Vaca Pinta 21. Edición galego by Transmedia Comunicación

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 21 decembro 2020 | Edición en galego

• ESPECIAIS: XENÉTICA E REPRODUCIÓN | ABONADO DE PRADEIRAS • ENTREVISTA AO CONSELLEIRO DO MEDIO RURAL SOBRE A ESTRATEXIA DE DINAMIZACIÓN DO SECTOR LÁCTEO GALEGO • NA GRANXA: JOSJARA SC (LUGO) • ACTUALIDADE: FERNANDO RODRÍGUEZ ASUME A XERENCIA DE AFRICOR LUGO • EN VACA TV: CONCURSO VIRTUAL USÍAS HOLSTEINS

vp021_portada_galego.indd 1

28/12/20 17:16

vp021_publi_ascol.indd 2

18/12/20 11:04

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido COLABORAN NESTE NÚMERO Fernando Rego, José Luis Méijome, David SánchezFraile, Aitor Fernández-Novo, Octavi Fargas, Juan Manuel Loste, Francisco Sebastián, Susana Astiz, Óscar Ousinde, Daniel Martínez, Uxía Yáñez, Elio López, Pedro J. García, Ana I. Peña, Luis A. Quintela, Juan J. Becerra, Oriol Franquesa, A. Botana, S. Pereira-Crespo, M. Veiga, L. González, V. GarcíaSouto, C. Resch, R. Lorenzana, G. Flores-Calvete, Ángel Menéndez, Juan Castro, Javier Bueno ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN:978-84-09-26554-1

Coñecemos os próximos proxectos da Asociación Nacional de Especialistas en Medicina Bovina de España nunha entrevista co seu presidente, Joaquín Ranz

OPINIÓN

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Unha aventura no supermercado Carlos Neves ....................................................... 8

Novos índices a ter en conta para a selección de touros nas ganderías ….............. 50

ACTUALIDADE

Como lograr unha xestión máis precisa da reprodución mediante a medida de concentración de proxesterona en leite …........ 60

Fernando Rodríguez asume a xerencia de Africor Lugo ................................................. 12 Resultados das probas de novembro de Conafe .......................................................... 14 Curso sobre reprodución bovina na EFA Fonteboa .................................................... 16

FORMACIÓN ANEMBE

Tiraxe do número actual:18.000 exemplares

Conversamos con Joaquín Ranz, presidente de Anembe ….................................................… 20

Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

EN VACA TV

ENTREVISTA Transmedia pertence a:

O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

José González, conselleiro do Medio Rural ...… 30

NA GRANXA Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

Entrevistamos a José González, conselleiro do Medio Rural da Xunta de Galicia, para coñecer os obxectivos da Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo Galego

Josjara SC. Baleira (Lugo) ..............…….........… 38

www.pefc.es

Perda de xestación en España: estudo en granxas comerciais …......................................... 70 O mellor programa xenético para a miña gandería …………………….................… 80 Un problema chamado retención de placenta: claves para facerlle fronte …....................…..… 86

SAÚDE ANIMAL Redución de antibióticos na saúde do ubre. Ferramentas na granxa para tomar decisións .....100

ALIMENTACIÓN Sistemas de produción, calidade e composición do leite de vaca en Galicia ................................ 110

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS O encalado na cornixa cantábrica, unha técnica sinxela e eficaz para mellorar a produción de forraxes en solos ácidos .......... 122 A fertilización nas granxas de vacún de leite galegas con xurro: un modelo tradicional de economía circular ................... 128

Auditada por: Distribución media durante o ano 2019: 17.251 exemplares

AGRICULTURA Colleitadoras autropropulsadas de forraxe ...... 142

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 3

vp021_sumario_galego.indd 3

29/12/20 16:21

La gama al mรกs completa profesion

A r

FORRAjE

lABOREO y SIEmBRA

PIcK UP HIlERADOR

BARRA DE TUBOS UNIVERSAl

ABONADORAS

EQUIPOS PARA GANADERร A

cARROS mEZclADORES

PIcADORAS DE FORRAjE

vp021_publicidade_duran_cast.indd 4

17/12/20 10:47

a l a r a p a m a g a i l p m e A j a r r o f e d n ó i c c e l o c re Rotoempacadoras-encintadoras combinadas Fusion • modelo Fusion 3 Plus con aplicación de lámina plástica en la cámara de empacado • modelo Fusion Vario, de cámara variable

Rotoempacadoras de cámara fija F5000

Rotoempacadoras de cámara variable V6

Segadoras Pro Glide

Encintadoras de pacas redondas y cuadradas

Encamadoras Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

vp021_publicidade_duran_cast.indd 5

17/12/20 10:48

EDITORIAL

TRES DESEXOS DE ANINOVO

oñemos, por fin, punto final a un ano particularmente difícil para todos, no que tivemos que aprender a vivir a un ritmo distinto e a establecer novas prioridades. Así pois, e como non podía ser doutro xeito, toca facer unha valoración destes 365 días e pensar nas cábalas para o ano novo. Imos alá… Asemella que no país, en xeral, o sector lácteo encaixou bastante ben este revés. De acordo co informe de entregas de leite que publica mensualmente o Fondo Español de Garantía Agraria, o prezo medio no conxunto do territorio leva dende agosto en ascenso e todo apunta a que pechará 2020 con valores practicamente iguais aos do ano pasado. Isto replícase noutros mercados internacionais: en Europa, o prezo do leite mantense con respecto ao ano anterior, mentres que, en Nova Zelandia, Fonterra pecha un ano no que o índice global de prezos do comercio de produtos lácteos rexistrou cifras mellores que as do exercicio anterior en case todas as poxas celebradas. No entanto, non sexamos ilusos. Aínda que estes datos nos permiten ser positivos respecto da situación do lácteo para os próximos meses (que, sen dúbida, serán complicados para todos), nos que coñeceremos, entre outros, as reparticións finais da nova PAC, non podemos deixar de lembrar que este segue sendo un sector infravalorado, tanto en canto á súa retribución, como á súa consideración social. Así que este é o noso primeiro desexo para 2021: mellores prezos e maior recoñecemento (sobre todo agora que quedou de manifesto o imprescindibles que sodes para alimentar o mundo!). No que respecta a esta cabeceira, o balance que facemos tampouco é malo. Aínda que tivemos que cambiar (e moito) as nosas rutinas de traballo nos últimos meses e atrasamos algúns proxectos, estamos orgullosos de poder dicir que non faltamos nin unha soa vez ao noso compromiso coa entrega dos sete números anuais de Vaca Pinta. Nin sequera nos peores

vp021_editorial_galego.indd 6

3 2

momentos fallamos e, se o puidemos facer, foi, en boa parte, grazas ao apoio que recibimos en todo momento dos nosos lectores, colaboradores e anunciantes. Así pois, queridos gandeiros, veterinarios, comerciais, técnicos… todas e todos os que nos ledes e seguides: grazas por acompañarnos neste duro camiño que foi 2020. O noso segundo desexo non podería ser outro máis que dispoñer dos medios para continuar contándovos o mellor do sector o vindeiro ano. Sen ningunha dúbida, este será un deses anos que se describirán nos libros de historia como “un desastre global sen paliativos”. Do que quizais non se falará tanto será dos esforzos de todos cantos o vivimos por saír adiante xuntos, nin da ilusión coa que recibimos o 2021, desexosos de que o 1 de xaneiro, máis que ningún outro, lle poidamos abrir a porta a un tempo mellor. Aquí vai o noso terceiro desexo: un ano novo cheo de reencontros, saúde e boas novas para todos. Queridos amigos, imos a polo próximo capítulo.

Vémonos en 2021. Felices festas!

28/12/20 12:43

InnovacIón, compromIso y garantía

cargadoras muy vErsátIlEs gran caPacIdad dE gIro ElEvacIón dEsdE 600 kg a 2600 kg

¡CONSÚLTANOS SIN COMPROMISO!

IDorEs DIsTrIbU o Para lUG as Y asTUrI

NoVEDaD IN PrEcIo s NcIa comPETE s! ENo ¡coNsúlT

Encamadora dE cubículos dE 1.7 m3 y 2.1m3

cEPIllo barrEdor con caZo dE 1.80, 2.20 y 2.40 m

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. Poligono Industrial o morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp021_anuncio_corbar.indd 7

17/12/20 10:49

OPINIÓN

Unha aventura no supermercado Carlos Neves Produtor de leite e secretario xeral da Asociación de Produtores de Leite de Portugal (Aprolep)

TRAS A FIN DAS COTAS, A SOLUCIÓN MÁIS LÓXICA FOI LOITAR DE XEITO PACÍFICO PERO PERSISTENTE PARA QUE OS HIPERMERCADOS LLE DESEN PREFERENCIA AO LEITE PORTUGUÉS

1 de abril de 2015 finalizaron as cotas que limitaban a produción de leite en Europa. Iso levou ao aumento de produción, á importación de leite barato por parte dos hipermercados, á baixada de prezo do leite ao produtor, á redución de compras de leite portugués por parte de España e á redución dos contratos que moitos produtores portugueses tiñan coas cooperativas. Ante a desesperación, as opcións eran as seguintes: 1) facer ruído na porta das fábricas ou das cooperativas e enlearnos nunha eterna discusión entre produtores e dirixentes; 2) amañar os problemas coa policía atacando e esnaquizando camións de leite importado ou 3) de forma pacífica pero persistente, buscar a solución máis lóxica, que sería que os hipermercados lle dean preferencia ao leite portugués e facelo sen volver á sociedade en contra dos produtores e sen conflitos coa policía ou nos tribunais para os compañeiros que aceptaban participar nas nosas accións, porque somos xente traballadora, que ten familia e animais que dependen da nosa presenza. Así, nunha estratexia de comunicación e presión continua da Asociación de Produtores de Leite de Portugal (Aprolep), da cal era entón presidente, o día 17 de febreiro de 2016 organizamos a primeira acción de “marketing directo” na porta dun supermercado Pingo Doce na avenida de Boavista (Porto), mos-

trándolles á sociedade e aos medios os produtos lácteos importados que alí se vendían e que previamente compraramos; o 23 de febreiro, o domingo pola tarde, repetimos a acción no Hipermercado Continente de Barcelos; o 6 de marzo, os compañeiros do sur levaron a cabo unha acción de “marketing directo” na porta do centro comercial Vasco da Gama en Lisboa e, o 14 de marzo, nunha gran manifestación organizada en conxunto pola Aprolep, CNA e Fenalac, mobilizamos 200 tractores e un milleiro de persoas ata a circunvalación de Porto, con paradas na Dirección Rexional de Agricultura (Goberno) e nas tendas de Pingo Doce e de Continente. Estas dúas cadeas de supermercado representan o 50 % das vendas en Portugal. Con todo, mentres que Continente nos deu unha resposta positiva, Pingo Doce quería esperar pola súa nova fábrica para aumentar as compras de leite nacional. Que máis podiamos facer? Da forma máis secreta posible, o 22 de marzo organizamos unha “raid sorpresa” á tenda do Pingo Doce na cidade de Póvoa de Varzim. Un grupo de 15-20 produtores entrou no establecemento, cada un cun carrito de compras (un deles levaba unha cámara GoPro), outros co teléfono móbil para gravar, algúns con cinta adhesiva e carteis ben visibles para colocar no leite e nos produtos lácteos importados, tendo coidado de non danar nada.

8 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_opinion_carlosNeves_galego.indd 8

28/12/20 17:24

OPINIÓN

ALGÚNS DOS COMPAÑEIROS XA VENDEN LEITE DIRECTAMENTE PARA PINGO DOCE E, POLO QUE VEXO, TODOS OS HIPERMERCADOS VENDEN LEITE NACIONAL NAS SÚAS PROPIAS MARCAS E DECLÁRANO CON ORGULLO

Os carteis foron facilmente retirados polos funcionarios, pero xa foran fotografados polos nosos teléfonos móbiles e por algúns periodistas que nos acompañaron; ademais, para darlles exemplo ao Goberno e á Comisión Europea sobre que facer co excedente de leite, mercamos preto de 1.000 litros de leite nacional que entregamos despois no banco de alimentos contra a fame. Aínda así, a xerencia da tenda chamou a policía, que identificou dous voluntarios do noso grupo, pero non houbo consecuencias. Coñecían esta historia? Probablemente non, porque apenas foi noticia. Deuse a casualidade de que á mesma hora na que rematamos o muxido da mañá antes de iniciar esta “invasión”, un grupo de terroristas fixo estalar unha bomba no aeroporto de Bruxelas. Pensamos en abortar a nosa iniciativa, pero as primeiras noticias falaban dunha “pequena explosión”. Non foi tal, o atentado foi grave; de feito, foi a noticia do día, ocupou todos os informativos da televisión durante días, non houbo tempo para nós e só ao día seguinte unha das canles emitiu

a reportaxe da nosa acción. Malia iso, pouco tempo despois a cadea de supermercados Pingo Doce chegou a un acordo cunha industria nacional para embalar leite portugués ata a apertura da súa nova fábrica, o que lle permitiu aumentar as súas compras nacionais. Hoxe os prezos aos produtores aínda continúan demasiado baixos, aínda hai moita xente preocupada polos límites de produción dos contratos, pero, curiosamente, algúns dos compañeiros nesta aventura xa venden leite directamente para Pingo Doce e, polo que vexo, todos os hipermercados venden leite nacional nas súas propias marcas e declárano con orgullo.

https://radioondaviva.com/index.php/ noticias/7487-produtores-compram-millitros-de-leite-em-protesto-com-video

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 9

vp021_opinion_carlosNeves_galego.indd 9

28/12/20 17:24

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas Estabulacións libres

distribución material gandeiro

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID AS POR NÓS

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS GANADERÍA FONTECABALOS LALÍN (PONTEVEDRA)

SAT CARBALLEIRAS LALÍN (PONTEVEDRA)

CORNADIZAS, CUBÍCULOS, BARREIRAS, BEBEDOIROS E LIMPEZA AUTOMÁTICA PARA 180 VACAS

CORNADIZAS, CUBÍCULOS, BARREIRAS, BEBEDOIROS, CEPILLO E LIMPEZA AUTOMÁTICA PARA A AMPLIACIÓN DAS INSTALACIÓNS PARA 150 VACAS

VENDIDAS EN COLABORACIÓN CON TECNOR LALÍN MAQUINARIA S.L.

Gomas e Camas para Vacas

vp021_publicidade_dismagan_galego.indd 10

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

29/12/20 18:12

S N OS

ZA S

DISPOÑEMOS DUN AMPLO STOCK PARA SERVIZO INMEDIATO DO PEDIDO

8. 00 2 DE AL EN TUG D IA OR IC E P L A A N G PAÑ E O ES SIV DE U CL OR EX TAD R R DO O TA IMP R PO OR IM MAI

PRODUTOS EXCLUSIVOS, REXEITE IMITACIÓNS Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp021_publicidade_dismagan_galego.indd 11

29/12/20 18:12

A C T U A L I DA D E

Fernando Rodríguez asume a xerencia de Africor Lugo Despois de máis de vinte anos á fronte da Asociación, o anterior xerente, Ramiro Fouz, abandonaba o cargo o pasado mes de outubro para iniciar unha nova etapa laboral como profesor universitario na Área de Produción Animal da Facultade de Veterinaria de Lugo.

novo xerente, o enxeñeiro agrónomo Fernando Rodríguez, leva vinculado a esta entidade desde o ano 2003. Empezou ocupándose da verificación dos medidores de leite da Asociación e dos medidores electrónicos das salas de muxido, pero enseguida deixa de realizar este labor debido ao incremento das súas responsabilidades de oficina. Desde 2005 pasa a ocuparse da páxina web, da xestión de bases de datos e da elaboración de informes, ademais de colaborar nas distintas actividades que se ían poñendo en marcha. “A miña idea é manter unha liña continuísta, pois creo que Africor Lugo ten un bo funcionamento. Porén, ao igual que se veu facendo ata agora, hai que adaptarse aos tempos e a uns gandeiros cada vez máis profesionalizados, que demandan uns servizos tamén máis especializados para que o Control Leiteiro lles siga servindo, ademais de para as avaliacións xenéticas, como ferramenta de xestión da explotación, algo no que levamos moitos anos traballando”, declara o actual xerente. Canto ás analíticas que Africor Lugo ofrece hoxe en día aos seus socios, “ademais dos valores de graxa, proteína e reconto celular, estamos a realizar análises de urea en todas as mostras e de BHB (beta-hidroxibutirato) no primeiro control a todas as ganderías incluídas na cota normal de Control Leiteiro. Así mesmo, continuamos a

traballar co Ligal para conseguir máis información da mostra obtida, pois o maior custo radica en sacala e levala ata o Ligal, de aí que procuremos extraer a máxima información posible de cada mostra”, engade. Desde a súa creación en 1992, Africor Lugo sempre destacou polo seu carácter innovador e por ir máis aló do mero control de rendementos leiteiros, o que o levou a converterse nun referente en todo o país. A continuación detállanse os servizos que se foron desenvolvendo ao longo destes anos: • Servizo de apareamentos. Desde o ano 2002, Africor Lugo conta cun técnico de apareamentos que visita as explotacións para darlles valor aos índices xenéticos e á importancia de manter a consanguinidade do rabaño en niveis baixos e para realizar os apareamentos vaca a vaca cos criterios que definan entre el e o gandeiro. • Verificación de equipos de muxido. Desde 2003 téstanse os equipos de medida das explotacións leiteiras onde se recolle a información. A entidade tamén ofrece o servizo de control dos equipos portátiles a outras asociacións de Control Leiteiro de España. Ata a data téñense comprobado os de Cantabria, Castela e León, Asturias, Baleares ou Estremadura. • Envío de resultados por SMS e correo electrónico. No ano 2004

comezóuselles a enviar aos asociados ao móbil mediante SMS e por correo electrónico unha listaxe das vacas con maior reconto celular o mesmo día no que son analizadas as mostras. Na actualidade tamén se lles envía a relación de animais con risco de padecer cetose en función dos resultados da análise de BHB que se realiza no leite. • Páxina web. Creada no ano 2005, naquel entón supuxo un lugar onde poder atopar información actualizada e veraz, así como de convocatorias de axudas e doutros eventos do sector. • Certificación ISO 9001:2008. En 2007 Africor Lugo convértese na primeira asociación de Control Leiteiro con esta certificación, que garante un sistema de xestión de calidade. • Xornadas técnicas. Postas en marcha en 2008, nacen co obxectivo de transmitirlles aos gandeiros as últimas novidades tecnolóxicas e as experiencias doutros lugares que lles poidan resultar de utilidade no seu día a día. • App móbil. Créase no ano 2015 para facilitarlles aos socios a consulta da información vaca a vaca. • Poxas e concursos. Africor Lugo tamén foi pioneira na promoción dos animais das ganderías asociadas, inicialmente mediante unha bolsa de recría –que era unha listaxe que levaban os controladores coas granxas que dispoñían de exemplares para a venda– e, posteriormente, coa organización de poxas en colaboración cos concellos e publicidade na web dos animais en venda. A isto hai que sumarlle a organización de concursos en distintos puntos da provincia co propósito de darlle visibilidade a un sector crucial para o mantemento do tecido económico de moitas comarcas, así como para promover as ganderías criadoras e ofrecerlles a posibilidade de mostrar os seus animais. • Memoria anual. Lévase facendo practicamente desde os seus inicios como unha forma de mostrarlles aos socios e a outras persoas interesadas as actividades da asociación e tamén para salientar as ganderías e os animais máis destacados, dotándoos dunha visibilidade que poida repercutir no seu valor, á vez que debe servir de recoñecemento ao bo traballo das explotacións mencionadas e como exemplo para as demais.

12 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_actualidade_xerencia_africorLugo_galego_SABE.indd 12

23/12/20 17:00

Contigo, también en el campo de la digitalización. En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a los agricultores y ganaderos de este país en todo lo que necesiten. Y ahora, lo seguimos haciendo a través de la digitalización y las nuevas tecnologías, poniendo a tu disposición productos y servicios que ayudan a modernizar las explotaciones agrícolas y ganaderas para mejorar su producción de manera cómoda, rápida y sencilla. Infórmate sobre todas las soluciones que Santander Agro puede ofrecerte. Entra en bancosantander.es, o acércate a cualquiera de nuestras oficinas.

Digilosofía. vp021_publi_santander_castelan.indd 13

La filosofía digital del Santander. 17/12/20 10:57

A C T U A L I DA D E . P R O B A S D E C O N A F E N O V E M B R O 2 0 2 0

Número

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

GEFRI APOLO PC ET JULIUS ET DG KINGBOY SNIPER ET AKILIA KIWI ET KIRON ET ZANDENBURG EVAN MELLOR ARION DE CROB 0030 MISIONE ALH CARMEN MIXER WILDER MOCCA ET BRIA DOC ET SJONNY SUPERTORO LUCY KANSAS ET DANICA SICILIA ET MONO LA UZMAX 1 ET SANXURXO ET RODASINDE XF DOORMAN DERBI ET DG TIMBER ASTRAKAN ET GENER SILICON ET SM ARALAR JABIER ET NANCY SALTOKI ET MISIL ET BB DG SILVER SURFER ET WETHERTON BRENDAN SNOMIS SNOWSEN ET

ESPM9204383819 ESPM9204108005 ESPM9204179147 ESPM9204292619 ESPM9204261800

Ano Fiab. Kg % nac. prod. leite graxa 2016 82 1.420 0,11 2014 99 785 0,54 2015 94 1.127 -0,06 2015 93 1.216 0,28 2015 96 1.057 0

Kg graxa 63 84 34 74 38

% Kg Fiab. IPP ICU IXT RCS prot. prot. lonx. 0,15 62 1,98 1,18 1,85 115 52 0.32 59 1,36 0,8 1,05 117 78 -0,01 35 1,93 1,74 1,72 116 54 -0,01 38 1,92 1,29 1,71 120 56 0,02 36 0,51 1,4 1,24 128 54

120 117 125 120 132

Fiab. DA 54 79 63 65 62

DA 109 106 122 101 120

Fiab. FPD 53 90 79 64 70

FPD 100 116 104 103 106

Fiab. ISP 37 97 62 55 72

ISP 107 113 127 118 115

Fiab. IM€T VMUX. ICO TPX VMUX. leite 58 86 289 4.432 99 X 99 89 290 4.294 99 X 82 96 260 4.259 99 X 79 90 265 4.246 99 X 85 72 246 4.211 99 X Perc.

Nome

Lonx.

Orde Fonte: www.conafe.com

25 MELLORES TOUROS PROBADOS ESPAÑOIS POR ICO

ESPM9204301926 2015

2.306 -0,39

-0,23

47 0,49 0,92 0,78 126 50 127 51 101 74

111 62 116

274 4.176 99 X

ESPM9204300527 ESPM9204304331 ESPM9203812586 ESPM9204342146 ESPM9204342143 ESPM9204300530 ESPM9204241100 ESPM9204292620 ESPM3304079493 ESPM9204300529

2015 2015 2012 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015

96 97 96 85 82 99 95 96 96 99

1.235 1.677 1.303 1.106 1.424 1.623 1.006 1.334 1.005 1.284

-0,21 -0,03 -0,11 0,01 0,04 -0,15 0,05 0,08 0,18 -0,12

22 57 35 41 56 42 41 57 55 33

-0,06 -0,12 0 0,09 0,13 -0,1 0 0,01 0,13 -0,03

33 41 42 45 60 41 33 44 46 38

114 110 102 111 108 92 100 101 107 109

115 117 118 121 114 118 113 113 118 115

84 86 84 50 49 98 75 85 85 97

99 117 92 96 83 81 99 111 105 99

269 285 248 263 269 235 234 264 267 242

ESPM2703999916 2014

919

0,25

0,05

1,4 1,24 1,76 128 68 119 76 102 73

110 91 109

220 3.969 99 X

ESPM9204058793 ESPM1704236430 ESPM3104034679 ESPM9204292613 ESPM9204261801 ESPM9204292615 ESPM9203960690 ESPM9203926009

96 86 94 97 97 90 99 99

792 1.355 994 383 891 755 910 2.063

0,11 0,29 0,34 0,47 0,13 0,35 0,04 -0,16

40 80 72 60 45 63 37 55

0.,03 -0,03 0,09 0,16 0,04 0,1 0 -0,05

29 40 42 29 33 35 30 61

1,24 1,26 -0,13 2,44 0,47 1,6 2,69 -0,01

110 106 107 104 97 102 101 103

84 50 73 90 87 78 95 98

84 114 105 112 75 95 111 92

230 262 246 231 218 234 225 249

2014 2016 2015 2015 2015 2015 2013 2013

0,89 1,31 1,09 1,5 0,47 1,04 1,81 1,16 1,07 0,59

1,96 1,75 1,25 0,65 1,27 1,14 1,66 1,69 1,07 1,63 1,06 1,21 1,13 1,71 1,27 1,13 1,75 1,03

1,43 1,56 0,97 0,85 1,22 1,28 1,8 1,62 1,16 1,47 0,87 1,24 0,96 1,9 1,19 1,36 2,15 1,04

119 115 123 108 113 125 116 111 105 111 125 110 114 114 122 115 114 107

54 50 72 54 52 58 52 60 51 50 62 54 58 56 49 59 74 87

136 123 123 124 120 122 119 120 123 127 124 112 113 117 124 119 120 106

61 51 75 51 53 65 64 66 62 63 72 54 64 65 62 64 83 93

120 94 114 126 99 105 123 102 116 117 120 99 113 107 110 107 102 98

77 73 66 62 56 94 55 62 66 94 61 62 55 76 68 71 84 83

67 72 63 51 32 94 56 62 55 92 62 46 56 71 68 60 72 95

115 109 117 115 121 111 122 125

4.170 4.134 4.096 4.091 4.090 4.088 4.058 4.043 4.041 3.970 3.948 3.925 3.911 3.903 3.898 3.895 3.894 3.893

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 98 98 98 98 98

X X X X X X X X X X X X X X X X X X

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

FAVORITE ET GALILEO ET KAERGAARD SOUNDCLOUD KEY GENUINE ET GALON ALH IBIZIANA ET DRAGON DELTA FLIRT ET GAUDI ET GIGABALL ANDERSTRUP SOUNDCLOUD HEROPLUS GROVE ET GINTONIC GH KONU ET AALSHORST GWEN SICARIO P GH SILKY RED GIGI RED ET BUTRON CR JAVINE ET TIRSVAD HOTSPOT HONDO ET BIMBO ET LSCG SPARK TOTORO FIV ET ROKO ET KOE 10275 SPORTING ET GIO P ET GIANT ET KELVIN ET SINGER ALH WEL ET MERCURY ET

Ano Fiab. Kg % nac. prod. leite graxa ESPM9205063929 2019 70 2.340 -0,07 ESPM9204897687 2019 70 2.450 -0,16 Número

Kg % Kg Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. Fiab. IM€T IPP ICU IXT RCS DA FPD ISP VMUX. ICO TPX graxa prot. prot. lonx. DA FPD ISP VMUX. leite 76 0,07 84 1,94 1,05 1,5 124 45 139 46 115 52 112 31 111 41 82 417 5.499 99 X 69 -0,01 78 1,26 1,26 1,46 133 46 136 47 112 52 109 29 118 41 78 396 5.413 99 X Perc.

Nome

Lonx.

Orde Fonte: www.conafe.com

25 MELLORES TOUROS XENÓMICOS ESPAÑOIS POR ICO ESPM9204898428 2019

1.617 0,13

0,05

58 2,21 2,06 2,05 134 47 147 49 111 47

104 27 109

390 5.399 99 X

ESPM9204895627 ESPM9204932288 ESPM9205064710 ESPM9204899563 ESPM9205063930

2019 2019 2020 2019 2019

70 70 70 70 70

2.186 2.572 1.114 2.059 1.213

85 54 88 61 89

0,07 -0,05 0,21 -0,02 0,21

78 1,9 1,73 77 2,1 1,81 59 1,6 1,76 64 1,57 1,49 62 2,31 1,9

104 113 113 105 104

111 113 119 121 109

40 41 41 41 40

89 100 86 99 100

407 412 384 393 392

ESPM9204898427 2019

1.630 0,4

103 0,17

72 0,95 2,01 1,69 110 48 134 49 112 47

105 27 113

120

420 5.231 99 X

ESPM9204987957 ESPM9204932284 ESPM9204987446 ESPM9204933276 ESPM9204896664 ESPM9204933278

2019 2019 2019 2019 2019 2019

70 70 70 70 70 70

1.974 1.710 2.015 1.639 2.173 1.517

0,1 0,19 -0,18 -0,03 -0,16 0,35

83 83 52 55 59 93

0,08 0,12 0,08 0,07 0,03 0,15

73 69 74 61 73 66

104 109 116 113 114 110

111 108 111 107 112 114

39 39 41 39 41 41

95 77 82 82 95 94

397 376 376 377 394 386

ESPM9204828913 2019

1.225 0,18

0,19

60 2,15 1,96 1,9 118 46 137 46 130 53

110 31 117

102

377 5.158 99 X

ESPM9204895628 2019

1.226 0,27

0,14

55 1,45 2,2 1,67 123 42 141 43 123 49

104 27 112

110

385 5.152 99 X

ESPM1504831965 2019

1.908

0,02

64 2,03 1,55 1,49 132 47 135 47 109 51

107 30 109

379 5.133 99 X

ESPM9204828907 ESPM9204897684 ESPM9204896314 ESPM9204896315 ESPM9204896665 ESPM9204932289 ESPM9204899611

70 70 70 70 70 70 71

2.071 879 1.995 2.110 956 1.425 1.998

-0,11 62 0,31 64 -0,07 64 -0,2 52 0,58 95 0,2 73 0,28 104

-0,01 0,17 0,08 0,01 0,35 0,1 0,13

65 46 74 69 68 57 79

108 102 120 113 97 115 107

41 41 40 41 42 37 44

100 96 99 106 95 109 91

374 348 402 384 373 390 394

2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019

Ano nac.: ano de nacemento do touro Fiab. prod.: fiabilidade para a proba de produción IPP: índice de patas e pés ICU: índice combinado de ubres IXT: índice xeral de tipo RCS: valor xenético para reconto celular Fiab. lonx.: fiabilidade para a proba de lonxevidade

0,05 -0,32 0,45 -0,11 0,42

1,71 1,84 1,97 1,8 1,69 1,48

1,22 2,58 1,24 1,39 1,44 1,85 2,04

2,08 1,11 1,77 1,57 1,53 0,83

1,42 2,03 0,65 1,64 1,45 1,79 1,58

1,82 1,75 1,82 1,41 2,02 2,04 1,48 1,66 1,41 1,61 1,06

1,59 2,12 0,81 1,64 1,58 1,6 1,69

117 115 144 126 129 120 127 128 129 117 124

125 126 108 122 125 124 110

46 46 45 47 45 45 45 46 45 46 45

47 46 46 46 47 43 47

134 142 143 145 140 132 137 138 148 142 133

138 143 139 139 135 145 122

46 47 46 47 46 45 45 47 46 47 47

47 47 46 47 47 45 49

Lonx.: valor xenético para lonxevidade Fiab. DA: fiabilidade para a proba de días abertos DA: días abertos Fiab. FPD: fiabilidade para a proba de facilidade de parto directa FPD: facilidade de parto directa Fiab. ISP: fiabilidade para a proba de índice de saúde podal ISP: índice de saúde podal

107 110 98 114 107 104 111 108 118 112 121

114 127 134 115 111 109 96

51 52 51 51 50 51 51 52 51 52 51

51 52 51 52 51 49 49

29 29 31 29 29 30 28 29 29 29 29

30 30 29 30 32 29 27

120 112 114 115 110 110 113

5.331 5.313 5.288 5.273 5.272 5.214 5.179 5.172 5.169 5.168 5.160

5.110 5.107 5.099 5.094 5.091 5.089 5.071

99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99

99 99 99 99 99 99 99

X X X X X X X X X X X

X X X X X X X

Fiab. VMUX.: fiabilidade para a proba de velocidade de muxido VMUX.: velocidade de muxido IM€T leite: índice de mérito económico para leite ICO: índice xenético global Perc: percentil TPX: proba xenómica combinada

14 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_actualidade_probasConafe_galego_SABE.indd 14

23/12/20 17:01

Kiwi

GARANTIZA

KINGBOY x SNOWMAN x BAXTER

A-L-H KINGBOY AQUARIUS ET (VG-87) Hermana completa de KIWI

KIWI: el valor seguro de un líder a2a2 • Altas producciones con muchísima grasa. • Extraordinarias ubres y muy buenas patas. • Vacas longevas y resistentes a las mamitis. • De una familia de vacas de ensueño: KHW Goldwyn Aiko EX-91 y Durham Altitude EX-95. ESCOLMO, S.L. )

OWM

E ET (EX-91 AN AKILIAN

GEN-I-BEQ SN

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp021_anuncio_escolmo_.indd 15

17/12/20 10:59

A C T U A L I DA D E

TEMÁTICA DO CURSO

Curso sobre reprodución bovina na EFA Fonteboa O veterinario especialista en transferencia embrionaria de Embriovet Embriomarket, Daniel Martínez, foi o encargado de impartir esta formación especial.

s estudantes do Ciclo Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal do Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa recibiron na última semana de novembro una serie de nocións básica relacionadas con xenética

e biotecnoloxías reprodutivas. A interpretación dos índices xenéticos, o funcionamento dos controis de reprodución e o correcto manexo da recría e das vacas secas foron outros dos puntos principais do curso.

“Explicamos, en primeiro lugar, uns conceptos moi básicos de mellora xenética; falamos de como se estrutura un programa de mellora xenética nunha gandería”, di o veterinario Daniel Martínez. O segundo bloque centrouse nas biotecnoloxías reprodutivas: “Nel abordamos en que consiste e como se fai nunha explotación a produción de embrións, como se fai a fecundación in vitro e como se lle pode sacar partido a todo isto nunha granxa”, enumera. Ademais, nesta edición do curso tamén ofreceron un módulo de ecografía no reprodutivo da vaca de leite. “Nós entendemos que a aplicación destas tecnoloxías, a mellora xenética en si, necesita dunha formación de base e, dende logo, canto máis formado estea o gandeiro, mellor se desenvolve o noso traballo e máis fácil é chegar aos obxectivos”, subliñou Martínez, quen tampouco deixou de gabar a boa predisposición dos alumnos asistentes ao curso, os cales “transmiten verdadeiro interese polo que se lles está contando e pola gandería en xeral e,

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, ASTURIAS, CANTABRIA Y LA COMARCA DEL DEZA

16 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_actualidade_EfaFonteboa_galego_SABE.indd 16

29/12/20 18:11

A C T U A L I DA D E

a verdade, dá gusto ver cada ano a xente tan nova que está realmente implicada. É moi gratificante”.

A OPINIÓN DOS ASISTENTES Ainara González (18 anos, A Coruña) sempre soubo que se dedicaría a traballar cos animais e decidiu formarse en Fonteboa logo de oír falar do prácticas que eran as súas aulas. Respecto do curso de reprodución, asegura que lle interesa especialmente adquirir nocións “tanto teóricas como prácticas do proceso reprodutivo, xa que, por unha parte, me parece un tema moi interesante á vez que complexo, e, por outra, porque, se nun futuro quero ter a miña propia granxa, benefíciame ter estes coñecementos”. Manuel Fernández (19 anos, Cabana de Bergantiños) comezou estudando na EFA Fonteboa o Ciclo Medio de Producións Agropecuarias e agora está cursando o Ciclo Superior de Gandería e Asistencia en Sanidade Animal. “Na casa temos unha explotación de vacas de leite e nun futuro gustaríame incorporarme, dedicarme a isto, e facelo o máis

preparado posible”, conta. Sobre este curso, explica que lle interesa especialmente aprender a diagnosticar os positivos de preñez, a tratar as vacas e a sincronizar celos. Zoe Losada (19 anos, Viveiro) empezou a estudar o ciclo pola súa paixón polos animais. “Da EFA gústame o ambiente familiar que hai, a iniciativa que teñen para organizar saídas, e tamén alternancias e prácticas, xa que creo que é unha maneira de aprender dende preto o oficio”, di. Fixo a súa primeira alternancia en Granxa Lourán (Monfero, A Coruña) e afirma que saíu moi contenta, con moitos coñecementos novos e con máis ganas de seguirse formando. Sobre o curso de reprodución, destaca que lle gustaría aprender máis sobre a reprodución en animais grandes, tanto bovino como equino. O amor polos animais e a intención de quedar coa gandería de vacas de leite que teñen na casa foron os dous motivos que levaron a José Silva (19 anos, Lalín) a comezar a estudar en Fonteboa. Fixo a primeira alternancia nunha comercial ve-

COÑECER AS NOCIÓNS BÁSICAS SOBRE XENÉTICA E BIOTECNOLOXÍAS REPRODUTIVAS ERA O OBXECTIVO DESTA FORMACIÓN

terinaria en Lalín, onde destaca que “aprendín moito dos medicamentos e as enfermidades dos animais e tamén puiden ver ben como funciona o trato cos clientes”, recorda. En canto ao obxectivo que tiña respecto ao curso de reprodución, explica que o que máis lle interesa é aprender a inseminar e a diagnosticar preñez, “ademais de adquirir unhas nocións básicas sobre os coidados do parto para poder despois aplicalos na miña gandería”.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 17

vp021_actualidade_EfaFonteboa_galego_SABE.indd 17

29/12/20 18:11

C C

STOCK PERMAnEnTE DE MATERIAL

GOMAS ALFOMBRA

DISTRIBUIDORES COn nUESTRAS GOMAS, TUS vACAS SE SEnTIRÁn COMO En EL PASTO • Garantizan suavidad y resistencia • Aumentan la comodidad al caminar • Promueven la salud, el bienestar y la movilidad del animal, aumentado la rentabilidad en tu establo

vp021_publicidade_elmega.indd 18

17/12/20 11:02

Cubículos flexibles Deltex® Consigue el máximo confort para tus vacas!

Las vacas permanecen más tiempo acostadas y mejora el bienestar de su rebaño Elimina cualquier presión sobre el cuerpo del animal Elimina golpes tanto al acostarse como al levantarse, disminuyendo costes veterinarios Disminuye las corrientes eléctricas nefastas para su ganadería

IMPORTADOR PARA ESPAÑA Camino Viejo de Mourelle, s/n. 15840 SANTA COMBA (A Coruña) ESPAÑA

elmega@elmega.com www.elmega.com (+34) 981 88 05 50 vp021_publicidade_elmega.indd 19

IMPORTADOR PARA PORTUGAL Rua do Gorgolito, 62 4570-472 Rates - Póvoa de Varzim PORTUGAL

geral@dedicampo.pt www.dedicampo.pt Tel.: (+351) 252 957 776

17/12/20 11:03

FORMACIÓN

JOAQUÍN RANZ, PRESIDENTE DE ANEMBE

“O que pasou no sector do vacún en España foi unha auténtica reconversión industrial” Charlamos co presidente de Anembe, Joaquín Ranz, sobre como afrontaron este ano de traballo na asociación e en que lles afectou a situación actual. Así mesmo, Ranz tamén nos fala dos próximos plans da asociación, entre os cales se atopa a reorganización do Congreso Mundial de Buiatría, que se celebrará en Madrid en 2022. Como nos presentaría Anembe? Anembe é un acrónimo que significa Asociación Nacional de Especialistas en Medicina Bovina de España. É unha asociación de veterinarios que aglutina a maioría dos veterinarios do país que exercen a profesión total ou parcialmente co vacún. A maioría dos socios e socias somos veterinarios prácticos, aínda que tamén os hai dedicados á investigación e traballadores das empre-

sas do sector. A nosa asociación ten unha importancia moi destacada dentro da profesión, xa que facilitou, e segue facilitando, a formación dos veterinarios en contacto co vacún, ademais de establecer unha rede de contactos e amizades entre estes especialistas que permitiu o crecemento colectivo, a proxección internacional e o coñecemento das técnicas dos mellores profesionais do mundo.

Que tipo de actividades organiza a asociación? Desde os seus inicios, Anembe tomou importancia por organizar un congreso internacional onde se xuntaban relatores de todo o mundo de máximo nivel, xunto co mellor que nos ofrecía en cada momento o panorama nacional. O congreso anual foi desde sempre o evento primordial de Anembe, ao cal acoden tamén a maioría das empresas farmacolóxicas do sector. Coa consolidación da asociación e do seu congreso, fóronse desenvolvendo tamén diversos seminarios específicos sobre temas de actualidade, cursos de formación presenciais e online e simposios para as diferentes especialidades que toca a medicina bovina. Durante os últimos anos, Anembe consolidouse como órgano formador de referencia para os veterinarios de vacún españois. Como beneficiou esta adquisición de coñecementos ao sector? Beneficiouno moi positivamente, por suposto. Nas últimas décadas, o sector do vacún demostrou ser tremendamente dinámico e cada vez máis tecnolóxico (algo moi importante e que implica directamente os veterinarios). Ao permitir que os veterinarios españois coñecesen os últimos avances que se estaban utilizando nos Estados Unidos e en Europa, Anembe foi un trampolín para que cada profesional, en función das condicións da súa clientela, tentase aplicar todas estas novidades no seu traballo. Todo isto, unido á inercia dalgúns gandeiros con ganas de modernización e progreso, deu lugar a unha mestura magnífica para conseguir que España teña algunhas explotacións que son modélicas en Europa e un sector vacún moi desenvolvido.

20 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_anembe_Ranz_galego_SABE.indd 20

23/12/20 13:38

FORMACIÓN

Estaba previsto que este ano a asociación organizase por primeira vez o Congreso Mundial de Buiatría. Como se afronta un evento así no medio dunha pandemia mundial? A celebración do congreso mundial está suxeita a que outra asociación supranacional, como é a World Buiatric Association (WAB), cho asigne. Anembe e a súa xunta directiva anterior pelexaron moito por este proxecto e finalmente conseguiuse. Por desgraza, a situación actual facía imposible celebrar o evento en condicións e, posto que non podiamos desperdiciar a oportunidade de que o mundo enteiro coñecese o nivel científico dos veterinarios e a gandería de España, loitamos polo adiamento ata conseguilo. A cita pospúxose ata setembro de 2022. Esperan que a afluencia sexa alta nesa data? Efectivamente. A situación sanitaria pola que estamos a pasar obrigounos a aprazar o congreso, á espera de que no 2021 se consiga a vacinación da poboación, a normalización do tránsito internacional de persoas e o control da enfermidade. En 2022 esperamos chegar á celebración dun grande evento científico presencial que xunte máis de 3.000 profesionais de todo o mundo e que permita imprimirlle a esa reunión o espírito de alegría, hospitalidade e compañeirismo, trazos que foron característicos de Anembe durante toda a súa traxectoria. Como pensan celebrar o resto das accións formativas previstas para 2021? No outono de 2021, se a situación sanitaria o permite, temos vontade de organizar unha reunión presencial, un congreso de tránsito ao mundial, quizais algo máis pequeno que os últimos realizados, pero loxicamente con relatores de máximo nivel, coma sempre. Ante a nova situación, que tipo de formacións están a ofrecer? O certo é que 2020 foi un ano de auténtico parón, onde estivemos á espera de ver como evolucionaba a enfermidade para decidir que actividades lles poderían encaixar aos nosos socios. Para esta asociación a presencialidade é un activo de grandísimo valor, do cal non queremos

ANEMBE ESTRÉASE COMO COLABORADORA DE VACA PINTA A Asociación Nacional de Especialistas en Medicina Bovina de España comezará a colaborar periodicamente con esta cabeceira a partir de 2021. Ambas as partes se amosaron moi positivas respecto a esta contribución á revista que esperan que axude a ampliar a oferta de contidos para o sector veterinario. “Anembe quere utilizar este medio como plataforma de coñecemento e escaparate das actividades que os veterinarios realizan ou poden realizar cos gandeiros de vacún, así como a modo de foro de consultas ou debate. En calquera caso, estaremos ao servizo do enfoque que o editor considere máis interesante”, destacou Ranz.

desprendernos, pero as circunstancias de illamento territorial e a perimetraxe por rexións obrigáronnos a desembarcar no mundo da formación virtual. Agora mesmo estamos a preparar unha batería de máis de 25 webinarios que tratarán de fomentar ao máximo a interacción. Sairán á luz a principios de 2021 e esperamos que sexan moi ben acollidos. Se vemos que o sistema funciona, pensaremos en abrirlles a porta a máis actividades deste tipo. Que temas tratarán eses seminarios dos que fala? Tocaranse diferentes áreas de especialización da buiatría, con relatores nacionais e estranxeiros. Publicarase un cada semana, probablemente os mércores, de forma que imos chegar ao verán de 2021 cunha formación continuada de alto nivel. Tamén lles permitiremos ás empresas que foron promotoras habituais dos nosos eventos a súa participación en forma de patrocinio. España é un dos líderes mundiais en medias de produción e de eficiencia produtiva. Que relación ten isto co feito de ter profesionais cada vez máis formados dentro do sector? Estou convencido de que garda unha gran relación. Así e todo, probablemente esta pregunta a deberían contestar os nosos clientes, os gandeiros, pois non sería xusto quitarlles a eles ningún mérito, tanto pola calidade e intensidade do seu traballo día a día, como pola importancia dos seus investimentos económicos.

“SE ESTA PANDEMIA TIVO ALGO POSITIVO FOI QUE O TELETRABALLO NO CAMPO TAMÉN EMPEZOU A DAR OS SEUS PRIMEIROS PASOS”

O sector mellorou moito nun período relativamente curto de tempo. A que cre que se debe? O que pasou no sector do vacún en España e, sobre todo, no de leite, foi unha auténtica reconversión industrial sen ningún plan de Estado. As opcións eran modernización ou peche, especialización ou ruína, investimentos ou retiradas; o horizonte lexislativo é sempre incerto e a política de apoio nunca está claramente definida, e, aínda así, conseguiuse esta melloría tan rápida. O mérito é de todos os gandeiros que traballaron por iso e que merecen o respecto dos técnicos, dos dirixentes e da sociedade en xeral, a cal está cada vez máis urbanizada e allea a estes esforzos. Ante un sector cada vez máis especializado e automatizado, como evolucionará o labor do veterinario de gando vacún? Evidentemente o seu labor vai cambiar, pero iso levará un tempo e creo que a actividade tradicional seguirá coexistindo coa robotizada. Se esta pandemia tivo algunha cousa positiva foi que o teletraballo no campo tamén empezou a dar os seus primeiros pasos. Hoxe en día, os sistemas robotizados de manexo dan a posibilidade de sacar moitísima información das explotacións, tanto a nivel individual como no que respecta ao rabaño. O veterinario pode ter acceso aos ordenadores das granxas desde a súa clínica e/ou oficina e pode detectar desde alí determinados problemas. No entanto, o gandeiro aínda debe tomar conciencia de que se pode facer así, de que se deben establecer canles seguras e rápidas de transmisión de datos e que, ademais, se pode facer garantindo a privacidade da información do seu negocio. 12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 21

vp021_anembe_Ranz_galego_SABE.indd 21

23/12/20 13:38

LELY RECONFIGURA A SÚA ORGANIZACIÓN EN ESPAÑA Agrotec Entrecanales SL acorda con Lely a compra de Lely Ibérica CSV SA e desde o 1 de xaneiro de 2021 será esta empresa a encargada de xestionar a marca no País Vasco, Navarra, Huesca e Cataluña.

Co qu Ós se rie e de va pa

Pó Ós tu rio za co do rin viz as se

¡EN VÍDEO!

Qu Te sis Le tri ta m cia im ne Telmo e Óscar Entrecanales

ely Ibérica CSV SA é a empresa que o grupo holandés Lely creou en España no ano 2000 para iniciar o desenvolvemento da súa actividade comercial, baseada principalmente no robot de muxido. Na actualidade Lely Ibérica CSV SA xestiona o negocio Lely no País Vasco, Navarra e Cataluña, cun parque dunhas 120 máquinas de muxido en funcionamento. O escenario actual é moi diferente do que se atopou a compañía en España no ano 2000. O robot Lely era unha innovación e un cambio moi importante na xestión dunha explotación, por iso eran moi poucos os que se atrevían a dar o paso. A medida que foron avanzando estas dúas primeiras décadas do século XXI, o negocio foi evolucionando. Apareceron competidores no muxido robotizado

vp021_pub_lely2.indd 22

“SON XA CATORCE ANOS DE EXPERIENCIA NESTE NEGOCIO QUE COÑECEMOS BEN E CREO QUE PODEMOS ACHEGAR CONTINUIDADE, COÑECEMENTO E RECURSOS” con máis ou menos éxito e, ao mesmo tempo, Lely foi desenvolvendo a súa rede Lely Center en España, dando servizo nas principais comarcas gandeiras. Tamén as máquinas evolucionaron, pasando por varios modelos ata chegar ao actual Astronaut A5. No ano 2006 Lely confiou nos irmáns Entrecanales, Telmo e Óscar, para iniciar a comercialización dos seus equipos en Asturias e en Cantabria, unha confianza que desde 2011 se estendeu tamén a Galicia. Na actualidade xestionan uns 350 robots de muxido cun cadro de persoal de 42 empregados.

Os Entrecanales, oriúndos de Cantabria, proveñen de familia gandeira por varias xeracións e teñen unha grande experiencia na automatización das granxas baixo o modelo Lely. Nestes anos foron forxando un bo equipo de traballo orientado a esta tarefa. Neste último tramo de 2020 Lely volveu depositar a súa confianza nos irmáns Entrecanales para o acordo da compra de Lely Ibérica CSV SA. A partir do 1 de xaneiro de 2021, eles serán os responsables da continuación e o desenvolvemento do negocio Lely tamén no País Vasco, Navarra, Huesca e Cataluña.

28/12/20 14:47

As ta Te un gr so a e se rre Ós va qu m do

En m Ós en no hu m dix

aor xas on n-

olns de aes do a,

Como afrontades este novo desafío que se vos presenta? Óscar: Con moita ilusión, motivación e seguridade. Son xa catorce anos de experiencia neste negocio que coñecemos ben e creo que podemos achegar continuidade, coñecemento e recursos. Este cambio vai ser bo para os clientes, para a marca e para nós. Todos gañaremos. Pódense concretar máis esas achegas? Óscar: Refírome a que as persoas que actualmente están a traballar nestes territorios o seguirán facendo e, ademais, reforzaremos estes cadros de persoal. Tampouco hai que perder de vista a colaboración dos nosos especialistas enxeñeiros e veterinarios que, sen dúbida, mellorarán o servizo en xeral. En definitiva, aproveitaremos as sinerxías das empresas do grupo. Agora seremos máis grandes e máis fortes. Que cambios veremos xa en 2021? Telmo: Eu estou namorado do Vector –o sistema de alimentación automatizada de Lely– e atrévome a prognosticar que vai triunfar en moitas das granxas que xa visitamos en Navarra, Álava… pois é un sistema ideal para elas. Huesca é unha provincia practicamente virxe para Lely; en 2021 imos abordar un proxecto moi importante nesta provincia. As granxas grandes de Aragón e Cataluña tamén serán obxectivo de Lely? Telmo: Lely creou fai uns poucos anos un departamento especial orientado ás granxas grandes (XL). Por suposto que son obxectivo prioritario! En 2020 están a instalarse varios proxectos XL en Castela e León e en Galicia e nos vindeiros anos serán moitos máis. As salas de muxido morren nesta década. Óscar: En Barcelona, Lleida e Huesca hai varias granxas con este perfil, que teñen que apostar pola automatización. O sistema xa está inventado. Chegou o momento do cambio. En Cataluña non hai moitos robots de muxido, non? Óscar: É certo, a penetración do robot Lely en Cataluña é máis baixa que no resto do norte de España. Nós imos pór os recursos humanos e materiais necesarios para dar o mellor servizo e axudar á automatización/ dixitalización destas granxas. Lely Vector

vp021_pub_lely2.indd 23

28/12/20 14:47

EN VACA TV

XIII USÍAS HOLSTEINS. DOS TORRES (CÓRDOBA)

En Vaca.tv

H.Tobías Bradnick Mili revalida o seu título de vaca gran campiona A pesar das restricións ocasionadas pola pandemia provocada pola COVID-19, a organización da feira de gando Usías Holsteins axuntou todos os seus esforzos e celebrou o día 14 de novembro o seu concurso frisón de maneira virtual, transmitido a través da nosa web vacapinta.com e da nosa páxina de Facebook Vaca Pinta. O catalán Pol Collell foi o encargado de xulgar esta edición dixital do concurso de Dos Torres (Córdoba) no que participaron un total de 44 animais de 11 ganderías de Valle de los Pedroches. Tras observar as seccións de xatas e xovencas, o barcelonés proclamou xovenca gran campiona a frisona H.Tobías Atwood Silvaly, unha femia propiedade da gandería Huerta Los Tobías, de Dos Torres, que concursou na sección de xovencas de 13 a 26 meses. Como xovenca campiona reserva nomeou a Flora HT Brady Siracusa, de Huerta Los Tobías, e como mención de honra elixiu a Vistahermosa Gold Chip Gala, da gandería Vistahermosa (Dos Torres). Na sección de vacas novas ata 36 meses conseguiu a primeira posición H. Coronel Delta Lambda Nes 546, de Huerta El Coronel (Dos Torres); na sección de vacas intermedias de 3 e 4 anos gañou Valbuena Snowy Divana,

de Dehesa de Valbuena (Dos Torres), e na sección de vacas adultas de 5 anos ou máis logrou a primeira posición H.Tobías Bradnick Mili, de Huerta Los Tobías e Alberto Medina. Na gran final de vacas, Pol Collell decidiuse polo animal adulto e deulle a vitoria a H.Tobías Bradnick Mili, a reserva a H.Tobías McCutchen Miri (Huerta Los Tobías) e a mención a Atalayuela Kampman Reinalda (El Cruce), segunda e terceira clasificadas, respectivamente, na sección de adultas.

