Vaca Pinta 22. Edición galego by TRANSMEDIA COMUNICACIÓN

Revista técnica do vacún leiteiro | N.º 22 febreiro 2021 | Edición en galego

• ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA • NA GRANXA: KALEKÓI SL E BANDA SC (PONTEVEDRA) • CON LUPA: QUE INTERESES DEFENDERÁ CADA COMUNIDADE AUTÓNOMA NA NEGOCIACIÓN DA FUTURA PAC? • REDUCIR O METANO: MÁIS CA UN CERTIFICADO, UNHA OPORTUNIDADE • ECONOMÍA: CAL É O PREZO XUSTO DUNHA GRANXA?

vp022_portada_galego.indd 1

25/2/21 13:09

WOLFGANG P *RC 288HO00259 AIJA WOLFGANG P RC Mirand PP x Doc

Madre: Aija king-Doc Wichita ET VG-86

Bisabuela: View-Home Drman Wsconsin ET VG-88

Tatarabuela: Pine-Tree 2149 Robst 4846 ET VG-87

PEDIGRÍ Coomboona Zipit Mirand PP x Aija king-Doc Wichita ET VG-86 x

Los ganaderos ya no necesitan renunciar al alto tipo o a la alta producción para usar un toro polled. Wolfgang es el toro polled más completo de la raza.

Westcoast Comand Wsconsin 3788 ET VG-86 View-Home Drman Wsconsin ET VG-88 x Pine-Tree 2149 Robst 4846 ET VG-87 x Pine-Tree Zenith Sheen VG-86 x Pine-Tree Martha Sheen ET VG-86 x Pine-Tree Missy Martha ET VG-86 x Wesswood-Hc Rudy Missy ET EX-92 x Wesswood Elton Mimi EX-90 x

CARACTERES MORFOLÓGICOS -1

x Wesswood Astro Matt Ester VG-87 x

PRODUCCIÓN

2,49

PECHO

0,47

PROFUNDIDAD CORPORAL

1,13

ANGULOSIDAD

3,11

PROTEÍNA (Lbs.) 40 / 0,00 %

ÁNGULO DE GRUPA

0,03

GNM$

ANCHURA DE GRUPA

1,99

VISTA LATERAL PATAS

1,45

VISTA POSTERIOR PATAS

1,38

ÁNGULO PODAL

LECHE (Lbs.)

1.273

GRASA (Lbs.)

40 / -0,03 %

398

MORFOLOGÍA TIPO TOTAL (GPTAT)

2,88

1,51

UBRES (UDC)

2,89

MIEMBROS Y APLOMOS

1,91

PATAS (FLC)

1,31

INSERCIÓN UBRE ANTERIOR

3,18

ALTURA UBRE POSTERIOR

4,13

LIGAMENTO SUSPENSOR

2,18

PROFUNDIDAD UBRE

2,26

COLOCACIÓN PEZONES ANT. 1,84 COLOCACIÓN PEZONES POST. 1,84

Wesswood Bell Claudette VG-87

ESTATURA

ANCHURA UBRE POSTERIOR 4,23

Wesswood Mandigo Ivy VG-87

Ease

GTPI: 2.651

USA 12/2020

Calving

LONGITUD PEZONES

-0,22

SALUD Y MANEJO VIDA PRODUCTIVA (PL) SOMÁTICAS (SCS)

1,3 2,99

EFICIENCIA ALIMENTARIA (FE) 110 ÍNDICE DE FERTILIDAD (FI) 0,7 FACILIDAD DE PARTO

2,1

Centro de Selección Camino de la Enmesnada, 55 - Cenero - 33392 Gijón - Principado de Asturias Teléfono 985 266 676 · info@ascol.es · www.ascol.es vp022_publi_ascol.indd 2

17/2/21 10:48

SUMARIO

DIRECTOR EXECUTIVO José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE Marcos Sánchez DESEÑO E MAQUETACIÓN Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Sabela Díaz, Silvia Gayoso EDICIÓN E REDACCIÓN Alexandra Cabaleiro, Noelia Cortizo, Begoña Gómez, Gemma Martínez, María Melle FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN VACA TV Raquel Anido

A veterinaria Carlota Antelo del Río pon o foco na importancia da inxestión do costro e da adecuada transferencia da inmunidade pasiva (TIP) para reforzar o sistema inmunolóxico e garantir a supervivencia dos nosos animais

Coñecemos Kalekói, un proxecto de elaboración artesanal de iogures e leite pasteurizado posto en marcha por Susana Aguiar e Álex Moure, unha parella de emprendedores da comarca pontevedresa do Deza

COLABORAN NESTE NÚMERO Manuel Fernández, Asociación Profesional de Podología Bovina (APPB), Jesús de la Iglesia, Juan Antonio Vallés, Antonio Jiménez, D. García-Dios, P. Díaz, S. Remesar, N. Martínez-Calabuig, A. Prieto, J.M. Díaz-Cao, G. López, C. López-Novo, R. Panadero, C.M. López, G. Fernández, P. Morrondo, P. Díez-Baños, Alexandre Udina, María Hermida, John Goeser, Gustavo Espinosa, Carlota Antelo, Israel Flameumbaum ENDEREZO Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: +34 982 221 278, +34 636 952 893 e-mail: transmedia@ctransmedia.com Web: www.transmedia.es Depósito Legal: LU 28-2018 ISSN: 2603-8080 ISNI: 0000 0004 7662 5947 ISBN:978-84-09-28198-5

O ESPAZO DO LECTOR VACA TV

6 10

OPINIÓN

Transmedia Comunicaciones y Prensa SL non se responsabiliza do contido dos artigos asinados

Certificado PEFC

Este producto procede de bosques gestionados de forma sostenible y fuentes controladas

PEFC/14-38-00071

A febre Q no gando vacún .................................. 96

FORMACIÓN

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Anembe reinvéntase coa creación dun campus virtual e a programación de seminarios en liña ...…..................................... 16

Formación de aminas bióxenas en ensilados de raigrás ........................................116

APPB, dous anos de historia de unión da podoloxía bovina en España e Portugal ................ 20

CON LUPA

NA GRANXA O papel utilizado nesta publicación foi elaborado de maneira sostible:

SAÚDE ANIMAL Boas prácticas de control parasitario en rabaños de gando vacún .................................. 104

A nova PAC, en proceso: coñecemos a postura de cada comunidade autónoma ............... 24

Transmedia pertence a:

O prezo xusto .................................................... 84

Noviercas, a bomba que arrasará todos os campos. Jorge Hernández ..............................12

SAÚDE PODAL

Tiraxe do número actual:18.000 exemplares

ECONOMÍA

Kalekói SL (Lalín, Pontevedra) e Banda SC (Rodeiro, Pontevedra) .......................... 56

A importancia da toma de mostra en ensilados de pradeira e da súa posterior análise ...............128

AGRICULTURA É tempo de afinar a máquina ........................... 136

MANEXO Fallo da TIP en becerros [I]: a importancia do costro ......................................................... 146 Dous anos de experiencia en arrefriamento de vacas en Italia ............................................. 154

www.pefc.es

MEDIO AMBIENTE Auditada por:

Reducir o metano: máis ca un certificado, unha oportunidade .............................................. 74

Distribución media durante o ano 2020: 16.966 exemplares

www.vacapinta.com

Si quieres Se queres recibir alarevista revista na túa en tu casa casaoou negocio, negocio, ponte ponte enen contacto contacto con nosotros con nós a través a través de: de:

transmedia@ctransmedia.com 675 974 +34 675194 974 194 @revistavacapinta @VacaPinta_ @transmedia.vacatv 12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 3

vp022_sumario_galego.indd 3

23/2/21 17:48

Gama Pöttinger

SIEGA y RECOLECCIÓN de forraje

NOVACAT Segadoras de discos suspendidas, arrastradas y combinadas

HIT Rastrillos henificadores suspendidos y arrastrados

¡Encuentra el equipo que se adapta a tus necesidades!

TOP Rastrillos hileradores suspendidos y arrastrados

IMPRESS Rotoempacadoras de cámara fija y variable

FARO, EUROPROFI, TORRO y JUMBO Remolques autocargadores vp022_publicidade_duran_cast.indd 4

24/2/21 16:43

LABOREO y SIEMBRA

LION Gradas rotativas

SERVO Arados suspendidos y semisuspendidos

FOX Preparadores

SYNKRO y TERRIA Cultivadores de 2, 3 y 4 filas

VITASEM, AEROSEM y TERRASEM Sembradoras mecánicas, neumáticas y de mínimo laboreo

MBO

TERRADISC Gradas de discos suspendidas y arrastradas

Síguenos en:

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

s vp022_publicidade_duran_cast.indd 5

24/2/21 16:43

O E S PA Z O D O L E C T O R

A túa opinión impórtanos! Envíanos

os teus comentarios, réplicas e suxestións sobre os contidos da revista e publicarémolos neste espazo no que os lectores tomades a vosa iniciativa. Contacta connosco a través de redacción.vacapinta@ctransmedia.com e lembra indicar o teu nome completo e profesión.

Quixera facer un comentario a un concepto explicado nun dos artigos publicados nun número un pouco antigo da súa revista, concretamente o n.º 14, decembro de 2019, pero circunstancias que non veñen ao caso provocaron tanto atraso na miña observación. Trátase do artigo sobre o concepto sobre selección xenómica (páxina 88 e ss.). E aínda que en xeral o artigo me parece moi interesante e didáctico, entendo que nel se explica de maneira errónea un concepto aplicable en xeral cando falamos de valor xenético dos animais. Trátase do concepto de FIABILIDADE (reliability). No artigo explícase cun exemplo con dous touros cun mesmo valor xenético para leite (+1000) pero con fiabilidades diferentes, 70 e 99 % respectivamente. Segundo os autores, do primeiro touro cabe esperar fillas con valores reais de 693 ata 1307 e todos os valores intermedios. É dicir, terá fillas moi variadas, mentres que o touro con fiabilidade do 99 %, as súas fillas serán de 944 a 1056 kg de valor xenético, é dicir, máis homoxéneas. E iso é un grave erro. As fillas do primeiro touro terán un valor xenético similar (a falta da influencia das nais que no exemplo se toma como constante), aínda que o seu valor real sexa para nós descoñecido porque o único que podemos dicir é que estará entre eses valores de 693 a 1307 pero será un concreto.

Foto: Nacho Peón

ESPECIAL: XENÉTICA E REPRODUCIÓN

Gandería Varela Labrada, Castro de Rei (Lugo)

A selección xenómica Neste artigo imos tentar resumir os conceptos básicos da xenética e da xenómica, revisaremos como podemos implementar con facilidade o seu emprego nas ganderías e, sobre todo, falaremos dos beneficios que obteremos do seu uso. Eugenia Peralta, Alfredo Suárez, Nacho Peón, José M.ª San Miguel Servizo Técnico de Ruminantes de Zoetis

egundo se conta, un bo día, D. Miguel de Unamuno, escritor, filósofo e reitor da Universidade de Salamanca, estando cun alumno seu que se esforzaba moito nos seus estudos pero que apenas conseguía resultados académicos exitosos, dixo a famosa frase “O

que natura non dá, Salamanca non presta”. Noutras palabras, o que a xenética lle negara ao pobre estudante, non podría ser substituído pola mellor educación. Valéndonos desta anécdota e permitíndonos a comparativa, poderiamos dicir que o mesmo nos ocorre coas nosas vacas, non podemos esperar grandes cantidades ou calidades na produción, nin unha longa vida útil, se a xenética da vaca adoece dos xenes necesarios para iso.

Seleccionar os animais mediante o seu valor xenómico para os trazos que nos interesan e descartar aqueles que non nos achegan valor é a clave no progreso xenético das nosas explotacións. Sabemos que todas as células que forman un individuo conteñen no seu núcleo o mesmo material xenético en forma de ADN. Denominamos xene a un segmento dese ADN que vai definir ou formar parte na definición dun carácter fenotípico, por exemplo, a cor dos ollos. Se eu teño o marcador de cor de ollos verde, terei os ollos verdes, pero se teño o xene de ollos negros, os meus ollos serán negros. En realidade, todo isto é un pouco máis complexo, pero o máis importante é entender o concepto. Por outra banda, ao conxunto de todos os xenes dun individuo ou dunha especie en particular denomínaselle xenoma e á ciencia que estuda ese xenoma co fin de predicir a función deses xenes e as interaccións que poidan ter entre eles, denomínase xenómica; dito doutra maneira, a xenómica estuda os xenes dun individuo para predicir os caracteres que vai desenvolver durante a súa vida.

Porque do artigo se deduce que cando usemos o touro con 70 % de fiabilidade terá fillas moi variadas, pero cando co tempo a súa fiabilidade aumente, as súas fillas xa serán homoxéneas. E niso consiste o concepto erróneo: o valor xenético dun individuo non cambia desde que nace, o que cambia é con que exactitude o coñecemos. Por iso ao usar un semental con alta fiabilidade o resultado é predicible con máis exactitude, o que reduce o risco de usar un que logo non cumpra coas nosas expectativas, pero as súas fillas sempre serán similares desde a primeira que teña ata a que teña de vello. Un saúdo

Francisco García Álvarez Veterinario n.º col LE852

88 | Vaca Pinta n.º 14 | 12.2019

Comentario en referencia ao artigo “A selección xenómica”, Eugenia Peralta, Alfredo Suárez, Nacho Peón e José M.ª San Miguel (Servizo Técnico de Ruminantes de Zoetis), Vaca Pinta 14, decembro 2019

vp014_especialReproducion_zoetis_galego.indd 88

17/12/19 12:30

6 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_espacioLector_galego.indd 6

23/2/21 17:59

InnovacIón, compromIso y garantía

cargadoras muy vErsátIlEs gran caPacIdad dE gIro ElEvacIón dEsdE 600 kg a 2600 kg

IDorEs DIsTrIbU o Para lUG as Y asTUrI

¡CONSÚLTANOS SIN COMPROMISO!

NoVEDaD

aDos

GalVaNIZ

nIvEladora avícola aPta Para sErrIn, cascarIlla, vIruta, PallEts y cualquIEr tIPo dE Paja. Para anclajE a 3º Punto y Para Palas agrícolas o tElEscóPIcas

EXtEndEdorEs dE sIlo dE Ø 70, 90 y 100

NoVEDaD IN PrEcIo s NcIa comPETE s! ENo ¡coNsúlT

Encamadora dE cubículos dE 1.7 m3 y 2.1m3

cEPIllo barrEdor con caZo dE 1.80, 2.20 y 2.40 m

www.corbarsll.com

maQUINarIa aGrÍcola corbar, s.l. Poligono Industrial o morelle, nave 4 27614 sarria, lugo // E-mail: corbar@corbarsll.com telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

vp022_anuncio_corbar.indd 7

15/2/21 17:25

EDITORIAL

EN LA GRANJA

DE PRIMARIOS A PRIMORDIAIS

ai agora tres anos presentabámosvos o primeiro número de Vaca Pinta. Botamos a vista atrás e acordámonos coma se fose hoxe daqueles momentos cheos de nervios ao pensar na recepción que tería e dunha emoción inevitable tras semanas traballando moi duro para entregarvos este agasallo… Funcionaría a nova proposta? O certo é que, na súa curta vida, a nosa revista xa viviu uns cantos momentos históricos. Entre todos eles cabe destacar, por suposto, como en cuestión dun par de meses pasastes de ocupar as primeiras planas dos medios por manifestarvos nas rúas en contra da inestabilidade dos prezos a ser considerados elos imprescindibles da sociedade cando unha pandemia tocou á nosa porta. Foi cousa dunhas semanas: de ser elos primarios… a primordiais. Aínda que a situación segue sen ser demasiado boa, nesta nova normalidade cada un fomos atopando a maneira de recuperar aos poucos a nosa vida e entristécenos ver que, neste proceso, foron moitos os que se esqueceron do voso traballo nos momentos de maior incerteza. A realidade é que no noso país seguen deixando moito que desexar as medidas adoptadas pola Administración no que ao mundo agrogandeiro se refire. Sen ir máis lonxe, hai uns días un veterinario veciño que se atopa traballando nos Estados Unidos contábanos que, en California, el, xunto con outros colegas e traballadores do sector, xa fora vacinado contra a COVID-19 por ser considerado persoal esencial. En contrapartida, de volta en España aínda seguimos, por exemplo, reclamando unha maior atención para o gremio veterinario como experto no tratamento deste tipo de enfermidades infecciosas ou vendo o grupo de políticos da capital lexislar sobre o rural, ao mesmo tempo que demostran non ter a máis mínima idea de que e como se vive nel.

O certo é que ás veces resulta frustrante comprobar todo o traballo que nos queda por facer para lograr o maior recoñecemento –que noutros territorios se dá por suposto!– da sociedade respecto do sector produtor, o motor fundamental de calquera economía. No entanto, e pese á fartura que nos asalta en ocasións, seguimos armados coa paciencia e a convicción de que o que proclamamos é o xusto. Sabemos que sodes os primeiros interesados en respectar o medio ambiente, en garantir o benestar dos vosos animais, en reducir o uso de antibióticos, en coidar da biodiversidade… e, ata onde estea na nosa man, traballaremos por facer que isto chegue a todos aqueles que necesiten mellorar os seus coñecementos do mundo agrogandeiro… que, tememos, non serán poucos. Con esta idea en mente foi como, despois de case dúas décadas traballando para este sector, emprendemos unha nova aventura da man desta cabeceira convencidos de que o rural necesitaba máis medios que lles desen voz aos seus logros e necesidades, pero preguntándonos se seriamos capaces de cumprir con semellante misión. Hoxe somos conscientes de que aínda temos moitas cousas que mellorar, pero, neste terceiro aniversario, permitídenos pensar que non o estamos facendo mal de todo e, máis aínda, deixádenos celebralo convosco como mellor sabemos: entregándovos un novo número de Vaca Pinta coas últimas novidades do sector. Oxalá cumpramos moitos aniversarios máis xuntos. Sabede que para nós fostes primordiais dende o primeiro día.

8 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_editorial_galego.indd 8

24/2/21 16:38

CUMPRIMOS 3 ANOS E CELEBRÁMOLO COA NOSA TERCEIRA CERTIFICACIÓN DE TIRAXE!

CERTIFICADO COMPLETO EN: www.vacapinta.com/certificacion-pgd Hai uns días recibiamos a certificación anual de tiraxe da revista Vaca Pinta correspondente ao ano 2020, a cal nos acredita unha tiraxe media de 16.966 exemplares por número, que se distribúen entre gandeiros, veterinarios, técnicos, casas comerciais e demais profesionais do sector vacún leiteiro de España e Portugal. Nun ano tan complicado como foi o pasado, e continúa sendo este, seguimos editando e distribuíndo a revista con total normalidade e puntualidade, é dicir, fixemos posible que os nosos lectores a seguisen recibindo nas súas granxas, oficinas e negocios. Así, para compensar as limitacións de mobilidade que estamos a sufrir, e que poderían supor un inconveniente á hora de recoller a revista nos puntos de distribución, potenciamos a súa distribución postal. Desta forma, pechamos 2020 con máis de 4.000 exemplares enviados por correo postal a veterinarios e gandeiros, aos que lle temos que sumar a distribución realizada directamente polas asociacións e cooperativas coas que colaboramos entre os seus socios, ademais dos exemplares que poñemos a disposición dos lectores nos puntos de distribución.

Estamos onde temos que estar. Chegamos a onde temos que chegar. GRAZAS por facernos referentes!

vp022_auditoria_galego.indd 9

Edición impresa da revista 16.966 exemplares de media por número en 2020 (tiraxe certificada) Edición on-line da revista 6.445 impresións | 2.930 lecturas Páxina web www.vacapinta.com 26.754 usuarios únicos con 42.285 visitas/mes (datos setembro 2020) Facebook @revistavacapinta 23.175 seguidores Instagram @transmedia.vacatv 1.565 seguidores Twitter @VacaPinta_ 1.303 seguidores YouTube Vaca TV - Transmedia 3.360 subscritores Reproducións de vídeo nas nosas canles 78.074 (datos setembro 2020) Envío de newsletter a máis de 2.000 personas

25/2/21 9:29

EN VACA TV

As xornadas de Africor este ano, en liña A primeira semana de marzo está previsto que se celebre unha nova edición das xornadas técnicas de Africor Lugo. Nesta ocasión, serán online e poderán seguirse de maneira íntegra a través da web e da páxina de Facebook de Vaca Pinta. Entre os relatores deste ano atópanse Alfonso Lago, que falará dos puntos a favor e en contra do tratamento selectivo e presentará a forma de traballo en ganderías de leite e centros de recría de gran volume nos Estados Unidos, e Jessica McArt, que reflexionará sobre as opcións de futuro que ofrece o control leiteiro. Tamén está previsto que interveñan Fernando Mazeris, quen se centrará na intelixencia artificial e en como esta axuda a cambiar as rutinas nunha granxa, e Oriol Franquesa, que presentará datos relativos aos protocolos de calidade de leite na granxa. Así mesmo, abordaranse as posibilidades de axu-

das no sector agro da man de José Bernardo Rodríguez, que ofrecerá unha charla sobre as novidades de contratación do seguro agrario. Os espectadores poderán formular as súas cuestións aos relatores nunha sesión de preguntas e respostas en directo que terá lugar despois de cada charla.

CONCESIONARIO OFICIAL NEW HOLLAND PARA LUGO, ASTURIAS, CANTABRIA Y LA COMARCA DEL DEZA

10 | Vaca Pinta n.º 21 | 12.2020

vp022_enVacaTV_galego.indd 10

23/2/21 18:54

EN VACA TV

Delagro ofrecerá unha serie de charlas online na segunda semana de marzo A segunda Xornada Delagro de Forraxes e Pastos terá lugar de maneira dixital os días 9, 10 e 11 de marzo e tamén poderá seguirse a través das canles habituais de Vaca Pinta. Baixo a temática “Un modelo ambiental e socioeconómico no norte da península ibérica”, no primeiro día de charlas participarán como oradores Ana Isabel Roca e Ángel Miranda, os cales falarán de aspectos produtivos, reprodutivos e sanitarios das razas Holstein, Jersey e Procross e do modelo cooperativo CAVI para a xestión de forraxes, respectivamente. Na segunda xornada de charlas intervirán Ángel Ávila e María Hermida para abordar distintos aspectos da nutrición no vacún leiteiro. O último día, Javier Caneda dará unha presentación sobre os puntos

críticos de traballo co plástico ensilable e terá lugar unha mesa redonda sobre o manexo da forraxe na que participarán gandeiros de Galicia, Asturias e Cantabria. As sesións de preguntas e respostas da audiencia faranse en directo ao finalizar cada intervención.

Manto Maquinaria SLU Crta. N-640, km 87,5 27192 La Campiña - Lugo Tel. 982 315 756 - Fax 982 303 203 www.mantomaquinaria.com | info@mantomaquinaria.com

12.2020 | Vaca Pinta n.º 21 | 11

vp022_enVacaTV_galego.indd 11

23/2/21 18:54

OPINIÓN

Noviercas, a bomba que arrasará todos os campos Jorge Hernández Responsable do sector vacún de leite de COAG Castela e León

DEIXAR PASAR ESTE PROXECTO SEN COMBATELO SERÍA DARLLE A NOSA CONFORMIDADE A UN CAMBIO DE MODELO PRODUTIVO NO QUE AS EXPLOTACIÓNS FAMILIARES DE PEQUENA E MEDIANA DIMENSIÓN NON CABEN

ntes de nada, quero aclarar que son titular dunha explotación familiar e defendo este modelo de explotacións que crecen buscando a viabilidade ou a unión de varias granxas. Pode suceder que o bo facer e o número de socios que integran unha granxa por formar parte dela varios familiares, ou porque uniron os seus recursos varias explotacións, levase a que, o que puido comezar como unha pequena explotación familiar, se convertese, hoxe nunha gandería de dimensión considerable. Non é a iso ao que vou dedicar este artigo, senón a un concepto moito máis perigoso para o noso sistema produtivo: as macrogranxas, en concreto ao proxecto Noviercas. E é que por primeira vez en Castela e León somos pioneiros en algo, aínda que non en algo positivo. Somos a punta de lanza do despropósito e de que a nosa Administración faga oídos xordos ante os perigos que entraña a posta en marcha da macrogranxa de Noviercas. Se esta explotación iniciase a súa actividade coas 23.520 vacas que anunciou no seu día, produciría 200.000.000 de litros de leite ao ano, cantidade que botaría do mercado a 432 explotacións da súa contorna (un terzo das explotacións de Castela e León) e destruiría 726 postos de traballo directos no medio rural. Cando Europa nos presenta unha PAC cada vez máis verde, con máis condicionamentos ambientais e máis respectuosa co medio ambiente, nós respondemos con proxectos faraó-

nicos que non fan outra cousa que poñer ao bordo do abismo a explotacións de Castela e León e da cornixa cantábrica. Resulta curioso ver como se tratan de impor normativas absurdas para a aplicación de xurros ás ganderías en activo, mentres se estende unha alfombra vermella á produción de fertilizante desta “megagranxa”. Hai quen non entende o empeño que o COAG puxo en combater o proxecto, pero se hai algunha guerra que merece a pena é esta. Esta loita encarna todo o que nos inspira como organización agraria, porque moitas son as agresións que afronta o noso sector, pero esta é das grandes: pretende ocupar o mercado mediante a eliminación dos máis pequenos, que somos todos os demais. Como non opoñernos con todas as nosas forzas? Deixar pasar este proxecto sen combatelo sería dar a nosa conformidade a un cambio de modelo produtivo no que as explotacións familiares de pequena e mediana dimensión non caben, e onde máis pronto que tarde aparecerían novas megaexplotacións que concentrarían miles de xatos ou ovellas, pero tamén miles de hectáreas de cultivo. Unhas poucas explotacións, apoiadas por fondos de investimento nacional e/ou internacional, farían toda a produción agraria. Sería unha sentenza de morte para o modelo social agrario que COAG defende. Rexeitamos a substitución dunha alimentación de calidade e proximidade por alimentos de “fábrica”. É a uberización do campo. Son eles ou nós.

12 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_opinion_coag_galego.indd 12

25/2/21 22:27

OPINIÓN

REXEITAMOS A SUBSTITUCIÓN DUNHA ALIMENTACIÓN DE CALIDADE E PROXIMIDADE POR ALIMENTOS DE “FÁBRICA”. É A UBERIZACIÓN DO CAMPO. SON ELES OU NÓS

Impacto no sector lácteo Que impacto tería no sector lácteo español a instalación dunha explotación como a proxectada en Noviercas? Nun escenario de crise do sector como o actual en COAG parécenos completamente inaceptable unha instalación destas dimensións. Dende a fin das cotas lácteas, en España diminuíu o número de entregas de leite nun 10 %. Este descenso estivo vinculado á caída no prezo pagado polo leite e ao aumento do volume entregado. Castela e León rexistrou no primeiro ano sen cotas unha redistribución das súas explotacións cara aos estratos máis produtivos tras perder 138 explotacións de menos de 1.000.000 de kg de leite ao ano e incorporar 67 de máis de 1.000.000. Coñecendo estes datos, non resulta comprensible que se baralle sequera a posibilidade de introducir unha nova explotación de dimensións como as que se prevén en Noviercas. Xa existen dificultades para recoller todo o leite que se produce en España a un prezo rendible, pero en canto entren no circuíto os 200.000.000 de litros de leite ao ano da explotación, a estabilidade do sector verase novamente comprometida. O número medio de animais por explotación na UE apenas supera as 150 vacas. No Reino Unido, (media por explotación de 132 vacas) tentouse instalar unha explotación con ao redor de 8.000, pero o intento fracasou pola posibilidade de contaminar a auga potable. Unha das explotacións lácteas máis grandes do Reino Unido está en Gales e conta con 2.000 vacas: é 10 veces inferior á prevista en Noviercas). En Francia ins-

talouse unha explotación con preto de 1.000 vacas (23 veces menor que a de Noviercas) ata que, tamén pola presión social e a intervención xudicial, se desestimou a idea. Neste país o tamaño máximo dunha explotación láctea non pode ser maior de cincocentas vacas. Por que mentres países como Francia ou Inglaterra impoñen limitacións ao tamaño das granxas aquí miramos cara a outro lado? Pretendemos ser máis liberais ou só temos gobernantes máis inconscientes? As cuestións ambientais parecen ser a clave da falta de éxito nestes intentos de apertura de macrogranxas. Unha explotación como a exposta consumiría entre 4 e 6,35 millóns de litros de auga ao día, cantidade superior ao consumo de toda a poboación da cidade de Soria, uns 6,15 millóns ao día. A produción de residuos orgánicos como xurros e esterco dunha cantidade tan elevada de animais pode xerar serios problemas ambientais e de saúde pública. Esta explotación produciría unhas 368.000 toneladas de esterco ao ano, o equivalente a unha poboación duns 4,4 millóns de persoas. As 23.520 vacas producirían case o dobre de residuos orgánicos que toda a poboación de Castela e León e case 50 veces os xerados por todos os habitantes da provincia de Soria. O almacenamento e tratamento de tal cantidade de residuos orgánicos exporía riscos de verteduras e fugas. As canles, a auga potable, a saúde pública, a fauna e outras actividades económicas, como o turismo, poderían verse gravemente afectadas. O proxecto exposto implicaría a trasfega de grandes vehículos industriais para abastecer de alimento e outros insumos á explotación e transportar o leite e os xatos. Cada día produciríanse 600.000 quilos de leite na explotación. Sería necesario que 20 camións cisterna circulasen cada día, ida e volta, pola estrada que une Noviercas con Ólvega.

A entrada dos 600.000 quilos de forraxe necesarios para alimentar as vacas podería supor a chegada doutros 60 camións diarios. Perigos para a sanidade gandeira Existen importantes perigos no proxecto de macrogranxa para a sanidade agropecuaria da cabana de Castela e León. A mellora na cualificación por parte de Soria leva unha flexibilidade dos movementos de animais e unha mellor comercialización. Cun só animal positivo, feito factible nunha explotación de 23.520 vacas de distintos orixes, teríanse que sacrificar todas as cabezas de gando. Se temos en conta os baremos de indemnización dos programas nacionais, a media por sacrificio sería de 822 euros por vaca. Nunha explotación de 23.520 vacas o custo total por indemnización ascendería a 19,3 millóns de euros, cinco veces máis que o orzamento anual para as campañas de saneamento de toda Castela e León. O risco sanitario máis grave dunha granxa destas dimensións sería o da febre aftosa, enfermidade vírica grave, sumamente contaxiosa e de repercusións económicas considerables. A morbilidade é de case un 100 %. En países oficialmente libres da enfermidade, como España e a UE, en caso de confirmación dun brote, todos os animais susceptibles deberían sacrificarse e as canles eliminarse. O brote de febre aftosa no Reino Unido en 2001 custou ao país 16.000 millóns de libras e obrigou a sacrificar 10 millóns de ovellas e vacas. En definitiva, hai cada vez máis interese por parte dos consumidores en saber como se produce o leite. Como credes que entenderán este proxecto? En que medida contribuirá a que os nosos detractores teñan aínda máis ferramentas para atacar o sector?

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 13

vp022_opinion_coag_galego.indd 13

25/2/21 22:27

Gomas e camas para vacas Limpezas automáticas distribución material gandeiro

Estabulacións libres

MÁIS DA M ETADE DAS VACA S GALEGA S COMEN O UD CORNADIZ ORMEN EN AS, CUBÍC ULOS OU CAMA S VENDID AS POR NÓS

MELLORES GANDERÍAS

ELIXEN OS NOSOS PRODUTOS GANADERÍA A COSTA SC LALÍN (PONTEVEDRA) CORNADIZAS, CUBÍCULOS, BARREIRAS, CEPILLO RASCADOR E LIMPEZA AUTOMÁTICA PARA 100 VACAS

VENDIDAS EN COLABORACIÓN CON TECNOR LALÍN MAQUINARIA S.L.

Gomas e Camas para Vacas

vp022_pub_dismagan_galego.indd 14

Limpezas Automáticas

Tubular Bovino

23/2/21 10:45

N OS

PRODU EXCLU TOS S FABRIC IVOS, AD SÓ PAR OS DISMA A GÁN

R DO GAL A RT RTU O MP E PO I R IO PAÑA A M ES DE

ÚNICO IMPORTADOR JOURDAIN PARA GALICIA DENDE 2008. REXEITE IMITACIÓNS Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servicio Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

vp022_pub_dismagan_galego.indd 15

23/2/21 10:45

FORMACIÓN

XXIV Congreso Mundial de Buiatría da asociación, celebrado en Sevilla en 2019

Anembe reinvéntase coa creación dun campus virtual e a programación de seminarios en liña Debido á continuidade da pandemia mundial, a asociación manterá a súa actividade coa creación de dúas grandes áreas: Anembe Formación, un campus virtual enfocado principalmente á nutrición e á reprodución, e un calendario de webinarios, que arrancaba este mes cos relatorios de Tom Mercuro, Gustavo Schuenemann e Jack Rodenburg. Manuel Fernández Sánchez Vogal de Xestión de Granxas e Instalacións de Anembe

nembe como asociación viuse inmersa nun ano estraño e atípico, que levou a deter a actividade máis demandada polos nosos socios, os congresos presenciais, nos cales todos nos alegrabamos de podernos atopar con outros compañeiros, dos mellores relatorios nacionais e internacionais e da aprendizaxe que supón o intercambio de coñecemento con outros colegas e, en moitos casos, amigos. Desde o último congreso, que tivo lugar en Sevilla en maio de 2019, non foi posible reproducir ese formato, que é o que máis nos gustou a todos. Todos saímos con ganas de levar ás granxas dos nosos clientes todas esas

novas informacións que nos chegaron a través do congreso de primeira man dese relator global, americano, francés, canadense, español… Para moitos de nós non basta con ler en artigos as últimas novidades técnicas no sector senón que nos gusta poder falar cos seus protagonistas, os relatores, discutir se eses avances se poden poñer en marcha nas nosas granxas ou só son válidos en granxas de miles de vacas, por non falar das mesas redondas, onde todos podemos ter a palabra, transmitir a nosa opinión e compartila con outras parecidas ou contrarias. En definitiva, creo que é o foro adecuado para favorecer o contacto humano que tanto botamos de menos nestes momentos e que non sería bo substituír a non ser por necesidade, como é o caso da situación actual de pandemia.

O ano 2020 estaba marcado polo Congreso Mundial de Buiatría, que se ía desenvolver en Madrid e ía congregar non só relatores e especialistas de todo o mundo senón tamén asistentes de todo o globo. Por tanto, e como lles pasou a tantos outros eventos, o principal esforzo de Anembe foi poder conservar a celebración deste evento mundial en España e que a situación non o levase ao seguinte país, o cal se conseguiu aprazándoo para setembro de 2022, de forma que as actividades previstas para o ano no curso 2021 estarán presentes de forma telemática, que non por iso deixa de ser importante.

DOUS BLOQUES DE ACTIVIDADES: ANEMBE FORMACIÓN E WEBINARIOS A formación dos veterinarios vai seguir en marcha a través de dous paquetes de actividades: a primeira engloba dous cursos de longo percorrido nun apartado que denominamos “Anembe Formación” e que están dedicados a formar en dúas áreas que consideramos claves na achega que os veterinarios fan no seu traballo na granxa: a nutrición e a reprodución, e a segunda serán os seminarios en liña.

16 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_anembe_galego.indd 16

24/2/21 18:53

FORMACIÓN

O PRINCIPAL ESFORZO DE ANEMBE FOI PODER CONSERVAR A CELEBRACIÓN DESTE EVENTO MUNDIAL EN ESPAÑA […] APRAZÁNDOO PARA SETEMBRO DE 2022

1. Anembe Formación, cursos a través do campus virtual A idea é usar as novas tecnoloxías, de forma que permitan acceder a coñecementos de máxima calidade dun modo sinxelo, flexible e cómodo. Para iso, creouse un campus virtual onde se aloxan os cursos. As metodoloxías que utilizamos nos cursos de especialización están enfocadas ao desenvolvemento de novos conceptos e capacidades, á actualización e afondamento de coñecementos e á adaptación a novos escenarios, así como a potenciar as capacidades individuais. En definitiva, os veterinarios teñen acceso a formacións de alta calidade que logo poden traspasar ao seu traballo diario na granxa. Son cursos longos, que ocupan gran parte do ano pero que conseguen un nivel moi alto de cualificación no alumnado. O Curso de Especialización en Nutrición Bovina está coordinado por Ángel Ávila Coya e o Curso de Especialización en Reprodución Bovina, por Daniel Martínez Bello, os dous veterinarios prácticos con ampla experiencia de campo. As sesións prácticas realízanse ao finalizar a parte teórica correspondente, de maneira presencial e a pé de granxa, tuteladas por profesionais recoñecidos no sector para ambos os cursos. Conseguiremos chegar este ano a poder completar esta parte práctica de forma presencial? Imos ser optimistas. 2. Calendario de seminarios en liña Unha vez presentada a actividade realizada a través do campus virtual, gustaríame presentarvos o segundo bloque temático, o calendario de

seminarios en liña organizado para 2021. A nosa actividade normal englobaba seminarios presenciais sobre temáticas específicas de interese para os nosos socios, dende o vacún de leite ata o de carne, dende a patoloxía ata a produción, pasando polo manexo de granxa. Este ano a pandemia tombou esas expectativas presenciais e houbo que substituílas polo protagonista do confinamento: os webinarios. As ameazas sempre se converten en oportunidades e Anembe non quixo deixar pasar a oportunidade de dotar os nosos socios da presenza (aínda que sexa virtual) dos mellores temas explicados polos mellores técnicos. Nese escenario Anembe vai conseguir os mellores relatores para os temas máis importantes. Imos poder revisar os “Factores de éxito para o muxido robotizado” da man de Jack Rodenburg, o “Manexo da vaca en transición” grazas ao Dr. Gustavo Schuenemann e o “Uso de embrións terapéuticos” co Dr. Tom Mercuro, coma unha primeira aproximación aos primeiros webinarios programados para este mes de febreiro (todos os mércores ás 20:00 h). No mes de marzo cubriranse temas tan interesantes coma o “Deseño de establos para muxido robotizado”, a “Transición alimentaria”, o “Manexo de mamóns para minimizar o estrés”, as “Necropsias en campo” ou os “Ingresos sobre gastos de alimentación” con relatoras de tanto calibre como Jack Rodenburg, Phil Cardoso, Xavier Manteca, Valentín Pérez ou Víctor Cabrera. Abril, maio e xuño levaranos a tocar novos temas e a seguir cubrindo as ex-

pectativas dos nosos socios e, a través deles, dos gandeiros. Fixádevos que gandeiros e veterinarios compartimos preocupación por temas tan relevantes como a robotización das granxas, a xestión económica, o manexo da vaca de transición, o manexo dos xatos de ceba ou ferramentas de diagnóstico na necropsia… Gandeiros e veterinarios compartimos o mesmo interese: se a granxa do noso cliente vai ben, a nós vainos ben; se non é así, é malo para todos. Estamos na mesma dirección e por iso buscamos formacións que non só lles interesen aos veterinarios, senón que tamén cubran as expectativas dos seus clientes, os gandeiros. Que posibilidades teremos de poder realizar este ano un congreso presencial a nivel nacional? A incerteza é a tónica dominante nestes momentos e hai que ser moi prudente antes de anunciar eventos. Dende logo, sería o que máis nos gustaría e confiamos en que, coa vacinación aparecerán eses novos escenarios que tanto desexamos e que realmente son os escenarios de sempre. Mentres tanto, a tecnoloxía axudaranos a prepararnos, gandeiros e veterinarios, para saír da única maneira posible, mellor preparados e, por tanto, máis fortes.

