

SHIMMER*RC

CRIMSON x FRAZZLED x DELTA

785 +2830

G T P I

29HO17442

CAMARO N M $

G T P I

SALVATORE RC X RUBICON X CASHCOIN

1801 +1,98

L E C H E

T I P O

0-ET VG-87 (Beth Herges), V SUNNY RED (Alex Arkink)

rid

vp020_publi_progenex.indd 79

19/10/20 11:45

ALIMENTACIÓN

Metionina: moito máis que proteína en leite A metionina protexida ruminalmente pode ser unha ferramenta moi válida para mellorar a produción e a saúde da vaca de leite. Este aminoácido cumpre no organismo diversas funcións metabólicas que é recomendable coñecer, de maneira que se poida decidir cando é rendible usalo e que podemos esperar. Luis Cardo Qualivet Evonik

NECESIDADES DE NITRÓXENO, PROTEÍNA E AMINOÁCIDOS NA VACA DE LEITE

s vacas non teñen un requirimento de proteína bruta (PB) ou de proteína ruminal non degradable (RUP, proteína bypass). O rume posúe a capacidade de usar nitróxeno non proteico (NPN) para sintetizar proteína microbiana de moi alta calidade e que forma a parte fundamental da proteína metabolizable (PM), que no intestino será absorbida pola vaca, complementada por RUP e unha pequena cantidade de proteína de orixe endóxena.

As vacas de alta produción presentan un requirimento de aminoácidos no seu lugar de absorción –o intestino– superior á cantidade que o rume é capaz de prover. Este requirimento “extra” débese cubrir dalgunha maneira, o que se fixo tradicionalmente suplementando máis proteína bruta (PB) e, por tanto, incrementando a achega de proteína ruminal degradable e non degradable. Un exceso de PB leva a un alto custo económico e ambiental. Diversos estudos demostraron que é posible conseguir a mesma produción de leite ou mesmo máis elevada con niveis

máis baixos de PB mediante o uso dunha estratexia nutricional baseada na maximización da produción de proteína miccrobiana combinada co uso de aminoácidos protexidos co fin de cubrir as necesidades reais destes nutrientes. Este enfoque máis “científico” leva consigo uns custos de alimentación habitualmente máis reducidos e uns maiores ingresos sobre o custo de alimentación (IOFC) na granxa. Os dous primeiros aminoácidos limitantes para a produción de leite son metionina e lisina, debido á súa baixa concentración na proteína dos alimentos e a súa alta concentración en leite. Grazas ao descubrimento de cada vez máis roles da metionina no metabolismo, este aminoácido está a ser o obxectivo de moitas investigacións científicas. Mesmo podería chegar a ocorrer que no futuro se demostre que estes beneficios “extra” sexan tan ou máis importantes que o efecto directo sobre a produción de leite e de proteína láctea.

80 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_alimentacion_metionina_galego.indd 80

16/10/20 12:13

ALIMENTACIÓN

USO TRADICIONAL DA METIONINA NA ALIMENTACIÓN DA VACA DE LEITE A metionina identificouse como o primeiro aminoácido limitante para a produción de leite na maioría das situacións de campo xa nos anos 70 do pasado século. Desde ese momento publicáronse multitude de estudos sobre os requirimentos de metionina e lisina en vacas leiteiras. As recomendacións sobre os seus re-

quirimentos publicadas polo NRC en 2001 son aínda aplicadas moi habitualmente na práctica. Investigacións máis recentes puxeron ao día estas recomendacións cunha moi evidente tendencia a aconsellar niveis de metionina metabolizable cada vez máis altos, segundo a importancia dos distintos roles metabólicos vai quedando cada vez máis clara.

GRAZAS AO DESCUBRIMENTO DE CADA VEZ MÁIS ROLES DA METIONINA NO METABOLISMO, ESTE AMINOÁCIDO ESTÁ A SER O OBXECTIVO DE MOITAS INVESTIGACIÓNS CIENTÍFICAS

Figura 1. Recomendacións do NRC 2001 e de French (2016) para lisina e metionina metabolizable NRC 2001, % PM Lisina (Met > 1,95 % PM)

NRC 2001, Cociente Lys:Met

7,2

French (acabadas de parir) 7,0 -7,6

3:1 Metionina (Lys > 6,50 % PM) alimentación ou lactación

2,4

French, ratio Lys: Met (acabadas de parir)

French (alta produción, g/Mcal NEL) 1,85

2,7 : 1 2,6 -2,8

French, ratio Elys: Met (alta produción)

2,66 : 1 4,93

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 81

vp020_alimentacion_metionina_galego.indd 81

16/10/20 12:13

ALIMENTACIÓN

A formulación de racións considerando os aminoácidos metabolizables usouse fundamentalmente para aumentar a cantidade de proteína do leite, pero non sempre se obtivo o resultado desexado. Isto causou un comprensible escepticismo e resistencia cara á formulación con redución de PB e balanceado de aminoácidos. Certas consideracións poden explicar na maioría dos casos esta falta de resposta (real ou aparente) cando se busca un aumento da proteína en leite: • Os aminoácidos poden e de feito son a base da síntese de proteína, pero a maioría desamínanse para a produción de enerxía: cando hai unha maior demanda de enerxía que de aminoácidos o fígado desamina este exceso para producir máis enerxía. Isto explica por que é absolutamente necesario considerar a achega enerxética cando se fala de aminoácidos. • Tecnoloxía: unha metionina protexida ruminalmente é un produto moi técnico que debe achegar un aminoácido metabolizable ao seu lugar de absorción no intestino. Moitos produtos presentes no mercado desafortunadamente non son capaces de cumprir isto. Simplemente, hai produtos que non funcionan. • A metionina pode usarse no organismo para outros roles metabólicos á parte da produción de proteína láctea. Os requirimentos funcionais poden ser maiores que os requirimentos para produción. • Pode producirse un efecto de dilución de proteína en leite. Aumenta a produción de proteína, pero é moi habitual que tamén se produza un aumento da produción de leite, polo que finalmente a porcentaxe de proteína no leite puidese manterse ou mesmo diminuír metionina: un aminoácido funcional. Recentes investigacións demostraron que a suplementación de metionina no período de transición afecta o metabolismo mediante un incremento da funcionalidade hepática, da actividade dos neutrófilos e da concentración de insulina, mentres diminúen o estrés oxidativo, a inflamación e os ácidos graxos non esterificados (NEFA) circulantes. A explicación destes efectos parece ser o aumento no fígado das encimas taurina e glutatión, o que causa unha diminución da produción de citoquinas e do estrés oxidativo, que, á súa vez, leva

un aumento da inxestión, punto clave nesta fase. A suplementación de metionina tamén afecta á reprodución. Cardoso (WDMC, 2017) observou unha redución de perdas embrionarias temperás entre 28 e 61 días despois da inseminación desde 19,6 % ata 6,1 % en vacas multíparas suplementadas con metionina protexida sobre unha dieta basal con concentracións de 6 ,9 % Lys e 1,87 % Met en proteína metabolizable.

A TENDENCIA É CARA A UN AUMENTO DA CONCENTRACIÓN DA METIONINA NA PROTEÍNA METABOLIZABLE

RECOMENDACIÓNS Nos últimos anos publicáronse diversas recomendacións respecto das necesidades de aminoácidos. A tendencia é claramente cara a un aumento da concentración de metionina na proteína metabolizable (figura 2).

Figura 2. Concentracións óptimas de AA na PM (%) en CNCPS 6,5 (NDS/AMTS) Lisina

Metionina

Óptimo Lys/Met

Obxectivo: aumento proteína en leite (kg) 7,00

2,60

2,70

Obxectivo: aumento proteína en leite (%) 6,77

2,85

2,40

Van Amburgh, 2015

Cando a demanda de enerxía supera a demanda de aminoácidos, o fígado metaboliza estes para a produción de enerxía; por exemplo, aproximadamente o 50 % das necesidades de glicosa do feto se cobre a partir de aminoácidos e o mesmo ocorre na vaca acabada de parir. Por tanto, é lóxico relacionar os requirimentos de aminoácidos coa enerxía e, de feito, é o que ocorre nas últimas recomendacións.

Figura 3. Formulación práctica con AA en relación ao contido de enerxía 1

Obxectivo 1,12 - 1,15 g Met metabolizable (% PM)/Mcal ME

Manter o ratio Lys / Met en 2 ,70

Calcular os requirimentos de Lys

Calcular sempre primeiro a Met e despois a Lys

Van Amburgh, 2015

Por suposto, o primeiro paso ao formular debe ser a maximización da produción de proteína microbiana e de enerxía no rume.

Figura 4. Consellos prácticos de formulación para optimizar AA 1

Formular para leite corrixido segundo enerxía (ECM)

Manter o N ruminal sobre 115 % dos requirimentos nominais

Maximizar a PM de orixe microbiana con CHO fermentables

Manter o ratio Lys/Met en 2 ,70

Van Amburgh, 2015

82 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_alimentacion_metionina_galego.indd 82

16/10/20 12:13

Alcanzar el objetivo es importante Mejore la dieta de sus vacas lecheras con Mepron®, la metionina de by-pass ruminal más eficiente.

vp020_publi_QUALIVET.indd 83 8831-03_AZ_Mepron_Qualivet_210x297_ES_201008-1.indd 1

Los mini pellets de Mepron® contienen 85% de metionina, eso es lo mejor en su clase. Gracias a la tecnología de by-pass, Mepron® es estable en todos los procedimientos de mezcla y transporte en una fábrica de alimentos y en una Ración Total Mezclada (TMR en inglés). Aporta el 60% de metionina metabolizable a la vaca, lo que la convierte en la metionina de by-pass ruminal más eficiente. animal-nutrition@evonik.com

Distribuidor en España Tel: +34 916 36 32 51 rumiantes@qualivet.es www.qualivet.es

17/10/20 18:50 08.10.20 13:54

ALIMENTACIÓN

Figura 5. Metaanálise de metionina protexida ruminalmente

Inxestión (kg/d) leite (kg/d) Proteína verdadeira en leite (%)

Proteína verdadeira en leite (g/d)

Graxa en leite (g/d)

Produto

Media

Mepron®

-0,10

(OPSpH)

0,04

Mepron®

0,35

<0,001

(0PSpH)

-0,22

Mepron®

0,06

(OPSpH)

0,08

Mepron®

(OPSpH)

Mepron®

-0,01

(OPSpH)

-0,02

Mepron®

(OPSpH)

-2

A MAIORÍA DOS NUTRICIONISTAS E PRODUTORES A NIVEL INTERNACIONAL INCLÍNANSE POLO USO DE METIONINAS “PROTEXIDAS” ANTES QUE BASEADAS EN MATRIZ LIPÍDICA

Adaptado de R.A. Patton, 2010 (OPSpH) = outro produto sensible ao pH

COMO ELIXIR UNHA METIONINA? O mercado ofrece diversas fontes de metionina. Simplificando, os suplementos desta pódense dividir entre aqueles baseados nunha matriz lipídica e aqueles “ruminalmente protexidos” en sentido estrito. Os suplementos vehiculados en matriz lipídica utilizan unha fonte de graxa como portadora da metionina. En xeral, son máis baratos que os produtos realmente protexidos, teñen unha porcentaxe de metionina sensiblemente inferior e a súa liberación e absorción intestinal son bastante limitadas. Por estas razóns a maioría dos nutricionistas e produtores a nivel internacional inclínanse polo uso de metioninas “protexidas” antes que baseadas en matriz lipídica. As metioninas verdadeiramente “protexidas” usan unha cápsula (coating) para evitar a súa degradación no rume. Os produtos máis coñecidos a nivel mundial son Mepron® (Evonik) e outro produto con protección sensible ao pH. Produtos diferentes usan métodos de protección diferentes. Mepron® baséase na abrasión da cápsula protectora e libera a metionina lentamente no intestino, mentres que o outro produto é sensible a pH baixo e libera de golpe a metionina no abomaso. Esta liberación rápida de metionina polo outro produto con protección sensible ao pH produce, por tanto, un pico moi acusado e moi breve de metionina en sangue, mentres que a súa liberación gradual no caso de Mepron® non produce un pico tan acusado, pero mantén concentracións altas de metionina en sangue no tempo. Non

parece haber relación entre o pico alto e breve no tempo de metionina en sangue característico do outro produto sensible ao pH e maiores producións de proteína en leite. O estudo máis exhaustivo acerca de ambos os produtos é a metaanálise publicada por Patton et al. (Journal of Dairy Science, 2010), na que se analizaron 36 estudos científicos. As vacas suplementadas con Mepron® produciron máis proteína láctea (37 g vs. 16 g) e máis graxa (24 g vs. 2 g) que as suplementadas con OPSpH. As vacas que recibiron Mepron® tamén aumentaron a súa produción de leite total (350 g/d), mentres que as alimentadas con OPSpH, mostraron unha redución de produción (-220 g/d). Aínda que as vacas suplementadas con Mepron® incrementaron a proteína e graxa lácteas, como tamén o fixo a produción total de leite; produciuse un efecto de dilución. As implicacións son importantes, xa que significa que a porcentaxe de proteína láctea é un criterio insuficiente para elixir entre distintos produtos do mercado. A produción total en gramos de proteína láctea ou leite corrixido por enerxía son parámetros máis fiables para comparar diversas fontes de metionina.

CONCLUSIÓNS O uso de metionina protexida combinado coa maximización de produción de proteína microbiana é unha estratexia moi recomendable para incrementar a produción de leite e a rendibilidade da granxa. É impor-

tante sermos conscientes da existencia doutros efectos da metionina en distintos procesos metabólicos que puidesen “ocultar” os efectos beneficiosos máis visibles deste aminoácido, e tamén ter en conta a importancia dun nivel adecuado de enerxía metabolizable como primeira condición necesaria para implementar con éxito o uso de aminoácidos protexidos. A elección dunha fonte fiable de metionina non é tarefa fácil, no mercado pódese atopar un rango de produtos desde moi bos ata practicamente inútiles. Un signo de que un produto probablemente sexa de boa calidade é unha abundante literatura científica dispoñible na que se analicen e demostren os seus efectos. Que o produto en cuestión estivese no mercado un tempo longo, de maneira que haxa máis experiencia práctica da súa aplicación, é probablemente un plus que temos que considerar. As concentracións sanguíneas de metionina poden ser moi enganosas, é aconsellable non elixir un produto baseándose neste criterio. Un pico alto de concentración en sangue simplemente dá información acerca de como un determinado produto libera a metionina, pero fisioloxicamente parece máis desexable a obtención dun pico máis baixo pero máis sostido no tempo. De feito, as metaanálises dispoñibles mostran resultados prácticos consistentemente mellores para produtos que seguen esta estratexia en lugar dunha liberación rápida.

84 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_alimentacion_metionina_galego.indd 84

16/10/20 12:14

Sistema Nutriexpert® Animales monitorizados, bien alimentados y más productivos

Líderes en gestión de granjas con robots de ordeño En De Heus somos especialistas en sistemas PMR (Partial Mix Ration), donde una parte del alimento se suministra en la ración base y la otra a través de las escalas de suministro del pienso en el robot, permitiendo así acercarnos más a los requerimientos nutricionales de cada animal.

ración de alta calidad que incentiva el Una

número de visitas al

robot de ordeño

Las interacciones entre la actividad, el comportamiento de los animales, la alimentación, la ingesta, la salud y la producción de leche son complejas y se vuelven aún más en el ordeño robotizado. Por eso en De Heus hemos desarrollado un Sistema Integral de Trabajo basado en la experiencia de más de 2.000 robots en el mundo y la capacidad técnica de nuestros especialistas de campo.

los procesos de los robots de ordeño.

EC I SA

P EC Í FI C

ICIENT

RobotExpert® monitoriza la productividad, simplificando

Un equipo técnico altamente cualificado para asesorarte y conseguir tus objetivos.

Nutrición Inteligente

ILIBRA

Goalfeed® consigue una alimentación individualizada. Diseñados para obtener la máxima eficiencia de cada robot.

Piensos exclusivamente formulados y fabricados para robots de ordeño

vp020_publi_DEHEUS.indd 85

Balance Nutricional SFOS

Estabilidad en la composición

Nutrientes equilibrados

Excelencia en la fabricación

Nuevos aditivos

20/10/20 10:32

G (

Smartamine®® M: una marca de calidad, un valor seguro Después de casi treinta años, Smartamine® M sigue siendo líder mundial en el mercado de las metioninas protegidas. Las claves de este liderazgo son varias: por un lado, la experiencia y el conocimiento del proceso de fabricación, único y exclusivo, y, por otro, la alta exigencia de calidad, ya que cada lote es sometido a multitud de controles antes de confirmar su validez. Smartamine® M es un producto registrado en la Unión Europea, con lo que su seguridad y eficiencia están aseguradas.

esde un principio, en el diseño del producto se consiguió una fuerte protección frente a la degradación ruminal, lo que le ha permitido asegurar que la biodisponibilidad de la metionina aportada por el producto es mayor del 80 %, la más alta del mercado a día de hoy. Esto quiere decir que de cada 10 gramos de metionina que se aportan en forma de Smartamine® M, más de 8 gramos son absorbidos por el animal, llegando al torrente sanguíneo (demostrable por análisis de sangre) y utilizados luego por la vaca. Los animales se benefician cuando se satisface su necesidad de metionina, un nutriente esencial, por lo que es necesario equilibrar debidamente las raciones. Para conseguirlo, se requiere incorporar metionina protegida, Smartamine® M. Este equilibrio aumenta la producción, la proteína láctea y el contenido de grasa en leche. La salud también se ve beneficiada, pues se logra una disminución de los problemas relacionados con el metabolismo, como la reducción de la cetosis después del parto, y se mejoran los parámetros reproductivos.

La biodisponibilidad de la metionina aportada por el producto es mayor del 80 %, la más alta del mercado

C m p l d p p v m

E l l m a s

Además de estos beneficios en el animal, al equilibrar las raciones en aminoácidos, el nivel de proteínas de las raciones bien formuladas se puede disminuir, lo que reduce la excreción de nitrógeno y permite a los ganaderos conseguir el máximo rendimiento y eficiencia del nitrógeno de las raciones que utilizan.

L v L a q l t t

Como claro ejemplo de la consistencia de los resultados de Smartamine® M y del trabajo bien hecho por parte de los técnicos de alimentación y los ganaderos que día a día gestionan y trabajan en las explotaciones, podemos ver en estas tres ganaderías gallegas una característica principal y común: la solidez y la consistencia de sus resultados.

D S e l m

ww vp020_publirreportaxe_ADISSEO.indd 86

17/10/20 18:55

GRANJA RABUÑAL (A CORUÑA)

Constantino Rabuñal ordeña una media de 42 vacas y tiene una producción media actual de 36 litros por vaca y día en dos ordeños. La ración está compuesta por 32 kg de silo de maíz, 12 kg de pienso y 8 kg de silo de hierba. Lleva trabajando con Smartamine® M más de tres años. El motivo inicial para empezar a utilizar Smartamine® M fue aumentar la cantidad de proteína en leche y mejorar la salud de los animales, aspectos que considera más que satisfechos. Los resultados conseguidos con sus vacas Holstein son espectaculares. Lo que más valora de todos estos años es la fiabilidad del producto, que se demuestra en la solidez de los resultados durante todo este tiempo, pues la proteína se ha mantenido en un intervalo de 3,6 y 3,7 %.

CASANOVA HOLSTEIN (LUGO) Los hermanos Miguel y Daniel Pérez ordeñan una media de 65 animales, con robot, y tienen una producción media de 39,5 l/vaca/día. La ración está compuesta por 23 kg de silo de maíz, 21 kg de silo de hierba, 7 kg de pienso, 0,5 kg de paja y el aporte en el robot de ordeño de 4,6 kg. Llevan trabajando con Smartamine® M desde 2018. Empezaron a trabajar con Smartamine® M para mejorar la proteína, porque venden la leche a una empresa que la bonifica, y lo han conseguido. Durante todo este tiempo han estado trabajando con Smartamine®M, a excepción de los meses de abril a junio de 2020, periodo en el que utilizaron otra metionina protegida de otra marca y

los resultados fueron peores: bajó la cantidad de proteína producida al día, se mantuvo el porcentaje de proteína en leche, pero bajó bastante la producción y subió la urea en leche. Afortunadamente detectaron el problema y volvieron a trabajar con Smartamine® M.

SOLEDAD ULLOA (LUGO) Adrián Blanco y su madre, Soledad Ulloa, trabajan con Smartamine® M desde hace años y ordeñan una media de 100 vacas, con una producción de 40,1 litros diarios por vaca. La base de la alimentación es el silo de maíz (28 kg), silo de hierba (19 kg) y concentrado (12 kg), todo correctamente equilibrado con un pienso diseñado a medida para maximizar la rentabilidad.

Desde que empezaron a utilizar Smartamine® M han alcanzado un equilibrio de producción y salud que les ha permitido ir aumentando el tamaño de la explotación año tras Confía en Adisseo, líderaño. mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s. Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

+34974316092 Info.nasp@adisseo.com

www.adisseo.com vp020_publirreportaxe_ADISSEO.indd 87

17/10/20 18:55

ESPECIAL: RECRÍA

Que podemos monitorizar na granxa para mellorar a saúde das nosas xatas? Neste artigo describimos as principais fases da recría, con especial atención á fase lactante e de desteta, e tratamos de achegar mecanismos de monitorización e control, así como o diagnóstico das principais patoloxías e os puntos de mellora no manexo máis comúns en cada unha das fases. Román González Sanmartín Prolesa SAT, Goián (Sarria, Lugo)

os últimos tempos cobrou especial relevancia nas nosas explotacións de vacún o manexo da recría por tratarse das futuras produtoras e reprodutoras da granxa determinando o rendemento das propias explotacións. Sendo moita a diversidade e casuística que nos podemos atopar nas nosas explotacións, resulta difícil te-

las todas en conta, polo que abordaremos en cada punto as que ao noso parecer son máis significativas no resultado futuro das nosas xovencas: • Nacemento e primeiros coidados • Alimentación • Descornado • Limpeza e desinfección • Principais doenzas: diarrea e procesos respiratorios

NACEMENTO E PRIMEIROS COIDADOS No momento do parto e para que este se desenvolva co menor estrés posible tanto para a vaca coma para o xato é necesario e recomendable contar cun lugar na explotación extremadamente limpo, seco e desinfectado, á vez que tranquilo, para que o nacemento sexa o máis exitoso posible. É aconsellable facer o enca-

88 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 88

16/10/20 12:01

ESPECIAL: RECRÍA

mado e a desinfección da parideira despois de cada parto e realizar un baleirado periódico desta última, para evitar a acumulación de fertilizante que imposibilite a desinfección entre partos. Así mesmo, é recomendable que no momento do parto a vaca estea soa na parideira, sen outras vacas que a poidan molestar. Unha vez que nace a nosa cría, colocarémola na estancia da granxa destinada para a recría con abundante cama limpa seca e faremos unha desinfección do embigo cunha solución iodada administrada con vaso.