III XORNADAS TÉCNICAS O día anterior ao concurso, como é habitual, tiveron lugar as Xornadas Técnicas Usías Holsteins, tamén de maneira virtual. Interviñeron o veterinario José María Sánchez (INIA), que falou sobre o uso da biotecnoloxía da reprodución en vacún de leite; Francisco Maroto, doutor enxeñeiro agrónomo da UCO, que

Xovenca gran campiona

Xovenca gran campiona, reserva e mención de honra

Vaca gran campiona, reserva e mención de honra

abordou as tecnoloxías de precisión para recría e vacas secas, e, por último, Ane Rodríguez, doutora en comportamento e benestar en animais de explotación, que presentou unha exposición sobre comportamento vacún.

24 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_enVacaTV_Usias_galego_SABE.indd 24

29/12/20 16:36

vp021_campanha_seme_galego.indd 25

ESPM9204896665

HEROPLUS

GERO

STUART

ESPM9204898427

ESPM9204895626

ESPM9204897686

PALMER

NOME CURTO

Nº REXISTRO

ESPM9204741024

SIGMA

HAPPY

ESPM1504153910

CLEVER

ESPM9204352137

ESPM9204301925

ARION

SANXURXO

ESPM9204301926

ESPM9204300529

MELLOR

ESPM9204261800

ESPM9204300527

RISTO

KIRON

ESPM9204828910

STELO

KELVIN

ESPM9204896314

RIOAVESO

GIO P

ESPM9204897684

ESPM9204894881

SPORTING

ESPM9204896664

ESPM9204897685

BIMBO

GIGI RED

ESPM9204895628

HONDO

NOME CURTO

Nº REXISTRO

ESPM9204828913

MERCURY

ESPM9204899611

KEY

GROVE

ESPM9204987957

GENUINE

GIGABALL

ESPM9205063930

ESPM9204895627

FAVORITE

ESPM9205063929

ESPM9204898428

NOME CURTO

Nº REXISTRO

4.843

5.028

5.042

5.231

GICO

3.460

3.532

3.733

3.970

4.170

4.176

4.211

4.940

5.006

5.037

5.091

5.099

5.107

5.168

5.152

5.158

5.331

5.399

GICO

5.071

5.214

5.272

5.499

GICO

A2A2

A1A2

A2A2

A1A2

BETA CASEÍNA

KAPPA CASEÍNA

A2A2

A1A2

A2A2

A1A1

A2A2

A1A1

A1A2

A2A2

A1A1

A2A2

A1A2

BETA CASEÍNA

KAPPA CASEÍNA

A2A2

A1A2

BETA CASEÍNA

KAPPA CASEÍNA

1.392

1.534

2.341

1.630

LEITE

916

1.591

1.307

1.284

1.235

2.306

1.057

1.712

1.398

1.623

956

1.995

879

2.173

1.226

1.225

2.186

1.617

LEITE

1.998

1.974

1.213

2.340

LEITE

-0,03

0,26

0,00

0,40

% GRAXA

0,16

-0,14

0,09

-0,12

-0,21

-0,39

0,00

0,18

0,29

0,06

0,58

-0,07

0,31

-0,16

0,27

0,18

0,05

0,13

% GRAXA

0,28

0,10

0,42

-0,07

% GRAXA

0,13

0,08

0,21

0,07

% PROTEÍNA

-0,02

-0,07

-0,03

-0,06

-0,23

0,02

0,11

0,16

0,06

0,35

0,08

0,17

0,03

0,14

0,19

0,07

0,05

% PROTEÍNA

103

GRAXA

0,16

0,09

0,05

0,17

% PROTEÍNA

PROTEÍNA

ÍNDICES DE PRODUCIÓN

GRAXA

PROTEÍNA

ÍNDICES DE PRODUCIÓN

104

GRAXA

ÍNDICES DE PRODUCIÓN

0,07

-0,36

0,06

1,32

ICAP

2,04

1,71

2,31

1,94

IPP

ICU

1,58

2,08

1,90

1,05

ÍNDICES DE TIPO

FIAB. TIPO

122

132

140

139

LONXEVIDADE

110

120

129

124

R.C.S.

104

107

115

DÍAS ABERTOS

2,27

2,18

0,82

1,47

1,43

0,78

1,24

1,38

1,16

2,35

1,58

0,81

2,12

1,61

1,67

1,90

1,82

2,05

IXT

1,86

1,51

0,38

0,82

-1,34

-0,28

0,17

0,16

-0,34

0,74

0,44

-0,40

0,54

0,26

-1,11

-0,26

0,31

0,09

ICAP

1,37

1,54

0,13

0,59

0,89

0,49

0,51

0,52

1,19

2,11

1,44

1,24

2,58

1,69

1,45

2,15

1,90

2,21

IPP

ICU

2,07

1,78

0,89

1,63

1,96

0,92

1,40

1,64

1,12

2,20

1,45

0,65

2,03

1,53

2,20

1,96

1,73

2,06

ÍNDICES DE TIPO

FIAB. TIPO

115

105

117

127

136

127

132

128

138

136

135

139

143

142

141

137

134

147

LONXEVIDADE

101

117

111

119

126

128

113

127

124

125

108

126

117

123

118

117

134

R.C.S.

108

117

120

101

120

123

112

110

111

134

127

112

123

130

107

111

DÍAS ABERTOS

2,29

1,69

1,74

1,69

IXT

0,72

-0,28

0,56

0,14

ICAP

1,66

2,43

1,34

0,95

IPP

ICU

2,22

1,42

1,67

2,01

ÍNDICES DE TIPO

FIAB. TIPO

138

129

124

134

LONXEVIDADE

110

120

111

110

R.C.S.

120

118

102

112

DÍAS ABERTOS

107

104

112

FAC. PARTO TOURO

100

121

110

102

VEL. MUXIDO

105

110

107

120

VEL. MUXIDO

102

110

103

105

FAC. PARTO TOURO

ÍNDICES FUNCIONAIS

102

104

109

114

111

106

107

120

102

114

104

110

104

FAC. PARTO TOURO

ÍNDICES FUNCIONAIS

100

VEL. MUXIDO

ÍNDICES FUNCIONAIS

D2 - Doses «TOP» de Xenética Fontao

1,69

2,04

2,02

1,50

IXT

D3 - Doses «SEXADO» de Xenética Fontao FIAB. PRODUCIÓN

FIAB. PRODUCIÓN

D1 - Doses «NEXT» de Xenética Fontao

FAC. PARTO FILLAS

119

124

119

113

112

FAC. PARTO FILLAS

114

107

114

113

ÍNDICE SAÚDE PODAL

103

113

110

115

116

115

110

111

108

110

114

112

117

111

109

ÍNDICE SAÚDE PODAL

113

111

109

111

ÍNDICE SAÚDE PODAL

533

503

532

529

167

182

215

186

GIM€T_P

327

331

324

355

GIM€T_E

235

221

293

284

287

269

316

504

103

114

141

103

139

175

196

170

210

552 437

186

207

174

214

206

179

205

GIM€T_P

511

471

463

505

499

518

489

GIM€T_Q

145

169

187

206

227

229

210

315

311

290

315

348

293

333

325

323

342

322

GIM€T_E

343

377

390

420

GIM€T_L

424

504

489

572

GIM€T_Q

170

190

158

205

GIM€T_P

294

315

330

352

GIM€T_E

ÍNDICES MÉRITO ECONÓMICO

183

196

224

242

269

274

246

368

370

347

373

402

348

394

385

377

407

390

GIM€T_L

ÍNDICES MÉRITO ECONÓMICO

394

397

392

417

GIM€T_Q

ÍNDICES MÉRITO ECONÓMICO GIM€T_L

PADAWAN x SUPERHERO x BALISTO x GOLD CHIP

STARELLO x GYMNAST x ALTAEMBASSY x CAMERON

GYWER x KERRIGAN x RUBICON x MCCUTCHEN

SOUNDCLOUD x SUPERHERO x BALISTO x SNOWMAN

CRUZAMENTO

MCCUTCHEN x MERIDIAN x ATWOOD x BOLTON

SILVER x MCCUTCHEN x ALTAIOTA x PLANET

CHEVALIER x ALTAOAK x MAN O MAN x SHOTTLE

SUPERSHOT x SHAW x JANGO x OMAN

MISSOURI x MOGUL x LAUDAN x NEGUNDO

MISSOURI x SUPERSIRE x SNOWMAN x RAMOS

SUPERSHOT x NUMERO UNO x GOLDWYN x OUTSIDE

RIO x KERRIGAN x POWERBALL x EPIC

RIO x BANDARES x KINGBOY x ROBUST

STARELLO x GYMNAST x BLOSSOM x SUPERFIT

KEITH x SUPERHERO x RUBICON x PLATINUM

GYWER x LIGHTER x MARDI GRAS x NUMERO UNO

STARELLO x GYMNAST x BALISTO x EPIC

GYWER x SALVATORE x ENTITLE x HEADLINER

BALI x ADAGIO P x MISSOURI x SUPERSIRE

HOTSPOT x SNIPER x SILVER x MASSEY

GYWER x SELFIE x ZUMBA x PICANTO

SOUNDCLOUD x GYMNAST x BATTLECRY x SARGEANT

CRUZAMENTO

MERRYGUY x MALINUS x SILVER x SHOTGLASS

GIGABYTE x DOWNTOWN x SHEP x BALISTO

GIGABYTE x SONIC x BOARD x BALISTO

GYWER x SNIPER x SILVER x MASSEY

CRUZAMENTO

TOUROS CAMPAÑA DE SEME 2021

29/12/20 16:24

PUBLIRREPORTAXE

8 TOUROS DE XENÉTICA FONTAO, NO TOP 10 XENÓMICO Unha vez máis, as probas oficiais de Conafe sitúan a Xenética Fontao coma o centro de referencia a nivel nacional en canto a selección xenética da raza frisona se refire. A hexemonía de XF neste campo é clara, con 8 touros no TOP 10, 15 no TOP 20, 33 no TOP 50 ou 66 no TOP 100 dos rankings xenómicos nacionais.

GALILEO

FAVORITE

FAVORITE (Gywer x Sniper) No seu debut é xa o flamante número 1 dos touros xenómicos. Descende da rama danesa da familia “Grietje”, unha das de maior prestixio en Europa e é irmán materno de HONDO, que liderou o ranking nacional en pasadas avaliacións. Con case 5.500 GICO, é o líder indiscutible do ranking nacional, grazas ás súas excelentes cifras para produción de leite, morfoloxía e trazos funcionais. FAVORITE lidera tamén o ranking do índice económico IM€T ECO. GALILEO e KEY Ocupan os dous seguintes postos no TOP 3 da listaxe de touros xenómicos e son xa coñecidos polo sector por ser esta a súa segunda proba oficial que mantén ambos no nivel dos 5.400 GICO aproximadamente. GALILEO (Gywer x Windmill), número 2 GICO, presenta un tremendo potencial de produción con case 2.500 kg para leite, altos niveis de graxa e proteína para eses niveis de produ-

vp021_publirreportaxe_fontao_galego.indd 26

KEY

ción, morfoloxía moi correcta, sen debilidade ningunha, e trazos de saúde extraordinarios. Cabe destacar os seus trazos de ubre con colocación ideal de tetos (centrados nos cuartos) e lonxitude extra destes, trazos moi buscados hoxe en día para o muxido en robot. GALILEO é, ademais, portador do factor vermello de cor de capa (RC). KEY, número 1 das pasadas probas, é un destacado fillo de Soundcloud x Gymnast, que mostra un perfil de proba moi atractivo para morfoloxía, con máis de 2 en tipo, ubre e patas, altas producións de leite con positivas porcentaxes de graxa e proteína e datos inmellorables para trazos funcionais, sobre todo lonxevidade e fertilidade de fillas. A liña materna de KEY remóntase á nomeada vaca americana Tide-Brook Elton Steph e esta familia (sobre todo a súa rama europea, fundada pola afamada vaca Jelykoe) proporcionou xa destacados sementais; algún deles, como Big Point, chegou

a ser número 1 en Alemaña. A nai de KEY é hoxe ben coñecida a nivel europeo como nai de sementais a pesar de ser unha vaca nova (co seu primeiro parto feito o pasado mes de agosto) e xa ten fillos en varios centros de inseminación. GENUINE (Gywer x Selfie) Con máis de 5.300 GICO, ocupa o posto número 4 do ranking. Este fillo de Gywer de pedigree peculiar é fillo dunha Selfie (touro probado alemán irmán de SIGMA) dunha rama europea que se remonta a unha profunda familia de vacas americana e da que xa houbo máis membros en XF, como o fillo de Missouri de altas producións MAREA BRANCA, un fillo de California (Picanto), a bisavoa d GENUINE. Este touro transmite altísimas producións de leite (máis de 2.100 kg), con moitos kg de graxa e proteína e porcentaxes positivas. Posúe unha morfoloxía destacada e sen debilidades, con grupas ben balanceadas, boas estru-

28/12/20 17:20

PUBLIRREPORTAXE

turas e excelentes patas, ademais de ubres moi funcionais e apropiados para o muxido en robot. GAUDI (Gywer x Trend) Nesta a súa segunda proba oficial, mantén un alto posto (número 7) no ranking GICO. Este membro da familia de vacas “Mabel”, de gran prestixio en Alemaña (a mesma que outros touros de XF como SNOWSEN ou MERITENE), presenta un tremendo potencial leiteiro, unha proba de tipo excelente, con boas grupas, patas destacadas e o tipo de ubre desexable para o muxido en robot, pola correcta colocación e lonxitude apropiada de tetos, ademais da súa ideal velocidade de muxido. Os seus trazos de saúde son extraordinarios. HEROPLUS (Soundcloud x Superhero) Ocupa o posto número 9 do ranking e é un dos touros que XF oferta nesta campaña con seme sexado, sen dúbida unha oferta de gran calidade asegurando a descendencia vía femia. HEROPLUS descende da familia “Heidi”, a mesma que a de touros ben coñecidos como QUIXOTE, HORIZON, DELUXE ou HIGHWAY (irmán completo da súa nai) e presenta o patrón de transmisión familiar con altas producións de leite e excelentes calidades, sobre todo de graxa, superando os 103 kg e o 0,40 %, e tamén en proteína, con +0,17 % e 72 kg. É o segundo mellor touro (tras MERCURY) para graxa do TOP 50 GICO. A súa proba de tipo é máis que correcta e moi destacada en ubre, con +2,01 para este carácter, a súa ideal colocación e lonxitude de tetos, xunto coa súa alta velocidade de muxido, convérteno nun dos mellores touros para robot de muxido dispoñibles agora mesmo. HEROPLUS é, ademais, o Nº 1 para o índice económico IM€T leite, cunha cifra de 420 €. NOVAS INCORPORACIÓNS En canto ás novas incorporacións ao TOP 10 xenómicos (ademais do novo número un FAVORITE), especial mención merecen GIGABALL e GROVE, dous touros aínda moi novos pero de futuro prometedor pola calidade dos seus perfís xenómicos, ambos con al-

vp021_publirreportaxe_fontao_galego.indd 27

GENUINE

GIGI RED

GAUDI

GIGABALL

tas producións de leite, excelentes calidades de graxa e proteína, tipo sobresaliente e trazos de saúde extraordinarios, ademais do xenotipo A2A2 para as betacaseínas nos dous casos. GIGABALL responde ao orixinal e moderno pedigree de Gigabyte x Sonic x Board e a súa nai é a irmá completa do touro de XF, SOBRADO. GROVE é un Gigabyte x Downtown x Shep e a súa nai é unha irmá do touro de XF SEMPRE e mostra o perfil moi completo e xa comentado, con extrema produción, tipo moi correcto e trazos funcionais sobresaíntes, xunto co xenotipo A2A2 para as betacaseínas. GROVE pecha o TOP 10 (formado por 8 touros de XF), que representa a elite dos sementais novos de propiedade española, pero no resto do TOP 50 figuran outros de non menos calidade xenética, que describimos a seguir. GIGI RED, un dos mellores touros de capa vermella cun tremendo potencial de produción e altísima fertilidade, usado xa en países da nosa contorna europea, como Alemaña; HONDO, o que foi número 1 e irmán materno de FAVORITE, actual líder do TOP 100 xenómico español, e os seus irmáns completos, que tamén destacan noutros países como Italia e en diferentes sistemas. BIMBO é un touro moi interesante polo seu pedigree peculiar (Bali x Adagio P), excelentes calidades de graxa e proteína, ubres

GROVE

ideais para muxido con robot e excelentes trazos funcionais ou de saúde. Ten demanda de certos países europeos nos que se sitúa moi ben nos seus respectivos rankings, como é o caso de Francia. Outros touros que merecen ser mencionados son TOTORO, SPORTING, ROKO, GIO P, GIANT, KELVIN, MERCURY, STARDUST e GERO (seme sexado dispoñible), ademais de STELO; STUART (con seme sexado); RAIRIZ; RIOAVESO, con gran demanda europea e aínda número 2 en Holanda, ou PALMER, tamén con seme sexado e transmitíndolle xa altas xenómicas á súa descendencia, tanto vía femia (xatas Nº 5 e Nº 7 por GICO en España), coma macho (catro fillos de PALMER foron xa preseleccionados para incorporarse a XF, entre eles algúns dos mellores touros para tipo no sistema español).

28/12/20 17:21

PUBLIRREPORTAXE

XENÉTICA FONTAO COLOCA 5 DOS SEUS TOUROS PROBADOS NO TOP 10 DOS 100 MELLORES

JULIUS

ARION

SUPERTORO

SANXURXO

En canto ao TOP 100 de touros probados, Xenética Fontao coloca 5 dos seus touros no TOP 10, algúns xa ben coñecidos como JULIUS, con máis de 2.200 fillas na súa proba de produción e un 99 % de fiabilidade, destaca como un dos mellores touros do panorama nacional para incrementar as calidades de graxa e proteína. ARION, que foi número 1 GICO de probados nas pasadas avaliacións incorpora fillas e mantense no TOP 10 transmitindo altísima calidade de ubres e extraordinarios trazos funcionais ou de saúde: baixos RCS, alta lonxevidade, gran fertilidade de fillas, boa velocidade de muxido e moita facilidade de parto. Ubres apropiados para muxido con robot e betacaseínas A2A2. Similares excelencias en trazos funcionais e extraordinaria produción de leite mostra MELLOR, o outro fillo de Missouri (xunto con ARION), no TOP 10, que revalida o seu título como número 1 para kg de leite do ranking de touros probados españois. No número 5, con máis de 4.200 GICO, a nova incorporación é KIRON, membro da familia de vacas “Kora”, que tan destacados descendentes está a producir a nivel europeo con altos índices tanto para tipo como para produción. Este touro sitúase no TOP 5 grazas ao equilibrio da súa proba

para morfoloxía e produción e, sobre todo, polos seus excelentes trazos funcionais ou de saúde, cunha gran fertilidade de fillas, alta lonxevidade e baixos RCS. Mención especial merece SUPERTORO, que mantén os seus niveis a pesar de practicamente triplicar o número de novas fillas que incorpora en produción (99 % fiabilidade), morfoloxía destacada, sen debilidades e positivos trazos de saúde. Está dispoñible en seme sexado. SANXURXO é un touro probado que escala postos no ranking debido principalmente a que incorpora case 700 fillas na súa proba de produción e a mellora, mantendo os trazos de tipo e os seus excelentes trazos de saúde, co que gaña case 200 puntos GICO. Outra importante particularidade deste touro é o seu xenotipo de A2A2 e BB para as caseínas.

vp021_publirreportaxe_fontao_galego.indd 28

OUTROS TOUROS PROBADOS Outros touros probados de renome por seren xa destacados touros xenómicos no seu momento son CLEVER, touro probado, A2A2 en betacaseínas e con excelentes trazos de saúde, ou SIGMA e HAPPY, dous touros supertipo (e superubres no caso do segundo).

28/12/20 17:21

PUBLIRREPORTAXE

SIGMA

CLEVER

SIGMA quintuplica as súas fillas en produción e mantén os seus altos niveis neste campo, pero é, sen dúbida, o seu status de touro supertipo con tremendas e angulosas estruturas, grupas perfectas e patas e ubres excepcionais, xunto coa súa alta velocidade de muxido, o que lle fai ser apreciado polos gandeiros que moxen as súas fillas, xa en segundo parto, e producindo altísimas lactacións. HAPPY, o touro supertipo e superubres, confirma estes extremos malia triplicar en produción e duplicar en morfoloxía o seu número de fillas nas respectivas probas. Ademais, de excelentes producións de leite, transmite trazos funcionais sobre a media e é A2A2 en betacaseínas. HAPPY

TOUROS SEXADOS NA CAMPAÑA DE SEME 2021

Hai que destacar a oferta de touros sexados de Xenética Fontao na campaña de seme deste ano: STUART, HEROPLUS, GERO e PALMER, catro touros de altísimo nivel con seme sexado dispoñible e que ofrecen perfís xenómicos realmente atractivos nos campos de morfoloxía, produción e trazos funcionais ou de saúde, con especial relevancia no tema da facilidade de muxido tan buscada polas explotacións de hoxe en día debido á súa intensa tecnificación.

vp021_publirreportaxe_fontao_galego.indd 29

HEROPLUS

STUART

GERO

PALMER

29/12/20 16:26

ENTREVISTA

JOSÉ GONZÁLEZ, CONSELLEIRO DO MEDIO RURAL DA XUNTA DE GALICIA

con todo o sector, porque deben ser eles –os produtores e a industria– os que nos marquen o camiño a seguir.

“Debemos seguir apostando pola transformación para acadar cada vez mellores prezos e maiores cotas de mercado” As máis de 7.000 explotacións galegas producen cada ano 2,8 millóns de toneladas de leite, o sector xera máis de 20.000 empregos e achega o 1,5 % do PIB galego. Son cifras que fan que Galicia sexa a rexión máis produtora de España e se manteña entre as dez primeiras de Europa, datos máis que xustificativos para que o Goberno galego elaborase un plan estratéxico para un motor económico tan importante da comunidade. Presentada a Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo Galego o pasado mes de novembro, sentamos co conselleiro do Medio Rural da Xunta de Galicia, José González, para desvelar os obxectivos propostos. O 40 % da produción láctea de toda España sae de Galicia e expertos do ámbito xa propoñían hai anos a necesidade dun plan estratéxico para un sector tan importante como é o lácteo. Chega a tempo esta Estratexia? Os datos mencionados veñen avalar que Galicia é líder nacional no sector lácteo e atópase, ademais, entre

as dez primeiras rexións lácteas de Europa. Somos, por tanto, unha potencia neste eido e debemos seguir avanzando para consolidarnos, aínda máis, no panorama estatal e internacional. Nesa dirección, vimos de presentar a Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo Galego, como resultado dun inxente labor artellado en distintas mesas de traballo

Por que agora si se creu necesaria? Como digo, a Estratexia non xorde agora senón que para a súa elaboración foi necesario un exhaustivo traballo desenvolvido ao longo de varios meses a través de distintas mesas sectoriais, centradas en cuestións como a remuda xeracional, a reorientación produtiva ou a promoción dos nosos produtos lácteos. Despois de coñecer as inquedanzas e recoller as achegas dos distintos axentes, tocou fixar obxectivos e os eixes e accións que deben guiar o lácteo do futuro. Cal foi o primeiro paso que se deu na posta en marcha desta Estratexia? O primeiro paso foi levar a cabo unha diagnose consensuada sobre a situación do sector lácteo galego, para identificar as súas principais necesidades e camiñar cara ao seu fortalecemento, tanto no eido da produción, da industria e dos mercados, como no tocante ás relacións ao longo da cadea de valor e ás estruturas de formación e de I+D+i. Nese senso, quero destacar que para facer esa diagnose non só tomamos como base as mesas de traballo cos sindicatos, organizacións agrarias e outras entidades relacionadas co lácteo, senón tamén entrevistas persoais.

30 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_entrevista_conselleiroEstratexia_galego_SABE.indd 30

29/12/20 16:28

ENTREVISTA

Este sector produtor achega o 1,5 % do PIB galego, pero o impacto na economía de Galicia destácase como moi superior. Como o cualificaría vostede? Non cabe dúbida de que o sector lácteo é un piar fundamental do noso rural, un dos principais referentes á hora de xerar riqueza e seguir dinamizando as nosas aldeas, que –cómpre lembrar– representan máis do 98 % do noso territorio. Polo tanto, é incuestionable que o lácteo xoga un papel clave no sostemento económico, demográfico, ambiental e paisaxístico de moitas comarcas de Galicia e, polo tanto, do conxunto da comunidade. Así, máis aló das cifras que representa a nivel produtivo e de volume de negocio, eu destacaría que o sector lácteo contribúe de xeito decidido á fixación de poboación, fundamental para garantir un medio rural vivo como base dunha Galicia forte que mira de xeito decidido ao futuro. O prezo medio do leite, a pesar de recortar distancias co resto de España e de Europa, segue moi por detrás desas referencias. Que debe facer Galicia para equipararse ao resto de Europa? Quero salientar que na nosa comunidade os prezos do leite medraron case un 10 % entre 2015 e 2019, mentres no conxunto de España subiron arredor dun 6 %. Estamos na boa dirección, polo tanto, pero debeIogures 2 % Leite en po 2 % Leite concentrado 8 %

Queixo 15 %

Leite líquido 58 % Manteiga 7 % Nata 8 %

Galicia transforma o 52 % do leite que produce, case o 60 % vai destinado a leite líquido, o 15 % a queixos e o 2 % a iogures

“A ESTRATEXIA TEN EN CONTA ACCIÓNS DE POLÍTICA INDUSTRIAL ORIENTADAS A ATRAER A GALICIA NOVAS EMPRESAS XERADORAS DE VALOR, ASÍ COMO A REFORZAR AS INDUSTRIAS XA ASENTADAS AQUÍ”

mos seguir apostando pola transformación e por impulsar a calidade dos nosos produtos lácteos para acadar cada vez mellores prezos e maiores cotas de mercado. A marca Galega 100 % ou a futura regulación do leite de pastoreo son só dous exemplos de por onde debemos camiñar para consolidar a nosa comunidade como potencia láctea en España e Europa. O presidente da Xunta de Galicia destacou que un dos obxectivos principais de cara a 2025 é chegar ao 75 % do leite transformado en Galicia, cando agora estamos no 52 %. Ademais, o 60 % do que transformamos convértese en leite líquido, de baixo valor engadido, e só o 15 % vai a queixos e o 2 % a iogures. Como conseguiremos transformar a maior parte dese 75 % en produtos con máis valor engadido? Para impulsar a transformación a Estratexia ten en conta accións de política industrial orientadas a atraer a Galicia novas empresas xeradoras de valor, así como a reforzar as industrias xa asentadas aquí. A maiores, primaremos nas axudas públicas a transformación do leite en produtos e derivados lácteos e novas apostas innovadoras que persigan adaptarse ás demandas do mercado. Potenciaremos tamén as DOP de queixo galegas, para que axusten os seus formatos e envases ás esixencias dun consumidor cada vez máis preocupado polo benestar animal, o medio ambiente e a saúde. Son só algunhas das pautas que rexerán o futuro do lácteo galego co obxectivo de xerar cada vez maior valor engadido, dende Galicia para o mundo. Como programan ese obxectivo de aumentar o peso das DOP de queixo galegas na transformación industrial? Esta medida inclúe a adaptación das DOP ás demandas dos consumido-

res a nivel nacional e internacional, pero tamén impulsar campañas de promoción e reforzar a cultura de orientación ao mercado dentro dos consellos reguladores. Todas as accións da Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo Galego fíxanse cun horizonte temporal ata o ano 2025, polo que iremos avaliando o seu cumprimento e reorientando se fose preciso. Neste caso, como non podía ser doutro xeito, da man dos consellos reguladores das DOP de queixo galegas. Como podemos explicar que as queixerías galegas con DOP sexan das que peor pagan o leite en Galicia cando unha queixería que produce produtos de marca branca é, pola contra, unha das empresas que máis lles está pagando a materia prima aos produtores? Unha das principais cuestións que persegue a Estratexia é a profesionalización do gandeiro e, en consecuencia, o reforzamento da súa posición negociadora. Por iso propoñemos crear unha asociación profesional de gandeiros-empresarios a nivel galego ou fomentar a entrada das cooperativas no capital de novos investimentos industriais en Galicia, cun compromiso de subministración que reforce o seu papel como aglutinadoras do leite dos seus socios. Tamén avogamos por mellorar a transparencia –e a interlocución– ao longo de toda a cadea de valor do leite, polo cumprimento do chamado acordo lácteo e por reactivar o Observatorio do Sector Lácteo a nivel autonómico, implantando un sistema de estudo de custos de produción do leite en Galicia que inclúa o desenvolvemento dunha aplicación web para que o gandeiro poida calcular os custos da súa explotación e obter informes comparativos con respecto ao sector. 12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 31

vp021_entrevista_conselleiroEstratexia_galego_SABE.indd 31

23/12/20 13:16

ENTREVISTA

“REFORZAREMOS A PROMOCIÓN DOS PRODUTOS LÁCTEOS DA MAN DE PRESCRITORES DE REFERENCIA QUE PODERÁN AVALAR OS BENEFICIOS PARA A SAÚDE DERIVADOS DO CONSUMO DE PRODUTOS LÁCTEOS”

De esquerda á dereita, José Manuel Andrade, director da Fundación Juana de Vega; Alberto Núñez Feijóo, presidente da Xunta de Galicia; José González, conselleiro do Medio Rural, e José Balseiros, director xeral de Gandería, Agricultura e Industrias Agroalimentarias, na presentación da Estratexia

É curioso que as industrias produtoras de queixos con DOP non traballen co selo Galega 100 %. Non cre necesaria unha revisión desta disxuntiva? Máis aló do selo distintivo de cada un dos produtos lácteos, a aposta global da Xunta é pola calidade. Unha aposta que levaremos a cabo potenciando unha marca de calidade que sexa paraugas como punta de lanza para mellorar o posicionamento competitivo e a visibilidade do conxunto do sector. Para seguir nesa liña, continuaremos impulsando a formación e a investigación, para reforzar a transferencia de coñecemento aos produtores e industrias e que poidan desenvolver novos produtos que conquisten aos consumidores non só pola vía da calidade que sempre caracterizou a Galicia senón tamén pola da diferenciación. Mellorar o posicionamento dos produtos lácteos galegos é un dos cinco grandes obxectivos de cara a 2025. En que piares se asentará esta tarefa? Para consolidarnos como potencia, fomentaremos o consumo de produtos lácteos galegos mediante accións de promoción dentro e fóra da nosa comunidade, pilotadas pola Xunta pero tamén polo propio sector. Nesa liña, queremos difun-

dir o máximo posible a marca Galega 100 % ou as DOP de queixo galegas. Tamén regularemos a marca de leite de pastoreo e a de produción integrada como elementos diferenciadores que nos encamiñen cara a novos nichos de mercado, sen esquecernos de sensibilizar o conxunto da sociedade sobre a importancia dun sector primordial para Galicia. Non cre necesario afondar na sensibilización dos consumidores sobre os aspectos positivos da produción láctea galega, que está á cabeza no control da sanidade e do benestar animal? Efectivamente. Para dar mostra do imprescindible papel que desempeña o sector lácteo nos aspectos de coidado e de benestar animal, a Estratexia persegue, precisamente, crear unha rede de granxas modelo que poidan ser visitadas polos nenos, para que dende moi pequenos sexan coñecedores do potencial leiteiro da nosa comunidade e dos aspectos positivos da produción láctea. Tamén queremos sensibilizar sobre as características nutricionais do leite e os seus derivados e sobre o papel das vacas na transformación e no aproveitamento da herba e doutros cultivos en proteína en forma de leite ou carne para o noso consumo.

Que se pode facer no mercado para loitar contra os lobbies que poñen en dúbida o valor nutritivo do leite e os seus beneficios cando a evidencia científica demostra o contrario? Pois precisamente, contra a desinformación, apostamos pola información. Así, reforzaremos a promoción dos produtos lácteos da man de prescritores de referencia (nutricionistas, persoal médico, científicos ou cociñeiros de relevancia nacional e internacional) que poderán avalar os beneficios para a saúde derivados do consumo de produtos lácteos. Tamén introduciremos nas estratexias de comunicación información científica sobre estes efectos positivos dos lácteos, para contrarrestar campañas falsas e interesadas. Como se logrará pulir as asperezas e relacións entre os diferentes axentes da cadea de valor do leite? Mellorar a interlocución entre todos os elos da cadea parécenos clave. Por iso, fomentaremos o asociacionismo gandeiro e flexibilizaremos as condicións para o recoñecemento dunha OPL, co obxectivo de afondar na súa profesionalización e que asuman un papel relevante na negociación do leite e na prestación de servizos aos seus asociados. Ademais, promoveremos a incorporación da distribución comercial dentro da Organización Interprofesional Láctea e impulsaremos a rexionalización e descentralización da INLAC para darlles resposta ás particularidades propias do sector lácteo galego. A finalidade é velar polos intereses do sector lácteo galego tendo en conta o seu peso na produción estatal, así como mellorar o funcionamento da cadea en beneficio de todos e cada un dos axentes implicados.

32 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_entrevista_conselleiroEstratexia_galego_SABE.indd 32

23/12/20 13:16

ENTREVISTA Evolución do prezo medio do leite en Galicia, España e Europa desde 2015 36,00

+12,5 %

35,00 34,00

cts €/l

33,00

+3,5 % +5 %

Resto España

32,00

Europa

31,00

España

+9,5 %

“IMPULSAREMOS A REXIONALIZACIÓN E DESCENTRALIZACIÓN DA INLAC PARA DARLLES RESPOSTA ÁS PARTICULARIDADES PROPIAS DO SECTOR LÁCTEO GALEGO, TENDO EN CONTA O SEU PESO NA PRODUCIÓN ESTATAL”

30,00 29,00

Galicia

28,00 27,00 2015

2016

Camiñar cara a modelos máis sostibles de produción parece inevitable. Que accións impulsará para incentivar este tipo de sistemas? Neste ámbito, para nós é unha prioridade poñer en valor a produción de leite de pastoreo e en ecolóxico e adoptar un sistema único e validado de medición da pegada de carbono para o sector lácteo galego, desenvolvendo un estudo que permita mellorar o coñecemento da contribución das granxas á preservación da biodiversidade. Nas axudas públicas, primaremos os investimentos que contribúan á mellora do impacto ambiental das granxas e ao benestar animal, así como á eficiencia enerxética. Non podemos esquecernos de impulsar accións de economía circular. Así, no marco dunha lei galega para a xestión integral das dexeccións gandeiras apostaremos por ordenar a produción, recollida, transporte e almacenamento dos xurros, establecendo un sistema integral de xestión que garanta a trazabilidade ata o seu tratamento final. Quero salientar que, ao abeiro desta norma, crearemos plantas de tratamento de xurros para xestionar e valorizar os excesos de produción e elaboraremos unha guía con pautas de manexo e de control. Anunciou unha certificación para o pastoreo. Como se vai xestionar esa certificación para garantir que sexa un pastoreo de verdade? A idea é regular de xeito efectivo o que se pode entender como leite de

2017

2018

2019

pastoreo, xa que actualmente hai marcas que están a empregar esta denominación sen ningún tipo de pauta ou control común. As explotacións terán que cumprir uns requisitos para adherirse a esta certificación, entre eles acreditar que teñen suficiente superficie dedicada a pastoreo e que as vacas pastan un mínimo de horas. Nesa liña, estamos a traballar na idea de colocarlles aos animais dispositivos GPS que serían supervisados polo organismo encargado de efectuar os controis e o seguimento da marca de leite de pastoreo, para darlles rigor e confianza aos consumidores. Se queremos producir máis sostible, como vai a Xunta solucionar a pouca dispoñibilidade de base territorial e regular a utilización de terras agrícolas como forestais? Neste apartado cómpre destacar que no primeiro semestre de 2021 teremos aprobada a Lei de recuperación e posta en valor da terra agraria de Galicia, que nos permitirá mobilizar terra abandonada ou en estado de infrautilización mediante instrumentos como os polígonos agroforestais. Nesa liña, queremos apostar polo acordo entre gandeiros e agricultores para a produción de forraxe a demanda, promovendo a rotación de cultivos e optimizando o aproveitamento da terra. Tamén seguiremos decretando procesos de reestruturación parcelaria e acometendo a ordenación de usos en zonas de produción leiteira, traba-

llando para que a terra das granxas que pechan se poña a disposición doutras explotacións lácteas, co conseguinte aumento da súa base territorial e da súa competitividade. Nesa dirección, esixiremos ademais o estrito cumprimento da lexislación vixente que impide a forestación de terras agrarias, aplicando o réxime sancionador pertinente. O traspaso xeracional e garantir un futuro para este sector é outra das grandes preocupacións. Que medidas porán en marcha? Sen dúbida, o futuro do rural está ligado á remuda xeracional. Por iso, no marco da Estratexia crearemos un Banco de explotacións que acolla as que non teñan relevo no ámbito familiar e desenvolveremos un programa de preparación para a sucesión. Isto é, un servizo público de intermediación entre titulares de granxas e potenciais interesados. Para promover esa continuidade á fronte das explotacións, estableceremos incentivos fiscais e outras medidas de apoio financeiro, orientaremos as axudas á incorporación e as de plans de mellora e incrementaremos a idade máxima para resultar beneficiario das achegas á incorporación de persoas agricultoras mozas.

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 33

vp021_entrevista_conselleiroEstratexia_galego_SABE.indd 33

23/12/20 13:16

ENTREVISTA

de produción (intensivo, semiextensivo ou extensivo). Tamén se recoñecen de maneira específica as mellores explotacións ecolóxicas.

Resto CC. AA. 7,2 %

País Vasco 2,4 % Navarra 3,5 % Castela-A Mancha 3,7 % Cantabria 6,0 %

Galicia 40 % Asturias 7,7 % Andalucía 7,8 % Cataluña 10,3 %

Castela e León 12,9 %

Galicia achega o 40 % da produción láctea de toda España

Alégranos moito que se considere o sector como motor económico e falou vostede na presentación da Estratexia de escolas de negocio para os gandeiros. Como serán estas escolas e que outro tipo de formación contan ofrecerlles? Queremos acuñar o termo ‘gandeiro-empresario’ e, para iso, hai que perfeccionar a formación dos nosos profesionais do sector lácteo. Con ese obxectivo, revisaremos os contidos formativos relacionados tanto nos centros dependentes da Consellería, como na FP e na Universidade, para que os produtores adquiran coñecementos sobre contabilidade, TIC, mercados ou consumo. Principalmente, interésanos que dominen a xestión empresarial e por iso valoramos, ademais, a posta en marcha de accións específicas por parte de escolas de negocios. En paralelo, avogaremos polas modalidades de formación profesional dual, para combinar o ensino no centro educativo coa aprendizaxe na propia granxa. Así mesmo, queremos primar a formación universitaria e a FP fronte aos cursos de capacitación agraria á hora de valorar as solicitudes de axudas para a incorporación de mozos ao agro, coa finalidade de fomentar un sector cada vez máis profesionalizado e competitivo. Que orzamento vai ir asociado á Estratexia? A Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo Galego abarca unha ampla diversidade de actuacións, polo que non sería axeitado falar dun orzamento único. Así, aos máis de 350.000 euros previstos en 2021 para botar a andar a Estratexia hai que engadir, por exemplo, os dous

PREMIOS EXCELEITE Un total de 20 gandeiros galegos recibiron no mes de decembro os premios Exceleite, galardóns que recoñecen os gandeiros máis comprometidos co seu traballo e, polo tanto, coa calidade do leite que producen as súas explotacións. Así, estes premios distinguen as granxas en tres categorías en función do seu tamaño (pequenas, medianas e grandes) e, á súa vez, estas subdivídense en tres grupos segundo os seus sistemas

Os premiados foron Gandería Sinesio SC (Curtis), Casa Don Manuel SC (Sarria), Marcial Vilariño Espiñeira (Mesía), Ganadería Casa Landeira de Oa SC (Trazo), Antonio Sufuentes Castro (Guntín), Ganadería Castiñeiras de Oa SC (Trazo), Tallón Lobato SC (Vedra), Nandulfe SC (Chantada), María del Carmen Iglesias Veiras (Ordes), Paz Reguera Lamela (Castroverde), José Luis Pereira Fernández (Arzúa), José Antonio Vilas Ares (Val do Dubra), Benito Mouriño González (Silleda), Rubén Domínguez Estraviz (Aranga), María Pilar Andón Rodríguez (Pedrafita do Cebreiro), Isabel Méndez García (Rodeiro), María José Prieto Vázquez (Aranga), María del Pilar Iglesias Golmar (Lalín), Casa Codesal SL (Friol) e Granxa Ecolóxica Figueiroa SC (Arzúa).

“É UNHA PRIORIDADE POÑER EN VALOR A PRODUCIÓN DE LEITE DE PASTOREO E EN ECOLÓXICO E ADOPTAR UN SISTEMA ÚNICO E VALIDADO DE MEDICIÓN DA PEGADA DE CARBONO PARA O SECTOR LÁCTEO GALEGO”

millóns que inclúen as contas da Consellería do Medio Rural para seguir desenvolvendo figuras como os polígonos agroforestais, previstas na futura Lei de recuperación da terra agraria para devolver á produción parcelas abandonadas e permitir, por exemplo, ás explotacións lácteas, contar con máis base territorial para producir forraxes ou promover pasteiros. Nesta liña, quero poñer de relevo tamén que aumentará case un 54 % –ata superar os tres millóns de euros– a partida para a implantación de pastos. Son moitas as frontes de actuación polo que tamén poderiamos incluír aquí dende os case 78 millóns recollidos no programa de modernización e diversificación do tecido produtivo rural –para nutrir axudas como as dos plans de mellora e a incorporación de mozos ao agro– aos 1,45 millóns previstos para a promoción de produtos agroalimentarios ou o 40 % que aumentará o investimento en formación. Que eixes se van dedicar a ese orzamento? Os eixes de actuación no seo da Estratexia están claros e arredor deles xiran todas as medidas e accións incluídas, así como os presupostos consignados. Deste xeito, o obxectivo é incidir na produción, na industria, nos mercados, na cadea de valor e na

formación e innovación ao alcance do sector, para lograr o fortalecemento individual de todos os axentes involucrados e, o que é máis importante, o fortalecemento do conxunto en beneficio de consolidar Galicia como potencia láctea en España e no mundo. Para rematar, se tivese que quedar con tres grandes obxectivos cumpridos en 2025, cales elixiría? O obxectivo primordial da Estratexia de Dinamización do Sector Lácteo Galego é consolidar Galicia como unha das principais rexións lácteas de Europa, cun alto nivel de competitividade, sostibilidade e capacidade de resiliencia. Nesa liña, perseguimos continuar posicionados entre as 10 principais rexións leiteiras do continente, afondando na alta calidade dos nosos produtos e nun respecto cada vez maior polo coidado do medio ambiente e do benestar animal. Ligado con esta finalidade, aspiramos a transformar o 75 % do leite que producimos, para xerar riqueza e emprego na nosa comunidade. Así mesmo, traballaremos por acadar un sector forte e cada vez máis profesionalizado, no que os gandeiros se formen e as industrias sigan innovando no marco dunha cadea de valor caracterizada pola transparencia e a boa relación entre todos os axentes implicados.

34 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_entrevista_conselleiroEstratexia_galego_SABE.indd 34

23/12/20 13:16

Obxectivo: máis calidade de vida Carmen María Fernández e César López son propietarios, xunto á nai deste, Ángeles Queipo, de Ganadería Ance SC e robotizaron o muxido da súa granxa hai pouco máis dun ano na busca de mellorar a súa calidade de vida. Ademais de cambiar a sala que tiñan polo robot, apostaron por traballar cos colares CowScout e co sensor de células somáticas M6850 para o seu óptimo control de calidade de leite. Viaxamos ata Tineo (Asturias) para que nos contasen a súa experiencia co DairyRobot R9500 de GEA e falamos tamén con Susana Casado, a súa veterinaria de calidade de leite, e con Ana de Anta, herd manager de GEA en Asturias.

vp021_pub_gea_galego.indd 35

28/12/20 12:41

Nome da explotación: Ganadería Ance SC Localización: Tineo (Asturias) Animais en total: 105 Vacas en produción: 60 Media de produción: 34 litros/vaca/día Media de número de muxidos: 3,1 Porcentaxe de graxa: 3,80 % Porcentaxe de proteína: 3,33 % RCS: 109.000 cél./ml

Por que decidiu pasarse ao robot? Muxiamos nunha sala de espiña de peixe 6x2. Era de recente adquisición, tiña 4 ou 5 anos, pero decidimos dar o cambio ao robot e aquí estamos. Nunca tiveramos obreiros e a idea era buscar máis calidade de vida. Pareceunos a mellor solución. Instalámolo o ano pasado en setembro e en outubro xa estabamos muxindo. Por que elixiu GEA? A verdade é que non miramos máis marcas, confiamos moito en GEA porque é líder mundial en salas de muxido e rotativas e seguramente o será tamén para muxidos robotizados nun futuro. Ten algún equipamento máis de GEA? Temos os colares CowScout para a detección de celo e do momento óptimo de inseminación e, aínda que só levamos un ano, a melloría foi notable. Ademais, contamos co tanque de refrixeración de leite, que está totalmente automatizado co robot e un cepillo rascador. Que características deste modelo lle gustaron máis? Fun ver varios instalados en diferentes granxas e gustáronme moito o acceso ao ubre da vaca grazas ao foso e a separación por cuartos. Isto paréceme fundamental para o control óptimo do reconto de células somáticas. Como planificaron o proceso de instalación do robot? A verdade é que foi moi sinxelo. A sala estaba xusto no outro lado da nave e, como buscamos máis amplitude e máis luz para o gando, ANA DE ANTA

Herd manager de GEA Farm Technologies en Asturias

“A maior parte, pasados uns meses, di que non volvería atrás” Que características destaca do robot GEA instalado en Ganadería Ance SC? Este modelo instalouse en cabeceira, para ter toda a central de muxido xunta, preto do tanque, e que non houbese distancias entre liñas de leite e liñas de baleiro. Incorporouse unha porta de preselección, así só os animais que teñen dereito a muxirse poden entrar, mentres que os outros teñen libre circulación de movementos ao comedeiro, e tamén se fixo unha pequena área de postselección para algún animal enfermo que non tivese que facer uns desprazamentos maiores. Ademais, contan con sensor de células somáticas para o reconto diario e o diagnóstico temperán de mamites, algo que en GEA priorizamos moito. Ter problemas de células somáticas non é un tema que se deba obviar nin tratar de normalizar.

vp021_pub_gea_galego.indd 36

César López: “Confiamos moito en GEA porque é líder mundial en salas e seguramente, no futuro, o será tamén para muxidos robotizados” instalámolo nestoutro lado. A obra non interferiu para nada nos animais e a adaptación das vacas foi moi sinxela. Como lembra o proceso de cambio? Como tiñamos a sala de muxido dispoñible, deixámolas un mes comendo penso no robot e, cando vimos que estaban listas, que entraban moi ben, decidimos empezar a muxir en dous días, a metade un día e a outra metade ao día seguinte. Desde ese momento xa empezamos co muxido. Lémbroo con moita ilusión, porque tiñamos moitas ganas de empezar a muxir nel. Estabamos concienciados de que o inicio ía ser un mes duro, pero a verdade é que foi moi ben. Os animais están moito máis tranquilos que antes e a adaptación sorprendeunos bastante. Criamos que ía ser moi duro tanto para nós como para elas e creo que para as vacas foi comodísimo, pois entraron moi ben. De cara ao futuro, pensa en crecer? De momento non, mellorar xeneticamente para sacar a máxima rendibilidade posible para o número de animais que temos e logo, como teño fillos, se algún quere quedar na granxa pois haberá que pensar en aumentar, pero de momento a situación é complicada e hai que ir amodo. Por que recomendaría o DairyRobot R9500 para este tipo de granxas? Este robot eu recomendaríao en explotacións como esta, familiares, de 60 vacas, porque permite facer tres muxidos e levar todos aqueles animais que estean a arrincar a lactación a un nivel máis alto en produción de leite. No muxido convencional, sen empregados, poder chegar aos tres muxidos para este tipo de explotacións sería complicado. Por outra banda, flexibiliza un pouco o horario que teñen os gandeiros. A maior parte, pasados uns meses, di que non volvería atrás. Tamén pode ser unha boa ferramenta en explotacións industriais nas que se instalan 6-8 robots. En que consiste o seu asesoramento? O meu asesoramento normalmente comeza cando xa se vai montar o robot. Sempre traslado recomendacións en canto aos animais, como que as vacas entren ao robot coas patas e os rabos ben arranxados ou os ubres pelados, e tamén en canto a manexo. Imos describindo a dinámica do arranque do robot para que sexa máis fácil para eles e, logo, estamos con eles na posta en marcha, para asesoralos en como organizar os grupos de muxido, o programa DairyPlan e todo o apoio inicial que eles necesiten.

28/12/20 12:41

Ve no

DAIRYMILK M6850, ÚNICO EN ANÁLISES PARA CADA CUARTO O sensor de reconto de células somáticas GEA DairyMilk M6850 é o primeiro sistema do mundo en avaliar os cuartos do ubre de maneira individual durante o muxido. É fácil de instalar e pódese adaptar aos sistemas de muxido automático de GEA en calquera momento.

SUSANA CASADO

Veterinaria de calidade de leite no Centro Veterinario de Tineo

“Non hai erro. Tes unha alarma e o problema está nese cuarteirón que che di o robot”

Nesta explotación tentaron solucionar algún problema concreto? Aquí, se mal non recordo, a experiencia foi moi boa, desde o principio as vacas adaptáronse moi ben e nunca houbo máis mamites, ao contrario. Neste caso, máis que para solucionar problemas valeunos para verificar que estaba indo todo ben. Que tipo de datos adoitan ser indicativos de problemas e como os detecta? Cando veño á granxa busco primeiro os datos de control leiteiro e a historia que teño das vacas con anterioridade. Sacamos o informe das células e vemos se tiveron problemas ou non. No ordenador teñen instalados varios accesos directos a informes de células de todas as vacas que ofrece o M6850. Entramos neles e dunha ollada podemos ver as vacas que nalgún momento tiveron algunha alarma nalgún teto. Temos datos de todos os muxidos. É moi visual, xeralmente pasamos a listaxe e adoitan estar limpas. Hai informes do día e tamén do último mes máis ou menos, podes comprobar que todo ese tempo estiveron sas. Que resultados obtiveron? Non hai erro. Tes unha alarma, dinche que nunca lle notaron nada a esa vaca, vas a ela, comprobas e o problema está efectivamente nese cuarteirón que che di o robot. Sabes que cuarto tes que tratar e tes a vaca xa identificada. A anticipación é real. Detectas mamites clínicas e mamites subclínicas que igual nunha sala de muxido ou doutra forma non ías atopar. Co robot e o sensor non só te adiantas senón que hai mamites que se cadra non se ían desenvolver como clínicas e ti si as atopaches. Neste robot en concreto miras os tetos e é que están perfectos, está feito para muxir, para que non moleste as vacas. Ademais, nesta granxa son moi bos gandeiros. Creo que lles permite dedicar moito máis tempo a repasar as camas e as vacas están impecables. Atópome as puntas dos tetos, ademais de sas, moito máis limpas. O robot fai moi ben o seu traballo, tanto en limpar como en muxir, e logo eles fano moi ben, porque teñen as vacas perfectas. Xuntouse todo.

vp021_pub_gea_galego.indd 37

Reconto de células somáticas en tempo real de cada teto en cada muxido O sistema funciona mecanicamente e non implica practicamente ningún custo operativo A taxa de erro é extremadamente baixa, pois tamén se miden o fluxo de leite e a condutividade co Lactoflow Está dispoñible para DairyRobot R9500 ou DairyProQ

César López: “Enseguida sabes que vaca está dando problemas, de que teto proveñen e tomas solucións rápidas” Cando instalou o sensor de células somáticas? O sensor veu xa co robot, pois criamos que era fundamental para o control das células e foi moi ben desde o principio. Creo que melloramos bastante da sala ao robot, pois sempre tes dúbidas a ver se o robot pode dar algún problema máis e foi todo o contrario. Aos dous meses a melloría foi notable respecto da sala. Por que creu que era unha ferramenta necesaria? En canto ves que tes un incremento de células, vas ao ordenador, enseguida sabes que vaca está dando problemas, ves de que teto proveñen e tomas solucións rápidas, que sempre é o importante. Vas por diante. Se houbese problemas podería atallalos antes e tomar as solucións máis a tempo.

28/12/20 12:41

NA GRANXA

JOSJARA SC. BALEIRA (LUGO)

De esquerda a dereita, Raquel, Javier e José Manuel

Un proxecto novo que non deixa de medrar No mes de outubro cumpriuse un ano da posta en marcha da gandería Josjara, no municipio lucense de Baleira, e hoxe en día xa están ampliando o establo para outras corenta vacas en lactación, sinal inequívoco de que as súas expectativas iniciais foron superadas con éxito ao longo deste tempo.