MÁIS INFORMACIÓN

https://www.anembe.com/

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 17

vp022_actualidade_anembe_galego.indd 17

24/2/21 18:53

TESTIMONIO

Reinvención y vuelta a los orígenes: un caso de éxito tras el paso por la EILZA En la EILZA seguimos convencidos de que la formación de un sector esencial como es el lechero será la clave para avanzar en su reconocimiento y profesionalización. Casos como el de Elena, el cual os presentamos a continuación, no hacen sino reforzarnos en nuestra idea. Elena Isabel Manteca Almena vive en Cerecinos del Carrizal, un pequeño pueblo de Zamora. Estudió Ciencias Empresariales en la Universidad de Salamanca y desarrolló su carrera profesional en el sector de la banca y la administración de empresas en Zamora, así como también en otras provincias de Castilla y León. En 2019, después de más de tres años de contrato en su última empresa en Valladolid, conoció de primera mano el desempleo y decidió volver a su tierra natal, si bien reconoce que nunca se fue del todo: desciende de familia ganadera de ovino de leche y, como bien es sabido, en los negocios familiares toda ayuda es poca. Viendo la importancia que tiene en Zamora el sector lácteo, se interesó por los cursos que ofrecía la Escuela Internacional de Industrias Lácteas de Zamora (EILZA) en aquel momento.

vp022_publirreportaxe_eilza_castelan.indd 18

Elena apostó por ampliar sus conocimientos y abrir un nuevo abanico de oportunidades profesionales y se matriculó en la primera edición de nuestro Curso de Maestro Quesero, cuyo inicio tuvo lugar en octubre de 2019. Tras realizar las prácticas profesionales no laborales del citado curso, tuvo la opción de incorporarse a la empresa Lácteas Castellano Leonesas S.A., en Fresno de la Ribera (Zamora), en donde sigue trabajando y, aunque todavía lleva poco tiempo, asegura estar aprendiendo mucho. Además, Elena sigue formándose en la Escuela Internacional de Industrias Lácteas, ya que apuesta por la adquisición continua de conocimientos para poder llegar a alcanzar la estabilidad laboral. Actualmente está realizando el Curso de Técnico de Calidad en Industrias Lácteas. Nos recalca la importancia que tienen para ella la formación, la considera esencial, y la posibilidad de reciclarse para seguir mejorando y ser más eficaz en su puesto de trabajo. Así mismo, valora mucho la existencia de proyectos como la EILZA y la colaboración de empresas para que las personas de esta provincia puedan tener un futuro en Zamora, un territorio tan olvidado por las Administraciones, y acabar de este modo con la España vaciada.

Para Elena la formación continua es básica para poder ser cada vez más eficaz en su trabajo

NOVEDADES EN LA EILZA En los próximos días la EILZA anunciará las fechas de las nuevas acciones formativas que planea implementar. Entre ellas, se encuentran los cursos de: • Tomador de Muestras de Leche (7 horas, online) • Actualización de Legislación Alimentaria relativa al Sector Lácteo Quesero (12 horas, streaming) • Segunda edición de Iniciación al Esquileo de Oveja (60 horas, presencial) Toda la información al respecto se podrá consultar en su página web.

15/2/21 17:27

á las tivas , se

drá

vp022_publirreportaxe_eilza_castelan.indd 19

15/2/21 17:28

S A Ú D E P O DA L

APPB, dous anos de historia de unión da podoloxía bovina en España e Portugal Esta é unha pequena historia da Asociación Profesional de Pedicura Bovina (APPB), que continuará formando e informando os nosos podólogos bovinos de España e Portugal para o benestar da gandería bovina e o seu maior coñecemento. Emilio López Secretario da APPB

on máis de setenta socios na actualidade entre os dous países, a asociación leva camiño de afianzarse no sector gandeiro coma unha asociación imprescindible para o futuro, todo iso sempre vinculado á mellora e ao coñecemento dos nosos podólogos, para darlle o mellor servizo á gandería bovina do noso país. Desde a súa formación, en febreiro de 2019, foron varias as reunións

e os eventos que tiveron lugar para iso; na actualidade pasaron a ser reunións virtuais con relatores nacionais e internacionais por medio de plataformas como Zoom, entre outras. A idea da asociación nace no verán de 2018 con algún dos actuais socios. Preséntase en outubro dese mesmo ano nun curso de unificación de criterios organizado por Conafe en Ribadeo (Lugo) e faise oficial o 26 de xaneiro de 2019 nesta mesma localidade. Nesa ocasión reunímonos con Steve-Paul, presidente da National Association of Cattle Foot Trimmers (NACFT) –asociación inglesa de recortadores de pezuños– o cal nos veu presentar o sistema de cualificación de mobilidade que están a practicar no seu país, ademais de explicarnos como funciona a súa asociación, con máis de quince anos de historia.

20 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_saudePodal_historiaAPPB_galego.indd 20

24/2/21 10:11

S A Ú D E P O DA L

DIGNIFICAR A PROFESIÓN E, SOBRE TODO, REALIZAR CURSOS DE FORMACIÓN CONTINUADA CONVÉRTESE NUNHA MÁXIMA PARA A ASOCIACIÓN

O principal obxectivo da asociación sería desde entón promover a formación a unha profesión que en España non está regulada e resulta esencial para a saúde podal e o benestar animal de ao redor dun millón de cabezas de gando vacún de leite e carne, e para a rendibilidade de miles de explotacións. Desde ese día, Pere Mallet como presidente; José María García Neto, como vicepresidente; José Antonio Pérez Fernández, tesoureiro, e Emilio López Rodríguez, como secretario, ademais da inestimable axuda doutros nove ou dez socios máis como vogais, toman as rendas deste proxecto. Non nos podemos esquecer da incondicional axuda de institucións e empresas como Conafe, ANKA e moitos máis, por nomear só algúns deles; no caso concreto de ANKA, como empresa de recoñecido prestixio dentro da profesión, con xornadas de formación e reunións periódicas entre colegas, xornadas de Seragro etc. Merece especial mención Noureddine Charfeddine, que realizou un gran traballo ao crear un marco para que os podólogos nos reunamos por medio do ISAP, nos coñecésemos e intercambiásemos información e inquietudes. Dignificar a profesión e, sobre todo, realizar cursos de formación continuada convértese nunha máxima para a asociación. Un dos maiores logros foi participar como colaboradores na Conferencia Internacional de Saúde Podal e Benestar dos Pezuños, celebrada en Zaragoza do 5 ao 7 de febreiro de 2020 e organizada por Anembe, coa participación de 250 profesionais de 28 nacionalidades diferentes para debater sobre as

últimas novidades na área de saúde podal. O traballo de podólogo bovino en España e Portugal non está regulado como noutros países, aínda que é unha profesión moi antiga, e non sempre está valorada como se merece. Creamos un comité asesor, de persoas relacionadas co oficio, de recoñecido prestixio, que non está a axudar para iso. Conafe, pola súa banda, tamén nos axudou coa visita dalgúns de nós ao centro de formación profesional e de promoción agraria de Francia CFPPA para a formación de podólogos en España e así empezar cunha formación regulada no noso país e nun futuro. Unha historia curta, pero intensa, da APPB que en 2020, aínda que cunha pandemia, lles seguiu proporcionando formación continuada aos seus socios podólogos mediante webinarios de nutrición e saúde podal, e charlas en revistas dixitais, realizadas moitas delas por socios da propia APPB, socios algúns deles tamén veterinarios que levan a cabo traballos de podoloxía bovina a tempo completo ou parcial e traballan, como moitos de nós, non veterinarios, con ansia e moito esforzo neste emprego. Hai pouco entregóuselles unha pegatina distintiva a todos os socios; con isto preténdese que sexa recoñecida como selo de calidade para o gandeiro. Eses profesionais teñen un mínimo de coñecementos na materia e comprométense a facer unha formación continuada e regulada.

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 21

vp022_saudePodal_historiaAPPB_galego.indd 21

24/2/21 10:11

r T

N b C l d

ÚNICO DISTRIBUIDOR EN ESPAÑA DE GOMAS

¡sol dem gra

vp022_publi_elmega.indd 22

24/2/21 16:43

45 aÑos al serVICIo del gaNadero Nos aValaN más de 30 aÑos FabrICaNdo e INsTalaNdo lImPIeZas

arrobaderas elmega la solUCIoN más PráCTICa Y eFICIeNTe Para la HIgIeNe Y lImPIeZa de TU graNJa

galICIa eN

lI CIa

FeIT o

• NUesTras arrobaderas se adaPTaN a TUs NeCesITades de lImPIeZa eN ProFUNdIdad eN Todo TIPo de sUelos Y PaVImeNTos, INClUso los sUrCos más ProFUNdos • dIsPoNIbIlIdad de modelos dIFereNTes: rUedas, CePIllos, goma…. • el sIsTema más robUsTo, FIable Y dUdadero del merCado

arrImador meZClador de ComIda redUCe TU TIemPo de TrabaJo eN el esTablo NUesTro arrImador barre Y aIrea la ComIda, eVITaNdo la FermeNTaCIóN de la mIsma

TU ITa Ya ¡solIC N I TraC ó demos TU ITa eN graTU lo! esTab

ga HeC Ho eN

Carros Para TerNeros

TraNsPorTe de Forma segUra Y seNCIlla sUs TerNeros - dos PUerTas QUe PermITeN INTrodUCIr CómodameNTe el TerNero - sUelo esTable Y segUro de reJIlla de PlásTICo - FáCIl lImPIeZa - rUedas QUe eQUIlIbraN el Peso Y HaCeN QUe emPUJar el TerNero sea Cosa de NIÑos… - PosICIóN de INmoVIlIZado

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

vp022_publi_elmega.indd 23

24/2/21 16:43

Foto: José Ramón Ramos, de Gandeiría Ramos SC (A Estrada)

C O N LU PA

A nova PAC, en proceso: coñecemos a postura de cada comunidade autónoma Iniciado xa en xaneiro o período transitorio entre a Política Agraria Común e a futura PAC 2021-2027, o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación negocia cos gobernos das comunidades autónomas as liñas que rexerán a súa aplicación a partir de 2023. Neste especial coñecemos as inquedanzas que defenderán os conselleiros de Galicia, Castela e León, Cataluña, Asturias, Cantabria e País Vasco para as súas rexións e, en especial, para o sector vacún leiteiro.

ano 2020 cerrábase coa aprobación do regulamento que lle daba continuidade á Política Agraria Común (PAC) en 2021 e 2022, unha norma que garantía con total seguridade xurídica o pago das axudas directas percibidas polos agricultores ata a aprobación definitiva da reforma desta política e do Plan Estratéxico Nacional da PAC, que entrará en vigor o 1 de xaneiro de 2023. Antes de chegar a esta data, o seguinte paso a dar, segundo o propio Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA) e os gobernos das comunidades autónomas, é a ne-

gociación do citado Plan Estratéxico para poder presentalo ante a Comisión Europea a finais deste ano, na cal cada rexión defenderá os intereses dos seus sistemas produtivos ata chegar a un grande acordo común. Coñecer a postura de cada autonomía en todo este proceso é o obxectivo da seguinte serie de entrevistas aos conselleiros do ámbito en seis rexións de España, entre as cales suman o 80 % da produción láctea do país: Galicia, Castela e León, Cataluña, Asturias, Cantabria e País Vasco. Describíronnos os modelos produtivos que defenderán nesta negociación, as novidades que prevén,

como a definición dos ecoesquemas ou da figura de agricultor xenuíno, e as esixencias principais en relación coa sostibilidade ambiental, o benestar animal, o traspaso xeracional ou a dixitalización. Entre todo o abordado, a gran maioría concorda á hora de non perder capacidade de decisión para axeitarse ás necesidades específicas que definen os seus territorios, de defender os modelos de explotación familiar máis comúns no sector leiteiro e de denunciar a inminente perda de financiamento nun 2 % para cada un destes dous anos de transición e o efecto negativo ao que pode levar unha converxencia brusca –xa anunciada polo MAPA– das axudas de pago básico, cando aínda está en proceso o Plan Estratéxico e nin sequera se coñece cantas rexións agrarias quedarán definidas en España. Ao final de cada entrevista, abordamos tamén con cada un deles cal é a súa posición respecto ao borrador do real decreto para a nutrición sostible dos solos agrarios, presentado polo MAPA no pasado mes de setembro, e que medidas seguirán tomando ao respecto tendo en conta os requisitos da futura PAC en materia de sostibilidade ambiental e o reto que segue supoñendo para todo o sector gandeiro.

24 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 24

25/2/21 10:36

C O N LU PA

JOSÉ GONZÁLEZ

Conselleiro do Medio Rural da Xunta de Galicia

“LAMENTAMOS QUE OS ECOESQUEMAS PROPOSTOS POLO MINISTERIO ABORDEN REALIDADES PRODUTIVAS CARACTERÍSTICAS, PRINCIPALMENTE, DO CENTRO E SUR PENINSULARES”

Cales son os pasos máis inmediatos que contan dar neste período transitorio cara á nova PAC? Neste proceso podemos falar de dúas etapas diferenciadas. Por unha parte, o período de transición que acaba de comezar o 1 de xaneiro permítelles aos Estados membros dispor de fondos para dar continuidade ás axudas, tanto do primeiro piar durante os anos 2021 e 2022 como as do Programa de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia (2.º piar). Pola outra, estamos traballando co MAPA e coas outras comunidades autónomas na preparación do Plan Estratéxico da PAC que se aplicará no período 2023-2027. O obxectivo do MAPA e das comunidades autónomas é ter un primeiro borrador do Plan Estratéxico neste verán e dar os pasos necesarios para a súa presentación ante a Comisión Europea a finais de 2021 ou principios de 2022. Este ano o Ministerio e as CC. AA. deberán asentar as bases do Plan Estratéxico da PAC no que todas as administracións valoren os intereses de cada territorio e se poida chegar a un grande acordo. Cales serán os piares que defenderá para o sector lácteo galego? As comunidades da cornixa cantábrica fixemos unha fronte común para defender os intereses dos nosos agricultores e gandeiros. É evi-

dente que temos un modelo de explotación profesional, de pequeno e mediano tamaño, pero eminentemente familiar, que require unha atención específica dentro da futura PAC. Ademais, a orientación produtiva do noso rural ten que ver sobre todo con sectores gandeiros como o lácteo, algo que marca diferenzas con outras zonas do Estado. Por iso, as catro comunidades cantábricas (Asturias, Cantabria, País Vasco e Galicia) defendemos que o Plan Estratéxico Nacional da PAC apoie e recoñeza ese modelo de explotación familiar agraria sostible propia do norte de España. Fálase dunha PAC máis “verde”, de ecoesquemas... En que consistirá esta nova liña de financiamento? Os ecoesquemas son unha nova liña de axudas deseñadas pola UE para primar a sostibilidade ambiental. Nós, xunto ás comunidades do Cantábrico, apoiamos que se destine a estas axudas o 20 % do montante dispoñible para pagos directos. Con todo, lamentamos que os ecoesquemas propostos polo Ministerio aborden problemáticas e realidades produtivas características, principalmente, do centro e sur peninsulares, quedando a España húmida moito máis desatendida. Por iso demandamos, entre outras cousas, un cambio nas propostas do Ministerio e que se

engadan outros ecoesquemas adicionais, para atender a nosa realidade. Ademais, queremos que se introduzan, de modo transversal, melloras como a de aplicar un complemento vinculado á prevención de incendios ou a de incorporar unha modulación da axuda por estratos de tamaño. Camiñar cara a sistemas máis sostibles de produción e ter dispoñibilidade de base territorial son dous temas que lle preocupan ao gandeiro para cumprir coas esixencias da PAC. Cales serán as claves da anunciada lei de recuperación da terra agraria? Dous dos grandes obxectivos desta futura norma pasan, precisamente, por poñer a producir as terras agora abandonadas e infrautilizadas e por achegar base territorial suficiente a aquelas explotacións existentes que a precisan. Ademais, promove a continuidade das explotacións e a boa xestión das terras que as conforman. Todo isto fará posible anticiparse aos incendios forestais, traballar pola recuperación demográfica e polo asentamento no rural e mellorar a calidade de vida da poboación. A maiores, a lei achegará un beneficio económico para o propietario das terras, mentres aquelas persoas que as queiran traballar contarán coa superficie suficiente para unha actividade económica rendible, sempre mantendo a titularidade dos predios. En definitiva, a futura norma marcará un antes e un despois no noso rural, algo equiparable a unha verdadeira “reforma agraria” moderna e ambiciosa. Teño moitas esperanzas depositadas nela. 02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 25

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 25

25/2/21 10:36

C O N LU PA

“DEBEMOS POÑER EN VALOR O PAPEL RELEVANTE QUE TEÑEN OS AGRICULTORES E GANDEIROS NA PRODUCIÓN SOSTIBLE DE ALIMENTOS SANS E SEGUROS”

Tamén está por precisar a definición de agricultor xenuíno. Axudará esta figura a fomentar que a superficie agraria se dedique realmente á produción de alimentos e que esta actividade xere empregos e fixe poboación no rural? Esta figura é clave na futura PAC e debe contribuír a conseguir eses obxectivos. En relación coa súa definición, por parte de Galicia e das comunidades do Cantábrico avógase por establecer unha porcentaxe mínima, que se propón do 30 %, dos ingresos agrarios sobre os totais, excepto para os afiliados á Seguridade Social como traballadores por conta propia no sector agrario, para non prexudicar os pequenos agricultores. Advírtese, ademais, como inadecuada a proposta do MAPA de incluír a aquelas persoas que perciben menos dun certo volume de axudas directas, con independencia dese peso dos ingresos na súa renda. Isto, para nós, “desnaturaliza” a propia definición de agricultor xenuíno. A futura PAC incluirá requisitos de benestar animal. Pode adiantar como serán esas esixencias? Isto encáixase nun dos seus obxectivos específicos, dirixido a mellorar a resposta dos produtores da Unión Europea ante as esixencias sociais nesta materia. Resulta evidente a importancia que os consumidores europeos lle conceden ao mantemento dos animais de produción nun excelente estado de benestar, de tal maneira que consideran que é un deber ineludible das persoas gandeiras. Neste sentido, aínda que a normativa en materia de benestar animal permitiu que os diferentes sectores mellorasen a súa adaptación ás esixencias do consumidor de garantir o benestar dos animais que se dedican á produción de alimentos, detéctanse algunhas insuficiencias, nalgúns casos no cumprimento dos requisitos mínimos das ganderías e noutros na transmisión veraz da información do cumprimento dos parámetros de benestar aos consumidores.

A nova PAC pretende contribuír á mellora do benestar animal nas explotacións, fortalecendo a formación dos produtores e a súa adaptación final a estas esixencias dos consumidores. Outro dos grandes bloques da PAC é a dixitalización. Como beneficiará esta parte especialmente os gandeiros de vacún de leite? Efectivamente, a dixitalización do sector agrario é un dos obxectivos fundamentais da nova PAC, que ten carácter transversal. A súa posta en marcha no vacún de leite permitirá profundar no resto dos obxectivos marcados na PAC para este e o resto de subsectores agrarios, e que podemos resumir nunha sostibilidade integral (ambiental, económica, social, alimentaria e de desenvolvemento rural). A dixitalización permítelle ao gandeiro sacar conclusións que o leven a reducir o desperdicio de materias primas, a coñecer os custos exactos da alimentación e a valorar os recursos propios da explotación. Finalmente, quero indicar que esta dixitalización tamén atinxe á nosa Consellería. Así, o Fogga está implementando diferentes ferramentas electrónicas para os solicitantes de axudas, como resposta ás novas esixencias que imporá a futura PAC. Por exemplo, haberá aplicacións móbiles dentro da plataforma informática SGA de xestión da PAC para facer consultas sobre as solicitudes, manexar fotos xeorreferenciadas, xestionar alegacións ao SIXPAC, informarse sobre os dereitos de pago etc. Tamén se fala do traspaso xeracional e dun enfoque de xénero. Como abordará estes dous aspectos a nova PAC? No deseño da futura PAC cobran especial relevancia ambos os aspectos. Por un lado, apóstase por reforzar a posición da muller na xestión das explotacións e, por outro, mantense tamén o impulso polo traspaso xeracional, con incentivos para a mocidade que desexe incorporarse ao

campo. Nós, desde logo, estamos en liña con estes obxectivos. O pasado 1 de xaneiro iniciouse o prazo de solicitude das axudas para 2021. Neste período transitorio, como terá garantido o gandeiro o proceso de xestión e de cobro? Pode haber algún tipo de cambio na cantidade das axudas? Neste sentido, lamentamos que o MAPA tome decisións sobre a futura PAC, en cuestións tan relevantes como a repartición das axudas directas, sen contar coas comunidades autónomas. Co real decreto recentemente aprobado polo Consello de Ministros, o Goberno central rompeu as regras sen consultar ás autonomías e sen ter en conta, en particular, as alegacións de Galicia. Nestas alegacións –comunicadas ao Estado en setembro e outubro–, mostrabámonos contrarios a que se acelerase a converxencia (a “equiparación” das condicións de cobro das axudas). Agora, neste real decreto, o Goberno central cambia as regras do xogo no período transitorio, e máis cando aínda se descoñece como vai ser a regulación do primeiro piar (axudas directas) no novo período executivo. Consideramos que non ten moito sentido introducir modificacións que afecten a rexións que non sabemos aínda se se van manter. Por todo isto, solicitámoslle ao ministro que reconsidere a súa postura e que aposte por unha converxencia máis suave, que se inicie unha vez que se aclare o réxime do primeiro piar e unha vez finalizado o período transitorio 2021-2022. Para iso, contará con toda a colaboración da Xunta. Mostramos a nosa preocupación porque as medidas aprobadas polo Ministerio van supoñer, segundo os cálculos técnicos preliminares realizados pola Xunta, que os gandeiros e agricultores galegos perdan ao redor de 1,35 millóns de euros, é dicir, case un 2 % do que hoxe reciben como pago básico anual.

26 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 26

25/2/21 10:36

C O N LU PA

Afectarán o brexit e a pandemia provocada pola COVID-19 na repartición de fondos europeos e poderase ver a PAC alterada? Espero que o brexit non teña unhas consecuencias moi negativas nas políticas europeas para o campo. Neste sentido, debemos poñer en valor o papel relevante que teñen os agricultores e gandeiros na produción sostible de alimentos sans e seguros, de primeira necesidade nalgúns casos, para o conxunto da poboación europea. Por tanto, o esforzo orzamentario ten que ser acorde ao esforzo que se fai desde o sector primario. O mesmo podería aplicarse á pandemia. Unha reflexión para rematar. O sector produtor, gandeiro e agrario, demostrou neste último ano a súa relevancia para o país e abasteceu a sociedade de alimentos nos momentos máis difíciles, mesmo cando todos puidemos recoñecer a dependencia exterior que temos para outro tipo de necesidades. Non cre que á hora de lexislar este tipo de asuntos tan importantes para os gandeiros e agricultores, como a PAC ou o decreto dos xurros, entre outros, seguen sen consultarlles directamente as súas demandas? Evidentemente, temos que escoitar e consultar os agricultores e gandeiros á hora de planificar políticas que lles afectan directamente. Eu teño que dicir que, no que a nós corresponde, estamos a facelo. Así, por exemplo, na definición da Estratexia de dinamización do sector lácteo, ademais de contar con todos os axentes da cadea de valor, levamos a cabo unha ampla enquisa entre os gandeiros, para escoitar as súas opinións e inquedanzas. Mantemos –e seguiremos mantendo– unha interlocución fluída e constante con todos eles, porque estamos convencidos de que son os verdadeiros protagonistas do desenvolvemento do noso rural.

SOBRE A XESTIÓN DE XURROS “As emisións de gases de efecto invernadoiro atribuídas ao sector vacún están sobrevaloradas” A sostibilidade ambiental é un dos grandes retos que se marca na nova PAC e neste apartado xoga un papel importante a xestión das dexeccións gandeiras. Que alegacións á norma se presentaron e cando contan que se aprobe definitivamente o decreto estatal sobre nutrición dos solos agrarios? Desde o primeiro momento mostramos a nosa preocupación porque a proposta do Ministerio non ten en conta as particularidades de Galicia e das nosas explotacións, que poderían sufrir un prexuízo moi superior ao beneficio ambiental que se pretende. Por iso presentamos ata 22 alegacións ao texto, unhas achegas que, en liñas xerais, buscan flexibilizar as esixencias desta norma ás pequenas explotacións, tendo en conta diferentes factores. Entre eles, os condicionantes naturais de Galicia, tales como a orografía accidentada, a climatoloxía atlántica ou a existencia de numerosas canles fluviais. Tamén, tendo en conta a escasa base territorial da maioría das nosas explotacións, formada ademais por moitas parcelas de pequeno tamaño e a especialización do noso sector agrario na produción leiteira. A maiores, nese sentido quero lembrar que Galicia xa está a traballar nun proxecto de economía circular, que inclúe a xestión dos xurros excedentes das explotacións. Considero que este tipo de actuacións teñen que ser apoiadas por todas as administracións. Neste mesmo contexto, a nosa Estratexia de dinamización do sector lácteo incorpora tamén unha serie de medidas para impulsar accións de economía circular nas explotacións e máis concretamente para abordar a xestión e o correcto tratamento dos xurros. Por suposto, é preciso trasladar tamén que estamos a elaborar unha lei galega para a xestión integral das dexeccións gandeiras, co obxectivo de ordenar a súa produción, recollida, transporte e almacenamento. Así mesmo, trátase de establecer un sistema integral de xestión que garanta a trazabilidade ata o seu tratamento final, co fin de previr problemas ambientais que poidan derivarse dunha xestión inadecuada en zonas de elevada carga gandeira. Máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Seguirán apostando polas prórrogas? O sistema de canón xa está prohibido en Galicia para os beneficiarios da PAC desde 2018 e propomos unha aplicación gradual da prohibición de aplicar produtos mediante sistema de prato ou abano. Deberíase comezar polas explotacións de maior tamaño, que son as que máis volume de fertilizante xeran e, en consecuencia, contaminan máis, e acabar a adaptación coas pequenas, que disporían dun prazo de dous anos para facelo. Tamén debería terse en conta unha gradación segundo o tipo de

explotacións (e por tanto, de residuos), empezando a aplicarse ás de porcino e finalizando polas de vacún. Ademais, debe terse en conta que os axentes do noso sector primario son os primeiros interesados nese modelo sostible e así o veñen demostrando xa coas súas prácticas produtivas. Non cre necesarias outro tipo de medidas para que o sector se adapte o antes posible aos sistemas que se esixirán nun futuro próximo? Por suposto, fai falta axudar aos agricultores e gandeiros a adaptarse. Nas nosas alegacións ao MAPA recollimos que o Estado debe garantir liñas de axudas aos investimentos que terán que afrontar para cumprir a norma, unhas achegas que permitan a súa viabilidade económica. Teñen que articularse medidas neste sentido, sen dúbida; pero, insisto, reclamamos que se teñan en conta as especiais condicións de Galicia para aplicar a normativa. Ademais, non somos o único territorio que o reclama. Que opina de que esta normativa sexa unha lei única para todo o territorio nacional e non logre ter en conta as condicións orográficas ou meteorolóxicas de cada rexión? En primeiro lugar, nós dicimos que este non é o mellor momento para aprobar unha norma destas características. Desde logo, non así. É preciso ter en conta as particularidades de Galicia e facilitar unha adaptación ás esixencias ambientais que veñen de Europa. Ademais, non é o momento adecuado porque, entre outras razóns, estamos nunha situación de certa indefinición da futura PAC e aínda non están validados os ecoesquemas propostos por Galicia, que deben servir de base para as pretensións do real decreto ministerial. Nesa liña van tamén as nosas alegacións. Nelas, poñemos de manifesto, precisamente, a necesidade de ter en conta as características de cada tipo de gandería, así como as particularidades de cada comunidade autónoma. Consideramos que as consecuencias do uso de fertilizantes orgánicos ou minerais son diferentes segundo diversos territorios, polo que non se debe establecer unha norma xeral que non teña en conta esas especificidades. Tampouco diferencia entre os tipos de gandería intensiva e non se pode comparar a realidade do vacún leiteiro, con superficie agraria dispoñible para a aplicación dos xurros como fertilizantes, coa realidade doutro tipo de ganderías intensivas que non practican ningún tipo de agricultura. Como defenderá esta disxuntiva? Efectivamente, nas nosas alegacións explicamos que as emisións de gases de efecto invernadoiro atribuídas ao sector vacún están sobrevaloradas. O real decreto parte de datos incorrectos para calcular estas emisións do sector de vacún de leite, xa que non aparece información sobre o tempo que pasan as vacas e a recría de leite en pastoreo. O pastoreo é unha das mellores técnicas para reducir as emisións de amoníaco. Estimamos que as emisións son aproximadamente un 30 % inferiores ás publicadas polo Ministerio para o vacún de leite.

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 27

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 27

25/2/21 10:37

ALIMENTACIÓN E MUXIDO CON LELY HORIZON O software de manexo dos robots Lely chámase actualmente T4C e nos próximos meses pasará a ter un novo formato baixo o nome de HORIZON. Porén, os principios de Lely vanse conservar. A continuación abordamos os principais axustes de muxido e alimentación sobre o novo HORIZON.

nicialmente debemos aclarar que dentro do programa existen grupos preconfigurados (primíparas, multíparas, xovencas e vacas secas) e que todos se

engloban dentro do denominado ‘Grupo principal’, co cal, tanto as táboas de muxido como as de alimentación deben completarse sempre para o denomina-

do ‘Grupo principal’, pola simple razón de que ao cambiar vacas de grupo, se non existe táboa específica, asignaráselle a xeral.

un re •

T4C T4C!! Lely LelyHorizon Horizon

•

• Nuevo • Nuevo softwarey ynueva aplicación! Novosoftware software e nueva novaaplicación! aplicación!

AXUSTES DE ALIMENTACIÓN O nutricionista pode variar a cantidade de concentrado ao longo da lactación das vacas, pois dispón dunha táboa que pode programar por DEL e,

no punto que o desexe, pode realizar o salto (marcando un tic na caixiña ‘Táboa por produción’) a unha táboa configurable pola produción do animal (ver figura 1).

A S D E

Neste caso Lely fai recomendacións moi xerais, co cal, ‘que cada mestriño aplique o seu libriño’, considerando o manexo da alimentación no presebe (figura 1).

Figura 1. Exemplo do novo formato da táboa de alimentación no Lely HORIZON

Fig

A te té (fi

vp022_publirreportaxe_lely_galego.indd 28

23/2/21 13:11

ón

A TEORÍA INDÍCANOS UNHA SUBMINISTRACIÓN DO 40 % DE CONCENTRADO NO ROBOT E UN 60 % NO PRESEBE

ón se le

En canto á fórmula do presebe, que será unha ración parcial mesturada (PMR), as recomendacións son: • Para unha granxa de máis de 40 kg de leite, formular para -10 kg (cubrir 30 kg en presebe). • Para unha granxa de menos de 40 kg de media, cubrir para a produción media -7 kg en presebe.

Ollo coa sobrealimentación no robot. A vaca entende que é unha recompensa? A teoría indícanos unha subministración do 40 % de concentrado no robot e un 60 % no presebe, pero todo variará en función das materias primas que se empreguen e do equilibrio que se manteña nos compoñentes nutricionais entre presebe e robot. No campo observamos todo tipo de estratexias con respecto a isto; non obstante, débese ter en conta que os pensos do robot sexan moi palatables, que a granulación sexa fina pero compacta (que non faga finos para que a vaca non se asuste co po que se poida xerar ao respirar no comedeiro), poden levar aromas (aínda que ás veces se xeran rexeitamentos ao cambiar de penso) e non se recomenda incluír correctores. O consumo por visita e o intervalo entre visitas inflúen no pH do rume; polo tanto, garantir unha fibra efectiva no presebe é

fundamental. Dentro das táboas pódese regular noutro apartado, denominado ‘Tipo de alimento’, a cantidade por visita e a súa velocidade de descarga. O máximo por visita non debería superar en ningún caso os tres quilos para evitar picos de acidose. Tamén se pode seleccionar a velocidade de descarga do concentrado entre 300 e 900 g/minuto, así como a velocidade de alimentación todo o tempo de muxido. Outra opción é o aumento e a diminución máximos por día, no caso de que un animal enferme e diminúa a súa produción ou produza rapidamente máis leite en poucos días, estes corríxense en función das súas necesidades. Hai que recordar que os primeiros días da transición se recomenda poñer en fixo a alimentación dos animais ata que o sistema aprenda a predicir o leite que lle espera (sete días aproximadamente). Posteriormente, o nutricionista xa pode introducir datos e activar a táboa de alimentación.

ns rido be

Figura 2. Exemplo do novo formato da táboa de aceso ao muxido no Lely HORIZON

AXUSTES DE MUXIDO A figura 3 mostra a metodoloxía de axuste do antigo T4C, a mesma que se mantén para o novo formato en HORIZON (figura 2).

Figura 3. Aceso ao muxido no T4C

vp022_publirreportaxe_lely_galego.indd 29

23/2/21 13:11

C O N LU PA

JESÚS JULIO CARNERO

Conselleiro de Agricultura, Gandería e Desenvolvemento Rural da Xunta de Castela e León

“O FINANCIAMENTO DA NOVA PAC EN 2021 E 2022 TEN MENOS DIÑEIRO EN RELACIÓN Á VIXENTE, MAL EMPEZAMOS”

Cales son os pasos máis inmediatos que contan dar neste período transitorio cara á nova PAC? Por unha banda teremos que xestionar as axudas actuais con eficacia e á vez levar a cabo os traballos de concreción do Plan Estratéxico da nova PAC que se aplicará a partir de 2023. Por iso, os traballos a desenvolver nos próximos meses serán decisivos de cara ao futuro e, neste sentido, tamén quero destacar que é necesario afrontar que intervencións se van efectuar cos fondos adicionais do instrumento do novo fondo de recuperación e resiliencia, tanto na dotación xeral como na específica para Feader, que é necesario incorporar ao orzamento dos actuais Programas de Desenvolvemento Rural. Recentemente aprobouse o real decreto de transición para os anos 2021 e 2022 e quero resaltar dous aspectos significativos: un, a falta de converxencia progresiva en todo o período no que se podía materializar –ata 2026–, dado que o Goberno de España optou por unha converxencia brusca nos anos 2021 e 2022. Ao meu xuízo, a nova PAC é suficientemente nova e rupturista por si mesma, polo que optar pola prudencia e a aterraxe suave dos diferentes criterios sería a mellor opción de éxito na súa implantación; dous, no real decreto atopámonos con algo que non queriamos e que xa sospei-

taramos: o financiamento da nova PAC ten menos diñeiro en relación á vixente, case un 2 % en 2021 e un 2 % en 2022 para todos os agricultores e gandeiros españois, iso xa no período transitorio, mal empezamos. Este ano o Ministerio e as CC. AA. deberán asentar as bases do Plan Estratéxico da PAC no que todas as administracións valoren os intereses de cada territorio e se poida chegar a un grande acordo. Cales serán os piares que defenderá para o sector lácteo de Castela e León? O Plan Estratéxico da PAC será o documento de gobernanza da nova PAC no período inicial 2023-2027. No devandito documento integraranse tanto as intervencións do primeiro piar (axudas directas), como as de desenvolvemento rural. O sector lácteo é un sector que se caracteriza por ser un modelo de produción intensivo, moi profesional e cunha forte presenza de explotacións de tipo asociativo. Con estas características, defenderemos sen dúbida que sexa considerado dentro das axudas asociadas como na actualidade e que se teñan en conta as particularidades do modelo asociativo á hora de definir o tamaño de explotación, tanto para esta axuda como para a aplicación do límite máximo da axuda básica (capping). Así mesmo, incluiremos intervencións no

ámbito de desenvolvemento rural vinculadas á eficiencia enerxética e á modernización de explotacións. Fálase dunha PAC máis “verde”, de ecoesquemas... En que consistirá esta nova liña de financiamento? Os ecoesquemas quizais sexan a intervención máis innovadora incluída na proposta de regulamento da futura PAC, que establece que os Estados membros deben establecer obrigatoriamente unha lista de ecoesquemas nos seus plans estratéxicos. Con todo, é un réxime voluntario, é dicir, os agricultores e gandeiros terán a posibilidade de elixir se se comprometen a cumprir as prácticas agrícolas e gandeiras beneficiosas para o clima e o medio ambiente que esixe un ecoesquema concreto e como contrapartida recibirán unha axuda anual. En definitiva, son intervencións para contribuír a alcanzar os obxectivos específicos de carácter ambiental recollidos na proposta de regulamento e que teñen relación coa preservación dos recursos naturais, a biodiversidade e o cambio climático e, á fin e ao cabo, cos compromisos do Pacto Verde Europeo. Camiñar cara a sistemas máis sostibles de produción require ter dispoñibilidade de base territorial, temas que lle preocupan ao gandeiro para cumprir coas esixencias da PAC. Que políticas están levando a cabo en Castela e León para darlle solución a esta problemática? Desde reformas anteriores practicamente a totalidade das intervencións da PAC que se destinan ao sector agrario están baseadas nun modelo de pago por hectárea e iso, en ocasións, presenta dificultades ao existir sectores gandeiros que non dispoñen ou teñen dificultades de atopar base territorial ou ao non corresponderse cun modelo produtivo máis intensivo, como pode ser o caso do vacún de leite. En Castela e León, e en xeral en España, é unha das necesidades identificadas: facilitar o acceso á terra, especialmente aos mozos que se incorporan ou aos novos agricultores. Por iso, implementamos actuacións como a posta a disposición dos concellos das masas sobrantes de concentración para a súa adxudicación preferente a novos agricultores, o acceso ao crédito para adquisición

30 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 30

25/2/21 10:37

C O N LU PA

de terras a través do Instrumento Financeiro e, de cara a un futuro, cremos necesario incorporar no ámbito das intervencións territoriais unha medida de apoio á transmisión de explotacións por parte dos agricultores de idade avanzada cara a novos agricultores que estean interesados en iniciar a actividade agraria ou ampliar a súa explotación. Tamén está por precisar a definición de agricultor xenuíno. Axudará esta figura a fomentar que a superficie agraria se dedique realmente á produción de alimentos e que esta actividade xere empregos e fixe poboación no rural? Se analizamos a evolución dos perceptores da PAC nos últimos anos, pódese observar que existe un descenso significativo do número de perceptores desde 2015 –con máis de 900.000 perceptores en España– ata 2020 –con preto de 650.000–, pero que esta redución non supuxo a

diminución da superficie cultivada, o que quere dicir que é un cambio que xa se vén producindo. Incorporar o concepto de agricultor activo é unha das razóns de que isto suceda. Agora, para a reforma post 2020, introdúcese o concepto de agricultor xenuíno, unha definición importante e de gran transcendencia. Identificamos esta figura con aqueles que realizan a actividade agraria real, na que se asumen riscos de carácter empresarial. Por iso, consideramos que para a definición de agricultor xenuíno sería adecuado utilizar o criterio da ratio de ingresos agrarios respecto de ingresos da totalidade das súas actividades económicas ao redor dun 25 %, como un criterio excluínte. Este concepto e outras cuestións débennos levar a un modelo de futuro do sector que siga desempeñando o principal obxectivo da PAC, que é garantir a subministración de alimentos de forma sostible, contribuíndo a manter vivo o tecido económico do medio rural.