O ENCALOSTRADO É quizais o maior punto crítico desta fase e o de máis relevancia tanto presente coma futura da nosa xata. Para iso podemos tratar de responder algunhas preguntas: canto calostro administramos?, cando o administramos?, con que o administramos?, fixémolo ben? Nos últimos anos xerouse un consenso acerca de como a cantidade e

a calidade do calostro que lles administremos ás nosas xatas, así como a premura na súa administración, van determinar en gran medida a saúde presente ou futura do noso xato. Como media, un xato debería inxerir polo menos dúas tomas de tres litros cada unha dentro das seis primeiras horas de vida dun calostro de calidade, tanto en cantidade de inmunoglobulinas coma de calidade hixiénica, administradas a unha temperatura non inferior aos 38 °C. É de vital importancia que á hora de muxir o calostro se extremen as medidas de hixiene e que tanto as cántaras coma os cubos onde este se recolle estean limpos e desinfectados, pero como podemos saber na granxa se o noso calostro é bo ou malo? Existen varios métodos para analizar o calostro das nosas vacas, pero seguramente os dous máis utilizados son o calostrímetro de densidade e os medidores Brix dixitais. A desvantaxe do primeiro é que necesitamos arrefriar o calostro a 20 °C para obter

É NECESARIO E RECOMENDABLE CONTAR CUN LUGAR NA EXPLOTACIÓN EXTREMADAMENTE LIMPO, SECO E DESIFECTADO, Á VEZ QUE TRANQUILO, PARA QUE O NACEMENTO SEXA O MÁIS EXITOSO POSIBLE

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 89

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 89

19/10/20 16:21

ESPECIAL: RECRÍA

UN MÉTODO QUE NOS PODE INDICAR SE REALMENTE ESTAMOS ENCALOSTRANDO BEN É A MEDICIÓN DE PROTEÍNAS TOTAIS NO SORO DO XATO ENTRE O DÍA 2 E 6 DE VIDA DO ANIMAL

Un bo calostro debe estar por riba dos 22 graos Brix

Gráfica 1. Análise da calidade dos calostros da explotación SAT Prolesa CALIDADE DE CALOSTRO 4% 1%

Boa (>22) Regular (18-21) Mala (<18)

Táboa 1. Clasificación da calidade do calostro en graos Brix da explotación SAT Prolesa Graos Brix

Porcentaxe

Obxectivo

Resultado

95 %

90 %

Boa (>22)

18-22

Regular (18-21)

Mala (<18)

95 % 100 % 98 % 96 % 94 % 92 % 90 % 88 % 86 % 84 %

0% 3% 10 %

0% 4%

97 %

96 % 92 %

90 % Novembro

Decembro

Boa (>22)

Xaneiro

Regular (18-21)

unha medición fiable, mentres que co medidor Brix a medición é automática sen necesidade de manexar o calostro. Un bo calostro debe estar por riba de 22 graos Brix ou ben cunha densidade superior a 1.050 uds no caso de usar un calostrímetro. É moi útil medir a calidade do calostro, sobre todo se o imos conxelar, posto que neste proceso e no de desconxelación imos ter unha diminución de inmunoglobulinas e se conxelamos un calostro regular, o que lle administremos ao noso xato probablemente sexa un deficiente, co consecuente fallo de inmunización pasiva. Unha das problemáticas máis comúns acentuada nas granxas comerciais é cando se lles administra o calostro aos xatos. Dependendo do horario do par-

Febreiro Mala (<18)

to, que coincida ou non co de muxido, leva a que en ocasións o encalostrado se produza tarde e é importante. Como xa comentamos anteriormente, administrar cantidade suficiente nas primeiras seis horas de vida aproveitando a permeabilidade fisiolóxica do intestino ás inmunoglobulinas nese período e que se reduce de maneira rápida e progresiva pasado ese tempo. En canto a como se administra, cada vez máis ganderías están a optar por sondar polo menos unha das dúas tomas por varias razóns: a primeira porque se garante que o animal recibe a cantidade desexada, pois ás veces con biberón non é capaz de tomalo todo, sobre todo en partos distócicos ou que o becerro rexeita mamar; a segunda, porque permite encalostrar con máis rapidez que o biberón.

Pola contra require unha maior formación do persoal para evitarlle danos ao animal á hora do sondaxe.

O sistema de sonda permite encalostrar con máis rapidez que o biberón

90 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 90

16/10/20 12:02

CAL24

Una solución cómoda, eficaz y rentable

frente a la fiebre de la leche

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño, con un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado, siendo responsable de la “entrada” de otros procesos como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del parto es la terapia más indicada y ventajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com vp020_publicidade_inatega.indd 91

17/10/20 18:56

ESPECIAL: RECRÍA

Unha vez temos encalostrado o noso xato, como podemos saber na granxa se o fixemos ben? Un método que nos pode indicar se realmente estamos encalostrando ben é a medición de proteínas totais no soro do xato entre o día 2 e o 6 de vida do animal. Sacamos un tubo de sangue enteiro, deixamos desorar a temperatura ambiente e medimos o valor dese soro cun refractómetro ou ben co medidor Brix que utilizabamos para o calostro.

Táboa 2. Clasificación da calidade do encalostrado, valores obxectivos e resultados das xatas da explotación SAT Prolesa Proteína total

lgG (g/L)

Brix

Resultado

Obxectivo

Clasificación

>6,2

>25

>9,3

16 %

40 %

Excelente

5,8-6,1

18-24,9

8,9-9,3

27 %

30 %

Ben encalostrado

5,1-5,7

10-17,9

8,1-8,8

32 %

20 %

Encalostrado xusto

<5,1

<10

<8,1

25 %

<10 %

Pobre encalostrado

Total

161 mostras

Evolución encalostrado das xatas (PT) 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0%

33 %

100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0%

20 % 10 %

50 %

0% 33 %

40 %

13 % 25 %

33 %

30 % 13 %

Abril Maio Xuño Pobre encalostrado Encalostrado xusto Ben encalostrado Excelente

5% 21 %

Evolución encalostrado das xatas (PT) 6% 13 % 21 % 26 % 17 %

41 %

26 %

32 %

13 % 27 %

35 % 38 % 34 %

42 %

40 % 17 %

42 % 25 %

22 %

20 %

Xaneiro Febreiro Marzo Abril Maio Pobre encalostrado Encalostrado xusto Ben encalostrados Excelente

Xuño

19 %

Táboa 3. Protocolo para a alimentación de xatas lactantes en SAT Prolesa Programa lácteo

Anteriormente considerábase que con valores inferiores a 5,2 g/ml no caso do refractómetro ou de 8,5 graos Brix tiñamos un fallo de inmunidade calostral, aínda que hoxe en día os niveis de esixencia deben ser superiores vista a correlación, que foi observada en diferentes estudos, entre uns niveis altos de inmunoglobulinas e resistencia futura a patoloxías e mesmo produción en primeiras lactacións. Á súa vez, medir o nivel de encalostrado axudaranos a tomar decisións na granxa á hora de modificar, eliminar ou implantar distintas pautas e protocolos relacionados con esta fase da recría.

A ALIMENTACIÓN Unha vez que temos encalostrado e situado o noso xato, comeza a fase lactante e cada vez máis autores recomendan polo menos un

Concentrado

Semanas

Litros/toma

N.º tomas

Utensilios

Calostro

1.º día

Biberón 3 l

Lactosubstituínte

2,5

Biberón 2,5 l

Diaria

Penso de iniciación (pouca cantidade)

Lactosubstituínte

Cubo con tetina

Diaria

Penso de iniciación

Predesteta

Cubo con tetina

Diaria

Penso de iniciación

Desteta

Total

par de tomas de leite de transición (segundo e terceiro muxido posparto da vaca) antes de empezar a dar lactosubstituíntes ou leite de vaca pasteurizado. O leite de transición favorece o desenvolvemento e a maduración gastrointestinal, o que beneficia a posterior absorción de nutrientes. Ademais, as inmunoglobulinas presentes proporcionan protección local, que se traduce nunha maior saúde intestinal. Este punto é moi interesante, sobre todo, cando as nais se vacinan fronte á diarrea neonatal.

Auga

Comentario

Penso Pinza vermella

Mestura de Diaria iniciación e crecemento

Cinta verde (só a primeira caseta)

Cinta amarela (só pola mañá)

Cinta vermella

Se utilizamos lactosubstituínte, en moitas ocasións descoidamos e non controlamos nin monitorizamos parámetros de preparación das mesturas, que ao cabo poden resultar daniñas para o animal, independentemente do lactosubstituínte utilizado. Á hora de conseguir unha dilución ideal do leite maternizado necesitamos dous tipos de enerxía: térmica (auga quente) para obter a fusión dos glóbulos da materia graxa ao redor dos 50 °C e mecánica (axitación) para mesturar os compoñentes do leite.

92 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 92

16/10/20 12:02

Siempre Siempre Para Siempre un un un paso paso paso entusiasmo delante delante delante en en en la la la Paraun unmayor mayor entusiasmo en Para un mayor entusiasmo en delante en la P la alimentación alimentación alimentación alimentación de de de los los los terneros terneros terneros l la alimentación de los terneros alimentación de los terneros la alimentación de los terneros

Aún Aún Aún Aún Aún Aún Aún más más más más más más Aún Aún Aún más más más volumen volumen volumen volumen volumen volumen volumen volumen volumen volumen

Apta Apta Apta Apta Apta Apta Apta para para para para para para Apta Apta Apta para para para terreno terreno terreno terreno terreno terreno terreno terreno terreno terreno

Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza Limpieza automática automática automática automática automática automática automática automática automática automática

¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? – –––– ¿Oscuridad? ¿Oscuridad? ¿Oscuridad?–– ningún ningún ningún ningún ningún problema problema problema problema problema ningún problema problema ningún ningún ningúnproblema problema problema

Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador Pasteurizador

Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol Radiocontrol remotor remotor remotor remotor remotor remotor remotor remotor remotor remotor

Bastidor Bastidor Bastidor Bastidor Bastidor seguro seguro seguro seguro Bastidor Bastidor seguro seguro Bastidor Bastidor Bastidorseguro seguro seguro de de de de de 444ruedas ruedas ruedas ruedas de de 4 4ruedas de de de44ruedas ruedas

Dosifi Dosifi Dosifi Dosifi Dosifi cación cación cación cación cación Dosifi cación Dosifi Dosifi Dosificación cación cación sencilla sencilla sencilla sencilla sencilla sencilla sencilla sencilla sencilla sencilla

Aún más volumen

Apta para terreno

www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com www.holm-laue.com

Limpieza automática

¿Oscuridad? – ningún problema

Manejo Manejo Manejo Manejo Manejo Manejo Manejo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo intuitivo

Manejo intuitivo

lllll lee e d dd dde d r r r r o o o o e e t t t t n n n n r r e e e e o o v v v v n n iiiin e n nvveenntt ee D Dee iin ¡¡¡D ¡D ¡¡¡¡D ele ee elllillln D D !ee ¡D ee!!!!! h cc cchh cee eech ellle l l h h e e e e d d d d l i i i i i x x x x x e e ttttattatta aaaa axxii dd

Pasteurizador Radiocontrol Bastidor Dosifi cación Moorweg Moorweg Moorweg Moorweg Moorweg Moorweg Moorweg 666 •6 •24784 6 •24784 24784 6 •24784 •24784 •24784 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania Alemania Alemania Alemania • •Teléfono: ••Teléfono: •Teléfono: Teléfono: Teléfono: Teléfono: +351 +351 +351 +351 +351 - seguro 919 -Frior -Frior 919 -919 919 919 919 028 028 028 028 028 028 774774 774 774 774 • Correo •••Correo Correo Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: electrónico: electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Delegado: Miguel Miguel Sá Sá (00351919028774) (00351919028774) -•-•Teléfono: Distribuido Distribuido por: por: (981774500) (981774500) / /Cosmolabor Cosmolabor (00351964139487) (00351964139487) Moorweg Moorweg Moorweg 66 • 24784 6 • 24784 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania Alemania•- •Teléfono: •Teléfono: Teléfono:+351 +351 -919 919 919028 028 028774 774••Correo Correo Correo electrónico: electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de info@holm-laue.de Delegado: Miguel Sá (00351919028774) Distribuido por:-Frior (981774500) / Cosmolabor (00351964139487) remotor de 4 ruedas sencilla

VP011_pub_holM_laue_galego.indd 93

17/10/20 19:01

ESPECIAL: RECRÍA

Táboa 4. Leite en po N.º xatas

kg po

Litros ata completar

5,9

6,5

7,2

7,8

8,5

9,1

9,8

10,4

11,1

11,7

12,4

13,0

100

13,0

100

13,7

105

13,7

105

14,3

110

14,3

110

15,0

115

15,6

120

15,6

120

16,3

125

16,3

125

16,9

130

16,9

130

17,6

135

18,2

140

18,2

140

18,9

145

18,9

145

Non obstante, mesturar o leite en po en auga a temperatura superior aos 55 °C-60 °C pode supor unha desnaturalización da proteína e/ou unha separación da fase graxa, que nos pode afectar negativamente na emulsión. De igual modo, un exceso de axitado a baixa temperatura tampouco nos vai dar como resultado un bo mesturado. Unha excelente axitación non compensa a falta de temperatura (e viceversa).

Gráfica 4. Lactosubstituínte. Variación na concentración/temperatura

PREPARACIÓN DE LEITE Paso 1: contar o número de xatas e pesar o leite Paso 2: poñer un pouco de auga quente (45-50 °C) Paso 3: engadir a cantidade de po pesada Paso 4: axitar ata a correcta disolución Paso 5: volver engadir auga ata axustar o volume e a temperatura da mestura (40-42 °C) Paso 6: cubrir o parte mensual de leite

Do mesmo xeito servirlle un leite ao noso becerro a unha temperatura inferior a 38 °C pode provocar un fallo no peche da pingueira esofágica e que o leite, no canto de pasar a abomaso, pase directamente a rume, provocando fermentacións non desexables e patoloxías nos xatos como acidoses e timpanismos, que poderían desembocar mesmo na morte do animal. Por todo isto, faise imprescindible o uso dun termómetro para medir as temperaturas de auga e leite. Outro erro moi común na preparación da mestura é non conseguir a concentración adecuada de lactosubstituínte, aínda que podería parecer fácil a preparación o “ollímetro” pode levarnos a erros significativos na concentración e causar problemas de dixestibilidade. É moi recomendable utilizar unha báscula para pesar o po e un caudalímetro ou un recipiente regulado para sermos o máis exactos posible ao engadir auga. Este punto cobra maior relevancia en explotacións onde varias persoas distintas preparan a mestura e sería recomendable facer unha monitorización destas. Podemos controlar a concentración das mesturas co medidor Brix que utilizamos para calostros e soros dos xatos.

Nas gráficas 5 e 6 mostramos o exemplo práctico de monitorización nunha granxa e a súa evolución ao longo do tempo ao aplicar as medidas correctoras. Debemos deseñar un plan lácteo e de alimentación por idades que nos inclúa a cantidade de leite que se debe administrar, así como as cantidades de penso starter segundo a idade e que os xatos dispoñan de auga limpa e potabilizada desde o segundo día de vida. Cada vez máis autores recomendan poñer tamén unha fonte de fibra curta (2,5 cm) a partir dos primeiros dez días de vida para ir preparando o rume de cara á desteta.

O DESCORNADO Un dos puntos críticos da fase lactante é, sen dúbida, o descornado ou desmochado. As últimas publicacións respecto diso recomendan facelo ao redor do día 30 de vida; desta forma afastámolo da desteta e resulta máis fácil o desmochado pola escasa dureza

94 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 94

16/10/20 12:02

ESPECIAL: RECRÍA

Gráfica 5. Lactosubstituínte

Gráfica 6. Variación na concentración (Brix)

XANEIRO XANEIRO

XUÑO XUÑO ENERO

1616 1515 1414 1313 1212 1111 1010 99 88 77 66

JUNIO

33 44 55 Traballadores Traballadores

do corno nesta etapa do crecemento. Para iso recoméndase un descornador eléctrico e realizar a correspondente sedación, anestesia local, rasurado da zona cornual e a aplicación dunha analxesia que nos manteña o animal sen dor durante tres ou catro días. Tamén se recomenda a aplicación dun spray para feridas para protexer a zona cauterizada das moscas e a sucidade.

Concentración lactorreemplazante

Concentración lactosubstituínte Concentración lactosubstituínte

Concentración lactosubstituínte Concentración lactosubstituínte Concentración lactorreemplazante

1616 16 1515 15 1414 14 1313 13 1212 12 1111 11 1010 10 9 99 8 88 7 77 6 66

11 1

2 2 3 54 3 43 2 4 Trabajadores Traballadores Traballadores

débese facer con auga e xabón e de maneira imprescindible despois de cada toma… pero, e a desinfección? Na miña opinión todos os útiles usados para encalostrar e darlles de mamar aos xatos de menos de dez días deben desinfectarse unha vez ao

3 Trabajadores

día cun deterxente alcalino-clorado ou ácido peracético. E o resto? Nun estudo interno feito na mesma granxa anteriormente citada obtivéronse os seguintes resultados despois dunha semana de posdesinfección:

Enterobacterias (UFC/cm2)

Aerobios mesófilos (UFC/cm2) Zona

Lectura

máx.

Debemos definir igualmente os obxectivos e criterios de predesteta e desteta. Podemos utilizar criterios de peso (ao redor do 80 kg), de consumo de penso diario (a partir de 1,52 kg/día), idade (9-10 semanas) ou combinacións de ambos, pero sempre tendo en conta que a desteta é a fase de maior estrés e normalmente de máis cambios na xata ata que chegue ao parto, polo que cobra vital importancia que cheguen a esta fase nas mellores condicións e que todas as accións de manexo preventivo se maximicen neste punto.

Tanque

Inc.

Cubo Tetina

Aínda que é imprescindible achegar alimentos de calidade e consentir de coidados aos nosos xatos, hai outro punto crucial no manexo da alimentación ao que non sempre se lle dá a importancia necesaria, como son a limpeza e a desinfección dos recipientes e aparellos utilizados para dar para comer, así como os espazos onde albergamos os nosos xatos. Nin que dicir ten que a limpeza dos útiles para darlles o leite aos nosos xatos

Táboa 5. a) Resultados antes da desinfección (18.02.2020)

A IMPORTANCIA DA FASE DE DESTETA

LIMPEZA E DESINFECCIÓN, DOUS PUNTOS CRUCIAIS

16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6

Lectura

máx.

10 UFC/cm

Inc.

7,5

10 UFC/cm

Inc.

10 UFC/cm

2 2 2

Mofos e fermentos (UFC/cm2) Lectura

máx.

1 UFC/cm

2,2

1 UFC/cm

Inc.

1 UFC/cm

Insatisfactorio

1 UFC/cm

Insatisfactorio

Inc.

1 UFC/cm

2 2

Resultado 2

Insatisfactorio

Táboa 5. b) Resultados posinfección (26.02.2020) Aerobios mesófilos (UFC/cm2)

Enterobacterias (UFC/cm2)

Mofos e fermentos (UFC/cm2)

Zona

Lectura

máx.

Lectura

máx.

Lectura

máx.

Resultado

Tanque

10 UFC/cm2

1 UFC/cm2

Satisfactorio

Cubo

10 UFC/cm2

0,5

1 UFC/cm2

Satisfactorio

Tetina

10 UFC/cm2

0,2

1 UFC/cm2

Satisfactorio

Criterio para interpretar os resultados Como criterio xeral, para os resultados do reconto de bacterias aerobias totais e enterobacterias pódense utilizar como referencia os límites establecidos na decisión derrogada 2001/471/CE. Aerobios totais: • Inferior ou igual a 10 UFC/cm2: satisfactorio • Superior a 10 UFC/cm2: insatisfactorio • Os recontos de mofos e fermentos utilízanse como indicadores de zonas con posibles problemas de humidade ou de excesiva contaminación ambiental (aire). Segundo estudos publicados para superficies cun nivel de esixencia normal, considérase unha hixiene aceptable os seguintes límites: Mofos e fermentos: - Inferior ou igual a 1 UFC/cm2: satisfactorio - Superior a 1 UFC/cm2: insatisfactorio

Análise microbiolóxica realizada por Proquimia na explotación Prolesa SAT 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 95

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 95

20/10/20 13:17

ESPECIAL: RECRÍA

Estes datos levaron a cuestionarse se o desinfectante alcalino-clorado en espuma cumpría os requisitos; despois de desinfectar obtivéronse os resultados que podedes apereciar nas táboas 5 a) e 5 b), páx ant. Este tipo de estudos en granxa son moi útiles á hora de establecer protocolos fiables e facilítannos e xustifican a súa aplicación. Nesta granxa en concreto propúxose un protocolo de desinfección de todos os útiles usados para preparar e administrar leite tres días por semana (luns, mércores e venres) e un día por semana para cubos de auga e penso. Ademais, lávanse e desinfectanse as paredes e os chans unha vez que se cambian as xatas á nave de desteta, así como as casetas que estas ocupaban para que poidan ser utilizadas por outra xata acabada de nacer. Durante toda a fase lactante é moi importante que o becerro teña unha cama abundante limpa e seca, polo que o encamado dos boxes debe ser estrito. Unha maneira de asegurarnos de se a cama está suficientemente seca é poñernos de xeonllos enriba dela e se os xeonllos se humedecen ou mesmo se mollan temos un déficit de encamado que debemos corrixir.

QUE FACER CANDO OS NOSOS XATOS ENFERMAN? Realizando todo este traballo anterior, cabería pensar que os nosos xatos non van presentar ningunha patoloxía, pero desgraciadamente e mesmo levando a cabo os protocolos mencionados, en ocasións atopámonos con que os nosos xatos enferman. Na granxa encontrámonos habitualmente na fase lactante ata a posdesteta con dúas patoloxías máis frecuentes: diarrea e os procesos respiratorios, que en moitas ocasións un proceso favorece a aparición do outro ou agrava o estado do animal cando se desencadean próximas no tempo. Diarrea Empezando pola diarrea, é indispensable coñecer a causa ou o axente que a provoca. Como xa descartamos que sexa un problema de preparación de lactosubstituínte, debemos identificar o axente ou

axentes etiolóxicos que a provocan, xa que é común que varios estean involucrados ao mesmo tempo. • Os máis comúns son os seguintes: • Axentes víricos: rotavirus e coronavirus • Axentes bacterianos: E. coli e outras enterobacterias • Parasitos: Criptosporidium, Giardia e outros coccidios Existen no mercado varios tests rápidos para utilizar na granxa e analizar diarreas que nos achegan resultados fiables da presenza ou ausencia destes patóxenos anteriormente citados.Si os kits de diagnóstico en granxa nos dan negativo a todos os axentes mostreados, recoméndase o envío dalgunha mostra a laboratorio para comparar resultados; así mesmo, fanse imprescindibles a analítica laboratorial e a solicitude dun perfil dixestivo completo, onde nos poden aparecer outros patóxenos como Salmonella, Clostridium… Unha vez determinada a causa da diarrea, será máis fácil achegar o tratamento específico para o animal, así como buscar cal pode ser o foco de infección e implantar medidas correctoras. Podemos implantar un protocolo de vacinas nas nais xestantes se os axentes causais son E. coli, rotavirus ou coronavirus, proporcionándolle anticorpos ao xato a través do calostro. Sempre é importante un bo encalostrado, pero neste suposto de nada serve vacinar a nai se os xatos non se encalostran correctamente. Este tipo de diarreas adoita aparecer nas primeiras horas de vida

COBRA VITAL IMPORTANCIA QUE AS XATAS CHEGUEN A ESTA FASE LACTANTE NAS MELLORES CONDICIÓNS E QUE TODAS AS ACCIÓNS DE MANEXO PREVENTIVO SE MAXIMICEN NESTE PUNTO

Kit rápido de diagnóstico de diarreas para realizar na granxa

96 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 96

19/10/20 10:25

Bienvenido a la familia MSD Animal Health

MSD Animal Health completa su porfolio de soluciones para la recría de vacuno y ovino con la incorporación de Vecoxan®

Recría10 VP020_pub_MSD.indd 97

17/10/20 19:04

ESPECIAL: RECRÍA

no caso de E. coli ou dentro da primeira semana en caso de infeccións víricas por coronavirus e rotavirus. En canto ao tratamento deste tipo de diarreas, é primordial a rápida rehidratación do animal ben por vía oral ou ben vía parenteral se o grao de deshidratación é elevado e non se debe retirar o alimento lácteo sempre que sexa posible. Ás veces cómpre o uso de antibióticos para evitar infeccións secundarias. O outro patóxeno que cada día está máis presente nas nosas granxas é o parasito Criptosporidium, o cal causa cadros de diarrea importantes. Os seus ooquistes permanecen durante gran cantidade de tempo na granxa, os cales son moi difíciles de eliminar se non se realiza unha desinfección estrita dos útiles e os espazos ocupados polos tenreiros na granxa. A técnica de flambeado con soplete elimina unha gran parte destes ooquistes en superficies que nos permitan utilizar a citada técnica. A criptosporidiose é difícil de curar por medio de fármacos. O máis utilizado ata a data é o lactato de halofuginona, aínda que a súa utilización debe ser estrita en canto á dose debido á súa escasa marxe de seguridade terapéutica. Recentemente rexistráronse novos tratamentos, como a parmomicina, que reduce a difusión fecal dos ooquistes, pero ao tratarse dun antibiótico debe garantirse a presenza destes nas feces para o seu uso. Todo isto debe ir acompañado de rehidratación se fose necesario e mantendo a achega láctea. Para o control de parasitos intestinais debemos establecer unha pauta de desparasitación preventiva a partir dos 15 días de idade para evitar diarreas por coccidios ao redor da desteta. Adóitanse utilizar diclazurilo ou toltrazurilo nesta fase para o tratamento preventivo. No caso doutros patóxenos dixestivos é importante coñecer exactamente de que axente se trata xa que, aínda sendo menos comúns, poden causar importantes baixas e danos no rabaño, por exemplo Salmonella ou algúns tipos de Clostridium que poden requirir medidas de control como vacinacións ou desinfeccións intensas na granxa.