Localización: Pousada (Baleira) Propietarios: José Manuel Vivero González, Javier González Sandamil e Raquel Deiros Fernández N.º total de animais: 149 Vacas en muxidura: 75 Media de produción: 33 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 4,25 % Porcentaxe de proteína: 3,45 % RCS: < 100.000 cél./ml Bacterioloxía: < 10.000 ufc/ml IA/preñez xovencas: 1,5 IA/preñez vacas: 2 Superficie agrícola: 92 ha Venda do leite: Entrepinares Prezo do leite: 0,33 €/kg + calidades + IVE

osjara SC inicia a súa andaina en 2019 e nace da fusión de dúas ganderías da zona, unha de carne e outra mixta de carne e de leite, situadas nos municipios de Baralla e de Baleira, respectivamente. Os seus propietarios e traballadores son José Manuel Vivero (53 anos) e o matrimonio formado por Javier González (40 anos) e Raquel Deiros (35 anos). “José Manuel –que é curmán de Javier– tiña solicitada unha axuda para facer un establo de carne, que logo lle veu aprobada e tivo que rexeitar, e nós tiñamos

pensado facer un de leite, entón nestes medios decidimos xuntarnos, facer un establo só e cambiar todo para leite, e foi así como xurdiu a sociedade”, lembra Javier. Deste xeito, o proxecto incluíu a construción dunha nave nova situada na parroquia baleirense de Pousada, limítrofe co concello de Baralla, nun terreo que era de José Manuel. “Aquí non había nada, o único que había era herba, así que tivemos que empezar de cero. Tivemos que solicitar que nos trouxesen a luz e puxemos unha traída de auga pola nosa conta”, declara Javier. Despois de varios meses de licenzas, de obras e de posta a punto das instalacións, os animais estreaban o seu novo fogar a finais de outubro de 2019. O único contratempo que destacan de todo ese proceso foi a tardanza na subministración da luz por parte da compañía eléctrica. “Aí si que houbo que pelexar moito, non nola daban

38 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_naGranxa_josjara_galego_SABE.indd 38

29/12/20 12:51

NA GRANXA Vista xeral do exterior da nave

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

Estado da obra de ampliación do establo o día da nosa visita

O PROXECTO INCLUÍU A CONSTRUCIÓN DUN ESTABLO NOVO SITUADO NA PARROQUIA BALEIRENSE DE POUSADA, NUN TERREO QUE ERA DE JOSÉ MANUEL

conectado e, ao final, tivemos que comprar un grupo electróxeno e estivemos dous meses traballando con el”, recorda José Manuel. Na actualidade están muxindo 75 vacas que forman parte dun rabaño de 150, tendo en conta as secas e a recría. Neste tempo foron ampliando o número de exemplares a partir da recría coa que xa contaban Javier e Raquel –tiñan unhas vintecinco xovencas próximas ao parto cando se trasladaron ás novas instalacións, ademais das 35 vacas que xa estaban muxindo anteriormente– e dun intercambio que fixeron cunha explotación de Trabada que se estaba desfacendo das de leite para pasarse ás de carne. Apenas superado o primeiro ano de vida da sociedade, as cousas semellan ir polo bo camiño, pois o día que visitamos a granxa, a comezos do mes de novembro, atopámonos con obras. Estaban desdobrando unha parte do establo para outras 40 vacas en muxidura.

NOVEDAD

CAZO OR DISTRIBUID FORRAJE

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 39

vp021_naGranxa_josjara_galego_SABE.indd 39

28/12/20 11:47

NA GRANXA Moxen nesta sala paralela de 20 puntos informatizada

INSTALACIÓNS ENCAMIÑADAS AO BENESTAR Para a construción da nave decantáronse por estrutura de formigón e teito de panel sándwich, mentres que nos laterais se combina o panel de formigón coa malla cortaventos. Trátase dun edificio alto que favorece a ventilación natural no interior –polo de agora non tiveron que recorrer a sistemas artificiais– e co que evitan o amoreamento de follas e outros residuos no exterior. O establo ten 72 cubículos –aos que pronto se sumarán os 36 da ampliación– e patios de exercicio dianteiro e traseiro, o primeiro de cinco metros de ancho e o segundo de catro. No deseño tiveron moi en conta que se respectasen as medidas adecuadas para garantir o espazo suficiente para cada animal. Logo de avaliar con detemento todas as alternativas dispoñibles, para as camas optaron pola colocación de colchonetas, que recobren á mañá e á noite cunha fina capa de serraduras. “Estivemos moi indecisos, porque uns decíannos dunha maneira e outros doutra, pero, en xeral, estamos contentos. Ao principio empezamos a cubrilas cunha mestura de serraduras con carbonato, pero as vacas rozábanse un pouco, así que agora decidimos empregar serraduras soamente e vainos bastante ben”, explica Javier. O comedeiro está recuberto cunha chapa de aceiro inoxidable que facilita a hixiene –límpano a diario antes de repartirlles a ración– e os bebe-

APOSTA POR UNHA SALA DE MUXIDO USADA Aínda que empezaron practicamente de cero, non todo é novo nesta gandería baleirense; por exemplo, a sala de muxido é de segunda man. A súa idea inicial era montar unha instalación máis pequena, pero cando andaban mirando opcións chegou ao seu coñecemento a existencia da explotación de Trabada que ía botar o peche e, tras comprobar o seu estado e informarse das súas características, optaron por comprarlles o equipo de muxido aos seus propietarios. “Vimos que estaba bastante ben, informatizada e todo, e decidímonos por ela. É unha sala moi grande e, a verdade, niso acertamos porque, se meteramos unha máis pequena, agora coa ampliación íasenos facer moi xusta”, manifesta Javier.

As vacas de leite dormen en cubículos con colchoneta

Dispoñen dun cepillo rascador para os animais de produción

doiros, tamén de aceiro inoxidable, límpanos á mañá e á noite. Para a limpeza dos patios teñen instaladas arrobadeiras arrastradas que pasan cada catro ou cinco horas. O xurro almacénase nunha fosa de formigón con capacidade para 800.000 litros. Téñena cuberta e cercada con malla arredor.

ORGANIZACIÓN DO GANDO No establo que construíron aloxan as vacas de leite e a recría lactante. As primeiras téñenas divididas en dous

NO DESEÑO DO ESTABLO TIVERON MOI EN CONTA QUE SE RESPECTASEN AS MEDIDAS ADECUADAS PARA GARANTIR O ESPAZO SUFICIENTE PARA CADA ANIMAL

lotes, un coas acabadas de parir, onde permanecen arredor de trinta días, e outro co resto. A súa idea, así que rematen a obra de ampliación, é facer un lote de primíparas e femias de posparto e outro de multíparas. O muxido fano Javier e Raquel ás sete da mañá e da tarde nunha sala paralela de 20 puntos. Conta Javier que nesta tarefa procuran ser moi puntuais e moi estritos para evitar problemas de saúde do ubre. Facer cada muxido lévalles escasamente unha hora.

40 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_naGranxa_josjara_galego_SABE.indd 40

28/12/20 11:47

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

0 PARA LO HCB25 E D O 0 vacas) M O NUEV (hasta 25 S A Ñ E U PEQ GRANJAS Ya son varias las explotaciones que han confiado su gestión de purines a nuestro sistema de biohigienización • 3 instalaciones en funcionamiento • 3 instalaciones en construcción

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 4 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW.

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp021_publicidade_etxeholz.indd 41

17/12/20 11:17

NA GRANXA

Corredor de alimentación das vacas de produción

As xovencas preñadas teñen acceso ao exterior

Logo da desteta, as xatas son trasladadas ao establo antigo de Javier e Raquel. Alí permanecen en cama quente de palla unha tempada máis e logo pasan a unha estabulación con parrillas. Unha vez preñadas, estas femias teñen acceso ao exterior. Volven para a nave de produción uns quince días antes do parto, onde ingresan nun lote de preparto. As vacas secas téñenas fóra de forma provisional, pois van reformar o establo antigo de José Manuel para poder resgardalas dos rigores do inverno.

As vacas secas téñenas fóra ata que acondicionen o establo antigo de José Manuel

ÁS VACAS DE LEITE PROPORCIÓNANLLES UNHA RACIÓN UNIFEED COMPOSTA POR 28 KG DE SILO DE MILLO, 20 KG DE SILO DE HERBA E 11 KG DE PENSO

ALIMENTACIÓN Ás vacas de leite de Josjara proporciónanlles unha alimentación intensiva baseada nunha ración unifeed composta por 28 quilos de silo de millo, 20 quilos de silo de herba e 11 quilos de penso. O encargado de facer o carro é José Manuel. Conta que durante este tempo o estivo preparando a primeira hora da mañá para estar máis libre o resto da xornada e poder ocuparse doutras tarefas, porén, a partir de agora ten pensado facelo ao longo do día para evitar as inclemencias atmosféricas matutinas do período invernal, porque “se non, á mañá, chova ou neve, hai que facelo e así

tes máis marxe, escolles unha hora que ves que escampa e xa cambia un pouco o tema”, argumenta. As vacas secas aliméntanse do que pastan fóra e, a maiores, dánlles silo de herba. Uns días antes de parir son trasladadas á nave e empézanlles a introducir progresivamente a ración de leite para que despois o cambio non sexa tan brusco. Canto á recría, unha vez superada a etapa lactante, da que falaremos máis adiante, a súa alimentación inclúe penso e herba seca ata que preñan e logo teñen acceso libre a unha finca na que poden pastar, aínda que tamén lles seguen dando silo de herba e herba seca.

42 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_naGranxa_josjara_galego_SABE.indd 42

29/12/20 16:16

Las auténticas

vacas que recortan los costes Los países nórdicos tienen el menor uso de antibióticos del mundo, y son líderes en producción de leche. Nuestros toros tienen excelentes rasgos de salud y altas producciones. Una eficaz herramienta para tu día a día.

€ Infertilidad

€

€ Enfermedades podales

Tratamientos veterinarios

Mastitis

€ Partos difíciles

seleccionando para lo que realmente importa

Global Genetics C/Londres, 29-A Global 28232 Las Rozas MADRID

Tel: 91 637 34 78 Genetics

global@globalgenetics.es www.vikinggenetics.com

Global Genetics Galicia: 619 760 916 vp021_publi_global_genetics.indd 43

18/12/20 8:34

NA GRANXA

Silos de millo da última campaña

NA ELECCIÓN DOS TOUROS PREVALECEN AQUELES QUE DESTACAN POLA BOA TRANSMISIÓN DE CALIDADES

PRODUCIÓN ORIENTADA ÁS CALIDADES A media de produción rexistrada en outubro –último mes do que tiñan datos o día que estivemos na explotación– foi de 32 litros vaca/día, cun 4,50 % de graxa e un 3,55 % de proteína. “Como hai un ano que empezamos aquí, pariron daquela e agora están en cola de lactación”, precisa Javier. A media do último ano foi lixeiramente superior, 33 litros vaca/día, cun 4,25 % de graxa e un 3,45 % de proteína. Unha das razóns que explican a alta porcentaxe de sólidos é que traballan non só con vacas Holstein, senón tamén con algunha Montbéliarde e con algún cruzamento de ambas as dúas razas. O reconto celular mantense por debaixo das 100.000 cél./ml e a bacterioloxía, por debaixo das 10.000 ufc/ml. En 2021, a súa idea é asociarse a Africor Lugo para ter acceso ao Control Leiteiro oficial da provincia e ao resto dos servizos que esta entidade lles ofrece aos seus socios. O leite véndenllo a Entrepinares, industria coa que teñen asinado un contrato anual no que se estipula un prezo base de 0,33 €/kg + calidades + IVE.

A recría lactante alóxase en boxes individuais na nave nova

MANEXO DA RECRÍA LACTANTE O manexo e a manutención dos acabados de nacer é un quefacer do que se encarga habitualmente Raquel. O proceso iníciase co traslado do animal a un box individual e coa subministración do calostro da nai durante os dous primeiros días. Despois optan por alimentalos cun lactosubstituínte en vez de con leite de vaca, porque consideran que o manexo deste produto é máis cómodo para garantir que os animais o tomen sempre nas mellores condicións de inxestión, sobre todo no que a temperatura se refire. A partir dos 15 días de vida tamén lles dan un penso de prearranque, ademais de auga e herba seca a libre disposición e, cando Raquel ve que xa comen o penso con certa soltura, substitúellelo por outro de arranque. Así continúan ata aproximadamente os dous meses, se ben aos 45 días lles empezan a rebaixar a cantidade de leite ata alcanzar a desteta total.

REPRODUCIÓN E XENÉTICA Ás xovencas, a primeira inseminación practícanllela sobre os catorce meses, atendendo ao seu desenvolvemento corporal. Para esta primeira fecundación adoitan usar seme sexado, pois, recordemos, se atopan en pleno proceso de crecemento. A media de inseminacións por preñez nos animais novos é de 1,5 e a taxa de fertilidade, do 60 %. Nas vacas, cun período de espera voluntario tras o parto de 2,5 meses, a media de inseminacións por preñez é de 2 e a taxa de fertilidade ascende ao 75 %. Habitualmente

fecúndanas con seme normal, aínda que en casos concretos botan man do sexado para algunha femia de segundo parto que consideran especialmente boa. Ata o de agora os celos detectáronos de forma visual, pero están á espera de recibir unha tarxeta que teñen que instalar na sala de muxido para poder empezar a traballar cun sistema electrónico a través de colares. A taxa de detección actual é do 78 %. A taxa de preñez do rabaño é do 37 % e o intervalo medio entre partos, de 369 días. Non empregan protocolos de sincronización de celos de forma rutineira, só en casos de vacas que non demostran bos resultados coa inseminación artificial. Na elección dos touros prevalecen aqueles que destacan pola boa transmisión de calidades, tanto de graxa como de proteína, pero “sen descoidar os litros de leite –aclara Javier–, buscamos un equilibrio”. Apostan principalmente pola raza Holstein; con todo, a súa intención é seguir mantendo unha pequena porcentaxe de animais Montbéliarde para mellorar as calidades. O cruzamento industrial é máis anecdótico: “Empregámolo en vacas que teñen algún problema, das que nos parece que non deberiamos recriar, e tamén naquelas que pasan da terceira ou da cuarta inseminación”, expresa. Á hora de tomar as decisións no ámbito xenético sérvense do asesoramento dos veterinarios de reprodución –un servizo que lles presta a cooperativa Aira, da que son socios– e dos comerciais das casas de seme coas que traballan.

44 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_naGranxa_josjara_galego_SABE.indd 44

29/12/20 18:18

Delegado Miguel Sá: 00351919028774

Cosmolabor: +351 964 139 487 • Parrondo Cabornero: 0034 626 983 043 • Luciano Fernández: 0034 626 983 049 • Frior 981774500 Jesmi: 0034 677 72 96 30 • Alberto Disega: 0034 670 286 215 • Albaitaritza: 0034 948 50 03 43 • Trivic: 0034 938 86 62 99 vp021_pub_holm_laue.indd 45

21/12/20 9:58

NA GRANXA

DA CARNE AO LEITE, UN XIRO DE 180 GRAOS As voltas da vida levaron a José Manuel a mudar varias veces de ocupación ao longo da súa traxectoria profesional. Iniciouse no ámbito laboral como transportista pero, por circunstancias, hai uns anos abandonaba o camión para centrarse unicamente na explotación de vacas de carne que había na súa casa. Máis recentemente, cos seus pais xa xubilados e cun rabaño duns corenta e cinco exemplares da raza Rubia Galega, solicitaba unha axuda pública para construír un establo novo e modernizarse. Porén, o destino aínda lle tiña preparado un novo xiro vital e profesional a este veciño de Baralla ao xurdirlle a oportunidade de asociarse con Javier e Raquel e pasarse á gandería de leite. “A miña parella traballa fóra, entón estábame quedando só e foi así como decidín darlle para adiante a este proxecto”, recorda. “O negocio da carne e o do leite son dous mundos totalmente distintos, o tema do manexo do gando, que hai que estar moito máis pendente del, cincuenta historias… Pero, ao mesmo tempo, estou moi contento porque vexo que a cousa vai ben. Non é o mesmo estar só que acompañado, neste caso aquí por meu curmán, que é un artista e nos apoiamos moito, así que non me arrepinto de nada”, asegura.

BASE TERRITORIAL CONCENTRADA Na gandería Josjara dispoñen dunha superficie agrícola de 92 hectáreas, 60 delas en propiedade. A maioría está agrupada arredor da nave e o resto atópase a uns tres quilómetros, nas inmediacións da granxa antiga de Javier e Raquel. “Tanto aquí, na zona da aldea de José Manuel, como na miña hai concentración parcelaria, entón son fincas bastante grandes e non temos problemas para traballalas”, afirma Javier. Este ano sementaron millo en 25 hectáreas –un ciclo 280– e obtiveron unha produción entre as 40 e as 45 t/ha. “O millo dáse ben nesta zona. Aquí o problema son as xeadas, por iso temos que procurar botar un ciclo curto ou botalo algo cedo, porque despois, ao chegar o mes de

Fotos de arquivo da etapa de José Manuel como criador de Rubia Galega. Na imaxe de arriba aparecen José Manuel e o seu pai e na de abaixo observamos dous dos seus exemplares

outubro, pode vir unha xeada e estragalo”, sostén. Para o ano que vén teñen previsto dedicar dez hectáreas máis a este cultivo. Nas fincas máis grandes fan rotación con herba no inverno e as máis pequenas déixanas en descanso. No resto do terreo sementan pradeira plurianual. Dos labores agrícolas encárganse eles, excepto do picado e o transporte das forraxes nas campañas de recollida do millo e da herba e da sementeira do millo. Recentemente mercaron unha sementadora para a herba e unha grade rotativa, pero a maior parte dos apeiros xa os tiñan de antes. Para os quefaceres diarios da granxa só precisan un tractor que teñen enganchado ao carro mesturador e outro con pa co que realizan diversas tarefas.

PLANS DE FUTURO Malia ter moito traballo e pouco tempo libre, os propietarios de Josjara coinciden ao asegurar que a valoración do primeiro ano é máis que positiva e móstranse optimistas con respecto ao porvir. Tan pronto rematen a obra de ampliación que teñen en marcha meterán un lote de 20 vacas paridas e despois seguirán introducindo máis ata ocupar todos os cubículos. Ademais, tamén queren contratar un empregado para poder librar dúas persoas cada fin de semana. A longo prazo, a súa idea é terminar de desdobrar a nave e chegar ata os 150 animais en muxidura. “O leite é un produto de primeira necesidade, entón o sector terá épocas mellores e peores, pero eu penso que sempre vai ter saída”, conclúe Javier.

46 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_naGranxa_josjara_galego_SABE.indd 46

29/12/20 18:15

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión. Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso. Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito. O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp021_publirreportaaxe_lely_GALEGO.indd 47

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

28/12/20 11:33

PR DO

A EXPERIENCIA DUNHA POSTA EN MARCHA: SALGUEIROS SC Coñecemos o protocolo de actuación do Lely Center de Los Corrales para poñer en funcionamento dous robots Astronaut A5 nunha gandería de Brión, na cal optaron por deseñar un establo novo adaptado ao muxido robotizado.

30,40

20,00

10,40 10,20

10,00

6,41

2,47 1,90

Lechería

Aseo 4,00

Pasillo de alimentación 1

Almacén 3,04

8,40

10,20

20,00

Oficina

9,80 M4USE

3,00

Pasillo

8,40

8,24

2,20

Área de separación

BASCULA

vp021_publirreportaaxe_lely_GALEGO.indd 48

10,20

DESAGUE

ernando e Damián son irmáns e socios da gandería Salgueiros SC, localizada en Brión (A Coruña). Deseñaron un establo novo adaptado á colocación de robots de muxido da man da nosa coordinadora de proxectos en Galicia, Maite Antelo, a cal, como enxeñeira agrónoma e ademais procedente dunha familia gandeira, vai adquirindo experiencia no sector para asesorar os novos gandeiros Lely nas súas necesidades. Co apoio de Yolanda Trillo, veterinaria e asesora de manexo (FMS) da empresa, elaboráronse os planos da totalidade do establo, considerando o modelo de traballo ao que Fernando e Damián se querían acoller. Deste xeito, deseñouse unha área de separación automática detrás dos robots para poder manexar as vacas que consideren oportuno (enfermas, en celo etc.) e diante expúxose unha área de espera con tres portas de contención que ocupan a entrada cara a ambas as dúas máquinas, de modo que só se precisa arrimar os animais atrasados a unha mesma zona. Desde o punto de vista do manexo, Fernando e Damián tiñan claro que o mellor era empezar por introducir un pe-

BASCULA

Almacén 4,14 químicos 2,50

Sala de máquinas 20,00 3,81

9,80

10,20

M4USE

8,20 5,00

Pasillo de limpieza 5,56 91

5,00

3,27

4,60 92

23,00

138

5,00

5,40

Pasillo de limpieza

5,00

4,80

Pasillo de alimentación 2

10,20

10,00

10,00 70,40

10,00

10,20

Plano do establo de Salgueiros SC

queno grupo de vacas ao muxido robotizado e despois ir incorporando o resto progresivamente. Así, acompañados do asesoramento de Yolanda, optaron por este método, establecendo como obxectivo incorporar nun mes todos os animais

ao establo novo. Comezaron con 40 vacas a primeira semana e as posteriores foron engadindo as restantes en función da súa ocupación laboral e dispoñibilidade, ata esquecerse completamente do muxido en sala.

28/12/20 11:34

Pr da ins so ció se es na ao eq de pa de Le M pa go a co ne ga tar

In O do da qu fin xid ex ma ho ini ca do lou ma en ca do de ra gr fo mu no ro du ad as ció lle no

PROTOCOLO DE ACTUACIÓN DO LELY CENTER

por

8,20

4,60 23,00

5,40

4,80

Primeira visita. Unha vez realizada a venda dos dous robots e acordada a data de instalación, o comercial da zona, Iván Brea, solicitoulle ao equipo técnico a súa actuación. Foi entón cando Maite e Yolanda se reuniron con Fernando e Damián para estudar o deseño e, nas seguintes semanas, entregáronse os planos para comezar a obra da estabulación e a instalación dos equipos. Posteriormente fixouse unha data de instalación con Fernando e Damián para poder organizar o traballo. A partir deste momento, o responsable técnico de Lely en Galicia, Bruno López, xunto con Maite, coordinaron o equipo de traballo para realizar a instalación. Maite encargouse de supervisar a obra inicial, é dicir, a base onde irían situados os robots, así como toda a obra de electricidade, fontanería e albanelería, que correu a cargo do gandeiro. Deste xeito, puidéronse proxectar as seguintes datas de actuación. Instalación dos robots e do software. O equipo de instalación da Coruña, formado por Manuel, Guti e Pardo, encargouse da montaxe de ambos os dous equipos, que concluíu en tres semanas. Unha vez finalizada a obra e antes de comezar o muxido, Yolanda reuniuse cos propietarios da explotación para acordar unhas pautas de manexo cos animais, así como a data e a hora de arrancada, o número de vacas de inicio e a súa preparación (montaxe e colocación dos colares, pelado dos ubres e alta dos animais no programa). Yolanda instalou o ordenador que alberga o programa de manexo de Lely –Time For Cows (T4C)– e encargouse da formación dos gandeiros en canto á introdución de datos e o manexo do programa para controlar accións básicas de manexo do robot desde a computadora e o móbil. De acordo co nutricionista da granxa, establecéronse as pautas para conformar unha ración de transición, cuxa formulación cubrise polo menos 30 kg de leite no presebe; o resto proporcionaríaselles no robot con base en 6 kg de concentrado durante o primeiro mes de incorporación e adaptación dos animais. Deste xeito todas as vacas estarían baixo as mesmas condicións de acceso ao robot mentres este non lles estimase a cantidade de leite que levan no ubre en cada visita.

aes ón lido

vp021_publirreportaaxe_lely_GALEGO.indd 49

FMS É UN SERVIZO GRATUÍTO DURANTE O PRIMEIRO ANO AO QUE OS GANDEIROS PODEN RECORRER PARA A RESOLUCIÓN DE CALQUERA DÚBIDA DE MANEXO OU PROBLEMAS DE SAÚDE DOS ANIMAIS

Neste caso non se realizou habituación a penso, xa que non resultaba viable dadas as condicións de nova estabulación; con todo, esta é unha opción recomendable en establos antigos que incorporan o muxido robotizado á súa instalación, xa que favorece unha adaptación progresiva e menos estresante tanto para os animais como para o gandeiro. Posta en marcha. O primeiro muxido comezou ás 9 da mañá dun martes xunto con dous técnicos certificados de Lely, un por cada robot. Entre muxido e muxido, estes aproveitaban para explicarlles aos gandeiros o funcionamento da máquina e o manexo da pantalla do robot. Fernando e Damián introduciron ao robot uns corenta animais sen o muxido da mañá en sala. A arrancada resultou moi sinxela debido ao escaso número de vacas e non foi estresante para os gandeiros. Así, pola tarde comezaron co segundo muxido ata o anoitecer. Deste xeito, Fernando e Damián puideron durmir todas as noites realizando dous muxidos e deixando as portas de contención abertas por se algunha vaca curiosa quixese entrar. Ao día seguinte Marcos, un dos técnicos con máis experiencia do Lely Center, supervisou o estado dos robots e revisou que o muxido estivese a funcionar correctamente. Volveu repasar cos gandeiros a explicación básica dos axustes da máquina e estableceuse a prioridade das alarmas en función do seu manexo.

Servizo posvenda. A partir deste momento, Yolanda encargouse de monitorizar resultados de forma on-line e/ou presencial, segundo procedese, para asesorar nas mellores prácticas de manexo. Modificáronse os axustes de muxido e alimentación a medida que avanzaban os días e evolucionaban os muxidos e en función da resposta dos animais. Grazas a verse favorecido o tráfico libre polo amplo espazo do que dispoñen as vacas, non foi necesario forzar o terceiro muxido, senón que estas asistían voluntariamente ao robot. O servizo FMS é gratuíto durante o primeiro ano. Trátase dun servizo ao cal os gandeiros poden recorrer para a resolución de calquera dúbida de manexo, problemas de saúde dos animais e outras consultas relacionadas. Mantemento e urxencias. Con respecto ao servizo de mantemento do robot, asígnase un técnico certificado por Lely en función da área xeográfica. Este encárgase de revisar o seu funcionamento e cambiar as pezas necesarias, cada catro meses no caso dos Astronaut A5 e cada tres nos modelos anteriores. No caso dunha urxencia técnica, o gandeiro ten á súa disposición un teléfono de garda as 24 horas do día para calquera avaría os sete días da semana.

28/12/20 11:34

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Pola súa banda, o ISP é un índice resultante da combinación de seis patoloxías podais avaliadas actualmente en España: a úlcera de sola (57 %), a enfermidade da liña branca (28 %), a dermatite (12 %), a parede dorsal cóncava (1 %), o flemón interdixital (1 %) e a hiperplasia interdixital (1 %) [gráfico2]. O seu cálculo ten en conta tanto a prevalencia de cada lesión como o custo económico que ocasionan (táboa 1).

Gráfico 1. Composición do IPP

Novos índices a ter en conta para a selección de touros nas ganderías Coñecer as diferenzas entre o índice de patas e pés (IPP) e o índice de saúde podal (ISP), as conexións que pode haber entre a velocidade de muxido (VOR) e o reconto de células somáticas (RCS) e a mellor forma de combinalos para seleccionar os mellores touros para as nosas vacas son os aspectos principais que abordamos neste artigo. Fernando Rego López1, José Luis Méijome Blanco2 1 Técnico de apareamentos de Africor Lugo 2 Técnico de apareamentos de Africor Pontevedra

entro do obxectivo xeral que supón a mellora xenética dos animais nas nosas granxas, a procura dunhas patas e pés o máis funcionais posible xoga un papel fundamental para o correcto desenvolvemento do rabaño, a súa saúde e benestar e a redución de gastos en tratamentos de enfermidades para o

gandeiro. Nesta tarefa debemos traballar man a man con dous índices xenéticos: o índice de patas e pés (IPP) e o índice de saúde podal (ISP). Tras a última actualización dos índices, realizada pola Confederación Nacional de Frisona Española (Conafe) o pasado ano, o IPP busca unhas patas intermedias, nin moi rectas nin moi curvas, e o seu cálculo resulta da combinación de catro caracteres, como son membros e aplomos (52 %), vista posterior de patas (33 %), ángulo podal (14 %) e vista lateral de patas transformado (1 %) [gráfico 1].

Vista lateral de patas transformado 1 %

Ángulo podal 14 %

Membros e aplomos 52 % Vista posterior de patas 33 %

Gráfico 2. Pesos relativos de cada lesión para calcular o ISP Parede dorsal cóncava 1 %

Flemón interdixital 1 %

Hiperplasia interdixital 1 %

Dermatite 12 % Lesión da liña branca 28 %

Úlcera de sola 57 %

50 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_artigoAfricores_galegoSABE.indd 50

23/12/20 13:14

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Táboa 1. Prevalencia e importancia económica das lesións podais Coste Prevalencia (€/vaca/ (%) ano)

Lesión podal

Dermatite

6,55

-9,30

Úlcera de sola

9,13

-44,00

Enfermidade da liña branca

4,05

-37,40

Parede dorsal cóncava PDC

2,68

-4,52

Flemón interdixital

0,56

-3,55

Hiperplasia interdixital

0,16

-1,45

os descendentes de ter afeccións podais. En cambio, canto menor sexa o seu valor, por debaixo de 100, maior probabilidade ofrecerán as fillas dese touro de desenvolver estas patoloxías (gráfico 4). Desta forma, é importante que á hora de facer selección dos touros interpretemos correctamente este índice xenético.

PARA MINIMIZAR O RISCO DE LESIÓNS PODAIS NAS NOSAS FUTURAS VACAS DEBEMOS BUSCAR ANIMAIS CON VALOR DE ISP POR ENCIMA DE 100

Gráfico 3 As probas publicadas dos touros multiplícanse por -1, de forma que os mellores animais son os que teñen o valor xenético máis alto. As cifras resultantes preséntanse cunha escala de media 100 e unha desviación típica de 10. Así, o 99 % dos valores xenéticos para ISP está entre 70 e 130 (gráfico 3). Con estes valores, o que nos demostra o índice é que canto maior sexa o seu valor, menor probabilidade terán

DT = 10 70

100

130

Animais con maior incidencia

Media das vacas nadas en 2009

Animais con menor incidencia

DE US LB PDC FI HI

-3,9 % -3,7 % -2,0 % -0,6 % -0,4 % -0,6 %

Prevalencia das fillas con respecto á prevalencia media

As probas cambiáronse de signo e transformáronse a unha escala de media 100 e desviación típica de 10

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

• Montaje de naves ganaderas en general • Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla • Cubículos de hormigón prefabricados

Ganadería Josjara S.C, en Baleira (Lugo)

NUEVO SERVICIO : PLANTA DE HORMIG ÓN

HORMIGONES ARTAI 2016, S.L. Tfno: 982 178 710 Móv: 692 946 694 - 629 817 933 comercial@hormigonesartai.com

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Móv: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 51

vp021_especialXenetica_artigoAfricores_galegoSABE.indd 51

29/12/20 16:06

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfico 4. Relación entre o índice xenético ISP e a prevalencia de lesións podais entre as fillas

A CORRELACIÓN XENÉTICA ENTRE AMBOS OS ÍNDICES É BAIXA, DE 0,27, POLO QUE PODEMOS ENCONTRAR TOUROS CON VALORES ALTOS PARA IPP E BAIXOS PARA ISP E VICEVERSA

Porcentaxe de fillas con polo menos 1 lesión (%)

100 80 60 40 20 0

100

110

120

130

Índice xenético ISP (índice de saúde podal)

Se queremos mellorar o noso rabaño en patas, o que debemos facer é ter máis en conta a touros mellorantes en IPP e, a maiores, para minimizar o risco de lesións podais nas nosas futuras vacas, buscar animais con valor de ISP por encima de 100 e canto máis alto mellor.

CASO PRÁCTICO Vexamos unha aplicación práctica destes dous índices xenéticos (ISP e IPP): Touro A, con IPP=2,70 e ISP=102 Touro B, con IPP=2,10 e ISP=125 Neste suposto, no que os dous touros son mellorantes para IPP (patas e pés), o touro máis completo sería o touro B, xa que ten un valor alto para IPP e achega un valor moito máis alto para ISP. Pola contra, o touro A ten un valor máis alto para IPP, pero o seu ISP non é mellorante.

RELACIÓNS DE IPP E ISP EN PROBADOS E XENÓMICOS A correlación xenética entre ambos os índices é baixa, de 0,27, polo que podemos atopar touros con valores altos para IPP e baixos para ISP e viceversa. Ademais, a correlación xenética co carácter lonxevidade é superior no caso do ISP (0,47), co IPP é 0,38, polo que cabe esperar vacas máis lonxevas se seleccionamos polo ISP. O IPP é un índice morfolóxico que busca unha configuración de pés e patas determinada, acorde co estándar racial, mentres que o ISP é un índice de saúde, que busca unha maior resistencia a lesións podais.

Nas táboas 2 e 3 vemos un exemplo de touros, tanto xenómicos como probados, cos seus índices IPP e ISP. En

azul móstranse os touros altos en IPP e en vermello os touros con valores baixos para este índice xenético.

Táboa 2. Relacións de IPP e ISP en touros xenómicos Número

Nome

GICO

IPP

ISP

ESPM1504894024

CIAM-XF SPARK EON RED ET

4686

2,87

108

ESPM9204630027

SALVAME

4384

2,83

107

ESPM9204897684

KOE 10275 SPORTING ET

5230

2,66

112

ESPM9204897686

GGA STUART ET

5195

2,51

109

ESPM2704831952

CASAGABINO NEWSAN FIV ET

4305

2,49

113

ESPM9204828908

HONESTO P ET

4693

2,47

116

ESPM9204355197

BASIX ET

4451

2,42

110

ESPM9204829454

HOGAN ET

4879

2,41

110

ESPM9204932285

WIFI GH FLORA RED ET

4692

2,38

116

ESPM9204523526

FIONA G VERSACE RED ET

4407

2,38

105

ESPM0804884899

CAVALLERIA CRIMSON GLOP ET

4597

0,51

108

ESPM9204691050

GIBRALTAR ET

4561

0,48

108

ESPM9204829453

HOLMES ET

4817

0,45

112

ESPM9204766865

IKEA DE OOSTERHOFF

4398

0,36

105

ESPM1504487949

BLANCO V. SSTAR LISBON ET

4438

-0,32

115

ESPM0804885148

GEL BUGGY

4647

0,32

110

ESPM9204628508

JASMIN WHISKY ET

4517

0,30

101

ESPM2504627814

ANIBAL APRENDIZ ET

4457

0,26

114

ESPM0804626963

THOS FRAZZLED MAGNIFIC ET

4299

0,18

112

ESPM2704831989

GRILO SANRECAM LORD ET

4726

0,08

109

ESPM0804882533

CAVALLERIA KENOBI BROU ET

4578

0,00

113

52 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_artigoAfricores_galegoSABE.indd 52

23/12/20 13:14

CHARL X SABRE X AHEAD

*Nยบ3 por

GTPI

con +3052 *entre los toros disponibles

Ansoain (Navarra) 649 466 728 / 689 233 030 distrigen@distrigen.es

www.distrigen.es vp021_publicidade_DISTRIGEN.indd 53

17/12/20 11:19

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Táboa 3. Relacións de IPP e ISP en touros probados Número

Nome

ICO

IPP

ISP

ESPM9203960690

WETHERTON BRENDAN

3880

2,68

118

ESPM9203872300

BUINER MC KAYNE

3636

2,56

120

ESPM9204292613

NANCY SALTOKI ET

3837

2,41

113

ESPM9203745079

HEIDENSKIPSTER GOLDOURO

3006

2,32

106

ESPM9204110594

DARLING DIOR ET

3561

2,24

114

ESPM9204288093

WILT EMILIO

2973

2,14

115

ESPM9204057956

ANDERSTRUP BALISTO QUIXOTE ET

3994

2,14

111

ESPM9203739950

GOLD CHIP ABSOLUTO

3145

2,12

120

ESPM9204013814

SUPREM ET

3686

2,01

112

ESPM9204001514

MARILYN OKLAHOMA ET

3395

-0,08

109

ESPM9203869800

MYSTIC DE ROCCAFARM ET

3263

0,06

115

ESPM1503488721

BOS MAN O MAN OCTOPUS ET

3140

0,03

112

ESPM9203926009

SNOMIS SNOWSEN ET

3954

-0,02

123

ESPM9203953246

WILLSBRO HI

3316

0,02

103

ESPM9204001355

NANY LENOX ET

3367

-0,01

108

ESPM1503425577

BOS GERARD JAY

2940

0,01

120

ESPM9204184884

LACI NBA ET

3593

0,01

113

ESPM2704057941

FIGUEIRA MANEIRO BOTON ROJO

3405

0,01

110

ESPM9203691096

JK EDER CANCELLARA

3008

0,00

109

En ambas táboas podemos ver exemplos de touros mellorantes en saúde podal, pero con valores negativos en IPP e viceversa. Á hora de interpretar estas táboas debemos lembrar que os touros novos, sen fillas, teñen polo xeral uns valores xenéticos máis altos que os touros probados, debido á mellora xenética, aínda que a fiabilidade dos valores xenéticos é menor, xa que non se dispón, de momento, de datos das súas fillas que corroboren a estimación que se fai do seu valor xenético, a diferenza do que ocorre cos touros probados. Sexa a nosa elección un touro probado ou un touro sen fillas (xenómico), o que si temos que ter en conta sempre á hora de mellorar xeneticamente nestes caracteres é que contamos con dous índices diferentes e complementarios, que nos poden

axudar moito na mellora das nosas vacas, tanto no que se refire a morfoloxía (IPP) como a datos de saúde (ISP), é dicir, unha cousa é buscar vacas con cualificacións altas en patas e outra buscar vacas con maior resistencia ás lesións podais, aínda que, ambos os obxectivos poden combinarse seleccionando animais con valores altos en ambos os caracteres.

VELOCIDADE DE MUXIDO E RECONTO DE CÉLULAS SOMÁTICAS Outro carácter que debemos ter en conta na mellora xenética do noso rabaño, pola súa repercusión na muxibilidade das vacas, é a velocidade de muxido ou fluxo de muxido. O dato de velocidade de muxido (VOR) recóllese no terceiro control da primeira lactación, sendo proporcionado, de forma subxectiva, polo propio gandeiro, quen cualifica as vacas

A RECOMENDACIÓN É SELECCIONAR ANIMAIS CON VALORES DE VOR ENTRE 90 E 110 PARA EVITAR OS EXTREMOS DE VACAS MOI DURAS OU DEMASIADO BRANDAS DE MUXIDO

utilizando unha escala de 1 a 3, sendo 1: muxido fácil, 2: muxido medio e 3: muxido difícil, o que adoitamos denominar “vaca dura”. Nas ganderías que contan con dispositivos de medición de fluxo (litros por minuto), este dato pódese utilizar para a valoración xenética deste carácter e é máis preciso pola súa obxectividade. A correlación xenética da VOR co reconto de células somáticas (RCS) é negativa, aínda que non é moi alta, de -0,30. Isto indícanos que ao mellorar nun carácter, indirectamente estaremos a empeorar no outro. As vacas rápidas de muxir sono porque o esfínter do teto ábrese máis do normal, permitindo altos fluxos de leite en pouco tempo, ao contrario das vacas lentas de muxido, nas que a apertura do esfínter é inferior ao normal, producindo o efecto contrario. De igual modo, as vacas rápidas de muxido tardan máis tempo en pechar o esfínter despois do muxido, o que aumenta o risco de entrada de patóxenos no ubre, de aí a correlación negativa entre VOR e RCS. A maior VOR aumenta o reconto celular. Por iso, a velocidade de muxido considérase como un carácter de óptimo intermedio, onde o obxectivo é buscar valores próximos a 100. Isto significa que se o valor medio se sitúa en 100, os valores superiores significarán unha maior velocidade de muxido e todo o que baixe de 100 relacionarase con vacas “máis duras”. A recomendación é seleccionar animais con valores entre 90 e 110 para evitar os extremos de vacas moi duras ou demasiado brandas.

54 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_artigoAfricores_galegoSABE.indd 54

23/12/20 13:14

vp021_pub_bas_galego.indd 55

28/12/20 16:25

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

RELACIÓNS DE VOR E RCS EN PROBADOS E XENÓMICOS Táboa 4. Relacións de VOR e RCS en touros probados Número

Nome

ICO

RCS

VOR

ESPM2704057941

FIGUEIRA MANEIRO BOTON ROJO

3405

128

ESPM9204261800

KIRON

4102

127

ESPM9204001544

KOEPON OCASION

3633

127

ESPM9204202101

LUACES

3549

126

ESPM9203664289

SONLIGHT KIOTO

2949

126

ESPM2703999916

RODASINDE XF DOORMAN DERBI

3894

125

ESPM9204261801

MISIL

3987

124

ESPM9204058793

DG TIMBER ASTRAKAN

3937

124

ESPM9203812581

KRUDIKKER BITACORA

3583

124

ESPM9204300530

SJONNY SUPERTORO

4163

124

ESPM9203813679

ALH MALAGA

2975

124

ESPM9203872966

INDEX MAN

3095

114

ESPM9204184884

LACI NBA

3593

121

ESPM9204241096

CELENE MVP

3408

121

ESPM9204185758

REGENIA KATMANDU

3434

124

ESPM9204078711

DG HULK

3083

111

ESPM1704121766

GENER PUNTER

3216

Táboa 5. Relacións de VOR e RCS en touros xenómicos Número

Nome

GICO

RCS

VOR

ESPM2704695904

BAIXO UNICLE FIV

4830

145

ESPM1504695900

GONZALEZ CLUN CASTRILLON

4410

142

ESPM2704691785

BAIXO MONSYL

4665

138

ESPM9204363995

PENTAGON K&L POKEMON CLUN

4401

137

ESPM1504831974

FONTELAS GOAL RAMON

4596

136

ESPM9204430204

GIN BAHIA

4420

134

ESPM2704695934

PANADEIRO JAKE LODOSO

4480

134

ESPM9204898428

KAERGAARD SOUNDCLOUD KEY

5499

133

ESPM9204766871

ASTERIX RED DK ROSE

4466

132

ESPM9204897687

GALILEO

5493

131

ESPM9204727931

DG DV SIMAX

4491

104

103

ESPM1504831924

FONTELAS IMAX SHAKIRO

4362

103

117

ESPM0804883276

THOS HOTSPOT BERTO

4740

102

111

ESPM9204741023

IMATION

4556

100

ESPM9204767732

PARROT ALH HURRICANE

4299

101

ESPM0804889928

THOS HOTSPOT CREULOT P

4868

106

ESPM1504695920

BARREIRO XF IMAGEN

4489

114

UN ERRO FRECUENTE Á HORA DE FACER APAREAMENTOS É BUSCAR TOUROS CON VALORES XENÉTICOS ALTOS EN VOR PARA MELLORAR VACAS LENTAS DE MUXIDO Nas táboas 4 e 5 podemos ver, tanto en touros xenómicos como en probados, a correlación entre a velocidade de muxido e o reconto de células somáticas. A pesar de que é negativa, non é especialmente alta, polo que podemos atopar touros con valores xenéticos altos para RCS e valores intermedios (óptimos) para VOR. É importante ter en conta que o que debemos buscar son valores xenéticos altos para RCS, é dicir, unha maior resistencia á mamite. Un erro frecuente á hora de facer apareamentos é buscar touros con valores xenéticos altos en VOR para mellorar vacas lentas de muxido. Debemos ter en conta que o que se herda son xenes, non velocidade de muxido. Os xenes que nos interesa transmitir son os que proporcionan un muxido intermedio, polo que a mellora deste carácter debe facerse buscando touros con valores próximos a 100 para VOR. Se apareamos unha vaca lenta de muxido cun touro que transmite altas velocidades de muxido, a filla resultante “sairá ao seu pai ou á súa nai”, segundo o que herde, pero non terá unha boa velocidade de muxido. Non queremos deixar de lembrarvos que outro dato importante a ter en conta é a muxibilidade, considerada como un carácter funcional a través do cal se pode mellorar a saúde do ubre e ao mesmo tempo reducir os custos de muxido. Este outro índice mide a habilidade dun animal para muxirse sen problemas, conseguindo niveis normais de fluxos de leite de maneira continua e ininterrompida desde o inicio do muxido ata o final. Todos estes casos demóstrannos que na selección xenética é esencial coñecer ben a información que nos trasladan os índices, a composición das súas fórmulas, os seus valores medios e as relacións que poden desenvolver entre eles. Analizar todo en profundidade levaranos a tomar as mellores decisións.

56 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_artigoAfricores_galegoSABE.indd 56

29/12/20 12:53

Cerramos o ano 2020 cunha media morfolóxica de 88,8 puntos, unha produción vitalicia media de 53.759 litros por vaca e un total de 42 vacas EX e 45 MB.

Desexamoslles aos nosos clientes e amigos un feliz 2021! VENDA PERMANENTE DE VACAS, SEMENTAIS E EMBRIÓNS CHÁMANOS! 626 30 91 94

vp021_publi_mantonho_galego.indd 57

Novás, 8. San Xusto (Barreiros, Lugo)

Síguenos en:

mantonoholstein@telefonica.net www.mantonoholstein.com

28/12/20 12:38

La Eilza celebra la reunión anual del patronato de la fundación Los puntos del día fueron la incorporación de ocho nuevos patronos y la aprobación del presupuesto para 2021. También se aprobaron la memoria anual y la cuenta de resultados de 2019, algo que no había sido posible hasta la fecha a causa de las restricciones por la pandemia. La Fundación Escuela Internacional de Industrias Lácteas de Zamora (Eilza) celebró el pasado viernes 27 de noviembre por medios telemáticos la reunión de su patronato prevista para finales de año, la cual tuvo como principal objetivo la aprobación del presupuesto de gastos e ingresos para el siguiente ejercicio. APROBACIÓN DE CUENTAS E INCORPORACIÓN DE NUEVOS PATRONOS Debido a las dificultades para reunir al patronato a principios de año por las limitaciones impuestas a causa de la COVID-19, el primer punto del día fue la aprobación de la memoria anual económico-financiera y de la cuenta de resultados de 2019, así como de la memoria de actividades académicas realizadas en ese periodo. Igualmente, el orden del día recogía la aceptación de ocho nuevos patronos que habían solicitado su pertenencia a la fundación. Con esta incorporación, el

vp021_pub_aula_lactea.indd 58

patronato de la Eilza pasa a estar compuesto por 48 entidades de diferentes sectores profesionales y económicos. También se aprobó por unanimidad el presupuesto de gastos e ingresos propuesto para el 2021. OFERTA Y ACTIVIDAD ACADÉMICA Respecto a la actividad académica que lleva a cabo la escuela, se informó al patronato de la realización de siete actividades formativas en 2020, con un total de 983 horas impartidas y la participación de 91 alumnos. Desde el inicio de las actividades de la Eilza, se han dado 1.333 horas de formación a 138 alumnos. En cuanto a próximas acciones, el programa formativo para el 2021 prevé la realización 12 actividades, con un total de 938 horas y 237 alumnos. Así mismo, la Escuela continúa en estos momentos impartiendo el primer módulo del Curso de Maestro Quesero, con prácticas de laboratorio en modalidad presencial, y, en enero, darán comienzo la segunda edición del curso de Técnico de Calidad en Industrias Lácteas, en modalidad semipresencial, y el segundo módulo del Curso de Maestro Quesero (“Elaborador de quesos”).

La reunión se celebró de manera telemática a causa de la pandemia

UN PROYECTO EN CRECIMIENTO La Escuela Internacional de Industrias Lácteas surgió hace tres años en el entorno de la iniciativa empresarial, profesional y ciudadana Zamora10, impulsada por empresarios y profesionales del sector que habían sido formados en la antigua Escuela Nacional de Industrias Lácteas de Madrid. En el proyecto intervienen entes públicos y privados. La Junta de Castilla y León, a través de las Consejerías de Educación y Agricultura, ha cedido las instalaciones para la sede de la Escuela y ha aportado la financiación necesaria. Su gestión está actualmente en manos de una fundación privada, con convenios de colaboración con el sector público. La Eilza es una gran oportunidad para el futuro del conjunto de divisiones de la Interprofesional Láctea Española (Inlac). Un total de 35 patronos fundadores iniciaron un camino al que se van uniendo otras empresas y cooperativas que pertenecen a la Inlac y en la actualidad cuentan con medio centenar de patronos y numerosas solicitudes de admisión.

17/12/20 18:02

ca a

vp021_pub_aula_lactea.indd 59

17/12/20 18:02

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Como lograr unha xestión máis precisa da reprodución mediante a medida de concentración de proxesterona en leite A xestión da reprodución é un factor clave nunha granxa de produción leiteira. Facelo de forma eficiente e rendible depende tanto do estado de saúde dos animais como da implementación de rutinas de seguimento adecuadas para detectar tanto celos coma doenzas reprodutivas. De todo iso falamos ao longo das seguintes páxinas. David Sánchez-Fraile Solution Manager & Technical Manager AMS & HN, Delaval

INTRODUCIÓN progreso da xenética nas últimas décadas deu lugar a vacas con maior capacidade de produción, as cales adoitan presentar síntomas de celo máis débiles e en períodos máis curtos. A detección de celos a través da observación consome moito tempo e a miúdo non é demasiado efectiva, debido, entre outros factores, a que os celos silentes son cada vez máis comúns no bovino leiteiro dos tempos actuais.

A dificultade na detección de celos dá como resultado un aumento no intervalo entre partos e un aumento no uso de seme. As investigacións ao longo de todo o mundo indican perdas de entre dous e cinco euros por día aberto máis aló do período de espera voluntario, un feito que pon de manifesto a importancia do uso de ferramentas precisas para a súa detección. A PROXESTERONA COMO BIOMARCADOR DA FUNCIONALIDADE DOS ÓRGANOS Son moitas as hormonas que están involucradas na reprodución, de forma directa ou indirecta. As que actúan directamente son a hormo-

na liberadora da gonadotropina, GnRH, secretada polo hipotálamo; a hormona folículo-estimulante (FSH), secretada pola hipófise; a hormona LH, secretada pola glándula pituitaria; estróxenos, segregados desde os folículos; proxesterona, secretada desde o corpo lúteo, e prostaglandina (PGF2a), secretada polo endometrio dentro do útero. Cada unha delas ten un rol diferente durante o ciclo de reprodución da vaca. A proxesterona pode ser considerada un biomarcador, dado que achega unha grande información do estado reprodutivo da vaca ao longo de toda a lactación, como pode verse na figura 1.

60 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_delaval_galego.indd 60

28/12/20 17:28

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

PARA A CONSECUCIÓN DO PATRÓN DE MOSTRAXE AS TECNOLOXÍAS ACTUAIS SON DE VITAL IMPPORTANCIA

Figura 1. Desenvolvemento hormonal durante o ciclo de celo

Despois do parto a vaca non ten actividade nos ovarios (anoestro) e, xa que logo, non produce proxesterona. Despois dalgunhas semanas e baixo a acción da hormona FSH, un grupo de folículos desenvólvese no ovario. Posteriormente, a diminución de FSH induce a selección dun folículo dominante, cuxa evolución depende da hormona

LH. O folículo dominante continúa crecendo e tamén os niveis de proxesterona co desenvolvemento do corpo lúteo. Se o folículo dominante está a crecer baixo altos niveis de proxesterona, perderá a súa dominancia, reducirá o seu tamaño e degradarase. Nese momento prodúcese o crecemento doutro conxunto de folículos.

Desexámosvos un Próspero 2021!