“DEFENDEREMOS QUE SE TEÑAN EN CONTA AS PARTICULARIDADES DO MODELO ASOCIATIVO DO SECTOR LÁCTEO Á HORA DE DEFINIR O TAMAÑO DA EXPLOTACIÓN”

Expertos en Silaje Tenemos programas de mejora de maíz específicos para silo. Somos la empresa número 1 en ventas de maíz para silo en Europa*. *AMIS Kleffmann 2020.

www.kws.es

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 31

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 31

25/2/21 10:37

C O N LU PA

A futura PAC incluirá requisitos de benestar animal. Pode adiantar como serán estas esixencias? Unha das recomendacións da Comisión sobre o contido dos plans estratéxicos é incorporar medidas para seguir coa mellora do benestar animal mediante a promoción e o apoio de mellores prácticas, coñecementos e investimentos. Son moitos os esforzos xa realizados polos gandeiros para mellorar as condicións de produción das explotacións. Na miña opinión, débese ver como un investimento que a curto, medio e longo prazo redunda nun beneficio para o produtor. Trátase, principalmente, de deseñar as explotacións de forma que se permita un mellor aproveitamento dos recursos, o que se traduce ao final nun incremento das producións, tanto en cantidade como en calidade, en definitiva, un maior valor engadido. Outro dos grandes bloques da PAC é a dixitalización. Como beneficiará esta parte especialmente os gandeiros de vacún de leite? Temos que ser conscientes de que ao sector agrario se lle piden para a futura PAC esforzos adicionais para xirar cara a un modelo de produción máis sostible. En todo caso, debemos ter en conta que é quizais o único sector económico, que aínda que é emisor de gases de efecto invernadoiro e doutros efectos ambientais, pode contribuír de forma positiva á sostibilidade ambiental e á mitigación do cambio climático con técnicas adecuadas de produción sostible. Para conseguir estes obxectivos ambiciosos será necesario potenciar o coñecemento, a innovación e as novas tecnoloxías, incluída a necesidade de acceso a Internet de banda ancha rápida, a dixitalización e os servizos de asesoramento e intercambio de datos.

Tamén se fala do traspaso xeracional e dun enfoque de xénero. Como abordará estes dous aspectos a nova PAC? Respecto á substitución xeracional, a Comisión Europea considera que debe converterse nunha prioridade do novo marco político e por iso propuxo, como un dos obxectivos específicos para a nova PAC, atraer e apoiar os novos agricultores e facilitar o desenvolvemento empresarial nas zonas rurais. Compartimos este obxectivo. Só será posible desenvolver un sector agrícola próspero se se produce un auténtico traspaso xeracional. No que respecta ao enfoque de xénero, o Ministerio fai bandeira do logro, pero en principio simplemente se engadiu no obxectivo específico 8: “Promover o emprego, o crecemento, a igualdade de xénero, a inclusión social e o desenvolvemento local nas zonas rurais, incluíndo a bioeconomía e a silvicultura sostible”. En todo caso, cremos que a Comisión deberá aclarar se a muller poderá recibir axudas diferentes e superiores. Nós estamos a prol da discriminación positiva a favor da muller. O pasado 1 de xaneiro iniciouse o prazo de solicitude das axudas para 2021. Neste período transitorio, como vai ter garantido o gandeiro o proceso de xestión e de cobro? Pode haber algún tipo de cambio na cantidade das axudas? Castela e León desenvolveu un sistema de xestión propio para a tramitación da solicitude única das axudas da Política Agraria Común, que inclúe todas as novidades para facilitar a súa presentación e evitar erros ao confeccionala. Este sistema permitiulle á nosa comunidade estar á cabeza de execución dos pagos, efectuando todos os anos pagos de anticipos nos prazos máis breves posibles, de forma que os agricultores reciben anualmente no mesmo ano da solicitude aproximadamente o 95 % do total das súas axudas. O programa está dispoñible no Portal PAC da Xunta de Castela e León.

SOBRE A XESTIÓN DE XURROS “No caso de que percibamos que o sector xa está preparado non serían necesarias máis prórrogas”” A sostibilidade ambiental é un dos grandes retos que se marca a nova PAC e máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Que alegacións á norma se presentaron e cando contan que se aprobe definitivamente o decreto estatal sobre nutrición dos solos agrarios? Desde a Xunta de Castela e León actualmente estanse valorando todas as posibilidades e en que situación se atopa o sector respecto da adquisición de maquinaria que poida afrontar as esixencias do real decreto. No caso de que percibamos que o sector xa está preparado non serían necesarias máis prórrogas.

Afectarán o brexit e a pandemia provocada pola COVID-19 na repartición de fondos europeos e poderase ver a PAC alterada? Esperemos que non. O Goberno ten que poñer todos os esforzos niso, en convencer a Europa de que, aínda que o Reino Unido non siga irmandado co resto dos países, non ten por que supoñer un risco para os nosos agricultores e gandeiros. Máis aló de todos os inconvenientes, a clave de todo isto é que se hai pouco non internacionalizabamos e empezamos a internacionalizar as nosas producións agroalimentarias, agora debemos abrir máis ese abano, é dicir, chegamos a unha serie de mercados, pero hai que abarcar moitos máis, porque iso nos vai dar seguridade á hora de levar a cabo a nosa acción exterior.

32 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 32

25/2/21 10:37

SAT NIVEIRO (Niveiro-A Coruña)

M BRAND

WITH PREMIU

GANADERIA QUEIRUGUEIRA (Villalba Coucierio-A Coruña)

BUILD YOUR SUCCESS WITH PREMIUM BRAND vp022_anuncio_soufleseed.indd 33

18/2/21 18:40

SAT A VEREDA (Pacio-Lugo)

(Liandres Rui

loba- Cantabr

ia)

LAMBRE GANADERIA EL PE ) ria ab nt Ca (Langre-

IA ANADER DUETA G rra) MURGIN a v ueta –Na (Murgind

IEMBRA

GRANJA MOJANT E SL (SuesaCantabr ia)

SIEMBRA SENSACIONES

SOU

FFL

•S IE

BR A

NE IO AC

S ET • FFL U SO

SENSACIONES-Sembrar los híbridos de la única empresa, que posiciona todas sus variedades en el TOP de los ensayos oficiales forraje España, tanto en cantidad como en calidad de ensilado. COMPRUÉBALO vp022_anuncio_soufleseed.indd 34

18/2/21 18:40

SENSAC

RANCO EIRO B a) U G E R SAT Coruñ iros-A (Barbe

LA SARNIL ia) SAT LA br ta n a C s (Tezano

SENSACIONE

Z SANCHE ADERIA ) N a ñ A u G r T o SA -A C a Mesia (Xanced

S SO

UFF L

•S IE

MB RA

S EN N IO AC

SO U

S ET • FFL

SILVIA CENDAL,

IEMBRA

AIRA SGG (Taboada-Lugo)

SENSACIONE

BUILD YOUR SUCCESS WITH PREMIUM BRAND Quai Sarrail - BP 12 - 10 402 Nogent-sur-Seine cedex (Francia) • (+34) 639 832 547 (Óscar) vp022_anuncio_soufleseed.indd 35

S SOUFFLET

EMBRA

GANADERIA EL PE LAMBRE (Langre-Cantabria )

18/2/21 18:41

C O N LU PA

TERESA JORDÀ

Conselleira de Agricultura, Gandería, Pesca e Alimentación da Generalitat de Cataluña

“DESDE O PRIMEIRO MOMENTO RECLAMAMOS O ESTABLECEMENTO DE PLANS ESTRATÉXICOS TERRITORIAIS PARA ACERCAR AS AXUDAS ÁS NECESIDADES DO SECTOR” Cales son os pasos máis inmediatos que contan dar neste período transitorio cara á nova PAC? Neste momento atopámonos con que dispoñemos xa de Marco Financeiro Plurianual para o período 2021-2027, que estamos nunha prórroga da PAC do período 2014-2020 para os anos 2021 e 2022 e á espera de que se chegue a un acordo nas reunións dos trílogos –Parlamento, Consello e Comisión–, para ter a nova PAC aprobada de maneira definitiva. Nesta situación, os pasos que temos que dar agora consisten en acabar de definir como será a aplicación desta nova PAC. Neste punto quero resaltar que o establecemento do Plan Estratéxico, que teñen que definir os Estados, preocúpanos, porque perdemos capacidade de decisión. Os pasos que estamos a dar van na liña de poder decidir, dentro deste Plan Estratéxico, como podemos establecer a súa aplicación de maneira que se axuste máis ás necesidades do noso sector. Este ano o Ministerio e as CC. AA. deberán asentar as bases do Plan Estratéxico da PAC no que todas as administracións valoren os intereses de cada territorio e se poida chegar a un grande acordo. Cales serán os piares que defenderá para o sector lácteo catalán? O mantemento das axudas asociadas ao sector lácteo é un dos elementos que hai que manter de cara á próxima PAC, axudas que teñen que complementar os pagos desconectados que reciben

as explotacións. É necesario mantelas para poder darlle continuidade a un sector moi importante dentro da nosa gandería e que, pola situación do mercado, está a pasar por momentos complicados. Fálase dunha PAC máis “verde”, de ecoesquemas... En que consistirá esta nova liña de financiamento? Os ecoesquemas son unha nova figura que aparece no primeiro piar, que ten por obxecto profundar nas actuacións a favor do clima e o medio ambiente e o seu establecemento é obrigatorio para os Estados membros. Aplicalos é voluntario para o agricultor ou gandeiro. Nestes intres estamos en pleno debate sobre cales teñen que ser os ecoesquemas a establecer. Non será fácil porque o sector agrario é moi diverso e establecer axudas a nivel xeral vai ser moi complicado. Por este motivo, desde o primeiro momento reclamamos o establecemento de plans estratéxicos territoriais para achegar as axudas ás necesidades do sector. Seguimos insistindo niso, xa que a proposta de regulamento o permite. Camiñar cara a sistemas máis sostibles de produción require ter dispoñibilidade de base territorial, temas que lle preocupan ao gandeiro para cumprir coas esixencias da PAC. Que políticas están levando a cabo en Cataluña para darlle solución a esta problemática? A dispoñibilidade de terras é un problema e estamos a traballar para

recuperar terras abandonadas para o cultivo e reintroducilas ao sector, co fin de que as empresas que necesiten máis terras poidan ter acceso a elas, do mesmo xeito que os mozos que se incorporan á actividade agraria. Poderémolo facer aplicando a Lei 3/2019 dos espazos agrarios, que prevé o establecemento dun rexistro de terras para, a través da mediación da administración, facilitar o alugueiro de terras, que por diferentes razóns se atopen en estado de abandono ou baixa produtividade, recuperándoas para o cultivo. Tamén está por precisar a definición de agricultor xenuíno. Axudará esta figura a fomentar que a superficie agraria se dedique realmente á produción de alimentos e que esta actividade xere empregos e fixe poboación no rural? Todos temos moi claro que as axudas teñen que ir ás empresas, físicas ou xurídicas, que teñen como actividade principal a agraria. O obxectivo das axudas do primeiro piar é axudar á renda destas empresas para asegurar a súa viabilidade e competitividade nun mercado globalizado, pero non hai que esquecer que estas empresas producen alimentos polo que, coas axudas, tamén aseguramos unha capacidade de produción de alimentos moi necesaria, como se viu na situación de pandemia dos últimos meses. De todos os xeitos, temos que ter presente que a xeración de emprego e a fixación de xente en territorio rural non pode basearse só nas axudas.

36 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 36

25/2/21 16:21

C O N LU PA

“TEMOS QUE TER PRESENTE QUE A XERACIÓN DE EMPREGO E A FIXACIÓN DE XENTE EN TERRITORIO RURAL NON PODE BASEARSE SÓ NAS AXUDAS”

as explotacións sobre a base de ter máis datos, de poder analizalos e con iso decidir con máis coñecemento o que repercutirá nunha mellora da xestión e os procesos. Isto ha de ter un efecto positivo sobre a competitividade das explotacións, porque lles permitirá tomar mellores decisións.

Fan falta máis cousas, que resumimos en dotar a este territorio dos máximos servizos posibles, como boas comunicacións por estrada, boa conexión a Internet etc., para asegurar unha boa calidade de vida. O obxectivo é ter xente que viva no territorio, e non só da actividade agraria, senón tamén doutras profesións, diversificando a economía e xerando oportunidades dentro e fóra do sector agrario. Isto definirémolo na axenda rural, na que estamos a traballar desde hai uns meses. A futura PAC incluirá requisitos de benestar animal. Pode adiantar como serán estas esixencias? A reforma incluirá aspectos relacionados coa condicionalidade reforzada, unha serie de requisitos legais de xestión e boas condicións agrarias e ambientais que todos os agricultores e gandeiros deben cumprir para cobrar axudas da PAC. Neste novo período manteranse os requisitos e intensifícanse algúns deles, facendo a PAC máis sostible e máis “verde” en xeral. Os requisitos sobre benestar animal están incluídos no ámbito da condicionalidade desde hai moitos anos e estarán tamén presentes na nova reforma da mesma maneira que ata o de agora. Outro dos grandes bloques da PAC é a dixitalización. Como beneficiará esta parte especialmente os gandeiros de vacún de leite? A dixitalización e o uso das novas tecnoloxías permitirán xestionar mellor

Tamén se fala do traspaso xeracional e dun enfoque de xénero. Como abordará estes dous aspectos a nova PAC? Entendo que o traspaso xeracional é unha medida que ten longo percorrido, polo que en xeral seguirá cos mesmos parámetros que ata o de agora. Hai que continuar coa formación, non só agraria, senón tamén económica, para asegurar coñecementos básicos de xestión dunha actividade económica e tamén sobre comercialización e márketing, para ter coñecemento das canles de venda e de como vender. Ademais, hai que seguir facendo acompañamento e seguimento da aplicación do plan de empresa, para resolver dúbidas e consolidar a actividade. Todas estas condicións han de asegurar o éxito da incorporación, non só nos cinco anos de compromiso, senón máis aló destes. Moitas destas condicións en Cataluña xa as estamos levando a cabo, queremos mantelas e, se podemos, melloralas e amplialas. Para iso, tamén pedimos poder establecer un plan estratéxico propio, para achegar a PAC ás necesidades das nosas empresas agrarias e ao noso sector. O pasado 1 de xaneiro iniciouse o prazo de solicitude das axudas para 2021. Neste período transitorio, como vai ter garantido o gandeiro o proceso de xestión e de cobro? Pode haber algún tipo de cambio na cantidade das axudas? O proceso de xestión e cobro está garantido porque para iso estamos a traballar todo o ano. Este é un proceso que non pode fallar e estamos satisfeitos de como se desenvolve cada ano. É certo que pode haber algún cambio na cantidade das axudas, pero isto sempre depende da apli-

cación dos regulamentos que, como xestor do primeiro piar da PAC, decide o MAPA. Afectarán o brexit e a pandemia provocada pola COVID-19 na repartición de fondos europeos e poderase ver a PAC alterada? A Unión Europea, con bo criterio, está a afrontar a recuperación da situación provocada pola pandemia con fondos de recuperación e resiliencia, independentes da PAC, co cal, por cuestións da pandemia, a PAC non se verá afectada. É innegable que o brexit terá un impacto sobre o orzamento da UE, que, segundo un informe encargado polo Parlamento Europeo, sería de 3.000 millóns de euros anuais. Pero non só o brexit afecta o orzamento da PAC, hai outras necesidades ás que a Unión Europea debe facer fronte, á parte da pandemia, e isto fai que o orzamento da PAC se reduza nun 10 % respecto ao período anterior. Unha reflexión para rematar. O sector produtor, gandeiro e agrario, demostrou neste último ano a súa relevancia para o país e abasteceu a sociedade de alimentos nos momentos máis difíciles, mesmo cando todos puidemos recoñecer a dependencia exterior que temos para outro tipo de necesidades. Non cre que á hora de lexislar este tipo de asuntos tan importantes para os gandeiros e agricultores, como a PAC ou o decreto dos xurros, entre outros, seguen sen consultarlles directamente as súas demandas? Nisto debo dicirlle que discrepo. Todas as actuacións que desde o Departamento de Agricultura, Gandería, Pesca e Alimentación levamos a cabo seguiron un proceso escrupuloso de participación e consulta co sector, por vontade propia e porque temos unha normativa que o regula. Outra cousa é que haxa discrepancias nas propostas, pero o que si é un feito é que os temas e as decisións importantes se toman despois dun proceso de concertación co sector. 02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 37

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 37

25/2/21 16:21

C O N LU PA

SOBRE A XESTIÓN DE XURROS “Desde este 21 de febreiro quedan definitivamente prohibidas en Cataluña as aplicacións de xurros con sistemas de prato ou abano” A sostibilidade ambiental é un dos grandes retos que se marca a nova PAC e máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Que alegacións á norma se presentaron e cando contan que se aprobe definitivamente o decreto estatal sobre nutrición dos chans agrarios? Desde Cataluña presentamos moitísimas alegacións ao citado proxecto de real decreto. Unha parte delas referíanse á falta de rigor técnico de diversos dos requisitos do proxecto. Respecto da competencia, se moitas autonomías, como Cataluña, teñen competencia exclusiva en materia de agricultura e gandería, non é de recibo que unha norma estatal regule tal grao de detalle, como cando obriga a que as rotacións teñan como mínimo un ciclo de tres anos en secaño e dous en regadío. Para a maioría das explotacións agrícolas de secaño de España hai que pensar coidadosamente se poden asumir as novas obrigacións que expón o proxecto, tanto por custo económico como por capacitación e idade de gran parte dos agricultores. Por todo iso, esperamos que de ningunha maneira se aprobe o devandito RD, pois crearía unha situación caótica, tanto a nivel técnico para as explotacións, como no que se refire á inseguridade xurídica para os administrados ou no que respecta á distribución competencial entre o Estado e as comunidades autónomas.

Máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Seguirán apostando polas prórrogas? A normativa catalá, materializada no Decreto 153/2019, de xestión da fertilización do chan e das dexeccións gandeiras, seguiu a súa propia axenda, adaptada á nosa realidade social, económica e ambiental. Hai que lembrar que os xurros son os principais responsables das emisións atmosféricas de amoníaco en Europa Occidental e outras partes do mundo. O amoníaco na atmosfera é un contaminante que hai que reducir si ou si. Desde o 21 de febreiro quedan definitivamente prohibidas en Cataluña as aplicacións de xurros con sistemas de prato ou abano. Nos últimos dous anos xa se foron prohibindo nunha serie de situacións, pero a partir do mes de febreiro afecta xa á totalidade das situacións. Non hai que esquecer que a aplicación con abano ou prato dá lugar a unha serie de inconvenientes moi importantes: potencia excesivamente a emisión de amoníaco e malos cheiros, incrementa o risco sanitario por deriva dos aerosois, e, se nos centramos nun punto de vista exclusivamente agronómico, dá lugar a unha distribución dos xurros moi pouco homoxénea sobre o terreo, quedando bandas de cultivo infrafertilizadas xunto a outras sobrefertilizadas. De xeito evidente, é unha técnica de aplicación que non só non pode formar parte do futuro, senón tampouco xa do presente.

e das dexeccións gandeiras, as explotacións están obrigadas a dispoñer de sistemas que permitan coñecer a concentración de nutrientes e un bo axuste da dose de xurros. Para facilitar a adaptación das explotacións, durante os dous últimos anos habilitáronse axudas específicas para que os gandeiros puidesen adquirir e instalar estes equipos nas súas cisternas de aplicación.

Non cre necesarias outro tipo de medidas para que o sector se adapte o antes posible aos sistemas que se esixirán nun futuro próximo? Neste sentido, estamos totalmente a favor de axudar ao sector a adaptarse e son necesarias as iniciativas estatais que se plasmaron no plan RENOVE. Cremos que hai que repetilas, reforzando algúns aspectos: maior dotación económica e maior intensidade da axuda. En paralelo ao plan RENOVE, desde Cataluña, no marco do programa de desenvolvemento rural, tamén se incentivaron axudas para fomentar a viabilidade das explotacións agrarias promovendo un desenvolvemento máis sostible, coas que se facilitou a incorporación de novas tecnoloxías no sector, que supoñen unha redución das emisións de amoníaco, e unha aplicación máis eficiente das dexeccións gandeiras. Ademais, en Cataluña, por mor da entrada en vigor do Decreto 153/2019, de xestión da fertilización do solo

Tampouco diferencia entre os tipos de gandería intensiva e non se pode comparar a realidade do vacún leiteiro, con superficie agraria dispoñible para a aplicación dos xurros como fertilizantes, coa realidade doutro tipo de ganderías intensivas que non practican ningún tipo de agricultura. Como defenderá esta disxuntiva? As observacións presentadas xa teñen en conta este feito. Este real decreto débese limitar aos aspectos mínimos e básicos, deixando que as CC. AA. na súa normativa cubran estas especificidades.

Que opina de que esta normativa sexa unha lei única para todo o territorio nacional e non logre ter en conta as condicións orográficas ou meteorolóxicas de cada rexión? O feito de que sexa unha norma única para todo o territorio estatal ten dous inconvenientes gravísimos. O primeiro ten que ver coa mesma articulación territorial e de competencia do Estado. Se o Goberno estatal respectase, como está obrigado, o marco competencial vixente, nin tan sequera tería lanzado esta proposta. Invádense de maneira intolerable as competencias en agricultura, medio ambiente e augas recoñecidas en moitas CC. AA. (seguramente en todas) a través dos seus estatutos de autonomía. O segundo inconveniente é técnico. É tal a diversidade española de sistemas de cultivo, de condicións edafoclimáticas, de realidades socioeconómicas e de presións ambientais, que iso levaría a ter que realizar un auténtico mega real decreto con infinidade de anexos. Sería un monstro: lentísimo de elaborar e acordar, lentísimo de readaptar.

38 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 38

25/2/21 10:38

Pida cita a su concesionario autorizado CLAAS

Revisión poscampaña CLAAS.

Pida cita a su concesionario

El final de ésta cosecha es solo el comienzo de la autorizado CLAAS siguiente. Fieles a este lema, le ofrecemos con la revisión poscampaña CLAAS un servicio con el que el estado técnico de su máquina es analizado en detalle inmediatamente después de la campaña. Pequeños daños, fallos o desgaste pueden tener un efecto extremo durante la próxima campaña. Esto es algo que debe ser evitado a toda costa. Lo que sea necesario. CLAAS Service&Parts El final de ésta cosecha es solo el comienzo de la siguiente. Fieles a este lema, le ofrecemos con la revisión poscampaña CLAAS un claas.es servicio con el que el estado técnico de su máquina es analizado en detalle inmediatamente después de la campaña. Pequeños daños, fallos o desgaste pueden tener un efecto extremo durante la próxima campaña. Esto es algo que debe ser evitado a toda costa. Lo que sea necesario. CLAAS Service&Parts

Revisión poscampaña CLAAS.

claas.es

vp022_publi_claas.indd 39

24/2/21 16:45

C O N LU PA

ALEJANDRO CALVO

Conselleiro de Medio Rural e Cohesión Territorial do Principado de Asturias

“A NOSA POSICIÓN É CLARA PARA FORTALECER O MODELO DE EXPLOTACIÓN FAMILIAR”

Cales son os pasos máis inmediatos que contan dar neste período transitorio cara á nova PAC? Asegurar o financiamento para 2021 e que non houbese ningún tipo de incerteza era o máis importante, e conseguiuse. Dispomos de suficientes recursos para manter o nivel de financiamento que viñamos tendo durante todo o período. Ademais, a modificación do plan de desenvolvemento rural que realizamos o ano pasado permitiunos crecer este ano e o próximo. É un modelo ao que lle queremos dar continuidade a partir de 2023 e que supón poder dar máis axudas asociadas ao noso modelo de produción. Non só garante os pagos directos senón que as axudas complementarias vaian precisamente á alta montaña, á produción en espazos naturais protexidos, á produción en ecolóxico..., é dicir, a aqueles proxectos que definen o modelo de explotación familiar de Asturias e da cornixa cantábrica. Este ano o Ministerio e as CC. AA. deberán asentar as bases do Plan Estratéxico da PAC no que todas as administracións valoren os intereses de cada territorio e se poida chegar a un grande acordo. Cales serán os piares que defenderá para o sector lácteo asturiano? As catro comunidades da cornixa cantábrica –País Vasco, Cantabria,

Galicia e Asturias– fixamos un documento de posición conxunta no que defendemos que no plan estratéxico se integren as nosas propostas, o noso carácter diferencial. Entendemos que a nosa posición é clara para fortalecer o modelo de explotación familiar, así como a figura do agricultor xenuíno, que vive e traballa no medio rural, e ese modelo tamén nos debe servir para o sector lácteo, que é realmente o que máis nos preocupa. Nós reclamamos que haxa unha proposta estratéxica sectorial para a produción de leite na cornixa cantábrica. Por unha banda, temos que ver cales son as posibilidades de manter as axudas que temos actualmente e, por outra, que as axudas complementarias, vía ecoesquemas, establezan ecoesquemas específicos para o noso sector lácteo, que permitan que non se perda ningún recurso dispoñible. As catro comunidades estamos a traballar para ter ecoesquemas comúns e varios deles van ir destinados ao noso sector lácteo. Fálase dunha PAC máis “verde”, de ecoesquemas... En que consistirá esta nova liña de financiamento? Desde a nosa perspectiva, as medidas complementarias que se expoñen a través de ecoesquemas teñen que ir destinadas a recoñecer modelos de produción, non a ser limitacións ao modelo.

Camiñar cara a sistemas máis sostibles de produción require ter dispoñibilidade de base territorial, temas que lle preocupan ao gandeiro para cumprir coas esixencias da PAC. Que políticas están levando a cabo en Asturias para darlle solución a esta problemática? Unha das grandes liñas de traballo da Consellería, que o vén sendo desde hai moito tempo, son as concentracións parcelarias públicas e ademais tamén se está traballando en modelos de xestión onde a Administración facilite a mobilidade de terras no ámbito privado e mesmo público-privado. Ademais, unha das prioridades desta lexislatura é avanzar na creación dun banco de explotacións, que permita mobilizar os recursos de explotacións que deixan a súa actividade para as persoas que se incorporan ou para aquelas en actividade que teñen necesidade de máis base territorial. Tamén temos que poder reorganizar, porque as nosas explotacións teñen distintos usos, xestionan de maneira integral o territorio, teñen horta, teñen forraxe e tamén superficie forestal. Debemos ordenar todo isto adecuadamente para que o uso sexa o máis rendible en cada caso. Tamén está por precisar a definición de agricultor xenuíno. Axudará esta figura a fomentar que a superficie agraria se dedique realmente á produción de alimentos e que esta actividade xere empregos e fixe poboación no rural? A PAC é unha política fundamentalmente sectorial, que ten que axudar a que os agricultores e gandeiros poidan seguir producindo alimentos de maneira estratéxica, con base nos recursos que temos no territorio. Nós entendemos que, para que haxa actividade e para que esa produción vaia cara a un modelo de maior integración co territorio, é moi importante que se bonifique, se priorice, a xente que xa está, é dicir, a xente que vive e traballa no medio rural, fronte a modelos máis empresariais que externalizan o traballo ou que mesmo non teñen unha presenza física no territorio. Aí hai unha diferenciación clara entre o modelo do norte e o doutras zonas de España. Defendemos o noso modelo de explotacións familiares, que está máis aliñado cos obxectivos da Unión Europea, pero

40 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 40

25/2/21 10:38

C O N LU PA

sen esquecer que do que se trata é de dar unhas condicións adecuadas para producir alimentos sans, saudables e dunha maneira estratéxica no noso territorio. A futura PAC incluirá requisitos de benestar animal. Pode adiantar como serán estas esixencias? Os requisitos de benestar animal que se expoñen agora teñen que ver coa limitación a desenvolvementos de modelos de produción intensivos ou mesmo ultraintensivos, como poden ser as macrogranxas. En Asturias, nin sequera legalmente poden desenvolverse. Non os entendemos como modelo porque están moi lonxe da nosa realidade. Outro dos grandes bloques da PAC é a dixitalización. Como beneficiará esta parte especialmente os gandeiros de vacún de leite? O sector lácteo é un sector moi avan-

zado a nivel de innovación e tamén en canto á súa dixitalización. O que temos é que dotar os gandeiros de ferramentas que lles permitan xestionar mellor, que poidan ver onde están os seus factores de competitividade e rendibilidade e para iso a dixitalización vai ser moi importante, non só en canto a mellorar a mecanización senón, sobre todo, á hora de tomar as mellores decisións produtivas que lles permitan ser máis rendibles.

“A DIXITALIZACIÓN VAI SER MOI IMPORTANTE SOBRE TODO Á HORA DE TOMAR AS MELLORES DECISIÓNS QUE PERMITAN SER MÁIS RENDIBLES”

Tamén se fala do traspaso xeracional e dun enfoque de xénero. Como abordará estes dous aspectos a nova PAC? Hai unha discriminación positiva transversal cara ás mulleres en todas as liñas de axuda, que, ademais de ser xusta, tamén recoñece unha realidade. O peso das mulleres no medio rural é crecente e, sobre todo, éo na incorporación en gandería e nalgúns sectores da agricultura.

ACTIVA TU ESCUDO

Descubre #LaDiferenciaDEKALB Más información en dekalb.es

ACCELERON®, TECNOLOGÍA ELEVADA A SU ENÉSIMA POTENCIA PARA BLINDAR TU MAÍZ.

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 41

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 41

25/2/21 13:11

C O N LU PA

SOBRE A XESTIÓN DE XURROS “Temos que garantir que os gandeiros teñan alternativas de xestión dos residuos, da súa valorización; traballaremos para que haxa unha transición” A sostibilidade ambiental é un dos grandes retos que se marca a nova PAC e neste apartado xoga un papel importante a xestión das dexeccións gandeiras. Que alegacións á norma se presentaron e cando contan que se aprobe definitivamente o decreto estatal sobre nutrición dos solos agrarios? Sempre dixemos que Asturias e os seus sectores agrícolas e gandeiros, con carácter xeral, non son un problema en canto ás súas emisións nin aos residuos que teñen as súas explotacións, pero, puntualmente, temos zonas nas que hai cuestións que resolver, sobre todo naquelas con máis intensidade de produción de leite. As nosas alegacións centráronse naquelas cuestións que, con carácter xeral, aparecían no borrador de decreto e que encaixan con dificultade co modelo de explotación familiar asturiano e coa nosa xeografía, para que poidan ser corrixidos. Acordámolas e enviámolas en outubro. Despois prorrogouse ese período de alegacións, co que

O pasado 1 de febreiro iniciouse o prazo de solicitude das axudas para 2021. Neste período transitorio, como vai ter garantido o gandeiro o proceso de xestión e de cobro? Pode haber algún tipo de cambio na cantidade das axudas? As garantías son as mesmas. Cada ano hai que adaptar a convocatoria ao regulamento nacional que as regula e neste caso, dentro do período de transición, as novidades van ser en positivo porque incorporamos case 30 millóns máis de euros ao financiamento da Política Agraria Común en Asturias. En gran medida, case 15 millóns, irán aos pagos agroambientais e directamente á indemnizatoria de montaña, a razas autóctonas, ás axudas para produción en espazos naturais. Varíanse os módulos de axuda e, por tanto, cando agricultores e gandeiros fagan a súa simulación apareceranlles de maneira direc-

tampouco hai un prazo efectivo para a posta en marcha deste decreto. Confiamos en que se van atender as nosas alegacións, que principalmente teñen que ver co uso de determinados dispositivos, o manexo de residuos sólidos, o uso de sistemas de abano ou a incorporación ao terreo. O que lle pedimos ao Ministerio é que esas especificidades poidan territorializarse, que o decreto nacional se desenvolva a nivel de comunidade autónoma, a través dunha resolución na que nós poidamos adaptar a súa aplicación ás peculiaridades do noso territorio, e en gran medida haxa unha transición para que a xente que actualmente dispón duns materiais para a xestión dos residuos poida seguir utilizándoos e manexándoos dunha maneira similar a como vén facéndoo ata o de agora. Máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Seguirán apostando polas prórrogas? Como xa sinalei, ten que haber unha transición porque non vai ser rendible implementar determinados sistemas de inxección en función do tamaño da explotación. Temos que garantir que eses agricultores e gandeiros teñan outras alternativas de xestión dos residuos, da súa valorización; polo tanto, traballaremos para que haxa unha transición, se chegase o caso.

ta. Espero que sexan ben recibidas porque vai ser unha moi boa noticia para eles. Afectarán o brexit e a pandemia provocada pola COVID-19 na repartición de fondos europeos e poderase ver a PAC alterada? Iso xa se resolveu. A dúbida que había era cal ía ser o recorte. O que se logrou na negociación é que se mantivesen os fondos, similares aos que houbera no anterior período, polo que esa incerteza desapareceu coa aprobación do marco financeiro o ano pasado. Unha reflexión para rematar. O sector produtor, gandeiro e agrario, demostrou neste último ano a súa relevancia para o país e abasteceu a sociedade de alimentos nos momentos máis difíciles, mesmo cando todos puidemos recoñecer a dependencia exterior que temos

Non cre necesarias outro tipo de medidas para que o sector se adapte canto antes aos sistemas que se esixirán nun futuro próximo? Cremos que ten que haber axudas e, como sinalei, un período de transición. Que opina de que esta normativa sexa unha lei única para todo o territorio nacional e non logre ter en conta as condicións orográficas ou meteorolóxicas de cada rexión? O que pedimos é que nos deixen desenvolver por comunidades unha resolución específica de aplicación anual en base a todas as peculiaridades de cada unha das comunidades. Tampouco diferencia entre os tipos de gandería intensiva e non se pode comparar a realidade do vacún leiteiro, con superficie agraria dispoñible para a aplicación dos xurros como fertilizantes, coa realidade doutro tipo de ganderías intensivas que non practican ningún tipo de agricultura. Como defenderá esta disxuntiva? Como dixen anteriormente, o que se poida valorizar e usar dentro da explotación hai que utilizalo.

para outro tipo de necesidades. Non cre que á hora de lexislar este tipo de asuntos tan importantes para os gandeiros e agricultores, como a PAC ou o decreto dos xurros, entre outros, seguen sen consultarlles directamente as súas demandas? O recoñecemento a que o sector agrícola e gandeiro é estratéxico e prioritario é evidente. Nesta crise o que se puxo de manifesto é a importancia de producir alimentos en todos os territorios, que é algo que non se pode delegar. Un exemplo claro é que a única política estratéxica a nivel comunitario que hai é a Política Agraria Común, porque se entende precisamente que é unha actividade estratéxica, que en Asturias fai chegar 150 millóns ao ano. Nós traballamos coas organizacións de produtores, tivemos en conta as súas demandas e necesidades e acordamos con elas as alegacións que presentamos ao decreto.

42 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 42

25/2/21 16:22

Anticipa tu PAC

Toda nuestra experiencia, es tuya En el Santander llevamos más de 30 años ayudando a ganaderos y agricultores. Nuestros especialistas te ayudarán a gestionar, de forma fácil y rápida, tu anticipo de la PAC. Porque en el Santander, todo lo que sabemos, lo ponemos a tu servicio.