Os procesos respiratorios Trátase doutra das patoloxías máis comúns que afectan a nosa recría nos primeiros meses de vida e cada vez vemos máis relación entre os procesos respiratorios e as patoloxías dixestivas padecidas anteriormente polo animal, e son máis frecuentes e de cadro máis grave en animais con episodios de diarrea previos. Son varios os axentes involucrados na síndrome respiratoria bovina (SRB). Os máis comunmente implicados son o virus sincitial bovino, virus parainfluenza 3 (PI3), IBR, BVD e algúns adenovirus, as bacterias Pasteurella multocida, Mamnheimia haemolytica, Histophilus somni, Mycoplasma bovis… e algún axente de orixe fúnxica coma o xénero Aspergillus, que actúan de maneira individual ou interactuando entre eles e provocan sintomatoloxía e lesións de diversa consideración, e poden causar incluso a morte do animal. Ademais do axente etiolóxico involucrado, existen unha cantidade importante de factores de manexo que podemos mellorar para que a sintomatoloxía sexa menor e evitar a capacidade de contaxio dos patóxenos, como son a densidade de animais (amoreamento), humidade da cama, altas ou baixas temperaturas, insuficiente ventilación, estado inmunitario dos animais, mestura de animais de diferentes idades e factores que aumenten o estrés, como poden ser a desteta ou os transportes. Ao igual que ocorre coas diarreas, será conveniente identificar o axente ou axentes involucrados na síndrome co fin de establecer un programa vacinal específico que nos axude a minimizar ou a erradicar os devanditos axentes. Este tipo de diagnóstico case sempre require análise laboratorial de diferentes mostras como moco, exudados traqueais, soro sanguíneo ou mesmo mostras de necropsias de baixas durante un brote. Moitas veces tendemos a crer que polo simple feito de ter un plan de vacinas axeitado aos patóxenos presentes será suficiente para non ter patoloxía respiratoria. Non obstante, en moitas ocasións a vacinación por si soa, se o estado inmunitario dos animais non é o adecuado

A DIARREA E OS PROCESOS RESPIRATORIOS SON DÚAS PATOLOXÍAS HABITUAIS NESTAS FASES

11 xatas, 560 g/día revisadas ECO só unha >2

ou os sometemos e non evitamos manexos de alto nivel de estrés, é probable que non obteñamos os resultados esperados do programa de vacinas. Existe unha ferramenta diagnostica cada vez máis utilizada polos técnicos nas granxas como é a ecografía pulmonar (imaxe superior), que nos permite ver cando comezan a aparecer lesións pulmonares, moitas delas en animais asintomáticos, a evolución dos tratamentos e vacinas aplicados e mesmo monitorizar animais durante fases de estrés, como a desteta e os cambios de grupo.

98 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 98

19/10/20 16:22

ESPECIAL: RECRÍA

EN MOITAS OCASIÓNS EXISTEN CARENCIAS DE MANEXO E INSTALACIÓNS, QUE SON O QUE PROVOCAN OU FACILITAN A APARICIÓN DAS DEVANDITAS PATOLOXÍAS

Gráfica 8. Predesteta/desteta

Penn State Extension

A combinación da información achegada polo peso da xata, que pode estimar unha ganancia de peso diaria nos lotes de desteta e a ausencia de lesións determinada mediante ecografía pulmonar, permítenos obter parámetros obxectivos para tomar decisións en canto ao momento óptimo da desteta e valorar puntos de mellora sanitaria e alimentaria na fase lactante, así como un punto de partida óptimo para afrontar a desteta sen complicacións. Existen outras patoloxías, que, aínda que son menos habituais, poden causar danos graves e requirir tratamentos e correccións de manexo. É o caso das onfalites, que poden desencadear en poliartrites, que nos deberían instar a mellorar a desinfección do embigo ao nacemento e mellorar o encamado da sala de partos e do box da xata.

produtor e reprodutor da nosa xovenca, polo que ten relación directa coa produción nas súas primeiras lactacións. Un bo traballo nesta fase, acompañado dunha correcta e saudable alimentación nas sucesivas fases de crecemento, vainos permitir adiantar a idade de inseminación e, por conseguinte, a idade ao primeiro parto para empezar a obter rendibilidade desa xovenca sen que iso supoña unha menor produción con respecto a animais con partos máis tardíos co consecuente beneficio económico na conta de explotación da granxa. Na miña opinión sería factible idades ao primeiro ao primeiro parto de entre 22 e 23 meses con boas capacidades tanto estruturais como produtivas.

OBXECTIVOS DESTE TRABALLO NA FASE LACTANTE

CONCLUSIÓNS

Como xa dixemos na introdución, a fase lactante vainos marcar o futuro

varios implicados, conseguindo uniformidade nas tarefas realizadas e optimizando resultados e facilitando a monitorización. Monitorizar para corrixir O labor do técnico na granxa debe servir para monitorizar na medida do posible os protocolos e detectar puntos de mellora nos propios protocolos e deficiencias no manexo dos animais, é dicir, diagnosticar para previr. Non todo se arranxa inxectando É importante diagnosticar o problema ou problemas na granxa, sen aplicar pautas de tratamentos ou vacinacións “curativas” contra patóxenos non diagnosticados, cando en moitas ocasións existen carencias de manexo e instalacións, que son o que provocan ou facilitan a aparición das devanditas patoloxías.

A implantación de protocolos na recría facilita moito a operativa dos traballadores, sobre todo cando hai

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 99

vp020_especialRecria_roman_galego.indd 99

19/10/20 16:23

Gando, la plataforma online para gestionar explotaciones de vacuno de leche, ya disponible Antonio Jiménez y Guillermo Lorenzo Gando/Ceva

¿POR QUÉ GANDO? •

LA GESTIÓN DE INFORMACIÓN EN LAS EXPLOTACIONES ACTUALES Los veterinarios y las explotaciones de vacuno lechero trabajan basados en datos. La introducción o captura, la integración y gestión, y el análisis y la visualización de la información generada son imprescindibles para las difíciles decisiones que se deben tomar en el día a día en un entorno cada vez más exigente con el bienestar animal, la producción de calidad y la eficiencia en la gestión. En los próximos años el sector parece evolucionar hacia explotaciones muy tecnificadas, de ganadería de precisión, en las que la cantidad de información a gestionar será cada vez mayor. Esta situación es una oportunidad para ser más eficientes, pero también para facilitar la vida a veterinarios y ganaderos. Para ello, se necesita la mejor herramienta posible y una plataforma de gestión de datos centralizada, práctica y accesible a tiempo real es la clave del éxito. GANDO Gando es una plataforma de gestión de datos online, que gestiona los principales parámetros asociados a una explotación de vacuno de leche de una manera sencilla y cómoda. Permite gestionar las principales áreas de la producción lechera, desde aspectos básicos de la granja, como los censos y la producción, hasta asuntos relativos al trabajo de los veterinarios, como el control de la reproducción, la gestión de la salud y la calidad de leche.

Gando es una plataforma online que se encuentra en la nube, de manera que integra los datos de las diferentes fuentes: externas, como Conafe, el control lechero, el laboratorio interprofesional y otras bases de datos, e internas, como los datos introducidos por la propia explotación. Con una simple conexión a internet, el usuario puede acceder con su nombre de usuario y contraseña desde su ordenador, móvil o tablet, ya que Gando es compatible con cualquier tipo de dispositivo. Esto permite introducir información por el usuario que se quiera, tanto veterinario como responsable de explotación, y tener información coordinada entre diferentes usuarios con la opción de trabajar tanto en la oficina como a pie de vaca.

•

Gando es muy práctica. Está diseñada por veterinarios con la mejor experiencia como asesores en explotaciones de vacuno de leche, desde un punto de vista de trabajo en campo y con el objetivo de dar soluciones útiles al ganadero. Gando es completa, porque gestiona todas las principales áreas de trabajo de una explotación, y además es sencilla, intuitiva y extremadamente fácil de usar. Sus herramientas de análisis y visualización de datos son muy gráficas, lo que facilita la toma de decisiones de una forma rigurosa y a tiempo real.

•

En conclusión, Gando hace la vida más fácil al veterinario y al ganadero. En el entorno actual de sobrecarga de trabajo de nuestro sector, el ahorro de tiempo es fundamental. Gando permite entradas de datos automatizadas de fuentes externas, introducción fácil y rápida de eventos diarios y listados de trabajo prácticos, como informes, previsiones, agendas de protocolos de tratamientos y listados de control reproductivo.

CMY

Para más información, contacte con Ceva Salud Animal en el 902 367 218 o a través del correo electrónico ceva.salud-animal@ceva.com

VP020_pub_CEVA.indd 100

17/10/20 19:08

Anuncio_Gando_A4_Print.pdf

1/10/20

10:19

Gando, una plataforma online que te permite controlar los principales indicadores de una explotaciรณn de vacuno lechero

a r

ple bre let, sitise n, y con a.

CMY

con vampo ndo de ay isis a la l.

ario ajo ndo terdos de vo.

Gando

Plataforma de integraciรณn y gestiรณn de datos online

www.gando.es VP020_pub_CEVA.indd 101

ceva.salud-animal@ceva.com Tel. 902 367 218 www.ceva.es 17/10/20 19:08

ESPECIAL: RECRÍA

Manual práctico para o manexo do calostro A quen non lle dixeron algunha vez que o calostro é básico para a supervivencia das xatas ao nacer? E quizais tamén lle dixeron que algúns estudos indican que ten un efecto a longo prazo, pero… sabemos por que? Marta Terré Instituto de Investigación e Tecnoloxía Agroalimentarias (IRTA)

razón que hai detrás diso é que o tipo de placenta (o órgano que comunica o xato coa nai durante a xestión) non permite o paso de anticorpos da nai ao feto e só será a través do calostro onde a nai poderá protexer a súa proxenie. Os efectos a longo prazo apuntan a que o calostro non son só inmunoglobuli-

nas (Ig), coma sempre se remarcou e aínda que sexa o parámetro eternamente usado para valorar o estado de encalostramento dos nosos animais, senón que tamén hai outras substancias bioactivas como hormonas (insulina, glucagón…), moléculas que modulan o sistema inmunitario (citoquinas, proteínas de fase aguda…), leucocitos, nutrientes ou factores de crecemento, entre outros, que acabarán tendo un impacto sobre o desenvolvemento gastrointestinal e en xeral no metabolismo do animal, que influirá na futura produción do animal.

Está claro que cada granxa ten o seu manual de manexo, pero cando hai problemas coa recría hai que revisar punto por punto o manexo desta e empezar polo calostro parece moi lóxico. Neste artigo preséntanse unha serie de datos que permitirán valorar o seu manexo e esperamos que sirva de guía para poder melloralo no caso de que sexa necesario.

VALORAR A INMUNIDADE PASIVA QUE SE LLES TRANSFIRE AOS XATOS O parámetro usado para valorar un fallo na transferencia da inmunidade pasiva son as IgG en soro durante a primeira semana de vida das xatas (aínda que se avalía ás 24-48 h, os valores son moito máis fiables). Como as IgG hai que analizalas nun laboratorio, alternativamente pódense estimar cun refractómetro (ben sexa de proteínas séricas ou de Brix). Os dous gráficos seguintes mostran a relación entre IgG en soro ás 24 h cos

102 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_calostro_galego.indd 102

16/10/20 12:51

ESPECIAL: RECRÍA

valores obtidos dun refractómetro de proteínas séricas (gráfico 1) e a relación entre un refractómetro

de proteínas séricas e un de Brix (gráfico 2).

Concentración IgG g/l

Gráfico 1. Regresión lineal entre as IgG en soro e as proteínas séricas totais IgG (g/L) = -40,31 + 9,81 (proteínas séricas totais, g/dL) R2 = 0,72

O PARÁMETRO USADO PARA VALORAR UN FALLO NA TRANSFERENCIA DA INMUNIDADE PASIVA SON AS IGG EN SORO DURANTE A PRIMEIRA SEMANA DE VIDA DAS XATAS

Proteínas séricas totais, g/dl

¡NueVO trusti Pasteur – FÁCil, PreCisO Y a uN PreCiO iNsuPerable! Para la pasteurización de calostro de alta calidad con las bolsas Trusti Colostrum. Para un descongelado y calentamiento rápido y seguro de calostro en las bolsas Trusti Colostrum. • Precisión excelente de temperatura +/- 0.15°C • Capacidad para 2 x 4 litros Trusti Bags • El mejor precio en el mercado • Funcionamiento simple • Descongela/calienta 2 bolsas x 4 litros en solo 20 minutos Una herramienta muy practica y útil para cualquier operación para mejorar el manejo del calostro. Salvando vidas y optimizando el rendimiento de por vida.

Proporcionando el mejor calostro de alta calidad de la mejor forma posible.

¡Pruébela gratis!

Pasteurización, almacenamiento y alimentación.

Su diseño único aislado y con un circulador de alta potencia aseguran una máxima exactitud – confirmado y certificado de manera independiente por el laboratorio IANZ. Simplemente seleccionar 60°C para pasteurizar o 42°C para descongelar/calentar. No hay ningún otro suplemento que tenga un mayor impacto en la vida del recién nacido como el del calostro. Los animales que reciben suficiente calostro de alta calidad durante el periodo crítico después del nacimiento tienen una vida adulta más saludable y productiva.

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 103

vp020_especialRecria_calostro_galego.indd 103

16/10/20 12:52

ESPECIAL: RECRÍA

HABERÍA QUE DESESTIMAR CALOSTROS CON VALORES INFERIORES A 20 E NON USALOS NOS ANIMAIS NA PRIMEIRA TOMA

BRIX, %

Gráfico 2. Regresión lineal entre as IgG en soro medidas cun refractómetro de Brix e un de proteínas séricas totais; Brix = -1,61 + 1,05 (proteínas séricas totais, g/dL) R2 = 0,98

Proteínas séricas totais, g/dl

Táboa 1. Categorías propostas segundo o nivel de IgG, proteínas séricas totais (PST) e valores obtidos co refractómetro de BRIX, xunto coa porcentaxe óptima de animais en cada unha delas Categoría

Niveis IgG (g/L)

Equivalente PST

Equivalente BRIX

% animais

Excelente

≥25

≥6,2

≥9,4

>40

Boa

18-24,9

5,8-6,1

8,9-9,3

Xusta

10-17,9

5,1-5,7

8,1-8,8

Mala

<10

<5,1

<8,1

<10

Godden et al., 2019

Recentemente un grupo de expertos en xatos de América do Norte (Godden et al., 2019) propuxo catro categorías (excelente, boa, xusta e mala) para clasificar a transferencia de inmunidade pasiva. Esta clasificación depende dos niveis de IgG e a súa equivalencia cos refractómetros, e a porcentaxe de animais que se espera en cada unha delas para valorar o estado inmunitario dos animais nunha explotación (táboa 1). Segundo esta táboa, se nunha explotación se valora un grupo de animais e máis do 10 % ten un nivel de proteínas séricas por baixo de 5,1, habería que revisar o manexo do calostro e establecer novas pautas no seu manexo.

VALORAR A CALIDADE DO CALOSTRO E AS NECESIDADES DAS XATAS Existe a regra das 5 Q (en inglés calidade, cantidade, rapidez, limpeza e monitorización) para un bo manexo do calostro, é dicir, para optimizar a

absorción das IgG nas xatas é necesario: i) dar o calostro o máis próximo ao nacemento posible, ii) utilizar recipientes moi limpos, iii) manter o calostro nun bo estado de conservación para evitar o crecemento bacteriano, iv) administrar a cantidade e a calidade necesarias para ofrecerlles aos animais 150-200 g IgG na primeira toma e v) monitorizar o protocolo de manexo de calostro. Unha forma rápida e máis precisa que o calostrómetro para valorar o nivel de IgG no calostro é usando o refractómetro de Brix, cuxos valores están relacionados coas IgG (gráfico 3). O valor de graos Brix do calostro permítenos clasificar o calostro en bo (>23), normal (23-20) e malo (<20). Habería que desestimar calostros con valores inferiores a 20 e non usalos nos animais na primeira toma. A táboa 2 indícanos a cantidade estimada de IgG inxeridas en función do valor

Brix do calostro e os litros inxeridos polo xato. Esta táboa ten unha codificación de cores nas que o vermello indica que non inxire o mínimo necesario de IgG; o amarelo, que está entre os 150 e 200 g de IgG e o verde, que a inxestión de IgG é correcta. Así pois, un mínimo de 3 litros de calostro na primeira toma con 21 % Brix é necesario. As seguintes non son tan importantes para a absorción de IgG, pero si que achegan outras substancias bioactivas que axudarán ao desenvolvemento da xata ao longo da súa vida.

OUTRAS CONSIDERACIÓNS NO MANEXO DO CALOSTRO Tan importantes son a calidade e cantidade do calostro ofrecido coma o seu manexo. Movernos nun ambiente de extrema limpeza é moi importante para evitar o crecemento de bacterias tanto no calostro como nos recipientes que o albergan. Por iso é necesario limpar os recipientes xusto despois do seu uso, conservar o calostro refrixerado como máximo 48 h e, se non, conxelalo en recipientes que permitan a desconxelación de monodose (preferiblemente en recipientes de 1 l, cuxo tempo de desconxelación é menor). A pasteurización é un proceso que reduce a cantidade de bacterias do calostro, pero se o seu manexo non é nun

104 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_calostro_galego.indd 104

16/10/20 12:52

AAFF_Anuncio_Tato_VACA_PINTA.pdf

16/10/20

13:06

CMY

VP020_pub_DELAGRO_TATO.indd 105

17/10/20 19:11

ESPECIAL: RECRÍA

SEGUIR A REGRA DAS 5 Q É A CLAVE PARA TER ÉXITO NO MANEXO DO CALOSTRO E A TRANSFERENCIA PASIVA DA INMUNIDADE DA NAI AO XATO

Concentración IgG no calostro g/l

Gráfico 3. Regresión lineal entre as IgG do calostro e a porcentaxe en graos Brix do calostro IgG (g/L) = -90,55 + (6,92 x % Brix) R2 = 0,58

Litros de calostro inxeridos Valor Brix

123

164

144

191

110

164

219

123

185

247

137

206

274

151

227

302

165

247

330

ambiente limpo non lles achega ningún beneficio aos animais. A conxelación, a pesar de que reduce a cantidade de células inmunitarias que se atopan no calostro, permite ter calostro almacenado e é unha boa práctica para aqueles casos en que non se pode dar calostro ás poucas horas de nacer. É importante que o proceso de desconxelación sexa o adecuado e non supere nin o tempo nin a temperatura de desconxelación necesarios. Estes últimos dependerán do tamaño do recipiente no que se almacenou o calostro; como referencia unha botella de 1 L tarda 1h 30 min en desconxelarse a 50 ºC. A maior temperatura, menor tempo de desconxelación, pero córrese o risco de destruír diferentes proteínas que se atopan no calostro e son beneficiosas para os animais.

Foto: Laura Blanco

Táboa 2. Estimación da cantidade de IgG inxeridas (en g) en función a calidade (en valor Brix) e a cantidade de litros inxeridos polas xatas

Foto: Laura Blanco

% BRIX calostro

CONCLUSIÓN En resumo, seguir a regra das 5 Q é a clave para ter éxito no manexo do calostro e a transferencia pasiva da inmunidade da nai ao xato. De forma máis específica, dar 3 litros de calostro de 23 % Brix dentro das dúas primeiras horas despois de nacer, mantendo a hixiene e a conservación do calostro en boas condicións e controlar ocasionalmente o estado inmunitario dos animais son claves para reducir a incidencia de patoloxías durante as primeiras semanas de vida.

REFERENCIAS

Godden, S. M., J. E. Lombard, A. R. Woolums. 2019. Coloustrum management for dairy calves. Vet. Clin. Food Anim. 35:535-556

106 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_calostro_galego.indd 106

19/10/20 16:24

LECHES MATERNIZADAS

PORQUE NO TODAS LAS LECHES SON IGUALES

Bienestar y rendimientos

Nueva formula s naturales con un complejo ordees3refundienmteientos para mej

Serval EspaĂąa vp020_publi_serval.indd 107

www.serval.fr/es - commercial@serval.fr Servicio comercial : 629 64 02 61 - Servicio tĂŠcnico : 656 83 30 80 20/10/20 18:01

PRIMA TE DEMUESTRA

Manuel Rondón, jefe de producto de Rumiantes en Nanta, aborda de manera práctica algunas de las cuestiones clave sobre la alimentación de la recría para alcanzar el máximo de crecimiento y posterior productividad de nuestros animales.

¿Cuándo empiezan a comer el pienso de arranque las terneras? Es conveniente suministrar el pienso de arranque a libre disposición desde el tercer día de vida. De esa manera las terneras se familiarizarán con el olor y el sabor y, en definitiva, empezarán a comerlo a una edad temprana. Los primeros días basta con añadir un puñado diario (50 gramos) y comprobar que se lo comen. Si no hay problemas, iremos añadiendo cada día un poco más. Diariamente se debe retirar el sobrante que no coman y limpiar los cubos contaminados con agua, heces u orina. Además, tenemos que evitar llenar el cubo hasta arriba de pienso, añadiendo solo la cantidad que coman al día, y tratar de usar recipientes poco profundos para que el alimento sea fácilmente accesible. Es básico suministrar agua desde el primer día de vida en un cubo alejado del pienso para evitar que se moje (y aumentar su ingesta). Debemos Debemos preguntarnos preguntarnos si si el el pienso pienso es es accesible accesible para para las las terneras: terneras: 1 1. 1.

¿Alcanzan ¿Alcanzan fácil fácil yy cómodamente cómodamente el el fondo fondo del del cubo cubo para para comer comer el el pienso? pienso?

2 2. 2.

¿Los ¿Los cubos cubos están están inclinados inclinados (hacia (hacia delante delante oo atrás)? atrás)? ¿Son ¿Son poco poco accesibles? accesibles?

3 3. 3.

¿La ¿La cama cama acumulada acumulada dentro dentro de de los los boxes boxes dificulta dificulta el el acceso acceso al al fondo fondo del del cubo? cubo?

¿Es posible conseguir altas ingestas de leche y, al mismo tiempo, un alto consumo de pienso de arranque? “Aumentar la ingesta de lactorreemplazante mejora la tasa de crecimiento durante las primeras semanas de vida, pero influye negativamente en la ingesta del pienso de arranque de las terneras”. ¿Es verdadera o falsa esta afirmación?

vp020_publirreportaxe_nanta.indd 108

19/10/20 17:13

Pregunte a su técnico de Nanta cómo y para qué mejorar la supervivencia de sus terneras en la granja y aumentar la producción vitalicia de sus vacas

¿Cómo puedo aumentar la producción vitalicia de las vacas? Aumentar la vida productiva de las vacas es un reto para la mayoría de las granjas. Conseguir una producción vitalicia mayor de 20 kg/día, o más de 50.000 kg por lactación media de vacas eliminadas, está al alcance de muy pocos. Adelantar la edad al primer parto (22-24 meses) y aumentar la longevidad de las vacas (media de los meses de vida de las vacas en el momento de la baja superior a 100 meses) son factores clave para la mejora de la rentabilidad de las granjas.