Avda. de Castelao, 18 TOURO (A Coruña) Telf: 981 517 348 Almacén Arzúa Telf: 981 500 714

Avda. de Lugo, 110 1500 ARZÚA (A Coruña) Telf: 981 508 061

Avda. del Brasil, 65 - baixo 15840 SANTA COMBA (A Coruña) Telf: 981 896 922 - 646 106 767

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 61

vp021_especialXenetica_delaval_galego.indd 61

28/12/20 17:28

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 2. Exemplo de perfil de proxesterona procedente da mostraxe con Herd NavigatorTM

UNHA RECOMENDACIÓN XERAL É INSEMINAR AS VACAS ENTRE 36 E 48 HORAS DESPOIS DA ALARMA DE CELO

Pódense producir diversas ondas foliculares ata que ao final teña lugar a ovulación. A lise do corpo lúteo debida á secreción de prostaglandina do endometrio fai que os niveis de proxesterona descendan. Isto permite a acción da hormona GnRH e do estradiol para producir un pico de LH, que conduce á ovulación do folículo dominante. Este ciclo repítese cada 18 a 24 días ata que a vaca queda preñada. Nese caso o corpo lúteo continúa secretando proxesterona para manter a preñez (figura 2). Os niveis de proxesterona permanecen altos ata o parto salvo que a vaca sufra un aborto ou teña lugar unha reabsorción; nese caso os niveis de proxesterona descenderían. Como pode observarse na figura 1, o estradiol, responsable dos signos visuais de celo nas vacas, aumenta a súa concentración apenas unhas horas antes da ovulación, co cal os métodos tradicionais de detección de celo nos deixan pouco tempo de reacción para poder inseminar. Con todo, os niveis de proxesterona descenden entre 4860 horas antes de que a ovulación teña lugar. Isto permítenos unha mellor planificación e dános máis tempo para inseminar. Ponse logo de manifesto que a proxesterona é un excelente biomarcador do ciclo reprodutivo en bovino de leite. A rutina de mostraxe é clave para lograr un perfil de proxesterona óptimo. Para a consecución do patrón de mostraxe as tecnoloxías actuais son de vital importancia; así, Herd NavigatorTM permite a toma de mostras en liña do leite que provén do muxido. O sistema, dependendo do estado reprodutivo do animal e de datos analíticos

previos, decide cando debe tomar a seguinte mostra, grazas ao procesado de datos cun biomodelo baseado en investigación dun amplo equipo de traballo, incluíndo universidades de gran prestixio internacional. Desta forma, é un sistema de computación baseado en intelixencia artificial o que toma a decisión de mostrear de forma precisa e óptima, aínda que lle deixa espazo ao usuario para solicitar mostraxe destinada fundamentalmente a reconfirmar preñeces. A figura 2 mostra un perfil de proxesterona típico na detección de celo e diagnóstico de preñez obtido da mostraxe de Herd NavigatorTM REACTIVACIÓN DA ACTIVIDADE OVÁRICA DESPOIS DO PARTO E DESORDES REPRODUTIVAS ASOCIADAS O período desde o parto ata o inicio da actividade ovárica denomínase anoestro posparto. En vacas sas este período adoita ser de entre 20 e 30 días. Despois, a vaca debería empezar o ciclo de forma regular. Certas enfermidades nos órganos reprodutivos tales como a distocia, retención de placenta, metrite, endome-

Herd NavigatorTM permite a toma de mostras en liña de leite que provén do muxido

trite e piometra poden ter un impacto negativo no desenvolvemento dunha secuencia hormonal correcta. As desordes metabólicas tamén poden influír no tempo transcorrido ata a primeira ovulación e causar actividade ovárica irregular. Os perfís de proxesterona, cunha adecuada rutina de mostraxe, poden axudar enormemente á diagnose de períodos de anoestro prolongado postparto, quistes foliculares ou luteais, así como á detección de ciclos de celo irregulares. ANOESTRO POSPARTO PROLONGADO De forma xeral esperamos que as vacas sas empecen a ter actividade ovárica uns 20 ou 30 días despois do parto. Se o folículo dominante non madura e non ten lugar a ovulación o corpo lúteo non se forma e, polo tanto, non se producirá proxesterona. Herd NavigatorTM comeza a mostrear de forma predeterminada 20 días despois do parto. Se o nivel de proxesterona permanece baixo 45 días desde o parto, o sistema comeza a mandar alarmas por anoestro prolongado, como se pode observar na figura 3. Desta forma poderemos tratar esa vaca de forma puntual con GnRH ou proxesterona, segundo indicacións do noso veterinario, para que regrese ao ciclo e poidamos inseminala, como se aprecia na figura 3. QUISTE LUTEAL (CORPO LÚTEO PERSISTENTE) Desde a primeira ovulación o corpo lúteo desenvólvese e empeza a producir proxesterona. Nalgúns casos, debido a unha inflamación do útero (endometrite, restos de tecido ou piometra), a secreción de prostaglandina para iniciar a maduración do folículo dominante é inhibida para previr a ovulación da vaca. Como consecuencia, o corpo lúteo continúa producindo proxesterona por un período máis longo chamado corpo lúteo persistente. Cando isto ocorre, a orixe está usualmente asociada ao balance nutricional das vacas ou patoloxías asociadas ao órgano reprodutivo como endometrite ou piometra.

62 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_delaval_galego.indd 62

28/12/20 17:28

CAL24

Una solución cómoda, eficaz y rentable

frente a la fiebre de la leche

La hipocalcemia o fiebre de la leche tiene una incidencia de hasta el 40-50% del rebaño, con un coste de entre 100 y 200€ por animal afectado, siendo responsable de la “entrada” de otros procesos como cetosis, metritis, desplazamiento de cuajar, pérdida de tono muscular, etc.

La aplicación de bolos orales de calcio inmediatamente después del parto es la terapia más indicada y ventajosa, en comparación con otras como la aplicación de geles orales, calcios subcutaneos o endovenosos, drenajes orales, etc.

NO REQUIERE PRESCRIPCIÓN VETERINARIA

Obtenido de algas marinas, es un producto natural, sostenible y completo que aporta: 3 tipos de calcio de liberación escalonada Magnesio: Se interrelaciona con la Vitamina D mejorando la asimilación del Calcio Vitamina D3: Facilita el transporte activo de Calcio y Magnesio. Suministra 105 gramos de Calcio por dosis (2 bolos) Calcio altamente disponible Potente buffer para regular el Ph ruminal 9 gramos de Magnesio por dosis + 120.000 U.I. de Vitamina D3 + Propilenglicol

Ctra. Valdefresno, 2. 24228 Corbillos de la Sobarriba. León. Tl.: 987 213 172 - www.inatega.com vp021_publicidade_inatega.indd 63

17/12/20 17:30

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 3. Exemplo de perfil de proxesterona para un caso de anoestro prolongado A PROXESTERONA É UN EXCELENTE BIOMARCADOR NON SÓ PARA A DIAGNOSE DE CELOS E PREÑECES, SENÓN TAMÉN PARA A DETECCIÓN DE DESORDES REPRODUTIVAS Pódense detectar eses casos cando os niveis de proxesterona permanezan altos máis aló de 25 días desde a primeira ovulación ou desde o celo anterior. Nese punto, o nivel de alarma de quiste luteal aumentará ata chegar ao nivel consigna, momento no que se comezarán a mandar alarmas, a condición de que o nivel de proxesterona continúe alto na mostraxe ata que a situación se resolva de forma natural ou mediante intervención veterinaria. É de vital importancia reportar a tempo as inseminacións para evitar falsas alarmas. QUISTE FOLICULAR Algunhas vacas poden desenvolver quistes foliculares secuenciais, prolongando a fase folicular. Nestas situacións, os niveis de proxesterona permanecen baixos, pero o nivel de estróxenos responsables dos signos externos de celo é elevado, desta forma a vaca presenta síntomas de celo, pero non terá asociada ovulación. Estes casos están xeralmente ligados a vacas cun desequilibrio nutricional (en defecto ou en exceso). Herd NavigatorTM detectará aqueles casos nos que os niveis de proxesterona permanezan baixos máis aló de 15 días desde a alarma de celo anterior, como se pode apreciar na figura 5. Nese momento o nivel de risco comeza a incrementarse ata chegar ao nivel de alarma por quiste folicular. O sistema continuará mostreando e lanzando alarmas ata que se resolva a situación. DETECCIÓN DE CELOS E INSEMINACIÓN Despois da primeira ovulación o modelo detectará un aumento no nivel de proxesterona. Desde ese momento o sistema asume que a vaca está en ciclo e espera que estea en celo entre 8 e 12 días despois. A caída de proxesterona é o sinal de que o corpo lúteo se atrofiou, permitindo que un folículo dominante madure e ovule. Cando o celo esperado se aproxima, a frecuencia de mostraxe increménta-

Figura 4. Exemplo de perfil de proxesterona para un caso de quiste luteal

se. Tan pronto como a concentración de proxesterona se establece por baixo de 5ng/ml, o biomodelo marcará unha alarma de celo. Esta será o punto de referencia para detectar o seguinte celo esperado, entre 19 e 23 días despois. O proceso descrito repítese a condición de que non se diagnostique unha preñez. Ademais da alarma de celo, o biomodelo calcula a calidade do celo (%); esta é unha valoración da calidade do ambiente uterino e o ovocito baseada no perfil de proxesterona do último ciclo. Como a caída de proxesterona ocorre antes de que os estróxenos se incrementen, a alarma de celo preséntase antes de que a vaca amose signos visuais. Unha recomendación xeral é inseminar as vacas entre 36 e 48 horas despois da alarma de celo, pero ese tempo pode variar en función das condicións da granxa e dos animais. A figura 2 mostra un perfil tipo de proxesterona típico no que se poden ver dous ciclos tras un anoestro e os seus correspondienté alarmas de celo. A figura 6 mostra un cronograma detallando os eventos reprodutivos tras unha alarma de celo de Herd NavigatorTM. CONFIRMACIÓN DE PREÑEZ A proxesterona é unha hormona necesaria para manter a preñez e pode ser usada para monitorizar a súa evolución.

Unha vez que unha vaca foi inseminada despois da alarma de celo, o biomodelo monitoriza a evolución dos niveis de proxesterona. Se o nivel se incrementase a continuación da inseminación e permanece alto, o sistema presentará unha alarma de vaca probablemente preñada ao redor de 35 días desde a inseminación. Desde ese momento continuará monitorizando a proxesterona durante outros 20 días. Ao redor do 95 % das mortes embriónicas prematuras e abortos ocorren dentro dos 55 días despois da inseminación. Baseado neste feito, o sistema detén a mostraxe 55 días tras a inseminación. O usuario pode solicitarlle ao sistema unha mostraxe adicional pasado o período de monitorización para reconfirmar a preñez. Na figura 2 vemos, tras o segundo ciclo coa súa correspondente alarma e inseminación, un patrón típico de diagnóstico de preñez. MORTE EMBRIÓNICA TEMPERÁ/ALARMAS DE ABORTOS O embrión fixarase ás carúnculas uterinas entre 28 e 32 días desde a inseminación. Se este proceso non é frutífero, prodúcese o que se coñece como morte embrionaria temperá. Despois dese aniñamento

64 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_delaval_galego.indd 64

28/12/20 17:29

Porque los resultados* nos avalan: Bovisan Diar es líder en España

Para vacas de leche y de carne • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera** Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas. Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario * Zuffa et al. 2019 Inmune response and efficacy of a new calf Scour vaccine inyected once during the last trimestre of gestation. ** AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672.

vp021_publi_virbac.indd 65

21/12/20 9:35

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 5. Exemplo de perfil de proxesterona para un caso de quiste folicular

BIBLIOGRAFÍA

Figura 6. Cronograma de eventos en relación á alarma de celo en Herd NavigatorTM

Figura 7. Perfil de proxesterona dunha preñez seguida dun aborto

aínda hai un risco moderado de aborto, pero vai descendendo conforme progresa a preñez. No caso de que se produza unha morte embriónica, o corpo lúteo atrofiarase e pararase a produción de proxesterona, preparándose os ovarios para unha nova ovulación. Neste caso o biomodelo detectará unha caída de proxesterona e marcará unha alarma de aborto. Desde ese momento o sistema monitorizará o regreso ao ciclo usando o aborto como punto de referencia. Na figura 7 vemos un perfil de proxes-

terona clásico no que se mostra un ciclo, alarma de celo, inseminación, diagnóstico de preñez e finalmente unha alarma de aborto. Como puidemos comprobar na lectura deste breve artigo, a proxesterona é un excelente biomarcador non só para a diagnose de celos e preñeces en vacas de produción leiteira, senón tamén para a detección de desordes reprodutivas como anoestros prolongados, quistes foliculares e luteais e mesmo para a diagnose de abortos.

Crove, M.A. 2008. Resumption of ovarian cyclicity in postpartum beef and dairy cows. Reprod Dom Anim 43 (Suppl. 5), 20– 28 Dobson, H., S.L. Walker, M.J. Morris, J.E. Routly & R.F. Smith.2008. Why is it getting more difficult to successfully artificially inseminate dairy cows? Animal. August 2(8). 1104 – 1111 Dubuc J., T.F. Duffield, K.E. Leslie, J.S. Walton & S.J. LeBlanc.2012. Risk factors and effects of postpartum anovulation in dairy cows. Journal of Dairy Science. 95, 1845 – 1854 Eerdenburg, F.J.C.M. 2008. Oestrus detection in dairy cattle -How to beat a bull. Veterinary Quarterly. Vol. 30, Supp. 1. Forar, A.L., J.M. Gay, D.D. Hancock & C.C. Gay. 1996. Fetal loss frequency in ten Holstein dairy herds. Theriogenology, 45, 1505-1513. Friggens, N.C. & M.G.G. Chagunda. 2005. Prediction of the reproductive status of cattle on the basis of milk progesterone measures: model description. Theriogenology 64, 155-190. Friggens, N.C., M. Bjerring, C. Ridder, S. Højsgaard & T. Larsen.2008. Improved detection of reproductive status in dairy cows using milk progesterone measurements. Reprod. Dom. Anim. 43 (Suppl. 2), 113–121. Ingvartsen, K.L. 2006. Feeding- and management-related diseases in the transition cow – physiological adaptations around calving and strategies to reduce feeding related diseases. Animal Feed Science and Tecnology 126, 175 – 213 LeBlanc, S.J. 2012. Interactions of metabolism, inflammation and reproductive tract health in the postpartum period in dairy cattle. Reprod Dom Anim 47 (Suppl. 5), 18 – 30 LeBlanc, S.J. 2008. Postpartum uterine disease and dairy herdreproductive performance: A review. The Veterinary Journal 176. 102 – 114 López, H., L.D. Satter & MC Wiltbank. 2004. Relationshipbetween level of milk production and estrous behaviour of lactating dairy cows. Animal Reproduction Sci. 81:209-223. Lucy, M.C. 2003. Mechanisms linking nutrition and reproduction in postpartum cows. Reprod. Suppl. 61. 415 – 427 Lucy, M. 2008. Nutrient partitioning and reproductive performance in dairy cows. www.dairyweb.ca/Resources/ INC2008/Lucy.pdf Lucy, M.C., S. Butler & H.A. Garverick. 2014. Endocrine and metabolic mechanisms linking postpartum glucose with early embryonic and foetal development in dairy cows. Animal. May.Volume 8, Issue 1, 82 – 90 O’Connor, M.L. 1993. Heat detection and timing of insemination for cattle. Penn State College of Agricultural Sciences. Extension Circular 402, 19 pp. Sloth, K. H. S. & M. Trinderup. 2010. Delevopment of monitors for digestive and metabolic disorders. Report from Agrotech A/S, Udkærsvej 15, DK-8200 Århus N., Denmark, 22 pp. Van Saun, R.J. & C.J. Sniffen. 2014. Transition cow nutrition and feeding management for disease prevention. Vet Clin Food Anim 30, 689 – 719.

66 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_delaval_galego.indd 66

28/12/20 17:29

CMY

vp021_publicidade_bbva.indd 67

21/12/20 9:33

COWVET, UN CENTRO DE RECRÍA MONITORIZADO

“Buscamos mejorar en la detección de celos y la determinación del momento óptimo para las inseminaciones” Los sistemas de monitorización de Allflex (MSD Animal Health Intelligence) han permitido a Francisco Sebastián, gerente del Centro de Recría Cowvet (Valencia), mejorar todos los aspectos reproductivos y de salud de sus novillas, así como el desarrollo general de sus terneras. Conocemos su experiencia y opinión sobre estas herramientas de trabajo con las que monitoriza a la totalidad de los animales de su centro, un total de 1.400 cabezas. ¿Por qué has instalado un sistema de monitorización en tu centro? Se instaló el sistema de monitorización por varias razones. Por una parte, buscamos una mejora en la detección de celos y, por otra, que nos permitiese a su vez determinar el óptimo momento para la inseminación de la novilla. Este sistema ha permitido minimizar el gasto en tratamientos hormonales, reducir la cantidad de dosis seminales para conseguir la preñez de las novillas, optimizar la utilización del semen sexado y disminuir los tiempos de observación de celo de los animales. Como el sistema también valora la rumia, ingesta y actividad de los animales, nos permite la detección temprana de posibles enfermedades, el seguimiento de los tratamientos y la monitorización

de la ingesta del grupo, todo enfocado a ayudar en la gestión de la alimentación y la salud de los animales de la granja. El sistema de crotales electrónicos para la monitorización de las terneras más pequeñas nos ha permitido tener registrados tanto la succión individual de cada ternera como la actividad que pueda realizar, la rumia, los cambios en el comportamiento y los valores que determinan el estado de salud de las terneras, pues el sistema te alerta en los casos en los que el animal pueda tener problemas de salud. ¿Cómo conociste el sistema de monitorización de Allflex? Lo conocimos a través de su equipo, que cuenta con mucha experiencia de trabajo en granjas y son líderes en su sector. La posibilidad que nos dieron antes de comprar de probar los sistemas en la propia explotación, aprender cómo funcionan y valorar las posibilidades que nos podrían ofrecer nos llevó a decantarnos por esta opción. ¿Por qué has elegido esta marca? Es el sistema electrónico que tiene más animales monitorizados en todo el mundo, pues se encuentran en diversas zonas como EE. UU., Israel o Europa, y fueron pioneros con el sistema de la monitorización de la rumia, que basa su algoritmo en la cantidad de animales que tengas monitorizados. Todos los datos retroalimentan al sistema para mejorar con el tiempo la monitorización en la explotación, siendo así un sistema dinámico y que “aprende” con el mayor tiempo de utilización en la granja. Tanto Allflex, que ahora forma parte de MSD Animal Health Intelligence, como MSD Animal Health aportan un valor seguro, de afamado reconocimiento en el sector veterinario, y ofrecen un gran servicio técnico y de postventa, poniendo todos sus medios para que exprimas al máximo su tecnología.

www.allflex.global/es/#home

vp021_publi_msd.indd 68

18/12/20 8:37

¿Qué esperabas del sistema y qué mejoras has obtenido? Esperábamos sobre todo que nos ayudase a mejorar en el apartado reproductivo. Nosotros tenemos experiencia en la utilización de sistemas de monitorización de otras marcas, tanto collares como podómetros, y nos hemos quedado sorprendidos por la gran cantidad de celos que es capaz de detectar este sistema, llegando muy pocos animales a los diagnósticos de gestación vacíos, y también con la reducción de falsos celos. Ha cumplido con creces en ese apartado. En la utilización de los crotales electrónicos para las terneras pequeñas, lo que más nos ha sorprendido es la monitorización de la rumia y la ingesta, unos datos que nos están ayudando a la toma de decisiones en los planes nutricionales de las terneras.

“Facilita la mejora en la gestión de los destetes de manera individualizada con respecto al desarrollo del animal”

Además de dirigir el centro de recría, eres veterinario asesor de muchas explotaciones de leche. ¿Qué ventajas tiene un ganadero con un sistema de monitorización? Entre las ventajas que se pueden conseguir destacaría las siguientes: •

• • •

•

• • •

Reducción de la mano de obra, del tiempo de observación de celos y de vigilancia de la salud en los animales. Se puede enfocar ese tiempo en los animales que realmente requieran nuestra atención porque se encuentren enfermos, o en otras tareas de la explotación. Reducción del coste de tratamientos hormonales y sincronización. Optimización del empleo de dosis seminales. Vigilancia 24 horas del estado de salud de los animales, monitorización desde el móvil o tablet y flexibilidad en el horario de trabajo. Detección temprana de problemas de salud, con la consiguiente reducción del número de tratamientos y coste de antibióticos, menores tasas de bajas de animales y menor cantidad de animales crónicos. Ayuda en la gestión del personal, para que la toma de decisiones sea más objetiva y haya menos variabilidad entre empleados. Determinación del estrés por calor en los animales, lo que permite tomar estrategias en tiempo real para su mitigación. Gestión de la nutrición en la explotación, con la determinación de la rumia por grupos, su actividad y la ingesta de alimento. Reducción de costes en general, por ser más eficientes con los recursos que posee la explotación.

Como asesor, ¿qué tiempo de retorno de la inversión puede tener un sistema de monitorización? La respuesta depende del estado en el que se encuentre cada granja en cuanto a desempeño reproductivo se refiere. Hay una gran cantidad de bibliografía acerca del coste extra por cada día abierto. Se ha asociado al valor que tiene una gestación, al intervalo entre partos, a la tasa de preñez, a la producción de leche de la granja, al precio que se esté cobrando por ella, al coste de las novillas de reposición y su disponibilidad… Varía también en gran medida dependiendo de la lactación de cada vaca y también entre las propias vacas, así que el cálculo del retorno de la inversión es bastante complejo y depende de cada explotación.

vp021_publi_msd.indd 69

Tengo claro que en las granjas con una tasa de preñez media-baja sería en las que más rápido se retornaría la inversión, siendo más largo este periodo en las granjas con mejores resultados. ¿Qué otras utilidades ves a estos sistemas de monitorización? Uno de los temas en los que estamos trabajando actualmente en el centro de recría es en la determinación del momento del destete a través de los dispositivos. Al monitorizar la rumia e ingesta pensamos que podríamos correlacionarlo con un desarrollo ruminal óptimo. De esta manera, el sistema nos indicará con gran precisión que las terneras están listas para ser destetadas. Esto facilita la mejora en la gestión de los destetes de manera individualizada con respecto al desarrollo del animal. ¿Qué futuro crees que tendrán este tipo de tecnologías? En un futuro creo que será algo habitual encontrarnos con este tipo de tecnologías en las granjas, ya sea por la ayuda en la toma de decisiones, por la cantidad de información que nos pueden proporcionar o por la dificultad de encontrar mano de obra. Van a ser, si no lo son ya, herramientas imprescindibles en el trabajo diario de las explotaciones.

18/12/20 8:37

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Perda de xestación (28-110 días de preñez) en España: estudo en granxas comerciais Presentamos unha síntese do traballo de investigación realizado en aproximadamente 20.000 vacas e xovencas Holstein en oito granxas durante o período 2015-2018, co fin de albiscar cales son os principais factores de risco para a perda de xestación (PX) e detectar se se incrementa o perigo de que se repita tras sufrila previamente. Aitor Fernández-Novo1, Octavi Fargas2, Juan Manuel Loste3, Francisco Sebastián4, Susana Astiz5 Bovitecnia Consultoría Veterinaria (Madrid) 2 VAPL SL (Barcelona) 3 Albaitaritza (Navarra) 4 Owvet SL (Valencia) 5 Departamento de Reprodución Animal, Instituto de Investigación e Tecnoloxía Agraria e Alimentaria

INTRODUCIÓN perda de xestación (PX) durante a fase embrionaria tardía e fetal temperá corresponde aos días 28-110 posinseminación. É a que atopamos tras un primeiro diagnóstico de xestación positivo e supón un factor crucial

para a economía das nosas granxas (Santos et al., 2004). A taxa media de PX que vemos publicada é do 1012 %, aínda que varía amplamente entre granxas, e descríbense valores desde un 3,5 % ata o 26,3 % (Wiltbank et al., 2016). Como consecuencia da relevancia destes datos, hai

varios estudos que se centraron en localizar predictores que nos poidan prognosticar a perda de xestación (Ealy et al. 2019), mentres que outros traballos se centran en buscar o que chamamos “factores de risco”, é dicir, factores que cando ocorren coinciden cunha elevación da PX. Así pois, cítanse circunstancias e características coma o número de partos como factor de risco para PX, de maneira que as multíparas mostran un PX maior que as vacas dun ou ningún parto (Lee et al. 2007). Outro factor é o touro, e descríben-

70 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_GALEGO.indd 70

29/12/20 12:57

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

CÍTANSE CIRCUNSTANCIAS E CARACTERÍSTICAS COMO O NÚMERO DE PARTOS COMO FACTOR DE RISCOS PARA A PX

se determinados sementais relacionados cunha PX elevada (Grimard et al., 2006). O nivel de proxesterona no momento da inseminación artificial (IA) e durante os primeiros días de preñez tamén se relacionou con PX (Kelley et al., 2017), coincidindo un nivel menor de proxesterona a máis PX. De maneira similar, citáronse outros marcadores, como a concentración sérica de glicoproteínas asociadas á xestación (PAG; menos PAG máis PX; Gatea et al., 2018), a intensidade do celo á IA (menos intensidade do celo, máis PX; Nyman et al., 2018), a estación no momento de IA (vacas inseminadas na primavera/verán tenden a ter máis PX que as inseminadas no outono/inverno; Souza et al., 2019), o protocolo para IA programada a tempo fixo ou FTAI (o Ovsynch clásico asociouse a maiores taxas de PX; Heidari et al., 2017), xestación xemelgar (asociada directamente a unha maior PX; López-Gatius et al., 2012) e número de ovulación

(dobre ovulación do mesmo ovario, maior risco de PX que ovulación simple ou ovulación dobre pero en diferentes ovarios; Martins et al. 2018). Tamén hai circunstancias que non inflúen na taxa de perda de xestación nestas fases de preñez, como o número de IA (Gehrke et al., 2011), a lactación prolongada (Niozas et al., 2019), o intervalo partoIA (Gehrke et al., 2011), o volume do corpo lúteo e fluxo sanguíneo uterino no primeiro diagnóstico de preñez (Kelley et al., 2017) etc. Con todo, a información en moitos casos é contraditoria, con traballos confirmando estas relacións e outros contradicíndoa, porque, en realidade, os mecanismos subxacentes íntimos seguen sen coñecerse (Martins et al., 2017). Á luz destas observacións, en xeral acéptase que a PX en vacas leiteiras de alta produción é multifactorial (Lee et al., 2007; Santos et al., 2009; Diskin et al., 2016). Por tanto, canta máis información teñamos

LECHES MATERNIZADAS

Bienestar y rendimientos

Porque no todas las leches son igua les MEJORA TUS RESULTADOS CRECIMIENTO ÓPTIMO SEGURIDAD DIGESTIVA CONTROLADA RENDIMIENTO Y CONFORMACIÓN

www.serval.fr/es - commercial@serval.fr Servicio comercial : 629 64 02 61 - Servicio técnico : 656 83 30 80

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 71

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_GALEGO.indd 71

29/12/20 16:17

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Ecografía no diagnóstico de xestación medindo o feto visible

sobre este tema, mellor, e canto máis próximos a nós sexan estes estudos tamén mellor, xa que describirán factores e circunstancias moito máis semellantes ás nosas. Por estas razóns propuxémonos o presente estudo en granxas españolas, xa publicado nunha revista científica (Fernández-Novo et al., 2020) e que resumimos aquí. Entre outros motivos, ademais de confirmar factores de risco xa citados anteriormente, quixemos comprobar se unha vaca que xa perdera a xestación previamente, presentaba ou non maior tendencia a repetir PX. DESCRICIÓN DO ESTUDO O estudo incluíu 19.437 IA de vacas e xovencas Holstein, durante o período 2015-2018, en oito granxas españolas, con intenso estrés por calor durante o verán (xuño-agosto). A produción de leite medio e os tamaños de granxa foron 34,8 ± 2,3 l/vaca presente e día (rango de 31,3 -37,9 l/vaca presente e día) e 746 ± 571 vacas/granxa (rango de 253 -1.950 vacas/granxa). O manexo foi similar en todas as granxas: tres muxidos diarios, acceso ad líbitum de auga e ración unifeed. O manexo reprodutivo variaba algo, pero, en xeral, todas utilizaban un protocolo de sincronización longo para a primeira IA (PresynchOvsynch, Double Ovsynch ou G6G) e IA a celo visto para IA posteriores. Se non se detectaba celo, todas as granxas aplicaban protocolos de sincronización curtos para as segundas e posteriores IAs (Ovsynch, 5d-Ovsynch, 5d-Cosynch e 5dCosynch con dispositivo de proxesterona intravaxinal). O diagnóstico de xestación efectuábase por eco-

grafía, aos 28-35 días para o primeiro diagnóstico, e entre 100-110 días para a confirmación (momento no que se diagnosticaba a perda de xestación ou PX). Nunha das granxas, ademais (a granxa 8), se utilizaba monta natural para "vacas repetidoras", definidas como vacas con máis de cinco IA, sen problemas reprodutivos obvios. No caso das xovencas, as granxas implementaban protocolos de sincronización con dispositivo intravaxinal de sete días, con GnRH o día da inserción e prostaglandina o día da retirada, ou ben sincronizaban celos con prostaglandina cada 7 días e inseminaban a celo visto. A granxa 8 incluía tamén monta natural en xovencas baleiras con ≥ 2 IA. Os factores que analizamos para ver se se relacionaban cunha maior taxa de perda de xestación foron os seguintes: granxa, ano (de 2015 a 2018), estación, número de IA, número de lactación, tipo de IA (agrupamos en dous tipos, a inseminación a tempo fixo tras protocolo hormonal –FTAI– ou aquelas sen sincronización hormonal, é dicir, IA a celo visto e monta natural), PX previa, días en leite (DEK), protocolo para FTAI, inseminador, touro e tipo de dose seminal (sexada vs. convencional).

EN XERAL ACÉPTASE QUE A PX EN VACAS LEITEIRAS DE ALTA PRODUCIÓN É MULTIFACTORIAL

RESULTADOS Das 6.696 xestacións diagnosticadas, observamos unha taxa xeral de perda de xestación (PX) do 12,3 % (822/6.696), o que é consistente co 11,95 % baseado na análise de 24.391 xestacións de Wiltbank et al. (2016). Granxa O factor "granxa" sabemos que inflúe sempre nos datos reprodutivos (inclúe características como saúde, prácticas de manexo e condicións ambientais, o que afecta o nivel medio de PX; Wiltbank et al., 2016), polo que se controlou estatisticamente ao analizar os datos. Os diferentes valores medios de PX por granxa pódense observar no gráfico 1.

72 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_GALEGO.indd 72

29/12/20 16:17

vp021_pub_karizoo.indd 73

17/12/20 18:04

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfico 1. Valores medios de perda de xestación (PX) agrupados por granxa durante os anos de estudo (2015-2018) Valores medios PX por granxa 16

14,5

12,6

12 % PX

10 8

O NOSO ESTUDO AMOSA UNHA DIFERENZA PX DE OITO PUNTOS ENTRE VACAS MULTÍPARAS E XOVENCAS

9,3

10,2

11,7

12,9 10,9

8,5

6 4 2 0

Granxa 1 Granxa 2 Granxa 3 Granxa 4 Granxa 5 Granxa 6 Granxa 7 Granxa 8

Ano O primeiro factor que comprobamos que se relacionaba coa taxa de PX foi o ano de estudo, observándose un nivel máximo no ano 2015, en que iniciamos o traballo con 18,9 % (110/583), que se foi reducindo no 2016 con 15,1 % (500/3.318), para chegar a ser mínimo en 2017 e 2018 con 7,9 % (176/2.402) e 9,2 % (36/393), respectivamente. Isto pode deberse a diferentes circunstancias xerais (calidade de materias primas da ración, epidemioloxía de enfermidades etc.) ou tamén a unha mellora xeral durante os anos do manexo e estado de saúde das nosas granxas.

Vaca perdendo a xestación no día 45, aproximadamente. A frecha sinala a presenza do embrión dentro do material intrauterino expulsado

Estación Durante os meses fríos observamos 11,9 % de PX (636/5.360) e 13,9 % no verán (186/1.336). Con todo, aínda que a calor é un factor de risco coñecido (Grimard et al., 2006), no noso traballo non resultou ser significativo (P=0,32) nin dramaticamente diferente de media. Sabemos que o estrés por calor inflúe principalmente no fracaso da xestación en fases moi temperás, desde a fertilización ata o día 28, o que podería explicar que nós non observemos estas diferenzas. Doutra banda, en España, en zonas con estrés calórico moi intenso, como é o que sofren a

74 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_GALEGO.indd 74

29/12/20 12:58

T. +34 91 501 40 41| info@norel.net |www.norel.net

Mejora la eficiencia reproductiva Mejora la calidad ovocitaria

Disminuye la mortalidad embrionaria

Reduce los días abiertos

Energía + ω-3 by-pass Energía + ω-3 by-pass Mejora la calidad ovocitaria

Disminuye la mortalidad embrionaria

Reduce los días abiertos

Mejora la eficiencia reproductiva T. +34 91 501 40 41| info@norel.net |www.norel.net vp021_publi_norel.indd 75

17/12/20 11:27

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfico 2. Valores de perda de xestación (% PX) agrupados segundo o protocolo empregado para a IA, durante os anos de estudo (2015-2018)

UNHA VACA QUE XA SUFRIU PERDA DE XESTACIÓN ENTRE OS DÍAS 28-110 NON TEN POR QUE TER MÁIS PROBABILIDADE DE VOLVER A SUFRIR PX EN SEGUINTES IA NESA MESMA LACTACIÓN

Valores de perda xestacional segundo protocolo de IA

% PX

13,2

12,9

12,5

11,3

10,1

9,4

7,7

5 1

Tipo de protocolo para IA

! PRES: IA despois de Presynch; DOV: IA despois de Dobre Ovsynch; G6G; CV: IA despois do celo visto; 5dCO: IA despois de Cosynch 5 días; 5dCO-IPD: IA despois de Cosynch 5 días con dispositivo intravaxinal de proxesterona; OVS: IA despois de Ovsynch; 5dOVS: IA despois de Ovsynch 5 días; OVS-IPD: IA despois de Ovsynch con dispositivo intravaxinal de proxesterona; MN: monta natural; IA: inseminación artificial

maioría das granxas incluídas neste estudo, xa se inseminan e protocolizan moitas menos vacas nesta época, o que axuda a que non poidamos ver estas diferenzas cos nosos datos (temos moitas menos inseminacións e xestacións no verán, polo que se perde potencia estatística).

noso estudo mostra unha diferenza PX de oito puntos entre vacas multíparas e xovencas (15,3 vs. 6,9 % de PX; P<0,01), o que é similar aos resultados de Starbuck et al. (2004), que demostraron que as vacas vellas perdían un 9 % máis de xestacións que as máis novas.

Número de IA En canto ao número de IA, a PX detectada foi 13,8 % tras as primeiras IA (372/2.692); 11,1 % para as segundas (353/3.184) e 11,8 % para terceiras ou máis (97/820), sendo o dato para as das primeiras IA significativamente diferente do resto (P<0,01). O resultado de que as inseminacións segundas ou máis se asociasen a unha menor PX podería ser debida a que ao estar en estados de lactación máis avanzados, as vacas tivesen menos estrés metabólico em por tanto, un mellor funcionamento reprodutivo.

Tipo de IA (FTAI vs. celo visto/monta natural) Neste estudo, o tipo de IA asociouse con PX, de maneira que as xestacións resultantes de IA tras celo visto ou tras monta natural asociáronse a unha menor PX (12,7 % fronte a 11,9 % tras FTAI). Isto podería ser porque os ovocitos que inducen a xestación neste tipo de preñeces sexan de mellor calidade. O feito radical podería ser a presentación de celo por parte das vacas (necesaria para a IA a celo visto, e para a monta natural). De feito, noutros estudos, a ocorrencia de celo en IA, usando pintura na cola e no parche, asociouse xa a unha redución na perda de xestación en vacas leiteiras (Pereira et al., 2014).

Número de lactación En canto ao número de lactación, as xovencas mostraron a menor PX de todos os animais (6,9 %; 89/1.288), seguidas das primíparas (10,8 %; 223/2.066; P=0,04), e das multíparas (15,3 %; 510/3.342; P<0,05). Ser xovenca a diferenza de vaca, si se demostrou que está máis relacionado con valores de PX menores noutros traballos (Lee et al., 2007). O

PX previa Sorprendentemente, o feito de ter unha PX previa na mesma lactación no noso estudo relacionábase cunha probabilidade menor de volver ter PX novamente (780/6.253,

76 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_GALEGO.indd 76

29/12/20 12:58

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

NON FOMOS QUEN DE DETECTAR COMO IMPORTANTES FACTORES PREVIAMENTE ASÍ DESCRITOS, COMO O ESTRÉS POR CALOR, O TOURO, O INSEMINADOR OU O USO DE SEME SEXADO

Táboa 1. Resumo conceptual dos posibles factores de risco e protectores fronte ás perdas de xestación en vacún de leite Que factores poden afectar a que as miñas vacas teñan perda de xestación? Posibles factores de risco

Posibles factores protectores

Elevado número de lactación

Idade (xovenca < primípara < multípara)

Primeira inseminación

≥ 2 inseminacións

IA tras protocolos para FTAI

IA tras celo visto ou monta natural

12,5 % vs. 42/443, 9,5 % de PX para vacas sen e con historia de PX previo, respectivamente). Polo tanto, podemos afirmar que unha vaca que xa sufriu perda de xestación entre os días 28-110 non ten por que ter máis probabilidade de volver sufrir PX en seguintes IA nesa mesma lactación.

Inseminador, touro e tipo de dose seminal (sexada vs. convencional) Finalmente, nin o inseminador (P=0,90), nin o touro empregado (N=218; P>0,05), nin o tipo de seme (sexado ou convencional; P=0,62) foron factores estatisticamente significativos na aparición de perdas xestacionais no noso estudo.

Días en leite (DEL) Os días en leite da subpoboación de vacas que puidemos analizar polos datos dispoñibles (N=5.408 xestacións) non se relacionaron coa PX (P=0,78), é dicir, que a PX se distribuía de maneira uniforme ao longo de todo o período produtivo, sen centrarse nun rango determinado de días en leite.

CONCLUSIÓNS Os nosos resultados demostran que este tres factores: ser xovenca, as segundas ou máis inseminacións e a inseminación despois de celo visto ou a monta natural (ou sexa, as IA que non seguen a protocolos hormonais de sincronización), asociáronse a menos perdas de gestación entre os días 28 e 110. Ademais, o feito de xa sufrir previamente perda de xestación non eleva a probabilidade dunha nova PX tras futuras inseminacións. Por tanto, os gandeiros poden seguir inseminando vacas que sufrisen PX anteriormente, se o resto dos índices indican manter a vaca; igualmente, podemos recomendar adaptar as estratexias preventivas contra a PX ao número de lactación das nosas vacas. Finalmente, nestas granxas non fomos capaces de detectar como importantes para a PX factores previamente así descritos,

Protocolo para FTAI No gráfico 2 detállanse os resultados numéricos de PX que atopamos segundo o protocolo hormonal utilizado para inseminar. Non existen diferenzas estatisticamente significativas na perda de xestación entre os diferentes protocolos hormonais. Aínda que é certo que si que existen diferenzas en canto a PX entre o uso de protocolos para FTAI fronte a celo visto ou monta natural, como explicamos anteriormente.

como son o estrés por calor, o touro, o inseminador ou o uso de seme sexado. Con todo, debemos destacar que as perdas de xestación son un tema moi complexo, polo que novos estudos que vaian rebatendo ou confirmando resultados sempre serán benvidos.

NOTA DOS AUTORES

Este traballo é o resumo comentado do artigo científico de Fernández-Novo A, Fargas O, Loste JM, Sebastián F, Pérez-Villalobos N, Pesantez-Pacheco JL, Patron-Collantes R, Astiz S. Pregnancy Loss (28-110 Days of Pregnancy) in Holstein Cows: A Retrospective Study. Animals 2020; 26;10(6):925. doi: 10.3390/ ani10060925

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 77

vp021_espcialXenetica_perdasXestacionais_GALEGO.indd 77

29/12/20 12:58

De izquierda a derecha: 4ª madre de ALONSO: Seagull-Bay Oman Mirror-ET VG-86 (Frank Robinson), abuela de GALILEO: Triplecrown Montross 27-ET G (Sarah Damrow), abuela de HEROIC: Cookiecutter Ssire Has-ET VG-88 (Cybil Fisher) y 5ª madre de Kinetic: Clear-Echo M-O-M 2150-ET VG-87 (Beth He

ABS PROGENEX, C/ Rafael Bergamín 16A, local 4, 28043 - Madrid Email: ABS-Progenex@genusplc.com Teléfono: 91 483 49 30 - Fax: 91 510 09 89 vp021_publirreportaxe_progenex.indd 78 1218 Sexcel Spain December 2020 (410x290).indd 1

21/12/20 9:31

SEXCEL® ES LA CLAVE PARA UN PLAN DE JUEGO GANADOR ¡Confíe en Sexcel® Sexed Genetics para crear la próxima generación de las mejores terneras y benefíciese del Progreso Genético!

29HO19448

29HO19316

ALONSO

GALILEO

BILLY x FRAZZLED x DAMARIS

HUGHES x FRAZZLED x MONTROSS

859 +2968 +845 +2949

N M $

G T P I

29HO19000

N M $

G T P I

29HO19309

HEROIC

ACHIEVER x MODEST Y x SUPERSIRE

KINETIC

KENOBI X ACHIEVER X SPARK

866 +2958 +1896 +2873

N M $

G T P I

L E C H E

G T P I

n Montross 27-ET GP-83 -ET VG-87 (Beth Herges)

rid

vp021_publirreportaxe_progenex.indd 79

21/12/20 9:31 18/12/2020 13:41:12

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

O mellor programa xenético para a miña gandería Nin só touros, nin só vacas. Necesitamos un programa xenético global personalizado para a nosa explotación que nos leve dereitos aos nosos obxectivos e co invariable destino final de dotar a empresa de maior rendibilidade. Neste artigo presentamos os tres pasos fundamentais que debemos seguir para logralo. Óscar Ousinde Suárez1, Daniel Martínez Bello2 1 Responsable da Área Xenética de Embriovet SL 2 Director técnico de Embriovet SL

INTRODUCIÓN produción de leite na actualidade é unha actividade empresarial complexa e multidisciplinar. Non só supón moito traballo e dedicación por parte do gandeiro senón que require de coñecementos técnicos sobre múltiples disciplinas e dedicarlle o tempo preciso a cada área de traballo. Isto non sempre é tarefa doada e unha das solucións pasa por delegar a xestión de determinadas áreas nun técnico capacitado e comprometido cos intereses da nosa gandería, que nos asesore de forma axeitada.

Os gandeiros levan décadas adoptando diferentes servizos que ao principio resultaban dubidosos pero que hoxe xa se entenden como imprescindibles e ninguén dubida da súa vantaxe como pode ser a asesoría técnica independente en nutrición (o nutrólogo), en reprodución, en calidade do leite, en agronomía ou en xestión económica. No caso da xenética parece que non se teña dado este paso de adoptar un servizo profesional independente como método de traballo para organizar e xestionar a xenética da explotación. Desde Embriovet apostamos con decisión por esta forma de traballar, con método, con coñecementos técnicos, con contacto estreito coa realidade de cada gandería e, sobre todo, con compromiso.

A análise xenómica das becerras/vacas supón unha ferramenta de gran valor para a mellora de calquera explotación. A cantidade e a calidade da información subministrada é enorme, pero require utilizala moi ben para sacarlle o máximo partido a este novo investimento, e para aproveitar ben esta información necesítase tempo, formación, ferramentas informáticas que axuden a tratar e visualizar os datos, e coñecementos técnicos en xenética de gando de leite para transformar a información, en decisións de selección, que resulten nunha maior rendibilidade. Con frecuencia o gandeiro cae na tentación (moitas veces por falta de tempo) de acurtar os procedementos e ir directo ao gran: basear

80 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_embriovet_galego.indd 80

28/12/20 18:07

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

UN SOFTWARE DE EMPARELLAMENTOS É UNHA BOA FERRAMENTA, PERO NON É TODA A SOLUCIÓN

a xenética na selección do seme a empregar, xenotipar unhas cantas xovencas, mercar embrións ou producilos na gandería. Todas estas son ferramentas cunha utilidade e un custo específicos pero que tomadas como accións illadas non obteñen o mesmo retorno que cando se fan dentro dun programa ben organizado e seguindo un plan. Pasa o mesmo cos apareamentos. Unha listaxe con emparellamentos vacatouro non está mal, pero non abonda; obter unha listaxe sen ningún estudo previo non ten sentido. É só unha peza do quebracabezas que moitas veces non dá o resultado esperado. Non saca o mellor partido do investimento. Un software de alimentación pode sacar unha ración que pode ser tecnicamente correcta, pero este método non nos converte en nutrólogos. Coa xenética pasa o mesmo. Un software de emparellamentos é unha boa ferramenta, pero non é toda a solución.

Asesoría xenética

É preciso ter unha visión global da gandería como proxecto individual e ter coñecementos doutras áreas da saúde animal e veterinaria en xeral para interpretar correctamente as necesidades diferenciando os factores xenéticos do que non o son. Como en todas as áreas da vida, as cousas poden complicarse tanto como se queira pero para simplificar con acerto necesítase máis coñecemento. OS TRES PASOS FUNDAMENTAIS DUN BO PROGRAMA XENÉTICO 1. Auditoría xenética. Recompilamos os datos xenéticos existentes ata o momento nas diferentes bases de datos dispoñibles. Extraemos outra información importante dos rexistros da propia explotación con datos reais de produción, reprodución, incidencia de enfermidades etc. Xuntando toda esta información, elaboramos unha serie de estudos que presentamos en forma de gráficas que nos axuden a ver de

A asesoría xenética de Embriovet nace da necesidade de coidar a xenética do vacún de leite Este novo servizo comprende a análise da xenética da granxa, un plan xenético estratéxico e un programa xenético orientado a obxectivos Servizos incluidos:

1. Auditoría xenética de partida

2. Definición de obxectivos 3. Deseño do programa xenético e reprodutivo 4. Xestión dos datos xenómicos

O novo servizo de Embriovet para o coidado da xenética do vacún de leite

5. Seleción do seme a empregar 6. Acoplamentos

www.embriomarket.com Parcela 8, Polígono de Piadela, 15300 Betanzos (A Coruña) Tfno/Fax: +34 981 791 843 - 649 239 488

Embriomarket

Embriomarketsl

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 81

vp021_especialXenetica_embriovet_galego.indd 81

28/12/20 18:07

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gráfica 1. Análise dos índices xenéticos kg de leite e ICU (índice de ubres)

DEBEMOS FACER UN ESFORZO DE SÍNTESE E ORDENAR O QUE PRECISAMOS DA MELLORA CON MÁIS ÉNFASE

KG DE LEITE E ICU 1,4

100 900

1,2

800

kg de leite

700 600

0,8

500 400

0,6

300

0,4

200

kg leite ICU medio

0,2

100 0 5

-1

-2

-3

Lactación

Gráfica 2. Resposta á selección KG LEITE VS. LEITE 305 d 18000 16000

Leite 305 d

14000 12000 10000 8000 6000 4000

y= 2,6392+10019

2000 0 -1000

-500

1000

1500

2000

Xenética kg leite

forma rápida e intuitiva a situación real dos animais fronte aos trazos xenéticos de maior importancia económica. Podemos ver a evolución de cada xeración de vacas respecto á anterior e ver como se achega ou non aos obxectivos prefixados. Desta análise sacaremos os puntos fortes e os febles da explotación e basearemos a estratexia de mellora. É imposible mellorar algo sen coñecelo a fondo primeiro. Na gráfica 1 represéntase a media para os índices xenéticos de kg de leite e ICU por lactación. O valor -1 corresponde a xovencas de 12 a 24 meses, o valor -2 a xovencas de 0 a 12 meses e o -3 corresponde a animais en xestación (dito doutra forma, son os anos que eses animais tardarán en poñerse a producir). Con isto sabemos cal é o futuro xenético da gandería, como o presente vai afectar ao futuro. Moitas veces apenas se observa un grande

avance entre as diferentes xeracións e resulta vital obter avances xenéticos máis diferenciados nos animais que non están en lactación (xovencas e animais en xestación). Aquí recae a importancia da selección vía femia, selección vía macho e, o máis importante, a decisión da repartición do seme. Na gráfica 2 correlaciónase a xenética kg leite coa produción leite 305 días. Unha das análises realizadas durante a auditoría xenética é establecer a relación das producións reais normalizadas de leite, graxa e proteína cos valores xenéticos para cada animal. Neste exemplo obsérvase a boa correlación entre xenética e produción, sen problemas de manexo apreciables e unha boa agrupación dos animais. Un rabaño moi uniforme en canto á produción de leite é a boa expresión da xenética para kg de leite. Neste caso unha aposta pola mellora xenética leva camiño

82 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_embriovet_galego.indd 82

28/12/20 18:07

CMY

vp021_publi_kemin.indd 83

17/12/20 11:28

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

dunha mellora significativa na produción de leite: acción-reacción. 2. Fixar os obxectivos. Nunca lle sopra o vento a favor ao mariñeiro que non sabe a onde vai... Na primeira entrevista case todos os gandeiros contestan o mesmo á pregunta de que queren para a súa gandería. Vacas máis rendibles, que dan moito leite con calidades, que preñen ben e teñan os menos problemas posibles de todo tipo, de mamite, coxeiras, metabólicos etc. Claro que é razoable, pero debemos facer un esforzo de síntese e ordenar o que precisamos da mellora con máis énfase. Os principais obxectivos sairán de xuntar o resultado da auditoría, especialmente de coñecer as fortalezas e debilidades, cos trazos a conseguir ordenados por prioridade. O que moito abarca, pouco aperta... así que temos que fixar un par de obxectivos principais que sexan a nosa guía na mellora e que nos definan unha liña de traballo concreta. Debemos fixar obxectivos concretos razoables e alcanzables e fixar puntos de corte ou liñas vermellas de trazos que coidar especialmente. Ter en conta as interaccións entre trazos xenéticos (sinerxias ou antagonismos), as herdabilidades dos caracteres e a fiabilidade dos datos para adxudicar o peso correcto na selección. Faise imprescindible o traballo dun técnico especializado que, xunto coa opinión e obxectivos do/a gandeiro/a, farán o mellor equipo. A comunicación continua e fluída é clave para trazar un bo plan xenético a seguir. 3. O deseño do programa xenético propiamente dito. Todo o anterior quedaría en filosofía ou nunha decla-

ración de intencións se non se plasma nun programa de traballo doado de interpretar e de seguir no día a día. Os dous primeiros apartados supoñen unha acción puntual do inicio pero o deseño, pequenas adaptacións e o mantemento con constancia ao longo do tempo son traballos de fondo que se deben conservar por anos na explotación. Este capítulo consiste en primeiro lugar en calcular a recría necesaria do xeito máis exacto posible. Recriar animais en exceso representa un sobrecusto evitable. Así, configuramos un programa de cría repartindo o seme sexado ou convencional ao número axeitado de xovencas ou vacas e, o que é máis importante, escollendo ben as que teñen que ser nais e as que non. Trátase de poñer orde en todo, na selección das femias e na escolla do seme a empregar en cada tempada. Debemos escoller relativamente poucos sementais a base de configurar grupos de animais de características similares para obter cada xeración máis uniforme que a anterior e concentrando e mellorando as características que nos interesen. Os apareamentos en paralelo axúdannos a controlar a consanguinidade en valores aceptables. O resultado de aplicar este tipo de programas é moi positivo: lonxe de representar outro gasto supón un aforro sobre todo a medio prazo pero en moitos casos incluso a curto prazo. Os apareamentos son realizados con relativa frecuencia cada tres meses. Deste xeito é posible establecer unha relación moito máis directa coa granxa, realizar axustes no programa xenético se é necesario e sempre obter unha visión moi actualizada do estado actual da gandería.

UN RABAÑO MOI UNIFORME EN CANTO Á PRODUCIÓN DE LEITE É A BOA EXPRESIÓN DA XENÉTICA PARA KG DE LEITE

Óscar Ousinde é o responsable da Área Xenética de Embriovet

84 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_embriovet_galego.indd 84

28/12/20 18:07

vp021_pub_alba_galicia.indd 85

17/12/20 11:31

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Un problema chamado retención de placenta: claves para facerlle fronte Abordamos unha das patoloxías reprodutivas máis frecuentes no posparto, a retención de placenta (RP), un proceso que se debe ter en conta nas explotacións de gando vacún debido á súa influencia na eficiencia reprodutiva dos animais e no rendemento económico das granxas afectadas. Uxía Yáñez Ramil, Elio López García, Pedro J. García Herradón, Ana I. Peña Martínez, Luis A. Quintela Arias, Juan J. Becerra González Reprodución e Obstetricia, Dpto. de Patoloxía Animal Facultade de Veterinaria de Lugo (USC)

INTRODUCIÓN

período posparto é un dos momentos máis importantes no ciclo reprodutivo dun animal, posto que é nesta fase cando teñen lugar a gran maioría dos

procesos patolóxicos, tales como enfermidades metabólicas, mamites, coxeiras e afeccións reprodutivas, entre outros. Todas estas doenzas van afectar de maneira significativa á rendibilidade da explotación, polo

que resulta indispensable coñecelas e saber como actuar fronte a elas. Neste artigo queremos facer fincapé nunha das patoloxías reprodutivas máis frecuentes nesta etapa, como é a retención de membranas fetais

86 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 86

28/12/20 18:08

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

CHEGOUSE Á CONCLUSIÓN DE QUE DUNHA VACA AFECTADA SE OBTEÑEN ATA 9,79 L MENOS AO DÍA EN COMPARACIÓN COS ANIMAIS SANS

(RMF), tamén coñecida como retención de placenta (RP). A primeira pregunta que debemos responder é: en que consiste este proceso? En condicións normais, a placenta debería ser expulsada dentro das 8-12 horas posteriores ao parto. Se isto non sucede, e se tras o transcurso de 24 h as membranas fetais seguen estando presentes no tracto xenital, considérase que a vaca padece RP (figura 1).