Anticipa tu PAC1 y consigue una suscripción al cuaderno de campo digital2 solo por anticipar un mínimo de 2.500€, para una agricultura más sostenible y digital.

1. Operación sujeta a previa aprobación por parte del banco. Consulta condiciones en tu oficina o en bancosantander.es 2. Oferta válida hasta el 31.12.2021, una suscripción por cada NIF/CIF. Suscripción válida hasta 30.04.22. La promoción no incluye retribución en efectivo. Retribución en especie a efectos fiscales y sujeta a ingreso a cuenta según normativa fiscal vigente.

vp022_publi_santander_castelan.indd 43

17/2/21 18:57

PROFESIONALIZACIÓN EN CLAVE DIXITAL

ROBERTO BLASCO OTERO

Responsable de Negocio Agroalimentario do Banco Santander. Territorial de Galicia

“É de grande axuda para o sector nestes momentos poder dispoñer do anticipo da PAC onde, como e cando queiran” Cales foron as accións no sector agro en Galicia para facer fronte ás necesidades de liquidez e circulante de agricultores e gandeiros? Santander leva décadas apoiando o sector agro e durante esta crise afanouse en axudar a agricultores, gandeiros, produtores e empresas de subministración. No 2020 Santander financiou o sector agroalimentario galego con 383 millóns de euros, o que supón un 43 % máis que o ano anterior. De todo este financiamento, 155 millóns son créditos con aval do ICO, mentres que o resto é financiamento do banco concedido mediante os seus propios créditos destinados a pemes e autónomos.

vp022_publirreportaxe_santander_galego.indd 44

En vídeo

Neste novo contexto socioceconómico, en que diría que pode axudar o sector financeiro na mellora do rendemento dunha gandería? A dixitalización no agro é clave. Santander foi o primeiro banco en lanzar unha app orientada ao sector agroalimentario onde, ademais de dar noticias do sector, ten acceso a lonxas, cotización das materias primas, axudas que poden beneficiar aos agricultores ou gandeiros... Ofrece tamén acceso directo á banca electrónica e a produtos e servizos do Banco Santander para clientes Agro. Así mesmo, en 2020 o banco reforzou a súa aposta pola dixitalización do sector co lanzamento dunha liña de financiamento I+D+I para axudar á transformación dixital das explotacións agrícolas e gandeiras. Desta forma obtense un maior rendemento e optimízanse os custos e este ano, como xa fixemos no pasado, ofrecemos a contratación do anticipo da PAC por canles dixitais, algo que axuda moito porque en só tres clics os nosos clientes teñen aboado o diñeiro na súa conta.

24/2/21 16:34

De cara á nova campaña PAC 2021, que novidade ofrece Banco Santander e cal é a oferta de valor que destacaría para este ano? Poñemos a disposición dos nosos clientes, de maneira totalmente gratuíta, un equipo de enxeñeiros técnicos agrícolas especializados na tramitación da PAC para que todos os agricultores e gandeiros poidan recibir o mellor asesoramento. Entendemos que para o sector é moi importante poder dispoñer dos fondos dende o primeiro momento para que poidan planificar as colleitas; por iso, dende o inicio da campaña, ofrecemos a posibilidade de facer o anticipo das axudas en condicións moi vantaxosas. Ademais, este ano, todos os clientes que anticipen a PAC por un importe igual ou superior a 2.500 € obterán de forma gratuíta a subscrición á plataforma do caderno de campo dixital, un servizo moi importante, porque lles permitirá realizar unha agricultura máis sustentable e dixital. En 2020 puxeron en marcha unha serie de medidas para que gandeiros e agricultores poidan facer fronte aos problemas derivados da actual pandemia. Que novidades teñen para 2021? No Banco Santander continuamos apoiando o sector agro e en 2021 seguimos dando solucións que complementen a nosa oferta financeira e axuden a mellorar a eficiencia dos nosos agricultores. Por iso acabamos de lanzar o seguro integral para empresas agropecuarias, que dá coberturas específicas para o sector agro, tales como instalacións, gando, maquinaria e vivendas dentro da explotación. Como comentaba antes, o ano pasado tamén ofreceron por primeira vez a posibilidade de solicitar o anticipo da PAC vía dixital. Cales foron os motivos que os levaron a dar este paso? Traballamos para darlles as mellores solucións aos nosos clientes e consideramos que é de grande axuda para o sector, nestes momentos nos que a mobilidade é limitada, poder dispoñer do anticipo da PAC onde, como e cando queiran. Con nós poden facelo con rapidez e dende calquera das nosas canles dixitais. Como responderon os clientes a esta nova posibilidade? Para os nosos clientes supón un mellor servizo e atención, xa que de maneira áxil e sinxela reciben o aboamento do anticipo da PAC na súa conta.

vp022_publirreportaxe_santander_galego.indd 45

EXPERIENCIA, ESPECIALIZACIÓN E SOPORTE

En vídeo

SEGUNDO FRANCISCO CREO FERNÁNDEZ Técnico PAC do Banco Santander

“Contamos cun equipo de enxeñeiros técnicos agrícolas especializados na PAC” Que novidades traerá consigo a nova PAC? A PAC trae novos cambios, nos que a ecoloxía gozará de grande importancia. Camíñase cara a unha agricultura sustentable coa que a UE pretende incentivar os agricultores e gandeiros promovendo modelos agrarios máis sustentables. Trátase de axudalos a introducir cambios nas súas explotacións que permitan avanzar na loita contra os efectos do cambio climático e fomenten a biodiversidade e a eficiencia enerxética. Por que recomendaría domiciliar a PAC na súa entidade? Porque en Santander contamos cun equipo de enxeñeiros técnicos agrícolas especializados na PAC, con ampla experiencia e que ofrecen un servizo de asesoramento totalmente gratuíto. Isto compleméntase cunha oferta financeira na que, ademais, este ano, se o cliente realiza o anticipo da PAC por un importe igual ou superior a 2.500 euros, lle regalamos a subscrición ao caderno de campo dixital.

24/2/21 16:34

C O N LU PA

GUILLERMO BLANCO

Conselleiro de Desenvolvemento Rural, Gandería, Pesca, Alimentación e Medio Ambiente do Goberno de Cantabria

“NON PODE SER QUE SE SIGAN MANTENDO OS MESMOS NIVEIS DE DESIGUALDADE ENTRE BENEFICIARIOS, CO 80 % DOS FONDOS NO 20 % DAS EXPLOTACIÓNS”

Cales son os pasos máis inmediatos que contan dar neste período transitorio cara á nova PAC? Eu non o chamaría transición. A efectos prácticos os regulamentos comunitarios prorrogaron a PAC 2014-2020 dous anos máis con fondos do novo marco financeiro plurianual. Nestes momentos, un dos pasos máis importantes que debemos dar é o da modificación do noso PDR para adecualo, tanto financeiramente como en cuestión de cumprimento de fitos, indicadores e marco de rendemento, a esa prórroga de dous anos. Ao tempo, seguimos traballando en colaboración co Ministerio e co resto das comunidades autónomas para lograr que o Plan Estratéxico de España para a futura PAC atenda as necesidades de Cantabria e recolla as peculiaridades dos nosos sistemas produtivos, principalmente gandeiros, baseados en explotacións familiares e situados en zonas con limitacións naturais. Nese sentido, adoptamos unha posición conxunta co resto das autonomías da cornixa cantábrica.

Este ano o Ministerio e as CC. AA. deberán asentar as bases do Plan Estratéxico da PAC no que todas as administracións valoren os intereses de cada territorio e se poida chegar a un grande acordo. Cales serán os piares que defenderá para o sector lácteo cántabro? Os piares que defendemos son os dos sistemas tradicionais, de explotacións familiares, que son as que asentan a poboación no territorio. Defendemos o agricultor xenuíno, entendendo como tal o que vive da agricultura ou da gandería. En consideración ao pequeno tamaño das nosas explotacións e a súa base familiar, defendemos límites máximos ás axudas de maior progresividade. Non pode ser que se sigan mantendo os mesmos niveis de desigualdade entre beneficiarios, co 80 % dos fondos acabando no 20 % das explotacións. A desigualdade, identificada como un dos grandes problemas do noso tempo, tamén afecta ao medio rural, e a PAC, como instrumento de estabilización das rendas agrarias, debe contribuír a palialo. Propomos

que o pago redistributivo repercuta as explotacións familiares máis pequenas que axudan a fixar poboación no territorio, pero sempre que se trate de agricultores profesionais e que a distribución dese pago non se acoute ao territorio que libere eses fondos, senón que repercuta en todo o sistema. Por suposto defendemos que se sosteñan os pagos asociados e que se manteñan, polo menos, nos niveis da actual PAC, os pagos asociados á gandería, por suposto os asociados á vaca de leite. Fálase dunha PAC máis “verde”, de ecoesquemas… En que consistirá esta nova liña de financiamento? O Ministerio propúxonos unha carta de liñas de axuda de ecoesquemas coa que se trata de chegar a todos os produtores, é dicir, que todos teñan acceso polo menos a un ecoesquema. Trátase de pagos dirixidos a prácticas beneficiosas co medio ambiente que vaian máis aló das esixencias regulamentarias. Entre esa carta, a que quizais se podería adaptar mellor aos sistemas gandeiros sexa a do apoio á gandería extensiva. Con todo, nós, do mesmo xeito que o resto das comunidades da cornixa, atopamos desproporcionada a oferta dirixida aos agricultores fronte á dirixida aos gandeiros e, especialmente, botamos en falta un ecoesquema ao que puidesen acceder a maioría das explotacións de leite da cornixa cantábrica. Camiñar cara a sistemas máis sostibles de produción require ter dispoñibilidade de base territorial, temas que lle preocupan ao gandeiro para cumprir coas esixencias da PAC. Que políticas están a levar a cabo en Cantabria para darlle solución a esta problemática? En Cantabria os pastos comunais supoñen unha importante porcentaxe de superficie dedicada á actividade agraria e o mantemento deses pastos é un obxectivo fundamental para a miña Consellería, que tratamos de alcanzar ben a través de medidas do noso programa de desenvolvemento rural ben con actuacións dirixidas desde a Dirección Xeral de Biodiversidade, Medio Ambiente e Cambio Climático, como a da aplicación de queimas prescritas.

46 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 46

25/2/21 10:39

C O N LU PA

Tamén está por precisar a definición de agricultor xenuíno. Axudará esta figura a fomentar que a superficie agraria se dedique realmente á produción de alimentos e que esta actividade xere empregos e fixar poboación no rural? Estamos convencidos da preferencia que a nova PAC debe outorgar ao sector profesional, pola súa dependencia e maior exposición aos riscos (volatilidade dos mercados, riscos climáticos etc.). En Cantabria, entendemos que facilitar o traspaso xeracional, nun contexto de redución xeral do orzamento da PAC, debe conducir a centrar as axudas do primeiro piar nun agricultor xenuíno entendido só como agricultor profesional. Parécenos correcta a definición desa figura en base a unha porcentaxe mínima de ingresos agrarios sobre os ingresos totais, aínda que como complemento consideramos necesario que tamén se inclúan no concepto as persoas afiliadas á Segu-

ridade Social como traballadores por conta propia no sector agrario, aínda que non alcancen aquela porcentaxe mínima de ingresos agrarios. A futura PAC incluirá requisitos de benestar animal. Pode adiantar como serán estas esixencias? En Cantabria entendémolas desde varios puntos de vista que permitirán deseñar diferentes estratexias. En primeiro lugar, as estratexias orientadas ao pastoreo e, en segundo lugar, as estratexias orientadas á calidade e hixiene na produción, que responderían as esixencias recollidas na estratexia da Granxa á Mesa e pasan pola diminución do uso de antimicrobianos. Outro dos grandes bloques da PAC é a dixitalización. Como beneficiará esta parte especialmente os gandeiros de vacún de leite? Para nós o fundamental é conseguir facer chegar a banda ancha a todos os recunchos de Cantabria, non só

“BOTAMOS EN FALTA UN ECOESQUEMA AO QUE PUIDESEN ACCEDER A MAIORÍA DAS EXPLOTACIÓNS DE LEITE DA CORNIXA CANTÁBRICA”

como apoio aos gandeiros da nosa rexión senón como ferramenta de loita contra o despoboamento. A dixitalización do sector só pode redundar na optimización dos procesos produtivos, na mellora da calidade de vida dos gandeiros e na obtención de mellores resultados económicos. Xa na actual PAC priorizamos os proxectos de investimento innovadores que teñan en conta a dixitalización das explotacións.

AUMENTE EL RENDIMIENTO DE SU COSECHA CON NUESTRAS VARIEDADES

SANDRO

FAO

300

Rentabilidad de doble aptitud

PREMEO

FAO

260

El artesian de ciclo corto

NOVEDAD

714 El todoterreno más sano del mercado

www.koipesolsemillas.es

Expertos en semillas

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 47

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 47

25/2/21 10:39

C O N LU PA

SOBRE A XESTIÓN DE XURROS “Apostamos por flexibilizar o real decreto, que permita excepcións e que sexamos as CC. AA. as que as poidamos regular como coñecedoras do territorio e dos nosos sistemas produtivos” A sostibilidade ambiental é un dos grandes retos que se marca a nova PAC e neste apartado xoga un papel importante a xestión das dexeccións gandeiras. Que alegacións á norma se presentaron e cando contan que se aprobe definitivamente o decreto estatal sobre nutrición dos chans agrarios? Nós apostamos por flexibilizar o real decreto, de tal maneira que permita a incorporación de excepcións e que sexamos as comunidades autónomas as que as poidamos regular como coñecedoras do territorio e dos nosos sistemas produtivos. As alegacións ao texto foron numerosas, especial-

Tamén se fala do traspaso xeracional e dun enfoque de xénero. Como abordará estes dous aspectos a nova PAC? Cremos que a incorporación da mocidade debe ser unha medida prioritaria no futuro Plan Estratéxico e deben buscarse os mecanismos para reforzar a incorporación da muller ás empresas agrícolas. De momento, contamos coas ferramentas da titularidade compartida ou dos criterios de valoración nas medidas de desenvolvemento rural, pero é necesario realizar os esforzos necesarios para atopar fórmulas que nos permitan impulsar ese necesario acceso da muller ao campo e fomentar a súa participación nos órganos de decisión das entidades xurídicas e das organizacións profesionais. O 1 de febreiro iniciouse o prazo de solicitude das axudas para 2021. Neste período transitorio, como vai ter garantido o gandeiro o proceso de xestión e de cobro? Pode haber algún tipo de cambio na cantidade das axudas? En relación coas axudas directas non cremos que vaia producirse ningún cambio. No referente ás axudas de desenvolvemento rural temos que

mente desde a cornixa cantábrica, esperemos que o Ministerio non se precipite na aprobación e estude e acepte as alegacións recibidas. Máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Seguirán apostando polas prórrogas? Nós non apostamos por ningunha prórroga. En Cantabria realizouse un estudo sobre estrutura de explotacións e pendentes e establecéronse excepcións en base a iso. Non cre necesarias outro tipo de medidas para que o sector se adapte canto antes aos sistemas que se esixirán nun futuro próximo? Efectivamente este problema débese tratar desde diferentes enfoques, ademais distintos en función dos tipos de explotación ou comarcas: enfoques individuais de valorización de excedentes ou enfoques comunitarios, establecemento de sistemas de recollida ou sistemas mancomunados de aplicación etc.

modificar o noso PDR para poder adaptalo á prórroga de dous anos, xunto co cadro financeiro correspondente. O risco que podemos correr son os posibles atrasos da Unión Europea na súa aprobación, pero esperemos que as decisións sexan rápidas e poidamos contar con eses fondos canto antes. Afectarán o brexit e a pandemia provocada pola COVID-19 na repartición de fondos europeos e poderase ver a PAC alterada? O marco financeiro plurianual xa está pechado, como ben saben, e nese acordo xa se tiveron en consideración estas cuestións. Non creo que poidamos ir cara atrás desde o pactado a finais do ano pasado. Unha reflexión para rematar. O sector produtor, gandeiro e agrario, demostrou neste último ano a súa relevancia para o país e abasteceu a sociedade de alimentos nos momentos máis difíciles, mesmo cando todos puidemos recoñecer a dependencia exterior que temos para outro tipo de necesidades. Non cre que á hora de lexislar este tipo de asuntos tan importantes para os gandeiros e agricultores,

Que opina de que esta normativa sexa unha lei única para todo o territorio nacional e non logre ter en conta as condicións orográficas ou meteorolóxicas de cada rexión? A nosa opinión está claramente aliñada coa defensa das peculiaridades climáticas e orográficas da España húmida, e así llo fixemos chegar ao Ministerio. Tampouco diferencia entre os tipos de gandería intensiva e non se pode comparar a realidade do vacún leiteiro, con superficie agraria dispoñible para a aplicación dos xurros como fertilizantes, coa realidade doutro tipo de ganderías intensivas que non practican ningún tipo de agricultura. Como defenderá esta disxuntiva? Como xa lle dixen, defendendo as competencias das CC. AA. e esixindo a aplicación de excepcións.

como a PAC ou o decreto dos xurros, entre outros, seguen sen consultarlles directamente as súas demandas? En primeiro lugar, a relación da miña Consellería coas organizacións profesionais agrarias que teñen representación en Cantabria é permanente, continua e de gran lealdade en ambas as direccións. Son escoitadas en todos os ámbitos de traballo da miña Consellería, en algo tan importante como na elaboración de novas normas e, por suposto, no desenvolvemento dos traballos para a futura PAC. Máis aínda, cónstame que son tamén escoitadas nos traballos que respecto diso está a desenvolver o Ministerio. Chegar a todos os gandeiros un por un e recoller cada demanda é moi difícil, pero para iso están estas organizacións profesionais, as cooperativas e as asociacións de produtores coas que en Cantabria, insisto, mantemos un diálogo fluído e continuado.

48 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 48

25/2/21 16:22

#PAC21

NRI: 3626-2021/09681

ActitudeAgro Contigo para tramitarche e anticiparche a PAC En AgroBank compartimos contigo un xeito de traballar baseado no esforzo e a dedicación, pero, no noso caso, pensando en facerche a vida máis doada. Por iso, tramitamos a PAC por ti e anticipámosche as axudas cando o necesites e, mesmo, como novidade, poderás solicitar o anticipo ao instante, dende onde esteas, a través de CaixaBankNow. Ademais, ofrecémosche1 un práctico termo con cuncas ao domiciliar a PAC. AgroBank, contigo para seguir crecendo

40.000 unidades

@AgroBank_CABK | www.CaixaBank.es/agrobank

1. Promoción válida do 1-2-2021 ao 14-5-2021 ou ata esgotar existencias (40.000 unidades). Para os efectos fiscais, esta promoción ten a consideración de remuneración en especie, non existe pagamento en efectivo e está suxeita a ingreso á conta. Oferta para domiciliacións de expedientes da PAC cun importe estimado superior a 1.250 €.

vp022_publicidade_la_caixa_galego.indd 49

24/2/21 16:41

C O N LU PA

ARANTXA TAPIA

Conselleira de Desenvolvemento Económico, Sostibilidade e Medio Ambiente do Goberno Vasco

“DESDE O PAÍS VASCO TRABÁLLASE, EN PRIMEIRO LUGAR, NA DEFENSA DO SOLO AGROLÓXICO ANTE A FORTE PRESIÓN DE USOS URBANÍSTICOS E INDUSTRIAIS”

Cales son os pasos máis inmediatos que contan dar neste período transitorio cara á nova PAC? Durante 2021 e 2022 entran en vigor os regulamentos de transición da PAC, recentemente aprobados, que aseguran a continuidade das medidas e axudas en vigor, así como os actuais montantes financeiros, en Euskadi uns 64 millóns de euros/ano de financiamento UE. En paralelo estase a traballar, tanto no ámbito estatal como na nosa comunidade autónoma, no deseño do Plan Estratéxico que articulará a nova PAC a partir de 2023. Este ano o Ministerio e as CC. AA. deberán asentar as bases do Plan Estratéxico da PAC no que todas as administracións valoren os intereses de cada territorio e se poida chegar a un grande acordo. Cales serán os piares que defenderá para o sector lácteo vasco? Nestes momentos estase en pleno proceso de discusión e deseño, interinstitucional e cos principais axentes sectoriais de cada territorio histórico, das potenciais intervencións a incluír no Plan Estratéxico. En calquera caso, as intervencións están abertas a todos os subsectores: apoio a investimentos, rexuvenecemento, transformación, indemnizacións compensatorias de montaña etc. De todas elas se beneficiará o sector lácteo vasco.

Fálase dunha PAC máis “verde”, de ecoesquemas... En que consistirá esta nova liña de financiamento? Os ecoesquemas son unha figura fundamental da nova PAC que cubrirá algunhas prácticas agrícolas especialmente favorables á hora de contribuír á loita contra o cambio climático e a cumprir cos obxectivos do Pacto Verde Europeo. Entre as súas potenciais prácticas estarían as seguintes: prácticas de manexo integrado de pragas, agroecoloxía, plans de cría e benestar dos animais, prácticas de agrosilvicultura, agricultura de alto valor natural (HNV), cultivo de carbono, agricultura de precisión, prácticas de mellora na xestión dos nutrientes etc. Estes apoios inclúense dentro do primeiro piar e deberán supor entre un 20 e un 30 % dos fondos do devandito piar dentro dos plans estratéxicos. Camiñar cara a sistemas máis sostibles de produción require ter dispoñibilidade de base territorial, temas que lle preocupan ao gandeiro para cumprir coas esixencias da PAC. Que políticas están a levar a cabo no País Vasco para darlle solución a esta problemática? Desde o País Vasco trabállase, en primeiro lugar, na defensa do solo agrolóxico ante a forte presión de usos urbanísticos e industriais, basicamente a través do PTS agroforestal de Euskadi

e a súa imbricación en todos os procesos de ordenación territorial. En segundo lugar, estase a traballar no impulso de actuacións desde outros instrumentos xa dispoñibles (decreto de uso e fomento do solo agrario/bancos de solo agrario). Tamén se están estudando novas liñas de traballo con base en experiencias doutros lugares da UE, por exemplo a SAFER, os SCOT e PATS franceses, así como o soporte normativo necesario para a súa implantación. Tamén está por precisar a definición de agricultor xenuíno. Axudará esta figura a fomentar que a superficie agraria se dedique realmente á produción de alimentos e que esta actividade xere empregos e fixe poboación no rural? En principio así debería ser se a figura se orientase cara ao agricultor verdadeiramente profesional, pero non cremos que a inclusión dos pequenos agricultores nesta definición, tal e como propón o Ministerio, cambie algo a situación actual. A futura PAC incluirá requisitos de benestar animal. Pode adiantar como serán estas esixencias? O benestar animal está xa regulado na PAC e seguirán saíndo novas normativas, por exemplo sobre certificacións de benestar animal. No que respecta á nova PAC, o que valora para os plans estratéxicos son apoios a interven-

50 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 50

25/2/21 10:40

C O N LU PA

cións de mellora do benestar animal, ben a través da implantación de ecoesquemas con esa orientación no primeiro piar ou mediante axudas para financiar o lucro cesante causado pola implantación de actuacións de mellora do benestar animal en explotacións. Desde o País Vasco está a valorarse a inclusión destas posibilidades no Plan Estratéxico. Outro dos grandes bloques da PAC é a dixitalización. Como beneficiará esta parte especialmente os gandeiros de vacún de leite? A aposta pola dixitalización do sector produtivo vasco no seu conxunto e, a nivel global, de toda a cadea de valor alimentaria é unha aposta de lexislatura que, independentemente da PAC ou de posibles fondos Next Generation, imos apoiar decididamente desde o Departamento. Todos os subsectores se beneficiarán deste apoio e irase plasmando en diversos proxectos e procesos como a

tramitación dixital da solicitude única e das axudas, a localización de gando por GPS, os peches virtuais de explotacións sen cercas ou os procesos completos de dixitalización de granxas (automatización de alimentación, muxido, xestión de xurros etc.). Todo iso virá acompañado de cursos formativos en TIC dirixidos aos titulares de explotacións. Tamén se fala do traspaso xeracional e dun enfoque de xénero. Como abordará estes dous aspectos a nova PAC? O traspaso xeracional vaise dotar dun incremento na posibilidade de primas á instalación, pero ligado a maiores a esixencias formativas e de xestión empresarial da persoa nova que presente un proxecto de negocio, potenciando os proxectos con maiores expectativas de rendibilidade. En canto ao enfoque de xénero, vai ser transversal a todas as intervencións que se deseñen dentro do Plan Estratéxico.

“DURANTE OS DOUS ANOS DO PERÍODO TRANSITORIO, OS PROCEDEMENTOS DE SOLICITUDE E DE XESTIÓN DAS AXUDAS NON VAN SUFRIR NINGÚN CAMBIO PARA O GANDEIRO”

SY Fuerza FAO 600

SY Andromeda FAO 500 C

SY Bilbao FAO 400

SY Orpheus FAO 300

SY Chorintos FAO 280 L

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 51

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 51

25/2/21 10:40

C O N LU PA

solicitude e de xestión das axudas non van sufrir ningún cambio para o gandeiro. Mantéñense os procedementos vixentes. Afectarán o brexit e a pandemia provocada pola COVID-19 na repartición de fondos europeos e poderase ver a PAC alterada? As perspectivas financeiras da UE para 2021-2027 aprobáronse a finais de 2020 baixo presidencia alemá e tíñanse en conta os fondos Next Generation para paliar os efectos da pandemia nas economías dos Estados membros, do mesmo xeito que o acordo do brexit. Ningún destes aspectos influíu nos fondos da PAC asignados a ese período, que, en termos correntes, practicamente se manteñen para o Estado nos mesmos termos financeiros que os do período vixente. Unha reflexión para rematar. O sector produtor, gandeiro e agrario, demostrou neste último ano a súa relevancia para o país e abasteceu a sociedade de alimentos nos momentos máis difíciles, mesmo cando todos puidemos recoñecer a dependencia exterior que temos para outro tipo de necesidades. Non cre que á hora de lexislar este tipo de asuntos tan importantes para os gandeiros e agricultores, como a PAC ou o decreto dos xurros, entre outros, seguen sen consultarlles directamente as súas demandas? No referente ao ámbito estatal e da UE poderíase, en certo xeito, admitir. No entanto, hai que lembrar que as axudas da PAC se financian cos impostos de toda a cidadanía da UE e esta demanda unha PAC e, en xeral, unhas políticas de sostibilidade cun maior compoñente ambiental e climático. En Euskadi, as nosas administracións, como xa comentei, están a deseñar as políticas agrarias para este novo período en sintonía e contraste cos axentes máis representativos do sector.

SOBRE A XESTIÓN DE XURROS “A clave está nunha correcta economía circular que aproveite a materia orgánica xerada nas explotacións gandeiras para fertilizar os solos agrarios” A sostibilidade ambiental é un dos grandes retos que se marca a nova PAC e neste apartado xoga un papel importante a xestión das dexeccións gandeiras. Que alegacións á norma se presentaron e cando contan que se aprobe definitivamente o decreto estatal sobre nutrición dos solos agrarios? Tratábase dunha proposta de RD moi xenérica á que lle faltaba axustarse á gran diversidade do territorio global do Estado. No noso caso, fixéronse alegacións, por unha banda, a que as normativas de base deban ser autonómicas (temos xa dous códigos de boas prácticas en canto a fertilización: un en zona vulnerable e outro para zonas non vulnerables. Tamén está o Decreto 515/2009, do 22 de setembro, polo que se establecen as normas técnicas, hixiénico-sanitarias e ambientais das explotacións gandeiras. Deberían ser respectados) e, por outra, ás distancias, calendarios, mesmo listados de cultivos que non se axustan á realidade vasca. Non se ten en conta a climatoloxía vasca con elevada pluviometría, que nuns casos fai que os produtos orgánicos animais teñan maior humidade e noutros dificulta o cumprimento de prazos na realización dalgúns labores como a fertilización. Dado que o RD abría a porta á designación dos estercos e xurros como o mellor material para a recuperación da materia orgánica dos solos, proponse establecer unha priorización clara nas prácticas de fertilización de todo tipo de cultivos. Entre as alegacións, reclamamos unha mellor determinación das explotacións gandeiras que quedarían exentas do cumprimento dos requisitos descritos no borrador, ter en conta o elevado custo económico das analíticas, determinar ben a forma de cálculo dos plans de fertilización, non prexudicar a figura do almacenamento temporal ou amontoamento temporal, pensar en que o balance de emisións pode ser un parámetro importante á hora do cumprimento deste RD ou coñecer as emisións reais do noso sector gandeiro. Como se indica nun informe de IHOBE: “[...] O sector da

agricultura, gandería e pesca representa o 3,4 % das emisións de GEI do País Vasco. As emisións neste sector diminuíron un 40 % respecto a 2005 e un 36,5 % con respecto a 1990”. Máis pronto que tarde a aplicación de xurros con sistemas de abano, prato ou canón quedará definitivamente prohibida para poder cobrar a prima verde da PAC. Seguirán apostando polas prórrogas? Si. Hai que seguir traballando para que sexan recoñecidas as especiais condicións orográficas do noso territorio, pero non só iso, trabállase tamén na procura das mellores técnicas dispoñibles que se axeiten á nosa realidade. Non cre necesarias outro tipo de medidas para que o sector se adapte canto antes aos sistemas que se esixirán nun futuro próximo? Desde logo hai que buscar outras alternativas e trabállase nelas. Que opina de que esta normativa sexa unha lei única para todo o territorio nacional e non logre ter en conta as condicións orográficas ou meteorolóxicas de cada rexión? Este é un problema moi claro da normativa, que en xeral obvia ou trata pouco a situación das zonas con parcelas pequenas e con grandes pendentes. Tampouco diferencia entre os tipos de gandería intensiva e non se pode comparar a realidade do vacún leiteiro, con superficie agraria dispoñible para a aplicación dos xurros como fertilizantes, coa realidade doutro tipo de ganderías intensivas que non practican ningún tipo de agricultura. Como defenderá esta disxuntiva? A maioría das explotacións gandeiras vascas non poden ser consideradas como intensivas. É certo que existe gandería con pequena base territorial, pero tamén temos agricultura con déficit de materia orgánica nos solos. En Euskadi, un estudo recente de Hazi e Neiker avalía que as necesidades de fertilización nitroxenada dos cultivos son 14 veces superiores á capacidade de produción de xurros ou estercos da gandería vasca. Ademais, o propio real decreto marca a preferencia na fertilización utilizando materia orgánica. Realmente a clave está nunha correcta economía circular que aproveite a materia orgánica xerada nas explotacións gandeiras para fertilizar os solos agrarios.

52 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_actualidade_entrevistasPAC_galego_sabe.indd 52

25/2/21 10:40

O novo fito no muxido robotizado

Lely Astronaut A5 Observamos as vacas e escoitamos os nosos clientes. O resultado foi un brazo híbrido completamente novo, case sen consumo de aire e cunha gran precisión na conexión. Conseguimos tamén unha maior capacidade de muxido cun menor custo enerxético, así como unha maior fiabilidade e facilidade de uso. Todo isto fai do Lely Astronaut A5 o robot que marca unha nova era no muxido automatizado e que lle permite ao gandeiro de leite afrontar o futuro con garantías de éxito. O seu Lely Center local daralle máis información sobre este fito no muxido.

vp022_publi_explotacion_lely_galego.indd 53

GALICIA, ASTURIAS E CANTABRIA AGROTEC ENTRECANALES SL - LELY CENTER OUTEIRO DE REI Parque empresarial de Matela, P11A, nave 1 27150 Outeiro de Rei (Lugo) Tfno. +34 671 646 745 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com CASTELA E LEÓN, MADRID E TOLEDO TECNOLOGÍAS DE ORDEÑO SL - LELY CENTER ÁVILA C/ Hornos Caleros, 29 05003 Ávila Tfno. +34 920 254 116 avila@avi.lelycenter.com PAÍS VASCO, NAVARRA E CATALUÑA LELY IBÉRICA CSV SA – LELY CENTER IN AIZOAIN Polígono Iruregaña, naves 5 e 6 31195 Aizoain (Navarra) Tfno. +34 629 083 587 aizoain@aiz.lelycenter.com

23/2/21 13:10

SAT LODOS E PÉREZ, UN PROXECTO INNOVADOR CON SELO LELY Visitamos a gandería galega Lodos e Pérez (A Pastoriza, Lugo), para nós unha das máis bonitas e innovadoras do norte de España e un referente en cow comfort dos animais. Nesta explotación moxen en dous robots Lely Astronaut A5, aos que pronto se sumará unha terceira unidade, e tamén dispoñen do arrimador de comida Lely Juno.

¡EN VÍDEO!

M DE

Co SA lib be ra pa lec ro 11 te pa se

a pr ra Tr ac m pa no O da pe un

Alfonso (esquerda) e Juan Carlos, socios da SAT Lodos e Pérez

ituada na parroquia de Pousada, no municipio lucense da Pastoriza, a SAT Lodos e Pérez nace en 1995, cando os irmáns Alfonso e Juan Carlos Lodos herdan do seu pai a granxa familiar e deciden construír, xunto á súa nai, unha sociedade agraria de transformación. Na actualidade, na empresa tamén participa a muller de Alfonso, María del Mar. Aínda que a mediados dos noventa xa levaron a cabo unha importante reforma na granxa antiga, apostando pola apertura de paredes e teito para mellorar a ventilación, a gran transformación da gandería prodúcese en 2019 coa inauguración dunhas novas instalacións.

DESEÑO ORIENTADO AO COW COMFORT A nave foi deseñada por outro irmán dos propietarios que é arquitecto, Manuel Lodos, pero no desenvolvemento do proxecto tamén participaron Alfonso, que achegou o seu punto de vista como gandeiro, e Juan Carlos, que contribuíu coa súa experiencia como veterinario e as súas múltiples viaxes a outras rexións gandeiras. Unha das características que máis sorprende no primeiro golpe de vista é

vp022_publi_explotacion_lely_galego.indd 54

a altura, moi superior á da maioría das granxas que se constrúen en Galicia, e que alcanza os 10,6 m no seu punto máis alto. O obxectivo é que o aire circule libremente en todo o espazo sen necesidade de illar teitos nin empregar sistemas eléctricos de ventilación. A estrutura é de ferro galvanizado con corredor central e patios a ambos lados. No interior da nave alóxanse as vacas en lactación divididas en dous lotes –un para as adultas e outro para as novas–, as secas e a xatas lactantes. O resto da recría permanece no establo antigo –situado a medio quilómetro do novo– , ademais dun pequeno lote provisional de vacas de leite. A granxa chama a atención polos múltiples elementos enfocados ao benestar do rabaño. Entre eles destaca un sistema de separadores flexibles no comedeiro e nos cubículos, que lles achega unha maior liberdade de movemento aos animais e menos estrés, sobre todo á hora de alimentarse. A ausencia de trabadizas no presebe súplese cun sistema de enganche en mangada do que falaremos máis adiante. Tamén cabe sinalar a instalación de chan de goma no patio de alimentación

das vacas adultas co fin de preservar a súa saúde podal. As femias en lactación dormen en cubículos de area, unha decisión que tomaron, entre outras cousas, porque lles supoñía un manexo máis cómodo. En cambio, as secas dormen nunha cama continua de lascas de madeira seca mesturadas coa materia orgánica que elas mesmas xeran. “Removémola dúas veces ao día cunha fresa para que se mesture ben e para que se evapore ao máximo a humidade”, explica Juan Carlos. Dispoñen duns 14 m2/animal e, no que respecta aos resultados deste sistema, destacan os beneficios en canto a confort, aumento da inxestión e patoloxía case nula do ubre.

23/2/21 13:10

ro es na to id

Ás se Trá sa ap ao 49 un “S di da ta

a ra

úa

bín, ñía as de oa n. ese ca mal te a xía

ALIMENTACIÓN

Robot Lely Astronaut A5

A ración de produción componse de 28 kg de silo de millo cun 35 % de amidón, 11 kg de silo de herba cun 21 % de fibra ácido deterxente, 1 kg de palla e 6 kg de concentrado. Conscientes da importancia de que as vacas teñan sempre a comida accesible, confiaron no noso arrimador Lely Juno. No robot consomen unha media de 8 kg de concentrado en función da produción de cada unha, sendo 10 kg a cantidade máxima de concentrado.

MUXIDO ROBOTIZADO E ÁREA DE SEPARACIÓN Como non podía ser doutra maneira, na SAT Lodos e Pérez apostaron polo tráfico libre das vacas dentro da súa filosofía de benestar animal, un sistema que consideran “ideal” para manexalas, sen facelas pasar obrigatoriamente por sistemas selectores. A día de hoxe contan con dous robots Lely Astronaut A5 nos que moxen 115 femias en total. Non obstante, a nave ten capacidade para 160 e está preparada para a colocación dunha cabina máis, que será instalada nos próximos meses. Outra das particularidades da granxa é a área de separación e o foso que empregan para facer os secados ou calquera outro tratamento que sexa necesario. Trátase dunha zona á que os animais acceden desde o robot e consiste nunha manga con barras móbiles que se sacan para acceder ao ubre e se colocan de novo unha vez concluído o tratamento. O gandeiro colócase nun foso similar ao da sala de muxido, unha posición que lle permite traballar de pé e que lle achega unha gran comodidade. Este proceso evítalles tocar as vacas no robot durante o muxido, o que lles xeraría estrés e unha experiencia non tan positiva na cabina. “Desta forma fas os tratamentos sen molestar as outras, eu creo que é ideal”, afirma Juan Carlos.

MÁIS BENESTAR, MÁIS PRODUCIÓN Ás 115 vacas que moxen nos robots súmase outra vintena que moxen na sala antiga. Trátase dun grupo de femias pendentes de sacrificio, ás que simplemente lles están aproveitando a lactación. As que acoden ao robot están producindo unha media de 49 kg/día con tres muxidos, o que supón unha cantidade total diaria duns 5.600 kg. “Se temos en conta todas as vacas, a media de produción é de 46 kg/vaca. A media das xovencas está en 38,5 kg e a das adultas, en 53”, aclara Juan Carlos.

vp022_publi_explotacion_lely_galego.indd 55

Arrimador Lely Juno

Área de separación e foso de tratamento

Durante este tempo que levan traballando no establo novo, a mellora das condicións de benestar e o muxido robotizado traducíronse nun aumento da produción duns 5 kg/día. Sobre as expectativas, Juan Carlos comenta: “Contabamos con 2-3 kg máis de leite derivados do terceiro muxido e, claro, as melloras en confort tamén achegaron un par de quilos extra. Na outra granxa xa tiñamos boas producións, pero as vacas estaban un pouco apiñadas, non tiñan as condicións ideais. Aínda así, evidentemente non sabiamos en que grao ía ser a mellora...”.