Conseguir unas tasas de crecimiento elevadas desde el nacimiento hasta los 9 meses de edad (de 900 a 1.000 gramos al día) se traducen en: ▪1

Reducción en la edad al primer parto y aumento en la producción de leche

▪2

Mayor longevidad de las vacas, con un 80 % de probabilidad de permanecer en la granja con 5 años de edad

▪3

Mayor producción vitalicia

(Wathes et al., 2008)

o? o? En una granja que aplica el programa Prima hemos monitorizado el crecimiento de 39 terneras que bebieron una alta cantidad de lactorreemplazante (67 kg de Nantamilk Platino) y han promediado 1.037 gramos/día de ganancia media diaria (GMD) con destetes a 69 días de vida y pesando 107 kg de peso vivo. Con estos crecimientos, ¿deberíamos esperar bajas ingestas de pienso de arranque? Las terneras comieron, de media, 74 kg de Novalac Starter TXT desde el nacimiento hasta los 80 días de vida, ingiriendo 37 kg entre el nacimiento y el destete y otros 37 kg entre el destete y los 80 días de vida. Una semana antes del destete, las terneras ingirieron 2,5 kg al día de Novalac Starter TXT.

vp020_publirreportaxe_nanta.indd 109

19/10/20 17:13

ESPECIAL: RECRÍA

Desmochar ou descornar? Pautas para facelo de forma adecuada Neste estudo poñemos o foco no procedemento do desmochado/descornado co obxectivo principal de ofrecerlles aos gandeiros o protocolo de actuación adecuado para que lles resulte o máis fácil posible, se respecte o benestar animal e se cuantifique o beneficio económico de forma sinxela e palpable. Laura Molina Veterinaria

benestar animal é unha preocupación social, polo que as persoas dedicadas ao cuidado dos animais deben responder a esa demanda da sociedade, pero non só polo feito de ter que satisfacela, senón porque realmente crean na importancia de cumprir cos estándares de benestar. O protocolo que existe actualmente para levar a cabo a certificación de

benestar animal en bovino leiteiro é o chamado Welfare Quality®, dentro do cal se valora a metodoloxía que se usa para o desmochado/descornado e se se utiliza ou non anestesia e/ou analxesia. Cabe remarcar que o feito de realizar o devandito procedemento de maneira adecuada non debería ser para obter máis ou menos puntuación, senón para conseguir efectos

beneficiosos tanto para o gandeiro como para o animal. Antes de seguir avanzando, faremos unha distinción entre tres conceptos importantes: desmochado, descornado e amputación. Os xatos ao nacer carecen de cornos e é ao redor das dúas semanas de vida cando se forma o denominado botón epitelial, que se endurece ao redor das catro semanas e pasa a denominarse botón cornual. Ás oito semanas comeza a adherirse ao óso frontal e ao redor das 24-32 semanas é cando o núcleo do corno se abre directamente aos seos frontais. Tendo en conta os períodos de tempo mencionados, debemos diferenciar entre desmochado, que é o que se leva a cabo antes das 8 semanas, e descornado, cando a idade oscila entre as 8 e 24 semanas de idade. A partir das 24 semanas o proceso de retirada dos cornos denomínase amputación. O correcto, por tanto, é desmochar,

110 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 110

16/10/20 12:58

ESPECIAL: RECRÍA

O CORRECTO É DESMOCHAR, NON DESCORNAR, PORQUE É MENOS DOLOROSO E TRAUMÁTICO, E A RECUPERACIÓN POSTERIOR É MOITO MÁIS RÁPIDA QUE SE REALIZAMOS O DESCORNADO

ión

gan

ado

ra el de

stete

Tradi l it

Leche maternizada para rumiantes

non descornar, porque é menos doloroso e traumático, e a recuperación posterior é moito máis rápida que se realizamos o descornado, debido ao cal as adherencias existentes co periostio provocan máis lesións. Con todo, é necesario puntualizar que en parte da literatura consultada o termo ‘descornado’ adóitase usar indistintamente para facer referencia ao desmochado e ao descornado propiamente devandito. No presente artigo utilizaremos indistintamente descornar para referirnos a desmochado e descornado, pero nunca para aludir ao termo de ‘amputación’. Debemos ter en conta que a recría supón entre o 15-20 % do custo de produción. Con este escenario é moi importante prestarlles atención aos nosos animais en idades temperás, xa que o manexo que reciban neste período vai ter unha gran repercusión nas futuras lactacións. Un estudo metaanalítico revelou que por cada 100 g/d de ganancia media diaria durante os primeiros 60 días, auméntase a produción leiteira na 1.ª lactación ata 225 kg (Gelsinger e col., 2016), resaltando o coidado que se debe prestar a esta etapa temperá da vida. Cando os xatos son descornados sen mitigar a dor, prodúcese unha diminución tanto da inxestión de leite como do consumo de penso a curto prazo e un aumento de sensibilidade á dor a longo prazo. O descornado das xatas é unha práctica relativamente rutineira nas granxas de vacún leiteiro en Europa, co fin de facilitar o manexo e diminuír o risco de lesións, tanto para as persoas coma para outros animais. Os procedementos máis comunmente utilizados na granxa son o descornado por cauterización (DCT) ou o descornado químico (DQ). Só entre un 21,5-32,2 % aplican algún tipo de medicación para o control da dor (Cozzi e col., 2015). Aínda que é certo que o descornado está xustificado por razóns de manexo e mesmo por razóns de benestar, trátase dunha práctica

Rumi p ck

Núcleos para piensos de arranque

SETNA NUTRICIÓN, S.A.U. c Clavo, nº1 · Pol. Ind. Santa Ana · 28522 Rivas Vaciamadrid (Madrid) t (34) 91 666 85 00 · f (34) 91 666 71 94 setnanutricion@setna.com · w setna.com

AnunTradi&Rumipack_105x297_2019+ADM.indd 1

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 111

A BRAND OF

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 111 5/8/19

13:05

16/10/20 12:58

ESPECIAL: RECRÍA

indubidablemente dolorosa que recibe a puntuación de 7 nunha escala que vai do 1 ao 10. Existen beneficios que se observan en indicadores fisiolóxicos, comportamentais e índices produtivos tras a aplicación de analxesia e anestesia para o control da dor asociada ao descornado (Stock e col., 2013). A actual lexislación europea sobre normas mínimas para a protección dos xatos (Directiva 91/629/CEE) non regula directamente os procedementos de descornado, pero hai algunhas recomendacións no Código Europeo para o Benestar do Gando Vacún, debido ás repercusións que a curto e longo prazo pode ter esta actividade. Os consellos son os que a continuación se detallan: 1. O descornado debe realizarse antes de que os xatos teñan dous meses de idade e idealmente axiña que como os botóns sexan visibles. 2. Recoméndase realizar o descornado por DCT, xa que o DQ causa lesións máis profundas e describíronse queimaduras/lesiones entre animais. 3. Aconséllase que o descornado se realice baixo anestesia local (AL) por un coidador formado e competente. 4. Administración de antiinflamatorio non esteroideo (AINE) despois do descornado. Tras a recompilación das técnicas usadas para o descornado dos xatos no sur de España, as máis frecuentes son o DCT e o DQ, e a idade á que se realiza é bastante heteroxénea (desde os 10-15 días ata os 6 meses). A Asociación Americana de 2014 de Medicina Veterinaria (AVMA) informa que o DCT é mellor que o DQ. Débese ter en conta, ademais, que o control da dor é necesario en todas as idades porque, aínda que teñan menos dunha semana, o animal experimenta dor (Casoni e col., 2019). Cando o descornado se leva a cabo con descornador térmico, destrúese o anel de pel que hai na base do botón e causa queimadura de 3.º grao, chegando a ser de 1.°-2.° grao nos tecidos de ao redor. A gravidade da lesión vai depender da intensidade da calor que apliquemos, o tempo de exposición e a extensión da queimadura.

OS PROCEDEMENTOS MÁIS COMUNMENTE UTILIZADOS NA GRANXA SON O DCT E O DQ

Figura 1. Descornado incompleto

Figura 2. Presenza de corno rudimentario

Figura 3. Día 36 posdescornado

Figura 4. Día 50 posdescornado

112 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 112

20/10/20 10:52

vp020_anuncio_elanco.indd 113

17/10/20 19:13

ESPECIAL: RECRÍA

Por todo iso, temos que tentar que o procedemento sexa rápido á vez que efectivo e a maneira de logralo é usando descornadores que estean homologados, onde a temperatura necesaria se alcance rapidamente e se manteña constante: estes, ademais, emiten un sinal acústico cando o tempo de aplicación de calor finalizou, achegándose aos sete segundos aproximadamente. Respecto dos descornadores homologados, hai que ter en conta que a boquilla é útil para animais menores de dous meses; moitas veces ocorre que, cando se cambia a este tipo de descornadores, se adoita dicir que non funcionan e é fundamentalmente por dous motivos: ou porque se está realizando en animais maiores de dous meses ou porque non se está cauterizando de forma correcta o anel de pel que hai na base do botón (figura 1), e despois atopámonos vacas adultas con cornos rudimentarios (figura 2). Ao redor dos 36 días posdescornado a aparencia da ferida é a que se mostra na figura 3, sendo practicamente inapreciable o lugar da lesión. Aos 50 días do posdescornado non se observa nada no lugar da queimadura (figura 4). Hai que ter en conta que o proceso de cicatrización, do mesmo xeito que ocorre nos humanos, depende do factor individuo, chegando uns animais a cicatrizar antes ca outros. Cando o descornado se realiza mediante DQ, utilízase unha pasta que provoca unha queimadura química no tecido subxacente. O principio activo máis habitual é o hidróxido de sodio ou hidróxido de calcio (álcalis). A dor provocada polos álcalis nos humanos é descrito como “dor por picazón” ou “dor marcada” (Ma e col., 2007), que adoita ser de tipo crónico e severo (Kumbhat e col., 2004). O descornado con pasta cáustica, no caso de realizarse, debe facerse entre os 2-5 días e nunca con máis de 9 días. Aos 2-3 días de levar a cabo o procedemento, fórmase unha costra seca que se separa xunto ao rudimento do botón aos 25-30 días de vida. Un dos puntos máis importantes a levar a cabo no descornado é o bloqueo do nervio cornual (fi-

gura 5) mediante a aplicación de AL, xa que o animal non sentirá dor e o seu manexo será mellor. A inervación dos cornos está dada por ramas externas do V par cranial (trixémino), nervio lagrimal e cigomático-temporal que forman o plexo auricular anterior, de onde emerxe o nervio cornual. Cada corno ten un nervio que o inerva, polo que aplicaremos a anestesia en cada un dos dous lados da cabeza. É moi importante esperar entre 5-10 minutos para que a anestesia exerza o seu efecto. O ideal é que, se temos un grupo de xatos para descornar, os anestesiemos todos, e despois vaiamos valorando se a anestesia exerceu o seu efecto, comprobando a sensibilidade da zona cunha suave picada ao redor do botón, observando a reacción do animal. Dependendo da súa idade, farase necesario ou non o uso de cabezadas, para a inmovilización do animal e a aplicación da AL.

DÉBESE TER EN CONTA QUE O CONTROL DA DOR É NECESARIO EN TODAS AS IDADES

Figura 5. Aplicación de anestesia local (AL)

114 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 114

16/10/20 12:59

vp020_publi_Ratibrom.indd 115

19/10/20 11:10

ESPECIAL: RECRÍA

A AL ten unha acción máxima de 2-3 h (McMeekan e col., 1998b) e posteriormente aparece unha dor asociada ao proceso inflamatorio, que se produce tras provocar o dano tisular orixinado polo procedemento. A duración da dor posdescornado pode estenderse máis de 48 h, polo que será necesario administrar unha terapia analxésica que exerza a súa acción durante polo menos 72 h (Stafford e Mellor, 2011). O recomendable é administrar un AINE para suavizar os efectos non desexados. Unha opción sería a administración de flunixin meglumine pour-on (FMP), o cal ten efecto analxésico durante 72 h e, ademais, non hai que inxectar o animal, polo que é beneficioso tanto para o benestar coma para o manexo. Debido a que a concentración máxima do devandito AINE se alcanza ao redor das 3 h, o recomendable é aplicalo unhas 2-4 horas antes do descornado ou, se non é posible, polo menos xusto antes da administración da AL, para que, cando apareza a dor posdescornado, a concentración do AINE en sangue sexa a adecuada para aliviar a dor. Nalgúns casos recórrese ao uso da sedación (SED) para levar a cabo o descornado, pero a SED sen AL non é un método aceptable de tratamento da dor. Aínda que a SED reduce a aparición de condutas indicativas de dor durante o descornado, por si soa non foi eficaz para reducir a resposta do cortisol tras a aplicación do descornador térmico (Grondahl-Nielsen e col., 1999).

na resposta do cortisol en xatos descornados mediante DQ. Dado que na actualidade se comercializa un FMP en dose única, con longa acción antiinflamatoria (Kleinhenz e col., 2016; Thiry e col., 2017), consideramos de interese probar o seu uso. A maioría dos animais pertencentes á devandita proba (23 dos 29) descornáronse mediante DCT por ser a técnica recomendada, como indican autores tales como Morisse e col. (1995), que revelaron que, en xatos descornados con 4 semanas de idade con pasta cáustica, se incrementaron os niveis de cortisol plasmático máis que en xatas de 8 semanas de idade, descornadas con cauterizador térmico. As idades dos 29 animais foron moi heteroxéneas, cunha media de 5,6 meses. Decídese aplicar FMP (figura 6), xa que, tras unha soa aplicación, ten o efecto desexado durante as 72 h horas seguintes, o cal nos favorecerá a nivel de benestar. Aplicóuselles a FMP ao 55,17 % de animais e o 62,5 % destes non mostrou alteracións comportamentais (indicativas de dor) tras as 5 h de realizarse o descornado. Este feito puido ser debido a que, tendo en conta que a aplicación da FMP se levou a cabo entre 2,7-3 h previas ao descornado e a absorción do produto ten lugar ao redor das 3 h despois da súa aplicación, puido ocorrer que, cando o pico da dor era máximo, os niveis de FMP tamén o eran, diminuíndo desta maneira a aparición de alteracións comportamentais provocadas pola dor.

DOUS EXEMPLOS PRÁCTICOS A continuación, descríbense dúas probas de campo que se realizaron co obxectivo principal de ofrecerlle ao gandeiro unha pauta de descornado de fácil manexo, onde se respectase o benestar animal e se cuantificase o beneficio económico de forma sinxela e palpable. Testáronse diferentes protocolos con SED, AL e/ou AINE.

Como indicadores de dor avaliáronse os descritos por Huber e col. (2013) ás 5 horas tras o descornado: sacudidas e frotamento da cabeza e movemento de orellas. A ausencia de alteracións comportamentais no 62,5 % dos animais tratados con FMP podería deberse a que o devandito AINE mostra unha potente inhibición do sistema ciclooxixenasa (COX-1 e COX-2) e o devandito sistema converte o ácido araquidónico en endoperóxidos inestables cíclicos, que se transforman en prostaglandinas, prostaciclina e tromboxano, substancias que participan en procesos inflamatorios e dolorosos, así como na regulación da temperatura corporal. Vendo os resultados preliminares desta primeira proba de campo, decidimos dar un paso máis e probar diferentes combinacións de medicamentos, para determinar cal sería a mellor opción para levar a cabo o descornado dunha maneira segura e eficaz. Para iso, realizouse unha segunda proba que se detalla a continuación.

PROBA 2

PROBA 1

Avaliación do comportamento posdescornado tras a utilización dun AINE pour-on (FMP) previo ao procedemento mediante DCT ou DQ Os efectos do flunixin meglumine non están ben estudados na literatura; tan só fan referencia a el dous estudos (Stilwell e col., 2008; Stilwell e col., 2009), que analizaron o seu efecto

A SEDACIÓN SEN ANESTESIA LOCAL NON É UN MÉTODO ACEPTABLE DE TRATAMENTO CONTRA A DOR

Figura 6. Aplicación de AINE pour-on

Avaliar a eficacia do uso de FMP, SED e AL previos ao descornado sobre distintos parámetros bioquímicos Levouse a cabo nunha gandería de vacún leiteiro onde as xatas eran descornadas antes dos 60 días de vida mediante DCT con descornador homologado (figura 7) e comprobando que o procedemento se realizou correctamente (figura 8).

116 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 116

16/10/20 12:59

ESPECIAL: RECRÍA

TEMOS QUE TENTAR QUE O PROCEDEMENTO SEXA RÁPIDO Á VEZ QUE EFECTIVO E A MANEIRA DE LOGRALO É USANDO DESCORNADORES QUE ESTEAN HOMOLOGADOS

Figura 8. Descornado correcto

Figura 7. Descornador homologado

Asignáronse 24 xatas de forma aleatoria a un dos seguintes grupos: 1. Grupo control 2. FMP 3. AL 4. FMP + AL 5. FMP + SED + AL Tomáronse mostras de sangue tres veces ao día durante tres días, correspondendo o primeiro ao día do descornado e a primeira mostra á tomada xusto antes de realizar o descornado (8 am, 12 am, 4 pm) para determinar os seguintes parámetros bioquímicos: BHB (nmol/l), GL (nmol/l ) e PT (g/l). Respecto dos resultados de BHB, ao redor das 32-52 h posdescornado, apreciáronse diferenzas nos valores entre os grupos control, FMP e de AL, sendo máis baixos que fronte ao resto dos grupos. No caso dos animais do grupo tratado con AL, o efecto da anestesia desaparece ao redor das 3 h, polo que é posible que neste grupo os animais puidesen deixar de inxerir penso e, por tanto, diminuír os niveis de BHB. No caso de grupo tratado con FMP, as mostras de tomadas ás 8 h da mañá durante os 3 días consecutivos, os niveis de BHB diminuíran. Este feito podería explicarse tamén pola conduta alimentaria, xa que normalmente o xato adoita comer despois da toma de leite; de aí que nas mostras da mañá partamos de valores máis baixos no que a BHB se refire. Nos grupos de FMP + AL e no de FMP + SED + AL, os valores de BHB nas tres mostras recollidas cada un dos días non mostraron variacións, indicando por tanto un nivel de inxestión similar, aínda que é certo que onde os valores apenas variaron foi no último caso, polo que se podería dicir que para que o animal non diminúa inxestión tras o proceso

doloroso do descornado, o indicado sería aplicar FMP + SED + AL. A GL permanece alta comezando o seu descenso cara a valores normais a partir da 8.ª semana de vida. Cando o metabolismo do animal cambia de monogástrico a ruminante, a glicemia diminúe un 50 %. Os máis altos niveis de glicosa nos animais menores de dous meses poden ser debidos a que a concentración de glicosa sanguínea reflicte as condicións nutricionais e endócrinas do suxeito. Tamén está a posibilidade do neonato de dispor da graxa parda, principalmente durante os primeiros seis meses, como fonte enerxética basicamente para termorregulación, o que pode levar a unha menor utilización directa de glicosa. O lactante depende da absorción intestinal de glicosa durante, polo menos, os dous primeiros meses de vida, pero non así en xatos máis maduros cuxa condición fisiolóxica se atopa en proceso de adaptación de monogástrico a ruminante. Tamén hai que ter en conta que en neonatos é frecuente que se presente insulinoresistencia, que é a refractariedade dos tecidos á acción da insulina, polo que hai unha inadecuada utilización da glicosa (Sellén e col., 2009), situación que unida ao consumo alimenticio frecuente usual no neonato baixo amamantamento, pode xustificar a maior glicemia nos xatos menores de dous meses. Respecto dos niveis de GL, no grupo control, diminúe e ao 3.º día aínda non recuperou os valores iniciais. Nos animais tratados con FMP diminúe, pero non de forma tan acusada; neste caso pode deberse a que quizais habería que aumentar a dose e comparar o efecto. Nos tres grupos restantes, os niveis de GL mantivéronse e mesmo nalgúns casos se elevaron, indicando por tanto que non diminuíron a inxestión de leite a diferenza do que ocurre nos dous primeiros grupos. Ao determinar o nivel de PT, o que se pretende é avaliar a condición nutricional e inmune do animal. Por iso no presente estudo pretendíase coñecer o estado de saúde dos animais mediante a cuantificación dos niveis de PT en sangue, para posteriormente poder avaliar de forma obxectiva se algúns dos outros parámetros avaliados (GL e BHB) aumentaban ou diminuían pola presenza dalgunha patoloxía. Os valores das xatas pertencentes á proba mantivéronse dentro da normalidade (59-77g/l), descartando desta maneira a presenza dalgunha patoloxía. 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 117

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 117

16/10/20 12:59

ESPECIAL: RECRÍA

A conclusión da segunda proba foi que tras a aplicación de FMP + AL ou de FMP + SED + AL, os niveis de BHB e de GL mantíñanse dentro dos valores adecuados (BHB: 0,2-1mmol/l, GL: GL 4,4-6,7mmol/l), indicándonos por tanto que a inxestión de penso e de leite non se viu afectada, a diferenza do que ocorreu nos grupos restantes. Cabe destacar que a sedación será usada naqueles casos nos que por manexo sexa complicado levar a cabo o descornado, polo que o protocolo recomendado sería FMP + AL.

PAUTAS PARA UN DESCORNADO CORRECTO Tras os resultados obtidos nas dúas probas de campo, as pautas a seguir para a realización correcta do descornado (figura 9) son as que se detallan a continuación: 1. Selección correcta de animais. Descornar aqueles nos que o botón sexa visible. Isto adoita ocorrer aos 30 días de media (podémonos atopar con animais que aos 20 días xa poden ser descornados e outros nos que teremos que esperar pasados os 30 días, pero é recomendable non facelo con máis de 60 días). 2. Uso de luvas desbotables para protexer as súas mans. 3. Inmobilización correcta do animal. 4. Aplicación de analxésico, se é posible, pour-on para non interferir no benestar do animal. 5. No caso de que existan necesidades de manexo, usaremos sedación. 6. Administración da anestesia local.

UNHA DAS PAUTAS RECOMENDADAS É A CORRECTA SELECCIÓN DE ANIMAIS, AQUELES NOS CALES O BOTÓN SEXA VISIBLE

7. Rasurado da zona onde se nota a saída do corno (fundamental para ver con claridade onde hai que cauterizar e facelo no menor tempo posible, xa que, cando non o facemos, o pelo dificulta a localización exacta e a visualización do botón), mentres vai facendo efecto a anestesia local. 8. Descornado con descornador homologado, retirándoo cando percibamos o sinal acústico. É importante xirar levemente o escornador para que o procedemento se leve a cabo correctamente e non teñamos crecementos posteriores. 9. Aplicación de spray antibiótico e/ ou cicatrizante.

CONCLUSIÓNS • Temos que incluír o descornado dentro das rutinas da gandería e, dependendo do número de partos mensuais que teñamos previstos, facelo semanal, quincenal ou mensualmente, xa que é moi importante descornar tan pronto como sexa posible, como se describiu ao longo do presente artigo. Outro dos aspectos a considerar é que hai que usar todos os medios posibles para controlar a dor dos animais e coidar o seu benestar. Así mesmo, é importante optimizar os manexos para que o procedemento resulte áxil e efectivo. • O crecemento do corno é un trazo autosómico recesivo xeneticamente hereditario. As vacas sen cornos son o resultado dun patrón de dominancia autosómica que mostrou recentemente ser o resultado da heteroxeneidade alélica do lugar sen cornos.