Figura 1. Imaxe dunha femia bovina con retención de placenta

No caso de atoparnos cunha retención de membranas fetais, de que maneira afecta isto á explotación? CONSECUENCIAS PARA A GRANXA A retención de placenta inflúe negativamente na economía da explotación debido a que reduce non só a produción láctea do animal que a padece, senón tamén a súa saúde e eficiencia reprodutiva. Debemos ter en conta que entre as 6-9 h despois do parto, os restos de placenta que permanecen no interior do útero comezan a deteriorarse e convértense nun excelente medio de cultivo. As bacterias que conseguen colonizala poden provocar metrite puerperal aguda e, posteriormente, endometrite clínica ou subclínica; desta maneira, veranse afectados tanto a fertilidade coma os índices reprodutivos e pódese atopar unha diminución na taxa de preñez, un incremento no número de número de inseminacións

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 87

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 87

28/12/20 18:08

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

artificiais necesarias para obter unha xestación e un maior intervalo partoinseminación fecundante. Así mesmo, tamén favorece a aparición doutras patoloxías, coma cetose e mastite que, á súa vez, reducen a eficiencia reprodutiva e a produción láctea (Kumari et al., 2015). Desde o punto de vista do gandeiro, cada caso particular desta afección tradúcese nunha perda económica importante debido ao custo do tratamento, ao descenso de produción, á perda de condición corporal, á menor fertilidade e ao incremento da porcentaxe de animais sacrificados (Mordak e Stewart, 2015). De acordo con Liang et al. (2017), o custo total dunha retención de placenta en primíparas ascende a 138 €, mentres que en multíparas supera os 280 €. Outros investigadores afirman que a perda económica máis importante é a debida á redución dos litros de leite e á perda das súas vendas. Nun estudo levado a cabo por Dervishi et al. no ano 2016 para avaliar a repercusión da RP sobre a produción de leite, chegouse á conclusión de que dunha vaca afectada se obteñen ata 9,79 litros menos ao día en comparación cos animais sans. Ante semellantes datos, non queda ningunha dúbida do grande impacto que supón a retención placentaria. Non obstante, a cuestión a resolver agora é: que impide que a placenta se desprenda de maneira axeitada? Para poder entendelo, antes debemos lembrar como se desprende a placenta fisioloxicamente. O DESPRENDEMENTO DA PLACENTA En primeiro lugar, é importante saber que a placenta no gando vacún se caracteriza por presentar unhas formacións chamadas placentomas (figura 2), as cales resultan do desenvolvemento e da unión dos cotiledóns (parte fetal) e as carúnculas uterinas (parte materna). A través destas unidades realízase o intercambio de osíxeno, nutrientes, dióxido de carbono e residuos metabólicos do feto (Haeger et al., 2016).

Figura 2. Imaxe dun útero xestante, no cal se poden apreciar os compoñentes materno e fetal dos placentomas (carúnculas uterinas e cotiledóns, respectivamente)

PODEMOS DEDUCIR QUE SE A NAI SE VE SOMETIDA A CONDICIÓNS ESTRESANTES NO PERÍODO PERIPARTAL, VAI ESTAR MÁIS PREDISPOSTA A PADECER RMF

Co obxectivo de que as membranas fetais se desprendan convenientemente, deben ter lugar unha serie de cambios que comezan xa durante a última fase da xestación. Todo este complexo proceso comeza coa maduración dos placentomas, acompañada de modificacións estruturais, endócrinas e inmunolóxicas (Attupuram et al., 2016). Desta maneira, o estrés ao que se ve sometido o feto nas proximidades do parto provoca a liberación de cortisol e, consecuentemente, a produción de PGF2α, que desencadea a luteolise e inicia as contraccións uterinas (Beagley et al., 2010). Á súa vez, a degradación do coláxeno tamén é fundamental tanto para a separación dos placentomas coma para a apertura da canle cervical. Por último, cando o feto se introduce na canle do parto, desencadéase unha abundante liberación de oxitocina (reflexo de Ferguson), a cal promove a contracción miometrial. Por outra banda, tamén teñen lugar unha serie de cambios a nivel celular debido á activación do sistema inmunitario da nai: existe un incremento na quimiotaxe e actividade de células inflamatorias, as cales provocan a apoptose de certas células da placenta e favorecen a súa expulsión. Unha vez entendido este proceso, como podemos saber cal é a causa principal da aparición desta patoloxía? PRINCIPAIS CAUSAS DA RP Pese aos numerosos estudos levados a cabo, a súa etioloxía non está clara. Sábese que ten unha orixe multifactorial (Mordak et al., 2017) e, segundo determinadas fontes, é probable que se deba a alteracións na maduración dos placentomas,

88 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 88

28/12/20 18:08

UNA VIDA

ELLOS, UNA VIDA

Elanco se ha unido a Bayer Animal Health para formar un Elanco mejor. Juntos, nos comprometemos a proporcionar un de productos completo, con un mayor servicio y un

mas

apoyo incomparables para la salud de los animales y para el bien de las personas y del planeta. A'

ÂŠ 2020

vp021_anuncio_elanco.indd 89

son marcas comerciales de Elanco o sus Elanco y el logotipo de la barra Bayer y el de cruz de Bayer son marcas comerciales de Bayer.

17/12/20 11:34

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Figura 3. Factores de risco que inflúen na aparición da retención de placenta Balance enerxético negativo Estrés

Vitamina E, selenio, calcio e glicosa

O ESTRÉS, A XERACIÓN DE ROS E O INCREMENTO DA DEMANDA ENERXÉTICA NO PERÍODO PERIPARTAL SON OS FACTORES DE RISCO MÁIS IMPORTANTES

Xestacións múltiples

Especies reactivas de osíxeno

Indución parto

Idade e número de parto Traumatismos uterinos

no sistema inmunitario e modificacións metabólicas e/ou hormonais. En menor medida, pode producirse tamén a raíz de fallos na capacidade contráctil do miometrio. Aínda que as causas que provocan esta enfermidade non están determinadas con precisión, si se coñecen algúns factores de risco (figura 3) que, no caso de estar presentes na explotación, predispoñen os animais a padecer RP. Segundo Mordak e Stewart (2015), o factor máis importante que provoca inmunosupresión en vacas de alta produción é o estrés. Este pode ser debido a cambios hormonais, ao balance enerxético negativo (BEN) e á carencia de proteínas, minerais e vitaminas indispensables para o inicio da lactación e para cubrir as necesidades do feto. A consecuencia deste estrés, increméntase a concentración de cortisol nas proximidades do parto. Esta hormona é un potente inmunosupresor, polo que a proliferación e función de certas células inmunolóxicas coma os leucocitos se ven diminuídas. Debido a isto, podemos deducir que se a nai se ve sometida a condicións estresantes no período peripartal, vai estar máis predisposta a padecer RMF. Así mesmo, durante o parto teñen lugar unha serie de procesos nos cales se xeran especies reactivas de osíxeno (ROS), unhas moléculas capaces de producir a lise das membranas celulares e danar os tecidos; ademais, poden inactivar certas enzimas e, deste xeito, interromper a síntese de prostaglandinas e hor-

monas esteroideas, que son precisas para a correcta expulsión das membranas fetais. A medida que se achega o momento do parto, as necesidades do feto vense incrementadas, de modo que se pode observar unha maior concentración de ROS na circulación placentaria. Co fin de protexer a placenta e a futura cría, as enzimas encargadas de defender o organismo dos efectos nocivos das ROS, chamadas superóxido dismutasas (SOD), aumentan a súa actividade. Non obstante, unha sobreprodución destas e outras enzimas pode atrasar a lise do coláxeno, ademais de reducir o fluxo de células inflamatorias cara á placenta (Iversen et al., 2016). De xeito semellante, é conveniente comentar que no organismo dos seres vivos existen outros elementos con propiedades antioxidantes, coma por exemplo a vitamina E e o selenio. A vitamina E é unha molécula que se atopa principalmente nas membranas celulares e inhibe a peroxidación dos lípidos. Do mesmo modo, intervén mellorando a función de células inmunitarias. Debe terse en conta que, a medida que se aproxima o parto, a súa concentración en sangue diminúe debido á transferencia ao costro; isto implica que se a súa inxestión na dieta é inadecuada, podería aumentar a susceptibilidade das femias a padecer RP (Qu et al., 2014). Ademais, o selenio é un compoñente fundamental das enzimas da familia glutation peroxidasa, que

90 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 90

28/12/20 18:08

2020

Se podrá fraccionar el pago de la prima en 2 veces

Seguro de

Ganado Vacuno de reproducción y producción

Incluye saneamiento ganadero. Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA vp021_anuncio_agroseguro.indd 91

17/12/20 11:35

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

supoñen a primeira liña de defensa contra a produción de ROS. Observouse que naquelas vacas que presentan RMF existe unha diminución importante na expresión e actividade antioxidante destas enzimas, polo que precisa unha indicada achega de selenio para a súa activación. É importante destacar que unha característica dos animais durante o periparto é que se atopan nunha situación de balance enerxético negativo (BEN), producíndose unha mobilización das reservas corporais coma os ácidos graxos non esterificados (NEFAs). Un aumento da concentración sérica de NEFAs 7-10 días antes da data prevista de parto asóciase a un aumento do risco de padecer RP. Do mesmo modo, o calcio é un ión que posúe un papel esencial na etioloxía da RMF, xa que unha diminución pode ocasionar atonía uterina. Tamén a hipocalcemia subclínica en vacas de aptitude láctea constitúe un problema nos primeiros días posparto: existe unha elevada demanda de calcio para unha síntese de costro e produción de leite idóneas, e a achega ósea resulta ineficaz á hora de manter constante a súa concentración. Ao mesmo tempo, esta situación tamén provoca que algunhas células inmunitarias coma os neutrófilos teñan unha menor actividade. Igualmente, a aparición de inercia uterina tras o parto tamén se ve favorecida polas xestacións múltiples debido á maior distensión do útero. Ademais, este tipo de xestacións supoñen un maior risco pola súa menor duración e a existencia de distocias na maioría os casos, o cal ocasionaría unha maior contaminación do tracto xenital. Por outra banda, a concentración de glicosa tamén inflúe na actividade do sistema inmune, xa que constitúe a principal fonte de enerxía para os neutrófilos; se non se mantén unha concentración de glicóxeno intracelular mínima, non desempeñarán a súa función de maneira axeitada. Da mesma maneira, aínda que non se coñeza o mecanismo concreto, sábese que a indución do parto con corticosteroides constitúe un factor de risco para a RP. Por unha parte, algúns autores defenden que os glicocorticoides poderían inhibir

a actividade das enzimas colaxenasas, as cales resultan indispensables para a degradación do coláxeno. Outras fontes sosteñen que a dexametasona (glicocorticoide de acción rápida) suprime a síntese de PGF2α, hormona que, como se comentou anteriormente, xoga un papel fundamental na correcta eliminación das membranas fetais. Non obstante, existen outras teorías que apoian a idea de que a causa principal consiste na incapacidade dos estróxenos de alcanzar unha concentración adecuada; isto provocaría unha menor resposta inmune e, polo tanto, dificultaría a natural liberación da placenta. Ademais, hai que ter en conta que canto máis curta sexa a xestación, máis probabilidades haberá de que as vacas presenten RP, xa que non se poderán levar a cabo os cambios necesarios nos placentomas para que se produza unha correcta separación. Outros factores de risco considerados son os traumatismos uterinos, coma por exemplo as distocias, fetotomías e cesáreas. Estas lesións poden dar como resultado un edema que prexudique a separación dos cotiledóns e as carúnculas. No mesmo sentido, o traumatismo pode provocar unha maior liberación de heparina, a cal é capaz de inhibir as enzimas colaxenasas e atrasar a involución uterina. Por último, as distocias e os traumatismos tamén se asocian con atonía uterina, polo que poderían impedir a expulsión das membranas e traer consigo unha retención secundaria. Finalmente, numerosos investigadores teñen mencionado que a idade e o número de parto tamén poderían estar relacionados coa RP, sendo nun principio menos común en primíparas. Unha probable xustificación sería que os animais adultos están máis predispostos a padecer enfermidades metabólicas, que favorecerían a RMF. Porén, non se pode esquecer que as xovencas presentan un maior risco de distocias, ademais de ter unha xestación máis curta; desta maneira, ambas as situacións poderían verse compensadas. En resumo, o estrés, a xeración de ROS e o incremento da demanda enerxética no período peripartal son os factores de risco máis importantes que inflúen na incidencia

CANTO MÁIS CURTA SEXA A XESTACIÓN, MÁIS PROBABILIDADES HABERÁ DE QUE AS VACAS PRESENTEN RP

92 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 92

28/12/20 18:09

Tulatromicina

1 inyección

Tómate un respiro • 2 concentraciones para adaptarse mejor al peso de los animales adultos y jóvenes • Envase protegido para reducir el riesgo de rotura (Tulissin 100 de 250 ml) • Servicios diferenciados para facilitar el uso racional de antibióticos Tulissin 100 mg/ml solución inyectable para bovino, porcino y ovino. Composición: tulatromicina 100 mg/ml. Tulissin 25 mg/ml solución inyectable para porcino. Composición: tulatromicina 25 mg/ml. Indicaciones: Bovino: tratamiento y metafilaxis de la enfermedad respiratoria bovina (ERB) asociada con Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida, Histophilus somni y Mycoplasma bovis sensibles a la tulatromicina. Establecer la presencia de la enfermedad en el rebaño antes del tratamiento metafiláctico. Tratamiento de la queratoconjuntivitis infecciosa bovina (QIB) asociada con Moraxella bovis sensible a la tulatromicina. Porcino: tratamiento y metafilaxis de enfermedades respiratorias de porcino (ERP) asociadas con Actinobacillus pleuropneumoniae, Pasteurella multocida, Mycoplasma hyopneumoniae, Haemophilus parasuis y Bordetella bronchiseptica sensibles a la tulatromicina. Establecer la presencia de la enfermedad en el rebaño antes del tratamiento metafiláctico. Solo debe usarse si se espera que los cerdos desarrollen la enfermedad en el plazo de 2-3 días. Ovino: tratamiento de las primeras etapas de pododermatitis infecciosa (pedero) asociado con Dichelobacter nodosus virulento que requiere tratamiento sistémico. Contraindicaciones: hipersensibilidad a los antibióticos macrólidos o a algún excipiente. No usar simultáneamente con otros macrólidos o lincosamidas. Advertencias: Ovino: en el pedero será preciso también otras medidas de gestión del rebaño. El tratamiento antibiótico del pedero benigno no se considera apropiado. La tulatromicina mostró una eficacia limitada en ovejas con signos clínicos graves o pedero crónico, y por tanto, solo se dará en una etapa temprana del pedero. Precauciones: basar su uso en pruebas de sensibilidad de las bacterias aisladas del animal y si no es posible, en información epidemiológica local. Posibilidad de resistencias cruzadas en su uso fuera de FT. En la administración evitar la exposición accidental en ojos y piel. Si se produce, lavar inmediatamente con agua limpia los ojos y agua y jabón la piel. En caso de autoinyección accidental, consulte con un médico. Reacciones adversas: Bovino: dolor pasajero e inflamaciones locales en el p.i. muy frecuentemente, que pueden persistir hasta 30 días. Las reacciones patomorfológicas en el p.i. (congestión, edema, fibrosis y hemorragia) se observan muy frecuentemente, aproximadamente, 30 días después de la inyección en bovino y porcino. Ovino: signos transitorios de molestia (sacudidas de cabeza, fricción del lugar de inyección, caminar hacia atrás) muy frecuentemente después de la administración im que remiten en pocos minutos. Gestación y lactancia: No ha quedado demostrada la seguridad. Usar únicamente de acuerdo con la evaluación beneficio/riesgo efectuada por el veterinario. Posología y vía de administración: 2,5 mg de tulatromicina/kg pv. Bovino: vía sc, no administrar más de 7,5 ml en el mismo sitio de inyección. Porcino: vía im, en el cuello. Dividir la dosis en distintos puntos si es superior a 2 ml de Tulissin 100 mg/ml o 4 ml de Tulissin 25 mg/ml. Tratar los animales de enfermedad respiratoria en fases tempranas y evaluar respuesta en 48 h post inyección. Ovino: im, en el cuello. El tapón puede perforarse de forma segura hasta 20 veces en Tulissin 100 mg/ml o 30 veces en Tulissin 25 mg/ml. Sobredosificación: En bovino, a dosis de 3,5, o 10 veces la dosis recomendada, se observaron signos transitorios atribuidos a molestias en el lugar de la inyección como inquietud, movimiento de la cabeza, pataleo y breve disminución de la ingesta de comida. Se ha observado leve degeneración del miocardio en bovino recibiendo de 5 a 6 veces la dosis recomendada. En lechones de aprox. 10 kg a los que se administró 3 o 5 veces la dosis terapéutica se observaron signos transitorios atribuidos a molestias en el sitio de inyección e incluyeron excesiva vocalización e inquietud. También se observó cojera cuando se utilizó la pata trasera como lugar de inyección. En corderos (de 6 semanas de edad aprox.) a dosis de 3 o 5 veces la dosis recomendada, se observaron signos transitorios atribuidos a molestias en el lugar de la inyección y se incluyen caminar hacia atrás, agitar la cabeza, frotamiento del lugar de inyección, acostarse y levantarse. Tiempo(s) de espera: Bovino (carne): 22 días. Porcino (carne): 13 días. Ovino (carne): 16 días. No usar en animales cuya leche se utiliza para el consumo humano. No usar en animales gestantes cuya leche se utiliza para el consumo humano en los dos meses anteriores a la fecha prevista para el parto. Virbac. Tulissin 100 mg/ml EU/2/20/252/001-007. Tulissin 25 mg/ml EU/2/20/252/008-012. Medicamento veterinario sujeto a prescripción veterinaria.

vp021_anuncio_cirbac_tulissin.indd 93

17/12/20 11:37

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Táboa 1. Vantaxes e inconvenientes das diferentes opcións de tratamento da retención de placenta Tratamento

Extracción manual Estética

Vantaxes

Hixiene Menos olor Dano do endometrio

Inconvenientes

Menor capacidade fagocítica Favorece infeccións bacterianas

Antibióticos e/ou hormonas Tratamento de metrite secundaria Estimula contracción uterina* Interferencias nos mecanismos de separación da placenta *Só útil en casos de atonía uterina

da RP e que se deberían ter en conta á hora de establecer as medidas preventivas adecuadas para evitar a súa aparición. Tamén é conveniente recordar que a indución do parto, así coma os traumatismos que poidan ter lugar durante o mesmo e os fármacos empregados, xogan un papel fundamental na etioloxía desta enfermidade. Cando unha vaca presenta retención de membranas fetais, que tratamentos se poden empregar para combatela? PRINCIPAIS TRATAMENTOS Posto que non existe unha etioloxía única da RP, non se coñece tampouco un tratamento 100 % eficaz. Ao longo dos anos, fóronse empregando diversas terapias, con mellor ou peor efectividade (táboa 1). Por un lado, atopamos a extracción manual das membranas fetais, que consiste na tracción da placenta ata separar por completo as carúnculas e os cotiledóns. Malia que non hai probas que cualifiquen esta opción de tratamento coma efectiva, o seu emprego aínda é bastante frecuente nalgunhas zonas do mundo. Isto é debido fundamentalmente a razóns estéticas, coma unha maior hixiene e redución de olores desagradables, e á idea do gandeiro de que, desta maneira, a placenta xa non exerce como fonte de infección. Porén, se se arrinca a placenta pola forza cando aínda está unida ao útero, é moi probable que se dane o endometrio, o que favorece a aparición de infeccións. Ademais, non é posible asegurar a completa separación,

Infusión de colaxenasa

Rápida liberación da placenta

Difícil aplicación

Spray de ozono

OS RESULTADOS OBTIDOS AMOSARON QUE O EMPREGO DE OZONO [...] PODERÍA SER UNHA OPCIÓN EFICAZ

Mellores taxas reprodutivas

Non existe suficiente información sobre a súa eficacia

polo que calquera resto que puidese quedar no interior do útero pode necrosarse e contribuír á invasión bacteriana (Beagley et al., 2010). Outra posible opción terapéutica sería o emprego de antibióticos e/ou hormonas. A eficacia dos antibióticos á hora de tratar as retencións é moi controvertida e sobre ela existen tantas opinións coma veterinarios. En realidade, a súa utilidade sería curar a potencial metrite que se pode producir a raíz desta patoloxía. Cientificamente este tratamento só demostrou ser beneficioso nos casos de que se produza unha metrite clínica, sen presentar ningún efecto sobre a produción de leite ou a actividade reprodutiva. Tense experimentado con infinidade de moléculas antibióticas diferentes, se ben algúns dos antibióticos de uso máis frecuente para o tratamento de afeccións intrauterinas son as tetraciclinas e o ceftiofur. Non obstante, é importante non esquecer que as tetraciclinas son capaces de inhibir enzimas que interveñen nos mecanismos de separación placentaria. No que respecta á terapia con ceftiofur, Mellado et al. (2018) concluíron que aínda que a administración sistémica xunto con oxitocina resultaba útil para previr metrite, este protocolo non era eficaz á hora de impedir a redución na produción láctea. Neste punto é importante ter en conta que coa implantación do Plan Nacional de Resistencia aos Antibióticos entre os anos 2019 e 2021, o emprego deste tipo de fármacos de forma rutineira estará moito máis

94 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 94

28/12/20 18:09

LA COMBINACIÓN PERFECTA PARA EMPEZAR CON FUERZA

TERNEROS

BIMULAC® EXTRA

CALF PROTECTOR Favorece la inmunidad activa y pasiva

Estabiliza la microbiota intestinal

Estabiliza la flora beneficiosa

Ayuda en la prevención de diarreas

Previene alteraciones digestivas

Fortalece la inmunidad local

www.biochem.net

vp021_anuncio_biochen.indd 95

20-11-30 HW Bimulac Extra_Calf Protector - 200x280 - ES.indd 1

Contacto: Javier Piñán Miguel Teléfono: +34 639 88 66 25 E-mail: pinan@biochem.net

17/12/20 11:40

01.12.2020 17:56:53

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

restrinxido. Desta maneira, segundo o Plan estratéxico e de acción para reducir o risco de selección e diseminación da resistencia a antibióticos, deseñado polo Ministerio de Sanidade, Consumo e Benestar Social, as tetraciclinas, que tradicionalmente foron unhas das moléculas máis empregadas no tratamento da RMF, estarían englobadas dentro da categoría 1. O Ministerio aconsella que estas moléculas non se deberán empregar como tratamento profiláctico e debería ser preciso confirmar a presenza da enfermidade no rabaño. Do mesmo xeito, as cefalosporinas de 3.ª xeración coma o ceftiofur atoparíanse dentro da categoría 2, polo que non deberían ser escollidas coma tratamento de primeira elección e sempre se deberían empregar con base nos resultados de probas bacteriolóxicas. No que se refire aos tratamentos hormonais, os máis empregados para a RP son as prostaglandinas e a oxitocina. Dende un punto de vista teórico, as dúas substancias favorecen a contracción miometrial e, sempre que a causa principal sexa atonía uterina, poderían ser efectivas. Porén debe terse en conta que só unha pequena porcentaxe de casos son debidos a esta etioloxía, polo que o seu emprego de forma cotiá non está recomendado. Como xa foi comentado no apartado correspondente, a degradación do coláxeno é un punto fundamental na separación placentaria, polo que a infusión de colaxenasa podería ser unha opción terapéutica interesante para axudar a romper a unión das carúnculas e dos cotiledóns. Desta forma, unha perfusión a través das arterias umbilicais resulta nunha pronta liberación en comparación con aqueles animais que non se someten a ningún tipo de terapia. Cando se realiza entre 24-72 h despois do parto, un 85 % de vacas desprenden as membranas en 36 h. Aínda que semella unha opción moi prometedora, esta técnica non se emprega habitualmente debido á dificultade da súa aplicación, xa que é preciso acceder ás arterias umbilicais e un tempo de infusión de aproximadamente 25 minutos (Beagley et al., 2010). Para rematar, sería conveniente destacar o emprego do ozono como terapia máis innovadora, do que salienta o seu potencial como axente bactericida. A pesar de que xa foi empregado de forma experimental a comezos do século XXI con resulta-

dos contraditorios, no ano 2013 Zobel et al. levaron a cabo un estudo para comprobar a eficacia deste gas como tratamento en animais con RP. Desta maneira, durante os 10 días posteriores ao parto, administráronlle un determinado protocolo a cada grupo de animais diagnosticados con retención de tal forma que: • Os animais do grupo A recibiron 30 ml de ozono aplicado directamente no interior do útero mediante un spray xunto con 4500 mg de cefalexina intramuscular. • Os individuos do grupo B foron tratados unicamente con 30 ml de ozono intrauterino. • Ás vacas pertencentes ao grupo C administróuselles 4500 mg de cefalexina intramuscular xunto con comprimidos intrauterinos de neomicina (700 000 mg) e oxitetraciclina (1000 mg). • Os animais do grupo D recibiron 4500 mg de cefalexina parenteral. • Os individuos do grupo E foron tratados con 4 administracións intramusculares de 0,53 mg de cloprostenol cada unha nos días 1, 11, 21 e 32 posparto. Os resultados obtidos amosaron que o emprego de ozono, ben só ou ben en combinación con administración parenteral de antibióticos, podería ser unha opción eficaz, xa que estes animais presentaron un menor período de días abertos, un menor número de inseminacións para quedar xestantes, menos patoloxías posparto, máis exemplares preñados nos 200 días seguintes e unha menor taxa de sacrificio debido á infertilidade. De igual modo, Imhof et al. (2019) tamén compararon a eficacia da administración dunha terapia con bolos de tetraciclina coa da aplicación de ozono, ambas de maneira intrauterina. Chegaron á conclusión de que non existen diferenzas significativas entre os tratamentos, observando un número de inseminacións por vaca preñada e un intervalo parto-concepción similares. Polo tanto, de acordo con estes estudos, a administración de ozono intrauterino podería ser recomendada coma unha posible alternativa ao emprego de antibióticos no tratamento da RMF no gando vacún. Debido ás importantes repercusións que a RMF ten sobre a eficacia reprodutiva dos animais e sobre a rendibilidade económica da explotación coma

UNHA CORRECTA ACHEGA DE ENERXÍA E CERTOS NUTRIENTES RESULTAN INDISPENSABLES PARA UNHA ADECUADA SEPARACIÓN DA PLACENTA

ás limitadas opcións de tratamento efectivas, o manexo debería estar encamiñado a evitar esta patoloxía nas granxas. Que medidas preventivas se deben instaurar para reducir a súa incidencia? A PREVENCIÓN, A MELLOR MEDIDA Como se comentou anteriormente, o estrés provocado por cambios hormonais, BEN e carencia de nutrientes constitúe o factor de risco máis importante. Por este motivo, é de vital importancia realizar unha correcta monitorización do rabaño durante a transición, así coma asegurar unha achega adecuada de enerxía e minerais no período de secado. Para levar a cabo este control de maneira apropiada, existen diferentes métodos, coma o seguimento do volume de produción láctea, a inxestión de alimentos a condición corporal, os indicadores reprodutivos e unha serie de tests laboratoriais que se deberían levar a cabo antes e despois do parto (Leblanc, 2013). No caso de existir un perigo importante de padecer desequilibrios metabólicos, é conveniente realizar perfís bioquímicos nos cales se deberían ver reflectidos certos parámetros como NEFA, selenio, vitamina E, calcio e enzimas. Estes datos suxiren que unha avaliación conxunta preparto se podería converter nunha medida eficaz para detectar de forma temperá as vacas que, posteriormente, non expulsarán as membranas fetais de maneira axeitada.

96 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 96

28/12/20 18:09

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

É VITAL COÑECER OS FACTORES DE RISCO QUE A FAVORECEN E ESTABLECER UNHA SERIE DE MEDIDAS PREVENTIVAS, XA QUE NON EXISTE UNHA OPCIÓN IDEAL DE TRATAMENTO CUXA EFICACIA ESTEA DEMOSTRADA

É relevante sinalar que, para conseguir uns bos resultados nestes controis, se deben establecer as medidas oportunas. Centrándonos na alimentación do animal, resulta indispensable vixiar o BEN producido neste período, xa que non só inflúe na aparición de patoloxías, senón tamén na produtividade e fertilidade. Ademais, é crucial ter en consideración os niveis de vitamina E e selenio. Mediante a administración dun suplemento de selenio durante as últimas semanas de xestación, conséguese diminuír a incidencia da RP; non obstante, é importante empregar unha cantidade axeitada, xa que un exceso afectaría de forma negativa ao sistema inmunitario. Por outra banda, mediante a inxección de vitamina E antes do parto, é posible mellorar a actividade reprodutiva; aínda así, en termos xerais, a cantidade de vitamina E inxerida polos animais adoita ser insuficiente. De forma complementaria, sería recomendable establecer unha serie de medidas para reducir a hipocalcemia subclínica ao comezo da lactación. Resulta conveniente recordar que tanto a manipulación do feto coma o emprego de cadeas e cordas durante o parto son factores que ocasionan un estrés adicional e, polo tanto, inflúen negativamente na expulsión da placenta. Por este motivo, é importante evitar o seu uso salvo que sexa estritamente necesario e non haxa outra alternativa. De igual modo, é fundamental ter en conta a influencia do manexo dos animais na incidencia desta patoloxía.

É indispensable valorar os posibles xenes que poden ser achegados polos proxenitores á hora de establecer programas de selección. Dentro deste apartado, débese considerar o seme elixido para realizar as inseminacións segundo a información proporcionada polos catálogos de sementais, co obxectivo de evitar distocias. En resumo, son diversas as medidas preventivas que se poden adoptar para intentar evitar a aparición da RMF. Entre todas elas, cabe destacar a monitorización no período de transición como a de maior consideración, sen esquecer que unha correcta achega de enerxía e certos nutrientes resultan indispensables para unha adecuada separación da placenta. EN CONCLUSIÓN, POR QUE É IMPORTANTE ESTA PATOLOXÍA? A RMF é un proceso a ter en conta nas explotacións de gando vacún debido á súa influencia na eficacia reprodutiva dos animais e no rendemento económico das granxas afectadas. Pese a que se sabe que na expulsión fisiolóxica da placenta están involucrados tanto mecanismos hormonais coma celulares, a súa etioloxía non é completamente coñecida. Por este motivo, para evitar a súa aparición é vital coñecer os factores de risco que a favorecen e establecer unha serie de medidas preventivas, xa que non existe unha opción ideal de tratamento cuxa eficacia estea demostrada.

BIBLIOGRAFÍA

Attupuram, N.M., Kumaresan, A., Narayanan, K. e Kumar, H. (2016) “Celular and molecular mechanisms involved in placental separation in the bovine: a review”, Molecular Reproduction and Development, 83, pp. 287-297. Beagley, J.C., Whitman, K.J., Baptiste, K.E. e Scherzer, J. (2010) “Physiology and treatment of retained fetal membranes in cattle”, Journal of Veterinary Internal Medicine, 24, pp. 261-268. Dervishi, E., Zhang, G., Hailemariam, D., Dunn, S.M. e Ametaj, B.N. (2016) “Ocurrence of retained placenta is preceded by an inflammatory state and alterations of energy metabolism in transition dairy cows”, Jounal of Animal Science and Biotechnology [En Liña],7. Dispoñible en: https://jasbsci.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40104016-0085-9 [Consultado: 03/06/2019]

Haeger. J.D., Hambruch, N. e Pfarrer, C. (2016) “The bovine placenta in vivo and in vitro”, Theriogenology, 86, pp. 306-312. Imhof, S., Luternauer, M., Hüsler, J., Steiner, A. e Hirsbrunner, G. (2019) “Therapy of retained fetal membranes in cattle: comparison of two treatment protocols”, Animal Reproduction Science, 206, pp. 11-16. Iversen, M.B., Gottfredsen, R.H., Larsen, U.G., Enghild, J.J., Praetorius, J., Borregaard, N. e Petersen, S.V. (2016) “Extracellular superoxide dismutase is present in secretory vesicles of human neutrophils and released upon stimulation”, Free Radical Biology and Medicine, 97, pp. 478-488. Kumari, S., Prasad, S., Kumaresan, A., Manimaran, A., Patbandha, T.K., Pathak, R., Boro, P., Mohanty, T.K. e Ravi, S.K. (2015) “Risk factors and impactof retained fetal membranes on performance of dairy bovines reared under subtropical conditions”, Tropical Animal Health and Production, 47, pp. 285-290. LeBlanc, S.J. (2013) “Managing transition period health for reproductive performance in dairy cows”, Cattle Practice, 21, pp. 209-215. Liang, D., Arnold, L.M., Stowe, C.J., Harmon, R.J. e Bewley, J.M. (2017) “Estimating US dairy clinical disease costs with a stochastic simulation model”, Journal of Dairy Science, 100, pp. 1472-1486. Mellado, M., Solano, R., Veliz, F., De Santiago, A., Gaytan, L. e García, J. (2018) “The effects of four protocols for the treatment of retained placenta on reproduction performance and milk yield in Holstein cows”, Journal of the Hellenic Veterinary Medical Society, 68, pp. 513-520. Mordak, R., Nicpon, J. e Illek, J. (2017) “Metabolic and mineral conditions of retained placenta in highly productive dairy cows: pathogenesis, diagnostics and prevention – a review”, Acta Veterinaria Brno, 86, pp. 239-248. Mordak, R. e Stewart, P.A. (2015) “Periparturient stress and immune supression as a potential cause of retained placenta in highly productive dairy cows: examples of prevention”, en Acta Veterinaria Scandinavica [En Liña], 57. Dispoñible en: https://actavetscand. biomedcentral.com/articles/10.1186/ s13028-015-0175-2 [Consultado: 18/05/2019] Qu, Y., Fadden, A.N., Traber, M.G. e Bobe, G. (2014) “Potential risk indicators of retained placenta and other dieseases in multiparous cows”, Journal of Dairy Science, 97, pp. 4151-4165. Zobel, R. e Tkalcic, S. (2013) “Efficacy of ozone and other treatment modalities for retained placenta in dairy cows”, Reproduction in Domestic Animals, 48, pp. 121-125.

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 97

vp021_especialXenetica_placenta_galego.indd 97

28/12/20 18:09

Eficiencia Genética

• • • Alberto Aricha

Ángel Vilariño

619 019 148

690 828 691

LUGO

PALENCIA - BURGOS

José Manuel Sánchez 660 852 569 A CORUÑA

Javier Marcos

619 019 146

SALAMANCA - ÁVILA - CÁCERES - BADAJOZ - TOLEDO

659 447 337 Borja Sesto PONTEVEDRA

Francisco Calero 648 212 107 ANDALUCÍA

Domingo Fidalgo

619 019 149

LEÓN - ZAMORA

609 047 583 Sebastián Martín

Txus Ripa y Rafa Sesma - Cons. Vet. Lekumberri NAVARRA - PAÍS VASCO 679 426 471

980 630 497 Sheila Revilla DPTO. CONTABILIDAD

GERENCIA

659 470 654 Pepe Mendez OCTAGRONORTE ASTURIAS

Jorge Conde

620 981 920

VALLADOLID - SEGOVIA - MADRID

664 466 066 David Jáñez DPTO. COMERCIAL

646 973 977 Felipe Puente CANTABRIA - CATALUÑA

980 630 497 Ana Gómez DPTO. ADMINISTRACIÓN

Rentabilidad contrastada al servicio de nuestras ganaderías

vp021_publi_evolution.indd 98 A4 Pub Pepsi DEF.indd 1

18/12/20 8:45 17/12/20 12:15

A4 Pub

FR2939812989

Elevada producción a bajo coste

04/04/2019

SUPERHERO

SUPERSHOT DE SU 3081

HERZ P

POWERBALLP HIRA 133

LOUXOR

IZNOGOUD HYACINTE11

LYDIA P 3

PRESID LLM HARLETTE17

HOTSPOT P

• Producción excepcional leche A2A2 y componentes • Nº1 DE EFICIENCIA ALIMENTARIA DEL GRUPO EVOLUTION • Ubres altamente funcionales

NETTY P

PEPSI RF

NETTY P, madre de PEPSI RF

CONFORMACIÓN

ICO 4912 PRODUCCIÓN

fiab. 70

Leche

Grasa

Grasa %

Proteina

Proteina %

1899 kg

109 kg

0.36 %

84 kg

0.20 %

KCAS : AB

BCAS : A2A2

FUNCIONALES Longevidad

113

R. células Somáticas

101

Días Abiertos

104

Facilidad de parto directa

104

CDH

No Portador

Velocidad de ordeño

116

Salud podal

108

ÍNDICES ECONÓMICOS (IM€T) 0

100

200

300

400

500

600

Leche (386) Eco (326) Pastoreo (160) Queso (549) VOLUMEN

SEMEN SEXADO HEMBRA

ROBOT

fiab. 66

Tipo

1.88

Angulosidad

1.85

Capacidad Corporal

1.27

Estatura

2.21

Anchura de Pecho

0.21

Profundidad Corporal

1.06

Anchura de Grupa

0.67

Ángulo de Grupa

0.04

Miembros y Aplomos

1.53

Miembros y Aplomos

1.61

Ángulo Podal Patas Vista Lateral

0.63 -0.31

Patas Vista Posterior

1.40

Movilidad

1.61

Ubre

1.63

Inserción Anterior

1.57

Inserción Posterior

1.42

Ligamento

0.88

Profundidad de Ubre

1.69

Colocación Pezones Anteriores

0.08

Colocación Pezones Posteriores

0.22

Longitud de Pezones

0.36

aAa

Referencia : 12/2020

20 12:15

PEPSI RF

324156 -1

(+34) (+34)980 98063 6304 0497 97 Avenida AvenidaMaragatos, Maragatos,75 75• •49600 49600• •Benavente Benavente

www.evolutioniberica.es www.evolutioniberica.es

vp021_publi_evolution.indd A4 Pub Pepsi DEF.indd 2 99

18/12/20 17/12/20 8:45 12:15

SAÚDE ANIMAL

Redución de antibióticos na saúde do ubre. Ferramenta na granxa para tomar decisións Todas as mamites clínicas precisan de tratamento con antibiótico? Neste estudo centramos a atención na súa utilización adecuada para o tratamento desta enfermidade, tendo en conta as recomendacións actuais do uso destes medicamentos. Oriol Franquesa Oller Qllet SLP, Seva

INTRODUCIÓN

os últimos anos vimos como existe unha crecente preocupación polo uso excesivo de antibióticos tanto en saúde humana como en produción animal e o con-

secuente problema da aparición de resistencias a antibióticos. Non é un problema menor. Nun estudo do Centro Europeo para a Prevención e o Control de Enfermidades (ECDC) estimouse que as infeccións causadas por bacterias resistentes aos antibióticos causaron 30.000 mortes en 2015 en toda Europa. En España cífrase nunhas 3.000 mortes. Aínda que o maior consumo de antibióticos en produción animal

100 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_saudeAnimal_oriolFranquesa_galego.indd 100

28/12/20 18:10

SAÚDE ANIMAL

NORMALMENTE, MÁIS DO 50 % DO CONSUMO DE ANTIBIÓTICO NUNHA EXPLOTACIÓN DE VACÚN LEITEIRO ESTÁ RELACIONADO COA SAÚDE DE UBRE

Gram positivo

Gram negativo

Sen crecemento

AgroBank

está centrado nas administracións orais e que o sector leiteiro é un dos que menos antibióticos utiliza, debemos seguir facendo todo o posible para reducir o actual consumo nas granxas leiteiras. Ademais, a redución do uso de antibióticos terá unha serie de vantaxes económicas coma o menor custo de medicamentos, menos cantidade de leite descartado e menor risco de ter un positivo en inhibidores no tanque de leite. O ubre é o gran consumidor de antibióticos nunha explotación leiteira, tanto polo antibiótico intramamario durante o período de secado como no tratamento das mamites clínicas. Normalmente, máis do 50 % do consumo de antibiótico nunha explotación de vacún leiteiro está relacionado coa saúde do ubre. No presente artigo centraremos a atención no tratamento da mamite clínica e deixaremos o uso selectivo de antibiótico durante o secado para tratalo en próximas publicacións. Aquí podémonos preguntar: todas as mamites clínicas precisan de tratamento con antibiótico? A resposta é NON, e numerosos artigos científicos avalan esta afirmación. Podemos clasificar as bacterias en dous grandes grupos: as bacterias gram positivas e as bacterias gram negativas. As bacterias gram positivas son aquelas que, ademais da membrana celular, posúen unha parede celular externa e que podemos observar ao microscopio cando facemos unha tinción de Gram. Algúns exemplos serían os estreptococos e estafilococos. De maneira contraria, as bacterias gram negativas só posúen a membrana celular e carecen de parede celular. Neste grupo podemos atopar os coliformes, E. coli, Klebsiella spp etc.

Diferentes estudos científicos móstrannos que as bacterias gram positivas teñen unha moi boa resposta aos antibióticos, xa que moitos dos mecanismos de acción se centran en actuar sobre a síntese da parede celular, mentres que as bacterias gram negativas non presentan grandes diferenzas se as tratamos con antibiótico ou se simplemente as tratamos cun antiinflamatorio para axudar o animal a que resolva a infección en por si. Así, terá moito máis sentido usar antibiótico naqueles animais que presenten unha infección causada por gram positivos e tratar só con antiinflamatorio aqueles animais cunha infección por gram negativos. Ademais, debemos ter en conta que, de maneira normal, entre un 25 e un 35 % das mostras de leite que se toman nunha mamite clínica aparecen no laboratorio como “sen crecemento”. Os motivos que explican esta porcentaxe de resultados negativos son varios. Poida que a bacteria causante da infección xa non sexa viable ou que estea presente en baixa cantidade, ou que o axente infeccioso non medre con facilidade (micoplasma, fermentos etc.), ou ben que a mostra de leite non se tomou de forma adecuada ou que haxa residuos antibióticos etc. Pero, fronte a un animal con mamite clínica, como podemos saber se a bacteria que causou esa infección está aínda presente ou non, ou se se trata dunha bacteria gram positiva ou unha bacteria gram negativa? É neste punto onde debemos recorrer aos tests de diagnóstico en granxa dispoñibles no mercado. Basicamente podemos diferenciar dous grandes grupos: os cultivos en placa e os cultivos en tubo con detección por cambio de cor.

Asesoramento e servizo para o sector agrario

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 101

vp021_saudeAnimal_oriolFranquesa_galego.indd 101

28/12/20 18:10

SAÚDE ANIMAL

SISTEMAS DE CULTIVO EN PLACA O sistema en placas baséase en diferentes medios selectivos de cultivo que nos van indicar, en función do crecemento ou non en cada un dos medios, que tipo de bacteria é o causante da mamite. Actualmente no mercado podemos atopar sistemas biplaca ou triplaca. Os sistemas biplaca constan de dous medios de cultivo selectivos para bacterias gram positivas e gram negativas. Estas placas vannos permitir diferenciar entre un resultado con gram positivos, gram negativos ou sen crecemento en placa. Os sistemas triplaca auméntannos o rango de diagnóstico, xa que nos permitirán, ademais de identificar os gram negativos e os sen crecemento, diferenciar entre estreptococos e estafilococos dentro do grupo dos gram positivos. Ademais, nalgúns casos, permiten chegar ata a identificación de especie, como o caso de Staphylococcus aureus ou Streptococcus uberis. As máis frecuentes no noso mercado son as triplacas VetoRapid, de Vetoquinol e as triplacas On farm Culture de Zoetis. Existen outras marcas de sistemas biplaca ou triplaca pero con menor implantación.

SISTEMAS DE CULTIVO EN TUBO No caso dos sistemas en tubo, no mercado podemos atopar sistemas moi completos, que realizan unha identificación por especie e mesmo un antibiograma, ata sistemas moi simples e prácticos onde obteremos información sobre o grupo bacteriano (gram positivo, gram negativo ou sen crecemento). De igual maneira que as placas, os sistemas de tubos dispoñen de medios de cultivo selectivo que nos van facilitar ou limitar o crecemento de determinados grupos de bacterias xunto con indicadores de cor, que nos van permitir unha rápida e fácil interpretación de resultados. No noso mercado podemos atopar os sistemas de dobre tubo Mastdecide, de Fatro, e o sistema Speed Mam Color de Virbac, sistema multitubo de identificación e antibiograma. Antes de entrar en detalle de como funcionan estes tests en granxa, queremos destacar dous aspectos importantes. En primeiro lugar, o seu obxectivo é axudar a tomar a mellor

decisión sobre os tratamentos que lles imos aplicar aos animais enfermos, en moitos casos, por si sós non permiten chegar a un diagnóstico clínico definitivo. En segundo lugar, os tests en granxa non substitúen o traballo dun laboratorio profesional. Seguiremos necesitando o apoio de mostras enviadas ao laboratorio, tanto como autocontrol ao traballo que facemos en granxa para verificar que os resultados que obtemos son fiables, como para ir un paso máis aló e ter unha identificación definitiva dos patóxenos presentes na nosa explotación.

TERÁ MOITO MÁIS SENTIDO USAR ANTIBIÓTICO NAQUELES ANIMAIS QUE PRESENTEN UNHA INFECCIÓN CAUSADA POR GRAM POSITIVOS E TRATAR SÓ CON ANTIINFLAMATORIO A AQUELES CUNHA INFECCIÓN POR GRAM NEGATIVOS

MATERIAL E REQUISITOS PREVIOS En primeiro lugar, necesitaremos un sitio apropiado na granxa para realizar o test. Non fai falta dispor de condicións de laboratorio, pero si dun lugar limpo, ben iluminado e sen correntes de aire. Tamén imos necesitar un material mínimo para realizar este traballo: luvas dun só uso, kit de diagnóstico (placas ou tubos), estufa ou incubador, hisopos de sementeira ou micropipetas para inocular o leite, unha gradilla para soporte dos tubos de leite e un rotulador para identificar as mostras.

TOMA DE MOSTRAS Independentemente do kit de diagnóstico escollido para traballar na explotación, a correcta toma de mostra de leite será o punto clave de todo o sistema.

102 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_saudeAnimal_oriolFranquesa_galego.indd 102

28/12/20 18:10

Tratamiento de la mastitis basado en la evidencia Herramienta de diagnóstico mediante cultivo en granja para optimizar el tratamiento de mastitis: ✔ Sencillo y fácil de utilizar ✔ Kit más rápido del mercado (12 horas) ✔ Reducción de uso de antibióticos ✔ Menos leche descartada al utilizar menos antibióticos

La salud animal en manos del Veterinario Fatro SpA.

Vía Emilia, 285 40064 • Ozzano Emilia • Bolonia • ITALIA vp021_publi_FATRO.indd 103 1 Pub 200x280 Mastdecide v2.indd

Fatro Ibérica

vet@fatroiberica.es www.fatroiberica.es 21/12/20 19/12/20 10:18 14:04

SAÚDE ANIMAL

Necesitamos que a recollida da mostra de leite sexa o máis aséptica posible para evitar ao máximo o risco de contaminacións e obter así un resultado fiable. Sen este requisito, os resultados non serán reais e, por tanto, útiles. Neste punto será esencial a implicación do veterinario da explotación para darlle formación a todo o persoal da granxa, e en especial, ao equipo de muxidores. Tamén será importante que o material de recollida de mostras (tubos, gradillas, toalliñas desinfectantes, luvas etc.) estea gardado nun sitio adecuado e limpo. Se entre a toma de mostra e a realización do test van pasar varias horas, recoméndase gardar estas mostras de leite en refrixeración.

REALIZACIÓN DO CULTIVO Unha vez que temos a mostra da mastite clínica, procederemos á realización do test. En primeiro lugar, debemos preparar e limpar a zona de traballo, e asegurar que o incubador se atopa á temperatura de cultivo (37° ± 2 °C). Unha vez que a zona estea limpa poñerémonos unhas luvas dun só uso e podemos empezar a realizar o test. É importante homoxeneizar a mostra de leite antes de realizar a sementeira. Para iso axitaremos suavemente a mostra volteando o tubo varias veces. No caso de traballar con placas de cultivo, introduciremos o hisopo de sementeira ou escobillón no tubo e deixarémolo uns segundos para que se empape ben de leite (evitando coller os grumos que poida haber da mastite). Abriremos a placa de cultivo e sementaremos o medio pasando o escobillón en zigzag por toda a superficie. Repetiremos o mesmo procedemento para os diferentes medios de cultivo de que conste a placa. Pecharemos esta, identificarémola co número do animal e a data e depositarémola boca abaixo dentro do incubador. Para os cultivos en tubo o método de sementeira é aínda máis sinxelo. No caso de Mastdecide, unha vez que preparamos a mostra e coa axuda dunha micropipeta, inocularemos 100 microlitros de leite en cada un dos dous tubos que compoñen o test e axitaremos suavemente para homoxeneizar o medio. Neste caso, utilizaremos unha gradilla de tubos

de microcentrífuga (Eppendorf) para deixar estes dentro do incubador. No caso de Speed Mam Cor deberemos aplicar leite en cada un dos tubos na batería de identificación e antibiograma. A continuación colocaremos os tubos nun incubador.

INDEPENDENTEMENTE DO KIT DE DIAGNÓSTICO ESCOLLIDO PARA TRABALLAR NA EXPLOTACIÓN, A CORRECTA TOMA DE MOSTRA DE LEITE SERÁ O PUNTO CLAVE DE TODO O SISTEMA

LECTURA E INTERPRETACIÓN DE RESULTADOS Segundo o test utilizado, teremos diferentes tempos de incubación: • No caso das placas de cultivo necesitaremos 24 horas para unha primeira lectura e nalgúns casos esperar ata 48 horas para unha segunda lectura. • No caso dos tubos con medio de cultivo, a lectura realizarase ás 12 horas e pódese reconfirmar ás 14 h. • No caso dos kits de tubos que nos ofrecen antibiogramas, podemos ter resultados do antibiograma en 24 h e resultados de identificación en 48 horas. Para a lectura e interpretación de resultados, a maioría dos fabricantes ofrécennos unha guía simple para identificar os tipos de bacterias que creceron en cada sección da placa ou para interpretar os cambios de cores producidas nos tubos con medios de cultivo. A interpretación de resultados nos medios de tubo é moi simple. Só debemos observar os cambios de cor nos dous tubos de cultivo. En placas de cultivo é relativamente sinxelo cun mínimo adestramento, aínda que sempre podemos ter algúns casos onde non acabamos de ver claramente se houbo un crecemento significativo ou non. Por último, no

caso dos tubos con antibiograma a identificación a priori é sinxela por cambio de cor do medio, pero pódese complicar un pouco ao haber moitos tubos diferentes para verificar.

SENSIBILIDADE E ESPECIFICIDADE E agora a pregunta do millón: son fiables os resultados obtidos? Neste punto interveñen os conceptos de sensibilidade e especificidade. Cando falamos de sensibilidade referímonos á porcentaxe de casos con resultado positivo que realmente son positivos (o resto serían falsos positivos). Cando falamos de especificidade referímonos á porcentaxe de casos con resultado negativo que realmente son negativos (o resto serían falsos negativos).

104 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_saudeAnimal_oriolFranquesa_galego.indd 104

28/12/20 18:11

BouMatic

SALA ROTATIVA XPEDIA 360EX

ViewPointTM

1. Puerta de control del rebaño 2. Puerta de clasificación 3. Medidor SmartControlTM 4. Automatización de instalaciones 5. Sistema de gestión

TouchPointTM

8 7

6. Carga directa 7. Control del tanque 8. TouchPointTM y ViewPointTM 9. ISO RFID 10. Lavado de pezuñas

Sistema de automatización SmartDairyTM

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

vp021_publicidade_boumatic.indd 105

SmartMeterTM GRUPANOR CERCAMPO S.A. C/Azufre, 4 · 28850 Torrejón de Ardoz (MADRID) Tlf.: 91 656 17 48 · Móv.: 609 227 617 pedrojdiaz@grupacer.com · www.grupacer.com

18/12/20 8:57

SAÚDE ANIMAL

Táboa comparativa dos distintos kits na granxa Test

Incubación (T: tempo, I: identificación)

Sensibilidade/ Especificidade

Interpretación

Custo

Caducidade

mastDecide

T: 12-14 h, I: G+, G-, S.C.

G+: 84, 94 %

+++

VetoRapid

T: 24-48 h I: Streptos, Staphylos, G-, S.C.

G+: 91 %, 78 %

Speed Mam Color

Tempo: 48 h (antibiograma 24 h) I: Streptos, Staphylos, G-,S.C., Mycoplasma (7 días)

Overall: 92, 95 %

+++

On farm Culture Zoetis

T:18-24 h I: Streptos, Staphylos, G-, S.C.

Non publicado

Adaptado de Kroemker et al., 2019

Algúns tests do mercado dannos esta información de maneira xeral para todas as bacterias ou ben ofrécennos a información por grupos separados de gram positivos ou gram negativos. Así, no caso que nos ocupa, a información máis importante a ter en conta é a especificidade fronte aos gram positivos, é dicir, ter unha alta fiabilidade sobre os resultados que non son gram positivo, xa que van ser os animais que non van recibir tratamento antibiótico e non queremos cometer erros neste grupo.

CADUCIDADE Ademais das diferenzas técnicas e de custo, existen outros elementos de manexo que poden ter a súa influencia á hora de escoller un sistema ou outro, como pode ser a conservación e caducidade. Neste aspecto os sistemas de placas de cultivo son moito máis delicados. As caducidades en fabricación poden ir ata 4 ou 5. É moi importante que durante toda a súa vida útil se manteña a cadea de frío. Os sistemas de tubos ofrecen unha vantaxe neste aspecto. Teñen caducidades máis longas, entre 9 e 16 meses, e o transporte pódese realizar sen frío. Igualmente, recoméndase manter estes kits en refrixeración para maximizar a súa conservación e, sobre todo, para mantelos fóra do alcance da luz. A modo de resumo a táboa superior recolle os diferentes aspectos técnicos dos distintos kits en granxa.