MONITORIZACIÓN DOS ANIMAIS Nesta explotación tamén confiaron nos colares de ruminación, inxestión e celos Qwes de Lely, pensados para complementar os datos que lles proporciona o robot. Deles, Juan Carlos destaca a exactitude coa que detectan os celos, “incluso o momento óptimo de inseminación”, e a información relativa ao tempo de ruminación, que lles “serve para adiantarse a posibles problemas de bandullo e outras patoloxías”.

23/2/21 13:10

NA GRANXA

KALEKÓI SL. LALÍN (PONTEVEDRA)

En Vaca.tv

Ao iogur de sempre, sen artificios, así sabe Kalekói! Como transformar a materia prima non o tiñan moi claro, pero o que si sabían Álex Moure e Susana Aguiar era o que e o onde: querían montar a súa propia empresa e tiña que ser no medio rural. Con estes propósitos xestouse Kalekói, un proxecto de elaboración artesá de iogures, ao que máis tarde se sumou o leite pasteurizado, posto en marcha a finais de 2015 por esta parella de emprendedores da comarca do Deza. Desde hai un ano están traballando con leite A2, procedente da explotación dos pais de Susana.

orría o ano 2014 cando a Álex Moure e a Susana Aguiar lles empeza a dar voltas na cabeza a idea de montar un negocio propio que lles permitise estar preto da casa. Poñámonos en antecedentes: el é de Dozón e ela de Rodeiro, ambos son enxeñeiros –Álex da rama electrónica e Susana da industrial– e os

dous estaban traballando na cidade. Sempre guiados por ese desexo de volver ao rural, pensaron que unha opción que se adaptaba ao seu obxectivo era poñer en valor o leite da gandería dos pais de Susana a través da súa transformación. “Ese foi un pouco o xerme do proxecto”, recorda Álex.

Susana e Álex no seu obradoiro en Lalín

O seguinte paso foi concretar en que transformar esa materia prima. Tiñan claro que queixo non querían facer e leite líquido tampouco, así que, despois de percorrer varias pequenas empresas do norte peninsular dedicadas á elaboración de derivados lácteos de km 0, decidiron apostar polo iogur e, a mediados de decembro de 2015, saían ao mercado coa súa primeira caixa para unha tenda de Lalín. “Evidentemente, de facer iogures non tiñamos nin a máis mínima idea”, recoñece o emprendedor dezao, polo que 2015 foi un ano intenso de aprendizaxe, de posta en marcha do obradoiro e de moitas probas erradas ata conseguir o produto que estaban buscando, “o iogur de sempre, co que o cliente volva desfrutar dese sabor que perdeu hai anos. […] Esa é a esencia de Kalekói, volver un pouco ás nosas orixes e ás orixes do que sempre foi o leite”, sintetiza.

56 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 56

25/2/21 13:12

NA GRANXA

O NAMING, PRIMEIRO INVESTIMENTO EMPRESARIAL “Queriamos un nome co que puidésemos facer marca e que nos identificase coa terra”, conta Álex. Con esas dúas premisas chegan a Kalekói, que era como se coñecía o noroeste da península ibérica aló polo ano 1.800 a. C., cando esta zona estaba poboada por tribos celtas, antes da chegada dos romanos e a súa transformación en Gallaecia. “Que nome máis da terra que Kalekói! Ademais pareceunos unha palabra que ten gancho. O que nós buscabamos é que a xente chegue a unha tenda ou a un restaurante e pida un Kalekói, que non pida un iogur e, pouco a pouco, estámolo conseguindo”, agrega.

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

“A NOSA GRAN DIFERENCIACIÓN ESTÁ EN TER ESA MATERIA PRIMA E SER CAPACES DE TRANSFORMALA O MÁIS RÁPIDO POSIBLE PARA SACALA AO MERCADO”

A CLAVE ESTÁ NA MATERIA PRIMA Previo ao inicio da transformación en Kalekói foi o traballo na gandería para conseguir un leite que cumprise unhas características concretas para lograr uns iogures saborosos e de calidade e que fose o máis homoxéneo posible ao longo do ano. “Se a materia prima falla, por moito que despois ti queiras emendar, vai ser moi difícil ou imposible, por iso necesitas que o leite estea xa no punto, por así dicilo”, explica. De aí a vantaxe de ter ese control da alimentación das vacas e demais procesos que ocorren na granxa. “Nós o que facemos é traer o leite sempre acabado de muxir e, como somos pequenos, a nosa gran diferenciación está en ter esa materia prima e ser capaces de transformala o máis rápido posible para sacala ao mercado”, engade. Así e todo, como bos emprendedores que son, a Álex e a Susana tampouco se lles esquece a importancia do packaging que acompaña o produto. Saben que é unha carta máis de presentación e nel poñen todo o esforzo. “Temos que intentar que se diferencie, chamar a atención do cliente final para que o probe e xa logo el decidirá se lle gusta ou non. Esa é a nosa estratexia”, asegura el

NOVEDAD

CAZO OR DISTRIBUID JE A FORR

NOVOEUDNAIFEDED CAZ

Tel. (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com 02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 57

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 57

23/2/21 13:17

NA GRANXA

INTRODUCIÓN NO MERCADO “Cando empezamos o noso proxecto, a dificultade máis grande estaba en facer o iogur, pero, unha vez elaborado e no seu packaging, a dificultade está en saír fóra e vendelo”, reflexiona. A aparición dos iogures Kalekói no mercado iniciouse en pequenas tendas de alimentación de Lalín e arredores, onde facían as entregas directamente. “Estabamos menos preparados e tiñamos medo a fallar, así que fomos pouco a pouco e intentando ter sempre o feedback do cliente”, relata. Ao cabo duns meses, á parte de ir comprobando que o iogur gustaba entre quen o probaba, a súa sorpresa foi que os clientes empezaron a interesarse pola materia prima coa que estaba elaborado. Se o iogur estaba tan delicioso, o leite tamén tiña que estalo! Ante esa demanda decidiron adecuar o obradoiro e empezar a comercializar leite pasteurizado. Unha vez lograda unha certa penetración nese raio máis próximo, deron o paso a outros núcleos de poboación como Santiago e Ourense. Nese momento incluso lles chegou a oferta dalgunha cadea de distribución interesada nos seus iogures, pero, conscientes de que o proxecto aínda estaba nunha fase moi prematura, preferiron dicirlles que non. Á porta que si tocaron desde o principio foi á da restauración, un segmento que rapidamente se converteu nun dos principais para a colocación dos seus produtos. “O feedback que che ofrecían, sobre todo nos primeiros tempos, era moi importante e, en xeral, sempre foi moi positivo o que nos transmitían; entón iamos vendo que a liña que estabamos a seguir era a axeitada”, rememora. Proba diso é que entre os seus clientes se atopan algúns establecementos con estrelas Michelin, como Casa Solla, Culler de Pau ou o restaurante Nova de Ourense. Así lembra Álex a súa experiencia con Casa Solla: “Entrei para ofrecerlles o iogur e, sobre todo, que me dixesen que lles parecía. Pasados uns días recordo que nos chamaron e nos dixeron que lles gustara e que lles podía encaixar. Que llo leves a alguén que traballa con produtos de primeira calidade e que che diga

Variedades innovadoras de Kalekói

“CANDO EMPEZAMOS O NOSO PROXECTO, A DIFICULTADE MÁIS GRANDE ESTABA EN FACER O IOGUR, PERO, UNHA VEZ ELABORADO E NO SEU PACKAGING, A DIFICULTADE ESTÁ EN SAÍR FÓRA E VENDELO”

que realmente si apreciou unha diferenza… foi un subidón!”. Pese ao feedback directo que lles ofrecía a distribución propia, co paso do tempo tiveron que externalizala. “Unha vez que empezas a coller certo volume é moi complicado facer o produto, comercializalo e transportalo, así que intentas buscar os mecanismos para que ao cliente lle chegue nas mellores condicións e que ti poidas estar enfocado noutras cousas”, manifesta. Outro medio polo que apostaron decididamente para darse a coñecer foi a participación en feiras de Galicia e non só de Galicia, como o Salón Gourmets de Madrid ou Alimentaria de Barcelona. “Aí

encóntraste con compradores de máis envergadura e sempre xorden proxectos que te fan mellorar e ser un pouquiño máis competitivo”, asegura o empresario dezao. O ano 2020, marcado pola crise sanitaria da COVID-19, supuxo un cambio de rumbo na súa estratexia de comercialización debido ao gran dano que a pandemia lle está a causar ao conxunto da hostalería. Conscientes de que esta circunstancia tamén os acabaría arrastrando a eles ao depender en gran medida deste sector, Susana e Álex deciden enfocar os seus esforzos cara ás grandes superficies de alimentación. “Necesitabamos coller máis peso na distribución, posto que era unha saída para poder sobrevivir e, se ben era un traballo que xa viñamos facendo desde atrás, quizais en 2020 nos esforzamos máis en poder chegar aí e irnos asentando neste ámbito”, sostén. Esta situación de inestabilidade tamén lles está afectando á hora de planificar a cantidade de leite a pasteurizar, pois, ao tratarse dun produto cunha vida útil curta, os clientes piden moi ao día ante o medo a ter que pechar.

58 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 58

23/2/21 13:17

Las auténticas

vacas que recortan los costes Los países nórdicos tienen el menor uso de antibióticos del mundo, y son líderes en producción de leche. Nuestros toros tienen excelentes rasgos de salud y altas producciones. Una eficaz herramienta para tu día a día.

€ Infertilidad

€

€ Enfermedades podales

Tratamientos veterinarios

Mastitis

€ Partos difíciles

seleccionando para lo que realmente importa

Global Genetics C/Londres, 29-A Global 28232 Las Rozas MADRID

Tel: 91 637 34 78 Genetics

global@globalgenetics.es www.vikinggenetics.com

Global Genetics Galicia: 619 760 916

vp022_anuncio_GLOBAL.indd 59

17/2/21 19:03

NA GRANXA

Variedades clásicas de Kalekói

SUSANA E ÁLEX FORON PIONEIROS EN GALICIA NA ELABORACIÓN DE IOGURES CON LEITE A2

APOSTA POLO LEITE A2 Dende hai algo máis dun ano, unha parte dos iogures Kalekói estase a elaborar con leite A2, un leite que numerosos estudos recentes definen como máis dixestivo e máis beneficioso para a saúde. Este leite procede de vacas con xenotipo A2A2, as cales producen unha proteína que é a betacaseína A2, no canto da máis habitual A1. Orixinariamente, todas as vacas producían betacaseína A2, pero nalgún momento da historia se produciu unha mutación xenética e a maioría pasaron a producir betacaseína A1. Logo de investigar sobre os beneficios deste leite, a parella dezá decidiu analizar os animais da gandería para saber cantos eran A2A2 e que posibilidades tiñan de iniciar esa liña de traballo. Unha vez concluído o proceso, do que falaremos máis adiante, e segregado o leite A2 do A1, empezaron a facer probas para ver cales eran as diferenzas. “A forma de fermentar é un pouco distinta, ao igual que o sabor, que tamén varía algo, pero o que si percibimos é que ten moitos beneficios”, defende Álex. “Xa se nos deu o caso de clientes aos que lles diagnosticaron intolerancia e aos que este leite non lles fixo dano; entón, probablemente, o problema que tiñan era coa betacaseína A1 e non coa lactosa”, engade.

Susana e Álex foron pioneiros en Galicia na elaboración de iogures con leite A2, polo que para eles non deixa de ser unha vantaxe competitiva. Non obstante, Álex aprecia moito descoñecemento ao respecto entre os consumidores: “Isto vai ser un traballo de moito tempo e de concienciación para que o cliente final saiba realmente que é o leite A2, porque isto non é unha acción de márketing, é saúde, é un leite que senta mellor; entón, teremos que ilo transmitindo pouco a pouco para que o consumidor o vaia demandando, igual que demanda outro tipo de produtos”.

GAMA DE PRODUTO, PERFIL DO CONSUMIDOR E PUNTOS DE VENDA Os iogures Kalekói divídense en dúas gamas, unha clásica, onde se enmarca o natural, o de amorodo e o de mazá con laranxa, e outra máis innovadora e orientada á hostalería, que integra variedades nas que o iogur se combina con marmelada artesá de arandos, castañas ou amorodos con chocolate, entre outras. Cómpre destacar que os iogures Kalekói se elaboran unicamente a base de leite pasteurizado e fermentos lácticos, sen o engadimento de nata, leite en po, aromas nin colorantes artificiais en ningún caso. Hai un tempo valoraron a posibilidade de sacar algunha opción desnatada ou semidesnatada pero, polo momento, este proxecto quedou en pausa debido a que, “como non lle engadimos nata, nin leite en po nin ningún outro proceso ao iogur, se ti lle sacas a materia graxa ao leite perdes moita consistencia”, aclara Álex. No caso do leite, “ocorre que os matices de sabor se adhiren moito á materia graxa e o que nos valora o

INVESTIMENTO INICIAL, DIFICULTADES E APOIOS Esta parella de emprendedores tivo claro desde o inicio como debían actuar para que o seu proxecto tivese unhas bases sólidas. Por iso, primeiramente acudiron ás administracións públicas para ver que condicións sanitarias, industriais, económicas etc. se precisaban para poñer en marcha unha empresa de transformación de leite. “Ao final, os requisitos que debe cumprir un obradoiro son moi similares aos dunha grande industria láctea, só que a pequena escala, pero necesitas os mesmos permisos, a mesma trazabilidade… E o que non queriamos era ir facendo e logo preguntar se o que fixeramos estaba ben, así que nos asesoramos con xente que controlaba e así foi máis doado. Incluso preparamos un plan de negocio titorizado polo Igape para ver que percorrido podería ter”, explica Álex. O investimento inicial ascendeu a 250.000 euros, que saíron da suma de recursos propios, de familiares e de amigos e mais dunha subvención da Consellería do Medio Rural. “A axuda que tes está moi ben. Sempre nos queixamos de que todo é pouco, pero a verdade é que é un empurrón, porque, se non, probablemente en vez de empezar con 250.000 empezariamos coa metade e coa metade, ao mellor, non seriamos capaces de empezar. Nese momento, as axudas son clave”, reflexiona. Contan os impulsores de Kalekói que un dos atrancos cos que se atoparon neses inicios foi o de adquirir a maquinaria adecuada para facer pequenas elaboracións, xa que os provedores deste tipo de equipos están moi enfocados ás grandes industrias lácteas.

cliente é que o leite ten que saber a leite, de aí un pouco a idea de tirar polos enteiros”. As súas propostas diríxense a un tipo de consumidor que “busca un produto km 0, que teña o sabor de sempre” e que adoita querer saber un pouco máis sobre o que está adquirindo. Neste sentido, en Kalekói ofrecen un ciclo cerrado de produción, que comeza coa alimentación e o coidado das vacas e remata co produto envasado e colocado no mercado. “O noso gran diferencial é ese, o leite vén da nosa gandería, transfórmase no noso obradoiro e comercializámolo nós”, mantén. Actualmente están presentes en Gadis, Eroski e El Corte Inglés, así como noutros establecementos de alimentación máis pequenos aos que chegan a través de distribuidores. Ademais, contan cunha tenda propia no mercado da Praza de Lugo da Coruña. “A idea era que nos dese un pouco de presenza e nos axudase a reforzar a nosa a identidade”, expresa.

60 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 60

23/2/21 13:17

Biocélula higienizadora: la alternativa real a la arena CALIDAD CONSTANTE El sistema de control electrónico de la biocélula asegura la higienización del material a través de un proceso de pasteurización.

AHORRO FINANCIERO El ahorro obtenido al reciclar y aprovechar la parte solida del purín frente a la utilización de los materiales tradicionales de encamado (arena, paja, serrín, etc), permite amortizar los gastos de inversión en pocos años. GESTIÓN MEJORADA Y ECONÓMICA DEL PURÍN La cantidad de purín que se maneja, se ve reducida debido a que se eliminan los materiales tradicionales empleados por las camas. Se facilita el cumplimiento de las nuevas normativas medioambientales.

VACAS SALUDABLES El material resultante es muy confortable y con una baja carga bacteriana consiguiéndose un elevado nivel de cow confort.

NO ES NECESARIO UN ALMACÉN El material higienizado es producido diariamente para su inmediata aplicación en las camas.

FÁCIL DE UTILIZAR La maquina es fácil de utilizar gracias a su sencillo sistema de control a través de la pantalla táctil, ordenador o teléfono móvil.

0 PARA LO HCB25 E D O 0 vacas) M O NUEV (hasta 25 S A Ñ E U PEQ GRANJAS Ya son varias las explotaciones que han confiado su gestión de purines a nuestro sistema de biohigienización • 3 instalaciones en funcionamiento • 3 instalaciones en construcción

CARACTERÍSTICAS TÉCNICAS � 4 modelos: nos adaptamos a diferentes tamaños de granja. � Producción: hasta 20 Tn/día de sólido higienizado. � Higienización: se garantiza la pasteurización (1 hora a 70ºC). � Secado: entre un 40-55% de materia seca (mediante el ajuste HRT). � Bajo consumo de energía. Consumo máximo 6,5kW.

DISEÑO Y EQUIPAMIENTO DE NAVES GANADERAS El especialista en bebederos

Polígono Comarca 2 Calle A 17 31191 Barbatáin, Navarra (España) T 948 983 390 www.etxeholz.net etxeholz@etxeholz.net

vp022_publicidade_etxeholz.indd 61

17/2/21 10:29

NA GRANXA

Proceso de envasado no obradoiro

A RESTAURACIÓN CONVERTEUSE NUN SEGMENTO PRINCIPAL PARA A COLOCACIÓN DOS SEUS PRODUTOS

AVALADOS POLO SELO GALEGA 100% En todos os envases Kalekói figura a marca Galega 100%, que asegura uns altos estándares de calidade hixiénico-sanitaria da materia prima (bacterioloxía, reconto celular…) e a trazabilidade total do produto. “Que ti merques un iogur e con ese lote poder saber que día se muxiu ese leite, que calidades tiña e demais, realmente é unha garantía e cremos que é importante”, manifesta. Unha das vantaxes que lles ofrece este selo é á hora de negociar coas cadeas de distribución: “Esta certificación sempre che vai axudar, porque estás ofrecendo un produto que ten un control engadido, por así dicilo”. Con todo, tamén cre que existe bastante descoñecemento desta marca de calidade entre os consumidores, de aí que só unha parte a valore realmente. Recoñece que para eles contar con esta certificación supón “un esforzo” que lles gustaría ver máis recompensado; aínda así, valora o labor de divulgación que se está a facer desde a Consellería do Medio Rural.

VOLUME DE PRODUCIÓN E EMPREGO O cadro de persoal de Kalekói está integrado por Susana, Álex e tres empregados máis que se foron incorporando a medida que a empresa se foi consolidando e o volume de

produción foi en aumento. “Somos un equipo multidisciplinar, todos sabemos facer un pouco de todo, que, ao final, é o que precisamos”, sinala. Entre os cinco encárganse da fabricación –están tranformando ao pé de corenta toneladas de leite ao mes–, o envasado, a preparación dos envíos e a comercialización. A distribución fórona abandonando paulatinamente para centrarse noutros aspectos non menos importantes, como o desenvolvemento de novas elaboracións e a busca de novos provedores e clientes para continuar asentándose no mercado.

METAS DE FUTURO EN KALEKÓI Aínda que por momentos pensan que embarcarse nesta aventura foi unha auténtica loucura, a parella de empresarios séntese satisfeita ao comprobar que, pouco a pouco, a súa marca se vai facendo un oco no mercado. “Como xa dixemos, nós imos a un nicho de clientes que valoran un produto de ciclo cerrado e nese segmento nos queremos seguir afianzando. Oxalá nos próximos meses e anos poidamos ser coñecidos no que é o noroeste da península ibérica, facernos un pouquiño fortes, por así dicilo, pero sempre na nosa escala”, declara o dezao. Neste sentido, os seus obxectivos son dous: chegar a facer o cen por

RECOÑECEMENTOS AO BO FACER Cumpridos cinco anos desde que Kalekói botou a andar, son xa numerosos os galardóns que Susana e Álex recibiron polo seu proxecto. Un deses recoñecementos foi o primeiro premio no Concurso de Proxectos Empresariais Semente de Monforte en 2016, cando apenas superaban os tres meses de vida. “Para nada contabamos con el. Aínda así, preparamos un pouco a nosa presentación e, como sabiamos que era imposible que gañásemos, pois debeunos de saír moi ben e, ao final, déronnos o primeiro premio e foi un subidón, porque ao día seguinte saímos na prensa de Galicia e despois moita xente nos felicitou e se interesou polo noso produto, a ver se o podían traballar e demais, entón foi moi importante”, conta el. Ese mesmo ano recibiron o Premio Novo Empresario de Galicia outorgado por AJE Galicia, que tamén os empurrou a seguir, a confiar no seu proxecto e a pensar que algo debían de estar facendo ben. “Nós poñémoslle todo o empeño e que cho recoñezan pois si que gusta. Ademais, despois sempre aparecen esas opcións de saír nos medios de comunicación, que é a forma de irnos dando a coñecer, porque nós somos unha empresa moi pequeniña e os nosos recursos de márketing son limitados, así que todo o que poida ir xurdindo destes eventos para nós é superbo”, afirma. Outros galardóns: • Premio Emprendemento da II Xunta Empresarial AEDEZA (2016) • Premio Cantábrico Excelente 2017 na categoría de Calidade Alimentaria • Premio Dona Maruja Gutiérrez na categoría Empresaria Innovadora (2018) • Premio á potenciación de produtos galegos nos XXV Premios da Gastronomía de Galicia (2019)

cen das súas elaboracións con leite A2 e sacar novas variedades que lles permitan ofrecerlle ao consumidor un abano máis amplo de posibilidades e que Kalekói teña cada vez máis presenza nos lineais de supermercados e outras tendas de alimentación.

62 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 62

23/2/21 13:17

Higienizador de compost

Pol.industrial Pedrapartida, parcela 17, 15316 Coirós • Tlf: 981.77.45.00 Rúa da Feira 13, 15680 Ordes • Tlf: 981.68.21.95 • E-mail: frior@frior.com

vp022_publicidade_boumatic.indd 63

15/2/21 17:31

NA GRANXA

BANDA SC. RODEIRO (PONTEVEDRA)

De esquerda a dereita, Susana, Filo, Suso e Álex

Localización da gandería: Agrosagro (Carboentes, Rodeiro) Propietarios: Jesús Aguiar Conde e Filomena Carral Dabouza N.º total de animais: 103 Vacas en muxidura: 56 Media de produción: 35 litros/vaca/día Porcentaxe de graxa: 3,80 % Porcentaxe de proteína: 3,25 % RCS: < 100.000 cél./ml Bacterioloxía: < 10.000 ufc/ml ICO: 2.760 puntos Cualificación morfolóxica: 80 puntos Superficie agrícola: 25 ha Produción anual de leite: 600 t Leite transformada en Kalekói no último ano: 480 t

O rabaño actual ascende a 103 exemplares, dos que 56 son vacas en muxidura; do seu mantemento ocúpanse Suso e Filo coa axuda dun empregado. A produción media é de 35 litros, cun 3,80 % de graxa e un 3,25 % de proteína. O reconto celular mantense por baixo das 100.000 cél./ml e a bacterioloxía, por baixo das 10.000 ufc/ml. A posta en marcha de Kalekói veu alterar un pouco a maneira que tiñan de facer as cousas. “O traballo aquí empezou un pouco antes, pois foi necesario facer uns axustes para

COA POSTA EN MARCHA DE KALEKÓI PRODUCIUSE UN REEQUILIBRIO NA COMPOSICIÓN DA RACIÓN E POTENCIOUSE A UTILIZACIÓN DE FORRAXES PROPIAS

conseguir un leite o máis homoxéneo posible ao longo do ano”, sinala Álex. Eses axustes tiveron que ver, sobre todo, coa alimentación e a selección xenética do gando.

COÑECEMOS A GANDERÍA BANDA Como xa adiantabamos ao comezo, o leite co que se elaboran os iogures Kalekói procede da explotación dos pais de Susana, situada no concello de Rodeiro, limítrofe ao de Lalín, onde teñen o obradoiro. Jesús Aguiar e Filomena Carral (en diante Suso e Filo) levan á fronte desta gandería preto de trinta anos. A súa fundación remóntase a 1975, cando os avós de Susana retornan da emigración en Francia e mercan unhas terras e os seus primeiros animais.

En primeiro plano, lote de vacas A2A2

64 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 64

23/2/21 13:18

SIN MOSCAS La solución definitiva y más eficaz contra las moscas

MASTERFLY BAIT ®

Resultados más rápidos Eficacia HASTA 8 MESES Insecticida en polvo

Experts in Pest Control Solutions vp022_anuncio_quimunsa.indd 65

QUIMUNSA · Derio Bidea 51, Munguía - 48100 - Spain · Tel: 946 741 085 · www.quimunsa.com · info@quimunsa.com 17/2/21 19:12

NA GRANXA

ADHESIÓN AO PRAN Hai cousa dun ano, a gandería de Kalekói adheriuse ao Plan Nacional fronte á Resistencia a Antibióticos (PRAN) co compromiso de reducir a utilización destes medicamentos e facer un uso máis eficaz deles. Nesta liña, apostan pola vacinación contra a mamite e polo secado selectivo.

CANDO DECIDIRON INICIAR O PROXECTO DE LEITE A2 TIVERON QUE SACAR MOSTRAS DO ADN DE TODAS AS VACAS PARA COÑECER QUE PORCENTAXE DE A2A2 HABÍA E SEPARALAS DO RESTO

Moxen nesta sala de 2x3 puntos

INSTALACIÓNS E MANEXO DO GANDO

Cubículos de colchón de goma e chan emparrillado

ALIMENTACIÓN Respecto da alimentación, produciuse un reequilibrio na composición da ración, potenciouse a utilización de forraxes propias e realizouse algún cambio no manexo para que os animais recibisen os alimentos nas mellores condicións posibles. Actualmente, a maior parte das forraxes que consomen as súas vacas son producidas en terras propias ou de veciños da zona. Tan só a alfalfa é adquirida no mercado. Especial atención lle poñen á elaboración dos ensilados, pois saben que da súa calidade van depender o valor nutritivo da mestura e a calidade do leite. “Tamén houbo que deixar de utilizar algún alimento, porque en certas épocas do ano disparábanse a graxa ou a proteína ou caían a valores moi baixos. Unha vez que tivemos a receita un pouco máis

estabilizada foi máis fácil, pero, así e todo, estamos moi enriba da ración, porque a nosa clave está no que sae de aquí”, recalca. Así, a ración das vacas de leite está composta por 19 kg de silo de pradeira, 22 kg de silo de millo, 2 kg de alfalfa, 11 kg de concentrado e 15 g de corrector. “Facémola cun carro propio autopropulsado unha vez ao día. En épocas de máis calor incluso se fai dúas veces porque, ao igual que en Kalekói precisamos o leite moi fresco e procesalo o antes posible, os animais tamén necesitan unha alimentación o máis fresca posible”, afirma. Así mesmo, a ración das secas e mais da recría a partir dos seis meses inclúe silo de herba e herba seca ao 50 % e un complemento de 2 kg de penso.

A nave na que gardan os animais data de 1993, ano no que Suso e Filo toman as rendas da explotación. Contan que foi unha das primeiras estabulacións libres da zona, así como tamén das primeiras en contar con sala de muxido, unha espiña de peixe de 2x3 puntos con medidores volumétricos na que aínda seguen muxindo na actualidade. A súa aposta polo leite A2 lévaos a traballar con dous lotes de produción independentes. Por unha banda teñen as vacas portadoras do xenotipo A2A2 e, por outra, as portadoras do xenotipo A1A2 ou do A1A1. A súa intención é chegar a ter todas as femias A2A2; porén, ao tratarse dun proceso xenético, a transición é lenta, así que, por agora, o que fan é muxir primeiro o lote das A2A2, cuxo leite A2 vai para un tanque diferente do que almacenan o leite A1, procedente do outro lote, que moxen a continuación. “É un traballo laborioso, duplícanse os procesos, os muxidos fanse máis longos e hai que manexar máis os animais, pero é a forma máis rápida de poder ter o leite A2 separado”. Os muxidos fanos ás sete da mañá e da tarde e lévalles unhas dúas horas de cada vez.

66 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 66

23/2/21 13:18

Delegado Miguel Sá: 00351919028774 Cosmolabor: +351 964 139 487 • Luciano Fernández: 0034 626 983 049 • Frior 981774500 • Jesmi: 0034 677 72 96 30 Alberto Disega: 0034 670 286 215 • Albaitaritza: 0034 948 50 03 43 • Trivic: 0034 938 86 62 99 vp022_holm_laue.indd 67

15/2/21 17:33

NA GRANXA

Lote de xovencas adultas e vacas secas

NAS 25 HECTÁREAS QUE TEÑEN EN PROPIEDADE SEMENTAN HERBA, QUE TANTO ENSILAN COMO RECOLLEN EN SECO

As vacas de leite, as secas e recría a partir dos seis meses descansan en cubículos de colchón de goma, os cales limpan e cobren con cal dúas veces ao día. O chan é de parrilla e a limpeza fana de forma manual. Canto ao manexo da recría, os acabados de nacer téñenos en boxes individuais 15 días e logo agrúpanos por parellas ou de tres en tres. As xatas destétanas aos dous meses e, desde ese momento, aliméntanas con penso e herba seca ata os seis meses, que é cando se xuntan coas adultas e empezan a inxerir a súa ración unifeed. As secas e as xovencas teñen acceso libre a un patio exterior e as vacas en lactación tamén poden saír a unha finca arredor da nave nos meses de primavera e verán.

O leite A2 almacénase nun tanque independente ao do resto do leite

BASE TERRITORIAL E LABORES AGRÍCOLAS Nas 25 hectáreas que teñen en propiedade sementan herba, que tanto ensilan como recollen en seco. O millo, en cambio, optan por comprarllo a un veciño debido aos continuos ataques do xabaril, que lles impiden sacar rendibilidade a este cultivo. Adoitan mercarlle unhas 500 t/ano, de cuxa ensila si se encargan eles coa axuda da cooperativa O Rodo, de Rodeiro, que lles facilita a picadora e o resto das máquinas necesarias para que o traballo se realice nas mellores condicións. “Esperamos a que as forraxes estean no seu punto e despois tenta-

mos recollelas o máis limpas posible, porque da calidade dos silos e da alimentación van depender a calidade e o sabor do leite; por iso é moi importante coidar o silo sempre e, sobre todo, eses días: calcalo o suficiente para que non quede aire e despois tapalo ben para que se conserve ao longo de todo o ano. Posteriormente, no manexo diario limpámoslle a parte frontal para evitar que crezan fungos e demais. É a base primordial da alimentación”, asevera Álex. Do resto dos labores agrícolas (preparación das terras, fertilización, sementeira…) encárganse eles ao dispoñer de todos os equipos necesarios.

68 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 68

23/2/21 13:18

www.in du s agr i.e s in du s agr i@ in du s agr i.e s

vp022_pub_indusagri.indd 69

15/2/21 17:34

NA GRANXA

ESTÁN A PRODUCIR ARREDOR DUNHAS SEISCENTAS TONELADAS DE LEITE AO ANO, DAS QUE UN 80 % XA TRANSFORMAN EN KALEKÓI

Parella de xatas lactantes

Silos de herba e de millo

XENÉTICA E REPRODUCIÓN A busca de leite A2 para a elaboración dos seus produtos implica que a selección xenética a fagan sempre con touros A2A2, pero, como se garante que a descendencia tamén é A2A2? A través da análise do ADN dos animais. De feito, cando decidiron iniciar este proxecto tiveron que sacar mostras do ADN de todas as vacas para coñecer que porcentaxe de A2A2 había e separalas do resto. Unha vez feita esta primeira segregación, tamén foi preciso analizar o leite de cada lote para corroborar que no tanque de A2 non había presenza de A1. Esas mostras foron enviadas a un laboratorio de Barcelona que, segundo afirma Álex, foi o único de España onde conseguiron que lles realizasen eses estudos xenéticos e lles certificasen os resultados. Non obstante, desde hai uns meses estas analíticas xa se fan en Galicia, concretamente en Xenética Fontao, a onde xa mandaron mostras de sangue das últimas xovencas nacidas na granxa. Deste xeito o proceso simplifícase, pois da xestión encárgase

Africor Pontevedra, e tamén lles resulta máis económico. “Nas primeiras análises tiñamos arredor dun 40 % de vacas A2A2; agora, como xa estamos analizando fillas súas, a porcentaxe desas xovencas xa anda nun 60-70 %, pero a media do rabaño aínda continúa a medrar desde ese 40 % cara arriba”. Fóra deste criterio básico de que o touro sexa A2A2, outros trazos nos que se fixan á hora de seleccionar son as patas, os ubres e, en xeral, unha boa morfoloxía que garanta a durabilidade das vacas. Con todo, a partir do cuarto parto, ou do quinto en casos excepcionais, adoitan desfacerse delas para manter as células somáticas baixo control. Por iso, tanto para femias que xa alcanzaron a cuarta lactación como para aquelas que son A1A1 empregan seme de razas cárnicas. Para o resto decántanse por touros Holstein e, no caso das xovencas, utilizan sempre seme sexado. A maior parte dos sementais son xenómicos. Ás xovencas, a primeira inseminación véñenllela practicando arredor dos quince meses. A media de

IA/preñez dos animais novos é de 1,1, mentres que a das vacas ascende a 2,5. No caso destas últimas, o período de espera voluntario tras o parto é de 70 días e o intervalo parto-parto ascende a 451 días, de acordo cos últimos datos de Control Leiteiro. A detección de celos é visual.

CARA AO CEN POR CEN DE TRANSFORMACIÓN Nesta gandería pontevedresa están a producir arredor dunhas seiscentas toneladas de leite ao ano, das que un 80 % xa transforman en Kalekói. O excedente véndenllo a Industrias Lácteas Asturianas (Reny Picot), que lles fai unha recollida en días alternos. O seu desexo é poder chegar a transformar o cen por cen da materia prima que producen e que todo o leite sexa A2. Iso si, a curto e a medio prazo non valoran crecer en número de animais, senón manter a súa identidade e as súas calidades distintivas . Máis adiante, quen sabe o que lles deparará o futuro… “Todo no seu debido momento”, conclúe Álex.

70 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_naGranxa_kalekoi_galego_SABE.indd 70

23/2/21 13:18

Catro robots para lograr tres muxidos ao día Juan José Iglesias é o propietario da gandería lucense Enrique do Coche, na que hai pouco máis dun ano deron o salto ao muxido robotizado cun total de catro robots GEA DairyRobot R9500. Conseguir facer tres muxidos ao día e optimizar os recursos de man de obra eran os seus dous principais obxectivos, aos que enseguida se engadiu o incremento constante na produción. Non é a primeira vez que Juan confía en GEA, todo o contrario, sempre traballou coa marca na súa gandería. A calidade dos equipos e a falta de problemas nos diversos sistemas utilizados marcaron a súa decisión á hora de escoller os robots, unha fidelidade que uniu a certas características que lle ofrece este modelo, como son o foso, a separación por cuartos e a colocación das tetoeiras. Coñecemos como foi o proceso de cambio da súa sala rotativa aos robots e a valoración que a día de hoxe fai da súa decisión.

VP022_publicidade_gea_galego.indd 71

24/2/21 16:31

Nome da explotación: Enrique do Coche Localización: Castro de Rei (Lugo) Propietario: Juan José Iglesias Traballadores: 4 Animais en total: 420 Vacas en produción: 210 Media de produción: 39 litros/vaca/día Media de número de muxidos: 3,2 Porcentaxe de graxa: 3,90 % Porcentaxe de proteína: 3,30 % RCS: 200.000 cél./ml

“Estou contento co cambio; se me din de volver atrás, seguiría facendo o mesmo” Que sistema de muxido tiña antes de instalar o robot? Tiñamos unha sala rotativa de 24 puntos. Por que decidiu robotizar o muxido? Decidín pasarme a robots para conseguir un control maior sobre o muxido e por cuestións de man de obra. Por que elixiu GEA? Porque toda a vida traballei con máquinas GEA, foime ben con elas e, sobre todo, porque son cliente de Agrícola Acevedo e nunca un problema tiven. Estou encantado con eles.

Que características deste modelo lle gustaron máis? As características que máis me gustan deste robot son o foso, porque permite outra facilidade para a aplicación de tratamentos, os secados e un bo acceso ao ubre; a separación por cuartos, coa que sempre podes separar o leite por células, e a colocación. Como planificou o proceso de instalación dos robots? Empezamos a instalación dos robots no verán de 2019, a mediados de setembro comezamos a darlles penso ás vacas no robot para que fosen entrando e seguiamos muxindo na sala e o 28 de outubro comezamos a muxir con eles. Puxemos os catro a andar xuntos, ese mesmo día apagouse a sala e non volvemos acendela nunca máis. Como foi a adaptación dos animais e como lembra o proceso de cambio? As vacas adaptáronse moi ben, porque xa levaban cinco semanas entrando nos robots para comer o penso. Os primeiros días, cando saía o equipo de muxido, algunhas poñíanse máis nerviosas, pero ben, despois xa empezaron a entrar solas. Sempre hai algunha que non é que non queira entrar, é que non se acorda de vir muxir, pero son as menos, e o comportamento non é igual todos os días. Por exemplo, hai días que chegamos e hai dúas ou tres vacas con atraso en todo o establo e outros días que igual hai doce ou trece.