Figura 9. Resumo dun protocolo correcto de descornado

Quizais nun futuro a selección dese xene podería ser unha alternativa para reducir a presenza de cornos nestes animais de produción. Mentres que ese momento chega, hai que seguir descornando, polo que é moi importante coñecer a maneira correcta de facelo. • Existen varias liñas de investigación que seguen a estudar as mellores opcións para realizar o descornado, así como novas alternativas para moderar a dor. É por iso que debemos actualizarnos constantemente para levar á práctica as metodologías máis efectivas.

ANESTESIA LOCAL

30 DÍAS DE IDADE

DESCORNADO POR CAUTERIZACIÓN ANALXESIA SISTÉMICA

MEDIDAS HIXIÉNICAS

118 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 118

SPRAY ANTIBIÓTICO E/OU CICATRIZANTE

16/10/20 12:59

ESPECIAL: RECRÍA

QUIZAIS NUN FUTURO A SELECCIÓN DESE XENE PODERÍA SER UNHA ALTERNATIVA PARA REDUCIR A PRESENZA DE CORNOS NESTES ANIMAIS DE PRODUCIÓN

AGRADECEMENTOS Quero darlles as grazas a María Inmaculada Cuevas Gómez, a Javier Rodríguez Díaz e a Paco Jurado Arévalo pola súa axuda e a súa colaboración no desenvolvemento das probas.

BIBLIOGRAFÍA

Casoni D, Mirra A, Suter MR, Gutzwiller A and Spadavecchia (2019) Can disbudding of calves (one versus four weeks of age) induce chronic pain?. Physiology and Behaviour 199, 47-55. Cozzi G, Gottardo F, Brscic M, Contiero B, Irrgang N, Knierim U, Pentelescu O, Windig JJ, Mirabito L, Kling Eveillard F, Dockes AC, Veissier I, Velarde A, Fuentes C, Dalmau A and Winckler C (2015) State of the art of cattle dehorning in the EU Member States. A

quantitative survey of the current practices. Livestock Science 179, 4-11. Gelsinger SL, Heinrichs AJ and Jones CM (2016) A meta-analysis of the effects of preweaned calfnutrition and growth on first-lactation performance. Journal of Dairy Science 99, 6206-6124. Grondahl-Nielsen C, Simonsen HB, Damkjer Lund J and Hesselholt M (1999) Behavioural endocrine and cardiac responses in young calves undergoing dehorning without use of sedation and analgesic. The Veterinary Journal 158, 14-20. Huber J, Arnholdt T, Möstl E, Gelfert CC and Drillich M (2013) Pain management with flunixin meglumine at dehorning of calves. Journal of Dairy Science 96, 132-140. Kleinhenz MD, Van Engen NK, Gorden PJ, KuKanich B, Rajewski SM, Walsh P and Coetzee JF (2016) The pharmacokinetics of transdermal flunixin meglumine in Holstein calves. Journal of Veterinary Pharmacology Therapeutics 39(6), 612-615. Kumbhat S, Meyer N and Schurr MJ (2004) Complex regional pain síndrome as a complication of a chemical burn to the foot. Journal of Burn Care & Rehabilitation 25, 189–191 Ma B, Wei W, Xia ZF, Tang HT, Zhu SH, Wang Y, Wang GY, Cheng DS and Xiao SC (2007) Mass chemical burn casualty: emergency management of 118 patients with alkali burn during a Matsa typhoon attack in Shanghai, China in 2005. Burns 33, 565–571. McMeekan CM, Stafford KJ, Mellor DJ, Bruce RA, Ward RN and Gregory NG (1998b) Effect of regional analgesia and/or a non-

steroidal-anti-inflammatory analgesic on the acute cortisol response to dehorning in calves. Research in Veterinary Science 64(2), 147-50. Morisse JP, Cotte JP and Huonnic D (1995) Effect of dehorning on behaviour and plasma cortisol responses in young calves. Applied Animal Behaviour Science 43, 239-47. Sellén J, Sellén E, Barroso L y Sellén S (2009) Evaluación y diagnóstico de la hipertensión arterial. Revista Cubana de Investigaciones Biomédicas, 28(1). Stafford KJ and Mellor DJ (2011) Addressing the pain associated with disbudding and dehorning in cattle. Applied Animal Behaviour Science 135, 226-31. Stilwell G, Lima MS and Broom D (2008) Comparing plasma cortisol and behaviour of calves dehorned with caustic paste after non-steroidal-anti-inflammatory analgesia. Livestock Science 119, 63-9. Stilwell G, de Carvalho RC and Lima MS (2009) Effect of caustic paste disbudding, using local anaesthesia with and without analgesia on behaviour and cortisol of calves. Applied Animal Behaviour Science 116, 35-44. Stock ML, Baldridge SL, Griffin D and Coetzee JF (2013) Bovine dehorning: assessing pain and providing analgesic management. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice 29(1), 103-133. Thiry J, Fournier R, Roy O and Catala M (2017) Evaluation of flunixin meglumine pour-on administration on prostaglandin E2 concentration in inflammatory exudate after induction of inflammation in cattle Research in Veterinary Science 114, 294–296.

www.farmingagricola.com

ZA-V - La más versátil Abonadora suspendida | 1.400 - 4.200 l | 10 - 36 m Control de secciones AmaSwitch 8 o 16 anchos parciales

Control de la dosis de abonado con tecnología de pesaje de 200 Hz y sensor de inclinación

Regulación de la dosis en función de la velocidad de avance

Flujo continuo de abono garantizado gracias al agitador inteligente

Dispositivo eléctrico de dispersión en límites Limiter V+

Importador en exclusiva para España y Portugal

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 119

vp020_especialRecria_especialDescornado_galego.indd 119

16/10/20 13:00

Nuevas incorporaciones en el catálogo XY Excellence de cruzamiento cárnico evaluado en Holstein INRA 95

Sebastián Martín Gerente de Evolution Iberica XY 609 04 75 83 sebastian@evolutioniberica.es

IMPORTANCIA DEL CRUCE CÁRNICO EN LAS GANADERÍAS DE LECHE El incremento del beneficio cárnico en las ganaderías lecheras contribuye, sin duda, a la mejora de su rentabilidad, siendo un factor fundamental la elección de la raza de cruce con Holstein. Este objetivo coincide además con la tendencia al alza del uso del semen sexado para dejar la reposición.

Tabla Número total1

4.15295 INRA

CHAROLAIS EXCELLENCE CHAROLAIS 1.294 EXCELLENCE 1,34 b 1.294

AZUL BELGA

LIMOUSINE

7.157 AZUL BELGA

4.550 LIMOUSINE

Facilidad de parto* 1,28 a 1,34 b 1,41 c Número total 4.152 7.157 4.550 Peso al nacimiento 43,4 43,2 45,3 b c 44,0 Facilidad de parto* 1,28 a 1,34 ba 1,34 1,41 b c (kg) Peso al nacimiento Días de gestación 284 aa 285 aa 284 ac 288 bb 43,4 43,2 45,3 44,0 (kg) Edad al sacrificio 196,1a 194,6a 193,2a 194b Días de gestación 284 285 284 288 (días) Edad al sacrificio Peso al sacrificio (kg) 153,8 152,6 152,1 144,6 196,1 194,6 193,2 194 (días) Ganancia media 784,2 787,3 745,4 Peso al sacrificio (kg) 784,3 153,8a 152,6a 152,1a 144,6b diaria (g) Ganancia media Conformación de la 784,3 a 784,2 a 787,3 a 745,4 b diaria (g) canal (clasificación 8,32 c 8,62 a 8,44 b 7,78 d Conformación de la EUROP) canal (clasificación 8,32 c 8,62 a 8,44 b 7,78 d Letras diferentes en cada línea muestran diferencias estadísticamente significativas p<0,05 EUROP) *1: sin ayuda; 2: ayuda fácil; 3: ayuda difícilestadísticamente con herramienta; 4: cesárea p<0,05 Letras diferentes en cada línea muestran diferencias significativas

PROGRAMAS DE SELECCIÓN EXCLUSIVOS EVALUADOS EN HOLSTEIN Las razas INRA 95 y Charolais Excellence siguen programas de selección de cruzamiento en Holstein, realizados por la cooperativa Auriva, basados en tres niveles de análisis: rendimientos de los ascendentes; rendimientos propios de cada semental, con control individual en estación (al mantener a los animales en las mismas condiciones, las diferencias observadas serán debidas a su potencial genético) y rendimientos de su descendencia en ganaderías de leche y cebaderos, lo que permite evaluar en campo mediante inseminaciones ciegas (el ganadero no sabe el toro usado), la facilidad de los partos y la calidad del ternero a tres semanas de edad, durante el cebo y finalmente de la canal. Otro carácter genético de estas razas es su elevada fertilidad que, junto con una duración de gestación media de 284 días (tabla 1), favorece la optimización del intervalo entre partos en las ganaderías lecheras. La importancia de los índices genéticos derivados de estos exclusivos programas de selección radica en proporcionar al ganadero y al asesor técnico un conjunto de toros cárnicos para inseminación artificial con una elevada fiabilidad (máximo valor de fiabilidad de los índices: 0,99), lo que facilita la correcta elección en dependencia de las necesidades de cada ganadería. Así, de un modo práctico, el valor 100 indicaría que el toro elegido está en la media de la raza para un determinado carácter, un valor superior a 110 determinaría que este ejemplar pertenece al 2,5 % mejor de la raza, mientras que valores por encima de 115 solo los muestra el 1 % superior de la raza. ESTUDIOS DE CAMPO PARA REFRENDAR LOS POTENCIALES GENÉTICOS En un reciente estudio sobre más de 17.000 terneros se ha demostrado que el uso de estas razas respecto a otras (como Limousine o Azul Belga) permite mejorar significativamente el beneficio cárnico sin impactar en el rendimiento lechero de la ganadería. Así, se observó una mejor facilidad de parto (con diferencias estadísticamente significativas de INRA 95 respecto al resto), lo que no impide alcanzar un peso óptimo de sacrificio (diferencias estadísticamente significativas en ganancia media diaria respecto a Limousine), además de mostrar una recomendable conformación de la canal (Charolais Excellence mostró diferencias estadísticamente significativas al respecto) (tabla 1).

vp020_publirreportaxe_evolution_castelan.indd 120

*1: sin ayuda; 2: ayuda fácil; 3: ayuda difícil con herramienta; 4: cesárea

ÚLTIMAS INCORPORACIONES AL CATÁLOGO XY EXCELLENCE Por último, describimos las principales características de nuestras nuevas incorporaciones ya disponibles para su uso: INFLUX EXC permite, con un índice de fiabilidad de 0,89, una muy alta facilidad de nacimiento (112), ideal para cruzar con novillas Holstein. Manifiesta en su descendencia una excelente finura de hueso (112) y conformación de la canal (109), consiguiendo, por tanto, un alto rendimiento cárnico y económico. Por su parte, la descendencia de LHORPAIR en cruzamiento con Holstein (fiabilidad de 0,83) presenta una combinación de elevado valor añadido entre el peso al sacrificio (116) y la conformación de la canal (127), además de mantener una excelente velocidad de crecimiento desde primeras edades y en el engorde. INFLUX EXC (Charolais Excellence)

LHORPAIR (INRA 95)

17/10/20 19:20

PubA4 EI IN

CE ras

na on nte sio. on vaón ad

Facilidad nacimiento cruzamiento Facilidad nacimiento cruzamiento

CD nivel de fiabilidad CD nivel de fiabilidad

Conformación de la canal Conformación de la canal

PATIENT CASTOR CRUZAMIENTO ÍNDICESMACHO GENÓMICOS LOCUS SEXADO PATIENT

105 104 105 109 104 102 109 105 102 108 105 112 108

0,85 0,83 0,85 0,98 0,83 0,92 0,98 0,96 0,92 0,99 0,96 0,86 0,99

135 127 135 137 127 137 137 122 137 114 122 141 114

ÍNDICESMACHO GENÓMICOS LOCUS SEXADO SEMEN SEXADO HEMBRA

112

0,86

141

112

0,89

109

108 112 104 108

0,99 0,89 0,98 0,99

106 109 116 106

107 104 106 107

0,87 0,98 0,90 0,87

104 116 116 104

115 106

0,86 0,90

114 116

115

0,86

114

Nombre Nombre

LEYENDA LEYENDA PICTOGRAMAS PICTOGRAMAS LEYENDA LEYENDA PICTOGRAMAS PICTOGRAMAS

EXCELLENCE Optimizando el valor cárnico EXCELLENCE Optimizando el valor cárnico Programas de Selección Genética Programas Selección de cruzamiento cárnicode evaluado enGenética Holstein de cruzamiento cárnico evaluado en Holstein INRA 95 INRA 95 LASCARO NUEVO TORO LHORPAIR LASCARO

PAULINET NUEVO TORO LHORPAIR PURA RAZA HYPER PAULINET

PURA RAZA CASTOR CRUZAMIENTO HYPER

CHAROLAIS EXCELLENCE SEMEN SEXADO HEMBRA SEMEN SEXADO MACHO CHAROLAIS EXCELLENCE NUEVO TORO EXC INFLUX

SEMEN SEXADO MACHO SEMEN DE ALTAEXC FERTILIDAD HULK NUEVO TORO INFLUX PURA RAZA SEMEN DE ALTAEXC FERTILIDAD ICARE HULK SEMEN SEXADO DE ALTA FERTILIDAD PURA RAZA CRUZAMIENTO LEIRE EXC ICARE SEMEN SEXADO DE ALTA FERTILIDAD SIN CUERNOS CRUZAMIENTO CERON LEIRE EXC ÍNDICES GENÓMICOS SIN CUERNOS MIGOR EXC SEXADO MACHO CERON Pp ÍNDICES SIN CUERNOS HETEROZYGOTE GENÓMICOS SEMEN SEXADO HEMBRA MIGOR EXC SEXADO MACHO Pp SIN CUERNOS HETEROZYGOTE PP SEMEN SIN CUERNOS SEXADOHOMOZYGOTE HEMBRA SEMEN SEXADO MACHO PP SIN CUERNOS HOMOZYGOTE ROJO SEXADO MACHO SEMEN SEMEN DE ALTA FERTILIDAD ROJO ROBOT DE ALTA FERTILIDAD SEMEN SEMEN SEXADO DE ALTA FERTILIDAD ROBOT DOCILIDAD SEMEN SEXADO DE ALTA FERTILIDAD SIN CUERNOS DOCILIDAD SUPER NACIMIENTO SIN CUERNOS Pp SIN CUERNOS HETEROZYGOTE SUPER NACIMIENTO MORFOLOGÍA Pp SIN CUERNOS HETEROZYGOTE PP SIN CUERNOS HOMOZYGOTE MORFOLOGÍA PEDIGRÌ ORIGINAL PP SIN CUERNOS HOMOZYGOTE ROJO PEDIGRÌ ORIGINAL SHOW ROJO ROBOT SHOW FOTO INVERTIDA ROBOT DOCILIDAD FOTO INVERTIDA DOCILIDAD SUPER NACIMIENTO

Facilidad de parto Facilidad de parto Crecimiento precoz y conformación Crecimiento precoz y por conformación Beneficio económico ternero desde primeras edades Beneficio económico por ternero desde primeras edades

SUPER NACIMIENTO MORFOLOGÍA MORFOLOGÍANouxela PEDIGRÌ ORIGINAL

Night Night

Nouxela

Rentabilidad contrastada al servicio de nuestras ganaderías SHOW Rentabilidad contrastada al servicio de nuestras ganaderías FOTO INVERTIDA PEDIGRÌ ORIGINAL SHOW

FOTO INVERTIDA

980 63 04 97 Avenida Maragatos, 75 • 49600 • Benavente 980 63 04 97 www.evolutioniberica.es Avenida Maragatos, 75 • 49600 • Benavente

www.evolutioniberica.es

vp020_publirreportaxe_evolution_castelan.indd 121 PubA4 EI INRA95 Oct20.indd 1 PubA4 EI INRA95 Oct20.indd 1

17/10/20 19:20 1/10/20 11:28 1/10/20 11:28

ESPECIAL: RECRÍA

O ideal sería separar os animais en cubículos individuais a salvo de correntes deaire e utilizar cubos e tetinas diferentes para cada un deles

Diarreas neonatais en vacún: prevención e manexo Atender as recomendacións dos veterinarios é importante para previr esta enfermidade nas nosas granxas; por iso dedico este estudo á súa análise, que dividín en tres bloques: causas, consecuencias e control e manexo adecuados. José Luis Vázquez Laboratorios Virbac España

cambio de hábitos que a COVID-19 provocou na nosa sociedade é extrapolable ao ámbito do sector veterinario, no sentido de que hai patoloxías que padecen os animais, que son zoonoses e que hai que evitar que se transmitan ás persoas. Esa prevención lógrase en gran medida seguindo as recomendacións

dos veterinarios da explotación en canto a protocolos de hixiene, vacinación e manexo dos animais. Para iso imos dividir este artigo en tres bloques –causas, consecuencias e control e manexo–, que resumimos no cadro 1.

122 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_diarreasNeonatais_galego.indd 122

19/10/20 10:26

ESPECIAL: RECRÍA

1. Causas de diarreas neonatais • Patóxenos causantes das diarreas • Hixiene/densidade de animais • Encalostrado 2. Consecuencias das diarreas neonatais • Económicas • Zoosanitarias 3. Control e manexo das diarreas neonatais

CAUSAS DAS DIARREAS NEONATAIS (DN) Os patóxenos principais que causan as DN poden ser de tres tipos: • Víricos (rotavirus, coronavirus...) • Bacterianos (E.coli, Salmonella spp. etc.) • Parasitarios (Cryptosporidium, coccidios etc.) Todos eles actúan en diferentes fases da vida do animal e fano de forma individual ou conxunta. Os que máis preocupan, para os efectos das DN, son os que actúan durante os 10-15 primeiros días, xa que é a esa idade cando o sistema inmune aínda está sen desenvolver e, por tanto, o xato aínda non pode defenderse.

MILKSHUTTLE

OS PATÓXENOS QUE MÁIS PREOCUPAN SON OS QUE ACTÚAN DURANTE OS 10-15 PRIMEIROS DÍAS, XA QUE É A ESA IDADE CANDO O SISTEMA INMUNE AÍNDA ESTÁ SEN DESENVOLVER

ALMA PRO

¡SALUD A SIMPLE VISTA! Mezclador/ dispensador de leche

Nodriza inteligente

TÉCNICA DE ALIMENTACIÓN IMPORTADOR PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Comercial Boimil Pablo Facorro 699 937 760 urbanonline.es

especial para terneros y corderos

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 123

vp020_especialRecria_diarreasNeonatais_galego.indd 123

20/10/20 9:14

ESPECIAL: RECRÍA

É FUNDAMENTAL FACER UNHA LIMPEZA E DESINFECCIÓN DOS CUBÍCULOS CADA VEZ QUE ENTRE UN ANIMAL NOVO

Hixiene/Densidade de animais Hai que ter en conta que a maior densidade de animais máis complicado é controlar a transmisión de patóxenos e, daquela, tamén é máis difícil cumprir cunha correcta hixiene dentro da explotación. O ideal sería separar os animais en cubículos individuais a salvo de correntes de aire, utilizar cubos e tetinas diferentes para cada un deles, e facer corentena cos individuos que chegan novos á explotación durante os días que sexan necesarios, para así evitar posibles contaxios dos que xa temos dentro. É fundamental facer unha limpeza e desinfección dos cubículos cada vez que entre un animal novo, desa forma evitaremos que o xato que chega se contaxie con algún posible patóxeno que xa estaba anteriormente no recinto.

calostro, entre 3-6 litros; desa forma lograremos que a taxa de anticorpos e demais substancias beneficiosas que proporciona o calostro sexa o maior posible. • Calidade: nela inflúen factores como a idade, raza, estado xeral do animal, se está ou non desparasitado… Hai unha parte moi importante dentro da calidade que vén dada pola especificidade, que significa a cantidade de anticorpos específicos que ten ese calostro fronte aos principais patóxenos causantes das DN. A devandita especificidade lógrase a través da vacinación das nais. • Celeridade: a única opción para que as dúas regras anteriores se cumpran é que o animal inxira o calostro. Podemos ter un calostro de excelente calidade e que o animal inxira unha boa cantidade, pero se non o fai dentro das 6 primeiras horas posparto perderemos moitísima eficacia e non aproveitaremos as súas excelentes cualidades.

Control do encalostrado É moi importante cumprir tres regras para un bo encalostrado, que analizamos a continuación: • Cantidade: cómpre que o animal inxira unha cantidade mínima de

IG sérica xato

Anticorpos calostrais despois de tomar calostro de boa calidade

Baleiro inmunitario

15g/l

Anticorpos calostrais despois de tomar calostro de baixa calidade

10g/l

Anticorpos producidos polo xato

Días 1

124 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_diarreasNeonatais_galego.indd 124

19/10/20 10:26

Porque los resultados* nos avalan: Bovisan Diar es líder en España

Para vacas de leche y de carne • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera** Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas. Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario * Zuffa et al. 2019 Inmune response and efficacy of a new calf Scour vaccine inyected once during the last trimestre of gestation. ** AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672.

vp020_publi_virbac.indd 125

17/10/20 19:26

ESPECIAL: RECRÍA

Número de patóxenos detectados en mostras de diarreas de xatos dun mes

Un só patóxeno

CANTO MENOR SEXA A SÚA CARGA INFECTIVA, MÁIS DIMINÚEN AS POSIBILIDADES DE CONTAXIOS A HUMANOS Triplas

Dobres Mixtas

Cuádruplas 6

Fonte: P. Díaz et al., “Diarreas neonatais en xatos de Galicia. Que hai de novo”, Vaca Pinta 6, páxinas 92-98

CONSECUENCIAS DAS DN Poderíase considerar que hai dous tipos de consecuencias: 1. Económicas A curto prazo: nestas podemos contabilizar as baixas, o gasto en medicamento, honorarios veterinarios, traballo extra para tratar e coidar os enfermos. A medio prazo: existe unha menor ganancia de talle e peso ao longo da recría; xa que logo, teremos animais cun talle inferior ao que permite a súa xenética, iso dá lugar a unha capacidade de inxestión menor e por iso a unha produción láctea inferior ao que sería desexable, todo iso por non manexar e encalostrar en condicións. 2. Zoosanitarias En tempos da COVID-19 estaremos de acordo en que, hoxe máis que nunca, é fundamental o papel do veterinario para previr zoono-

ses, entre as cales como exemplo temos criptosporidioses, E.coli, Salmonella… Os animais domésticos poden actuar como reservorios e transmisores destes ás persoas; por iso, canto menor sexa a súa carga infectiva, máis diminúen as posibilidades de contaxios a humanos.

CONTROL E MANEXO DAS DN Tendo en conta que as causas das DN son multifactoriais, hai que abordar a solución desde un punto de vista integral; deste xeito, neste proceso teñen que participar os seguintes axentes: O veterinario, que se ocupa de asesorar en canto a manexo dos animais desde un punto de vista hixiénico-sanitario. O gandeiro, separando os animais o suficiente, desinfectando as instalacións, encalostrando en tempo e forma e vacinando as nais segundo pauta marcada polo seu veterinario.

Con todo iso lograremos un maior rendemento económico da nosa explotación, unha mellor saúde dos animais e, en consecuencia, evitaremos zoonoses e posibles enfermidades emerxentes con consecuencias impredicibles.

CONCLUSIÓNS Á vista está que debemos incorporar o concepto One Health ao noso día a día; cada vez cobra maior relevancia a mellora na xestión da saúde animal e unha mellor implementación deste concepto. O que se pretende con todo iso é diminuír a enfermidade na poboación humana con medidas preventivas nos animais como son, entre outras, a vacinación, o manexo e a hixiene, a desparasitación, as medidas de bioseguridade ou os controis en matadoiros e nos mercados.

126 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_especialRecria_diarreasNeonatais_galego.indd 126

19/10/20 10:26

AAFF_Anuncio_Profer_A4.pdf

19/10/20

10:37

CMY

vp020_publicidade_delagro_hixiene.indd 127

20/10/20 10:48

Distribuidor oficial en Galicia para las marcas:

Igloo-Veranda

Multimax-Veranda

vp020_publicidade_frior.indd 128

19/10/20 11:49

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

ColoQuick - Calostro - ¡El oro líquido!