CONCLUSIÓNS A presión para reducir os antibióticos en granxa está aquí e vai quedar. Debemos adaptarnos e atopar as mellores ferramentas para perseguir este obxectivo, sendo o primeiro e máis importante a prevención. Implementar tests en granxa que nos permitan optimizar os tratamentos e aplicar antibióticos só cando estes sexan necesarios será de grande utilidade, non só para reducir o uso de antibióticos senón tamén na repercusión económica na explotación en canto a custos de tratamentos e leite descartado. A coordinación e o entendemento entre veterinario e gandeiro é esencial para poñer en marcha o sistema, controlar a súa execución e valorar os resultados obtidos.

O OBXECTIVO DESTES TESTS É AXUDAR A TOMAR A MELLOR DECISIÓN SOBRE OS TRATAMENTOS QUE LLES IMOS APLICAR AOS ANIMAIS ENFERMOS

BIBLIOGRAFÍA

1. The selective treatment of clinical mastitis based on on-farm culture results: I. Effects on antibiotic use, milk withholding time, and short-term clinical and bacteriological outcomes. Lago, S. M. Gooden, R. Bey, P.L. Ruegg, K. Leslie. Journal of Dairy Science 94: 44414456. doi: 10.3168/jds.2010-4046 2. The selective treatment of clinical mastitis based on on-farm culture results: II. Effects on lactation performance, including clinical mastitis recurrence, somatic cell count, and cow survival. Lago, S. M. Gooden, R. Bey, P.L. Ruegg, K. Leslie. Journal of Dairy Science 94: 4457-4467. doi: 10.3168/jds.20104047 3. Mastitis treatment – Reduction in antibiotic usage in dairy cows. V. Krömker, S. Leimbach. Reprod Domest Anim. 2017 Aug. doi: 10.1111/rda.13032 4. Udder health effects of an evidencebased mastitis therapy concept in Northwestern Germany. Milk Science International (71) 2018 P. 14-20. J. Kock, N. Wente, Y. Zhang, J.-H. Paduch, S. Leimbach, D. Klocke, C.C. Gelfert, V. Krömker. ISSN 2567-9538 5. Laboratory evaluation of a novel rapid tube test system for differentiation of mastitis-causing pathogens groups. Journal of Dairy Science. 101:6357– 6365. S.Leimbach and V.Kromker. doi: 10.3168/jds.2017-14198 6. Treatment of mastitis during lactation. S. Pyörälä. Ir Vet J. 2009 Apr. doi: 10.1186/2046-0481-62-S4-S40

106 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_saudeAnimal_oriolFranquesa_galego.indd 106

28/12/20 18:11

vp021_publicidade_pts3.indd 107

18/12/20 8:56

y te d

Mantener a las terneras abrigadas durante el invierno es rentable mortalidad en las imo de aumento de ón sin es o rn vie in El frío, a la humedad muy vulnerables al n so es pu , as er rn te pueden producir aire, las cuales les de es nt ie rr co s la ya con temperaturas s por frío comienza tré es El ia. m er ot hip es de 21 días y por ra animales menor pa ºC 10 a es ior er inf 42 días. terneras mayores de en C 5º los de jo ba de s para evitar el esmejores estrategia Probablemente, las en prestar ateneras jóvenes radican trés por frío en tern es: ra como las siguient ción a áreas de mejo tro (al menos iente ingesta de calos fic su a un ar ur eg s de vida. ▪ As s primeras dos hora la en ºC 40 a s) ro lit 4 y abundantes. mas de paja secas ▪ Proporcionar ca el aire. n contra la lluvia y ▪ Ofrecer protecció as de hasta mantas para terner o lor ca de s co fo ▪ Usar . 21 días o enfermas

Priorizar las acciones de mejora y alinearlas con el ganadero es clave para alcanzar los objetivos marcados

“Siempre hay una mejor manera de hacer las cosas”

En la mayoría de las granjas de vacas de leche hay oportunidades de mejora, es decir, aspectos relac ionados con el manejo o la alimentación de los animales que limitan el desarrollo y el bienestar de las terneras. El checklist del programa Prima permite ident ificar todas las áreas de mejora y trabajar junto con el gana dero para darles una solución. No obstante, no podemos abordarlas todas a la vez, por ello las ponderamos por su nivel de importancia y nos centramos en un máx imo de solo dos o tres áreas de mejora en función de su relevancia, viabilidad y limitaciones de cada granja. Una vez corregidos, fijamos nuevos objetivos y próximas área s de mejora.

¡N

¡Q pr pa co

OK OK X

OK vp021_publi_nanta.indd 108

18/12/20 8:48

La limpieza de cubos, tetinas y utensilios para alimentar a las terneras disminuye la incidencia de enfermedades

La mala calidad del calostro o un mal man ejo de este, combinados con una higiene deficiente, aum entan la susceptibilidad a enfermedades. Establecer rutinas diarias para la desinfecci ón, limpieza y secado de todos los utensilios usados para alimentar a las terneras es una medida esencial para evitar la proliferación de bacterias que aumenten la morb ilidad. Las granjas que realizan una mejor higiene tiend en a tener una mayor concentración sérica de IgG en las terneras y menos fallos de transferencia de inmunida d pasiva. Recomendamos: ▪

Enjuague inicial con agua tibia.

▪

Sumergir los utensilios en agua a 50ºC junto con detergente clorado y frotar con cepillos.

▪

Aclarado.

▪

Secado.

El comportamiento y el manejo de la alimentación de las terneras tienen consecuencias tanto inmediatas como a largo plazo e y/o itar la alimentación (lech Hemos aprendido que lim las tre en cia o) crea competen pienso y/o forraje picad ras ne ter s La las vacas adultas. terneras al igual que en e el espor la comida, por lo qu prefieren no competir ida son com la disponibilidad de pacio de alimentación y importantes. ida y, ca menos acceso a la com Más competencia signifi stede l de és spu rollo. Incluso de por tanto, menos desar rán ua tin con tir pe tenido que com te, las terneras que han án ser : les ab ud ción menos sal con patrones de alimenta e, lot de ras ñe pa rán a sus com más agresivas y desplaza sade y as ell con s sincronizadas comerán menos comida s. pia oti rrollarán más estere

¡Nanta regala 25 mantas para terneros!

12 MANTAS

8 MANTAS

5 MANTAS

¡Queremos que vuestra recría comience el año lo más protegida posible contra el frío! Es por ello que tenemos 3 packs de mantitas para regalar a los ganadores de nuestro concurso navideño de fotografía. Entrad en Facebook.com/RecriaNantaPrima para conocer todos los detalles

vp021_publi_nanta.indd 109

18/12/20 8:48

ALIMENTACIÓN

Sistemas de produción, calidade e composición do leite de vaca en Galicia Neste artigo presentamos unha síntese do traballo de investigación levado a cabo polo CIAM en colaboración co Ligal e 25 explotacións galegas de leite co obxectivo de achegar información acerca da relación existente entre a composición do leite producido polas vacas e a dieta que estas consomen nos diversos sistemas de produción existentes en Galicia. A. Botana1, S. Pereira-Crespo1, M. Veiga1, L. González1, V. García-Souto1, C. Resch1, R. Lorenzana2 , G. Flores-Calvete1 1 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) 2 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal)

MODELO PRODUTIVO DO SECTOR LÁCTEO GALEGO

modelo produtivo configurado no sector lácteo galego nas últimas décadas estivo moi condicionado polas limitacións estruturais

da maioría das explotacións: reducida superficie, fragmentación parcelaria e dificultades para incrementar a base territorial, tanto a través da compra como do alugueiro (López-Iglesias, 2015). Tradicionalmente, a provisión de fo-

rraxe das explotacións leiteiras galegas estaba baseada na herba de pradeiras, pero esta situación cambiou a partir do proceso de intensificación da produción láctea, iniciado desde finais dos anos 80, debido aos problemas que se atoparon para un aumento acorde da superficie agraria útil (SAU) respecto do incremento do tamaño das explotacións. Produciuse unha maior intensificación forraxeira da SAU dispoñible, centrada nun incremento do cultivo do millo forraxeiro, cun incremento do predominio das ensilaxes sobre o consumo de forraxes frescas e unha diminución do uso de herba de pradeira, principalmente nas explotacións de maior dimensión. Na actualidade, en Galicia coexisten diversos modelos de produción de leite de vaca, dos cales o predominante nas explotacións de maior tamaño é o baseado no uso intensivo de concentrados e ensilaxes de millo e de herba. Os sistemas que sustentan a alimentación do gando no pastoreo durante o período de crecemento activo da herba son máis frecuentes nas explotacións de menor dimensión e poden atoparse tamén neste segmento algunhas granxas especia-

110 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 110

28/12/20 18:05

ALIMENTACIÓN

O LEITE É O ALIMENTO DE ALTO CONSUMO MÁIS CONTROLADO E ANALIZADO, O QUE GARANTE A SÚA TRAZABILIDADE E SEGURIDADE ALIMENTARIA, UN LABOR DE CONTROL REALIZADO EN GALICIA POLO LIGAL

lizadas de maior tamaño con suficiente base territorial. Todas estas explotacións combinan o aproveitamento da herba a dente na primavera e no outono co uso de ensilaxes de herba e en menor medida de millo, sendo as ensilaxes maioritarias no verán e no inverno, mentres que unha parte minoritaria segue un modelo de produción ecolóxica.

LEITE E SAÚDE HUMANA Existen numerosas evidencias científicas acerca de que o consumo de lácteos exerce unha influencia positiva a longo prazo sobre a saúde humana (Elwood, 2009; Bauman e Lock, 2015), ao que hai que sumar que se trata do alimento de alto consumo máis controlado e analizado, o que garante a súa trazabilidade e seguridade alimentaria, un labor de control realizado en Galicia polo Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal), que ano tras ano vén confirmando a excelente calidade do leite producido en Galicia. Con todo, dependendo da alimentación das vacas, o leite aínda pode ter unhas características máis saudables,

xa que a composición en sólidos e o perfil de ácidos graxos (AG) do leite dependen, entre outros factores, do xenotipo da vaca e do estado de lactación, pero sobre todo da alimentación consumida por ela (Givens e Shingfield, 2006), polo que na actualidade existe un renovado interese polo estudo das relacións entre a dieta das vacas e a composición do leite producido. Numerosos autores referiron a forte influencia da alimentación do gando vacún sobre a composición da graxa do leite e a relación positiva entre o consumo de forraxes frescas e a presenza de AG mono e poliinsaturados no leite que son beneficiosos desde o punto de vista da saúde humana (Wyss e Collomb, 2010). A isto súmase que as dietas ricas en herba, especialmente cando se realiza pastoreo, producen leite cun contido superior en antioxidantes comparadas coas dietas de ensilaxe de millo e concentrados (Chilliard et al., 2001).

OBXECTIVO DO ESTUDO Ata o momento, non hai información suficiente acerca da composición de

18 41 VERSIONES

CONFIGURACIONES

CARROS MEZCLADORES

DE 11 A 33 m³

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 111

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 111

28/12/20 18:05

ALIMENTACIÓN

EXISTEN NUMEROSAS EVIDENCIAS CIENTÍFICAS ACERCA DE QUE O CONSUMO DE LÁCTEOS EXERCE UNHA INFLUENCIA POSITIVA A LONGO PRAZO SOBRE A SÁUDE HUMANA

ácidos graxos no leite producido en explotacións galegas en situacións de alimentación comparables. Co obxectivo de achegar información acerca da composición do leite producido en Galicia, a súa relación co sistema de alimentación e a súa variabilidade estacional, no Centro de Investigacións de Mabegondo (CIAM), en colaboración co Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (Ligal) e 25 explotacións leiteiras de Galicia, realizouse un estudo sobre unha mostra representativa dos diversos sistemas de produción existentes en Galicia, no que se analizou a composición da dieta consumida polas vacas de leite e a composición fisicoquímica, perfil de ácidos graxos e concentración de antioxidantes liposolubles do leite de tanque das explotacións. Neste artigo resúmense os principais resultados obtidos.

GRUPOS DE EXPLOTACIÓNS E TAMAÑO DA MOSTRA Antes do inicio deste estudo, realizouse un traballo previo nun conxunto de explotacións representativas dos diferentes modelos de produción de leite de Galicia, co obxectivo de obter información sobre as características de estrutura e sistema de alimentación. Tras analizar a información xerada nunha mostra de 50 granxas leiteiras, diferenciadas en función da realización ou non do pastoreo e o tipo de ensilaxe predominante (herba e/ou millo forraxeiro) nos sistemas de animais estabulados con dietas de “todo ensilado”, seleccionáronse 25 granxas que se consideraron representativas dos distintos sistemas de produción. Os grupos e o número de granxas por grupo foron: pastoreo ecolóxico (PE, n=6), pastoreo convencional (PC, n=5),

As dietas ricas en herba, especialmente cando se realiza pastoreo, producen leite cun alto contido en antioxidantes

ensilaxe de herba (EH, n=4), ensilaxes de herba e de millo (EH-EM, n=5) e ensilaxe de millo (EM, n=5).

VISITAS ÁS EXPLOTACIÓNS, TOMA DE MOSTRAS E ANALÍTICAS REALIZADAS Foron realizadas catro visitas trimestrais a cada granxa, que se levaron a cabo nas catro estacións do ano, co fin de representar a variabilidade no sistema de alimentación dentro de cada sistema ao longo do ano. As datas nas que se fixeron as visitas escolléronse coa intención de que non coincidisen con cambios na alimentación das vacas en produción nin nas épocas de maior carga de traballo nunha granxa, para poder contar cunha maior dispoñibilidade de tempo por parte do gandeiro. Tamén se planificaron tendo en conta a necesidade de que no tanque houbese un número de muxidos par ou, en casos concretos, de 3 muxidos diarios ou muxido con robot, cubrir o rango de 24 h de produción, condición necesaria para eliminar o posible efecto do momento do muxido. En cada visita cubriuse un cuestionario previo á recollida de mostras. Nel preguntábase acerca do número de vacas en lactación, a produción de leite nos días previos e a ración consumida polas vacas en lactación os días anteriores á visita, anotando os pesos de cada ingrediente, tendo en conta se os animais saían ao pasto e canto tempo. Posteriormente collíanse mostras dos alimentos que consumían as vacas e mostras de leite do tanque. A determinación da composición nutricional das mostras de forraxes

112 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 112

28/12/20 18:05

Soluciones Solucionesmodernas modernaspara para proSoluciones modernas parapropro- S fesionales fesionales de de la la cría cría de de terneros terneros fe fesionales de la cría de terneros

Ganar tiempo y flexibilidad

Más prestación

Terneros sanos

Trabajo más ligero

a r a p s a r o d a v o n n i eId as s terneros u s y www.holm-laue.com usted Ganar Ganar tiempo tiempo y y flexibilidad flexibilidad

Más Más prestación prestación

Terneros Terneros sanos sanos

Trabajo Trabajo más más ligero ligero

Reducción de gastos

Reducción Reducción de de gastos gastos

s apraara roarsap o d d a a v v o o nn IdIedaesaisnin sussutsetrenrenreorsos yy www.holm-laue.com www.holm-laue.com usutsetded Delegado Miguel Sá: 00351919028774

Moorweg 6 • 24784 Westerrönfeld, Alemania • Teléfono: +49 4331 20174 - 0 • Correo electrónico: info@holm-laue.de

Cosmolabor: 964 139 487 •Alemania Parrondo Cabornero: 626 983 Luciano Fernández: 0034 626 983 049 Moorweg Moorweg 6 • 24784 6+351 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania • Teléfono: • Teléfono: +490034 +49 4331 4331 20174 20174 - 0 043 •-Correo 0 ••Correo electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de Jesmi: 0034 677 72 96 30 • Alberto Disega: 0034 670 286 215 • Albaitaritza: 0034 948 50 03 43 • Trivic: 0034 938 86 62 99 pub_holm_laue_castelan_ok.indd 97 vp021_holm_laue.indd 113

25/6/19 21/12/20 12:37 9:55

ALIMENTACIÓN

AS EXPLOTACIÓNS BASEADAS EN ENSILAXE DE MILLO TEÑEN A MAIOR PRODUCIÓN MEDIA DE LEITE POR EXPLOTACIÓN E POR VACA

Analizouse a composición da dieta e a composición fisicoquímica, perfil de ácidos graxos e concentración de antioxidantes liposolubles do leite de tanque das 25 granxas

realizouse preferentemente mediante o método NIRS (espectroscopia de infravermello próximo). O NIRS trátase dunha metodoloxía precisa, rápida e barata, a cal se aplica en multitude de ámbitos a nivel mundial. Para as forraxes de Galicia o Ligal conta con ecuacións específicas, extremadamente robustas, que se empregan a diario nas análises das forraxes das explotacións galegas, e que son froito da colaboración de máis de vinte anos co CIAM, centro onde se foron desenvolvendo e mellorando as devanditas ecuacións. A composición fisicoquímica do leite foi analizada no Ligal mediante espectroscopía infravermella FTMIR (o mesmo tipo de análise que se realiza para as mostras de calidade do leite), mentres que a composición de ácidos graxos e de antioxidantes liposolubles analizouse no CIAM.

ÍNDICES TÉCNICOS As principais características técnicas das 25 explotacións participantes, agrupadas nas cinco tipoloxías de alimentación, móstranse na táboa 1. Evidénciase unha maior intensificación nas explotacións que basean a súa alimentación en forraxes ensiladas ofrecidas en racións completas a vacas estabuladas, comparadas coas que realizan pastoreo. As explotacións baseadas en ensilaxe de millo teñen a maior produción media de leite por explotación e por vaca, significativamente superior ao resto dos grupos, mentres que as de pastoreo ecolóxico presentan valores medios inferiores ao resto (ver táboa 1). A superficie forraxeira foi maior no grupo EM e non existen diferenzas es-

tatísticas entre os restantes grupos, mentres que a maior carga gandeira se rexistrou nos grupos onde a ensilaxe de millo era maioritaria, sendo menor nas explotacións de pastoreo, con valores intermedios para as granxas do grupo EH.

COMPOSICIÓN DA DIETA A inxestión de MS (IMS) foi diferente entre grupos, descendendo desde o grupo EM, cun consumo medio de 24,4 kg MS/ vaca e día, ata o grupo PE, cun consumo de 18,2 kg MS/vaca e día (táboa 2). No mesmo sentido comportouse o valor da eficiencia de transformación da MS en leite (EFI), sendo similar entre os dous grupos de ensilaxes de millo. O efecto da estación (E) non foi significativo para a IMS nin para a EFI e mantivéronse as diferenzas relativas entre grupos ao longo das catro visitas. Como é lóxico, as diferenzas entre grupos para a composición da dieta media das catro visitas foron altamente significativas. Nos dous grupos de pastoreo, a herba fresca representou (referida a MS) o 46,0 % en PE e o 42,6 % para PC. No grupo EH a ensilaxe de herba supuxo o 46,6 %, mentres que no grupo EH-EM esta forraxe representaba o 23,3 % e a ensilaxe de millo o 35,4 %, ascendendo este ata o 44,4 % no grupo EM. O consumo de concentrado diferénciase de forma clara entre os sistemas de pastoreo e os que empregan unha maior proporción de ensilaxes, non superando os 200 g de concentrado/kg de leite producido en pastoreo polos arredor de 300 g/kg de leite producido nos sistemas que basean a alimentación en ensilaxes (táboa 2).

O contido en amidón da dieta incrementouse desde o 5,5 e 8,3 % MS en PE e PC ata o 23,8 e 25,6 % MS en EH-EM e EM, cun valor intermedio do 17,4 % MS no grupo EH. Para vacas de alta produción o NRC (2001) recomenda que as racións para vacas de leite deben conter un mínimo do 30-32 % de carbohidratos non fibrosos, dos cales o amidón é o compoñente máis importante, mentres que outros autores, por exemplo Hutjens (2008), suxiren un 22-26 % MS de amidón e un 4-6 % de azucres para asegurar unha adecuada produción de proteína no leite.

EFECTO DO SISTEMA DE ALIMENTACIÓN NA COMPOSICIÓN FISICOQUÍMICA DO LEITE Como se pode ver na táboa 3, o sistema de alimentación influíu na composición fisicoquímica do leite. O contido en materia graxa máis alto foi o do grupo PC (3,97 %), significativamente superior aos de EH-EM (3,76 %), PE (3,70 %) e EM (3,60 %), non diferenciándose do grupo EH (3,87 %). O valor máis baixo de materia proteica do leite observouse no grupo de pastoreo ecolóxico (3,07), sendo significativamente inferior ao resto, cuxos valores medios mostraron unha tendencia crecente co incremento de amidón na dieta (PC: 3,25 %, EH: 3,25 %, EH-EM: 3,31 % e EM: 3,32 %), aínda que non se diferenciaron estatisticamente entre si. Os valores de lactosa e extracto seco magro comportáronse de igual forma que a proteína e os valores máis altos corresponden aos grupos cunha maior cantidade de amidón na dieta. En canto ao punto crioscópico FPD

114 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 114

28/12/20 18:05

ALIMENTACIÓN

Táboa 1. Índices técnicos dos distintos grupos de explotacións Significación (P)

Grupo de explotacións

EH-EM

GxE

Produción de leite Toneladas/explotación

188,2c

458,0bc

597,6bc

966,8b

1.724,5a

***

t/vaca

5,7

7,6

10,0

10,

10,7

***

kg/vaca e día

18,3d

20,7d

28,0 c

33,4b

36,6a

***

Vacas de leite

32,7c

59,9bc

59,5bc

95,9b

160,8a

***

% frisoas

77,1

87,5

84,9

99,9

100,0

***

SAU ha

38,7b

58,1b

44,9b

53,1 b

85,2a

UGM leite

48,8

90,8

88,8

146,0

234,7

***

Carga UGM/ha

1,3c

1,6c

2,0b

2,7a

2,8a

***

A INCLUSIÓN DE ENSILAXE DE HERBA NA DIETA PARECE TAMÉN MELLORAR O PERFIL ANTIOXIDANTE DO LEITE EN COMPARACIÓN CUN MAIOR EMPREGO DE ENSILAXE DE MILLO NAS RACIÓNS COMPLETAS

Rabaño de leite, SAU e carga c

G: grupo, E: estación

Táboa 2. Caracterización da dieta media dos distintos grupos de explotacións Significación (P)

Grupo de explotacións

EH-EM

GxE

Inxestión de MS e eficiencia IMS (kg MS/vaca e día)

18,2C

19,0C

21,9b

23,4ab

24,4a

***

EFI (kg leite/kg MS)

0,97

1,08

1,27

1,39

1,40a

***

Composición da dieta (%MS total) Herba fresca

46,0a

42,6a

2,8b

0,0b

Ensilaxe de herba

28,1

23,1

46,6

23,3

10,2

***

Ensilaxe de millo

2,3c

6,3c

5,6c

35,4b

44,4a

Forraxes secas

9,0a

9,4a

2,0b

1,6b

3,1b

***

Concentrados

14,6b

18,5b

43,0a

39,6a

42,2a

***

145d

170c

336b

287a

302a

***

5,5d

8,1c

17,4b

23,8a

25,6a

***

Gasto de concentrado g concentrado/kg FPCM Amidón da dieta % MS total G: grupo, E: estación

(°C), o leite das explotacións que realizan pastoreo ecolóxico mostrou os valores medios máis altos, seguido do das explotacións de pastoreo convencional, sendo ambos, á súa vez, superiores aos observados nos sistemas de alimentación con ensilaxes. Pola súa parte, os valores de urea en leite oscilaron entre 216 e 265 mg/L, estando este intervalo dentro dun rango que se considera normal. O efecto da época do ano en que se tomou a mostra foi significativo para os contidos en proteína, lactosa e extracto seco magro, cunha tendencia a un maior contido no outono-inverno, mentres que no caso do punto crioscópico a influencia aínda é superior, principalmente nos sistemas de pastoreo, con valores máis altos na época de primavera-verán, coincidindo coa época na que as vacas inxiren máis herba fresca.

Estes cambios estacionais na composición fisicoquímica do leite nos distintos sistemas de alimentación atribúense aos cambios na alimentación nas explotacións de pastoreo e a cambios ligados a factores ambientais e outros descoñecidos que afectan a todos os grupos, en maior ou menor medida, confirmándose a tendencia a unha depresión do contido en sólidos do leite na primavera-verán, en liña cos resultados do Ligal (Lorenzana et al., 2018) e a un aumento do punto crioscópico, máis marcado para o leite de vacas que pastorean.

PERFIL DE ÁCIDOS GRAXOS DO LEITE E ÍNDICES DE CALIDADE DOS LÍPIDOS Na táboa 4 preséntanse as principais agrupacións de ácidos graxos (AG saturados, SFA; AG monoinsaturados, MUFA; AG poliinsaturados, PUFA), así

como algúns dos AG individuais que máis influencia teñen sobre a saúde humana (AG transvaccénico, TVA; AG linoleico, LA; AG alfa-linolénico, ALA; AG linoleico conjugado c9t11, CLAc9t11) e algunhas agrupacións e índices que se consideran de gran importancia (CLA total; total de AG da serie omega 6; total de AG da serie omega 3; relación omega 6/omega 3 e relación entre os isómeros t11/t10 do AG C18:1). O sistema de alimentación modificou substancialmente o perfil de AG do leite, cun menor efecto da época de mostraxe e manténdose as diferenzas relativas entre os diferentes grupos de explotacións para as diferentes variables a teor da non significación da interacción entre o sistema de alimentación e o momento de mostraxe. O leite ecolóxico mostrou valores medios significativamente inferiores aos do resto dos grupos en canto ao contido de AG saturados e, inversamente, un superior contido en AG poliinsaturados (que constitúen a fracción dos AG do leite de maior interese polo seu potencial efecto positivo na saúde humana), diminuíndo estes de forma progresiva desde PE ata o grupo EH-EM e aumentando no EM debido ao incremento do AG linoleico (principal AG da serie omega 6) ligado a súa presenza na ensilaxe de millo e no concentrado. Os contidos en TVA, en CLAc9t11 (do cal o TVA é precursor), así como o de ALA (principal AG da serie omega 3), increméntanse en relación máis ou menos directa coa cantidade de herba na dieta, á par que 12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 115

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 115

28/12/20 18:05

ALIMENTACIÓN

Táboa 3. Composición fisicoquímica do leite dos distintos grupos de explotacións Significación (P)

Grupo de explotacións

EH-EM

GxE

Composición fisicoquímica Materia graxa (%)

3,70bC

3,97a

3,87ab

3,76bc

3,60c

***

Materia proteica (%)

3,07

3,25a

3,31

3,32

***

Lactosa (%)

4,61d

4,66c

4,77b

4,81ab

4,85a

***

Extracto seco magro (%)

8,42d

8,68c

8,78b

8,88a

8,93a

***

FPD (°C)

-0,521

-0,526

-0,529

-0,528

0,528

***

Urea (mg/L)

216b

228ab

265a

257a

249ab

***

O EFECTO DA ÉPOCA DO ANO FOI SIGNIFICATIVO PARA OS CONTIDOS EN PROTEÍNA, LACTOSA E EXTRACTO SECO MAGRO

G: grupo, E: estación

diminúen proporcionalmente co incremento do contido en amidón, o que confirma a existencia dun perfil de AG máis saudable do leite relacionado coa presenza de herba, en particular fresca, na ración das vacas (táboa 4). A relación entre os ácidos graxos omega 6 e omega 3 nunha dieta humana saudable debe ser baixa, ao redor dun valor non superior a 5, sendo o leite de ruminantes un dos alimentos de orixe non mariña cunha relación máis favorable (Haug et al., 2007). Esta capacidade de contribuír a equilibrar a dieta mediante o consumo de leite é de interese, tendo en conta que a relación omega 6/omega 3 da dieta europea está na contorna de 10-14 a 1 (Bartsch et al., 1999). Os valores mostrados polo leite producido nas explotacións de calquera dos cinco sistemas indican que o seu consumo sería positivo para reducir o ratio omega 6/omega 3 da dieta humana, en particular no caso dos grupos onde a ración das vacas contén unha maior cantidade de herba e menor de amidón. Da mesma forma considérase desexable un alto ratio t11/t10 (C18:1) do leite, sendo particularmente favorable esta relación nos grupos de pastoreo, en particular o ecolóxico, toda vez que existe unha relación positiva entre a presenza de herba fresca na dieta das vacas e o valor deste ratio, sendo negativa co incremento de amidón na ración (táboa 5).

CONTIDO DO LEITE EN ANTIOXIDANTES LIPOSOLUBLES O sistema de alimentación tamén modificou significativamente a concentración de vitaminas A (retinol) e E (tocoferol), así como a de xantofilas e carotenos do leite (táboa 5). A concentración de retinol máis elevada observouse no leite do grupo EH, sendo significativamente superior á dos grupos con presenza de

millo e á do PE, non diferente á do PC. O contido do principal isómero da vitamina E (α-tocoferol) foi significativamente superior no leite do grupo PE comparado co PC e esta, á súa vez, superior á dos grupos que alimentaban con ensilaxes, indicando unha tendencia descendente da concentración de α-tocoferol no leite conforme se reducía a proporción de pastos frescos e de ensilaxe de herba da ración. A evolución do isómero γ-tocoferol da vitamina E no leite, cuantitativamente moito menos importante, seguiu unha tendencia inversa á descrita para o isómero maioritario, descendendo coa porcentaxe de amidón na dieta. A época de mostraxe soamente influíu significativamente na concentración de vitamina E, sendo máis altos os valores de outono e inverno. O contido medio do leite en compostos carotenoides seguiu, en liñas xerais, unha tendencia parecida á descrita para o α-tocoferol nos distintos grupos de explotacións, sendo superior para o leite de pastoreo e diminuíndo posteriormente conforme se reducía a proporción de ensilaxe de herba na ración. Os resultados obtidos nas explotacións amosan, globalmente, un mellor perfil de antioxidantes liposolubles para o leite de pastoreo, en particular para o ecolóxico, evidenciando o efecto positivo do consumo de pastos frescos sobre a concentración de vitamina E e carotenoides do leite. Por outra banda, a inclusión de ensilaxe de herba na dieta parece tamén mellorar o perfil antioxidante do leite en comparación cun maior emprego de ensilaxe de millo nas racións completas.

CONCLUSIÓNS • O estudo permitiu caracterizar a composición do leite de tanque producido con sistemas de alimentación representativos dos diversos modelos seguidos nas explotacións galegas

de vacún, incluíndo o pastoreo en granxas ecolóxicas e convencionais e a alimentación con dietas completas mesturadas a base de ensilaxes de herba, de herba e de millo e de millo, con vacas estabuladas permanentemente. • Existe un gradiente de intensificación produtiva desde os grupos de pastoreo ata o de alimentación con ración completa baseada en ensilaxe de millo, con valores crecentes de carga gandeira, produción de leite por ha de SAU e nivel de amidón na MS da dieta. • A composición do leite vese modificada polo sistema de alimentación e en menor medida polo momento de mostraxe, cun comportamento semellante entre sistemas de alimentación nas diversas estacións do ano. O contido en proteína, lactosa e extracto seco do leite increméntanse co nivel de amidón da dieta, cos valores máis baixos para o leite de pastoreo ecolóxico. O punto crioscópico do leite é máis elevado nas explotacións de pastoreo, principalmente nas ecolóxicas, por causas naturais ligadas fundamentalmente á alimentación. • A calidade da graxa do leite, desde o punto de vista da concentración de ácidos graxos e antioxidantes liposolubles con carácter bioactivo saudable, vese mellorada no sistema de pastoreo ecolóxico sobre o pastoreo convencional, polo pastoreo convencional sobre a alimentación con

116 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 116

29/12/20 16:34

vp021_publi_Ratibrom.indd 117

17/12/20 11:45

ALIMENTACIÓN

Táboa 4. Principais agrupacións de AG do leite e índices de calidade dos lípidos Significación (P)

Grupo de explotacións

EH-EM

GxE

SFA

67,05b

69,26a

69,37a

69,82a

68,99ab

MUFA

27,39

25,88

25,89

25,61

25,97

PUFA

4,49a

3,93bc

3,88bc

3,75c

4,25ab

***

TVA

3,12

2,26

1,60

1,17

1,10

***

Agrupacións e AG singulares (% AGT)

1,46

1,43

1,81

1,94

2,42

***

ALA

0,96a

0,73b

0,57c

0,43d

0,39d

***

CLAc9t11

1,25

0,98

0,69

0,57

0,54

***

CLA total

1,42a

1,13b

0,84c

0,70c

0,68c

***

Omega 6

1,82

1,79

2,19

2,3

2,84

***

Omega 3

1,24a

1,01b

0,84c

0,75cd

0,72d

***

Omega 6/omega 3

1,50e

1,85d

2,65c

3,16b

3,93a

***

t11/t10 (C18:1)

14,42

10,63

6,06

3,45

2,22

***

O LEITE ECO AMOSOU VALORES MEDIOS SIGNIFICATIVAMENTE INFERIORES AOS DO RESTO DOS GRUPOS EN CANTO AO CONTIDO DE AG SATURADOS E, INVERSAMENTE, UN SUPERIOR CONTIDO EN AG POLIINSATURADOS

Ratios de AG a

G: grupo, E: estación

Táboa 5. Composición do leite en vitaminas A e E e carotenoides Significación (P)

Grupo de explotacións

EH-EM

GxE

Retinol

455 b

516 ab

546 a

474 b

479 b

α-Tocoferol

1135a

973b

799 c

730 cd

651 d

***

γ-Tocoferol

24,0

31,3

36,6

47,5

49,1

***

Luteína

22,1a

16,0b

10,3 c

6,29 d

5,02 d

***

0,54

Vitaminas (μg/L)

Carotenoides (μg/L)

Zeaxantina

1,72

1,24

1,02

0,64

***

β-Criptoxantina

2,41a

1,84b

1,70 bc

1,35 c

1,24 c

***

all-t-βcaroteno

244

212

193

126

103

***

c9-βcaroteno

1,64a

1,20b

1,31ab

0,51 c

0,48 c

***

c13-βcaroteno

9,01

7,56

6,72

3,69

3,04

***

G: grupo, E: estación

dietas completas a base de ensilaxes e polo uso en dietas completas de ensilaxe de herba fronte á ensilaxe de millo. As diferenzas relativas entre sistemas en canto ao perfil de ácidos graxos e antioxidantes do leite mantéñense, de forma consistente, ao longo das diferentes estacións do ano. • Sinálase, en todo caso, a alta calidade do leite producido nas explotacións, independentemente do sistema de produción, se ben se evidencia, de forma contundente, que o leite de vacas que pastorean presenta determinadas vantaxes en canto á presenza de compostos bioactivos considerados de carácter funcional na dieta humana.

NOTA DOS AUTORES

Este traballo forma parte dos contidos da tese de doutoramento de A. Botana, titulada Estudo dos sistemas de alimentación en explotacións de vacún de Galicia e presentada recentemente na EPS da USC en Lugo.

BIBLIOGRAFÍA

Bauman, D.; Lock, A. (2015). Milk Fat and Human Health. Opportunities and Challenges. 2nd Joint Meeting ASAS-AAPA. Bartsch, H.; Nair, J.; Owen, R.W. (1999). Dietary polyunsaturated fatty acids and cancers of the breast and colorectum: emerging evidence for their role as risk modifiers. Carcinogenesis, 20 (12), 2209-2218. Chilliard, Y.; Ferlay, A.; Doreau, M. (2001). Effect of different types of forages, animal fat or marine oils in cow’s diet on milk fat secretion and composition, especially conjugated linoleic acid (CLA) and polyunsaturated fatty acids. Livestock Production Science, 70, 31–48. Elwood, P. (2009). How does eating dairy products impact health in the long run?. International Conference on Saturated Fat. European Dairy Association. Givens, D.I.; Shingfield, K.J. (2006). Optimising dairy milk fatty acid composition. Williams, C. M., Buttriss, J. (Eds). Improving the fat content of foods. Cambridge, Inglaterra: Woodhead Publishing Ltd, 252-280. Haug, A.; Høstmark, A.T.; Harstad, O.M. (2007). Bovine milk in human nutrition–a review. Lipids in health and disease, 6, 1-16. Hutjens, M. (2008). Building on Milk Protein. Book of Four-State Dairy Nutrition and Management Conference, 103-105. López-Iglesias, E. (2015). O complexo lácteo galego nun mercado liberalizado. Estratexias e políticas ante a desaparición do sistema de cotas na UE. Foro económico de Galicia, Documento 13/2015. Lorenzana, R.; Flores, G.; Barreal, M.L. (2018). A produción de sólidos en Galicia e a súa estacionalidade. Vaca Pinta, 5, 66-72. NRC (2001). National Research Council. 2001. Nutrient Requirements of Dairy Cattle: Seventh Revised Edition, National Academy of Sciences (Washington DC). Wyss, U.; Collomb, M. (2010). Fatty acid composition of different grassland species. Grassland Science in Europe, 15, 631-633.

118 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_alimentacion_ciam_galego.indd 118

28/12/20 18:06

vp021_publi_fertimon.indd 119

28/12/20 19:12

De Heus pone a prueba la calidad de los forrajes con su nuevo sistema Laboexpert

Por este motivo, la FND no es suficiente para estimar y ajustar la ingesta total. La digestibilidad de la FND nos permite predecir con mayor precisión la velocidad a la que se digiere la fibra y el tamaño de la fibra no digerida que permanecerá en el rumen (uNDF), ocupando espacio.

)

ND Fdi g( %

D FN gD. DFNi

)

) (%

g. OM AD(% ) ND F Di F g. -di OM g ( % (% )

NDAD FF Di

St ar cNhD

taib rc h

CSf

) (%

50150 O M g. Di

) (%

Fdi g( % )

) (%

)

AL M

D FA

D FN

M AL

M S

100

D FN gD. DFNi

AD F ND

ND AD F F D ig.

) (%

ND F

% O

D FN g. Di

ND Fdi g

g. Di

) (%

FD A

O M g. Di

D FA

FD N

AL M

450 MS PB 400 300 PB 350 250 ALM 200300 Dig250 Mo 150 Dig FDN 100200 350

O M g. Di

Objetivos 32 65 21 31 78 58

400

D FA

Silo de Maíz País Vasco/ Navarra

450500

D FN

Silo dede maíz País 2020 Silo Maíz PaísVasco/Navarra Vasco/ Navarra 500

. M AL

)

ND Fdi g( %

)

Di g. O

AL M

M S

Nos encontramos con valores medios inferiores a otros años, maíces más0 húmedos y OBJETIVO con niveles de almidón claramente por debajo de valores objetivos. Eso implica valores ocurre conaportes el silo de raygrass? Ha sido un año climatológicamente complicado y MS 32 orgánica y, como ¿Qué más bajos de digestibilidades de materia consecuencia, ocurre conloselanálisis siloson delosraygrass los¿Qué resultados que arrojan siguientes: ? Ha energéticos menores.

sido un año climatológicamente com-

¿Qué ocurreycon silo de raygrass? Ha sido un añolos climatológicamente complicad plicado losel resultados que arrojan

400

180

230

280

330

380

430

) (%

co íri ut .B Ac

O M g. Di

D FN gD. DFNi

OBJETIVO 300

FD N

120

CEN.

< 100

FND

< 460

Dig. MO

Dig. FND

ÁC. BUTÍRICO

480

% %Almidón almidón

Estos valores se cumplen también en el resto de las áreas, como podemos observar en los datos aportados por Laboexpert en Galicia y País Vasco/Navarra.

El sistema Laboexpert implantado en los laboratorios de De Heus España, basado en la sincronización de la fermentación de la materia orgánica a nivel ruminal, nos permite controlar con precisión los ratios kd y kr y la cinética de degradación de las fibras, % dig. FND y % dig. MO (materia orgánica).

vp021_pub_deheus.indd 120

OBJETIVOS 300 120 <100 < 460 72 MS 60 PB 3 CEN FDN

DIG MO DIG FDN AC BUTIRICO

(% ) ND Fdi g( % ) Ac .B ut iric o

D FN

M S

% Dig.Mo/ MO/almidón % Dig Almidón

130

. M AL

ND Fdi g

FD A

g. M

FD N

AL M

energéticos menores.

80 78 76 74 72 70 68 66 64 62 80

Nos encontramos con valores medios 200 PB 130 180 230 280 330 380 430 480 160 100ALM inferiores a otros años, con maíces más % Almidón 110 Dig 0 Mo 60 húmedos y con niveles de almidón claDig FDN 10 ramente debajo -40 Estos valores se por cumplen también de en elvalores resto de lasobjetiáreas, como podemos observar en Eso implica valores másy bajos de losvos. datos aportados por Laboexpert en Galicia País Vasco/Navarra. digestibilidades de materia orgánica y, Nos encontramos con valores medios inferiores a otros años, maíces más húmedos y como aportes con niveles consecuencia, de almidón claramente por debajo deenergétivalores objetivos. Eso implica valores MS más de digestibilidades de materia orgánica y, como consecuencia, aportes cosbajos menores.

FA D

Objetivos 32 65 21 31 78 58

Di g. O

300 PB

400MS

CE N

500

FA D Di g. OM (% ) ND Fdi g( % ) Ac .B ut iric o

600

100

FD N

200

Dig. FND

MS PB CEN FDN DIG MO DIG FDN AC BUTIRICO

Silos raygrass2020 2020 Silos de Raygrass

300

Silo 2020 Dig.de MOMaíz De Heus 78

76 74 72460 70410 68360 66310 64260 62210 80

M S

% Dig MO

% Dig Sobre un pool de FB más deMo/ 1.500Almidón muestras los resultados 21 propias hemos analizado los resultados que arrojan los2020 análisis son los siguientes: Siloslos de Raygrass análisis son siguientes: obtenidos de Laboexpert para el total de España para los dos forrajes mayoritarios en 80 600 las raciones de vacas de leche, silo de maíz y silo de raygrass. 78 500 ALM. 31

El incremento en la digestibilidad de FND del forraje aumenta significativamente la ingesta de materia seca y la producción de leche. Se cree que un aumento de 1 punto en la digestibilidad FND se asocia con un aumento de 0,17 kg en IMS (ingesta de materia seca) y un aumento de 0,25 kg en leche con un 4 % de grasa corregida.

460 410 360 310 260 210 160 110 60 10 -40

% Dig. Dig MO % MO

Cuatro de los aspectos que determinan la calidad de un forraje son: • Las condiciones climáticas • Las condiciones de desarrollo • La madurez al momento de corte • La genética de las variedades seleccionadas

Silo de Maíz Galicia 2020

Silode deMaíz maízGalicia Galicia2020 2020 Silo

450

450400 400 350 350 300 300 250250 200200 150150 100100 50 50 0

Silode de Maíz maíz De Silo De Heus Heus 2020 2020

Un objetivo razonable sería alcanzar valores de 1,5-1,6 kg FPCM/kg MS. La calidad de los forrajes es la piedra angular de la ecuación. Su estado vegetativo, determinado por el momento de corte, determina la cantidad de membranas celulares presentes en el forraje. La FND (fibra neutro detergente) y, en concreto, su digestibilidad actúan como limitantes de la ingesta al ralentizar los ratios de pasaje por el rumen.

Estos valores se cumplen también en el resto de las áreas, como podemos observar en los datos aportados por Laboexpert en Galicia y País Vasco/Navarra.

Sobre un pool de más de 1.500 muestras propias hemos analizado los resultados obtenidos de Laboexpert para el total de España para los dos forrajes ma yoritarios Sobre un pool de más de 1.500 muestras propias hemos analizado los0MSresultados PB en lasderaciones vacas leche,para silolosde obtenidos Laboexpertde para el totalde de España dos forrajes mayoritarios en y silo de de raygrass lasmaíz raciones de vacas leche, silo. de maíz y silo de raygrass.

La necesidad de buscar rentabilidad en los sistemas de alta producción de leche implica optimizar todos los recursos para aumentar la eficiencia. La eficiencia alimenticia de la granja está relacionada con la producción de leche corregida al 4 % GB por kilo de materia seca ingerido en relación con la ingesta de materia seca. Ef: kg FPCM leche/kg MS.

Jefe de Producto Rumiantes de Leche de De Heus

Tanto la velocidad a la que fermenta la FND (kd) como la velocidad a la que se reduce físicamente en tamaño (kr) determinan cuánto tiempo permanecerá en el rumen. A partir de estos parámetros podremos predecir con mayor exactitud la ingesta de materia seca de los animales.

RAMIRO FERNÁNDEZ VUELTA

17/12/20 18:06

Otro de los análisis necesarios este año es el perfil de ácidos grasos. Los valores medios de ácido butírico arrojan datos preocupantes, 14 g/kg materia seca, muy por encima de los valores objetivos.

La opinión del experto…

De Heus Dairy Team

Los valores máximos de ingesta diaria se establecen en 50 g/vaca/día; esto limitaría la inclusión de los silos de raygrass a valores muy bajos y encarecería significativamente las raciones. El ácido butírico en el ensilado es una señal de la existencia de esporas de la bacteria Clostridium , proveALEJANDRO RODRÍGUEZ Otro de losanaeróbica análisis necesarios este año es el perfil de ácidos grasos. Los valores medios nientes de tierra y restos de heces duIngeniero agrónomo experto en de ácido butírico para este año arrojan datos preocupantes, 14 g/kg materia seca, muy rante el proceso de ensilado. producción y conservación de forrajes por encima de los valores objetivos.

El objetivo de los ganaderos a la hora de cosechar el maíz para silo debe ser el de obtener la máxima cantidad de energía por hectárea; para eso la digestibilidad de FND del maíz es muy importante, pero también lo es la cantidad de almidón. A mayor cantidad de almidón, mayor cantidad de leche proveniente del forraje. La madurez al momento del picado tiene una gran influencia en la cantidad de almidón del silo, ya que el contenido de materia seca de la planta entera en el momento del picado está directamente relacionado con el contenido de almidón. Para el maíz en Galicia, en la siembra se produjeron dos situaciones. Por un lado, las siembras tempranas, en las cuales hubo bastantes problemas de nascencia debido a las lluvias de principios de mayo, con un posterior grave problema de rosquilla. Por otro, en la siembra tardía se generó un gran estrés por calor a inicio de ciclo por las altas temperaturas de finales de mayo.

GR ácido butírico Gr. Ac. but irico Kg kg Ms MS

di g( %

)

ig (%

)

La presencia de ácido encima Los valores máximos debutírico ingesta por diaria se establecenLos en 50 g/vaca/día; esto limitaría silos de hierba tienen un lanivel alto de los valores traerá comomuy bajos inclusión de losrecomendados silos de raygrass a valores encarecería significativamente de yFND en Galicia debido al tipo de vaconsecuencia: las raciones. riedades que se siembran, generalmente • Disminución de la ingesta (aminas precoces, como son los wester y los itaÁcidoprovenientes butírico en elde ensilado es una señal de esporas de la bacteria la degradación dede la presencia lianos. Últimamente la tendencia se está anaeróbica Clostridium provenientes de tierra y restos de heces durante el proceso de las proteínas, mal olor) revirtiendo hacia variedades más tardías, ensilado. • Mayor incidencia de cetosis, espebuscando menos nivel de fibra y mayor cialmente en grupos de posparto cantidad de hoja, lo traerá que secomo traduce en La presencia de ácido butírico por encima de los valores recomendados • Pérdidas de conservación de hasta mayor digestibilidad y proteína. consecuencia: el 50 % • Pérdidas de energía del 20 % raygrass son Este añodelosla ensilados de de Disminución de la ingesta (aminas provenientes degradación las  de baja calidad, influenciados por una proteínas, mal olor) Estas bacterias tienen una influencia climatología adversa en la época óptima  Mayor en grupos posparto negativa en la incidencia calidad dedelacetosis, leche especialmente y en de corte, la cual provocó que el ganadero  Perdidas de conservación de hasta el 50 % la producción de queso al perturbar el tuviese que ensilar en condiciones adver Pérdidas de energíacausando del 20 % mal proceso de maduración, sas en muchos casos: olor y mal sabor. • la Ensilando del ymomento Estas bacterias tienen una influencia negativa en calidad deantes la leche en la óptimo, lo que dio como resultado mente complicado y producción de queso al perturbar el proceso de maduración, causando mal olor y poca Durante el proceso de pasteurización se MS y FND por estar la planta en fase sabor. inactivarán las bacterias del ácido butírico, vegetativa, con buena calidad pero atológicamente complicado ypero no sus formas de resistencia, las esvolumen. Durante el proceso de pasteurización se inactivarán lassinbacterias del ácido butírico, poras, que causarán problemas durante el • causarán Aprovechando momentos sin lluvia, pero no sus formas de resistencia, las esporas, que problemas durante el proceso de maduración de los quesos. OBJETIVOS proceso intentando hacer el corte en el mode maduración de los quesos. MS 300 mento óptimo, pero con presecados PB 120 En esporas cualquiernormalmente ración bien contaminan monitorizada es a través complicados. CEN <100 Las la leche de los pezones Esto contaminados se traduce en FDN < 460 necesario tener un control periódicoEl de la OBJETIVOS con estiércol o restos de forrajes. estiércol de una vaca que come un ensilado unos ensilados con poca MS y un DIG MO 72 MS 300 calidad de los con forrajes, menos en términos contaminado ácidoalbutírico puede tener más de unalto millón de esporas por gramo DIG FDN 60 contenido en cenizas por la huPB de120 materia % la dig. FND, de % dig. MO, y la higienemedad AC BUTIRICO 3 de estiércol.seca, Por FND, tanto, rutina ordeño del establo también son muy del terreno. CEN <100 ALM., PH y perfil de ácidos grasos. importantes, pero no suficientes si la calidad del ensilado es mala. una vez pasadas las lluFDN < 460 • Ensilando DIG MO 72 vias, resultando en silos de mala caSilos deraygrass raygrass pH mayores 4,5muy propensos a presentar DIG FDN 60 de Silos concon PH mayores a 4,5 ason niveles de ácido lidad, de hierba pasada. AC BUTIRICO son3 muy propensos a presentar niveles de butírico altos ácido butírico altos En cuanto al ácido butírico, el cual creo GR ácido GR Ac But írbutírico/pH ico/PH que es un problema serio, los factores 14 determinantes fueron: 12 • Siembras postrecolección de maíz, 10 8 debido a una mala destrucción y 6 tapado de los restos del anterior 4 cultivo, que queda en superficie 2 formando parte del ensilado actual, 0 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 aportando hongos y tierra. PH pH • Un regular manejo del ensilado, enfocado, sobre todo, en el momento El sistema Laboexpert de De del hilerado, en el cual, generalmenHeus nos da una visión mucho te, además de hierba, se juntan tiemás completa de las reservas rra y piedras. • La climatología, que provocó que se forrajeras de las explotaciones llevase mucha tierra a las pilas en el y nos permite diseñar una estramomento del ensilaje. tegia de planificación forrajera

Recomendaciones De Heus: • Variedades de floración mediatardía • Cantidad de hoja • Digestibilidad de la fibra • Momento óptimo de corte: 10 % espigas

mucho más realista y acorde con las necesidades de las granjas del futuro. vp021_pub_deheus.indd 121

En ambos casos, el maíz soportó un verano muy seco con temperaturas muy altas, provocando un resecamiento de la planta y falta de grano por escasez de lluvia en el momento de mayor necesidad de agua, la floración. También es de resaltar la pérdida de rendimiento, que encarece significativamente el kilo de alimento. A todo esto debemos sumar que la gran mayoría de los maíces se picaron antes de su momento óptimo debido a dos problemas, el resecamiento de la planta y las siembras tardías, en las que el maíz no llegó a su madurez. Recomendaciones De Heus: • Máxima atención al pH del suelo, el maíz es sensible a pH ácidos. • Definir la compra del híbrido en base al stay green de la planta, la resistencia a hongos, la digestibilidad de la materia orgánica y el almidón. • El momento óptimo de picado debe buscar el balance correcto entre los valores nutricionales deseados, el rendimiento y las menores pérdidas de efluentes y conservación. Este balance se alcanza con un contenido de MS del 34 %. • Durante el desensilado del maíz, este es susceptible al calentamiento. Es importante mantener un avance de la pared de al menos 15 cm por día.

17/12/20 18:06

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

O encalado na cornixa cantábrica, unha técnica sinxela e eficaz para mellorar a produción de forraxes nos solos ácidos A acidez do solo é o principal factor limitante da produción de forraxes no occidente asturiano, unha afirmación extensible tamén a amplas zonas de Galicia. Neste estudo propoñemos o labor do encalado nas nosas fincas para corrixir o problema co fin de optimizar o rendemento e a calidade do cultivo forraxeiro. Ángel Menéndez González Enxeñeiro técnico agrícola Departamento de produción vexetal Campoastur

INTRODUCIÓN

índa que moita xente atribúe o nome ‘España verde’ aos bosques, a realidade é que a cornixa cantábrica non sería tan verde se faltasen os miles de hectáreas dedicadas a producir forraxes, fundamentalmente praderías e millo. Por tanto, a sociedade debería darlle maior importancia a esta superficie forraxeira, tanto pola pro-

dución indirecta de alimentos coma polo seu interese paisaxístico. Os resultados de análises de terra realizadas polo servizo agronómico de Campoastur indican que a acidez do solo é o principal factor limitante da produción de forraxes no occidente asturiano. Esta afirmación pódese facer extensible tamén a amplas zonas de Galicia. En ganderías de orientación láctea, o manexo das fincas é máis eficiente. Non obstante, o problema da acidez agrávase en zonas con gandería de carne en extensivo.