EQUIPAdo Con GEA dESdE SEMPRE Ademais dos catro robots R9500, a gandería Enrique do Coche conta cos colares CowScout para todos os seus animais, o arrimador de comida FRone, a amamantadora C400 e un tanque TCool. Cando decidiu traballar cos colares CowScout? Cando demos o paso de robotizar o muxido, decidimos tamén poñerlles colares a todos os animais da granxa. Antes as vacas tiñan podómetros, pero era necesario pasar pola sala para o control da actividade. Agora, os colares ofrécennos os datos a tempo real e a maiores teño información da inxestión.

VP022_publicidade_gea_galego.indd 72

Miro sempre os datos que me ofrece, pero no que melloramos moitísimo foi na detección de celos, sobre todo das xovencas. As vacas xa as controlabamos cos podómetros, pero coas xovencas notamos moito o cambio, porque, ao estar máis lonxe, nunha nave próxima, antes non se vía ningunha e agora non se nos escapa ningún celo. Que beneficios lle achega o arrimador de comida FRone? Hai tres anos que traballamos co arrimador, sobre todo para arrimar a comida de noite. Está programado para facer oito pasadas ao día e as vacas sempre teñen a comida a disposición. O arrimador de noite estimula as vacas, porque, ao pasar el, provoca que o animal se levante, vaia comer e se vaia muxir.

24/2/21 16:32

“Non estamos suxeitos ao muxido, chegamos fácil aos tres muxidos ao día, aumentamos a produción e notamos mellor calidade no traballo” Os primeiros días houbo que estar aquí as 24 horas, máis ben por vixiar que por outra cousa, e organizamos quendas entre os catro traballadores mais eu. Explicáronnos como manexar o programa nas pantallas e hoxe en día controlámolo todos, é unha cousa moi básica, moi sinxela. Aos programas do ordenador e aos datos xa me dedico máis eu. A maiores, apliquei un consello que lera nun artigo da Universidade de Leicester no que se facía un estudo das bondades da música clásica para a relaxación dos animais. Desde o día que empezamos púxenlles as cancións das que se falaba no artigo e parece que é verdade. De feito, hoxe para a gravación desta entrevista apagamos a música e as vacas alteráronse algo. Tivemos que volver a poñela para que se tranquilizasen. Que diferenzas notou co cambio? Con respecto á sala notamos que non estamos suxeitos a esas horas do muxido mañá e tarde e non existen tantas responsabilidades á hora de muxir, é moito máis fácil, non hai que estar pendentes dos antibióticos, de tirar ou non tirar o leite… Esas cousas xa as fai o robot automaticamente. A diario podo mirar no ordenador os atrasos, as producións, as vacas que baixaron a produción, como se van portando as primíparas, os recontos de células somáticas e as vacas que poden ter algún problema. Vou directamente a elas no establo e comprobo como están.

Como traballa coa amamantadora C400? Traballamos con amamantadora desde hai 13 anos e colocaremos outra dentro duns meses. Metemos as xatas aos 5 días e destetamos aos 75. Temos dous lotes, entran mamando 5 litros/día, sóbelles ata 8 litros/día e aos 55 días máis ou menos comeza a diminuírlles o líquido para a desteta. Agora xa temos moitos máis animais e queremos incorporar unha segunda para que estean máis amplos, para ter catro lotes e menos animais en cada un deles. Desde que se colocou notei moita melloría, sobre todo no tema das diarreas e no que atinxe ao traballo, pois vixiámola mañá e

VP022_publicidade_gea_galego.indd 73

Que beneficios lle achegou? Estamos conseguindo os obxectivos que nos marcamos. Non estamos suxeitos ao muxido; chegamos fácil aos tres muxidos ao día, pois xa o conseguimos á semana de comezar a traballar cos robots; aumentamos a produción, coa sala tiñamos unha media de 34-36 litros por vaca e día e agora co robot estamos en 39 litros/vaca/día de media, estamos subindo mes a mes, e notamos moita mellor calidade no traballo, tanto eu como os empregados. Agora están todos a xornada continua de sete horas, agás o rapaz que se encarga do carro, que vén en xornada partida. Cando superemos esta pandemia, espero poder notar tamén máis calidade de vida en xeral. Tras algo máis dun ano de traballo cos robots, que valoración fai do cambio? A verdade é que estou contento co cambio; se me din de volver atrás, seguiría facendo o mesmo. De cara ao futuro, estamos traballando xa para facer unha nave para as xovencas, pois o meu plan é chegar a muxir 220 animais e estabilizarnos aí.

ENTREVISTA En vídEo

tarde, miramos que mamasen todos e normalmente, se non hai ningún enfermo, non hai ningún problema. Tamén teñen o tanque de GEA? Si. Temos un tanque de 19.000 litros que está conectado cos robots. Cando chega o leiteiro dálle a un botón e os robots comezan a enviar o leite a un tanque auxiliar que se chama buffer. O tanque, ao acabar a carga, ponse a lavar e, automaticamente, cando acaba de lavar, o buffer recibe un sinal para baleirar o almacenado no tanque. Seguidamente, os robots empezan a enviar de novo o leite ao tanque.

24/2/21 16:32

MEDIO AMBIENTE

Reducir o metano: más ca un certificado, unha oportunidade Neste artigo expoñemos a nosa opinión sobre o problema de emisión dos gases de efecto invernadoiro (GEI), aclaramos algúns conceptos sobre este tema e, finalmente, propoñemos a utilización dos aceites esenciais como aditivos de grande eficacia para reducir o metano producido polas vacas e, de paso, manter a rendibilidade da nosa explotación. Jesús de la Iglesia1, Juan Antonio Vallés2 Veterinario Gestelvit SL 2 Veterinario Kellervet SL

oito antes de que Greta Thunberg nos lese o seu belixerante discurso na sede da Ourganización de Nacións Unidas (ONU) con ocasión do Cume do Clima de 2019, sabiamos que este momento ía chegar.

Ante o berro de How dare you? [“Como vos atrevedes?”] todo o mundo se estremeceu. Por suposto que unha parte da “rifa” a ían levar as vacas. Acaso o dubidabades? Bromas á parte, a día de hoxe ninguén se atreve a cuestionar a estreita relación entre as emisións de certos gases e o quecemento global do planeta. E, por suposto, tampouco podemos ignorar a dose de responsabilidade que o sector lácteo poida ter neste asunto. Pero todo na súa xusta medida.

ACLARANDO CONCEPTOS As vacas producen metano. É a consecuencia directa da utilización de alimentos fibrosos e de baixa dixestibilidade. Expúlsano fundamentalmente a través da eructación. O metano (CH4) é un gas de efecto invernadoiro (GEI), como o son o dióxido de carbono (CO2) e o óxido nitroso (N2O). A unidade de medida de emisión é o equivalente de CO2. Ao metano asígnaselle un valor de 25 equivalentes de CO2 e ao óxido nitroso de 298, é dicir, unha tonelada de metano equivalería a 25 toneladas de CO2 e unha tonelada de N2O a 298 toneladas de CO2 en canto ao seu potencial de quecemento global. Curiosamente non hai un consenso total da comunidade científica con estas equivalencias. O metano permanece na atmosfera por uns doce anos e o dióxido de carbono pode chegar a 200. Por iso debemos considerar o metano coma un conta-

74 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_medioAmbiente_metano_galego.indd 74

24/2/21 10:08

MEDIO AMBIENTE

O METANO QUE PRODUCEN AS VACAS PROCEDE DO CICLO NATURAL DO CARBONO: AS PLANTAS CAPTAN O CARBONO ATMOSFÉRICO A TRAVÉS DA FOTOSÍNTESE

minante non acumulativo como só o é o CO2. A consecuencia diso cabería propoñerlles aos organismos internacionais unha corrección á baixa na estimación do potencial de quentamento global para o metano. O metano que producen as vacas procede do ciclo natural do carbono:

as plantas captan o carbono atmosférico a través da fotosíntese. As vacas inxiren esas plantas e emiten metano á atmosfera, que no prazo duns dez anos se transforma en CO2 que volverán captar as plantas. Dito doutra maneira, a vaca non fabrica metano da nada, senón que o xera a expensas

IMPORTADORES EXCLUSIVOS PARA TODA LA PENÍNSULA IBÉRICA

www.mecari.es @tiendamecari Mecanización Campo y Riego

Responsable ventas Portugal:

Aitor Elua

aitorelua@mecari.es 671 889 595

Jesús Fernández Paz

jesusfernandez@mecari.es 630 009 362

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 75

vp022_medioAmbiente_metano_galego.indd 75

24/2/21 10:08

MEDIO AMBIENTE

NO ÚLTIMO INVENTARIO DO MINISTERIO DE TRANSICIÓN ECOLÓXICA REFERENTE Á REPARTICIÓN DE EMISIÓNS DE GEI POR ACTIVIDADES, TAN SÓ O 3,6 % É ATRIBUÍBLE ÁS FERMENTACIÓNS RUMINAIS

do CO2 atmosférico. Non é carbono fósil que lle esteamos a mandar á atmosfera, como no caso dun coche queimando gasolina, senón en gran medida carbono da atmosfera que llo devolvemos despois de usalo.

POLÍTICA E OPINIÓN PÚBLICA En 1988 creouse o Grupo Intergobernamental de Expertos sobre Cambio Climático (IPCC), dependente do Programa de Nacións Unidas para o Medio Ambiente. Dende entón os informes emitidos de forma periódica por este grupo de expertos foron a base para o establecemento das políticas ambientais europeas. Os Estados membros comunican anualmente os inventarios de emisións por sectores á Comisión Europea e demais organismos internacionais. En virtude dunha serie de acordos internacionais como o Protocolo de Kioto e unha infinidade de convenios, regulamentos, decisións e directivas os países asinantes comprométense a, polo menos, medir, comunicar e verificar as súas emisións. A Unión Europea demostrou o seu liderado ambiental a nivel mundial. E a nós os europeos parécenos moi ben. Pero todos sabemos que as regras deste xogo non son as mesmas para todos os países. Lamentablemente comprobamos como os grandes emisores de GEI son case sempre os máis esquivos á hora de asinar acordos internacionais. E o esforzo na redución de GEI vese de xeito

evidente descompensado entre uns países e outros. Mesmo dentro dos países comprometidos, o esforzo tampouco está igualmente repartido por sectores, sendo moitas veces o sector agrícola o “parrulo feo” da película. O campo non pode ser o sumidoiro das responsabilidades adquiridas polos gobernos. Estamos a comprobar con certa preocupación como a aplicación da PAC en España está a obrigar a adoptar medidas na aplicación de xurros (problemática do amoníaco), que son moito máis laxas en moitos Estados membros, e asumir reducións de certas emisións (amoníaco) de forma desproporcionada en vacún de leite (45 %) en contraste co compromiso global para este gas en toda a nación do 21,9 %. Pero isto á opinión pública parece non afectarlle. A sociedade ás veces necesita chibos expiatorios os que inmolar nos novos altares do consenso cultural. Ninguén vai ler e a ninguén lle vai importar que no último inventario do Ministerio de Transición Ecolóxica referente á repartición de emisións de GEI por actividades, tan só o 3,6 % é atribuíble ás fermentacións ruminais (metano producido polo vacún e os pequenos ruminantes). Unha cantidade moi similar, por exemplo, débese á xestión de xurros orixinados fundamentalmente polas explotacións porcinas. Acaso alguén relaciona porcos e quecemento global? Que me dicides

do 27 % de achegas do transporte e do 20 % da industria? Agora xa o sabemos, a vacas non teñen a culpa. Que facemos entón?

O SECTOR GANDEIRO E A INDUSTRIA LÁCTEA: NOVAS OPORTUNIDADES A miña intención neste artigo non é ondear a bandeira do negacionismo, non tería sentido. Por suposto que debemos tomar conciencia do problema. Somos un sector responsable que nunca rexeitou enfrontarse aos novos retos que a sociedade lle presenta e este é un gran reto que merece a pena asumir. Eu estaba pensando máis ben en como, tanto gandeiros como industria láctea, poden aproveitar as xanelas da oportunidade que se nos abren no novo escenario. A industria Tras a aprobación do Protocolo de Kioto en 1997, e especialmente tras a súa entrada en vigor en 2005, multitude de empresas de todos os sectores afanáronse en incluír a variable das emisións de carbono á súa xestión. As accións levadas a cabo a este respecto pódense ver reflectidas en tres tipos de certificados:

76 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_medioAmbiente_metano_galego.indd 76

24/2/21 10:08

Agolin Ruminant ®

www.agolin.com info@agolin.com

Primer aditivo para piensos certificado* para reducir el Metano y mejorar la eficiencia st

También disponible para producción ecológica

Meta-análisis Valorado por ganaderos y nutricionistas Basado en la ciencia, de acción natural

Tru on

10 Paises

sobre desempeño y medioambiente

10 Años

Fuente: Animals 2020; 10,620

23 Pruebas 4’000 Vacas de Leche Para más información contactar: gestelvit@yahoo.es +34 629 581 317 La Coruña

juan.valles@kellervet.com +34 629 653 796 Madrid vp022_pub_agolin.indd 77

Aviso legal: Agolin SA produce premezclas de aromas para la alimentación animal. Las pruebas científicas y las publicaciones sobre los nuestros produtos, no se interpretarán como afirmaciones. Los reglamentos para el uso del producto, se establecen país por país. Consulte a su distribuidor local de Agolin. 15/2/21 17:36

MEDIO AMBIENTE

CO2 calculado: calcúlase e declara a pegada de carbono en equivalentes de CO2. CO2 reducido: calcúlase e cuantifica a redución de equivalentes de CO2 respecto dos referenciais recoñecidos internacionalmente. CO2 compensado: unha vez calculadas as emisións, adquírense créditos de carbono que compensan as devanditas emisións ou adóptanse medidas que compensen as emisións asociadas a un produto. A cooperativa galega CLUN emprendeu este camiño para a súa marca estrela de leite, e en 2017 conseguiu a certificación de Pegada de Carbono Calculado e culminou este ano 2021 coa de Pegada de Carbono Compensado a través dun acordo coa Fundación Arume para a recuperación de 60 hectáreas de bosque queimado. O marco normativo co que contan as empresas certificadoras para a emisión destes certificados que se refiren a produto é a Norma española UNE-EN ISO 14067:2019. A consecución de calquera destas acreditacións non é nin fácil nin gratis. Vai supoñer por parte das empresas un desembolso de diñeiro e a implementación de medidas que en certa forma van complicar os seus procedementos. Pero que beneficio obteñen as industrias lácteas? Pois moi sinxelo, diferenciar o seu produto do resto, poder incrementar o seu prezo, xa que ten máis valor aos ollos do consumidor, e, sobre todo, engadirlle un “valor social” á súa marca e, polo tanto, á súa empresa. Un estudo realizado en 2018 en Italia polos doutores Maurizio Canavari e Sivia Coderoni, das universidades de Bolonia e do Sacro Corazón de Milán respectivamente, mostrou por medio dunha enquisa que os consumidores estaban dispostos a pagar ata un 30 % máis por un litro de leite que exhibise unha etiqueta referente á pegada de carbono que o leite sen esa etiqueta. A idea da etiqueta Carbon Footprint (pegada de carbono) parece boa. Iso mesmo pensou a cadea de supermercados TESCO no Reino Unido. En 2009 iniciou un proceso de etiquetado de todos os produtos da súa propia marca para pegada de carbono en colaboración coa certificadora Carbon Trust. En total eran 50.000 referencias. En 2012, cando levaban “tan só” 500 produtos,

SOMOS UN SECTOR RESPONSABLE QUE NUNCA REXEITOU ENFRONTARSE AOS NOVOS RETOS QUE A SOCIEDADE LLE PRESENTA E ESTE É UN GRAN RETO QUE MERECE A PENA ASUMIR

tiveron que desistir. O proceso era moi custoso, difícil de implementar e confuso de interpretar para os seus clientes. Con demasiada frecuencia os briks de leite parecen un xeroglífico cheo de etiquetas. Unhas refírense ao lugar onde se produce, outras ao benestar animal ou ao método de produción (ecolóxico, pastoreo…). Outras non se refiren ao produto que hai dentro senón ao propio envase (facilidade de reciclaxe ou de fontes renovables). Ademais, temos as características nutricionais propiamente ditas: enteiro, desnatado, semidesnatado, sen lactosa, con extra de calcio, con fibra... Elixir un envase ou outro chégase a converter nunha toma de posición respecto de demasiados aspectos. Ao meu entender a información que se achega nestas etiquetas debe ser concisa e de fácil comprensión ou non poderá transmitir o compromiso ecolóxico do produto e este perderá a oportunidade de diferenciarse. Imos dar un paso máis. Unha vez que protexemos os produtos locais e o benestar animal, seica non nos vai importar reducir a pegada de carbono? Por suposto que nos debe importar. Imos buscar a etiqueta AENOR para a pegada de carbono. O reto da industria é atopar un lugar no labirinto dos seus envases e no corazón dos seus clientes para convencelos de que reducir a pegada de carbono si é importante e comprométese con iso. Que tomar un vaso de leite de vaca é algo moi distinto a beber unha bebida azucrada con algo de avea. E que unha améndoa non se pode muxir. Probablemente non vai bastar con poñer un debuxo novo no brik senón que terá que explicalo con outras

medidas como campañas de concienciación e apoio da Administración. Pero creo que este é o camiño. Os gandeiros Voume permitir estenderme un pouco máis, chegados a este punto, en mostrar a xanela de oportunidade que se nos abre coa redución de emisións de metano nas nosas explotacións de vacún de leite (e de carne). Xa comprobamos como a sociedade nos demanda, en parte con razón, que as nosas vacas reduzan as súas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI). Tamén sinalei os beneficios que poden obter as industrias lácteas que asuman a tarefa de certificar e declarar a través das súas etiquetas o seu compromiso coa devandita redución de emisións. Creo que os gandeiros poden ser os grandes beneficiarios nun esquema de produción para reducir os GEI. Vou tentar explicarme. O metano é o responsable de máis da metade da pegada de carbono das nosas explotacións leiteiras. Esta estimación inclúe as emisións orixinadas tanto dentro como fóra da granxa (tarefas agrícolas, adquisición de concentrados…).

78 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_medioAmbiente_metano_galego.indd 78

24/2/21 10:08

Un software diseñado para monitorizar la productividad y simplificar la toma de decisiones.

Una innovadora gama de piensos específicamente desarrollados para incentivar el número de visitas al robot.

Nuestro equipo de especialistas ofrece asesoramiento personalizado para el máximo rendimiento.

CMY

Especialista en granja de robot. Zona Galicia.

vp022_pub_deheus.indd 79

15/2/21 17:39

MEDIO AMBIENTE

O RETO DA INDUSTRIA É ATOPAR UN LUGAR NO LABIRINTO DOS SEUS ENVASES E NO CORAZÓN DOS SEUS CLIENTES PARA CONVENCELOS DE QUE REDUCIR A PEGADA DE CARBONO SI É IMPORTANTE E COMPROMÉTESE CON ISO

O metano que se orixina no rume das vacas ascende ata case o 80 % do total das emisións de metano das nosas explotacións. O resto procede do almacenamento e manexo do esterco. Así mesmo, este metano que as vacas eructan é un auténtico sumidoiro por onde estamos a perder cantidades inxentes de enerxía que podían utilizar os animais para a produción. Esta perda está comprendida entre o 6 % e o 10 % da enerxía bruta! É evidente que se queremos reducir a nosa pegada de carbono, e, ademais, queremos mellorar a nosa eficiencia, debemos poñer a diana na fermentación ruminal. Aínda a risco de continuar a ser politicamente incorrecto, hei de dicilo: con pequenos matices a gandería intensiva é a que supón unha menor pegada de CO2 por unidade de produto (unha tonelada de leite corrixido por enerxía). Os sistemas de produción de pastoreo e de gandería ecolóxica poderán ter grandes vantaxes sociais e ambientais, pero dende logo supoñen unha maior emisión de metano por litro de leite. As principais razóns para esta afirmación son o maior número de vacas necesarias para producir unha mesma cantidade de leite e a utilización de maior proporción de alimentos fibrosos, cuxa dixestión produce máis metano. Non me vou estender máis neste feito nin nas estratexias do racionamento do gando que reducirían as emisións.

ADITIVOS PARA REDUCIR O METANO Nesta parte da exposición voume centrar na utilización de certos aditivos que demostraron unha sorprendente eficacia na redución do meta-

no producido polas vacas e, como consecuencia diso, un aumento na eficiencia da utilización dos alimentos. Imos ver como funcionan e cales son. Pero por que se produce o metano? No rume das vacas descompóñense os carbohidratos procedentes da dieta. Este traballo desempéñano as poboacións microbianas que habitan no seu interior. A consecuencia diso, prodúcense os denominados ácidos graxos volátiles (acético, propiónico e butírico) que se absorben a través da parede do rume e son usados como fonte de enerxía, glicosa, graxa e aminoácidos non esenciais por parte do animal e das propias bacterias ruminais. Pero desgraciadamente tamén se produce hidróxeno. Este hidróxeno metabólico [H] ten que ser eliminado do ecosistema ruminal, pois afecta severamente ás poboacións microbianas. Hai un grupo de microorganismos denominados ‘arqueas metanoxénicas’ que utilizan ese hidróxeno metabólico e producen metano. Isto soluciona o problema ao rume (líbrase do metano), pero xera o problema ambiental (GEI) e, sobre todo, supón unha perda de enerxía que podía ser utilizada na produción de leite ou carne. O plan é desfacernos dese hidróxeno metabólico sen producir metano e aproveitando a enerxía que se perde. Temos dous posibles destinos para este hidróxeno metabólico que non se destinou á produción de metano. Un é recuperalo na síntese doutros nutrientes como o ácido propiónico (que pode aproveitar o animal) e o outro é perderse como hidróxeno molecular (H2). Neste segundo caso só logramos a metade da fazaña, é

80 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_medioAmbiente_metano_galego.indd 80

24/2/21 10:09

MEDIO AMBIENTE

DOS TRES GRUPOS DE ADITIVOS UTILIZADOS PARA REDUCIR METANO, RECOMENDAMOS OS ACEITES ESENCIAIS

dicir, reducir as emisións de GEI, pero non obtemos ningún efecto favorable na produción. No mercado apúntanse tres tipos de estratexias: antibióticos ionóforos, aditivos de sínteses e modificadores naturais da flora microbiana (aceites esenciais). En canto ao grupo dos ionóforos, lembremos a eficacia da monensina no período de secado e a gran popularidade que adquiriu a súa utilización en forma de bolos no período de secado (só está permitida nesta fase). Efectivamente, a monensina reduce a produción de metano e favorece outras rutas metabólicas no rume que melloran o status metabólico das vacas recentemente paridas. No segundo grupo atopámonos con polo menos tres compostos de síntese que parecen reducir as emisións de metano de forma eficiente, sen dúbida, pero en gran medida aumentando o hidróxeno molecular (H2) coa consecuente perda de enerxía. Ademais algúns deles presentan certo grao de toxicidade a longo prazo para a flora ruminal. No último grupo encóntranse ao meu entender os aditivos máis interesantes: os aceites esenciais. Estes son un grupo de substancias que se obteñen por destilación de certas plantas. Nas súas presen-

tacións comerciais utilízanse asociacións de varios principios activos (varias plantas). Conseguir a combinación perfecta é un traballo que leva moitos anos de investigación. Unha vez lograda a hipotética mellor combinación de aceites esenciais, hai que levar a cabo ensaios en centros de investigación para comprobar, a través de cámaras metabólicas e outros medios, que a redución de metano é real e podela cuantificar. O seguinte paso é realizar ensaios en granxas comerciais nas máis variadas condicións tanto de leite coma de carne para comprobar que non só se reducen as emisións senón que tamén se melloran as producións, a eficiencia alimentaria e outros parámetros zootécnicos como a fertilidade. Tras isto hai que presentar todas estas evidencias a unha entidade certificadora de recoñecido prestixio internacional que avale co seu certificado que o que dis é certo, que reduces a pegada de carbono das explotacións e que melloras as producións.

CONCLUSIÓN Empregando as ferramentas adecuadas encamiñadas a reducir a pegada de carbono, convertiremos as nosas explotacións en aliadas na loita contra o quecemento global a ollos da sociedade e ao leite de vaca nun recurso respectuoso co medio ambiente. E de paso as nosas ganderías serán máis eficientes e rendibles.

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 81

vp022_medioAmbiente_metano_galego.indd 81

24/2/21 10:09

PROTECCION Y CUIDADO DE LA UBRE DURANTE

IN V R

ABS CUIDADO DE LA UBRE

TODO EL AÑO

Foto: Bender Dorcy 457-Grade GP-83, Loyal Bender, Greenwood, DE (Beth Herges)

Maximice su uso y productividad para cada condición climática y temporada. La línea de productos ABS Valiant ® contiene un sistema germicida doble que garantiza la protección de los pezones desde la cama hasta la sala de ordeño y en cualquier lugar. No importa la temporada o el desafío, la gama completa de soluciones de ABS ofrece la más alta calidad de cuidado en todo momento.

1 vp022_publi_progenex_galego.indd 82 Valiant Enero 2021 Galicia.indd 1

25/2/21 13:14

ada.

a la orta

d de

No admita imitaciones. Ningún producto puede compararse con el Nº 1 del mercado para producir ubres más duraderas y rentables, y más leche de calidad Mantener una buena rutina de ordeño y proteger su rebaño de bacterias dañinas es imprescindible para producir leche limpia y de gran calidad. Nuestra gama de productos Valiant para el cuidado de la ubre puede ayudarle a hacer precisamente eso, con un producto que se adecúe a todas sus necesidades: ping

p Post-Di

Valiant BARRIER Elimina rápidamente los gérmenes patógenos al contacto con el Dióxido de Cloro, penetrando en el canal del pezón y formando al mismo tiempo una película germicida sobre la piel que además hace de barrera física frente a bacterias, hongos y levaduras causantes de mastitis. ing

st Dipp

o Pre y P

Valiant VERSATILE Despliega la misma acción germicida antes y después del ordeño, protegiendo los pezones con una limpieza rápida y desinfección efectiva. Dipping

PreValiant FOAM ULTRA Formulación única de Dióxido de Cloro diseñada para pre-dipping con espuma. La mezcla dura activa 21 días. ping

Pre-Dip

Valiant EVERYDAY ULTRA Producto listo para usar, para pre y post ordeño. Combinación de diferentes ácidos lácticos con acondicionadores de la piel, que proporcionan una mayor protección y excelentes propiedades para el cuidado de los pezones. También es repelente de moscas. Presentación en envases de 210 Kg y 21 Kg.

Contacte con su agente local de ABS: Lugo - Jorge Fernández González. Tel. 682 203 460 A Coruña - Tel. 620 820 201 Oficina - Tel. 91 983 49 30 o escriba a ABS-Progenex@genusplc.com http://www.absglobal.com/es/ https://www.facebook.com/ABSProgenex vp022_publi_progenex_galego.indd 83

25/2/2110:11:49 13:14 19/02/2021

ECONOMÍA

O prezo xusto Cal é o custo de produción xusto nunha granxa? A resposta será máis ou menos difícil dependendo da vontade de entenderse entre os gandeiros e a industria láctea. Propóñovos un exemplo de consenso a través dun dos simuladores de cowsulting. Manuel Fernández Veterinario de Consuvet e webmaster de www.cowsulting.com

ende que as últimas manifestacións de gandeiros sacaron á luz a necesidade de establecer prezos do leite por riba dos custos de produción e de que se lexislou a obrigatoriedade da súa aparición nos contratos a través do Real Decreto-ley 5/2020, do 25 de febreiro, que obriga a que cada operador lle aboe ao inmediatamente anterior un prezo igual ou superior

ao custo de produción de tal produto en que incorrese o devandito operador e que tamén prevé como novidade destacada a inclusión do custo de produción no prezo como elemento mínimo dos contratos, xa só queda unha cousa por definir: “Cal é o custo de produción xusto nunha granxa?”. Esta pregunta pode ser moi difícil de responder ou moi fácil segundo a vontade das partes en entenderse. O custo de produción basicamente é o conxunto de custos directos e indirectos, necesarios para a pro-

dución dunha mercadoría e parece que é ao que se refire a lei, pero hai algúns pasos importantes á hora de establecer un prezo que os cubra. Para poder ser entendidos, os pasos pasarían por responder a unhas preguntas previas antes de meterse en materia e ímoslles chamar “acordos previos”, xa que sen eles sería imposible chegar a un acordo: 1. Que ingresos deben cubrir os custos de produción? Estas son as tres posibilidades: a. Os ingresos por litro de leite deben cubrir os custos de produción por litro de leite.

84 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 84

24/2/21 10:23

ECONOMÍA

OS BAIXOS PREZOS DO LEITE NOS LINEAIS SON CONSECUENCIA DIRECTA DA EXISTENCIA DE SUBVENCIÓNS AOS GANDEIROS QUE AO FINAL ACABAN TRASPASÁNDOSE AO PREZO FINAL E PERDENDO O SEU OBXECTIVO INICIAL

Distribución Ingresos Subvenciones: 7.1 % Intereses: 0.0 % Varios: 3.0 % Seguros: 0.0 % Venta Novillas: 0.4 % Venta Terneros : 1.6 % Venta Vacas: 4.9 % Otros leche: 0.0 %

Leche: 83.1 %

Leche Otros leche Venta Vacas Subvenciones Existencias

Venta Terneros

b. Os ingresos por litro de leite máis os ingresos non de leite, é dicir, ingresos por xatos e vacas vendidos, deben cubrir os custos de produción. c. Os ingresos de leite máis os non de leite máis as subvencións deben cubrir os custos de produción. Vexamos un exemplo real: • Primeira posibilidade: custo do litro de leite (gastos fixos + variables) = 310 euros/tonelada

Venta Novillas

Seguros

Varios

Intereses

• Segunda posibilidade: custo do litro de leite = 310 - 19 (ingresos vacas) - 6 (ingresos xatos) = 285 • Terceira posibilidade: custo do litro de leite = 310 - 19 (ingresos vacas) - 6 (ingresos xatos) - 27 (subvencións) = 258 Na gráfica superior vemos en forma de porcentaxe a distribución de ingresos dunha granxa de exemplo: A miña opinión respecto diso é que os ingresos por vacas e xatos sempre van existir na granxa e son fáciles

Fabricantes de aceites vegetales y tortas oleaginosas TORTA DE SOJA · COLZA · GIRASOL LINAZA · HARINA DE MAÍZ Y CEBADA También en producción ecológica

comercial@assa1949.com · www.aceitesdesemillas.com · Tel. +34 938 654 600 Priorat, s/n - Pol. Ind. La Borda – 08140 Caldes de Montbui (Barcelona) España

02.2021 Vaca Pinta n.º 22 | 85

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 85

24/2/21 10:23

ECONOMÍA

de prever, mentres que as subvencións non; por tanto, eu utilizaría o segundo criterio, usando 285 como custo de produción inicial (nese exemplo). 2. A composición do gasto por litro de leite debe cumprir uns criterios de eficiencia que se deben mover entre un escenario pesimista e un escenario optimista, ben definidos previamente. a. Isto quere dicir que a un gandeiro cun rendemento de 1,2 litros por quilo de materia seca inxerida e un custo por quilo de materia seca de 0,24 (custo alimentación por tonelada de leite = 200 euros) a fábrica de leite non ten por que pagarlle a súa ineficiencia fronte a outro gandeiro que produza 1,6 litros por quilo de materia seca co mesmo custo por quilo (custo de alimentación por tonelada de leite = 150 euros). Máis ben o gandeiro debería corrixir a súa situación e, en todo caso, a fábrica pode tentar axudalo a conseguilo, aínda que non ten obriga. Entre un escenario optimista (1,6) e un pesimista (1,2) poderíase chegar á conclusión de que un valor de 1,31,4 cun custo por tonelada de materia seca = 240 sería razoable (equivale a 171-184 € custo alimentación/t leite). Por tanto, xa vemos que vai aparecendo o que poderiamos chamar “custos de produción razoables” que realmente deberían estar detrás dun prezo razoable. No exemplo que nos ocupa o custo de alimentación (vacas de leite) por tonelada de leite é de 178 (=razoable). 3. O custo de produción inclúe só gastos fixos + variables ou debe incluír tamén outros custos ocultos necesarios para que a actividade se manteña no tempo. Estamos a falar de amortización de bens e de custo de recría anual (equivalente ao concepto “amortización de vacas”): a. No exemplo que nos ocupa a amortización de vacas (ou custo de recría anuao) valórase nuns 24 euros/tonelada b. A amortización de bens no noso exemplo é de 22 euros/tonelada, aínda que pode chegar ata

a 40 euros/tonelada en granxas con sobreinvestimento; quizais un valor razoable podería ser de 25 euros/tonelada. Aos 285 euros/tonelada de custos iniciais sería lóxico sumarlle os gastos de amortización, xa que queremos granxas que sigan a traballar e para iso deben gardar no peto diñeiro para amortizar bens que quedan obsoletos. Xa que logo, xa temos un custo de produción de 285 + 24 + 22= 331. 4. Ningunha actividade adóitase financiar con capital propio ao 100 %; en calquera negocio adóitase asumir unha porcentaxe de endebedamento. Iso non quere dicir que unha granxa excesivamente endebedada teña que ter un prezo maior senón que quizais debería resolver o seu problema antes de optar polo seu prezo xusto. a. Na nosa granxa aparecen uns custos financeiros de 6 euros/tonelada, en granxas que non tiveron acceso a subvencións é común ter eses graos de endebedamento, ao contrario pasa coas que custearon instalacións etc. a base de subvencións. Non é o mesmo endebedarse para pagar un carro unifeed de 60.000 euros que acceder a el a partir dunha subvención. Por tanto, situámonos nun custo de 331 + 6 = 337. 5. Aos gastos antes de impostos fáltalles engadir precisamente a previsión de ter diñeiro líquido para pagalos. Con todo, a xestión financeira de cada granxa é diferente e o nivel de tributación é variable. Haberá que pensar nunha porcentaxe de gastos de tributación lóxico. a. Deixaremos estes gastos de lado, aínda que sen esquecernos de que existen. 6. As granxas deben evolucionar e, se se lles quere pedir modernización, débese permitir que os ingresos por litro de leite permitan pagar unha partida para reinvestir beneficios na propia granxa deixando unha marxe razoable para poder abordalas. Se non queda beneficio despois dos impostos non se pode decidir entre pagar beneficios ou reinvestir. Daquela, deberíase convir un beneficio despois de impostos razoable. a. Por tanto, pensar nun 2 % máis de ingresos para poder

A POSTA EN MARCHA DO REAL DECRETO-LEI 5/2020, DO 25 DE FEBREIRO, FIXO MÁIS DIFÍCIL A NEGOCIACIÓN DE PREZOS DE FORMA AMBIGUA, PERO AÍNDA NON SE VE QUE SE ABORDEN OS CRITERIOS DUNHA FORMA CLARA

86 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 86

24/2/21 10:23

vp022_publicidade_ucoga.indd 87

19/2/21 9:54

ECONOMÍA

reinvestir podería ser razoable, así que ao prezo de 337 deberiamos de subilo a 343. Toda esta situación deseñámola a partir do suposto de cubrir gastos con ingresos de leite máis non de leite. Se incluísemos as subvencións de explotación (directas = PAC) no exemplo actual sería suficiente con pagar a 316 (27 euros/tonelada de subvención). Hai que ter en conta a existencia de subvencións de capital que se poden sumar ás anteriores e o prezo podería baixar máis. Entón está moi claro que no tema de manexar prezos xustos que cubran gastos hai que ter en conta o escenario de que pasaría se non existisen subvencións. A resposta para min está clara, o prezo do leite debería subir dos prezos actuais (320) a aqueles que permitisen que as granxas sexan rendibles (345) sen subvención e as subvencións non deberían ser un soldo para o gandeiro senón que se deberían reinvestir en promoción da actividade e en subvencionar a carga financeira que supón establecer o negocio para novos gandeiros. Tampouco é xusto que a empresa láctea pague a 345 e o gandeiro siga cobrando a mesma subvención, porque equivale a que este ingresa no noso exemplo 345+27 (subvención) = 372. Por iso, sinto dicilo pero unha das causas de que os prezos do leite sexan baixos é que se paga tendo en conta os ingresos dos gandeiros por subvencións. Que pasaría se a empresa láctea tivese que cargar eses 0,27 € (correspondentes á subvención) ao tetrabrik final? Efectivamente, non encontrariamos leites no lineal por baixo de 0,9, o cal non creo que fose ningún problema para o consumidor. É máis, se alguén quere a miña opinión, os baixos prezos do leite nos lineais son consecuencia directa da existencia de subvencións aos gandeiros que ao final acaban traspasándose ao prezo final e perdendo o seu obxectivo inicial. É posible que este tipo de consideracións se dialogasen xa entre gandeiros e empresa láctea pero, ás veces, non interesa abordar os acordos desta forma tan clara, o que permite negociar de forma xenérica. A posta en marcha do Real Decretolei 5/2020, do 25 de febreiro, fixo máis difícil a negociación de prezos de for-

ma ambigua, pero aínda non se ve que se aborden os criterios dunha forma clara. Segue a ser máis práctico por unha banda que se cobra por baixo de custos e pola outra que se paga por riba destes no canto de concentrarse nun criterio común na forma de calcular os custos que queremos cubrir e con que ingresos se deben financiar. O que dende logo esqueceu o real decreto (evidentemente non por casualidade) é que nas negociacións coas grandes áreas as empresas lácteas non poden facer valer que non lle poden pagar ao gandeiro por baixo dese custo. As grandes áreas simplemente impoñen un prezo de compra que lles permita manter o seu prezo de 0,6 no lineal.