Carrito para manejo de terneros

Alimentadores portátiles grupales e individuales. Fáciles de usar

Para calostro

Botella Vitality

Con compartimentos

vp020_publicidade_frior.indd 129

19/10/20 11:49

SAÚDE ANIMAL

Queratoconxuntivite infecciosa bovina: podemos controlala? Nas seguintes páxinas abórdase esta doenza ocular para coñecer os seus causantes e, sobre todo, os factores que contribúen á súa expansión, e ofrécense algunhas recomendacións tanto para controlar como para previr un posible brote na nosa granxa. Raúl Martínez Fernández Técnico de ruminantes Laboratorios SYVA

INTRODUCIÓN

rátase dunha vella coñecida entre os gandeiros e veterinarios especialistas en bovino de todo o mundo. De feito, poucas veces identificámola coa denominación técnica da enfermidade: queratoconxuntivite infecciosa bovina (QIB), senón polos seus nomes máis comúns ou locais como “ollo rosa”, “ollo branco” ou, simplemente, “nube no ollo”.

É a enfermidade ocular do gando bovino máis común e, sen dubida, o maior perigo para unha explotación é a súa alta contaxiosidade, sobre todo no grupo da recría, polo que, se concorren varios factores de risco, pode supor un verdadeiro problema, tanto clínico coma económico. Como referencia da repercusión económica da QIB, nos Estados Unidos estímase un impacto de 150 millóns de dólares anuais na industria do xato de ceba, tendo en conta a menor ganancia de peso dos xatos, os custos de tratamento e o prezo inferior de venda (1). Para a industria leiteira deberiamos ter en con-

ta, ademais, outros custos, coma o atraso da idade de cubrición ou o impacto na futura produción láctea deses animais. En España non existen apenas estudos sobre a incidencia e as consecuencias económicas da QIB nas explotacións, entre outros motivos porque se considerou tradicionalmente como unha patoloxía pasaxeira ou con repercusións limitadas. O certo é que observamos un incremento na incidencia de brotes no últimos anos, quizais asociada ao aumento de tamaño dos rabaños e/ ou ao descoido dalgunhas prácticas de manexo coas xatas de reposición.

130 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_saudeAnimal_conxuntivite_galego.indd 130

23/10/20 9:24

SAÚDE ANIMAL

OBSERVAMOS UN INCREMENTO NA INCIDENCIA DE BROTES NOS ÚLTIMOS ANOS, QUIZAIS ASOCIADO AO AUMENTO DE TAMAÑO DOS RABAÑOS E/OU AO DESCOIDO DALGUNHAS PRÁCTICAS DE MANEXO COAS XATAS DE REPOSICIÓN

Figura 1

COBERTIZOS

Axente bacteriano

La solución fácil y económica para su cubierta

Irritación corneal

Vectores: moscas da cara

Adaptación de Strickland L. DVM. Extension Veterinarian University of Tennessee

Figura 2

NAVES GANADERAS Y ALMACÉNES

Adaptación de Strickland L. DVM. Extension Veterinarian University of Tennessee Grandes ventajas con respecto a las construcciones tradicionales

Tanto para controlar como para previr un posible brote, debemos coñecer os seus causantes e, sobre todo, os factores que contribúen á súa expansión.

CAUSAS Como noutras moitas enfermidades, non podemos limitar as causas da patoloxía á acción dun ou duns determinados microorganismos, senón que debemos considerar a asociación de varios factores (figura 1). O principal patóxeno relacionado tradicionalmente coa QIB é Moraxella bovis. Trátase dunha bacteria gram negativa, que se adhire á superficie do ollo a través de estruturas pilosas chamados pilis. Para que estes se adhiran, é necesario un desgaste ou unha irritación previa das primeiras capas da córnea ocular, o que permite a súa ancoraxe á conxuntiva (figura 2). A partir de aí sucédese unha colonización da zona e a acción doutros factores patóxenos como hemolisinas e dermonecrotoxinas

Poligono Industrial de Somonte c/ Mª Glez “La Pondala”, nº 41 CP:33393 - Gijón - Asturias Tel: +34 985 303 752 info@easy-covering.com

www.easy-covering.com 10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 131

vp020_saudeAnimal_conxuntivite_galego.indd 131

20/10/20 18:04

SAÚDE ANIMAL

que causan a inflamación e a queratite, que, se persisten, poden levar a unha ulceración e mesmo á perda de visión (2). Existe unha considerable variabilidade antixénica nos illados de M. bovis, dos que se atopan polo menos sete serogrupos, segundo os seus distintos antíxenos fimbriais (3). Nas mostras de animais afectados por QIB, tamén se detectan outras bacterias; quizais a máis representativa clinicamente é Moraxella bovoculi. Discútese actualmente o seu papel primario ou secundario na patoloxía, xa que non é estraño atoparnos illamentos de M. bovoculi exclusivamente en mostras oculares de animais con QIB. Ademais, M. bovoculi exhibe factores de patoxenicidade similares a M. bovis como hemolisinas ou pilis (fimbrias), o que nos fai pensar en consecuencias clínicas similares. Outros posibles patóxenos bacterianos secundarios son Neisseria spp. ou mycoplasma spp., que poden complicar as infeccións. De igual xeito, demostrouse tamén que as infeccións por herpesvirus bovino tipo 1 (IBR) poden estar involucradas en brotes de QIB, mesmo existen varias publicacións que relacionaron a aplicación de vacinas vivas modificadas fronte a IBR coa aparición da enfermidade (4). En calquera caso, a irritación corneal é necesaria para instaurar a infección primaria por Moraxella spp. Esa irritación pode ter varias orixes, como o po en suspensión en zonas de vento, pequenas lesións producidas por canas de palla ou herba, ou a acción da radiación ultravioleta sobre a córnea, sobre todo en razas de pigmentación clara. A luz é importante incluso para que as cepas de Moraxella spp. apatóxenas se volvan agresivas. Cando se tentou reproducir a enfermidade mediante experimentos, depositando a bacteria no ollo dun animal san, este non enferma a non ser que se lle someta á luz dunha lámpada de raios ultravioleta. Un exemplo práctico do inicio dun brote podería ser o uso de máquinas encamadoras que lanzan a palla a certa distancia nas áreas de descanso. Se os animais permanecen diante do dispositivo de saída da palla a gran velocidade, pódense xerar

lesións na córnea, que son previas á QIB se concorren os factores necesarios. En principio, eses factores asociados habitualmente á enfermidade, coma o sol, o po ou as moscas, fannos pensar nos meses máis cálidos como épocas de maior frecuencia de aparición; aínda así, non debemos desdeñar posibles brotes ao longo do ano se se dan outras circunstancias que facilitan o contaxio, coma o amoreamento ou plans de alimentación deficitarios en vitamina A.

NOS BROTES OBSERVADOS EN EXPLOTACIÓNS DO NORTE DE ESPAÑA, OS LOTES DE ANIMAIS AFECTADOS SON AS XATAS ENTRE A DESTETA E A CUBRICIÓN

TRANSMISIÓN Un dos aspectos máis determinantes na epidemioloxía do proceso son os animais que permanecen como portadores durante o inverno ou épocas desfavorables, sen manifestacións clínicas (5). Se se dan as condicións adecuadas para a transmisión na tempada seguinte, estes animais serán a fonte de infección para novos brotes. Cando os ollos dun animal portador se irritan, a súa produción de bágoas aumenta e promove a eliminación de M. bovis (6). Ademais, as secrecións de bágoa e as nasais atraen as moscas da cara (Musca autumnalis), que actuarán como vectores mecánicos transportando a carga microbiana a varios animais sans, polo que potencialmente se pode diseminar a QIB de forma moi rápida. Un nexo común en case todos os brotes de QIB é a ausencia de plans integrais de control de moscas na explotación. Con todo, nos brotes activos de QIB, con varios animais excretores, sempre debemos considerar a posible transmisión a través de saíntes metálicos onde se rascan, cornadizas, ou os cubos para suplemento mineral... Loxicamente, unha maior densidade tamén favorecerá un posible contaxio directo.

132 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_saudeAnimal_conxuntivite_galego.indd 132

19/10/20 16:26

Trabajamos por la seguridad de los animales

Yo uso antibióticos Yo soy responsable

Uso Betaline

La gama de antibióticos betalactámicos de Laboratorios Syva que ofrece soluciones a las principales enfermedades bacterianas en animales de producción a través de tratamientos individualizados.

vp020_publi_SYVA.indd 133

17/10/20 19:29

SAÚDE ANIMAL

Fase 1. Os ollos afectados lagrimexan en exceso e hai fotofobia (aumento de sensibilidade á luz). Os animais pestanexarán con frecuencia e a esclerótica (parte branca do ollo) volverase vermella debido á inflamación. Polo xeral, desenvólvese unha pequena úlcera no centro da córnea que aparece como unha pequena mancha branca. O edema dará como resultado unha aparencia gris lixeiramente turbia.

A taxa de infección vai aumentando ata alcanzar un pico máximo ás 3-4 semanas do primeiro caso e en ocasións pode afectar ao 70-80 % dos animais no lote. A prevalencia pode ser moi diferente entre unhas granxas e outras en función da inmunidade adquirida en brotes anteriores, a rapidez no illamento e o tratamento dos animais afectados etc., polo que tamén vemos casos con poucas becerras afectadas (7).

Fase 2. A medida que avanzan os signos clínicos, a úlcera esténdese pola córnea, que se volve cada vez máis turbia segundo aumenta a inflamación. Os vasos sanguíneos da parte exterior da córnea comezan a crecer para axudar coa curación. A córnea agora aparece rosada, de aí o nome da enfermidade como “ollo rosa”.

QUE PODEMOS OBSERVAR NUN CASO CLÍNICO? Tradicionalmente considéranse 4 etapas na QIB, con síntomas que van desde conxuntivite, lagrimexo excesivo, fotosensibilidade, dor ocular, pálpebras semipechadas ata o edema corneal. Nalgunhas ocasións veremos ulceración corneal, rotura corneal e cegueira. Observaremos que os afectados comen moito menos, debido ás molestias oculares e/ou a unha alteración visual que resulta nunha incapacidade para localizar os alimentos. A maioría das úlceras corneais no gando bovino con QIB cicatrizan sen perda de visión. Con todo, a rotura da córnea e a cegueira permanente adoitan ocorrer nos casos máis graves. Normalmente, a recuperación producirase entre 3 e 5 semanas (8). Nos brotes observados en explotacións do norte de España, os lotes de animais afectados son as xatas entre a desteta e a cubrición. A posible inmunidade adquirida a través do calostro protexe os animais ata os 2-3 meses. A calidade do manexo, as instalacións ou a concorrencia doutras patoloxías determinan o alcance do brote, que pode chegar ata o 90 % de afectados. En lotes de animais de maior idade, a incidencia diminúe progresivamente, xa que haberá animais recuperados que posúen inmunidade, pero tamén observamos moitas xovencas con casos crónicos e mal prognóstico.

Fase 3. A úlcera continúa progresando e cobre a maior parte da córnea, mentres que a inflamación continúa a estenderse cara ás partes internas do ollo. O interior do ollo énchese de fibrina e glóbulos brancos. Isto dálle ao ollo un aspecto amarelado.

Fase 4. A úlcera esténdese completamente a través da córnea e o iris sobresae a través da úlcera, formándolle adherencias á córnea mesmo despois da cicatrización. O tratamento recomendado é enuclear o ollo.

Cicatriz corneal. Se o animal consegue reducir a úlcera (excepto na fase 4), os vasos sanguíneos retroceden; con todo, o ollo pode seguir tendo unha cor azul turbio durante un período breve. Co tempo, o ollo volve aparecer claro cunha cicatriz branca que impide lixeiramente a visión.

Imaxes: 2-6: Pinkeye in Beef Cattle. W. D. Whittie, J. Currin, N. Currin. Virginia cooperative extensión. Publication 400-750, 2009

134 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_saudeAnimal_conxuntivite_galego.indd 134

16/10/20 13:51

2020

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 2 veces

Seguro de

Ganado Vacuno de reproducción y producción

Incluye saneamiento ganadero. Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA vp020_anuncio_agroseguro.indd 135

20/10/20 10:49

SAÚDE ANIMAL

QUE PODEMOS FACER ANTE UN BROTE? Os síntomas de QIB son evidentes, polo que o diagnóstico é relativamente sinxelo. No entanto, o noso veterinario pode levar a cabo unha toma de mostras do saco lacrimal mediante simples hisopos, de animais con síntomas nas fases 1 e 2 (con suficiente lagrimexo) e remitilas con medio de transporte ao laboratorio de diagnóstico, que poderá confirmar a presenza de M. bovis ou M. bovoculi a través de PCR. Alí tamén poden levar a cabo cultivos microbiolóxicos e un antibiograma, cuxo resultado facilitará os criterios de tratamento, no caso de que a primeira opción non sexa adecuada para resolver as infeccións. Aínda que a enfermidade mostre unha alta porcentaxe de animais con autocuración, a nosa primeira premisa se sospeitamos de QIB é illar e tratar os animais afectados canto antes, non só pola evolución clínica e o benestar do animal tratado, senón porque imos contribuír á diminución da excreción e, por tanto, a baixar a taxa de novos contaxios. En definitiva, os tratamentos temperáns dos casos son a opción máis interesante desde o punto de vista económico. Disporemos de tres clases de tratamento antibiótico, sobre todo en función da vía de aplicación: locais (pomadas oftálmicas), parenterais ou subconxuntivais (9). Os tratamentos locais con pomadas son moi populares entre os gandeiros, aínda que hai pouca bibliografía que as avale. Tan só parece que hai evidencias coa aplicación de dúas doses de cloxacilina separadas 48 horas (10). Como non existen pomadas oftálmicas autorizadas en bovino, unha boa opción son as pomadas antibióticas intramamarias, evidentemente baixo prescrición “fóra de etiqueta” e a supervisión do noso veterinario. Se optamos por esta vía de aplicación, é importante que as pomadas estean formuladas en excipiente oleoso, para que haxa maior persistencia. Nestes casos os antibióticos en po están contraindicados, xa que imos irritar aínda máis o ollo do animal. Este tipo de tratamentos locais levan unha boa suxeición dos animais, algo que non sempre é posible, coma nos grupos de xovencas aloxadas en prados ou zonas exteriores, así que nestes casos se opta por tratamentos parenterais de longa acción, como

oxitetraciclinas, macrólidos ou florfenicol. Estes tratamentos demostraron eficacia sobre todo nas fases temperás da enfermidade (9). Na actualidade, a tulatromicina dispón de indicacións de uso en bovino fronte á QIB. A vía subconxuntival consiste na aplicación do antibiótico debaixo da conxuntiva, na “zona branca” do ollo. Ten como obxectivo reducir o custo do tratamento e conseguir ademais dose máis altas do fármaco no lugar de acción. É unha técnica complexa, que require unha boa suxeición e a aplicación por parte do veterinario. Así mesmo, tampouco é unha garantía de éxito seguro fronte aos tratamentos parenterais, máis conservadores. Existen traballos documentados con 2-3 aplicacións de penicilina procaína (aplicación “fóra de etiqueta”) en intervalos de 36 horas (11); a oxitetraciclina podería ser unha opción, pero pode dar lugar a necrose tisular no punto de inxección (12).

PREVENCIÓN As prácticas de manexo que reducen os factores de risco e a transmisión da QIB son as ferramentas máis efectivas para diminuír a incidencia da enfermidade. Se as moscas son as principais sospeitosas da transmisión na granxa, parece obvio ter en conta plans de control destes insectos que inclúan unha adecuada xestión do esterco, hixiene e limpeza nas zonas críticas, así como o uso de larvicidas de forma sistemática. Tamén a aplicación de insecticidas e repelentes sobre os animais pode contribuír a reducir a súa poboación nas épocas cálidas. Un erro co espazo dispoñible para un lote de reposición pode contribuír á rápida difusión da enfermidade, polo que un aspecto básico de bioseguridade xeral como é a superficie mínima por animal é clave para dispor do tempo suficiente de adoptar o resto das medidas de control. A nutrición de calidade e os minerais dispoñibles sempre mellorarán a condición xeral do rabaño e diminuirán a incidencia desta enfermidade. A película lacrimal precorneal é esencial nos mecanismos de defensa do ollo, xa que as bágoas eliminan os patóxenos e as proteínas lacrimais son unha parte importante da protección do ollo. Cunha taxa de incidencia máis baixa da enfermidade, a presión bacteriana na granxa

UN ASPECTO BÁSICO DE BIOSEGURIDADE XERAL COMO É A SUPERFICIE MÍNIMA POR ANIMAL É CLAVE PARA DISPOR DO TEMPO SUFICIENTE DE ADOPTAR O RESTO DAS MEDIDAS DE CONTROL

diminúe, o que reducirá o risco dun gran brote. Débense proporcionar áreas sombreadas para que o gando poida saír da luz ultravioleta brillante cando é máis intensa. O vento e o po son determinantes para a irritación corneal, polo que tamén é importante evitar no posible situacións de elevada exposición. Tamén debemos vixiar as posibles zonas de contaxio nas instalacións: bebedoiros, cercas con zonas afiadas onde se rascan etc. Unha pregunta frecuente cando falamos de prevención é o posible control da QIB mediante a vacinación. Na Unión Europea non existen vacinas comerciais, só están dispoñibles nos EE. UU., Australia ou América do Sur. Adoitan ser bacterinas e a resposta inmune que provocan incumbe basicamente ás inmunoglobulinas de tipo A producidas en mucosas, que protexerán da infección bacteriana. A maioría destas vacinas requiren unha dose de reforzo (booster) para que sexan efectivas durante o primeiro ano de uso, cunha revacinación anual a partir de entón. É importante sinalar que existen cepas antixenicamente diferentes de M. bovis, moitas das cales non están incluídas nas vacinas. Ademais, os síntomas da enfermidade tamén poden estar relacionados con M. bovoculi, que tampouco se inclúe en ningunha vacina comercial de QIB. Por tanto, as vacinas recoméndanse só como unha parte da estratexia global de loita fronte á enfermidade (13). Unha opción válida en situacións de brotes recorrentes é a elaboración de vacinas autóxenas por parte de laboratorios autorizados coas cepas illadas de Moraxella bovis e/ou Moraxella bovoculi da propia explotación. Os protocolos de aplicación centraríanse na reposición como poboación máis sensible, incluíndo

136 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_saudeAnimal_conxuntivite_galego.indd 136

16/10/20 13:51

SAÚDE ANIMAL

A QIB NON É UNHA ENFERMIDADE MORTAL, PERO PODE CAUSAR GRANDES PERDAS NA EXPLOTACIÓN SE DESCOIDAMOS O SEU CONTROL

plan global de prevención, enfocado á transmisión e aos posibles factores asociados na nosa granxa, que expuxemos neste artigo.

REFERENCIAS

unha dose de reforzo ás 3-4 semanas da primeira dose.

CONCLUSIÓNS A QIB non é unha enfermidade mortal, pero pode causar grandes perdas na explotación se descoidamos o seu control: menores taxas de crecemento nas xovencas, incrementos de custos de manexo e tratamento, e posibles descartes de animais con alto valor xenético fan que o impacto económico da enfermidade poida ser maior do que cabería esperar. Se observamos algún animal afectado non só debemos procurar o seu illamento e tratamento temperán, senón que debemos considerar un

1. Ahmed Seid. Review on Infectious Bovine Keratoconjunctivitis and its Economic Impacts in Cattle. Cent. Dairy and Vet Sci J. 2019; 9(5): 555774. 2. Clinkenbeard KD, Thiessen AE. Mechanism of action of Moraxella bovis hemolysin. Infect Immun. 1991;59(3):1148-1152. doi:10.1128/IAI.59.3.1148-1152.1991. 3. Moore LJ, Rutter JM. Antigenic analysis of fimbrial proteins from Moraxella bovis. J Clin Microbiol. 1987;25(11):2063-2070. doi:10.1128/JCM.25.11.2063-2070.1987 4. George LW, Ardans A, Mihalyi J, et al. 1988. Enhancement of infectious bovine keratoconjunctivitis by modified-live infectious bovine rhinotracheitis virus vaccine. Am J Vet Res 49:1800. 5. Pugh GW Jr, McDonald TJ, Kopecky KE. Infectious bovine keratoconjunctivitis: effects of vaccination on Moraxella bovis carrier state in cattle. Am J Vet Res. 1980;41(2):264-266. 6. Whittier WD, Currin J, Currin N (2009) Pinkeye in beef cattle, College of Agriculture and Life Sciences, Virginia polytechnic

institute and state university. p. 1-5. 7. Walker B (2007) Pinkeye in cattle. Prime fact 336. (Replaces AGFACT A0.9.31) NSW Department of primary industries. 8. O'Connor AM, Shen HG, Wang C, Opriessnig T. Descriptive epidemiology of Moraxella bovis, Moraxella bovoculi and Moraxella ovis in beef calves with naturally occurring infectious bovine keratoconjunctivitis (Pinkeye). Vet Microbiol. 2012;155(2-4):374-380. doi:10.1016/j. vetmic.2011.09.011 9. Mcconnel, C., Shum, L. and House, J. (2007), Infectious bovine keratoconjunctivitis antimicrobial therapy. Australian Veterinary Journal, 85: 65-69. 10. Cullen JN, Yuan C, Totton S, et al. A systematic review and meta-analysis of the antibiotic treatment for infectious bovine keratoconjunctivitis: an update. Anim Health Res Rev. 2016;17(1):60-75. 11. Abeynayake P, Cooper BS. The concentration of penicillin in bovine conjunctival sac fluid as it pertains to the treatment of Moraxella bovis infection. (I) Subconjunctival injection. J Vet Pharmacol Ther , 1989;25–30 12. George LW, Wilson WD, Baggot JD, et al. Antibiotic treatment of Moraxella bovis infection in cattle. J Am Vet Med Assoc, 1984;1206–9. 13. Ward H, Powell J (2017) Livestock health series pinkeye, university of Arkansas, United States department of agriculture, and County governments cooperating. p. 1-2.

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 137

vp020_saudeAnimal_conxuntivite_galego.indd 137

16/10/20 13:51

UNIFORM-Repro, a ferramenta que integra todos os teus datos nun só programa A xestión reprodutiva das ganderías é unha das áreas máis importantes no día a día das granxas de vacún leiteiro e a recompilación de datos e a súa análise diaria fanse cada vez máis imprescindibles se o que se quere é mellorar os resultados. Na SAT Esparza Hermanos, de Rada (Navarra), traballan con UNIFORM-Repro e viaxamos ata as súas instalacións para falar da súa experiencia co programa cun dos seus propietarios, Eduardo Esparza, e o seu veterinario, Juanma Loste.

EDUARDO ESPARZA Explotación: SAT Esparza Hermanos Localización: Rada (Navarra) Animais en total: 800 Vacas en produción: 400

“O beneficio máis importante é poder traballar cun único programa”

Por que decidistes comezar a utilizar UNIFORM-Repro? Levabamos moitos anos traballando con ReproGTV e no momento que desapareceu decidimos empezar con UNIFORM-Repro. O motivo principal foi porque o podiamos coordinar co noso programa da sala de muxido, o DelProTM, e víñanos moi ben. Resultouvos fácil o cambio? Custa un pouco ao principio, pero como por teléfono se poden resolver moitas dúbidas imos aprendendo todos os días. Creo que o manexo bastante ben, aínda que ofrece moita información de diferentes ámbitos. Todos facemos de todo, aínda que eu adoito ser o que apunto todo cando hai máis datos de reprodutivo. Son o que máis horas investiu nel; por tanto, manéxoo mellor. Tento axudar cando os demais teñen dúbidas e, se non, chamamos a Lidia Sierra ou Almudena Molinero, de UNIFORM-Agri.