122 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_encalado_galego.indd 122

28/12/20 18:11

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

O MOMENTO ÓPTIMO PARA REALIZAR UN ENCALADO É APROVEITANDO UN LABOREO, PARA ENTERRAR O CAL

QUE É UN SOLO ÁCIDO? O pH dun solo reflicte a súa concentración de catións de hidróxeno (h+), a cal é maior a medida que descende o pH. Isto quere dicir que os solos ácidos conteñen niveis altos de h+. Segundo o valor do pH, os solos clasifícanse en:

Tipo de chan

Menor de 4,5

Extremadamente ácido

4,5-5

Moi fortemente ácido

5,1-5,5

Fortemente ácido

5,6-6

Medianamente ácido

6,1-6,5

Lixeiramente ácido

6,6-7,3

Neutro

7,4-7,8

Medianamente básico

7,9-8,4

Básico

8,5-9

Lixeiramente alcalino

9,1-10

Alcalino

Maior de 10

Fortemente alcalino

Fonte: José Luis Fuentes Yagüe

Causas da acidez do solo Son numerosos os factores que inflúen nas condicións de acidez dun solo: • A súa orixe. A propia roca nai orixinaria do solo determina a acidez. Os solos de lousa de Galicia e Asturias son ácidos por natureza. • Pluviometría. O réxime de choivas tamén inflúe na acidez, xa que as precipitacións lavan os sales de calcio e magnesio. • Materia orgánica. Determinados compoñentes da materia orgánica, ao descompoñerse, xeran h+, o que aumenta a acidez dese solo. • Absorción de nutrientes polo cultivo. As plantas, ao absorber catións, liberan h+ para manter o equilibrio no seu interior, e provocan unha baixada do pH do solo. • Fertilización nitroxenada. No proceso de nitrificación (transformación de nitróxeno amoniacal en nítrico) tamén se xeran protóns h+, influíndo na acidez.

www.farmingagricola.com

ZA-V - La más versátil Abonadora suspendida | 1.400 - 4.200 l | 10 - 36 m Control de secciones AmaSwitch 8 o 16 anchos parciales

Control de la dosis de abonado con tecnología de pesaje de 200 Hz y sensor de inclinación

Regulación de la dosis en función de la velocidad de avance

Flujo continuo de abono garantizado gracias al agitador inteligente

Dispositivo eléctrico de dispersión en límites Limiter V+

Importador en exclusiva para España y Portugal

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 123

vp021_especialAbonado_encalado_galego.indd 123

29/12/20 16:19

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

• Presenza de aluminio. A reacción dos ións de aluminio (Al3+) coa auga do solo dá lugar a h+, contribuíndo á acidez dese solo. Ademais, este incremento da acidez provoca a presenza de máis aluminio, listo para reaccionar novamente. O ENCALADO Os solos ácidos impiden o correcto desenvolvemento da maioría dos cultivos forraxeiros, tal e como pode apreciarse na seguinte táboa:

Cultivo

pH por debaixo do cal se reduce o rendemento do cultivo

Millo

5,5

Veza

5,9

Alfalfa

6,0

Trevo branco

5,6

Trevo violeta

5,8

Pasto de Sudán

5,5

Ballico

4,7

Dactilo

5,3

Festuca

4,7

Fonte: Pedro Urbano Terrón

O control da acidez conséguese neutralizando os h+, e con iso orixínase unha subida do pH. Debido a que normalmente se utilizan produtos cálcicos, o labor destinado a corrixir a acidez denomínase encalado. Os encalados poden ser de dous tipos: • Encalado de corrección: realízase en solos significativamente ácidos. Modifícanse as condicións actuais deste para lograr un desenvolvemento adecuado do cultivo. • Encalado de mantemento: en solos lixeiramente ácidos ou mesmo neutros. O obxectivo é evitar unha acidificación progresiva e manter as condicións actuais. A necesidade de encalar debería ser valorada por un técnico tras realizar unha análise do solo, unha vez coñecidos os datos de pH e aluminio. O momento óptimo para realizar un encalado é aproveitando un laboreo, para enterrar o cal. Aumen-

ta o contacto co chan, mellorando a eficacia. No caso de cultivos permanentes, débese aproveitar a parada invernal, aínda que podería encalarse en calquera época despois dun corte ou pastoreo, sempre que o terreo estea en boas condicións para entrar coa maquinaria. Non deben mesturarse as emendas calcarias con esterco nin con fertilizantes nitroxenados amoniacais, co fin de evitar a volatilización do nitróxeno amoniacal. Tampouco deben mesturarse con fertilizantes fosfóricos, para evitar bloqueos do fósforo asimilable.

O CAL VIVO É O PRODUTO CON MAIOR PODER ENCALANTE E DE ACCIÓN MOI RÁPIDA, XA QUE REALIZA A SÚA ACCIÓN NEUTRALIZANTE NUN MES

PRODUTOS ENCALANTES Os produtos utilizados habitualmente como emendas calcarias son óxido de cal (cal vivo), hidróxido de cal (cal apagado), carbonato cálcico (calcaria) e carbonato cálcico-magnésico (dolomita). O cal vivo é o produto con maior poder encalante e de acción moi rápida, pois realiza a súa acción neutralizante nun mes. O cal apagado é un pouco máis lento que o vivo. O carbonato cálcico e cálcicomagnésico deben ser finamente triturados para mellorar a súa acción encalante. Son produtos de acción lenta, polo que necesitan polo menos seis meses para que efectúen toda a súa acción neutralizante.

Produto encalante

Valor neutralizante

Velocidade de actuación

Cal vivo

100

Moi rápido

Cal apagado

Rápido

Carbonato cálcicomagnésico

Lento

Carbonato cálcico

Lento

O valor neutralizante dun cal indica o seu poder encalante ou efecto neutralizante, tomando como referencia un cal vivo puro, cuxo valor sería 100. BENEFICIOS DO ENCALADO • Incrementa o pH do solo. Os catións de calcio e magnesio desprazan os de hidróxeno, o que provoca unha subida de pH. • Reduce a toxicidade por aluminio. Con pH inferior a 4,5 todo o

124 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_encalado_galego.indd 124

28/12/20 18:11

AAFF_Anuncio_Nitrograss_A4_Nov 2020.pdf

26/11/20

10:22

CMY

vp021_pub_delagro.indd 125

17/12/20 17:45

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

O INCREMENTO DO RENDEMENTO E A CALIDADE DA COLLEITA SON DOUS DOS MOITOS BENEFICIOS DO ENCALADO

aluminio é fitotóxico, mentres que con pH superior a 6 a súa toxicidade é nula. • Aumenta a eficacia dos fertilizantes. O gráfico superior mostra a solubilidade dos distintos minerais en función do pH. • Achega calcio e magnesio como nutrientes para o cultivo. • Mellora a estrutura do solo.

• Incrementa rendementos e calidades de colleita. • Reactiva a actividade microbiana do solo, o que mellora a descomposición da materia orgánica. • Contribúe a un mellor desenvolvemento do sistema radicular do cultivo. • Mellora a eficacia dalgúns herbicidas.

126 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_encalado_galego.indd 126

28/12/20 18:12

Certificación Intereco para: Caliza Agrícola e Caliza Magnesiana

CALIZA AGRÍCOLA CFN - 01

vp021_pub_calfensa_galego.indd 127

CALIZA MAGNESIANA CFN - 02

28/12/20 19:13

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

A fertilización nas granxas de vacún de leite galegas con xurro: un modelo tradicional de economía circular Neste estudo analizamos as emisións de NH3 nas principais comarcas gandeiras de leite de Galicia e da cornixa cantábrica, abordamos o debate de se existe ou non exceso de xurro nas distintas granxas e presentamos os diferentes escenarios que permitirían cumprir coa Directiva de teitos de emisións sen prohibir a aplicación deste fertilizante orgánico con prato de choque. Juan Castro Insua Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

pesar de que a maioría das veces se identifique o xurro e incluso o esterco de vacún de leite como “residuo” tanto nos medios de comunicación coma mesmo ás veces no ámbito académico, os agricultores saben que é un fertilizante imprescindible, á par de irremprazable polos fertilizantes químicos, toda vez que estes últimos non achegan a materia orgánica nin a actividade

biolóxica necesarias para manter a saúde do solo, para que as seguintes xeracións poidan seguir producindo a nobre tarefa de alimentar a poboación e, ao tempo, manter a paisaxe, a biodiversidade e o medio ambiente para gozo dunha sociedade cada vez máis desconectada e afastada, por desgraza, da realidade do campo. A finais do século pasado e principios do novo milenio, o foco mediático estaba na contaminación das augas por nitratos, e A Terra Chá, a principal comarca produtora de leite de todo o Estado español, estivo a piques de ser declarada como “zona vulnerable”

pola UE, xa que había certas voces que “alarmaban” ao atopar puntualmente, en mostras de auga, valores superiores ao límite permitido nas augas de consumo humano (50 mg/l de nitratos). Máis tarde era a propia UE a que sinalaba que eses puntos de mostraxe, fundamentalmente pozos das casas, non eran representativos da contaminación agraria, senón que esta podería estar orixinada por problemas alleos á actividade agraria. A causa sería a deficiente calidade construtiva dos pozos, que permite a entrada de contaminación superficial

128 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 128

29/12/20 10:51

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

TEMOS QUE SER CONSCIENTES DE QUE ANTES DE INVESTIR EN MAQUINARIA DE APLICACIÓN, PARA REDUCIR AS EMISIÓNS DE AMONÍACO OU OS NITRATOS HAI QUE ADECUAR AS DIMENSIONS DAS FOSAS

cara ao acuífero (falta de selo sanitario), como tamén a proximidade a pozos negros defectuosamente construídos, pola falta de definición dos perímetros de protección dos pozos, como se puxo de manifesto no Proxecto LIFE “Aquaplan” do ano 2013. A este respecto aínda hoxe a rede oficial de control de piezómetros en Galicia é defectuosa, o que dificulta distinguir a procedencia da posible contaminación das augas. Galicia, sendo a décima rexión da UE produtora de leite de vacún, pode presumir de ser a única rexión de entre as 80 primeiras neste ranking que non ten declaradas zonas vulnerables e non deixa de sorprender o escaso interese que este feito exemplar recibe nos medios de comunicación para o seu traslado á opinión pública. Anos máis tarde, a raíz da concienciación mundial sobre o problema do cambio climático, as vacas volveron estar no punto de mira da opinión pública guiada por determinados medios: o consumo de herba era

causante da produción de arroutos polucionantes da atmosfera, ignorando a principal vantaxe ecolóxica dos ruminantes, como é a capacidade de transformar a fibra das forrraxes, non aproveitable polos monogástricos, entre eles o ser humano, en produtos de alto valor para o consumo humano. A numerosa literatura mediática e opinativa trasladaba á opinión pública mensaxes tendenciosas demonizando as especies ruminantes, obviando a información científica que indica a súa contribución neta ao balance alimentario humano a partir de recursos que non compiten coa alimentación humana. Nun recente estudo da FAO (Motett, 2017), por exemplo, indícase que mentres que as especies monogástricas utilizan 2 kg de proteínapenso potencialmente consumible polos humanos, principalmente nos cereais, para producir 1 kg de proteína na carne, as vacas do leite utilizan unicamente ente 0,4 e 0,8 kg para o mesmo output proteico de alto valor biolóxico.

Cisternas flexibles LABARONNE Almacenamiento para Purines y Aguas Residuales > EFLUENTES

Purines, aguas residuales, de lavado, etc.

> CAPACIDAD

Hasta 2 millones de litros

> ALMACENAMIENTO

Cerrado Seguro Instalación rápida y sencilla

También disponibles para Agua y Abono líquido

NUTRISET, S.L.

Pol. Ind. El Cortés, 3 - 08262 Callús - 93 836 00 62 - labaronne@nutriset.com - www.labaronne-nutriset.com

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 129

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 129

29/12/20 10:51

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Figura 1. Repartición das excretas de nitróxeno e das emisións anuais de amoníaco (en azul), producidas anualmente por unha vaca de leite que realiza de media diaria 4 horas de pastoreo (metodoloxía EMEP-EEA, Guidebook 2019)

O GANDO VACÚN DE LEITE EN ESPAÑA EMITE ANUALMENTE UNHAS 50 KT, O QUE APENAS REPRESENTA O 11 % DO TOTAL DE TODOS OS SECTORES DA ECONOMÍA ESPAÑOLA, QUE SERÍAN 465 KT (2018)

A NOVA AMEAZA AO SECTOR DE VACÚN DE LEITE: A CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA POLAS EMISIÓNS DE AMONÍACO A Directiva UE/2016/2284 (Directiva de teitos de emisións) asigna os límites para as emisións anuais de amoníaco (NH3) que deben cumprir os estados. O Estado español comprometeuse a reducir as emisións actuais (470 kt) a 353 kt de NH3 en 2040, para o que haberá que comprometerse a aplicar unha serie de medidas de redución neste período. Neste contexto o Ministerio de Agricultura vén de publicar un borrador de Decreto de fertilización sostible (MAPA, 2020), que entre outras medidas sinalaba a prohibición do esparexido do xurro por aspersión en toda España a partir de entrada en vigor do Decreto. Como esta norma sería de obrigado cumprimento nas medidas da condicionalidade para o cobro da PAC, as explotacións de vacún de leite e sobre todo as galegas, ao ser aproximadamente o 55 % de todo o Estado, serían as máis afectadas pola aplicación deste Decreto. Neste punto convén aclarar que esta medida non está imposta “desde Europa” e así se pode comprobar nos distintos Regulamentos europeos da PAC, nos que está só prohibido o esparexido por aspersión en Holanda e Dinamarca e esta maquinaria é de aplicación en bandas ou inxección, fomentada a través de medidas agroambientais (voluntarias).

Contribución do gando vacún de leite ás emisións do gando nas distintas fases de manexo: pastoreo, establos, fosas e fertilizado As emisións de NH3 do vacún de leite en España, en comparación co total de emisións das distintas epecies gandeiras, pódense estimar no 12,1 % do total producido nos establos e nas fosas, e o 17,7 % do total das emisións producidas pola aplicación de xurros e estercos ao solo, e menos do 2 % das emitidas en pastoreo (tendo en conta unha media de 4 horas de pastoreo, calculadas a partir dos datos publicados no Informe do Proxecto INIAIRTA2012-00065-C05, Flores et al., 2017 [Informe INIA en adiante]).

Análise das emisións de amoníaco producidas polo sector do vacún de leite As emisións de amoníaco (NH3) son perdas de nitróxeno que se volatiliza e se dilúe na atmosfera, o que orixina un menor valor fertilizante do xurros e estercos, e constitúe un problema de contaminación atmosférica, que pode afectarlle á saúde das persoas e tamén ao medio ambiente. As emisións de ouriños e feces poden realizarse fóra do establo (no pastoreo e nas parcelas de exercicio), no establo (corredores, área de espera etc.), na fosa de xurro e, finalmente, na aplicación ao solo no esparexido coa cisterna, o que se pode ver esquematizado na figura 1.

Gráfica 1. Emisións desagregadas segundo as fases de manexo

Emisións de NH3 (1000 toneladas)

250 200

25; 12,1 %

Vacún de leite (305 días estabulación/4 horas de pastoreo) Resto do gando

150 24; 17,7 % 100 183; 87,9 % 50 112; 82,3 % 0

Establo + fosa de xurro

Aplicación ao chan (xurro + esterco)

0,4; 1,8 % 25; 98,2 % Pastoreo

130 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 130

29/12/20 10:52

Balsas MN MNééunha unhaempresa empresalocalizada ubicada na centro de deGalicia Galiciadedicada adicada áá fabricación fabricacióneemontaxe montaxe Balsas na zona zona centro de balsas balsaspara paraalmacenamento almacenamentodede auga, puríns, lodos e todo de residuos; estanques, lagos, de auga, xurros, lodos e todo tipotipo de residuos, así como estanques, encoros aritificiais e impermeabiliación de vertedeiros, terrazas, cubertas, canles lagos, encoros artificiais e impermeabiliación de vertedoiros, terrazas, cubertas, canlesdederego, regoetc. etc. Para dede materiais en en polietileno e PVC. Para iso isocontamos contamoscunha cunhaampla amplagama gama materiais polietileno e pvc.

especializámonos especializámonos na na construción construción de de balsas balsas de de polietileno polietileno para para oo almacenamento almacenamento de de xurro, purín, tanto tanto de de balsas balsas novas novas como como de de zanxas zanxas que que está está sendo sendo obrigatorio obrigatorio impermeabilizar. impermeabilizar.

As As vantaxes vantaxes deste deste tipo tipo de de balsas balsas con con respecto respecto ás ás fosas fosas tradicionais tradicionais son son innumerables: innumerables: •• RAPIDEZ RAPIDEZ DE DE INSTALACIÓN INSTALACIÓN (1-2 (1-2 DÍAS). DÍAS). •• REDUCIÓN REDUCIÓN DE DE ATA ATA AA TERCEIRA TERCEIRA PARTE PARTE DO DO CUSTO CUSTO RESPECTO RESPECTO DUNHA DUNHA FOSA FOSA TRADICIONAL, TRADICIONAL. O O QUE QUE QUERE QUERE DICIR DICIR QUE QUE O O MESMESMO MO INVESTIMENTO INVESTIMENTO PERMITE PERMITE CUBICAR CUBICAR O O TRIPLO TRIPLO DE DE CAPACICAPACIDADE, DADE, PERMITINDO, PERMITINDO, POLO POLO TANTO, TANTO, ALMACENAR ALMACENAR PURÍN PURÍN EE ABONO ABONO ORGÁNICO, ORGÁNICO, INCLUSO INCLUSO DE DE FÓRA FÓRA DA DA EXPLOTACIÓN, EXPLOTACIÓN, PARA PARA AS AS ÉPOCAS ÉPOCAS DE DE ABONADO, ABONADO, CO CO CORRESPONDENTE CORRESPONDENTE AFORRO AFORRO EE MEME-

LLORA LLORA DA DA ESTRUTURA ESTRUTURA DO DO SOLO. SOLO. •• PERMITE PERMITE UN UN CRECEMENTO CRECEMENTO DA DA EXPLOTACIÓN EXPLOTACIÓN MÁIS MÁIS FLEXIBLE, FLEXIBLE, XA XA QUE QUE EN EN 2-3 2-3 DÍAS DÍAS SE SE PODE PODE FACER FACER UNHA UNHA AMPLIACIÓN AMPLIACIÓN DA DA BALSA BALSA AA UN UN CUSTO CUSTO REDUCIDO. REDUCIDO. •• CONSECUENTE CONSECUENTE CO CO IMPACTO IMPACTO AMBIENTAL, AMBIENTAL, XA XA QUE QUE PODE PODE SER SER DESMONTADA DESMONTADA CON CON FACILIDADE, FACILIDADE, O O QUE QUE PERMITIRÍA PERMITIRÍA UN UN CAMCAMBIO BIO DE DE LOCALIZACIÓN LOCALIZACIÓN CUN CUN CUSTO CUSTO MÍNIMO. MÍNIMO.

Dispoñemos aodeseño deseñoeesituación situacióndas dasbalsas balsaseetamén taménáátramitación tramitaciónde desubvencións subvenciónsse sefose fosenecesario. necesario. Dispoñemos tamén tamén dun dun enxeñeiro enxeñeiro técnico técnico agrícola agrícola dedicado adicado ao

Posibilidade de recubrilas recubrilas con con estrutura estrutura metálica metálica ee lona lona Posibilidade Posibilidade de Posibilidade de de recubrilas recubrilas con con estrutura estrutura metálica metálica ee lona lona

•• SUBVENCIONADAS POLA XUNTA GALICIA SUBVENCIONADAS POLA XUNTA DE DE GALICIA Posibilidade de construción con rampa de acceso e superficie •• DENDE DENDE UN UN CÉNTIMO CÉNTIMO POR POR LITRO LITRO de formigón para facilitar posibles limpezas posteriores •• IMPERMEABILIZACIÓN IMPERMEABILIZACIÓN DE DE VERTEDOIROS, VERTEDEIROS, TERRAZAS, CUBERTAS, FACHADAS... •• RAPIDEZ RAPIDEZ DE DE INSTALACIÓN INSTALACIÓN (1-2 (1-2 DÍAS) DÍAS) •• BALSAS AUGA,LODOS, LODOS,RESIDUOS... RESIDUOS... BALSAS PARA PARA ALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE XURROS, PURÍNS, AUGA, •• ESTANQUES, ESTANQUES, LAGOS LAGOS E E ENCOROS ENCOROS ARTIFICIAIS, ARTIFICIAIS, CANLES CANLES DE DE REGO... REGO...

•• DISTRIBUIDORES M33 •• AMORTIZABLE AMORTIZABLE ATA ATA EN EN 3,5 3,5 ANOS ANOS DISTRIBUIDORES DE DE DEPÓSITOS DEPÓSITOS DE DE ALMACENAMENTO ALMACENAMENTO DE DE AUGA AUGA DE DE ATA ATA 500 500M • BALSAS PARA ALMACENAMENTO DE XURROS, AUGA, LODOS, RESIDUOS...

• SUBVENCIONADAS POLA XUNTA DE GALICIA

• ESTANQUES, LAGOS E ENCOROS ARTIFICIAIS, CANLES DE REGO...

• DENDE UN CÉNTIMO POR LITRO

PLAN DE ABONADO ELIXIDO PARADECUBRIR NECESIDADES NECESIDADES • IMPERMEABILIZACIÓN DE VERTEDOIROS, TERRAZAS, CUBERTAS, FACHADAS... • RAPIDEZ INSTALACIÓN (1-2 DÍAS) DE CULTIVO 600 quilos de 15 litros 40.000 80.000 600 DE quilos de triple Triple 15 500 M 3 40.000 litros de de xurro purín vaca 40.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca 80.000 litros litros de de xurro purín vaca vaca CULTIVO PARA DE DEPÓSITOS DE ALMACENAMENTO • DISTRIBUIDORES AUGA DE ATA •40.000 AMORTIZABLE ATAvaca EN 3,5 ANOS 200 600 600 300 200 quilos quilos de de urea Urea46% 46% 600 quilos quilos de de triple Triple15 15 600 quilos quilos de de 22/7/6 22/7/6 300 quilos quilos de de 20/12/8 20/12/8 15 TTms DE DE MS/HA MS/ha 300 (especial (especial 300 quilos quilos de de cloruro Cloruropotásico potásico 100 100 quilos quilos de de urea Urea46% 46% (especial millo) millo) (especial millo) millo) DE PRODUCIÓN PLAN DE CULTIVO 195 NECESIDADES NITRÓXENO 195 UF de N 195 DE ABONADO ELIXIDO 195 PARA CUBRIR NECESIDADES 195 NITRÓXENO 600 quilos de triple 15 40.000 litros de xurro vaca 40.000 litros de xurro vaca 80.000 litros de xurro vaca CULTIVO PARA FÓSFORO 90 UF de P2O5 90 126 108 102 FÓSFORO 200 quilos de urea 46% 600 quilos de triple 15 600 quilos de 22/7/6 300 quilos de 20/12/8 15 T DE MS/HA POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 360 POTASIO 300 quilos de cloruro potásico 100 quilos de urea 46% (especial millo) (especial millo) DE PRODUCIÓN Custo 377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha 84,00 €/ha Custo abonado abonado por por ha ha (sen (sen labores) labores) NITRÓXENO 195 UFde depurín N con 195respecto 195deurea) 195 Aforro en euros por ha con utilización de xurro con respecto aa abono abono típico típico195 (600 175 €/ha utlización (600 quilos quilos de de triple Triple15 15ee100 100quilos quilosde urea) FÓSFORO 90 UF de P2O5 90 126 108 102 AFORRO PARA SUPOSTO 10 HA 1750 € ha POTASIO 225 UF de K20 225 260 225 360 Anos para amortizar balsa xurro 3,5 anos purín de 800 m 3 Custo abonado por ha (sen labores) 377,00 €/ha 258,00 € /ha 205,00 €/ha 84,00 €/ha 33 •Aforro O cálculo da amortización estimado para unhacon balsa de 800amabono faise típico con prezos dedemercado de quilos abonados en conta en euros por ha con utilización de xurro respecto (600 quilos triple 15 e 100 de urea)nos que non se ten175 €/ha unha posible subida dada polo incremento de prezo do petróleo. suba dada polo incremento de prezo do petróleo. AFORRO PARA SUPOSTO 10 HA 1750 € • Deste xeito, unha subida prezododopetróleo petróleo trae consigo que o período de amortización se reducirá considerablemete ata 2,5ouou3 3anos. anos. nono prezo Anos para amortizarsuba balsa xurro de 800 m 3 trae consigo que o período de amortización se reducirá considerablemete ata 2,5 3,5 anos

Telf: Telf: 609 609 379 379 636 636 || www.balsasmn.es www.balsasmn.es || e-mail: e-mail: balsasmn@gmail.com balsasmn@gmail.com

vp021_pub_balsas_GALEGO.indd 131

28/12/20 12:31

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

O NIVEL DE ESIXENCIA DE REDUCIÓN DAS EMISIÓNS CO SECTOR LÁCTEO PARECE EXCESIVO EN COMPARACIÓN CON OUTROS SECTORES

Figura 2. Balance de nitróxeno grupospor de Grupos cultivosde(2016) relativo Balance depor Nitrógeno Cultivos y CCA a Galicia 2016 Galicia

Concepto Superficies

Cereales

Legum. grano

Tubérculos

Cultivos Indust.

Girasol

Cultivos forrajeros

Hortalizas

Flores

Total Herbáceos

Cítricos

Frutales

39.234,0

2.135,0

19.054,0

0,0

283.467,0

12.723,0

830,0

357.443,0

313,0

22.647,0

Fertilización Mineral

2.280,4

23,5

1.203,7

0,0

17.144,1

1.000,1

169,7

21.821,6

1,4

534,9

Abonado Estiércoles

2.471,9

0,0

3.067,2

0,0

41.830,6

1.341,1

103,5

48.814,4

0,0

510,2

0,0

510,2

0,0

1.162,0

0,0

Almendro

Olivar

Viñedo

Otros C. leñosos

Total Leñosos

Zonas de Pastoreo

TOTAL

0,0

47.987,0

518.363,5

923.793,5

537,3

0,0

1.074,3

13.159,2

36.055,1

0,0

7.487,4

56.301,9

0,0

700,1

0,0

1.862,1

0,0

2.372,3

0,0

18.366,5

0,0

272,0

24.755,0

0,0

0,6

0,0

Fertilización Otros Orgánicos Excrementos de Pastoreo Semillas

77,1

9,9

114,2

0,0

31,3

6,9

0,0

239,3

0,0

239,3

Fijación Biológica

0,0

145,7

0,0

4.661,7

366,3

0,0

5.173,7

0,0

11.140,8

16.314,6

Deposición Atmosférica

455,5

26,8

225,8

0,0

3.658,4

154,8

10,6

4.531,9

4,1

286,7

0,0

3,4

296,8

0,0

591,0

6.289,8

11.412,7

5.284,9

206,0

4.611,0

0,0

67.326,1

3.379,3

283,8

81.091,2

5,5

1.983,7

0,0

4,0

1.534,2

0,0

3.527,3

56.443,8

141.062,4

Retirada de Cosechas

3.163,6

217,2

1.136,7

0,0

38.830,1

1.547,4

25,5

44.920,5

9,3

908,4

0,0

1,0

485,3

0,0

1.404,0

0,0

46.324,5

Retirada de PajaPlanta Retirada por pastoreo Crecimiento (Madera y raices) Quema de restos

1.156,7

0,0

18,2

0,0

1.174,9

4,5

11,9

0,0

0,1

0,0

16,5

0,0

1.191,4

0,0

49.104,8

0,0

5,5

362,7

0,0

0,1

48,5

0,0

416,8

0,0

416,8

0,0

25,5

2,6

57,1

0,0

0,2

97,6

0,0

157,5

0,0

183,0

Volatilización del abonado Volatilización del pastoreo Gases del abonado

765,3

1,6

859,3

0,0

11.171,0

464,3

24,4

13.285,9

0,3

163,8

0,0

91,3

0,0

255,4

2.784,7

16.326,0

0,0

1.478,9

38,3

0,2

29,2

0,0

479,9

24,1

0,7

572,5

0,0

16,6

0,0

9,9

0,0

26,5

154,7

753,7

Gases del pastoreo

0,0

331,1

TOTAL ENTRADAS

Gases de restos vegetales

11,8

0,0

10,8

0,0

19,8

0,0

42,4

0,0

0,3

0,0

0,3

88,3

131,0

TOTAL SALIDAS

5.135,7

219,0

2.036,0

0,0

50.499,3

2.055,6

76,1

60.021,7

22,2

1.520,4

0,0

1,5

732,9

0,0

2.277,0

53.942,6

116.241,3

149,2

-13,0

2.575,0

0,0

16.826,8

1.323,7

207,7

21.069,5

-16,7

463,3

0,0

2,5

801,3

0,0

1.250,3

2.501,3

24.821,0

3,8

-6,1

135,1

59,4

104,0

250,3

58,9

-53,4

20,5

9,1

32,4

26,1

4,8

26,9

BALANCE BALANCE_kg/ha

Fonte:https://www.mapa.gob.es/es/agricultura/temas/medios-de-produccion/bn2016_metodologia-resultados_tcm30-507806.pdf jueves, 25 de octubre de 2018

Sumadas as emisións producidas nas referidas fases, o gando vacún de leite en España emite anualmente unhas 50 kt, representando apenas o 11 % do total de todos os sectores da economía española que ascenderían a 465 kt no ano 2018, segundo os últimos datos oficiais publicados polo MITECO (2020). O informe de proxección de emisións de NH3 realizado polo Ministerio para a Transición Ecolóxica en marzo de 2019 propón unha redución dun 45 % das emisións para o sector de vacún de leite, mentres que, paradoxalmente, para o total de emisións se propón só unha redución do 21,9 %. Á vista destes datos, podemos afirmar que o nivel de esixencia de redución das emisións co sector lácteo parece claramente excesivo en comparación a outros sectores que son responsables en moita maior medida das emisións, como o da gandería sen terra (porcino e aves) ou o dos fertilizantes químicos. No caso de Galicia, a realización dun correcto cálculo de emisións que recolla a realidade produtiva das explotacións de vacún de leite, unido á aplicación de boas prácticas agronómicas na distribución do xurro, permitiría cumprir coas exixencias impostas en materia de redución das emisións de amoníaco sen necesidade de realizar fortes investimentos nas explotacións en

Página 1 de 17

nova maquinaria e maior poder de tracción. Análise da capacidade dos cultivos das explotacións de vacún de leite galegas para absorber os nutrientes excretados polo gando: o balance de nitróxeno dos solos O Plan nacional de redución da contaminación atmosférica incorpora como instrumento de avaliación a metodoloxía do Balance de nitróxeno na agricultura española que o Ministerio elabora todos os anos, e que a normativa comunitaria inclúe na directiva de teitos de emisións. Esta ferramenta permite avaliar unha importante cuestión actualmente a debate, como é a existencia ou non dun un exceso de xurro en función das necesidades de fertilización dos cultivos das nosas explotacións, que é utilizada no CIAM, desde finais do século pasado (Castro e Mateo, 1997) Na figura 2 aparecen os últimos datos do balance publicados referentes a Galicia. O Balance estima un exceso de fertilización nitroxenada de aproximadamente 17.000 toneladas de N. As 283.467 ha dos cultivos forraxeiros (pradeiras e millo forraxeiro) veñen a coincidir coa superficie utilizada polo vacún de leite en Galicia (Informe INIA) e o exceso de fertilización é practicamente igual á cantidade dos fertilizantes minerais químicos utilizados.

Datos en t de N

Os datos publicados polo Ministerio indican claramente que “non sobraría o xurro” senón que, ademais, se poderían aforrar aproximadamente uns 17 millóns de euros ao ano, se se fixesen unhas boas prácticas co fertilizante orgánico, confirmando a necesidade de adecuar a capacidade de almacenamento das fosas de xurro, como indica o traballo de Castro et al. (2016). Convén aclarar que moitas veces se di que sobra o xurro, cando o problema, simplemente, é que a capacidade das fosas non é suficiente. Este aspecto debería ser obxecto de atención preferente e de actuación por parte dos produtores e da Administración á hora da planificación dos investimentos. Dimensionamento adecuado das fosas para maximizar o aproveitamento do nitróxeno do xurros Esta medida é unha condición imprescindible para poder equilibrar o balance de N, xa que, tendo as fosas adecuadamente dimensionadas para almacenar o fertilizante orgánico, poderemos reducir os gastos en fertilizantes químicos e, ao tempo, beneficiar o medio ambiente, xa que non só reduciremos as emisións de NH3 senón tamén as de gases de efecto invernadoiro, derivados da fabricación e da fertilización do solo con adubos químicos, aínda que ese sería outro tema que merecería ser tratado á parte noutro artigo.

132 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 132

29/12/20 13:00

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

Mestura de carbonato e serradura para as camas A mestura de carbonato cálcico con serradura proporciona unha cama cómoda e hixiénica para o gando. O emprego de carbonato facilita un bo descanso da vaca, axuda a reducir as posibles infeccións que provocan mamites causadas por bacterias de tipo ambiental, tales como E. coli, estreptococos, enterobacterias etc., e diminúe ou elimina os problemas de dermatite (dixital e interdixital), úlceras e uñeiros nos pezuños dos animais, evitando así coxeiras e perdas na produción de leite. Ademais, o carbonato cálcico tamén enriquece de calcio o xurro, que, utilizado como fertilizante orgánico nas terras de cultivo, achegará un nivel aceptable de calcio.

GALICAL SL

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS

vp021_publi_galical_galego.indd 133

R/ Gallastegui Unamuno. Vial G - N.º 7 Polígono Industrial As Gándaras 27003 Lugo

Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

28/12/20 19:14

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

TENDO AS FOSAS ADECUADAMENTE DIMENSIONADAS PARA ALMACENAR O FERTILIZANTE ORGÁNICO, PODEREMOS REDUCIR OS GASTOS EN FERTILIZANTES QUÍMICOS EN APROX. 17 M DE € E, AO MESMO TEMPO, BENEFICIAR O MEDIO AMBIENTE

Gráfico 2. Relación entre a superficie de cultivos forraxeiros e as UGM de vacún de leite nas principais comarcas galegas (UGM/ha, ano 2019)

Gráfico 3. Carga gandeira de vacún de leite das principais comarcas galegas: UGM/ha de cultivos forraxeiros (pradeiras e millo)

de amoníaco ou os nitratos hai que adecuar a dimensións das fosas, xa que non ten ningunha lóxica ambiental, nin económica nin agronómica, aplicar o xurro con mangueiras ou inxectado simplemente para desfacernos deste fertilizante porque non cabe na fosa.

Traballos publicados no CIAM (Castro et al., 2016) estimaban o custo en Galicia de arranxar as fosas de vacún de leite en 90 millóns de euros, que se poderían amortizar en pouco menos de seis anos sen subvención e en 4 anos con subvencións dos plans de mellora da PAC. Como se indica neste traballo, dada a variabilidade

de clima, solo e manexo das explotacións de Galicia, cada granxa debería dimensionar a súa fosa de xurro en función do seu manexo particular e das particulares condicións edafoclimáticas da explotación. Temos que ser conscientes, que antes de investir en maquinaria de aplicación, para reducir as emisións

ANÁLISE DA SITUACIÓN DO XURRO NAS PRINCIPAIS COMARCAS GANDEIRAS DE LEITE DE GALICIA: A CARGA GANDEIRA COMO INDICADOR Unha das formas de abordar a cuestión de se existe ou non exceso de xurro, é analizar a relación entre o nitróxeno excretado polo gando e as necesidades de fertilización dos cultivos nun determinado ámbito xeográfico. Para iso utilizamos os últimos datos de efectivos de gando (SITRAN), así como os últimos datos dispoñibles de estatísticas de superficies publicadas pola Consellería do Medio Rural (Xunta de Galicia, 2020). Para poder estimar cal sería a superficie útil dispoñible polas explotacións de vacún de leite nas

134 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 134

29/12/20 10:52

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

ANTES DE INVESTIR EN MAQUINARIA PARA REDUCIR AS EMISIÓNS DE AMONÍACO OU OS NITRATOS, HAI QUE ADECUAR AS DIMENSIÓNS DAS FOSAS, XA QUE NON TEN NINGUNHA LÓXICA AMBIENTAL, NIN ECONÓMICA NIN AGRONÓMICA APLICAR O XURRO CON MANGUEIRAS OU INXECTADO SIMPLEMENTE PARA DESFACERNOS DESTE FERTILIZANTE PORQUE NON CABE NA FOSA

teñen dispoñibles máis terras para alimentar aproximadamente o mesmo número de UGM por unidade de superficie estando, a este respecto, a un nivel inferior de intensificación. En relación ao anterior, no gráfico 3 indícanse, ordenadas de maior a menor, as comarcas con máis carga gandeira de vacún de leite en Galicia.

principais comarcas, utilízanse as superficies de cultivos forraxeiros (pradeiras e millo) utilizadas polas explotacións de leite indicadas no citado traballo de Flores et al. (2017). No gráfico 2 pódese observar a moi elevada correlación (93 %) existente nas comarcas, entre a superficie de cultivos forraxeiros dispoñible e os efectivos de gando (UGM), o que demostra a importancia da dispoñibilidade de superficie forraxeira para o desenvolvemento do sector lácteo galego. Do mesmo gráfico podemos deducir que a carga gandeira media sería menor a 1,7 UGM/ha en relación á superficie forraxeira dispoñible en cada comarca. Podemos tamén observar comarcas máis ou menos intensivas en comparación coa carga media (representadas por enriba ou por debaixo da liña de regresión), así por exemplo as comarcas do Deza e de Chantada terían unha carga gandeira superior en comparación con Ordes e Arzúa, respectivamente, ou dito doutra forma, as explotacións das comarcas de Ordes e de Arzúa

ESTIMACIÓN DO LÍMITE DE CARGA GANDEIRA UGM/HA PARA NON SUPERAR AS NECESIDADES DE FERTILIZACIÓN NITROXENADA DOS CULTIVOS A carga gandeira é un indicador moi significativo para avaliar se existe ou non un exceso de N excretado polo gando en relación ás necesidades de fertilización dos cultivos. Así unha ha de millo ou de pradeira necesitaría aproximadamente 200 kg de N e unha rotación de dous cultivos por ano con millo e raigrás necesitaría aproximadamente 260 kg de N anuais por ha. Para calcular o N que teriamos dispoñible na fosa no momento da fertilización, temos que descontar as perdas de N que se producen en forma de amoníaco no establo e na propia fosa durante o período de almacenamento, tal e como se ilustraba no primeiro gráfico. Dos 113 kg de N total/ano excretados por cada vaca, quedaríannos dispoñibles na fosa de xurro aproximadamente 68,5 kg de nitróxeno, que poderían aumentar a 75 kg, no caso habitual en Galicia de formación de costra, xa que esta reduce as perdas de NH3 desde a fosa aproximadamente nun 50 %. • Estimación das excrecións de N equivalentes por UGM Estimamos que a recría excreta aproximadamente un 60 % do N que

unha vaca de leite en produción, polo que teriamos dispoñibles por cada UGM (0,7 x 75 x 1) + (0,3 x 75 x 0,6) = 66 kg de N/UGM na fosa (recría calculada para un trinta por cento de taxa de reposición. • Estimación do aproveitamento polos cultivos do N do xurro aplicado ao solo É precisamente nesta fase de aplicación do xurro ao solo cando o gandeiro pode ter maior influencia na eficacia do aproveitamento do xurro como fertilizante, polo cal se supón que se realiza a “boa práctica” de enterralo cunha grade de discos inmediatamente tras a aplicación (por certo, cunha eficiencia de redución de emisións superior á utilización das mangueiras arrastradas e moi similar á inxección). Enterrando inmediatamente o xurro coa grade, perderiamos en xeral, entre un 10 e un 15 % do N en forma de NH3, polo que nos quedarían no solo 66/1,15=57,4 kg/UGM, dispoñibles para o cultivo. Dividindo as necesidades de N dos cultivos polo N dispoñible por UGM obtemos a carga máxima: - Pradeiras: 200 kg/ha/57,4kg/UGM= 3,5 UGM/ha - Pradeiras + millo en rotación anual: 260 kg/ha/50kg/UGM= 4,5 UGM/ha Comparando a carga media en UGM/ha do vacún de leite, incluso nas comarcas máis intensivas de Galicia, confírmase que non hai exceso de xurro, polo que chegamos á mesma conclusión que a que se amosou anteriormente analizando o balance de N. A continuación pasamos a analizar distintos escenarios que permitirían cumprir coa Directiva de teitos de emisións sen ter que prohibir a aplicación do xurro co prato de choque.

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 135

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 135

29/12/20 10:52

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Gráfico 4. Emisións do vacún de leite en función da % de N amoniacal (TAN) excretado

Emisións anuais de amoníaco kt de NH3

60 50

Pastoreo Aplicación con prato sen enterrar Fosa de xurro Parcelas castigo Establo

28,5

24,6

22,2

18,3

13,2 20

11,5 4,7

10 11,4 0

10,05

15,3

8,7

7,3

4,7

4,05

3,37

9,2

8,1

6,75

4 h de pastoreo + (60 % TAN )

4 h de pastoreo + (50 % TAN)

Actual Mº (TAN 70 %) Mº + 4 h de pastoreo (70 % TAN)

ENTRE AS DISTINTAS MEDIDAS OU BOAS PRÁCTICAS ACONSELLABLES, CONVÉN AVALIAR AQUELAS QUE PERMITAN NON SÓ REDUCIR AS EMISIÓNS SENÓN TAMÉN OS CUSTOS PARA O GANDEIRO

2,7 5,4 4 h de pastoreo + (40 % TAN)

% de contido amoniacal (ureico = TAN) sobre o nitróxeno total

Gráfico 5. Redución das emisións de amoníaco total en función das horas diarias que o gando está no pasto (metodoloxía EMEP-EEA Guidebook 2019) Establo e fosa Fertilización Pastoreo

kt de amoníaco

70 60

0,0

28,4

0,4

0,6

0,8

40 24,2

30 20

20,6 18,5

29,1

10 0

1,0 1,3

22,5

25,1 23,5

21,7 8

1,5

16,4 14,6

19,9

17,9

1,7 12,7

1,9

2,1

10,7

8,8

16,2

144

12,5

10,6

Horas diarias de pastoreo

ALTERNATIVAS PARA REDUCIR AS EMISIÓNS DE AMONÍACO ADAPTADAS Á REALIDADE GALEGA E DA CORNIXA CANTÁBRICA Entre as distintas medidas ou boas prácticas aconsellables, convén avaliar aquelas que permitan non só reducir as emisións senón tamén os custos para o gandeiro, polo que analizamos, por orde de eficacia, as distintas medidas: a) Redución do nitróxeno amoniacal excretado polo gando A cantidade de nitróxeno excretado por unha vaca depende dos kg de alimento consumido, da composición, calidade e equilibrio da ración en enerxía e proteína, sendo proporcional á produción de leite, aínda que pode variar coa eficiencia na utilización do nitróxeno que se mide mediante a relación entre o N producido no leite e o N inxerido na ración.

soal), que son aproximadamente do 40 % de media. Supoñendo un contido de N amoniacal do 40 %, podemos estimar que as emisións de NH3 se reducirían nun 47 % (columna da dereita) pasando das 57,8 kt actuais a 30,7 kt de NH3/ano.

Debemos ter en conta que as emisións de amoníaco se calculan en función do contido en nitróxeno amoniacal total presente na urina (TAN) en relación ao total de N excretado (urina e feces), xa que o N orgánico contido nas feces ten moi pouca influencia nas emisións de NH3. A bibliografía normalmente estima unha porcentaxe de entre un 40-70 % de TAN respecto do total de N excretado. Se a proteína está desequilibrada, o gando expulsará o exceso de N en forma de urina, tendo o xurro maior proporción de N amoniacal. No gráfico 4 aparecen estimadas as emisións do vacún de leite en función da porcentaxe de TAN excretado. No inventario de emisións o Ministerio de Agricultura utiliza un contido de N amoniacal superior ao 70 % (primeira columna) moito máis elevado que os dispoñibles actualmente no CIAM a partir do do proxecto INIA 2015 58 C0601 (D. Báez, comunicación per-

b) Aumento do tempo en pastoreo (extensificación) Unha das vantaxes da realización do pastoreo coas vacas de leite, non sempre coñecida, é o seu menor impacto ambiental, en parte debido ás menores emisións de NH3 á atmosfera. Nas granxas acollidas á denominación xenérica “leite de pastoreo”, na súa maioría galegas, a semellanza da normativa doutros países europeos, o manexo dos animais debe cumprir un referencial relativo ao número de días de pastoreo (120-150 días/ano), ao tempo de permanencia no pasto (5-6 horas/día) e carga máxima (2,5 vacas/ha SAU) entre outras condicións. No gráfico 5 pódese ver como diminúen as emisións de NH3 en función do tempo en que o gando está pastoreando fóra do establo. Cómpre sinalar que no Inventario do Ministerio se asume que o 100 % das vacas de leite españolas están “confinadas” permanentemente os 365 días do ano, o que incrementa as emisións teóricas calculadas en aproximadamente en 7kt (13 %), xa que, segundo a información dispoñible derivada do citado traballo de Flores et al., (2017) no conxunto das explotacións leiteiras de Galicia e a cornixa cantábrica, xunto coa zona norte de Navarra, a media de horas diarias de pastoreo sería de catro, polo que o gando estaría

136 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 136

29/12/20 10:52

Alfalfa de secano e regadío

Mesturas Forraxeiras

Alfalfa SAN ISIDRO, elevada produción, gran perenidade, secano ou regadío

VICTORIA, a Alfalfa mellorada, para

Gama SPEEDYLMIX, 6 tipos de pradeiras , anuais de sega ou pastoreo

secano ou regadío

Gama PLURIMIX, 4 tipos de pradeiras , frescos perennes para secanos

Alfalga TIERRA DE CAMPOS, rústica e adaptada ao secano

Gama REGMIX, 3 tipos de pradeiras perennes de regadío

Gama SECMIX, 2 tipos de pradeiras perennes para secano

www.rocalba.com

vp021_publi_ROCALBA_galego.indd 137

Expresión vegetal

28/12/20 19:16

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Gráfico 6 A) e B). Repartición proporcional das emisións de amoníaco en función da formación ou non de costra na fosa de xurro (metodoloxía EMEP-EEA Guidebook 2019) Fosa de xurro: sen costra Aplicación ao chan (con prato, sen enterrar 49 %)

Fosa de xurro: con costra Pastoreo 1 %

Pastoreo 1 % Establo 17 %

Parcela castigo 9%

Aplicación ao chan (con prato, sen enterrar 60 %)

Fosa de xurro 24 %

Establo 18 %

Parcela castigo 9%

Fosa de xurro 12 %

Táboa 2. Factores a ter en conta na aplicación do xurro para diminuír as emisións (Modelo ALFAM) Meteoroloxía Humidade relativa

Alta (néboa, albor, solpor)

Temperatura

Baixa < 12 °C (antes de xuño)

Vento

Sen vento

Choiva (< 3 horas aplicación) 1 mm 3 mm 5 mm Solo Enterrado profundo inmediato Enterrado profundo < 4 h Enterrado superficial inmediato Enterrado superficial <4 h Boa infiltración (sen compactar, alta % MO)

estabulado aproximadamente 304 días e non 365 como aparece no inventario. A formación de costra prodúcese de forma natural nas fosas sendo o seu espesor dependente do contido en fibra da ración e do tipo de material de camas utilizado nos cubículos. A costra ten un considerable efecto de redución das emisións de NH3, estimado entre un 40 e un 50, en función do espesor e da superficie de fosa cuberta pola costra. Tamén está demostrado que a costra reduce as emisións de metano a atmosfera. Coa formación de costra o valor fertilizante nitroxenado do xurro almacenado aumenta, o cal deberá ser aproveitado realizando unha adecuada aplicación do xurro ao solo. Nos gráficos 6.A e 6.B indícanse as perdas de NH3 do xurro en distintas situacións e pode observarse que as perdas de NH3 na aplicación do xurro ao

solo aumentarían dun 49 a un 60 % se non existe costra formada na fosa para a mesma explotación nun suposto de aplicación do xurro con prato de choque, sen enterrado posterior. c) Boas prácticas para reducir as emisións de amoníaco na aplicación de xurro ao solo aproveitando as condicións meteorolóxicas da España Atlántica A guía para reducir as emisións de NH3 na agricultura (UNECE, 2014) considera como “boa práctica” a aplicación oportuna do xurro en función de condicións meteorolóxicas favorables para evitar as emisións, tendo en conta distintos escenarios de condicións do solo e forma de aplicación, entre outros. Estes escenarios e a súa influencia sobre as emisións aparecen enunciados de forma esquemática na táboa 2. Para que un Estado ou unha rexión poida incluír este tipo de boas prácticas

na xustificación das reducións de emisións nos inventarios, esíxese ter datos baseados na investigación, que acrediten ou confirmen a eficacia destas “boas prácticas” nas condicións específicas da propia rexión ou país. O modelo ALFAM (Hafner et al., 2018) ten un amplo apoio científico e está baseado na información recollida en numerosos e detallados traballos de investigacións realizados en toda Europa, pero, lamentablemente, non contan con achegas científicas realizadas en España. A pesar desta grave eiva científica, as condicións de Galicia e da cornixa cantábrica, estarían dentro da área bioclimática da Europa Atlántica, que é unha das zonas onde existen maior datos científicos no mundo procedentes de traballos de investigación realizados sobre todo a partir da década dos anos 90 do século pasado, e principalmente no Reino Unido, Irlanda e Holanda, entre outros países. Aínda que o modelo ALFAM está recoñecido internacionalmente, non se podería utilizar polos gobernos nos inventarios de emisións, se non se ten unha constancia obxectiva que permita comprobar que a aplicación do xurro se fixo nas condicións meteorolóxicas máis adecuadas. En Galicia sería posible facer un seguimento das condicións meteorolóxicas grazas a ampla rede de estacións meteorolóxicas de Meteogalicia, que permiten facer previsións, así como constatar, cada 10 minutos, datos de temperatura atmosférica, precipitación, vento, humidade relativa etc., que, xunto cos datos da aplicación online RAX, dispoñible na páxina web do CIAM, permitiría ter todos os datos necesarios que require o devandito modelo.

138 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 138

29/12/20 10:52

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

Gráfico 7. Número medio de días ao mes de orballo

Captura de pantalla da páxina web Meteogalicia, cos últimos datos de precipitación

As frechas de cor marrón indican os meses do ano onde maior volume de xurro se aplica como fertilizante

Gráfico 8 Captura de pantalla da páxina web da aplicación para o cálculo das recomendacións de fertilización con xurro do CIAM: aplicación RAX http://www.ciam.gal/sp/index/?r=aplicacions.index

Nas seguintes imaxes aparecen reflectidos algúns dos valores medios históricos das estacións meteorolóxicas situadas en distintas zonas de Galicia: temperaturas medias mensuais; n.º de días de orballo, que foron utilizados para simular, mediante o modelo ALFAM, as emisións de NH3, en función de parámetros meteorolóxicos nos meses de maior aplicación do fertilización (abril-maio) e outubro; tipo de apeiros empregados; tempo transcorrido entre a aplicación e o enterrado; doses; materia seca do xurro e contido de N amoniacal. Para poder incorporar estas boas prácticas recollidas no modelo ALFAM nos inventarios, sería necesario, ademais, poder constatar que a aplicación do xurro se fixo oportunamente en condicións meteorolóxicas adecuadas. A constatación da data ou mesmo da hora de aplicación do xurro poderíanse comprobar a través do propio Rexistro de operacións no caderno de explotación que establece o decreto de fertilización do Ministerio, que vai obrigar a “rexistrar as operacións de achega de nutrientes e materia orgánica ao solo”, así como probablemente se esixa na condicionalidade da nova PAC.