ESTE EXEMPLO PODERÍA VALER PARA, CAMBIANDO OS CRITERIOS DE CUSTOS NUN ESCENARIO OPTIMISTA E NUN ESCENARIO PESIMISTA, DEIXAR PARAMETRIZADO O PREZO DE LEITE CON BASE EN CUSTOS DE PRODUCIÓN RAZOABLES

COMO CHEGAR A UN ACORDO Despois desta primeira parte do artigo un pouco máis filosófica agora vou desagregar sobre unha conta de explotación tipo un exemplo baseado nun dos nosos simuladores, que estará dispoñible en www.cowculations.com, de como se poden acordar criterios conxuntos do que serían os custos dunha granxa razoablemente efectiva. Este exemplo podería valer para, cambiando os criterios de custos nun escenario optimista e nun escenario pesimista, deixar parametrizado o prezo de leite con base nos custos de produción razoables. Só fai falta unha premisa fundamental: ter vontade de facelo. A clave é saber se o prezo sostén un ISGA (ingresos sobre gastos de alimentación) suficiente baseado nuns GFA (gastos fóra de alimentación vacas de leite) razoables. Xa dixemos que o primeiro é determinar uns acordos previos. Con todo atrévome a poñer un exemplo, sen pretender dar os datos reais, só son un exercicio (os datos reais deberíaos xerar o sector): O exemplo - O obxectivo debería ser fixar cal debe ser o ISGA (en porcentaxe) razoable para cada período. No noso exemplo poderiamos fixar que o prezo do litro de leite debe deixar libre un 50 % de ingresos sobre gastos de alimentación de vacas de leite - O acordo previo (no noso exemplo) podería ser o seguinte: os ingresos cobren os gastos de produción de litro de leite descontando ingresos por xatos e vacas a matadoiros e

88 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 88

24/2/21 10:24

Kiwi

GARANTIZA

KINGBOY x SNOWMAN x BAXTER

A-L-H KINGBOY AQUARIUS ET (VG-87) Hermana completa de KIWI

KIWI: el valor seguro de un líder a2a2 • Altas producciones con muchísima grasa. • Extraordinarias ubres y muy buenas patas. • Vacas longevas y resistentes a las mamitis. • De una familia de vacas de ensueño: KHW Goldwyn Aiko EX-91 y Durham Altitude EX-95. ESCOLMO, S.L. )

OWM

E ET (EX-91 AN AKILIAN

GEN-I-BEQ SN

Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com vp022_anuncio_escolmo.indd 89

15/2/21 17:50

ECONOMÍA

sumando gastos de amortizacións de vacas e bens, tentando deixar unha marxe para gastos financeiros e reinvestimento. Os elementos iniciais que nos fan falta saber son catro: 1. Prezo actual do leite; exemplo: prezo = 330 €/t + IVE (inclúe calidades e primas) 2. Tamaño de granxa (vacas en muxidura); exemplo: 100 vacas 3. Media litros/vaca/día; exemplo: 33 lt/vaca/d 4. GFA (gastos fóra de alimentación razoables) Parámonos a desagregar este aspecto, que é clave: Gastos variables diferentes a “alimentación vacas leite”: 27,4 Concepto

Necesita

Valor

€/t

Alimentación vacas secas

Custo/vaca/día % vacas secas

1,9 15 %

10,4

Sanidade e reprodución

€/vaca/mes

Gastos fixos: 85,6 Concepto

Necesita

Valor

€/t

Persoal

Litros/UTH/ano SMI* Veces por riba

350.000 13.300 €/ano 1,2 veces

Subministracións

€/vaca/ano

140

11,5

Mantemento

€/vaca/ano

130

Medio ambiente

€/vaca/ano

1,9

Gastos xerais

€/vaca/ano

100

9,5

Camas

€/vaca/ano

4,7

Outros ingresos (considerados como menos gasto): 16 Ingresos de non leite

Necesita

Valor

Ingresos por xatos

% vacas secas Mortalidade xatos Ingresos por xatos

15 10 70

Ingresos por vacas matadoiro

Descarte % Mortalidade en granxa Ingresos

28 5 700

€/t 3

Suma de gastos fóra de alimentación de vacas de leite:

*SMI =Salario Mínimo Interprofesional

27,4 + 85,6 + 37 + 19-16 = 153 €/tonelada

Investimento en recría anual: 37 Concepto

Necesita

Valor

Descarte vacas %

Descarte % Morte en granxa %

€/t

Mortalidade xovencas %

Libro de movementos

Idade primer parto

Dato

Xovencas presentes/ano

Fórmula

Custo medio xovenca/día

Custo máximo = custo centros de recría

1,7

Valor

€/t

Outros conceptos: 19 Gastos

Necesita

Amortización bens

€/vaca/ano

200

Gastos financeiros

€/vaca/ano

en branco

Reinvestimento na granxa

€/vaca/ano

en branco

Logo se cobramos a 330, quédannos 330-153 = 177 €/tonelada como gastos de alimentación. Notas • Baixo o meu punto de vista unha empresa de leite tampouco ten por que pagar gastos “non razoables” como unha mortalidade na recría do 20 %, unha idade ao primeiro parto de 30 meses, un intervalo entre partos de 440 días ou uns gastos de sanidade e reprodución de 25 euros/vaca/mes… En todos eses casos o gandeiro ten un problema que resolver que non se resolve pedindo un prezo máis alto. • O mesmo pasa co gasto de alimentación de vacas de leite, o principal

90 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 90

24/2/21 10:24

ECONOMÍA

(ese gran esquecido) terá que saír do caixón nalgún momento. Pasos finais Custo de alimentación derivado dese ISGA mínimo para a produción de 33 lt/v/día. - Deducímolo sabendo o custo do kg de materia seca (por exemplo 0,241 €/kg MS) multiplicado por quilos de materia seca (por exemplo 24 kg) = 5,8 €/vaca/día (custo de alimentación por vaca e día), comparándoo cos litros producidos (33 lt/v/d no noso exemplo). - 5,8 €/vaca/día dividido por 33 lt/ vaca/día =0,175 €/litro leite = 175 custo de alimentación en €/tonelada de leite (preto dos 177 que tiñamos dispoñibles) - Este dato é o motor da economía da granxa. Vexamos a ración, a ver se vos parece adecuada para facer 33 litros (eu creo que si): Cowsulting | Info System

https://consuvet.com/cowsulting/cowsulting/pages/alimentos/todoadd.php

Kg/v/d

€/Ton

MS (%)

PB (%)

FAD (%)

FND (%)

ALMI (%)

UFL

SILO MAIZ

COMPONENTE

6.5

47 %

33 %

0.9 %

SILO HIERBA

60 %

0.7 %

MEZCLA

310

10 %

31 %

1.01 %

RESU RACION

Kg/v/d

€/v/d

MS (Kg)

MS (%)

FORRAJE (%)

PB (%)

FAD (%)

FND (%)

ALMI (%)

ALMI (Kg)

UFL/Kg MS

5.81

24.06

42.2

56.1

22.3

34.6

25.7

6.2

0.96

Otros datos: ordeña 100 vacas con una media de 33 lt/v/d Sus calidades son... Grasa 3.7 % y Proteina 3.2 % y cobra la leche a 330 € / ton Ración Cowsulting | Info SystemVACAS L:

gasto da empresa, un custo de 210 €/tonelada de leite non é razoable cobrando a 330 €/tonelada porque nos deixaría un 36 % da 330 €/tonelada que cobramos para pagar todo o que non é alimentación, necesitaría un prezo de 381 €/tonelada para deixarnos un 55 % dos ingresos para pagar todo o que non é alimentación e que a empresa tivese bos resultados. • Con todo, cando as materias pri2 de 6 mas marcan unha subida excesiva do custo de alimentación de vacas de leite, que é o gasto principal nunha granxa, o ISGA mínimo que sostén eses gastos fóra de explotación razoables comprometen a sustentabilidade do modelo. • Ata agora as subvencións corrixiron todas estas situacións, pero o escenario a non moi longo prazo vai ser de restricións nas subvencións e de moi-2 de 6 ta maior esixencia á hora de cumprir requisitos para cobralas; por tanto, a xestión económico-técnica da granxa

P.Lechero: 38.8 lt

De feito, na valoración que fai o 1: General... 57 Kg MF con 42.2% de MSeca y 56.1% de Forraje simulador de cowsulting aparece COMPONENTE Kg/v/d €/Ton MS (%) PB (%) 2: Ingesta... 24.06 Kg MS queSILO o MAIZ leite potencial é 3842 (nota:30 a 25 6.5 3: Proteína... 16% PB real respecto da potencial adoiSILO HIERBA 20 52 30 12 Energía... UFL ta 4:ser un23.07 10-15 % 12menos310 o que88 o MEZCLA 22 deixa nuns 34-35 litros, 4-1: H.C. No Fibrosos... Almidón 25.7% - 6.2 kgque seguKg/v/d €/v/d MS (Kg) MS (%) FORRAJE (%) PB (%) ramente seríaFND: o34.6% real). 4-2: H.C. Fibrosos... - FAD: 22.3% RESU RACION 57 5.81 24.06 42.2 56.1 16

241 €/Ton MShttps://consuvet.com/cowsulting/cowsulting/pages/alimentos/todoadd.php 176 €/ton leche 5.81 €/día ISGA: 47% Forraje/Conc.: correcto

FAD (%)

FND (%)

47 %

60 % Lt pot.: 38.8

10 %

Humedad: correcto

ALMILitros/kg (%) UFL MS: 1.37

Lt pot.: 38.2

33 %

0.9 %

Ef.Proteica: 27.7%

0.7 %

0.96 UFL/Kg MS

31 %

Ef.Energ. 85%

1.01 %

FAD (%)

FND (%)

ALMI (%)

ALMI (Kg)

22.3

34.6

25.7

6.2

correcto

UFL/Kg MS

correcto

0.96

Otros datos: ordeña 100 vacas con una media de 33 lt/v/d

TABLAS

Sus calidades son... Grasa 3.7 % y Proteina 3.2 % y cobra la leche a 330 € / ton

COSTE RACION: (5.81 €/v/d para producir 33 lt/v/d => 176 €/ton leche) ... 241 €/ton MSeca P.Lechero: 38.8 lt Ración VACAS L: 1: General... 57 Kg MF con 42.2% de MSeca y 56.1% de Forraje

241 €/Ton MS

176 €/ton leche

5.81 €/día

Forraje/Conc.: correcto

2: Ingesta... 24.06 Kg MS

ISGA: 47%

Humedad: correcto

17/01/2021 11:15

Litros/kg MS: 1.37

3: Proteína... 16% PB

Lt pot.: 38.2

4: Energía... 23.07 UFL

Lt pot.: 38.8

Ef.Proteica: 27.7%

0.96 UFL/Kg MS

Ef.Energ. 85%

4-1: H.C. No Fibrosos... Almidón 25.7% - 6.2 kg

correcto

4-2: H.C. Fibrosos... FND: 34.6% - FAD: 22.3%

correcto

TABLAS COSTE RACION: (5.81 €/v/d para producir 33 lt/v/d => 176 €/ton leche) ... 241 €/ton MSeca

Aínda que o ISGA non chega ao 50 % que buscabamos (330175)/330 = 47 %, pero case, ou vendo dunha forma gráfica como imos acumulando custos desde o

que menos nos custa ao que máis 17/01/2021 11:15 nos custa, chegamos a que a última columna (verde) de ingresos totais estea por riba da penúltima (azul) de gastos totais.

02.2021 Vaca Pinta n.º 22 | 91

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 91

24/2/21 10:24

Cowsulting | Info System

ECONOMÍA

https://consuvet.com/cowsulting/cowsulting/pages/alimentos/todoadd.php

euros/ton leche

Coste Producción 400

300

200

100

Gastos

M.Ambiente Suministros

Cowsulting | Info System

Lt : €/v/d

6 de 6

Camas Mantenimiento

Personal GASTOS TOTALES + Recría INGRESOS TOTALES

4.06

4.56

Alimentación VL GASTOS TOTALES + Recría + Amort Bienes

Alimentación VS SYR

GASTOS TOTALES INGRESOS LECHE

https://consuvet.com/cowsulting/cowsulting/pages/alimentos/todoadd.php

5.06

5.56

6.06

6.56

7.06

7.56

8.06

8.56

9.06

9.56

162

182

202

222

242

262

282

302

322

342

362

382

156

175

195

214

233

252

272

291

310

329

348

368

150

169

187

206

224

243

261

280

299

317

336

354

145

163

181

199

216

234

252

270

288

306

324

341

140

157

174

192

209

226

243

261

278

295

312

330

135

152

169

185

202

219

235

252

269

285

302

319

131

147

163

179

195

212

228

244

260

276

292

308

127

143

158

174

189

205

221

236

252

268

283

299

123

138

153

168

184

199

214

229

244

259

275

290

119

134

149

164

178

193

208

222

237

252

266

281

116

130

145

159

173

187

202

216

230

245

259

273

113

127

141

154

168

182

196

210

224

238

252

266

110

123

137

150

164

177

191

204

218

231

245

258

107

120

133

146

159

173

186

199

212

225

238

252

104

117

130

143

155

168

181

194

207

219

232

245

17/01/2021 11:15

ISGA (47 %): Litros 300 CONCLUSIÓN

3 de 6

305

310

315

320

325

18 -7.59 -5.83 -4.12 -2.47 -0.87 0.68 Neste exemplo concreto cun 47 % de 20 3.17 4.75 6.29 7.78 9.22 10.62 ISGA sobre gastos totais de alimenta22 11.97 13.41 14.81 16.16 17.47 18.74 ción sería suficiente. Nota importante: os datos que se poñen no artigo non teñen por que corresponder á realidade; o que se pon enriba da mesa é que, acordando os gastos razoables fóra de alimentación, chegamos á conclusión do ISGA (en %) razoable que ten que haber nunha granxa e ese ISGA lévanos a un custo de alimentación por vaca e día que pode ser viable ou non segundo prezos de materias primas.

RESUMO DA METODOLOXÍA DE TRABALLO DO NOSO SIMULADOR Ese é o fluxo que se propón: 0. Chegar a uns acordos previos (xa visto) 1. A clave é discutir sobre os gastos fóra de alimentación de vacas de leite razoables: • 153 €/t no noso exemplo 2. Calcular o ISGA en porcentaxe que sae dese razoamento tendo en conta o prezo medio que se está a pagar (sen IVE e con calidades) • 153/330 = 46,5 %

335 340 345(gastos 350 de355 3. Calcular os GA alimen3.65 5.07 6.44 7.78 tación) por tonelada de 9.08 leite dado 11.97 13.28 14.56 15.8 17 18.17 un prezo e uns GFA razoables. 19.97 21.17 22.33 23.45 24.55 • ISGA 330-153 = 177 €/t25.61 4. Ver se ese custo por tonelada de 17/01/2021 11:15 leite deixa un custo de alimentación por vaca e día compatible coa produción. Para iso pódenos axudar a táboa que vemos despois da gráfica: • 177 €/t/33 litros = 5,4 € vaca/día (custo de alimentación vaca/día) 5. Responde ese custo de alimentación de 5,4 € vaca/día para producir 33 litros por vaca? É necesaria a elaboración de racións tipo segundo os diferentes sistemas de produción existentes (en condicións razoables) para ver se se pode conseguir entrar dentro da táboa anterior xunto co custo de elaboración de silos (sen incluír traballos propios) para poder darlle resposta a esta pregunta. 330

2.19

FLUXO DE TRABALLO Acordos previos

GFA razoables

ISGA razoable

GA (vaca/día) razoable

Chequear VIABILIDADE ración/produción

NOTA DO AUTOR

www.cowsulting.com como ferramenta de xestión económico-técnica (e non ao revés) e www.cowculations.com como escaparate de simuladores gratuítos usados dentro de cowsulting están a disposición do sector se nalgún momento estas ferramentas se consideran necesarias.

92 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_economia_prezoXusto_galego.indd 92

24/2/21 10:24

O NUEV

RumenSmart™

� AUMENTA LA GRASA !

RumenSmart™ Solución inteligente para aumentar la grasa de la leche

Alimenta con RumenSmart™   

Incrementa la grasa láctea Promueve una población bacteriana ruminal benéfica Reduce la depresión de la grasa láctea inducida por la dieta

A SM005-00

Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s. Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico. +34974316092 @ Info.nasp@adisseo.com

www.adisseo.com vp022_anuncio_adisseo.indd 93

15/2/21 18:07

RumenSmart™

RumenSmart: alimenta para aumentar la grasa La evolución de la producción en España, centrada en la cantidad de la leche, ha llevado a la selección de animales cada vez más productivos, descuidando en cierto modo el porcentaje de grasa. Sin embargo, la grasa en uno de los componentes fundamentales de la leche y su incidencia sobre el precio es directa: cuanta más cantidad, mayor precio por litro, hasta un límite. Por esta razón, uno de los aspectos clave para aumentar la rentabilidad de las explotaciones puede ser mejorar el porcentaje de grasa.

l contenido de grasa en leche depende de multitud de factores.

El momento de producción afecta directamente. Así, los primeros días de la lactación hay una mayor cantidad de grasa en leche debido a la movilización de los lípidos de reserva, pero después va disminuyendo a medida que va avanzando la lactación y aumentando la producción lechera para, al final del periodo productivo, incrementarse otra vez el porcentaje de grasa. De este modo, la curva del porcentaje de grasa es inversa a la de la producción lechera.

Grasa en leche 2020 3,9 3,85 3,8 3,75 3,7 3,65 3,6

El factor ambiental también es importante. De sobra es sabido el efecto negativo que produce el estrés térmico sobre la calidad de la leche, que hace que en las épocas de verano disminuya significativamente la cantidad de grasa. No obstante, la nutrición y el manejo de la ración son los dos factores que más pueden afectar al porcentaje de grasa en leche. La grasa de la leche está compuesta principalmente por triglicéridos, ésteres de ácidos grasos que en su mayoría proceden de la fermentación ruminal. Hay aspectos como el pH ruminal, la grasa añadida, el contenido en fibra y el tamaño de partícula que inciden directamente sobre la fermentación ruminal y que, por ese motivo, afectan al contenido en grasa de la leche. Incidiendo en estos aspectos es posible mejorar el contenido de grasa en leche. La dificultad radica en hacerlo de una forma eficiente y rentable para el ganadero, es decir, en conseguir aumentar la grasa mejorando la rentabilidad de la explotación.

3,55 3,5

Los ácidos grasos secretados en leche tienen un doble origen: los procedentes de la alimentación, que son el porcentaje mayor, y los producidos de “novo síntesis” en la glándula mamaria a partir de otros ácidos grasos, como el acético y el butírico, que provienen de la fermentación ruminal. En cualquier caso, una adecuada fermentación ruminal afecta de forma positiva a la producción de grasa láctea. Para conseguir este beneficio, además de trabajar sobre las características nutricionales de la ración, confeccionando dietas lo más eficaces posibles, podemos utilizar nuevos productos que nos permitan mejorar el porcentaje de grasa de una manera rentable.

w vp022_adisseo.indd 94

18/2/21 17:15

GRANJA RABUÑAL (A CORUÑA)

RumenSmart™ Solución inteligente para aumentar la grasa de la leche

Adisseo, fiel a su misión de aportar soluciones nutricionales para la ganadería, ha desarrollado un producto encaminado a conseguir este aumento de grasa en leche: RumenSmart. RumenSmart es una sal cálcica de hidroxianálogo de metionina específica para rumiantes que actúa sobre la población microbiana del rumen, corrigiendo los efectos negativos de la dieta sobre la síntesis de ácidos grasos.

guiendo una mejora de la calidad de leche, comparada con el año 2019, de hasta 2,3 gramos más de grasa por litro de leche.

Utilizado desde hace años en Estados Unidos y México desde mayo hasta septiembre, se ha conseguido un aumento del porcentaje de grasa de dos décimas, lo que supone un importante aumento de los ingresos por la venta de leche.

En España también se han realizado estudios para valorar el beneficio de la incorporación de RumenSmart sobre la grasa de la leche. Tras valorar la ración, se ajustó la dosis del producto para conseguir mejorar la tasa butírica sin perjuicio de la calidad y seguir manteniendo los 41 litros de pro-

En Francia (ver gráfica inferior izquierda), durante el mes de agosto se realizaron pruebas para constatar su eficacia, consi-

RumenSmart contrarresta la caída de grasa en leche durante el mes de agosto

ducción. Se consiguió un aumento importante de grasa, 2,5 gramos por litro de leche, aunque lo más importante es la clara evolución de la grasa durante la utilización de RumenSmart y la caída que se produce tras su retirada. En conclusión, RumenSmart permite trabajar sobre la ración para aumentar la tasa butírica y mejorar la rentabilidad de la explotación. Misma leche, más grasa, más ingresos.

RumenSmart

Fin de la prueba

Comparativa de la evolución de grasa en leche julio-agosto; 2020 vs. 2019 2

1.4

1.1

0.8

Granja N°1

-1

-0.4

Granja N°2

0.3

0.1 0.2

Granja N°3

Granja N°4

+ 1.1 g/l media 2020

0.2 Granja N°6

-0.7

-0.5

Granja N°7

- 0.2 g/l media 2019 Sin la granja N°7 - 1.2 g/l media 2019

-2

-3

-4

-5

-5.40

-6

Evolución de la grasa en leche (g/l) verano 2020

Evolución contenido en grasa, agosto 2020

Evolución de la grasa en leche (g/l) verano 2019

RumenSmart corrige el efecto estacional: Aumenta el contenido de grasa en leche en los meses calurosos del verano: aumento entre 1,3 y 2,3 g de grasa por litro de leche.

Evolución contenido en grasa, agosto 2019

gramos de grasa por litro de leche

39,0 38,0 37,0

Inicio de la prueba

36,0 35,0 34,0 33,0 32,0 31,0 30,0 29,0

Confía en Adisseo, líder mundial en nutrición con aminoácidos en rumiantes desde los 90s. Contacta hoy mismo con nuestro equipo técnico.

+34974316092 Info.nasp@adisseo.com

www.adisseo.com vp022_adisseo.indd 95

18/2/21 17:15

SAÚDE ANIMAL

A febre Q no gando vacún Coxiella burnetti é a bacteria causante desta enfermidade infecciosa que afecta tanto a seres humanos como a moitas especies animais, incluído o gando vacún, cuxos síntomas se manifestan de forma especialmente complexa e variada. Neste estudo descríbese con detalle en que consiste esta doenza e cales son os principais síntomas destes animais, así como as súas consecuencias para a granxa. Antonio Jiménez Ceva Salud Animal antonio.jimenez@ceva.com

INTRODUCIÓN

febre Q é unha enfermidade infecciosa con gran capacidade de propagación que afecta ao home e a moitas especies animais, o que constitúe un problema de saúde pública a nivel mundial. En seres humanos a febre Q pode causar desde un cadro gripal ata cadros máis graves como pneumonía, hepatite e endocardite. En mulleres embarazadas pode ser causa de abortos. Representa un risco profesional para gandeiros, veterinarios, persoal de matadoiros e de laboratorios. Os ruminantes domésticos son a principal fonte de infección para os huma-

nos e considérase que os pequenos ruminantes son a fonte principal de contaxio para as persoas. Na ovella e a cabra o aborto é a principal manifestación da enfermidade, mentres que na vaca os síntomas descritos son máis variados e complexos.

COXIELLA BURNETII

O axente causal da febre Q é Coxiella burnetii, unha bacteria gram-negativa intracelular, extremadamente infecciosa e moi resistente ao medio ambiente. C. burnetii existe en dúas fases diferentes [1]: • A fase I, patóxena, a única con lipopolisacárido completo na súa superficie, illada xeralmente de animais ou humanos infectados. • A fase II, avirulenta, obtida principalmente de forma artificial a partir de cultivos celulares ou ovos embrionados.

Desenvolvéronse varias vacinas inactivadas contra a febre Q, pero só as vacinas preparadas con C. burnetii fase I deberían considerarse protectoras [2].

EPIDEMIOLOXÍA A febre Q está na natureza en dous ciclos: Silvestre: fauna silvestre-carrachas (sospéitase que estes insectos poden ser o punto de cruzamento de ambos os ciclos). Doméstico: animais de compañía-animais de granxa-ser humano. Excreción: as bacterias son eliminadas por feces, ouriños, leite, fluídos do parto, moco vaxinal e seme. Os niveis máis altos de excreción obsérvanse nos produtos do parto ou do aborto (membranas fetais, fluído amniótico…) e a cantidade de bacterias de C. burnetii que

96 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_saudeAnimal_antonioJimenez_galego.indd 96

24/2/21 10:02

SAÚDE ANIMAL

NOS ABORTOS QUE SON POSITIVOS A INMUNOHISTOQUÍMICA DE C. BURNETII HAI MÁIS RISCO DE QUE A PLACENTA ESTEA INFLAMADA, DE TER NECROSE E DE QUE O FETO TEÑA BRONCOPNEUMONÍA

pode excretarse é de ata 10 bacterias por gramo. Diseminación: o po ou aerosois contaminados poden ser transportados polo vento a gran distancia

e conter bacterias viables durante moito tempo. Vía de entrada: en animais e humanos a inhalación é a ruta de infección máis común.

A vía de entrada máis común de Coxiella burnetii é a inhalación

Asesoría xenética

A asesoría xenética de Embriovet nace da necesidade de coidar a xenética do vacún de leite Este novo servizo comprende a análise da xenética da granxa, un plan xenético estratéxico e un programa xenético orientado a obxectivos Servizos incluidos:

1. Auditoría xenética de partida

2. Definición de obxectivos 3. Deseño do programa xenético e reprodutivo 4. Xestión dos datos xenómicos

O novo servizo de Embriovet para o coidado da xenética do vacún de leite

5. Seleción do seme a empregar 6. Acoplamentos

www.embriomarket.com Parcela 8, Polígono de Piadela, 15300 Betanzos (A Coruña) Tfno/Fax: +34 981 791 843 - 649 239 488

Embriomarket

Embriomarketsl

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 97

vp022_saudeAnimal_antonioJimenez_galego.indd 97

24/2/21 10:06

SAÚDE ANIMAL

PREVALENCIA DA FEBRE Q NO GANDO VACÚN

Coxiella burnetii infecta o gando vacún cunha importante distribución en moitos países do mundo. A media mundial da prevalencia no animal é do 20 % [0-100 %] na granxa é do 38 % [4-100 %] [3]. En España hai seroprevalencias moi altas en granxa: en vacas de carne en sistemas de devesa hai 93,7 % de explotacións con polo menos un animal positivo [4]; en vacas de leite, o 46 % de explotacións son positivas en leite de tanque en Galicia [4] e no País Vasco, o 67,5 % [5].

QUE PROBLEMAS CAUSA A FEBRE Q NO GANDO VACÚN? Do mesmo xeito que para outras especies animais, Coxiella burnetii é unha bacteria patóxena para o gando vacún e observouse que a inoculación experimental produce en vacún problemas respiratorios, aborto e mesmo morte dos animais. A patoxenia da enfermidade non é totalmente coñecida, non obstante agora sábese que Coxiella burnetii infecta os macrófagos no endometrio, o cal podería explicar as endometrites asociadas [6] e tamén se demostrou que C. burnetii infecta os trofoblastos na placenta, o que produce placentite e aborto [7]. Hai que ter en conta que a febre Q en moitas ocasións pode cursar dunha forma asintomática [8], no entanto hai unha serie de síntomas e condicións patolóxicas típicas desta doenza.

FEBRE Q, ABORTOS E MORTALIDADE PERINATAL

Coxiella burnetii diagnosticouse coas técnicas de PCR e tinción inmunohistoquímica en mostras de cotiledóns de placentas de va-

cas infectadas tras partos normais (Van Moll et al., 1993; Hansen et al., 2011; Agerholm et al., 2010). A infección non sempre produce aborto, en moitas ocasións producirá un parto normal e neses casos non se observa inflamación da placenta. En canto a abortos, en vacas seronegativas e non vacinadas ás que se inxectou C. burnetii por vía subcutánea desenvolveron unha febre transitoria de 2-3 días e parto con xato morto ou aborto. Segundo unha enquisa de eventos de abortos realizada en Francia en 2017 (OSCAR) [9] con datos de 434 abortos, o 10,4 % foron compatibles con Coxiella burnetii, segundo axente infeccioso despois de Neospora (14,7 %) e seguido de BVD (7,6 %). Outro estudo tamén reportou a presenza de bacteria con PCR nun 9 % de fetos abortados ou xatos nados mortos (Muskens et al., 2012). Estes abortos parecen ser máis frecuentes no último terzo da xestación [8]. Non obstante, hai que ter en conta que os abortos son tamén máis facilmente detectados e, consecuentemente, máis investigados durante este período. Como se dá o feito de que C. burnetii se detecta comunmente na placenta, produtos do parto e moco vaxinal tras partos normais, era importante atopar unha confirmación de que o organismo causa aborto a través dunha correlación sólida entre as lesións e a presenza do organismo. Esta correlación constatouse co uso de inmunohistoquímica [7]. Demostrouse que nos abortos que son positivos a inmunohistoquímica de C.burnetii hai máis risco de que a placenta estea inflamada, de ter necrose e de que o

NAS VACAS SEROPOSITIVAS HAI O DOBRE DE RETENCIÓN DE PLACENTA QUE NAS VACAS SERONEGATIVAS

A febre Q causa problemas reprodutivos nas explotacións de ganado vacún

98 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_saudeAnimal_antonioJimenez_galego.indd 98

24/2/21 10:03

seguro de ganado

vacuno Incluye saneamiento ganadero Asegure la calidad de su leche (células somáticas, aflatoxinas…)

Más que un seguro

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • SEGUROS GENERALES RURAL • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • SANTALUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • AGROMUTUAMAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA

vp022_anuncio_agroseguro.indd 99

17/2/21 19:09

SAÚDE ANIMAL

feto teña broncopneumonía (cambios que frecuentemente acompañan as placentites infecciosas) que nos abortos nos que a inmunohistoquímica saía negativa. Coa tinción por inmunohistoquímica do antíxeno de Coxiella burnetii en trofoblastos de placenta de vacas con aborto, o carácter de positivo varía desde uns poucos gránulos de material intracitoplasmático dentro de trofoblastos morfoloxicamente normais a cantidades masivas de antíxeno dentro de moitos trofoblastos aumentados de tamaño (figura 1).

depende de moitos factores, xa estaba descrita unha asociación entre a serología positiva a Coxiella burnetii e a retención de membranas fetais na vaca (Vidic et al., 1990). Máis recentemente, en tres explotacións de vacas de leite de alta produción infectadas por Coxiella burnetii en España observouse que nas vacas seropositivas hai o dobre de retención de placenta que nas vacas seronegativas [11] (figura 2).

AS EXPLOTACIÓNS POSITIVAS A FEBRE Q NO TANQUE DE LEITE TIÑAN 2,5 VECES MÁIS PROBABILIDADE DE TER UNHA INCIDENCIA ALTA (>15-17 %) DE METRITE E ENDOMETRITE

Figura 2. Porcentaxe de vacas con retención de placenta segundo o seu estado serolóxico fronte a C. burnetii 12,5 %

Figura 1. Detección inmunohistoquímica do antíxeno de Coxiella burnetii en trofoblastos na placenta dunha vaca con aborto por esta bacteria

P=0,02 6,4 %

Vacas seronegativas a C. burnetti

Vacas seropositivas a C. burnetti

ENDOMETRITE

De Bidfell et al., 2000

En canto a nados débiles e mortalidade perinatal, xa hai tempo se describiu que C. burnetii pode inducir, ademais de abortos, nacidos mortos e nacidos débiles [8]. Un estudo realizado en 24 granxas de vacas de leite cuantificou a influencia do nivel de anticorpos no tanque de leite na mortalidade perinatal: nas granxas con altos niveis de anticorpos fronte a Coxiella burnetii en tanque, o risco de morte perinatal 8-9 meses antes foi dúas veces maior que nas granxas sen anticorpos [10].

RETENCIÓN DE PLACENTA Aínda que a retención de membranas fetais é unha situación patolóxica que

En canto á asociación entre febre Q e enfermidades uterinas, en 246 explotacións en varias zonas de Italia observouse que as explotacións positivas a febre Q no tanque de leite tiñan 2,5 veces máis probabilidade de ter unha incidencia alta (>15-17 %) de metrites e endometrites [12]. Un tema de grande importancia en canto á repercusión da febre Q na infertilidade é a relación entre a presenza de Coxiella burnetii e a endometrite crónica en vacas infértiles. En 2018 en Italia realizáronse probas de diagnóstico en biopsias uterinas de 40 vacas repetidoras. As biopsias uterinas de 30 vacas non tiveron lesións significativas e nelas non se identificaron patóxenos por cultivo bacteriano aerobio nin PCR. Con todo, 10 vacas mostraban unha endometrite crónica con fibrose e foron positivas a Coxiella burnetii e negativas para outros patóxenos por cultivo bacteriano aerobio e PCR. A avaliación inmunohistoquímica de C. burnetii das biopsias positivas a PCR identificou, por primeira vez, a presenza de C. burnetii dentro das lesións e intracitoplasmática nos macrófagos do endometrio no gando vacún. Segundo os autores do estudo, a persistencia de macrófagos con contido de

100 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_saudeAnimal_antonioJimenez_galego.indd 100

24/2/21 18:54

SAÚDE ANIMAL

bacteria pode contribuír á inflamación e ao dano progresivo e fallo funcional do endometrio [6]. Isto pode explicar os cadros de infertilidade descritos na febre Q.

FEBRE Q E EFICIENCIA REPRODUTIVA Ata a data os estudos que relacionan directamente a presenza de febre Q no gando vacún con resultados reprodutivos son estudos epidemiolóxicos nos que se reportou unha asociación entre a infección por Coxiella burnetii e a existencia de diferentes desordes reprodutivas. Tamén se viron datos moi sorprendentes desta asociación ao avaliar a diferenza na eficiencia reprodutiva entre as vacas e xovencas non vacinadas e as vacinadas. Asociación entre febre Q e problemas reprodutivos Un estudo realizado en Alemaña reportou unha prevalencia de anticorpos fronte a Coxiella burnetii dúas veces maior en explotacións con infertilidade [13]. Outro estudo revelou que a prevalencia de anticorpos fronte a Coxiella burnetii era máis alta en gando vacún de leite, onde se observaban desordes reprodutivas. A prevalencia foi do 60 %, mentres que a dos animais sen problemas foi do 36 % [14]. Mellora en índices reprodutivos coa vacinación Varios estudos demostraron unha mellora de distintos índices reprodutivos coa vacina de febre Q: • Taxa de concepción a primeira inseminación: nun estudo realizado en España no que se vacinaron vacas xestantes de ao redor de 6 meses avaliándose o efecto na lactación seguinte, a taxa de concepción a primeira IA posparto foi maior nos animais vacinados que nos non vacinados (41,9 % e 30,1 %, p<0,05) [15]. • Porcentaxe de vacas repetidoras: tras dúas roldas consecutivas de vacinación nun ano enteiro das vacas seronegativas, as vacas vacinadas tiveron menos probabilidades de ser “vaca repetidora” (necesitar >3 inseminacións para quedar xestantes) en comparación coas non vacinadas 14,3 % e 28,1 %, p=0,01 [16]. • Redución de días abertos: nun dos estudos realizados en España observouse unha diferenza de 14 días nos días a concepción (expresado como

“días abertos”) entre as vacas non vacinadas e as vacinadas (106 e 92) [15]. Noutro estudo, realizado en Italia, os días abertos reducíronse en 20 días (142 en non vacinadas e 122 en vacinadas) [17].

O PAPEL DO VETERINARIO […] É CLAVE Á HORA DE DETECTAR A EXISTENCIA DUN PROBLEMA DE FEBRE Q NA EXPLOTACIÓN E ADOPTAR AS MEDIDAS DE CONTROL

CONCLUSIÓN A febre Q é unha enfermidade que afecta ao gando vacún, ao igual que a outras especies animais. É causa de abortos, a súa presenza está asociada con problemas reprodutivos e demostrouse que cando se vacinan as xovencas e vacas a súa eficiencia reprodutiva mellora notablemente. Con todo, como vimos, as manifestacións clínicas ou problemas que se poden observar no gando vacún en ocasións non son tan obvios como os cadros abortivos dos pequenos ruminantes. Por este motivo, o papel do veterinario no correcto diagnóstico diferencial e na xestión de datos para ter índices obxectivos para monitorizar é clave á hora de detectar a existencia dun problema de febre Q na explotación e adoptar as medidas de control, que consisten principalmente en medidas de bioseguridade e na vacinación da granxa.