é automático e en ambas as direccións, así que o DelProTM segue funcionando ao 100 %. As vantaxes tradúcense en tempo, en maior comodidade e en menos confusións, porque, se te equivocas, equivócaste só unha vez. Por que lles recomendarías UNIFORM-Repro a outros gandeiros? É un programa moi completo no que podes apuntar de todo para levar un control en reprodución, en produción, en xenética, en tratamentos, en gastos… É moi completo. Cal é o maior reto da gandería e como vos axuda UNIFORM-Repro a conseguilo? O maior reto é mellorar cada día, todo o mundo quere lograr mellores resultados. UNIFORM-Repro permíteche obter tantos datos que ao final podes ir mellorando nos distintos aspectos da granxa aos poucos.

Que apartados do programa utilizades máis? As seccións do programa que máis utilizamos son as relativas á xestión reprodutiva e ao control de leite de cada vaca. Tamén o utilizamos para o libro de tratamentos. Que beneficios vos achega UNIFORM-Repro? O beneficio máis importante é poder traballar cun único programa, grazas ao traspaso de datos que permite entre DelProTM e UNIFORM-Repro. Eu antes apuntaba datos en dous programas e agora apunto só en UNIFORM. O traspaso

vp020_uniform_agri.indd 138

17/10/20 19:33

JUANMA LOSTE Veterinario da SAT Esparza Hermanos Albaikide Servicios Veterinarios

“Permite o traballo co libro de tratamentos e receitas, integra os datos dos sistemas de muxido e podemos acceder aos datos de todos os gandeiros desde os nosos portátiles” Por que decidiches comezar a utilizar UNIFORM-Repro? Levabamos traballando moitos anos con ReproGTV e, cando este sistema foi comprado por UNIFORM-Agri, empezamos a mirar as posibilidades que había no mercado e ao final decantámonos por UNIFORM-Repro por diferentes motivos. Un deles foi que seguía máis ou menos a liña de ReproGTV en canto á reprodución, como traballaba os datos reprodutivos. Logo, o anterior programa permitíanos traballar de maneira informatizada co libro de tratamentos e receitas e, do que había no mercado, UNIFORM-Repro era practicamente o único que nos podía manter ese servizo. Tamén nos axudou na decisión a posibilidade que ofrece UNIFORM-Repro de poder interconectar os programas das salas de muxido ou dos robots, pois outros programas non o facían ou non estabamos seguros de que o fixesen ben. Por último, tamén nos gustou que este programa garda os datos na nube e desta maneira estás seguro de que non perdes nada. Finalmente, tamén é positiva a aplicación de móbil que integra, consideramos que podía ser útil sobre todo para gandeiros con granxas grandes. Que beneficios ten para ti, como veterinario, utilizar UNIFORM-Repro como programa de xestión? Ao ser un programa máis moderno mellora algunhas cousas de ReproGTV: permite o traballo co libro de tratamentos e receitas, integra os datos dos sistemas de muxido, o control leiteiro, incluso os compañeiros que fan calidade de leite tamén se aproveitan de todos os datos de reprodución, control leiteiro e de enfermidades, e logo nós temos o programa UNIFORM-Repro VET Multiexplotación no servidor, así todos podemos acceder aos datos de todos os gandeiros desde os nosos portátiles. Como foi a adaptación a UNIFORM-Repro? Houbo un pouco de todo. É un programa que é novo, non ten nada que ver cos anteriores e si que ten algunhas cousas que resultan un pouco máis complicadas ata que te adaptas.

Seguimos aprendendo, aínda non lle sacamos todo o potencial, o programa ten moitas máis opcións ás que igual aínda nin chegamos. Que apartados adoitas utilizar máis do programa? O que máis utilizamos no día a día é a sección de reprodutivo: extraer as follas de traballo, a introdución de datos e a súa análise. Os compañeiros de calidade de leite utilizan máis os informes de mamites e calidade de leite. Cal é para ti o maior reto na xestión das ganderías e que che achega o programa para afrontalo? En canto á xestión da reprodución, os gandeiros levan anos traballando con estes programas e creo que o maior reto que temos agora é a introdución de datos, pois ao final a estes programas hai que darlles de comer. Se non, non serven para nada. Estamos a facer fincapé nesa evanxelización dos gandeiros para que vaian introducindo máis datos, xa non só a inseminación, o parto, a facilidade de parto etc., senón que necesitamos información sobre enfermidades, motivos de desvelle, motivos de baixas de xatas… Ese é o seguinte paso ao que estamos intentando chegar. Por que lles recomendarías UNIFORM-Repro a outros compañeiros? Primeiro, polo traballo que permite co libro de tratamentos e receitas, que o gandeiro poida ter esa ferramenta é primordial. Así, pode levar os tratamentos ao día, perfectos. Segundo, porque ter un programa que che integre os datos de todas as explotacións facilítache o manexo de toda esa información en Rede e non tes risco de perder nada. Para xente coma nós, que traballamos en grupo, é unha ferramenta moi boa e útil. Por último, tamén é moi importante ter un bo servizo, que chames, che contesten rapidamente e che dean resposta. Moitas veces o problema xórdeche a metade do traballo, cando estás metendo os datos, e que che resolvan rápido é fundamental.

Pida información de UNIFORM-Repro sen compromiso ventas@uniform-agri.com

(+34) 695 45 67 35 www.uniform-agri.com/es www.uniform-agri.com/es

vp020_uniform_agri.indd 139

ENTREVISTAS EN VÍDEO

17/10/20 19:33

S A Ú D E P O DA L

Aplicación de conceptos médicos xerais de prevención en saúde podal en tres niveis Nestes días nos que unha pandemia está de plena actualidade poden extraerse algunhas leccións sobre epidemioloxía para comprender mellor a prevención das coxeiras. Para abordala dunha maneira académica, debemos seguir as bases da medicina preventiva establecidas por Wirchow, estruturadas en tres pasos que debullamos no seguinte artigo.

As coxeiras teñen a importancia suficiente como para telas en conta desde o inicio do proxecto gandeiro

Daniel Zalduendo Franco Adrián González Sagüés ANKA

lido e húmido. En segundo lugar, á hora de deseñar as instalacións é fundamental buscar a comodidade adecuada, que favoreza a minimización na expresión das coxeiras. En particular, debemos prestar especial atención a proporcionar unha área específica para o recorte de pezuños xunto cun poldro de recorte, que garanta un adecuado fluxo de vacas, así como un baño de pezuños configurado eficientemente. Unha vez que a granxa está en funcionamento, as decisións xerais de xestión terán unha forte influencia na aparición desta enfermidade.

CANTO ANTES SE INCLÚA A PREVENCIÓN DAS COXEIRAS NO PROGRAMA DE TOMA DE DECISIÓNS, MÁIS EFICIENTES SERÁN AS MEDIDAS QUE SE ESTABLEZAN

NIVEIS DE PREVENCIÓN

s tres pasos de Wirchow baséanse nos seguintes niveis de prevención: 1. Evitar a aparición da enfermidade 2. Minimizar a súa expresión clínica 3. Tratar os casos clínicos para reducir a súa severidade

Nivel 1. Decisión do plan de negocio dunha granxa leiteira Canto antes se inclúa a prevención das coxeiras no programa de toma de decisións, máis eficientes serán as medidas que se establezan. O primeiro de todo é que o esquema de prevención debe considerar factores ambientais, de manexo e xenéticos. As coxeiras teñen a suficiente importancia como para telas en conta desde o inicio do proxecto gandeiro. En primeiro lugar, se existe a posibilidade de elixir unha localización para a granxa, os sitios frescos son mellores que os cálidos e os climas secos facilitarannos o labor. A peor opción sempre é elixir un lugar cá-

Durante o deseño debemos prestar especial atención a proporcionar unha área específica para o recorte de pezuños, cuberta e cunha manga de manexo

Nivel 2. O recorte rutineiro de pezuños é a ferramenta apropiada para minimizar a expresión clínica das coxeiras Desenvolvendo un programa de recorte de pezuños adecuado, calquera defecto no pé pode ser detectado e abordado antes de que xere un problema clínico. Esta é a razón pola que o recorte periódico das patas das vacas é tan importante. Un bo protocolo pode ser o recorte durante o período de secado, de xeito que realizamos unha prevención previa á etapa crítica do inicio da lactación. De maneira complementaria aconséllase realizar un programa de recorte durante a lactación.

140 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_saudePodal_prevencion_GALEGO.indd 140

16/10/20 17:43

S A Ú D E P O DA L

Foto cortesía de F. Castillo (México)

UNHA VEZ QUE SE DETECTA UNHA VACA CUNHA LOCOMOCIÓN ANORMAL, O RECORTE DE PEZUÑOS DEBE REALIZARSE DE INMEDIATO PARA ABORDAR A LESIÓN ANTES DE QUE EMPEORE

Foto cortesía de J. Sullivan (O Canadá)

Nivel 3. A detección temperá e o tratamento dos casos clínicos, claves para determinar as consecuencias dun episodio Para conseguilo, a valoración continua da mobilidade/locomoción (Mobility Scoring) é un deber. Por este motivo recentemente a APPB organizou entre os seus asociados un curso e son varios os asociados acreditados pola prestixiosa RoMs inglesa (https://roms.org.uk/). Unha vez que se detecta unha vaca cunha locomoción anormal, o recorte de pezuños debe realizarse de inmediato para abordar a lesión

AgroBank

Cun programa de recorte de pezuños periódico calquera defecto no pé pode ser detectado e abordado antes de que xere un problema clínico

antes de que empeore. A investigación demostra que nun importante número de vacas que desenvolven unha coxeira, esta vólvese crónica e sofren episodios durante toda a súa vida produtiva, polo que, canto antes se aborde o primeiro, máis baixas serán as probabilidades de que esa vaca sufra novos episodios. Unha vez probado o alto custo económico e os problemas de benestar que causan as coxeiras, débense tomar medidas aos tres niveis mediante a consultoría especializada apropiada no momento de deseñar os establos e a área de recorte de

pezuños, a formación e o seguimento por expertos adecuados do persoal recortador da granxa, mediante a provisión do equipo adecuado. Calquera granxa debe considerar a contratación dun servizo de recorte de pezuños profesional con equipos e formación adecuados. No caso de que debido á situación xeográfica non se dispuxese deste servizo externo, débese asegurar unha correcta capacitación do persoal da explotación.

Débese considerar a contratación dun servizo de recorte de pezuños profesional con equipos e formación adecuados

Asesoramento e servizo para o sector agrario

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 141

vp020_saudePodal_prevencion_GALEGO.indd 141

16/10/20 17:43

Ín

Conocer los índices de salud de ubre del rebaño resulta esencial para optimizar la eficiencia productiva de las granjas. Por ello, Virbac pone a disposición de los veterinarios una herramienta informática que permite analizar y comparar los datos de calidad de leche de las explotaciones y facilitar la transferencia de información útil al ganadero de una forma rápida y sencilla. La especialista en calidad de leche y certificación MÓNICA GARCÍA MON nos cuenta su experiencia con el programa de calidad de leche de Virbac. ¿En qué consiste su trabajo en las explotaciones ganaderas? Mi labor como veterinaria especialista en calidad de leche consiste en trabajar con los ganaderos y con las vacas para obtener unos índices de calidad de leche lo más óptimos posible para que sea un rebaño sano, lo que se va a traducir en menores pérdidas de producción, menor gasto económico y, al final, mayor beneficio de la granja. Para ello trabajamos con la rutina de ordeño, en la sala de ordeño, en la máquina, en el manejo y algo en la alimentación; es una tarea que abarca un poco todo. ¿De qué medios dispone para poder informar a sus clientes sobre los datos de su granja? Primero disponemos de los datos del Control Lechero, que cargamos en un programa de calidad de leche ofrecido por el laboratorio Virbac, el cual nos hace un análisis rápido de los mismos para poder trabajar en las granjas. ¿Qué aspectos de la calidad de leche le permite monitorizar este programa de Virbac? El programa me permite monitorizar los índices de salud de ubre: la prevalencia; la incidencia, tanto de vacas como de novillas; las curaciones en el secado; las curaciones en la lactación y las vacas crónicas. ¿Cómo es el trabajo con este programa? Una vez que sale el Control Lechero, se carga automáticamente en el programa y obtienes una hoja de trabajo donde te aparecen todos los animales con las lactaciones, los litros, el último recuento celular y los cuatro anteriores; te clasifica la vaca en si es una nueva infección, una vaca crónica o una recidiva; si tienes historial microbiológico también te sale en esa hoja, así como los días en leche y lo que contribuye al tanque. Esa hoja de trabajo la puedes exportar y la editas a tu gusto para ir a la explotación. Por otro lado, también obtienes los índices de salud de ubre, que son la prevalencia; la incidencia, tanto de vacas como de novillas; las curaciones y las crónicas, y puedes obtener unas gráficas con las que vas viendo cómo evoluciona la granja y si va mejorando o empeorando. ¿Qué datos destacaría y qué tipo de patologías le permite controlar? Destacaría, sobre todo, los índices de salud de ubre, la incidencia y la prevalencia, tanto de vacas como novillas, así como la forma rápida en que se obtienen estos datos para ver si se están alcanzando los objetivos establecidos en la

vp020_publirreportaxe_virbac.indd 142

Es las

“De una forma rápida, obtenemos un análisis del Control Lechero para ser más eficientes en nuestro trabajo” granja y qué se necesita mejorar. En cuanto a las patologías que te permite controlar, la más interesante es la mamitis subclínica y ver cómo se está realizando el secado. Este programa permite comparar los datos del resto de las granjas monitorizadas e incluso de otros grupos. ¿Cómo utiliza esas comparativas y con qué fin? Obtenemos los datos de la granja, tanto litros como días en leche, células somáticas, prevalencia, incidencia, incidencia en el secado y las crónicas; luego se comparan con los datos del grupo de ganaderos con el que yo trabajo en este mismo programa y con un grupo más grande de Galicia, que sería el de mis compañeros que también trabajan con el programa de Virbac. Posteriormente, estas comparativas se comentan con el ganadero, vemos si están más o menos igual, si son mejores o peores. Si son mejores, al ganadero le hace ilusión porque significa que está haciendo las cosas bien y, si son peores, siempre te va a preguntar qué tiene que hacer para mejorar. Tras tiempo de trabajo con este programa, ¿qué mejoras ha notado? He notado que disponemos de una herramienta fácil y rápida para obtener unos índices de salud de ubre y ver si se están cumpliendo o no los objetivos que establecemos en cada explotación de una forma sencilla. ¿Por qué lo recomendaría? Lo recomiendo porque, de una forma rápida, obtenemos un análisis del Control Lechero para trabajar en las granjas y ser más eficientes en nuestro trabajo.

17/10/20 19:24

E t l

¿C de El for

¿Q Pu va va son da ha va est ma

n r

olomao.

sto run? mo ense con un mVirtan ual, ero las tar

ué

l y ver le-

nelas

Índices gráfica vs. grupo

Estudio económico de las pérdidas que suponen las vacas con más de 200.000 células

Curvas de lactación

El programa genera informes que el veterinario puede hacer llegar periódicamente a sus clientes. Permite comparar los índices de salud de ubre con los de otras granjas con las que también trabaja el veterinario y con un grupo más amplio que abarca la comunidad. También permite estudiar la curva de lactación de las vacas en función de su recuento celular y, así mismo, hacer un cálculo económico de lo que se pierde por tener vacas con más de 200.000 cél./ml.

El ganadero PABLO FERNÁNDEZ IRAVEDRA también responde a unas preguntas sobre la utilidad del programa. Nombre de la explotación: Cando Ludrio SL Localización: Ludrio, Castro de Rei (Lugo) Animales en total: 290 Vacas en ordeño: 140 Media de producción: 39-40 litros vaca/día Grasa: 4 % Proteína: 3,5 % RCS: 150.000 cél./ml Bacteriología: < 10.000 ufc/ml ¿Cómo y por qué empezó a trabajar con los datos de este programa? El programa me lo presentó Mónica y me pareció una forma interesante de ver los datos de mi explotación. ¿Qué tipo de datos recibe y cómo los utiliza? Pues veo si tengo nuevas infecciones, cómo paren las vacas y las novillas, cómo hago el secado y, en definitiva, conozco la evolución de mi granja y sé si los datos son buenos o no. Además, me permite comparar mis datos con los de otras granjas de la zona y ver en qué hay que mejorar. En el programa también veo las curvas de lactación gráficamente y, además, me permite establecer la pérdida económica que suponen los animales con más de 200.000 células.

vp020_publirreportaxe_virbac.indd 143

“El programa me permite ver la situación real de mi explotación y tomar las medidas correctivas que sean necesarias” ¿Qué le permite este programa? Me permite ver la situación real de mi explotación y tomar las medidas correctivas que sean necesarias. Tras tiempo de trabajo con este programa, ¿qué beneficios ha notado? He visto cómo hemos mejorado nuestros datos de calidad de leche. Ahora tenemos menos mamitis clínica y la granja es más eficiente.

¡EN VíDEo!

17/10/20 19:25

M A N E XO

Ganadería El Cruce, Añora (Córdoba)

Eficiencia vs. rendibilidade Se queremos ter éxito na nosa tarefa como asesores en calidade de leite, non debemos centrarnos só no muxido; é fundamental ter unha visión global con base nos seguintes alicerces: alimentación, aloxamento, manexo e, por suposto, benestar animal, claves para lograr o noso obxectivo. De todo iso reflexionamos no seguinte artigo. Alberto Jurado Moreno1, Gema Moyano Perea2 Responsable de Instalacións Gandeiras (Covap) 2 Responsable de Calidade de Leite, SSTT Leite (Covap)

INTRODUCIÓN

importancia de ter protocolos de traballo é fundamental en calquera industria ou empresa. Imaxinámonos unha empresa ou organización con miles de empregados na que ningún soubese o que ten que facer nos seus respectivos postos? Da mesma forma, nunha gandería, a cal non deixa de ser unha pequena ou mediana empresa, deben estar establecidas claramente as tarefas a realizar: quen?, cando?, como? e que? Se non é así, diminuirá a rendibilidade, debido a unha menor eficiencia na xestión do tempo dos traballadores.

Ningunha empresa con éxito o cuestiona. Nunha gandería de vacún de leite tampouco debe ser motivo de dúbida; non se debería traballar sen protocolos que proporcionen un obxectivo en común e promovan a súa viabilidade e rendibilidade. Seguindo o mesmo exemplo, calquera técnico asesor en granxa debe ter establecidos protocolos de traballo, sobre todo se se fai en equipo, para que a visita e o asesoramento realizados sexan homoxéneos, sen que poida levar a confusión ao gandeiro e/ou os empregados da gandería asesorada. Ao longo dos anos, os asesores temos que ir cambiando a forma de traballo, adaptándonos á evolución que están experimentando as granxas. Cos anos dámonos de conta de que o traballo debe ir enfocado á prevención para garantirnos o éxito e man-

ter unha boa estabilidade en “calidade de leite” dentro de cada gandería e ao longo do tempo. Este obxectivo –orientarse cara á prevención–, debe ter como base o establecemento de protocolos. Traballamos cunha diversidade de clientes, con ganderías completamente diferentes unhas doutras, tanto no tamaño coma no manexo, ganderías familiares que evolucionaron cara a procesos produtivos maiores e que cada día contan con máis man de obra externa. A calidade de vida do gandeiro debe ser a mesma que calquera outro empregado e é o que se está impoñendo actualmente neste sector. Traballando en prevención en todas as áreas da granxa, os resultados obtidos en calidade de leite son mellores e a rendibilidade é maior e máis estable ao longo do tempo. Facer o labor de asesor en calidade de

144 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_manexo_covap_galego.indd 144

23/10/20 10:36

M A N E XO

leite non só consiste en estar presente no muxido (que á súa vez é absolutamente necesario, para aprender e poder entender), senón en ter unha visión global de toda a gandería. Para obtela é preciso ter en conta os seguintes alicerces: 1. Muxido 2. Alimentación 3. Instalacións e manexo 4. Benestar animal Por tanto, se queremos ter éxito na tarefa a realizar en calidade de leite, debemos ter en conta todos estes alicerces e non soamente centrarnos no muxido, posto que estariamos a perder moita información. A clave está en ter unha visión global.

1. MUXIDO Non comeza na sala de muxido senón desde o momento no que empezamos a tarefa de levantar os animais e levalos á sala de espera, que deben ser manexados de forma correcta para evitar estrés, que vai prexudicar nesta tarefa.

O muxido debe personalizarse en cada unha delas, é dicir, o que nunha funciona, noutra non, debido á diferenza existente entre unhas ganderías e outras. No manexo de muxido é fundamental: • Rutina de manexo • Que os animais cheguen o máis limpos posible ao muxido • Que estean tranquilos e coa produción que corresponde. Isto axudaranos a realizar un muxido correcto, que será similar en todos e durante os 365 días do ano.

NON SE DEBERÍA TRABALLAR SEN PROTOCOLOS QUE PROPORCIONEN UN OBXECTIVO EN COMÚN E PROMOVAN A SÚA VIABILIDADE E RENDIBILIDADE

Rutina de muxido É a parte máis importante; sen unha rutina adecuada nunca teremos un muxido completo, rápido, limpo nin correcto. A modo de referencia, o tempo óptimo de apoio e a baixada do leite pola acción da oxitocina desde que tocamos a vaca ata que colocamos as tetoeiras deben estar entre 60 e 90 s. En tres muxidos, este tempo

18 41 VERSIONES

CONFIGURACIONES

CARROS MEZCLADORES

DE 11 A 33 m³

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 145

vp020_manexo_covap_galego.indd 145

19/10/20 10:27

M A N E XO

será maior pola frecuencia de muxido, polo que os animais chegan con menos leite e, en consecuencia, haberá menos presión do ubre, polo que a tarefa de extracción de leite alveolar se complica. O máis importante de todo é a correcta rutina realizada, aínda que o tempo dedicado a poida oscilar no marcado como guía. O realmente importante é que sexa a mesma en todos os muxidos e durante os 365 días ao ano: RUTINA, RUTINA, RUTINA. A colocación de tetoeiras debe realizarse dunha forma rápida, evitando as entradas de aire, e, unha vez colocadas, garantir o seu correcto posicionamento. Retirada de tetoeiras En ganderías con retirada automática permítenos constancia, xa que sempre se fará da mesma forma, polo que constitúe unha vantaxe importante con respecto ás que non dispoñen dela. Se contamos cunha retirada automática, igual de importante ha de ser o seu axuste, así como o número de muxidos que se realizan (dous ou tres). Como norma, a nosa recomendación é de 400-500 gramos para dous muxidos e 750-900 gramos para tres. Selado de tetos De forma correcta, mellor en copa que por pulverización, garantindo que cobre o 100 % da superficie da teto que estivo en contacto co leite. Configuración de máquina de muxido Dependerá de diferentes factores e a importancia pasa por adaptala a cada granxa: liña alta, liña baixa, tubaxe de condución de leite de maior ou menor diámetro vannos marcar o baleiro máximo ao que podemos traballar, así como a produción, e outros factores non menos importantes, como animais, man de obra e tipo de sala, se temos ou non retirada automática etc. Tipo de tetoeira Non en todas as ganderías temos animais de características similares. Por iso, á hora de elixir a tetoeira, debemos ter en conta o tipo de teto que persiste en maior porcentaxe dentro da granxa (tetos de diámetro grande ou pequeno, longos ou curtos etc.).

Ganadería Huerta Los Tobías, Dos Torres (Córdoba)

Mantemento e limpeza de sala de muxido Este factor é de grande importancia na granxa. De nada vale ter unha sala na cal investimos moito, se non a temos diariamente a punto, tanto en equipamento como en hixiene. • Cambio de tetoeiras (2.500 muxidos caucho/5.000 silicona), importante realizalo cando corresponde e non cando a tetoeira está moi pasada ou rota • Cambio de tubos curtos e longos de leite • Tubos curtos e longos de pulsación • Membranas de pulsadores e medidores • Regulador de limpeza e mantemento Afortunadamente, cada día máis contamos con máis salas informatizadas, que nos permiten ter ao instante todos os datos relativos a como se realizou cada un dos muxidos. Todos estes datos han de interpretarse e revisarse diariamente, posto que nos van axudar a obter unha ampla e válida información de todos e cada un dos muxidos que se realicen. Interpretar os datos que obtemos nos informes diarios vainos axudar a marcar medidas correctoras e conseguir obxectivos máis facilmente que nas salas, nas cales non temos a devandita información.