As frechas de cor marrón indican os meses do ano onde maior volume de xurro se aplica como fertilizante

Gráfico 9. Simulación do efecto do orballo sobre a redución das emisións de xurro

Simulación do efecto do orballo sobre a redución das emisión de xurro. Dose de 40 t/ha, 7 % de MS, mediante aspersión e sen enterrado posterior (modelo ALFAM)

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 139

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 139

29/12/20 10:53

ESPECIAL: ABONADO DE PRADEIRAS

As novas tecnoloxías, relacionadas coa agricultura de precisión, como os GPS situados nos tractores ou mellor aínda nas cisternas, permiten saber onde e cando se aplicou o xurro, tal e como xa se estableceu na normativa que regula a xestión dos xurros en Cataluña, que permiten automatizar a toma de datos no caderno de explotación, sendo incluso monitorizado en tempo real. En todo caso estas novas tecnoloxías deberían establecerse de forma progresiva, comezando polas granxas que xestionen un maior volume de xurro. CONCLUSIÓNS • En Galicia actualmente non existe un problema de exceso de xurro nas explotacións de vacún de leite, o que se demostra cos últimos datos publicados polo MAPA no Balance de nitróxeno da agricultura española. Segundo os últimos datos publicados, as granxas de vacún de leite galegas empregaban aproximadamente 17.000 toneladas de N, cun custo aproximado de 17 millóns de euros, que poderían aforrarse se se adecuaran as fosas, se houbese un bo asesoramento na xestión do xurro como fertilizante, evitando o seu tratamento como residuo en vez de como un valioso recurso fertilizante das explotacións. • Convén introducir neste debate a capacidade dos solos agrarios galegos para recibir os lodos de depuradora, verdadeiros residuos segundo a doutrina comunitaria [COM (2007) 59 final. Comunicación interpretativa sobre residuos e subprodutos. Comunicación da Comisión ao Consello e ao Parlamento Europeo], que necesitarían entre 40.000 e 50.000 ha de SAU, dependendo nos avances que se faga no cumprimento da Directiva de saneamento, xa que aínda quedan bastantes vilas sen depuradoras. Por outra banda, a pandemia da COVID-19 e a súa aparición nas depuradoras merece unha reflexión profunda deste delicado asunto sanitario. • En canto á nova problemática creada pola borrador de Decreto de “fertilización sostible” elaborado polo Ministerio, e que actualmente está sendo revisado tendo en conta as alegacións feitas desde Consellería do Medio Rural, sindicatos, partidos

políticos e outros axentes sociais, detectáronse eivas graves na metodoloxía do inventario do Ministerio que penalizarían, sobre todo, o vacún de leite galego e da cornixa, por non ter en conta o tempo de pastoreo e por sobreestimar a fracción ureica das excrecións do gando. • Finalmente, deberíase realizar un código de boas practicas para reducir emisións de amoníaco que podería basearse no utilizado xa noutros países de clima atlántico, similares ás condicións de produción leiteira de Galicia e da cornixa cantábrica.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

AQUA-PLANN project, Integrated management of water resources and their application to the local plannning of the SCI Abegondo – CECEBRE LIFE07 ENV/E/000826. https://ec.europa.eu/environment/life/ project/Projects/index.cfm?fuseaction=home. showFile&rep=file&fil=LIFE07_ ENV_E_000826_LAYMAN_ES.pdf Castro J.F, Mateo, E. (1997) Evolución del fósforo en el suelo en praderas fertilizadas mediante un modelo basado en el ciclo de nutrientes. XXXVII Reunión Científica de la Sociedad Española para el Estudio de los Pastos (SEEP). Los pastos extensivos: producir conservando. Sevilla-Huelva: 5 1997 Castro J.F, Báez M.D, García M.I. (2016) Dimensionamiento de fosas de purín para optimizar su valor fertilizante en explotaciones de vacuno de leche gallegas Congreso SEEP 2016. Libro de Actas. http://ciam.gal/uploads/ publicacions/1240archivo.pdf EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook 2019 Flores-Calvete, G.; Martínez-Fernández, A.; Doltra, J.; García, A.; Eguinoa, P. (2017). Encuesta sobre estructura y sistemas de alimentación de las explotaciones lecheras de Galicia, Cornisa Cantábrica y Navarra. Informe del Proyecto INIA-RTA2012- 00065-C05. http://ciam.gal/pdf/ informeinia.pdf García Pomar, M.I., Báez Bernal, D, Castro Insua,J, G.Silsanz Rey, V.García Souto D.Báez Bernal, J.Castro Insua, G.Silsanz Rey, V.García Souto, 2017 As aplicacións web RAX de recomendación de abonado con xurro nas pradeira. Afriga. Nº 126, pp.106-116 Generalitat de Catalunya 2019: DECRETO 153/2019, de 3 de julio, de gestión de la fertilización del suelo y de las deyecciones ganaderas y de aprobación del programa de actuación en las zonas vulnerables en relación con la contaminación por nitratos procedentes de fuentes agrarias. - Diario Oficial de Cataluña de 05-07-2019 Hafner, S. D., Pacholski, A., Bittman, S., Carozzi, M., Chantigny, M., Génermont, S., et al. (2019). A flexible semi-empirical model for estimating ammonia volatilization from fieldapplied slurry. Atmos. Environ. 199, 474–484. doi: 10.1016/j.atmosenv.2018.11.034 Ministerio De Agricultura, Pesca Y Alimentación, 2018. Balance Del Nitrógeno En La

EN GALICIA ACTUALMENTE NON EXISTE UN PROBLEMA DE EXCESO DE XURRO NAS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN DE LEITE, O QUE SE DEMOSTRA COS ÚLTIMOS DATOS PUBLICADOS POLO MAPA

Agricultura Española Año 2016. https://www. mapa.gob.es/es/agricultura/temas/medios-deproduccion/bn2016_metodologia-resultados_ tcm30-507806.pdf Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación Proyecto de Real Decreto por el que se establecen normas para la nutrición sostenible en los suelos agrarios. https://www.mapa.gob. es/es/agricultura/participacion-publica/rdnutricionsostenible_tcm30-543896.pdf Ministerio De Agricultura, Pesca Y Alimentación,2020 Bases zootécnicas para el cálculo del balance alimentario de nitrógeno y fósforo en bovino. https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/ temas/ganaderia-y-medio-ambiente/baseszootecnicasparaelcalculodelbalancealimentariodenitrogenoyfosforoenbovino_tcm30-537001.pdf MITECO , 2020 Inventario Nacional de Contaminantes Atmosféricos. https://www.miteco. gob.es/es/calidad-y-evaluacion-ambiental/ temas/sistema-espanol-de-inventario-sei-/ UNECE Task Force on Reactive Nitrogen, 2014.V Options for Ammonia Mitigation. Guidance Xunta de Galicia, 2020. Conselleria de Medio Rural. Anuario de Estatísticas Agrarias. https:// mediorural.xunta.gal/gl/recursos/estatisticas/ estatistica-agraria

140 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_especialAbonado_ xurros_galego.indd 140

29/12/20 10:53

ENTREVISTA A JOSÉ MANUEL fERNáNDEz, DE SAT PEDROLAS CASTROVERDE (LUGO) Os abonos que menciona son de fertiberia TECH. Como empezou a utilizalos? Coñecín os produtos de Fertiberia TECH a través do distribuidor de zona, co que teño unha excelente relación, e polo delegado técnico comercial, que veu con el a presentarme as diferentes gamas de produtos.

EN VÍDEO

Pódenos comentar que tipo de explotación ten e que cultivos produce? Actualmente temos 180 vacas en lactación e 360 animais en total. Respecto dos cultivos, manexamos ao redor de 105 hectáreas de praderías de raigrás híbrido principalmente, das cales sementamos cada ano de millo unhas 60 ha. Como realiza os abonados nas praderías? Sempre utilizamos todo o xurro que produce a explotación antes de sementeira e en inverno. Ademais, este ano aplicamos AMICOTE CORBIGRAN, unha emenda calcaria granulada que leva calcio, magnesio e un 4 % de nitróxeno. Este fertilizante conta coa tecnoloxía C-VIDA, que axuda a que se mineralice a materia orgánica e se desbloqueen nutrientes como o fósforo. Co xurro e o AMICOTE CORBIGRAN foi suficiente para que puidésemos sacar unha primeira corta. É importante dicir tamén que, desta forma, quédanme encaladas as parcelas para millo. Como traballa na segunda corta? Na segunda volvo aplicar xurro e, ao redor de 30 ou 40 días antes da previsión do ensilado, aplico unha dose de 250 kg/ha de NERGETIC DM+, coa tecnoloxía C-PROL, un fertilizante nitroxenado co nitróxeno nítrico amoniacal totalmente protexido, que, ademais, vén complementado con calcio, magnesio e boro. Levo case dez anos usando estes produtos. Antes usaba para praderías

Fertijet, pero os dous últimos anos empreguei NERGETIC DM+, que leva máis nitróxeno e máis magnesio. Que achega NERGETIC DM+ á súa colleita? Ao estar protexido polo polímero regulador C-PROL, fai que a planta teña o nitróxeno dispoñible desde o primeiro momento. Ademais, esta zona é moi húmida e con moita choiva e con este produto evitamos o lavado de nitróxeno, así como o dos demais nutrientes. Desta maneira, garantimos que a planta teña nitróxeno durante máis tempo para lograr a mellor calidade de forraxe posible. No meu caso, este ano conseguín unhas producións de máis de 16 toneladas de forraxe, cun 27 % de materia seca e un 14,8 % de proteína. E no caso do millo, que fertilizante utiliza? Antes de sementar aplico DYNAMIC 24-7-7, a unha dose de 400 kg/ha. Este fertilizante tamén conta coa tecnoloxía C-PROL e ten protexidos o fósforo e o potasio para que ningún elemento se lave nin se bloquee. Para min é importante sobre todo polo lavado nunha parcela de 14 ha que teño con rega, na que as perdas de nitróxeno sempre son maiores. Con este produto vexo que o millo chega moi verde e san ata a colleita, sen ningún tipo de carencias, e acado moi boas producións; semento ciclos relativamente longos para estas zonas, 300-350, e este ano conseguín unhas calidades de 30 % de amidón, cun 28,9 % de materia seca e unha proteína de 7,2 %.

Que outros produtos utiliza desta casa? De Fertiberia TECH traballo tamén co fertilizante foliar PROFERTIL. Úsoo cando teño que dar algún tratamento de herbicida/ insecticida en postemerxencia para protexer a planta e que se recupere do estrés causado polo herbicida, polo frío ou por algún insecto que estea a atacar o millo. Que valora máis á hora de traballar con fertiberia TECH? Realmente o máis importante é o bo trato e a proximidade, tanto do distribuidor como dos técnicos da casa. Valoro tamén moito a calidade dos seus produtos, as súas tecnoloxías e a boa granulación. Ademais, gústame que realicen analíticas de terra. Este servizo úsoo para ver o estado das miñas parcelas, sobre todo para organizar os encalados e tamén para pensar nos abonados futuros cando collo algún terreo novo. Recomendaría os seus produtos? Claro que recomendaría traballar con Fertiberia TECH. Eu uso os seus produtos e estou moi contento cos resultados. Tamén me consta que nesta zona moitos gandeiros os empregan e repiten. Esa é a mellor recomendación, desde logo, que un produto che dea resultado e sigas usándoo ano tras ano. Delegación de A Coruña Tel.: 636 163 729 Delegación de Lugo Tel.: 638 199 510 Delegación de Ourense y Pontevedra Tel.: 627 421 159

APP: fertiberia TECH

vp021_publi_intergal_galego.indd 141

28/12/20 12:40

A G R I C U LT U R A

Son máquinas con grandes prestacións e un mercado localizado nas zonas gandeiras

As colleitadoras autopropulsadas de forraxe As colleitadoras autopropulsadas de forraxe son máquinas cunha gran capacidade de traballo que se converteron nun servizo moi demandado polos gandeiros para cultivar as súas producións forraxeiras. Á súa descrición e á súa análise técnica e económica dedicamos as seguintes páxinas. Javier Bueno Lema Centro Tecnolóxico Agroalimentario de Lugo (CETAL)

stas máquinas inclúen solucións tecnolóxicas avanzadas para mellorar tanto a cantidade como a calidade do traballo. Aínda que os primeiros modelos se introduciron no mercado nos anos 60 do século pasado, a súa difusión e utilización mundial popularízanse a partir da década dos 70. Actualmente estímase que o mercado mundial destes equipos está ao redor das 3.000 unidades novas ao ano, sendo a Unión Europea o principal cliente

de colleitadoras autopropulsadas de forraxe. Os países con maior número de unidades novas vendidas podémolos ver na táboa 1, onde destacan Alemaña, Francia e o Reino Unido.

Táboa 1. Países con maior número de unidades vendidas País

Unidades novas 2019

Alemaña

510

Francia

330

Reino Unido

183

Italia

Irlanda

142 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 142

29/12/20 11:33

A G R I C U LT U R A

Gráfico 1. Inscricións anuais de unidades novas 31

21 17

2015

2016

2017

2018

2019

2020

En España, a media de unidades novas inscritas no Rexistro Oficial de Maquinaria Agrícola (ROMA) nos últimos seis anos (2015-2020) foi de 22 máquinas anuais. Como vemos na evolución das inscricións do gráfico 1, o número de unidades novas inscritas no ROMA cada ano é reducido en comparación cos principais mercados europeos. Os datos do ano 2020 non inclúen o mes de decembro. As 133 unidades inscritas no últimos seis anos rexistráronse en 10 comunidades autónomas, entre as que destacan as inscricións realizadas en Galicia (66-50 %), Cataluña (22-17 %) e Castela e León (129 %). A estas séguenlles Asturias (8-6 %), Castela-A Mancha (8- 6 %), Andalucía (6-5 %), Navarra (4-3 %), Aragón (3-2 %), Madrid (2-1 %) e Murcia (2-1 %). Estas 10 comunidades tamén coinciden en ser zonas produtoras de leite de vacún en España.

SOCIEDAD AGRÍCOLA GALEGA SL

Parque Empresarial Vilanova I 36614 Baion - Vilanova de Arousa (Pontevedra) Tf. 986 51 60 30 - soaga@soaga.com www.soaga.com

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 143

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 143

29/12/20 11:33

A G R I C U LT U R A

Gráfico 2. Inscricións no ROMA por comunidade autónoma 2015-2020

ESTAS COLLEITADORAS SON MÁQUINAS CON GRANDES PRESTACIÓNS E UN MERCADO LOCALIZADO NAS ZONAS GANDEIRAS

Gráfico 3. Inscricións no ROMA por provincia 2015-2020

Se analizamos as inscricións realizadas no ROMA por provincias entre 2015 e 2020, vemos que destacan A Coruña (41 unidades), Lugo (18 unidades) e Lleida (13 unidades) [gráfico 3]. Entre xaneiro e novembro de 2020 inscribíronse no ROMA un total de 21 unidades novas, o que mellora os datos de 2019. Pero, ao igual que sucede cos tractores, o mercado de segunda man das colleitadoras de forraxe autopropulsadas en España move un maior número de unidades ao ano e adoitan multiplicar por tres ou máis o número de unidades novas. Entre xaneiro e novembro de 2020 producíronse 72 cambios de titularidade e compras de maquinaria usada

de importación, o que dá unha idea da importancia do mercado de segunda man neste tipo de equipos. En España no período que vai dende 2015 ata 2020 inscribíronse 133 colleitadoras autopropulsadas de forraxe novas de catro marcas comerciais diferentes. A firma alemá Claas (76 unidades-57 % de cota de mercado) destaca sobre as outras tres: New Holland (37-28 %), John Deere (14-11 %) e Krone (6-5 %). A oferta actual destes catro fabricantes no mercado español comprende un total de 36 modelos diferentes con potencias entre os 380 CV e os 1.112 CV, equipados con motores entre 6 e 12 cilindros cunha cilindrada entre 9 e 24 litros. Os modelos máis potentes, equipados

con cabezais de grande anchura de traballo (ata 10,5 m), poden chegar a lograr capacidades de traballo de máis de 400 toneladas de forraxe verde por hora en parcelas grandes con cultivos de altas producións, como o millo forraxeiro. O prezo destas máquinas é proporcional á súa potencia e está comprendido en equipos novos entre os 300.000 e os 500.000 euros a máquina base (sen cabezais de recolección). Sumándolle un cabezal recolledor de herba de 3 m e outro rotativo para millo de 8 ou 10 liñas, o investimento chega a superar os 600.000 euros nos modelos de maior potencia. Ademais, o equipamento opcional que seleccionemos tamén terá a súa repercusión, aumentando o prezo final. Tamén o peso das máquinas vai en relación coa súa potencia, estando comprendido entre os 11.000 e os 18.600 kg. Hai diferenzas entre fabricantes e entre sistemas de rodaxe. A recente incorporación das cadeas de goma nos modelos Terra Trac da serie 900 de Claas incrementa o peso das máquinas base en comparación cos pneumáticos convencionais, aínda que a súa presión sobre o terreo sexa finalmente menor debido á maior superficie de contacto que achegan as cadeas. Isto provoca unha menor compactación e unha mellor traficabilidade sobre as parcelas na época de recolección.

144 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 144

29/12/20 11:33

MÁS VERDE MÁS RENTABLE

¿Quieres ganar más por vaca? Elige nuestra gama de maíz GREEN+ y llévate esta estupenda cámara para vigilar tus parcelas, naves o granjas escaneando este código

www.masseeds.es vp021_publi_masseeds.indd 145

21/12/20 17:30

A G R I C U LT U R A

Gráfico 4. Inscricións anuais de unidades novas por marca comercial 18 16

Unidades anuais inscritas

14 12 CLAAS

NEW HOLLAND

JOHN DEERE

6 KRONE

4 2 0 2015

2016

2017

2018

2019

2020

Gráfico 5. Cota de mercado por marca comercial no período 2015-2020

Táboa 2. Modelos de colleitadoras autopropulsadas de forraxe ofertadas en 2020 polas catro marcas comerciais con unidades inscritas no ROMA (n.d.: dato non dispoñible) Marca Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas Claas John Deere John Deere John Deere John Deere John Deere John Deere John Deere John Deere John Deere John Deere Krone Krone Krone Krone Krone Krone Krone Krone New Holland New Holland New Holland New Holland New Holland

Modelo Potencia kW (CV) Motor Canal de alimentación Rodillos de alimentación Cilindro picador Jaguar 840 300 (408) Mercedes-Benz 10,6 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 850 340 (462) Mercedes-Benz 12,8 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 860 380 (516) Mercedes-Benz 12,8 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 870 430 (585) Mercedes-Benz 15,6 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 930 340 (462) Mercedes-Benz 12,8 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 940 390 (530) Mercedes-Benz 12,8 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 950 430 (585) Mercedes-Benz 15,6 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 960 480 (653) Mercedes-Benz 15,6 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 970 580 (790) MAN 16,1 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 980 626 (850) MAN 24,2 l V12 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 990 680 (925) MAN 24,2 l V12 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 960 TT 480 (653) Mercedes-Benz 15,6 l L6 730 mm 4 750 mm × 630 mm Jaguar 990 TT 680 (925) MAN 24,2 l V12 730 mm 4 750 mm × 630 mm 8100 279 (380) John Deere 9,0 l L6 660 mm 4 680 mm × 670 mm 8200 317 (431) John Deere 9,0 l L6 660 mm 4 680 mm × 670 mm 8300 360 (490) John Deere 13,5 l L6 660 mm 4 680 mm × 670 mm 8400 397 (540) John Deere 13,5 l L6 660 mm 4 680 mm × 670 mm 8500 430 (585) John Deere 13,5 l L6 660 mm 4 680 mm × 670 mm 8600 460 (625) John Deere 13,5 l L6 660 mm 4 680 mm × 670 mm 9600 460 (625) John Deere 13,5 l L6 830 mm 4 850 mm × 670 mm 9700 566 (770) Liebherr 24,2 l V12 830 mm 4 850 mm × 670 mm 9800 640 (870) Liebherr 24,2 l V12 830 mm 4 850 mm × 670 mm 9900 713 (970) Liebherr 24,2 l V12 830 mm 4 850 mm × 670 mm BIG X 480 338 (460) MTU 12,8 l L6 n.d. 6 630 mm × 660 mm BIG X 530 368 (500) MTU 12,8 l L6 n.d. 6 630 mm × 660 mm BIG X 580 408 (555) MTU 15,6 l L6 n.d. 6 630 mm × 660 mm BIG X 630 438 (596) MTU 15,6 l L6 n.d. 6 630 mm × 660 mm BIG X 680 487 (662) Liebherr 16,16 l V8 n.d. 6 800 mm × 660 mm BIG X 780 550 (748) Liebherr 16,16 l V8 n.d. 6 800 mm × 660 mm BIG X 880 632 (860) Liebherr 16,16 l V8 n.d. 6 800 mm × 660 mm BIG X 1180 818 (1112) Liebherr 24,24 l V12 n.d. 6 800 mm × 660 mm Forage Cruiser FR 480 350 (476) FPT 12,9 l L6 860 mm 4 884 mm × 690-710 mm Forage Cruiser FR 550 400 (544) FPT 12,9 l L6 860 mm 4 884 mm × 690-710 mm Forage Cruiser FR 650 480 (653) FPT 15,9 l L6 860 mm 4 884 mm × 690-710 mm Forage Cruiser FR 780 570 (775) FPT 15,9 l L6 860 mm 4 884 mm × 690-710 mm Forage Cruiser FR 920 670 (911) FPT 20,1 l V8 860 mm 4 884 mm × 690-710 mm

Anchura 2,99-3,29 m 2,99-3,29 m 2,99-3,29 m 2,99-3,29 m 2,98-3,49 m 2,98-3,49 m 2,98-3,49 m 2,98-3,49 m 2,98-3,49 m 2,98-3,49 m 2,98-3,49 m 2,99-3,49 m 2,99-3,49 m 3,00-3,49 m 3,00-3,49 m 3,00-3,49 m 3,00-3,49 m 3,00-3,49 m 3,00-3,49 m 3,10-3,49 m 3,10-3,49 m 3,10-3,49 m 3,10-3,49 m 3,00-3,30 m 3,00-3,30 m 3,00-3,30 m 3,00-3,30 m 3,20-3,50 m 3,20-3,50 m 3,20-3,50 m 3,20-3,50 m 2,97-3,48 m 2,97-3,48 m 2,97-3,48 m 2,97-3,48 m 2,97-3,48 m

Longitud 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 6,49 m 7,51 m 7,51 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 6,60 m 7,52 m 7,52 m 7,52 m 7,52 m 7,50 m 7,50 m 7,50 m 7,50 m n.d. n.d. n.d. n.d. n.d.

Altura 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,94 m 3,94 m 3,94 m 3,94 m 3,94 m 3,94 m 3,94 m 3,96 m 3,96 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,89 m 3,91-3,98 m 3,91-3,98 m 3,91-3,98 m 3,91-3,98 m 3,90-3,98 m 3,90-3,98 m 3,90-3,98 m 3,90-3,98 m 3,74-3,86 m 3,74-3,86 m 3,74-3,86 m 3,74-3,86 m 3,74-3,86 m

Peso 11.050 kg 11.150 kg 11.150 kg 11.550 kg 12.900 kg 12.900 kg 13.300 kg 13.300 kg 13.550 kg 14.150 kg 14.150 kg 17.900 kg 18.600 kg n.d. n.d. 15.215 kg 15.215 kg 15.215 kg 15.215 kg n.d. 16.650 kg 16.650 kg 16.650 kg 13900 kg 13900 kg 14100 kg 14100 kg 16.700 kg 16.700 kg 16.900 kg 17.100 kg 13.050 kg 13.100 kg 13.550 kg 13.650 kg 15.540 kg

146 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 146

29/12/20 11:33

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com vp021_pub_agroamb_galego.indd 147

29/12/20 12:51

A G R I C U LT U R A

Gráfico 6. Peso da máquina base en función da súa potencia

Peso da máquina base (kg)

20.000 Claas Jaguar 800

18.000

Claas Jaguar 900

16.000

ENTRE XANEIRO E SETEMBRO DE 2020 INSCRIBÍRONSE NO ROMA UN TOTAL DE 20 UNIDADES NOVAS, O QUE XA MELLORA OS DATOS DE 2019

Claas Jaguar 900 TT 14.000

John Deere 8000

12.000

John Deere 9000 Krone Big X

10.000 250

350

450

550

650

750

850

New Holland FC

Foto: Claas

Claas Jaguar Terra Trac

Fotos: John Deere, New Holland, Krone e Claas

Potencia máxima do motor (kw)

Tipos de cabezais

ASPECTOS ECONÓMICOS NA UTILIZACIÓN DAS COLLEITADORAS DE FORRAXE A velocidade de traballo das colleitadoras autopropulsadas adoita estar comprendida entre os 4 e o 12 km/h, dependendo do tipo de cultivo forraxeiro a recoller, as condicións da parcela e da potencia e capacidade de procesado da máquina. En millo forraxeiro as velocidades máis habituais de traballo están ao redor dos 7 km/h. Con

herba alcánzanse maiores velocidades, dado que os cordóns presentan unha menor cantidade de forraxe en verde a procesar, sendo frecuente chegar aos 12 km/h. Nisto tamén inflúe a anchura de traballo que teña o cabezal que equipa a máquina. As colleitadoras de forraxe autopropulsadas son equipos versátiles que poden montar distintos tipos de cabezais. Na táboa 3 podemos ver todos os modelos ofertados no ano 2020 polas catro casas comerciais con unidades

inscritas no ROMA. Os máis utilizados no campo son o recolledor de herba fileirada en cordóns (pick up) e o cabezal rotativo para millo forraxeiro. As anchuras máis frecuentes nos recolledores de herba son 3,0 ou 3,8 m, o cal determina a anchura máxima de cordón co que podemos traballar. A agrupación previa de cordóns con anciños ou cos agrupadores das segadoras contribúe a conseguir maiores capacidades de traballo ao aumentar a anchura de traballo efectiva da colleitadora. Os prezos medios destes cabezais andan ao redor dos 18.000-20.000 euros na súa versión de 3 m, que é a máis popular. Con millo forraxeiro os cabezais rotativos máis utilizados adoitan ter unha anchura de traballo entre os 4,5 e os 9,0 m, o que se corresponde co corte e procesado simultáneo de 6 a 12 fileiras de millo. Ao traballar cun cultivo que produce un maior número de toneladas de forraxe en verde por hectárea, a colleitadora reduce a velocidade de traballo respecto da herba. Os prezos medios destes cabezais andan entre os 50.000 € (6 liñas) e os 100.000 € (10 liñas), dependendo da súa anchura de traballo. As capacidades de traballo máis habituais que se adoitan lograr con estes equipos andan entre as 2 e 6 ha/h na recollida de herba en cordóns e entre 1 e 4 ha/h na colleita de millo forraxeiro, dependendo do tipo de máquina (con caixón ou sen caixón incorporado) e da súa potencia. Aínda que as colleitadoras de maior potencia poderían alcanzar maiores capacidades de traballo, a situación máis habitual no noroeste de España é que o tamaño e a forma das parcelas a recoller xunto coa capacidade de distribución e compactación da forraxe dispoñible no silo, sexan dous dos factores que máis condicionan o ritmo da colleita da forraxe na parcela. Parcelas pequenas e de formas irregulares reducen o rendemento efectivo dos equipos de recolección. Un insuficiente número de equipos e/ou de peso durante o traballo de repartir e pisar a forraxe no

148 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 148

29/12/20 11:33

Pida cita a su concesionario autorizado CLAAS

Revisión poscampaña CLAAS.

Pida cita a su concesionario

El final de ésta cosecha es solo el comienzo de la autorizado CLAAS siguiente. Fieles a este lema, le ofrecemos con la revisión poscampaña CLAAS un servicio con el que el estado técnico de su máquina es analizado en detalle inmediatamente después de la campaña. Pequeños daños, fallos o desgaste pueden tener un efecto extremo durante la próxima campaña. Esto es algo que debe ser evitado a toda costa. Lo que sea necesario. CLAAS Service&Parts El final de ésta cosecha es solo el comienzo de la siguiente. Fieles a este lema, le ofrecemos con la revisión poscampaña CLAAS un claas.es servicio con el que el estado técnico de su máquina es analizado en detalle inmediatamente después de la campaña. Pequeños daños, fallos o desgaste pueden tener un efecto extremo durante la próxima campaña. Esto es algo que debe ser evitado a toda costa. Lo que sea necesario. CLAAS Service&Parts

Revisión poscampaña CLAAS.

claas.es

vp021_publi_claas.indd 149

21/12/20 17:29

A G R I C U LT U R A

O MERCADO DE SEGUNDA MAN MOVE UN MAIOR NÚMERO DE UNIDADES AO ANO E ADOITA MULTIPLICAR POR DOUS OU POR TRES O N.º DE UNIDADES NOVAS

silo limita a cantidade de forraxe por hora que se pode recibir da parcela. A referencia de prezo do servizo durante as campañas do ano 2020 no noroeste de España estivo ao redor dos 200 €/h, ao que hai que sumarlle os equipos de transporte necesarios. Curiosamente este prezo adoita variar pouco independentemente da potencia da máquina, o cal non debería ser así dada a gran diferenza de valor de adquisición entre os equipos máis e menos potentes. A limitación da capacidade de traballo dos equipos máis potentes polo problema xa comentado das parcelas e a confección do silo, xunto coa competencia entre maquileros, poden ser as causas principais desta situación. As colleitadoras sen caixón deben ir acompañadas durante a recolección dun mínimo de dous camións ou tractores con remolque a un custo entre 50 e 70 €/h cada un en función da súa capacidade. O custo medio por hectárea do servizo de recolección cunha colleitadora e dous equipos de transporte na campaña de millo forraxeiro de 2020 estivo ao redor dos 250 €/h. Isto non inclúe o custo de realización do silo, onde habería outros equipos distribuíndo e compactando a forraxe. Na recolección de herba este custo por hectárea redúcese normalmente á metade debido a que a capacidade de traballo é maior. Tamén existen no mercado, aínda que con menor presenza, colleitadoras autopropulsadas equipadas con caixón. Estes equipos simplifican a loxística ao necesitar menos man de obra e unidades de transporte (tractores ou camións), dado que, mentres estas se desprazan ata o silo para a descarga, a colleitadora vai almacenando a forraxe picada no seu propio caixón. Ao requirir un tempo para transvasar a carga da colleitadora ao camión ou ao remolque do tractor, a súa capacidade de traballo é máis baixa que nas colleitadoras sen caixón, onde se o número de equipos de transporte está

Táboa 3. Modelos de cabezais ofertados en 2020

Marca Modelo Tipo Claas Pick Up 300 Recogedor de hierba Claas Pick Up 300 HD Recogedor de hierba Claas Pick Up 380 Recogedor de hierba Claas Direct Disc 500 Corte directo Claas Direct Disc 520 Corte directo Claas Direct Disc 600 Corte directo Claas Direct Disc 610 Corte directo Claas CornSpeed Maíz 6 hil eras Claas RU 450 Maíz rotativo Claas Orbis 450 Maíz rotativo Claas Orbis 600 Maíz rotativo Claas Orbis 600 SD Maíz rotativo Claas Orbis 750 Maíz rotativo Claas Orbis 900 Maíz rotativo John Deere 639 Recogedor de hierba John Deere 649 Recogedor de hierba John Deere 659 Recogedor de hierba John Deere Proficut 530 Corte directo John Deere Proficut 700 Corte directo John Deere Rotativo 345 pl us Maíz rotativo John Deere Rotativo 360 pl us Maíz rotativo John Deere Rotativo 375 pl us Maíz rotativo John Deere Rotativo 390 pl us Maíz rotativo John Deere Rotativo 445 Maíz rotativo John Deere Rotativo 460 pl us Maíz rotativo John Deere Rotativo 460 pl us SB Maíz rotativo John Deere Rotativo 475 pl us Maíz rotativo John Deere Rotativo 490 pl us Maíz rotativo Krone EasyFl ow 300 S Recogedor de hierba Krone EasyFl ow 380 S Recogedor de hierba Krone XDisc 620 Corte directo Krone EasyCol l ect 450 Maíz rotativo Krone EasyCol l ect 600 Maíz rotativo Krone EasyCol l ect 750 Maíz rotativo Krone EasyCol l ect 900 Maíz rotativo Krone EasyCol l ect 1050 Maíz rotativo Krone XCol l ect 600 Maíz rotativo Krone Xcol l ect 750 Maíz rotativo Krone Xcol l ect 900 Maíz rotativo New Hol l and 300FP Recogedor de hierba New Hol l and 380FP Recogedor de hierba New Hol l and 600FDR Corte directo New Hol l and Varifeed Corte directo de cereal New Hol l and Cabezal de maíz Maíz 6 a12 hil eras New Hol l and 450SFI Maíz rotativo New Hol l and 450BFI Maíz rotativo New Hol l and 600SFI Maíz rotativo New Hol l and 600BFI Maíz rotativo New Hol l and 750SFI Maíz rotativo New Hol l and 750BFI Maíz rotativo New Hol l and 900SFI Maíz rotativo New Hol l and 900BFI Maíz rotativo New Hol l and 130FB Biomasa forestal

ben dimensionado, non se detén en ningún momento o traballo de recolección. Ao ter un valor de adquisición máis ele-

Anchura de trabajo 3,000 m 3,000 m 3,800 m 5,132 m 5,125 m 5,959 m 5,950 m 4,500 m 4,500 m 4,750 m 6,150 m 6,110 m 7,600 m 9,170 m 2,560 m 3,640 m 4,150 m 5,300 m 7,000 m 4,500 m 6,000 m 7,500 m 9,000 m 4,500 m 6,000 m 6,000 m 7,500 m 9,000 m 3,000 m 3,800 m 6,200 m 4,500 m 6,000 m 7,500 m 9,000 m 10,500 m 6,000 m 7,500 m 9,000 m 3,000 m 3,800 m 6,000 m 4,880 a 12,500 m 4,500 a 9,000 m 4,500 m 4,500 m 6,000 m 6,000 m 7,500 m 7,500 m 9,000 m 9,000 m 1,300 m

vado, o seu custo horario é maior, aínda que o custo final por hectárea se compensa ao aforrar en vehículos de transporte.

150 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 150

29/12/20 11:34

A G R I C U LT U R A

Foto: Durán Maquinaria

COAS CAPACIDADES DE TRABALLO REAIS QUE SE ESTÁN A REXISTRAR SOBRE O TERREO E COS PREZOS QUE SE ESTÁN A PAGAR POLO SERVIZO, É MOI DÍFICIL FACER RENDIBLE A ADQUISICIÓN DOS MODELOS MÁIS POTENTES

O número de equipos de transporte que, acompañan a colleitadora é un tema importante para reducir os custos desta operación ao mínimo, dado que, debido ao maior custo horario da colleitadora (200 €/h), esta nunca debe estar parada esperando polos vehículos de transporte. Sempre é máis económico que espere un camión ou un tractor, que teñen un custo horario máis reducido (50-70 €/h). Se o gandeiro acorda un prezo por hectárea fixo coa empresa de servizos, esta cuestión xa non lle afecta ao custo económico da recolección, pero si lle pode afectar á calidade da realización do silo, xa que canto menos tempo se tarde en pechalo, mellor calidade de conservación e nutritiva obteremos na forraxe que logo forneceremos ao gando. O que parece evidente é que dadas as producións medias dos cultivos forraxeiros que nos adoitamos atopar no noroeste de España, dadas as limitacións da superficie e forma das parcelas e dadas as capacidades de distribución e compactación da forraxe no silo que nos atopamos na maioría das explotacións, non adoita xustificarse tecnicamente a adquisición dos equipos máis potentes das gamas comerciais nas nosas condicións. Coas capacidades de traballo reais que se están rexistrando sobre o terreo e cos prezos que se están pagando polo servizo, é moi difícil facer rendible a adquisición dos modelos máis potentes. A metade das colleitadoras novas vendidas no ano 2020 en Galicia teñen potencias entre os 770 e os 925 CV, co que vemos despois desaxustes entre a potencia

Colleitadora autopropulsada de forraxe con caixón

das máquinas base e as anchuras de traballo dos cabezais que equipan. Un último aspecto importante desde o punto de vista económico na utilización destas máquinas é que o seu emprego anual se reduce normalmente a dous momentos puntuais no ano: a campaña de herba na primavera e a campaña de millo a finais de verán e principios de outono. Isto provoca que os días de traballo anuais sexan reducidos, pero cunha utilización moi intensa: elevadas horas de traballo diarias e cunha carga de motor alta. É por iso polo que o dispor dun servizo posvenda que garanta unha rápida solución de calquera avaría que xurda durante as campañas é un dos aspectos máis importantes a valorar na adquisición destes equipos. Nos contratos de venda dalgúns concesionarios é normal que se acorden tempos máximos para dispor de pezas de reposto ou mesmo a posibilidade de utilizar máquinas de substitución en caso de avarías graves.

PARTES PRINCIPAIS E REGULACIÓNS MÁIS IMPORTANTES Nunha colleitadora autopropulsada de forraxes podemos distinguir por unha banda todo o conxunto motor que se encarga de proporcionar a potencia necesaria para o funcionamento da máquina. Esta unidade xeradora de enerxía vai colocada sobre o eixe traseiro da máquina en posición transversal (Claas, Krone) ou lonxitudinal (John Deere, New Holland). Na parte frontal e sobre o eixe dianteiro, ademais da cabina, atopamos as partes que se encargan

do procesado da forraxe que imos recoller: cabezal, rodetes de alimentación, cilindro picador, procesador de gran e dispositivos de expulsión e carga da forraxe. Sobre estes elementos podemos tomar decisións que lle van afectar á calidade nutritiva da forraxe que imos ensilar. Dado que o prezo que paga o gandeiro á empresa de servizos que lle fai a recolección é relevante, debería solicitarlle ao operario da máquina que realice os axustes necesarios para obter o obxectivo de calidade que desexa. As tres principais regulacións desde o punto de vista do gandeiro son as seguintes: - Altura de corte: é unha decisión importante en millo forraxeiro. Aínda que moitos gandeiros só se fixen en que a altura de corte sexa o máis baixa posible para tratar de aproveitar a máxima produción da superficie a recoller, este proceder penaliza a calidade de conservación e nutritiva do alimento que despois lle daremos ao gando. Aumentar a altura de corte, aínda que reduza os quilos recollidos por hectárea, mellora a calidade do millo ensilado e a cantidade de leite producido por tonelada de materia seca inxerida. A parte baixa do talo do millo é onde é maior o contido de lignina e, ademais, é onde hai máis presenza de terra, fungos e material indesexable. Se unha altura de corte convencional a podemos establecer ao redor dos 15 cm, con alturas de corte elevadas superiores aos 25 cm melloramos a

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 151

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 151

29/12/20 16:20

A G R I C U LT U R A

Partes dunha colleitadora autopropulsada de forraxe

Gráfico 7. Capacidade de procesado de forraxe en verde (esquerda en t/h) consumo de combustible (dereita en l/t) en función da lonxitude de picado (DLG, 2018) 340

0,55 Consumo de combustible (l/t)

calidade e a produción de leite por kg de materia seca inxerida. - Lonxitude teórica de corte: a tecnoloxía dispoñible nas colleitadoras autopropulsadas de forraxe permite regular a lonxitude teórica de corte entre valores de 5 a 30 mm. A elección da lonxitude de picado óptima é un tema complexo, pois depende de varios factores. No caso do millo forraxeiro o contido en materia seca, a cantidade de millo utilizada na ración, o tipo de procesador de gran dispoñible na colleitadora ou a capacidade de compactación no silo (tipo de maquinaria e tipo de silo) inflúen na súa elección. En xeral, a maior contido en materia seca téndese a picar máis fino para facilitar a compactación no silo. Como se pode observar no gráfico 7, obtido no ensaio con millo forraxeiro dunha colleitadora John Deere 9800 por parte da organización alemá DLG, a maior lonxitude de picado maior capacidade de procesado ten a máquina e menos consumo de combustible rexistra por tonelada recollida. - Procesado do gran: durante a colleita de millo forraxeiro cómpre comprobar que o gran da mazaroca se fragmenta adecuadamente. Isto axústase regulando a separación entre os rodetes procesadores de gran entre 1 e 3 mm. Tamén

Capacidade de procesado en verde (t/h)

Foto: Claas

AS COLLEITADORAS SEN CAIXÓN DEBEN IR ACOMPAÑADAS DURANTE A RECOLECCIÓN DUN MÍNIMO DE DOUS CAMIÓNS OU TRACTORES CON REMOLQUE A UN CUSTO DE ENTRE 50 E 70 €/H CADA UN EN FUNCIÓN DA SÚA CAPACIDADE

330 320 310 300 290 280 270

4 7 12 Lonxitude de picado (mm)

0,50 0,45 0,40 0,35 0,30

4 7 12 Lonxitude de picado (mm)

inflúe o tipo de rodete que monte a máquina (tipo e disposición da súa dentadura) e a diferenza de velocidade que exista entre eles. A menor distancia entre os rodetes e maior diferenza de velocidade, o procesado é máis intenso e o gran machúcase mellor. Pero un procesado máis intenso tamén reduce a capacidade de traballo, aumenta o consumo de combustible e desgasta máis aceleradamente os rodetes. En todo caso, sempre hai que comprobar que non vaian grans enteiros sen procesar ao silo, xa que non serán aproveitados polo gando cando o inxiran, perdendo o seu potencial nutritivo. Este risco aumenta canto maior sexa o contido en materia seca da planta.

152 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp021_agricultura_colleitadoras_galego.indd 152

29/12/20 11:34

Casa MarroCo y saT regueiro PiCón se esTrenan Con el ordeño roboTizado Con delaval Perfecto García y Amadeo Regueiro son los propietarios de dos de las explotaciones gallegas –ambas fundadas en los años 80 y ambas en manos de la segunda generación– que recientemente han dado el paso al ordeño con robot. El primero ha instalado en su granja, Casa Marroco, un robot V300 de DeLaval y tiene previsión de colocar una segunda unidad de ordeño en 2021 para poder aumentar el número de animales en producción. Por su parte, Amadeo comenzó con la instalación de los dos primeros a finales de verano y, en el momento de nuestra visita, lleva ya un par de meses ordeñando con los cuatro V300 que ha adquirido. PerFeCTo garCÍa:

“creo que eS un error pretender inStalar el robot e inmediatamente empujar ya a laS vacaS al ordeño”

Casa MarroCo Localización: San Xoán de Borneiro (Cabana de Bergantiños, A Coruña) Propietario: Perfecto García Empleado: 1 Vacas en ordeño: 67 Media de producción: 41 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,90 % Porcentaje de proteína: 3,50 % Recuento celular: 120.000 cél./ml

¡en vídeo!

saT regueiro PiCón Localización: Campo Xesteda (Cerceda, A Coruña) Propietarios: Amadeo Regueiro y dos hijos Empleados: 3 Vacas en ordeño: 240 Media de producción: 37 litros/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,60 % Porcentaje de proteína: 3,40 % Recuento celular: 200.000 cél./ml

aMadeo regueiro:

“Si pudiéSemoS volver atráS y eScoger de nuevo, volveríamoS a apoStar por loS robotS”

¡en vídeo!

vp021_publirreportaxe_delaval.indd 153

21/12/20 12:51

CASA MARROCO

la iMPorTanCia de una buena adaPTaCión

S c e

En esta explotación llevan poco más de medio año ordeñando con su robot V300 de DeLaval, pero el convencimiento y la satisfacción de Perfecto García con la decisión de retirar su antigua sala de ordeño ya son evidentes. “Nosotros estábamos en unas medias de 35 litros/vaca/día, que no eran datos malos haciendo dos ordeños, pero veíamos que las vacas tenían mucha más capacidad lechera, tal y como demostraron después en el robot”, recuerda el propietario. En el momento de nuestra visita, la ganadería estaba con 160 días en ordeño y una media de 41 litros/vaca/día. “Es una maravilla, la verdad es que no me esperaba estas cifras”, asegura Perfecto. También valora muy positivamente la mejoría en la salud de ubre: “Aquí tenemos casi olvidados los problemas de mamitis, estamos muy contentos en ese sentido, porque el robot trata muy bien la ubre de la vaca. Veníamos de un recuento en sala de 320.000 cél./ml. y fue empezar en el robot y el primer día ya estábamos en 120.000 cél./ml.”, señala. dos Meses de enTrenaMienTo “Decidimos empezar por escoger a los 5-10 animales ‘más espabilados’ de la explotación y les enseñamos durante un par de días a entrar en la máquina. Al estar en plena campaña, decidimos dejarlos a su aire, pero, a través del ordenador, íbamos comprobando cómo, cada día, había siempre alguna asistencia más, hasta llegar a casi el 85 % de los animales, es decir, que la gran mayoría entró en la máquina sin que tuviésemos que tocarles, siguiendo a las otras, y un animal que entre solo vas a tener casi la total garantía de que no va a ser un atraso”, cuenta García. Gracias a esto, recuerdan que el inicio del ordeño fue muy simple: “La única novedad fue ponerles las pezoneras el primer día, pero no les supuso mayor conflicto. Fue todo muy bien y, de hecho, yo puedo decir que dormí desde el primer día, no hubo ningún tipo de problema”, dice. “Creo que es un gran error pretender instalar el robot e inmediatamente empujar ya a las vacas al ordeño. Es clave, si se puede, tener

C C pp

“A d lo m d tr s h

primero la máquina durante un par de meses dando pienso porque el tiempo que dedicas a eso te lo ahorras después de trabajo y problemas en el ordeño”. Pioneros Con el Herd navigaTor Esta es una de las primeras explotaciones españolas en trabajar con el Herd Navigator 100: “Decidimos instalarlo pensando en seguir mejorando poco a poco y porque creo que las explotaciones van a avanzar por este camino de la tecnificación y mirando siempre de que no se te escape ni un euro de más”, nos comentan en esta granja, donde también nos hablan de las ventajas de utilizar este laboratorio en línea mediante el cual se analiza la progesterona de cada vaca: “Esto nos servirá para trabajar más con celos naturales en lugar de estar haciendo tratamientos hormonales y, en definitiva, para ser cada vez más eficientes con la reproducción”, exponen. ConFianza en la MarCa Es la primera vez que en Casa Marroco trabajan con DeLaval: “Nos decantamos por ellos porque nos gustaba mucho la máquina, su buen ordeño, que venga en acero inoxidable… Y, como te decía, notamos una gran mejoría tanto en la salud de ubre como en la producción”, explica. En cuanto a la experiencia con el equipo técnico, la valoración también

Trabajaron con un grupo inicial de 10 animales que después guió al resto del rebaño a entrar en el robot

es muy buena: “Agrícola Sebio nos hizo una muy buena instalación, han cumplido con las expectativas y están siempre cuando se les necesita”. A mayores, tienen pensando aumentar el rebaño próximamente, por lo que en 2021 adquirirán su segunda unidad de ordeño robotizado. “La verdad es que la máquina te ‘vicia’ un poco, por decirlo así: ya tenemos prevista la instalación de la segunda unidad porque preferíamos tener el robot algo más descansado y sacarles el máximo rendimiento a las vacas”, cuenta. A mayores, instalarán una nodriza de la marca, junto con un tanque de 10.000 litros, con capacidad para los dos robots.

3 e d m a p ñ

b in u E e y ro la q e n

s E d sSS lel m pee m m lo yy tr

sa si m c u e te c te p

Han notado una gran mejoría en la salud de ubre del rebaño

Son una de las primeras explotaciones en España en comenzar a trabajar con el Herd Navigator 100

DD D

didd

vp021_publirreportaxe_delaval.indd 154

21/12/20 12:51

os an án

uor nLa a’ os da el araán un ci-

REGUEIRO PICÓN

un Trabajo Más aMeno y Menos rePeTiTivo

Cow Cooling

Si el cambio de una sala de ordeño a un robot es una decisión importante en cualquier granja, cuando pasas de ordeñar en sala a más de 200 animales a hacerlo con cuatro robots V300, como es el caso que presentamos a continuación, el cambio es mayúsculo.

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

“Apostamos por el ordeño robotizado por mejorar el bienestar tanto de los animales como el nuestro”, afirma Amadeo Regueiro, propietario de SAT Regueiro Picón. “Este es un trabajo de muchas horas pero, al pasarnos al robot, podemos hacer un horario más normal”. La media de producción estaba en 37 litros/vaca/día en el momento de la entrevista, con un porcentaje de grasa del 3,60 % y de proteína del 3,4 %. “La media de ordeños todavía no es muy alta porque llevamos poco tiempo, pero esperamos rondar los tres ordeños diarios dentro de poco”, señala. Empezaron con los dos primeros robots a finales de verano, el tercero se instaló dos meses después y la cuarta unidad lo siguió diez días más tarde. En cuanto a la distribución por lotes, explica: “Los animales recién paridos y de más producción están en dos robots, los que ya están acabando la lactación están en un tercero y los que están a mitad de lactación (y les está costando más adaptarse) los tenemos en el cuarto”.

“Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia solución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero tuvimos tuvimos tuvimosproblemas problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal. Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de enfriamiento enfriamiento enfriamientode de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las visitas visitas visitas han han han vuelto vuelto vuelto prácticamente prácticamente prácticamente al al alnivel nivel nivel Valoran positivamente la utilidad y adaptabilidad del programa de gestión a los intereses particulares de su explotación que que quetenemos tenemos tenemosen en eninvierno. invierno. invierno.Lo Lo Lomismo mismo mismo ocurre ocurre ocurrecon con conla la laproducción producción producciónde de deleche.” leche.” leche.” José José José María María María Miguel, Miguel, Miguel, ganadero. ganadero. ganadero. na te ayuda a ir detectando posibles Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo problemas”. Así mismo, destacan que Talavera

el trabajo con robot es más ameno y llevadero y menos repetitivo.

el Trabajo Con delaval En SAT Regueiro Picón han confiado en DeLaval para dar el paso a la robotización. “Fuimos a ver los robots y nos gustó mucho la colocación de la pezonera; también tienen un programa informático muy amplio, con muchas posibilidades (producción, alimentación, reproducción…) que, además, Disponen de cuatro unidades V300 de DeLaval puedes organizar y personalizar a tu sala vs. roboT gusto para llevar la mejor gestión posi- cionan bien, y me gustaría decirle a la Este último lote del que habla Ama- ble de tu explotación”, valora Amadeo. gente que esté pensando en poner rodeo venía acostumbrado a ordeñarJunto con los robots, cuentan tam- bots que al principio es importante tese en su antigua sala, un equipo conen Sisu suexplotación explotación esta en unclima clima enelel elque que lasun temperaturas excedenuna de22°C, 22°C, nonecesita necesita quelala investigación Si Si su explotación esta esta en en un un clima en que las las temperaturas temperaturas exceden exceden de de 22°C, no necesita que que investigación investigación bién con tanque de DeLaval, ner no paciencia, porque alalos animales les leinforme informe sobrede lacaída caídade deproducción producción enlos losdías díasen enlos losque que lastemperaturas temperaturas sonaltas. altas.Cuando Cuandolala latemperatura temperatura lele informe sobre lala caída de producción en en los días en los que las las temperaturas son son altas. Cuando temperatura más de 30 sobre años antigüedad com- nodriza, ventiladores y cepillos rasca- lleva un tiempo adaptarse y a nosotros, excedede de13 22°C, lasvacas vacascomienzan comienzan sufrirstress stresspor porcalor. calor.Esto Estoprovoca provocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de de 22°C, 22°C, las las vacas comienzan aaasufrir sufrir stress por calor. Esto provoca que coman menos produzcan puesto puntos centrales que dores. “Los cepillos y los ventiladores también”, destaca Amadeo. “Elbajos primer menos leche, hasta un 25% de perdidas. El stress par calor puede tambien llevar a índices de preñez mas bajos menos menos leche, leche, hasta hasta un un 25% 25% de de perdidas. perdidas. El El stress stress par par calor calor puede puede tambien tambien llevar llevar a a índices índices de de preñez preñez mas mas bajos los obligaba a dedicar al ordeño en- ya los compramos junto con los ro- mes tuvimos que estar más horas aquí, ternerascon conmenos menospeso pesoen enelel elnacimiento. nacimiento. yyyaaaterneras terneras con menos peso en nacimiento. tre 4 y 5 horas diarias. bots, pensando en mejorar el bienes- pendientes de cualquier imprevisto, “La diferencia entre los robots y la tar de nuestros animales”, aseguran. pero, al poco tiempo, vas viendo cómo sala de ordeño es que tú aquí estás En cuanto al soporte técnico, nos cada vez se nota más la mejoría”. siempre en contacto con el ganado, cuentan que no solo agradecen su Explica que para poder tener una valomientras que en una sala estás en- constancia y cobertura 24 horas, sino ración completa de las máquinas tendría cerrado en el foso y no ves más que también la organización y periodicidad que pasar un año, que todo el rebaño ubres; no puedes controlar lo que de los cursillos formativos que ofrecen hubiese pasado ya por el robot, pero, está pasando en la explotación”, sin- para aprender a usar correctamente tono obstante, y pese a no saber todavía tetizan en Regueiro Picón. “El ordeño das las funcionalidades de la máquina. cuánto pueden dar de sí, asegura estar con robot te deja más libre para poder muy satisfecho con el cambio: “Nosotener una idea general de lo que está la Clave: un PoCo de PaCienCia tros ni nos plantearíamos dar marcha pasando en granja y la propia máqui- Como ocurre con todo, los comienzos atrás. Si pudiésemos volver atrás y espueden ser algo complejos. “Nosotros coger de nuevo, volveríamos a apostar estamos contentos con los robots, fun- por los robots”, afirman.

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp021_publirreportaxe_delaval.indd 155

21/12/20 12:51

Touros con seme sexado de Xenética Fontao STUART

Starello x Gymnast x Altaembassy

SUPERTORO • • • • •

Altas producións Excelentes calidades Patas extraordinarias Ubres ideais para robot Trazos de saúde excepcionais

HEROPLUS

TOURO PROBADO

Soundcloud x Superhero x Balisto

DONSIMON

• • • •

Excepcionais producións Altísimos niveis de graxa e proteína Fertilidade de fillas Gran velocidade de muxido

GERO

Gywer x Kerrigan x Rubicon

• • • •

Gran potencial leiteiro Proba de tipo moi completa Ubres ideais para robot Trazos de saúde extraordinarios

Fotos: Mauricio de los Santos

PALMER

Padawan x Superhero x Balisto

• • • •

BI-BATTLE

Altas producións Morfoloxía moi destacada Pai de touros a nivel europeo Alta fertilidade

Fontao - Esperante - 27210 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com vp021_ANUNCIO_XF_SEXADOS_galego.indd 156

SALVAME

@xeneticafontao 23/12/20 16:53