Ganadería El Algarrobillo, Pozoblanco (Córdoba)

Ganadería La Lagunilla, El Viso (Córdoba)

146 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_manexo_covap_galego.indd 146

19/10/20 10:28

M A N E XO

2. ALIMENTACIÓN

2.1. Comida O obxectivo é que teñan dispoñibilidade as 24 horas do día, coa mellor homoxeneidade e calidade posibles. Para iso deben ter fácil acceso, adecuado espazo de comedeiros, limpeza diaria, arrimado constante, rutina de horario de subministración e adecuado manexo das materias primas. Destas variables, as máis relevantes á hora de marcar o protocolo de traballo son: • Limpeza do comedeiro: debe ser diaria e sempre antes de volver botar a comida. A superficie de comedeiro debe ser de fácil limpeza, que permita a eliminación das sobras. • Arrimado constante: é importante realizar esta tarefa o maior número de veces posible, aumentando a súa frecuencia a medida que pasan as horas desde a súa subministración e que o volume de comida no comedeiro é menor, xa que os animais o desprazan máis facil-

mente. Prestarlle igual atención ou máis aínda ao lote de vacas secas. • Hora de subministración de comida: en función do sistema de alimentación que teñamos, CUMA, carro propio (unifeed)…, a rutina do horario será diferente. Sempre é preferible fornecer pola tardenoite, para facilitar o manexo do comedeiro durante a noite. • Manexo de materias primas: é clave establecer un protocolo de limpeza diaria, da fronte dos silos, así como un mantemento e limpeza cando estes se baleiran, antes de volver incorporarlle de novo materias primas para poder garantir a máxima calidade da comida. Este último punto é de vital importancia, tendo en conta a correlación que existe entre a calidade de leite e a de materias primas.

¡APROVECHE ESTA OPORTUNIDAD! Llévese GRATIS 1 Tablet Samsung Galaxy Tab A8 LTE 4 G Silver 8"

por la compra de 24 garrafas de Valiant Barrier *Promoción válida desde el 1/11/2020 hasta el 31/12/2020 o hasta fin de existencias

Para más información sobre las bases de la promoción, consulte con su distribuidor local o escriba a: ABS-Progenex@genusplc.com

Ganadería El Algarrobillo, Pozoblanco (Córdoba)

ABS PROGENEX | RAFAEL BERGAMÍN, 16A - 28043 MADRID - ESPAÑA | ABSGLOBAL.COM/ES/ | ABS-Progenex@genusplc.om

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 147

vp020_manexo_covap_galego.indd 147

19/10/20 17:20

M A N E XO

TRABALLANDO EN PREVENCIÓN EN TODAS AS ÁREAS DA GRANXA, OS RESULTADOS OBTIDOS EN CALIDADE DE LEITE SON MELLORES E A RENDIBILIDADE É MAIOR E MÁIS ESTABLE AO LONGO DO TEMPO

Ganadería Finca la Avispa, Belalcázar (Córdoba)

2.2. Auga É moi importante a calidade da auga que usamos para o consumo dos animais, tendo en conta a cantidade que se necesita para producir un litro de leite. De igual forma, tamén o é a cantidade. Se non se dispón dun número de puntos de consumo de auga suficientes, non chegarán a producir o leite que corresponde. O mantemento de bebedoiros e a súa cantidade, repartidos en puntos estratéxicos da granxa, axudarán a manter a calidade e cantidade de leite desexado. A súa limpeza debe ser realizada cando os animais se atopen no muxido, para non alterar a súa rutina.

3. INSTALACIÓNS E MANEXO O punto das instalacións que máis repercusión ten sobre a calidade do leite é o manexo adecuado da cama. O seu deseño e manexo será fundamental para facilitar a eficiencia do muxido e conseguir unha adecuada calidade de leite. O grande impacto das camas na calidade de leite débese a que os animais teñen que deitarse rapidamente e pasar o maior tempo do día (12-14 h) deitadas nelas, e para conseguilo débese establecer unha serie de protocolos diarios e semanais que garantan que estea branda, seca e limpa. Por iso é de vital importancia ser consciente, concienciar e explicarlles aos empregados a relevancia e o efecto que terá na súa rutina de traballo e na rendibilidade da gandería un adecuado mantemento destas. O bo mantemento das camas ten un efecto positivo e directo sobre

aspectos básicos que teñen moito peso na conta de resultados da gandería: • Calidade do leite • Podoloxía • Produción • Reprodución En cada gandería os protocolos de traballo serán completamente diferentes, en función de: 3.1. Tamaño da gandería: grande, mediana ou familiar 3.2. Sistema de aloxamento: cubículos, cama quente, fría ou de compost 3.3. Sistema de muxido: tipo de sala ou robots 3.1. Tamaño da gandería En función do tamaño dunha gandería (grande, mediana ou pequena), teremos unha ou outra dispoñibilidade de persoal, que nos permitirá poder realizar as diferentes tarefas que conforman o día a día dunha granxa. En ganderías grandes, a man de obra non é un factor tan limitante como nas medianas/pequenas, debido a que durante os días festivos, aínda que se vexa reducido o número de operarios, sempre haberá dispoñibilidade para garantir o seu cumprimento. . 3.2. Sistema de aloxamento Independentemente do sistema co que contemos, o momento óptimo para a realización dos traballos de mantemento de camas é cando os animais se atopan na sala de muxido ou, na súa falta, cando haxa o menor número de animais deitados.

148 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_manexo_covap_galego.indd 148

20/10/20 10:53

Épocas frías y húmedas Épocas de estrés por calor Épocas complicadas con mastitis y/o recuentos celulares altos (RCS) Programas de vacunación Agrupaciones de ganado, concursos Cuando aparecen pases víricos que pueden desembocar en catarros, toses, diarreas...

SIN RETIRADA DE LECHE SIN ANTIBIÓTICOS SIN RECETA VETERINARIA

INMUNOFARM * contribuye a reducir el uso de antibióticos

* Modo de empleo: Uso oral colectivo en el carro unifeed

www.grupoinnofarm.com Innovaciones g a na d era s vp020_publi_innofarm.indd 149

LÍNEA INMUNIDAD 17/10/20 19:35

M A N E XO

É DE VITAL IMPORTANCIA SER 3.2. a) Cubículos CONSCIENTES E CONCIENCIAR Un bo funcionamento deste modelo OS EMPREGADOS DA RELEVANCIA conséguese con: DO ADECUADO MANTEMENTO • Unhas dimensións adecuadas para os animais existentes DAS CAMAS

• Unha rutina de manexo adecuada de camas Neste sistema o que perseguimos é que as vacas se deiten nun determinado sitio, cunhas dimensións inamovibles, e non onde a vaca queira, senón onde nós lle estamos ofrecendo para que se deite. Cada gandería vai ter uns animais diferentes e, por tanto, as dimensións dos cubículos deben ser diferentes. A tarefa de encamado deberíase realizar unha ou dúas veces á semana, achegando a cantidade necesaria para manter un nivel constante. Cando o nivel de encamado non é o adecuado, as dimensións das barras do cubículo tampouco o son. En consecuencia, os animais mancharán máis e poderán aparecer problemas que afectan á calidade do leite.

Debemos manter unha cama limpa, seca e cun espesor suficiente (aproximadamente de 15 a 25 cm), cuxa oscilación vai depender fundamentalmente do material utilizado, tendo en conta que cada un deles se comporta de forma diferente no interior do cubículo (area, palla, mesturas de serraduras e carbonato, esterco seco etc.). Os protocolos de traballo de mantemento do cubículo en función de material utilizado son os seguintes: - En cubículos de area, dependendo do tamaño da granxa, realizarase de forma manual ou con sistemas mecánicos. - En cubículos de mesturas e esterco seco, a tarefa realizarase de forma mecánica. É obrigatorio pasar a grade ou rotavátor dúas veces ao día despois de limpalo, para evitar a compactación, aspecto clave para este material se queremos garantir comodidade e descanso dos animais por unha banda e, pola outra, favorecer a aireación e o secado.

Ganadería El Cerro Holstein, Cabeza del Buey (Badaxoz)

Ganadería El Niño Bonito, Dos Torres (Córdoba)

150 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_manexo_covap_galego.indd 150

19/10/20 10:28

M A N E XO

A TAREFA DE ENCAMADO DEBERÍASE REALIZAR UNHA OU DÚAS VECES Á SEMANA

- Os colchóns son a principal opción en ganderías pequenas ou con pouca man de obra, pola redución do traballo diario que implica este tipo de material. Requiren que botemos unha capa dalgún material que evite o contacto directo das vacas con esta, achegando comodidade e evitando os problemas que se poderían xerar. Neste sentido, un estudo da Universidade de Columbia Británica descubriu que as vacas pasaban case dúas horas ao día en postos de camas de colchóns (K. Ito & L. Collins, Hoard’s Dairyman, 25.10.2013). - Mestura de palla, carbonato e auga, usada principalmente en zonas de

abundancia de palla e cuxo mantemento depende da porcentaxe de carbonato e auga que leve. 3.2. b) Cama quente, fría ou de compost No sistema de cama quente debe engadirse material todos os días (palla), para garantir que a humidade estea o menos posible en contacto co animal. No sistema de cama fría ou compost hai que pasar o rotavátor ou arado dúas veces ao día en función do grao de humidade e engadir material novo dependendo dos seguintes factores: • Época do ano • Orientación da nave

• Situación xeográfica • Densidade de animais na nave • Localización dos bebedoiros • Nivel de produción dos animais 3.3. Sistemas de muxido: tipos de sala ou robots Sala de muxido: rotativa, espiña de peixe ou paralela Todo o anteriormente descrito fai referencia a sistemas de muxido en sala. En función do modelo desta, a diferenza fundamental estará na necesidade de persoal, que será distinta en cada unha delas.

Ganadería “El Algarrobillo”, Pozoblanco (Córdoba)

10.2020 | Vaca Pinta n.º 20 | 151

vp020_manexo_covap_galego.indd 151

20/10/20 10:55

M A N E XO

SE NA GANDERÍA TEMOS CUBÍCULOS, DEBEMOS ESCOLLER UN MATERIAL QUE LLES ACHEGUE UN GRAN CONFORT AOS ANIMAIS [...] E QUE SEXA ECONOMICAMENTE VIABLE

Ganadería El Carrizal, Dos Torres (Córdoba)

Ganadería Huerta Chica, Dos Torres (Córdoba)

Robots de muxido No caso de robot de muxido, os protocolos de traballo no mantemento das camas deben ser moito máis estritos e acordes coas tarefas de alimentación. O simple feito de entrar na zona de descanso altera a rutina das vacas, por iso é importante facer estas tarefas cando a maioría está noutra zona. Se na gandería temos cubículos, debemos tentar escoller un material que lles achegue un gran confort aos animais, que implique pouco traballo diario e sexa economicamente viable, ou mecanizar as citadas tarefas, para evitar acceder á zona das camas. En función da disposición de cubículos que teñamos, o traballo realizarase dun xeito ou doutro: • Cara vs. cara: é un sistema onde o traballo se complica, porque teremos que pasar os animais dun corredor a outro para realizar os labores de limpeza e encamado. • Cola vs. cola: este sistema é o máis recomendado para robots, pola vantaxe que nos ofrece poder manter as vacas no mesmo corre-

dor, sen molestalas demasiado e facilitando as tarefas de limpeza. A rutina nos cubículos cambia en función do material que empregamos. O traballo que leva cada material de maior a menor é esterco seco, carbonato, mesturas, serraduras, area e goma.

4. BENESTAR ANIMAL Todo o detallado e descrito nos anteriores puntos está enfocado en garantir o benestar animal, lograr ter a máxima eficiencia, calidade de leite e rendibilidade en cada gandería, factor clave para obter o éxito desexado.

152 | Vaca Pinta n.º 20 | 10.2020

vp020_manexo_covap_galego.indd 152

19/10/20 10:29

vp020_publicidade_delaval.indd 153

19/10/20 11:54

Un salto de calidad en clave robótica ENTRAMOS EN GANADERÍA CASTEDO, EN DONDE LLEVAN MEDIO AÑO ORDEÑANDO CON UN V300 Y ACABAN DE INSTALAR EL NUEVO HERD NAVIGATOR 100 DE DELAVAL Desde principios de año, la tercera generación al frente de esta explotación lucense trabaja en un nuevo emplazamiento al que se han trasladado pensando en dos ideas fundamentales: mejorar su calidad de vida y dar un gran paso en cuanto a automatización de tareas. “El salto de las instalaciones que teníamos a las que tenemos ahora ha sido muy grande: en infraestructura, en dimensiones y en tecnología. Es muy diferente”. Así nos explica Marcos Castedo, copropietario de Ganadería Castedo, una explotación de Santa María de Muxa (Lugo), qué ha supuesto para ellos el cambio de localización. Más espacio, mejores instalaciones y una mayor apuesta por la tecnificación son algunos de los factores clave a los que se refiere. “Veníamos de un establo con muchos animales y poco sitio, y hemos pasado totalmente al contrario. Ahora los animales están mucho mejor, progresamos mucho en células somáticas, por ejemplo, y eso para nosotros significa mucho, claro”. en bUsca del tercer ordeÑo Se trata de una explotación familiar iniciada por sus abuelos, continuada por sus padres y ahora en manos de ambos hermanos, quienes han decidido modernizarla, un proyecto que comenzó a materializarse a principios de 2020, con el cambio de instalaciones. Todo esto ha venido acompañado del paso a la robotización del ordeño. Lo han hecho de la mano de DeLaval, con la instalación en marzo de una unidad de ordeño V300. Hablando de los factores que más les interesaron de este modelo, aluden a la pezonera individual para la limpieza y la desinfección. También fue determinante la capacidad y la proximidad del servicio técnico. “No trabajábamos con ellos en la sala de ordeño que teníamos antes, pero hace años que le compramos productos a Agropecuaria, y estamos muy contentos. Están ahí siempre que los necesitamos. Si tienen que aparecer, al momento están aquí. Aún

C C pp

Localización: Santa María de Muxa (Lugo) Propietarios: Marcos, su hermano Álex y su madre, Mari Carmen Vacas en ordeño: 59 Media de producción: 37,5 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,40 % ¡en vídeo! Porcentaje de proteína: 3,20 % Recuento celular: < 100.000 cél./ml tenemos cosas que mejorar y ellos se preocupan y están disponibles a cualquier hora del día”, valoran. En cuanto a la robotización, explican: “Dimos el paso al ordeño con robot porque somos una ganadería pequeña y nos interesaba mucho hacer tres ordeños. Consideramos que es bueno para los animales y, al mismo tiempo, no necesitamos tanta mano de obra y decidimos apostar más por las nuevas tecnologías”. Actualmente, tienen 59 animales en ordeño produciendo una media de 37,5 litros/vaca/día, algo que esperan que mejore tras superar completamente la adaptación. la ración, clave en la transición En Castedo les resultó complicado subir de los dos ordeños. “Fue debido a las rutinas que tenían estableci-

das los animales, pero ahora estamos ya cerca de los tres, incluso hemos llegado a ellos un par de días, pero, por el momento, lo normal es que la media esté en 2,8 o 2,9”, cuentan. Así pues, la adaptación para las productoras fue difícil porque no venían acostumbradas a hacer más de dos ordeños al día. “Creo que ese fue uno de los problemas y también influyó bastante la alimentación, es decir, que, a veces, no se trata solo del robot o del ganadero; la ración es muy importante, tiene que estar correctamente equilibrada”, puntualiza Marcos. En el caso de esta granja, el cambio en la ración fue básico. Estaban trabajando con un silo de raigrás con mucha materia seca y, tras corregirlo, todo comenzó a ir mejor: “Eso hacía que los animales no tuviesen apetito como para ir a buscar concentrado

SSS l lele eee m m m yyy

DD D

dis dd

vp020_publirreportaxe_DeLaval.indd 154

19/10/20 17:16

n -

os os ro, la

oan os ue nes olo ón tar a-

man on lo, cía to do

Cow Cooling

¿QUÉ aPorta Herd naviGator 100™ a sU eXPlotación? control de la progesterona, un biomarcador de la funcionalidad de los órganos La progesterona ha sido elegida para analizar en el Herd Navigator porque es la sustancia que más información puede aportarnos en lo que respecta al estado reproductivo de la vaca durante toda la lactación.

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

detección de celos e inseminación

Los cambios en la ración fueron básicos para que los animales entrasen mejor al robot

Después de la primera “Teníamos “Teníamos “Teníamos nuestra nuestra nuestra propia propia propiaovulación el modelo detectará el aumento en la progesterona. solución solución solución de de deese enfriamiento, enfriamiento, enfriamiento, pero Desde momento pero elpero modelo asumirá tuvimos tuvimos tuvimos problemas problemas con con el el eltráfico tráfico tráfico de de de que queproblemas la vaca estácon ciclando y esperará entre en celo de 8yyyasalud 12 días después. La vacas, vacas, vacas, visitas visitas visitas al al alVMS VMS VMS salud salud animal. animal. animal. caída de progesterona es la señal de que Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de el cuerpo lúteo se ha atrofiado, permitienenfriamiento enfriamiento enfriamiento de de de vacas vacas vacas DeLaval, DeLaval, DeLaval, las las do que un folículo dominantelas madure y ovule. visitas visitas visitashan han hanvuelto vuelto vueltoprácticamente prácticamente prácticamenteal al alnivel nivel nivel que que quetenemos tenemos tenemos en en eninvierno. invierno. invierno. Lo Lo Lomismo mismo mismo confirmación de preñez Lacon progesterona es unade hormona necesaria ocurre ocurre ocurre con con la la laproducción producción producción de deleche.” leche.” leche.” mantener laganadero. preñez y puede ser usada José José Josépara María María María Miguel, Miguel, Miguel, ganadero. ganadero. para monitorizar el estado de la misma. Talavera Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo

con la vista PUesta en la tecniFicación Es la primera vez que en Castedo utilizan un programa de gestión. “Antes teníamos una sala convencional sin retiradores ni programa, nada, y el Prevención del anoestro posparto cambio ha sido muy positivo”, aposprolongado tilla Marcos. “En cualquier sitio, si te De forma general esperamos que las vacas surge una duda sobre algún animal Acaban de instalar el nuevo Herd Navigator 100 sanas empiecen a tener actividad ovárica unos 20 o 30 días después del parto. Si deo te llama el veterinario de reproducbido a una ausencia en la maduración del ción, o el nutrólogo, al momento puefolículo dominante la ovulación no tuviera al robot. Ya hemos cambiado ese silo des acceder a la información”, valora lugar, el primer cuerpo lúteo no se formará y también el concentrado del robot y sobre las apps móviles de DelPro. y por tanto no se producirá progesterona. del carro, y la cosa ha mejorado muAsí mismo, señala que la usabilidad Prevención de quistes luteales cho”, relatan. del sistema facilita su manejo: “Son Después de la primera ovulación el cuerpo Con respecto a la adaptación de los programas muy sencillos. Según los lúteo se desarrolla y empieza a producir propios socios, nos cuentan que en vas mirando ya te vas ubicando soprogesterona. En algunos casos, debido los últimos meses la situación ha cam- bre dónde está cada cosa, es muy a una inflamación del útero, la secreción de prostaglandina para iniciar la madurabiado. “Al principio teníamos que es- fácil trabajar con ellos”, dice Castedo. ción del folículo dominante es inhibida para tar más pendientes, estar más tiempo Además, han equipado recienteprevenir la ovulación de la vaca y el cuerpo aquí, pero en el último mes las vacas mente a su V300 con el nuevo Herd lúteo continúa produciendo progesterona ya van de forma más regular a orde- Navigator 100, un extra más en por un período más largo largo (cuerpo lúteo persistente). Cuando esto ocurre en ñarse, están más tranquilas y, claro, cuanto atemperaturas tecnología por el que sede han Sisu suexplotación explotaciónesta estaen enun unclima climaen enelel elque que lastemperaturas temperaturas exceden de 22°C,no no necesita que lainvestigación investigación Si Si su explotación esta en un clima en que las las exceden exceden de 22°C, 22°C, no necesita necesita que lala investigación vacas en ciclo,que el origen suele estar asonosotros también. Podemos despreo- en leinforme informesobre sobrelala lacaída caída deproducción producción en losdías díasen en losque quelas las temperaturas son altas. Cuando la temperatura lele informe sobre caída de de producción en los los días en los los que las temperaturas son altas. altas. Cuando la temperatura temperatura decantado pensando entemperaturas mejorar la son ciado conCuando su balancela nutricional. cuparnos un poco más”, explican. excede de22°C, 22°C, las vacas comienzanaareproducción asufrir sufrirstress stressdel por calor.Esto Estodetecprovocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de de 22°C, las las vacas vacas comienzan comienzan sufrir stress por por calor. calor. Esto provoca provoca que coman menos produzcan rebaño. “La Prevención de quistes foliculares menos leche, hasta un 25%de de perdidas.ción Elstress stress par calor puede tambien llevar a índices de preñez masbajos bajos menos menos leche, hasta hasta un 25% 25% de perdidas. perdidas. El El stress par par calor calor puede puede tambien tambien llevar llevar a a índices índices de de preñez preñez mas mas bajos Sus leche, horarios hanun variado notablede celos es mucho más rápida. La secreción de prostaglandina causa que aterneras terneras conbien: menos peso enelel elen nacimiento. yyyaamente, terneras con con menos menos peso peso en en nacimiento. nacimiento. y para “Los cambios el cuerpo lúteo se atrofie y deje de producir Puede proporcionarnos un celo annuestra rutina han sido muy grandes. tes de que se le note al animal, por progesterona. Esto habilita la maduración del folículo dominante. Alguna vez el folículo Ahora no tenemos que estar aquí a medio de la progesterona, y poder dominante no consigue la ovulación debido las siete de la mañana y a las siete identificarlo, por ejemplo, 10 horas a un fallo en la hormona luteinizante (LH) en de la tarde, no tenemos que estar antes, supone posibilidades muy imla preovulación. Después de algunos días, siempre preocupados de ordeñar. Es portantes para la granja”, destaca. el folículo se atrofiará y será reemplazado por un nuevo folículo dominante y el proceverdad que algún día a lo mejor tienes Con una valoración general positiva, so empieza de nuevo. Algunas vacas pueque estar pendiente de algún animal sus perspectivas para el futuro inmeden desarrollar quistes foliculares secuenque no entra por el motivo que sea, diato son buenas: “Estos últimos meciales, prolongando la fase folicular. pero la situación cambia totalmente ses la cosa ha ido muy bien y contacon respecto al ordeño tradicional, mos seguir mejorando a lo largo de desde luego”. este año”, aseguran en Castedo.

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp020_publirreportaxe_DeLaval.indd 155

19/10/20 17:16

HAPPY

ESPM1504153910 Mccutchen x Meridian x Atwood

Arroxos HAPPY Esme MB-86 SM-87 2-01 379 d. 13.789 kg 4,22 % G. 3,46 % P. SAT Os Arroxos. Lugo

Teixeiro HAPPY Happy SAT Teixeiro. Lugo Leite: +979 kg Graxa: +0,10 % Proteína: +0,00 %

Arroxos HAPPY Esme SAT Os Arroxos. Lugo

A Vereda HAPPY Chuli SAT A Vereda. Lugo

Tipo: +2,30 Ubre: +2,20 Patas: +1.35

Fontao - Esperante - 27210 LUGO -Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com vp020_contraportada_GALEGO.indd 156

Lonxevidade: 116 RCS: 107 Días abertos: 97 @xeneticafontao 21/10/20 18:22