BIBLIOGRAFÍA

1. Porter S. R, Czaplicki, G., Mainil, J., Guatteo, R., Saegerman, C., Q Fever: Current State of Knowledge and Perspectives of Research of a Neglected Zoonosis. International Journal of Microbiology. Volume 2011, Article ID 248418, 22 pages. 2. O.I.E. Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals Chapter 2.1.12 2010. 3. Guatteo R, Seegers H, Taurel AF, Joly A, Beaudeau F. Prevalence of Coxiella burnetii infection in domestic ruminants: a critical review. Vet Microbiol. 2011 Apr 21; 149(12):1-16. 4. Pablos-Tanarro A., Eiras Ferreiro C., Calavia Krehan P., San Miguel-Ayanz J.M., Ortega-Mora L.M., Ferre I. Presencia de anticuerpos específicos frente a Coxiella burnetii en explotaciones bovinas lecheras de Galicia y extensivas de carne en sistemas de dehesa. XVII Congreso Internacional Anembe de medicina bovina, Santander, 2012. 5. Piñero A., Astobiza I., Barandika J.F., Hurtado A., Atxaerandio R., GarcíaPérez A.L. Evolución de la prevalencia de Coxiella burnetii en explotaciones de bovino lechero en un periodo de 2 años. XVII Congreso Internacional Anembe de medicina bovina, Santander, 2012. 6. De Biase D., Costagliola A., Del Piero F., Di Palo R., Coronati D.3, Galiero G., Degli Uberti B., Lucibelli M. G., Fabbiano A., Davoust B., Raoult D. and Paciello O. Coxiella burnetii in Infertile Dairy Cattle

With Chronic Endometritis. Veterinary Pathology 1-4 ª 2018 7. Bildfell RJ, Thomson GW, Haines DM, McEwen BJ, Smart N. Coxiella burnetii infection is associated with placentitis in cases of bovine abortion. J Vet Diagn Invest. 2000 Sep; 12(5):419-25. 8. Arricau-Bouvery N., Rodolakis A. Is Q Fever an emerging or re-emerging zoonosis? Vet. Res. 36 (2005) 327–349 9. Observatoire et suivi des causes d’avortements chez les ruminants (OSCAR). Bilan 2017. 10. Nielsen KT, Nielsen SS, Agger JF, Christoffersen AB, Agerholm JS. Association between antibodies to Coxiella burnetii in bulk tank milk and perinatal mortality of Danish dairy calves. Acta Vet Scand. 2011 Dec 2; 53:64. 11. López-Gatius F, Almeria S, Garcia-Ispierto I. Serological screening for Coxiella burnetii infection and related reproductive performance in high producing dairy cows. Res Vet Sci. 2012 Aug; 93(1):67-73. 12. G. Valla, D. Bizzarri, G. Ferrari, M. Bussacchini. Prevalenza di Coxiella Burnetii nel latte di massa in allevamenti di bovine da latte italiani e possible correlazione con problemi riproduttivi. Large Animal Review 2014. 13. Wittenbrink MM, Gefäller S, Failing K, Bisping W. The effect of herd and animal factors on the detection of complementbinding antibodies against Coxiella burnetii in cattle. Berl Munch Tierarztl Wochenschr. 1994 Jun; 107(6):185-91. 14. To H, Htwe KK, Kako N, Kim HJ, Yamaguchi T, Fukushi H, Hirai K. Prevalence of Coxiella burnetii infection in dairy cattle with reproductive disorders.J Vet Med Sci. 1998 Jul; 60 (7):859-61. 15. Lopez-Helguera I., Tutusaus J., Souza A. H., Jimenez A., Muñoz-Bielsa J., GarciaIspierto I. Vaccinating against Q-fever with an inactivated phase-I vaccine (COXEVAC®) improves reproductive performance in Coxiella burnetti-infected dairy herds. Poster 28th World Buiatrics Congress. Cairns, Australia 2014 16. Garcia-Ispierto I, López-Helguera I, Tutusaus J, Mur-Novales R, López-Gatius F. Effects of long-term vaccination against Coxiella burnetii on the fertility of highproducing dairy cows. Acta Vet Hung. 2015 Jun;63(2):223-33 17. G. Valla, C. Mazzoni, A. Patelli, M. Bussacchini. Influence of vaccination with Coxevac® on improving reproductive performance in dairy cattle in Coxiella burnetii infected herds. XLIX Congresso Nazionales della Società Italiana de Buiatria. 2017. 76-84.

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 101

vp022_saudeAnimal_antonioJimenez_galego.indd 101

24/2/21 10:03

GGI-SPERMEX

Excelentes éxitos de nuestros toros GGI-SPERMEX es una potencia genética: ¡¡¡Sus éxitos en los últimos años lo demuestran!!!

¡En

GGI-SPERMEX GmbH es la empresa de genética alemana que comercializa a nivel internacional el semen de sus socios: 14 centros de sementales de Alemania de las razas HOLSTEIN, FLECKVIEH y BROWN SWISS. El potencial genético de estos 14 socios es uno de los más grandes del mundo, agrupando casi el 70 % de todos los sementales y vacas registradas de Alemania: ¡potencial difícilmente comparable con cualquier otra empresa de genética del mundo!

Socios de GGI-SPERMEX GmbH (Alemania) Oficinas de GGI-SPERMEX GmbH

N N

Alemania posee: • La población más grande del mundo de vacas registradas de las razas Holstein Negro y Holstein Rojo • La mayor población de referencia genómica, con más de 42.000 toros y más de 200.000 vacas (VIT 08/20) • Más de 1.700.000 vacas registradas de Holstein Negro, más de 150.000 de Holstein Rojo, más de 750.000 de Fleckvieh y más de 130.000 de Brown Swiss (2018) • Uno de los libros genealógicos de Holstein más antiguos del mundo (1878), que actualmente incluye datos de más de 70.000.000 de vacas

D D

EN EN

É É

Tie

IMPORT EXPORT BAS SL es, desde 1992, el representante en España de GGI-SPERMEX

Tie

Fundada en 1989, IMPORT EXPORT BAS es una empresa nacida con el objetivo de ofrecer a sus clientes genética de calidad. Para conseguir este objetivo, BAS ostenta desde 1992 la representación en España de los productos de GGI-SPERMEX: semen, novillas y embriones de las razas Holstein Negro/Rojo, Fleckvieh y Brown Swiss, así como también de Angler, Jersey, Roja DN, Negra DSN y razas cárnicas. Además, comercializa material de inseminación: tanques de nitrógeno, catéteres de inseminación, guantes y vainas.

La Ad

Desde su fundación, y gracias a la confianza de nuestros clientes y al buen trabajo realizado por nuestro equipo humano, hemos tenido un crecimiento sostenido que, en los últimos años, se ha incrementado considerablemente fruto de los excelentes éxitos de nuestros toros, los cuales están haciendo que cada día nuevos clientes en toda España se decidan a utilizar nuestra genética.

GY GY

N N

¿Quieres venir a trabajar con nosotros? ¡Contáctanos! Uno de los principales objetivos de nuestra empresa es ofrecer un buen servicio a los ganaderos de cualquier parte de España. Actualmente, y debido a los excelentes resultados que están teniendo nuestros toros los últimos años, estamos teniendo un fuerte incremento sostenido de ventas, lo que nos obliga a buscar nuev@s agentes comerciales en diferentes zonas de España para mantener la calidad del servicio. Te ofrecemos estabilidad laboral con excelentes posibilidades económicas. Nuestros años de experiencia nos confirman que los principales activos para mantener estos éxitos son la calidad de nuestros productos y nuestro equipo de ventas; por eso cuidamos de ambos con la máxima profesionalidad.

LO LO

Si estás interesad@, ponte en contacto con nosotros a través del e-mail mcarola@bas-sl.com o llama al teléfono 649 425 331.

vp022_pub_bas.indd 102

La La La

18/2/21 10:55

a s sí i-

o en

ÉXITOS DEMOSTRADOS DE GGI-SPERMEX ¡En los últimos años, ninguna otra casa comercial ha tenido en España unos resultados comparables a los de GGI-SPERMEX!

¡En los últimos años, ninguna otratrabajando casa comercial ha para tenido en España unos resultados a los de GGI-SPERMEX! Continuamos fuerte seguir mejorando. ¡Gracias comparables por tu confianza! Continuamos trabajando fuerte para seguir mejorando. ¡Gracias por tu confianza!

EVOLUCIÓN DE HIJAS DE TOROS GGI-SPERMEX EN LOS RANKINGS ESPAÑOLES (listados web CONAFE, 2020-2021) EVOLUCIÓN DE HIJAS DE TOROS GGI-SPERMEX EN LOS RANKINGS ESPAÑOLES (listados web CONAFE, 2020-2021) AGO. 2020

15 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

(15 %)

5 STARELLO, 4 LAVONTE, 2 HOTSPOT P, 1 SATURN, 1 SOLITAIR P, 1 JAKE, 1 GARIDO

AGO. 2020

15 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

(15 %)

5 STARELLO, 4 LAVONTE, 2 HOTSPOT 1 SATURN, 1 SOLITAIR P, 1por JAKE,ICO 1 GARIDO 16 novillas de toros GGI P,entre las 100 mejores

SEP. 2020 SEP. 2020

(16 %) (16 %)

5 STARELLO, 4 LAVONTE, 2 HOTSPOT P, 2 SATURN, 1 SOLITAIR P, 1 JAKE, 1 GARIDO

16 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

5 STARELLO, 4 LAVONTE, 2 HOTSPOT P, 2 SATURN, 1 SOLITAIR P, 1 JAKE, 1 GARIDO

17 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

(17 %) (17 %)

OCT. 2020 OCT. 2020

4 STARELLO, SATURN, 3de LAVONTE, SOLITAIR P, 1 las HOTSPOT 1 FREEMAX, 1 JAKE, 174novillas toros2GGI entre 100 P,mejores por ICO1 GARIDO

NOV. 2020 NOV. 2020

8 SATURN, 5 25 LAVONTE, 3 SOLITAIR P, 2 STARELLO, 2 GIGASTAR, HOTSPOT P, 1 FREEMAX, 1 JAKE, 1 GARIDO novillas de toros GGI entre las 2100 mejores por ICO

DIC. 2020 DIC. 2020

4 STARELLO, 4 SATURN, 3 LAVONTE, 2 SOLITAIR P, 1 HOTSPOT P, 1 FREEMAX, 1 JAKE, 1 GARIDO

25 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

(25 %) (25 %)

30 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO 30 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

8 SATURN, 5 LAVONTE, 3 SOLITAIR P, 2 STARELLO, 2 GIGASTAR, 2 HOTSPOT P, 1 FREEMAX, 1 JAKE, 1 GARIDO

12 SATURN, 5 LAVONTE, 3 SOLITAIR P, 2 STARELLO, 2 GIGASTAR, 2 HOTSPOT P, 1 FREEMAX, 1 JAKE, 1 GARIDO, 1 GUARDIAN

ENE. 2021 ENE. 2021

12 SATURN, 5 LAVONTE, 3 SOLITAIR P, 2 STARELLO, 2 GIGASTAR, 2 HOTSPOT P, 1 FREEMAX, 1 JAKE, 1 GARIDO, 1 GUARDIAN

33 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO 33 novillas de toros GGI entre las 100 mejores por ICO

15 SATURN, 4 LAVONTE, 3 SOLITAIR P, 2 STARELLO, 2 GIGASTAR, 2 HOTSPOT P, 2 GUARDIAN, 1 FREEMAX, 1 GARETT, 1 GARIDO 15 SATURN, 4 LAVONTE, 3 SOLITAIR P, 2 STARELLO, 2 GIGASTAR, 2 HOTSPOT P, 2 GUARDIAN, 1 FREEMAX, 1 GARETT, 1 GARIDO

(30 %) (30 %)

(33 %) (33 %)

ÉXITOS DE TOROS GGI-SPERMEX EN LAS MEJORES EXPLOTACIONES ESPAÑOLAS (listados web CONAFE, enero 2021) ÉXITOS DE TOROS GGI-SPERMEX EN LAS MEJORES EXPLOTACIONES ESPAÑOLAS (listados web CONAFE, enero 2021)

RAMADERIA CAN THOS SL RAMADERIA THOS Explotación N.º1 por ICO y N.º1CAN por IM€T LECHESL en ESPAÑA

Explotación N.º1 por ICO y N.º1 por IM€T LECHE en ESPAÑA

Tiene 74 hijas entre las 1.000 mejores novillas genómicas por ICO, de las que 30 son hijas de toros de GGI (40 %):

8 SATURN 6 HOTSPOT P ·por 6 STARELLO · 430SOLITAIR Tiene 74 hijas entre las 1.000 mejores ·novillas genómicas ICO, de las que son hijas dePtoros de GGI (40 %):

8 SATURN · 6 HOTSPOT P ·46GUARDIAN STARELLO · 4· 1SOLITAIR P · ·41GUARDIAN LAVONTE DECLIC · 1 LAVONTE · 1 DECLIC

Las restantes 44 son hijas de 20 toros distintos del resto de casas comerciales. Además, RAMADERIA CAN THOS SL tiene:

THOS GUARDIAN ALUMETE (ICO 5.096) La N.º 1 POLLED P: THOS GUARDIAN ALUMETE P (ICO P 5.096) HOTSPOT P ET4.693) (ICO 4.693) La N.º 1 POLLED PP: THOS THOS HOTSPOT ABBAABBA P ET (ICO SATURN PRUDI (kg G+P: La N.º 1 por Gr. + Pr.: THOSTHOS SATURN PRUDI (kg G+P: 210)210) Nacido 27/08/2019 Nacido 27/08/2019

924764 924764 NLDM000936213231

NLDM000936213231

GYWER RDC x VG87 SALVATORE x RIVERBOY GYWER RDC x VG87 SALVATORE x RIVERBOY

N.º 1 HOLSTEIN ROJO · ICO 5.447 N.º 1 HOLSTEIN ROJO · ICO 5.447

+2.381 kg L +78 kg G +84 kg P +2.381 kg L +78 kg G +84 kg P IPP +2’09 ICU +1’48 IGT +1’69 IPP +2’09 ICU +1’48 IGT +1’69 PARA ROBOT · PARTO MUY FÁCIL PARA ROBOT · PARTO MUY FÁCIL LONGEVIDAD: 138 CEL. SOMÁTICAS: 115 LONGEVIDAD: 138 CEL. SOMÁTICAS: 115 FERTILIDAD HIJAS (DA): 109 FERTILIDAD HIJAS (DA): 109

vp022_pub_bas.indd 103

Nacido Nacido 24/11/2019 24/11/2019

688217

DEUM000540935242 DEUM000540935242

LAVONTE x REASON x VG88 MIDNIGHT

N.º 1 BB + A2A2 · ICO 5.371 +1.676 kg L +58 kg G IPP +1’32 ICU +2’15

+67 kg P IGT +1’94

PARA ROBOT · PEDIGRÍ ‘OUTCROSS’ LONGEVIDAD: 150 CEL. SOMÁTICAS: 124 FERTILIDAD HIJAS (DA): 120

18/2/21 10:55

SAÚDE ANIMAL

Boas prácticas de control parasitario en rabaños de gando vacún Neste estudo amosamos como deseñar un plan de control parasitario recomendable a cada explotación en catro pasos: coñecer os parasitos máis frecuentes na zona, así como a influencia das circunstancias propias da explotación e das condicións ambientais; determinar o estado sanitario propio de cada granxa e, finalmente, actuar en consecuencia. D. García-Dios, P. Díaz, S. Remesar, N. Martínez-Calabuig, A. Prieto, J.M. Díaz-Cao, G. López, C. López-Novo, R. Panadero, C.M. López, G. Fernández, P. Morrondo, P. Díez-Baños Investigación en Sanidade Animal: Galicia (Grupo Invesaga), Dpto. de Patoloxía Animal Facultade de Veterinaria de Lugo, USC

as últimas dúas décadas, o sector bovino experimentou cambios notables relacionados directamente cos programas de mellora xenética, a posta en valor do pastoreo e a profesionalización da gandería, o que se traduciu nun incremento apreciable do tamaño dos rabaños respecto das explotacións familiares tradicionais. Nun contexto cada vez máis competitivo, o control das enfermidades e, moi especial-

mente, das que cursan de forma subclínica, condiciona en gran medida o rendemento e a rendibilidade destas explotacións. Por iso, para optimizar as producións resulta imprescindible levar a cabo programas adecuados de control e prevención das infeccións causadas por parasitos en granxas de gando vacún. Estes programas deben adaptarse sempre ás particularidades de cada explotación e baséanse en diagnósticos previos, así como en

medidas terapéuticas e de manexo. En resumo, para deseñar un plan de control parasitario recomendable a cada explotación débense seguir catro pasos que describimos a continuación.

1. COÑECER OS PARASITOS MÁIS FRECUENTES NA ZONA A presenza de determinados parasitos (figura 1) nas ganderías depende de diferentes factores, dos cales os máis

104 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_pabloDiaz_galego.indd 104

24/2/21 10:22

SAÚDE ANIMAL

ESTES PROGRAMAS DEBEN ADAPTARSE SEMPRE ÁS PARTICULARIDADES DE CADA EXPLOTACIÓN E BASÉANSE EN DIAGNÓSTICOS PREVIOS, ASÍ COMO EN MEDIDAS TERAPÉUTICAS E DE MANEXO

importantes son os relacionados coa localización xeográfica da granxa e as condicións climáticas da zona. Comprobouse que as temperaturas moderadas e as precipitacións frecuentes rexistradas en Galicia favorecen o desenvolvemento e a supervivencia de fases de vida libre de distintos parasitos nos pastos. Neste sentido, os resultados dun estudo realizado polo grupo Invesaga en granxas galegas de gando vacún durante os anos 20182020 sinalan que os nematodos gastrointestinais son os parasitos máis frecuentes, pois identificáronse no 93 % dos rabaños. Outros axentes, como criptosporidios ou os coccidios do xénero Eimeria, considéranse ubicuos e tamén están presentes na gran maioría (ata o 89 %) das explotacións. Tendo en conta os resultados destes tres grupos de parasitos, sempre deberán terse en conta á hora de establecer un protocolo de actuación antiparasitario, co fin de diminuír a contami-

nación do ambiente e reducir o risco de infección. Este mesmo estudo tamén demostra que as infeccións por paranfistómidos se incrementaron considerablemente nos últimos 15 anos, e son positivas actualmente o 79 % das granxas galegas. Pola contra, a porcentaxe de explotacións con Fasciola hepatica, un dos parasitos máis patóxenos que afectan ao gando vacún, parece diminuír notablemente: detectouse no 27 % dos rabaños. Os resultados obtidos tamén mostran que as infeccións por Dicrocoelium dendriticum son pouco frecuentes nas granxas galegas (8 %), aínda que neste caso se detectaron diferenzas moi notables entre distintas zonas; así, en áreas montañosas e en zonas máis secas da provincia de Ourense os rabaños positivos a este parasito alcanzan o 43 %.

IMPORTADORES EXCLUSIVOS PARA TODA LA PENÍNSULA IBÉRICA

Mini Maxi

CEPILLOS - Fácil instalación - Libre de mantenimiento - Estructura robusta y de larga durabilidad - Ahorro de factura eléctrica - 3 años de garantía

www.mecari.es @tiendamecari Mecanización Campo y Riego

Totem

Responsable ventas Portugal:

Aitor Elua

aitorelua@mecari.es 671 889 595

Midi

Jesús Fernández Paz

jesusfernandez@mecari.es 630 009 362

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 105

vp022_manexo_pabloDiaz_galego.indd 105

24/2/21 10:22

SAÚDE ANIMAL

A PORCENTAXE DE EXPLOTACIÓNS CON FASCIOLA HEPATICA, UN DOS PARASITOS MÁIS PATÓXENOS QUE AFECTAN AO GANDO VACÚN, PARECE DIMINUÍR NOTABLEMENTE

Figura 1. Parasitos máis frecuentes no gando vacún galego e a súa localización

Outras investigacións realizadas en Galicia entre 2008 e 2011 sinalaron que Neospora caninum, un parasito en cuxo ciclo intervén o can, é tamén moi frecuente, pois entre o 79 e o 81 % das granxas eran seropositivas. Este afecta moi negativamente ás explotacións, pois caracterízase pola aparición de abortos e outros problemas reprodutivos. Non se debe esquecer que hai parasitos externos, como carrachas, ácaros da sarna, piollos e moscas do xénero Hypoderma, que poden afectar as granxas galegas de gando vacún.

2. COÑECER COMO INFLÚEN AS CIRCUNSTANCIAS PROPIAS DA EXPLOTACIÓN E AS CONDICIÓNS AMBIENTAIS Os programas de control parasitario deben deseñarse a medida para cada explotación, e para iso é imprescindible coñecer os parasitos máis frecuentes segundo o tipo de manexo, a idade do animal ou a época do ano, tal e como se resume na táboa 1. Así, en bovinos de explotacións intensivas, que adoitan concentrar un maior número de animais en espazos máis reducidos, son especialmente frecuentes as infestacións por piollos e ácaros da sarna, así como as infeccións por Cryptosporidium spp. ou coccidios en xatos. Estes últimos están asociados á aparición de diarreas neonatais, que dan lugar a perdas importantes relacionadas fundamentalmente por un atraso no crecemento e un aumento da mortalidade neonatal.

En bovinos de máis idade haberá que prestarlles máis atención especialmente a aqueles parasitos cuxas fases infectantes se atopan nos pastos, como F. hepatica, D. dendriticum, paranfistómidos e nematodos gastrointestinais e pulmonares, así como algúns patóxenos externos como carrachas ou larvas de Hypoderma spp. Todos eles poden repercutir negativamente nas producións, afectando en maior ou menor medida ao crecemento, produción leiteira, a reprodución etc. É importante sinalar que o risco é máximo se os animais están continuamente en pastoreo, aínda que a infección tamén é posible se acceden aos pastos só nalgunha fase determinada da produción, por

exemplo no secado. Nestes casos débese considerar que os bovinos máis susceptibles a infeccións intensas son os que están na súa primeira tempada de pastoreo. Por último, as medidas de control parasitario adoptadas, incluíndo tratamentos e medidas de manexo de animais e pastos, deben adaptarse á cronobioloxía de cada parasito co fin de optimizar a súa eficacia (táboa 1).

É importante sinalar que o risco é máximo se os animais están continuamente en pastoreo

106 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_pabloDiaz_galego.indd 106

24/2/21 10:22

vp022_huvepharma.indd 107

15/2/21 18:32

SAÚDE ANIMAL

Táboa 1. Idade e manexo onde adoitan aparecer signos clínicos ou parasitacións máis intensas en gando vacún Idade

Tipo de manexo

Coccidios

3 semanas-6 meses

Intensivo

Cryptosporidium spp.

Primeiras tres semanas de vida

Intensivo

Neospora spp.

Primeira xestación tras a infección

Pastoreo

F. hepatica

Primeira saída ao pasto

Pastoreo

D. dendriticum

Primeira saída ao pasto

Pastoreo

Paranfistómidos

Primeira saída ao pasto

Pastoreo

Moniezia spp.

Primeira saída ao pasto

Pastoreo

Nematodos gastrointestinales

Primeira saída ao pasto

Pastoreo

Nematodos pulmonares

Primeira saída ao pasto

Pastoreo

Sarnas

Non relacionado coa idade

Intensivo

Carrachas

Non relacionado coa idade

Pastoreo

Piollos

Non relacionado coa idade

Intensivo

Hypoderma spp.

Tras a primeira saída ao pasto

Pastoreo

3. COÑECER O ESTADO SANITARIO PROPIO DE CADA GRANXA Debido a que as medidas de control que se deben implementar difiren dependendo do parasito, antes de levar a cabo calquera tipo de actuación é indispensable determinar cales están presentes na explotación. Isto é relativamente sinxelo para os parasitos externos, pois algúns pódense detectar a primeira ollada en exploracións clínicas rutineiras (carrachas, especialmente se están alimentadas; piollos ou as súas lendias); tamén é moi útil identificar as súas lesións características, por exemplo as alopecias causadas por ácaros da sarna ou os nódulos larvarios subcutáneos característicos (vérragos) da mosca Hypoderma spp. Pola contra, as infeccións por parasitos internos son máis complicadas de detectar. No caso específico de Neospora caninum debemos fixarnos na incidencia de abortos, especialmente se estes ocorren durante o 4.º-6.º mes de xestación. A sospeita de neosporose debe confirmarse no laboratorio mediante a detección de anticorpos en soro da nai ou nos líquidos fetais, aínda que tamén pode realizarse un estudo histopatolóxico ou molecular en diferentes tecidos do feto, especialmente cerebro, corazón ou fígado. No entanto, a maioría das infeccións parasitarias no gando vacún son subclínicas ou maniféstanse con signos moi pouco específicos, por exemplo unha baixa condición corporal, mal pelame, feces pastosas/líquidas e fedorentas, redución

da produción leiteira ou problemas reprodutivos como atrasos e repeticións de celos. Aínda que isto podería facernos sospeitar de problemas parasitarios na granxa, cómpre realizar una correcta recollida de mostras para análises no laboratorio. As mostras fecais son as de elección para evidenciar a presenza da maioría dos parasitos internos, incluíndo os dixestivos e broncopulmonares. Para evitar resultados erróneos, estas mostras fecais deberán recollerse directamente do recto, conservarse en refrixeración e enviarse canto antes ao laboratorio. A partir destas mostras, no laboratorio realizarase a técnica máis adecuada para detectar cada tipo de parasito. Para confirmar a presenza de parasitos internos é necesario recoller e analizar mostras de varios animais da granxa. Aínda que o ideal para coñecer o estado sanitario do rabaño sería realizar un diagnóstico individual a partir dun número representativo de animais, o certo é que, na práctica, o custo sería inasumible debido aos censos tan elevados que se manexan nas explotacións actuais. Por todo iso, unha alternativa máis económica inclúe a análise de, polo menos, 10 animais do rabaño ou de mesturas (pool) de feces tomadas ao azar de 3-5 animais que se atopen na mesma fase produtiva e que se analizarían como unha mostra única. Tendo en conta o comentado no apartado 2, en cada unha das granxas sería recomendable considerar varios grupos de animais segundo a súa idade (tenreiros lactantes, xatos destetados,

O TRATAMENTO FARMACOLÓXICO DEBE REALIZARSE DE FORMA ESTRATÉXICA, É DICIR, COINCIDINDO CON AQUELAS FASES DO CICLO DOS PARASITOS NOS QUE A EFICACIA DO TRATAMENTO SEXA MAIOR

xovencas, adultos…), manexo (intensivo, semiextensivo/extensivo) ou localización (se se atopan en diferentes pastos), e recoller un pool de cada un deles. En granxas con casos clínicos deberíase engadir un grupo adicional constituído por animais enfermos ou, se é necesario, débese tomar mostras individuais de cada un deles. Desta maneira pódese ter unha idea bastante fiable dos parasitos presentes e a súa distribución na explotación.

4. ACTUACIÓN Un programa adecuado de control parasitario debería incluír medidas que impidan ou reduzan (1) a contaminación do ambiente con formas parasitarias, así como (2) a infección dos animais. As primeiras actuacións adoitan relacionarse coa administración de fármacos antiparasitarios, complementadas cun adecuado manexo de animais e dos pastos, que permitan interromper o ciclo dos parasitos. Aínda que en moitas granxas as medidas de control parasitario se limitan á desparasitación reiterada dos animais, cabe sinalar que o emprego exclusivo destas prácticas nunca permite alcanzar un control efectivo das poboacións de parasitos na granxa, e pode propiciar o desenvolvemento de resistencias fronte aos antiparasitarios. É por iso que os mellores resultados a medio e longo prazo só se conseguen mediante un programa de control integrado. Ademais, e con obxecto de maximizar a súa eficacia, as medidas de control parasitario que se deben adoptar nunha explotación de gando vacún han de basearse nos factores epidemiolóxicos

108 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_pabloDiaz_galego.indd 108

24/2/21 10:22

vp022_publi_impex.indd 109

15/2/21 18:35

SAÚDE ANIMAL

antes comentados (idade, tipo de manexo, localización de a explotación, época do ano…), a presenza de signos clínicos compatibles con infeccións parasitarias e nos resultados do laboratorio.

nos que a eficacia do tratamento sexa maior. No caso de sarnas e infestacións por piollos, recoméndase repetir o tratamento 1-2 semanas despois da primeira aplicación.

a) Pauta de desparasitación Debemos ter en conta que ningún fármaco antiparasitario é eficaz fronte a todos os parasitos (táboa 2), polo que o programa de desparasitación debe adaptarse a cada explotación particular. Unha pauta de desparasitación eficaz nunha granxa pode non ser útil noutras. Así, o composto antiparasitario débese elixir coidadosamente tomando como referencia os resultados do laboratorio, axustando o protocolo á eficacia do fármaco e ao tipo de gando, respectando sempre o período de supresión para o consumo de carne e leite. Isto é especialmente importante no vacún leiteiro, xa que moitos destes produtos non están permitidos en vacas cuxo leite se destine a consumo humano, mesmo durante a etapa de secado. Outros fármacos presentan un período de espera en leite excesivamente longo, polo que a súa aplicación durante a lactación suporía perdas económicas considerables; nestes casos, pode optarse por facer un tratamento durante o secado, salvando así calquera perda de produción. A dose xoga un papel clave na efectividade do fármaco. É necesario axustar a cada animal, evitando subdosificacións derivadas dunha subestimación do peso ou unha incorrecta calibración das pistolas dosificadoras, e débese aplicar de forma apropiada, tendo especial coidado con aqueles fármacos administrados por vía oral, xa que non sempre o animal inxire completamente a dose administrada. Ademais dunha redución na eficacia do tratamento, a subdosificación dos antiparasitarios favorece a aparición de poboacións de parasitos resistentes a estes produtos, o que a medio-longo prazo pode reducir o número de fármacos eficaces dispoñibles que, nalgúns casos, é xa moi limitado. Para evitar a aparición destas resistencias, tamén é recomendable rotar os produtos antiparasitarios periodicamente, empregando principios activos de diferentes familias de fármacos (táboa 2). Sempre que sexa posible, o tratamento farmacolóxico debe realizarse de forma estratéxica, é dicir, coincidindo con aquelas fases do ciclo dos parasitos

b) Outras medidas de control Estas medidas inclúen diferentes pautas de manexo de animais e pastos, e esixen un coñecemento previo dos ciclos dos parasitos presentes na explotación, que permitirá adoptar as máis adecuadas en cada caso. Do mesmo xeito que os tratamentos, estas medidas deben planificarse tras o correspondente diagnóstico e tendo en conta os factores de risco que favorecen a infección dos animais. Ante infestacións por sarnas ou por ácaros recoméndase a limpeza das instalacións e posterior tratamento con vapor ou acaricidas ambientais. En granxas con antecedentes de criptosporidiose ou coccidiose as medidas deben orientarse a reducir a contaminación ambiental con formas de resistencia destes parasitos, así como estimular a inmunidade dos animais. Tendo en conta que os ooquistes destes parasitos son moi resistentes no medio e permanecen viables durante varios meses, débese extremar a limpeza das instalacións e do resto do material utilizado para a alimentación dos xatos, empregando desinfectantes eficaces, por exemplo produtos derivados do amonio cuaternario ou peróxido de hidróxeno. Para aumentar as defensas dos animais é imprescindible realizar un correcto encostrado. Ademais, resulta eficaz utilizar boxes individuais para a recría e minimizar o contacto dos animais novos cos adultos, pois estes últimos poden actuar como portadores asintomáticos.

O COMPOSTO ANTIPARASITARIO DÉBESE ELIXIR COIDADOSAMENTE, AXUSTANDO O PROTOCOLO E RESPECTANDO O PERÍODO DE SUPRESIÓN PARA CONSUMO DE CARNE E LEITE

No caso da presenza de animais infectados por N. caninum, débese identificar e evitar recriar con animais seropositivos. Así mesmo, é importante o control sobre os cans para que non teñan acceso a tecidos placentarios e fetos abortados, e evitar que inxiran carne ou vísceras crúas. Cando predominan as infeccións por nematodos gastrointestinais ou pulmonares, paranfistómidos, D. dendriticum ou F. hepatica, a actuación débese dirixir ao manexo de animais e pastos. Reducir o tempo de permanencia dos animais nas zonas de pasto mediante unha rotación das parcelas diminúe considerablemente a súa contaminación ambiental, posto que durante os períodos de descanso diminúe o número de formas parasitarias viables e, por tanto, redúcese ou suprímese a inxestión de formas parasitarias. Outras formas de reducir o risco de infección poden ser o emprego de pastos nos que se realizou previamente un corte de herba, ou de parcelas nas que pastasen anteriormente outras especies animais.

O máis recomendable é que a reposición proveña de animais da propia explotación

110 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_pabloDiaz_galego.indd 110

24/2/21 10:23

¡NUEVO!

UNIFORM Repro Programa de gestión para vacuno lechero: 4 4 4 4 4 4 4 4

pocket

Trabaja sólo con el móvil Desde cualquier sitio Datos siempre disponibles Información completa de cada vaca Análisis del rebaño en un vistazo Importación de control lechero y genética Libro de tratamientos al día Servicio de soporte de calidad

¡Más sencillo, más barato! Lleva la gestión del rebaño en el bolsillo

Programa para granjas de vacuno lechero con menos de 100 vacas (en ordeño y secas). Recría incluida gratis. Sin precio de adquisición, cuota de soporte mensual.

Más información: 695 45 67 35 / almudena@uniform-agri.com vp022_uniform_agri.indd 111

15/2/21 18:37

SAÚDE ANIMAL

Táboa 2. Espectro de acción dos antiparasitarios máis comúns utilizados en gando vacún Familia de fármacos

Bencimidazois

Lactonas macrocíclicas

Imidazotiazois

Sulfamidas

Triclabendazol

Ivermectina, eprinomectina, moxidectina, doramectina

Levamisol

Clorsulón

Oxiclozanida

Closantel

Cryptosporidium

Neospora

Nem. gastrointestinales

+/-

Nem. pulmonares

Principios activos

Albendazol, fenbenzazol...

Coccidios

Salicilanilidas

Moniezia spp.

+/-

Paranfistómidos

+/-

F. hepatica

Adultos

Todas as fases

Adultos

> 6 sem.

D. dendriticum

+/-

Sarnas

Carrachas

Piollos

Hypoderma spp.

+ (L1, L2, L3)

+/- (L2/L3)

NON

Vacas de leite

NON**

Familia de fármacos

Benceno-acetonitrilos

Quinazolinonas

Aminoglicósidos

Hidroxiquinolinas

Piretrinas e piretroides

Principios activos

Toltrazurilo/ diclazurilo

Halofuginona

Paromomicina

Decoquinato

Deltametrina, cipermetrina

Coccidios

Cryptosporidium

Neospora

Nem. gastrointestinales

Nem. pulmonares

Moniezia spp.

Paranfistómidos

F. hepatica

D. dendriticum

Sarnas

Carrachas

Piollos

Hypoderma spp.

Vacas de leite

N/A

+/-: parcialmente eficaz, ou eficaz só fronte a certas especies *As formulacións inxectables son pouco adecuadas para o tratamento de infestacións por piollos mastigadores e nos casos de sarna corióptica **Excepto eprinomectina N/A: non aplicable

No caso de paranfistómidos e Fasciola hepática, é moi conveniente prestarlles atención a zonas de pasto húmidas ou con tendencia a encharcarse (zonas mal drenadas ou próximas a arroios, rodadas de tractores etc.) drenándoas ou, na súa falta, limitando o acceso dos animais a elas, xa que estes lugares supoñen maior risco de infección. Outra medida interesante é a instalación de bebedoiros no pasto, pois evita que os animais accedan ás zonas máis húmidas e máis contaminadas para abeberar.

Por último, cabe destacar o control mediante corentena das novas incorporacións á explotación para impedir que cheguen novos parasitos, aínda que o máis recomendable é que a reposición proveña de animais da propia explotación; naqueles casos en que isto non sexa posible, recoméndase introducir animais de explotacións controladas por unha ADSG, realizando un recoñecemento previo completo e, no seu caso, mantendo un período de corentena antes da súa introdución no rabaño.

CONCLUSIÓN Seguindo os catro pasos mencionados anteriormente pódese mellorar notablemente o control das infeccións por parasitos en calquera explotación. A colaboración e o fluxo de información entre gandeiros, veterinarios clínicos, ADSG e laboratorios de diagnóstico son esenciais para o éxito dos programas de control fronte ás parasitoses, o que se traducirá nunha mellora do rendemento económico da granxa.

112 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_pabloDiaz_galego.indd 112

24/2/21 10:23

CMY

vp022_publi_kemin.indd 113

15/2/21 18:38

“Buscamos obtener un forraje de la máxima calidad posible y muy bien conservado” En la última campaña de ensilado de maíz los propietarios de Mantoño Holstein (Barreiros, Lugo) confiaron en Oxy Seal Silage Film para el tapado y la conservación de su silo. A finales del mes de octubre nos acercamos hasta su granja para conocer su experiencia con todo el proceso de cobertura y unos meses más tarde hablamos con Saúl Dorado de nuevo, quien nos explicó sus impresiones a la hora de abrir el silo y los datos de calidad del forraje.

En vídeo

Saúl Dorado y Ramón Dorado, propietarios de Mantoño Holstein

¿Qué diferencias de manejo han notado para la cobertura del silo? Es una lona muy manejable, muy dócil, que se amolda muy bien a la superficie del forraje y muy fácil de estirar a lo largo del silo. Además, al permitir dos posiciones, con el color verde hacia fuera o con el color blanco, hemos decidido ponerla con el color verde hacia fuera para un mejor impacto ambiental. ¿Qué características buscan a la hora de elegir un plástico para el silo? Siempre hemos buscado un plástico que sea resistente y que evite la entrada de aire en el forraje. Además, con este plástico lo que añadimos es que sea de muy fácil manejo y muy ligero, lo que permite que el tapado del silo sea muy cómodo en todo momento. ¿Qué expectativas tenían con este plástico? Buscamos obtener un forraje de la máxima calidad posible y muy bien conservado. Al mismo tiempo, añadimos ese fácil manejo a la hora del tapado. Es un plástico que se está utilizando en ganaderías de toda Europa para la conservación de los forrajes y por eso hemos decidido probarlo este año. Tras la apertura del silo, ¿notan alguna diferencia respecto a su calidad? Después de llevar ensilado varios meses, al abrir el silo, el frente tenía muy buen aspecto, sin ninguna mancha blanca de moho, ninguna zona con material en mal estado ni con cambio de color en ningún sitio. El olor que desprendía era agradable. Más tarde, la calidad fue corroborada por las analíticas: el pH que tenía estaba muy por debajo del recomendado para su conservación. Todo muy bien.

vp022_solplas.indd 114

¿Han tenido algún tipo de problema con la conservación, la fermentación del silo o las entradas de oxígeno? Tras dos años utilizando varias lonas para tapar los silos, lo que más me sorprendió de Oxy Seal fue que, una vez abierto, la conservación en contacto con el aire es muy buena y no hay proliferación de zonas blancas o rojas que pudieran producir crecimiento de microorganismos indeseados para la flora ruminal de los animales. ¿Cómo ha sido la experiencia con la utilización del plástico Oxy Seal? En general ha sido muy buena. Una de las principales ventajas es el ahorro de mano de obra y de tiempo empleado en la colocación del plástico, ya que se puede prescindir de colocar varias capas de lonas obteniendo un comportamiento mejor que de forma tradicional. ¿Lo recomendarían? Después de esta experiencia, sí lo recomendaría.

18/2/21 11:53

ídeo

vp022_solplas.indd 115

18/2/21 11:53

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Formación de aminas bióxenas en ensilados de raigrás Neste estudo coñecemos que son as denominadas aminas bióxenas e descubrimos o porqué da súa presenza e cales son os principais efectos nas vacas e, por tanto, na alimentación humana. Alexandre Udina Director técnico de Adial alexudina@adial.es

QUE SON AS AMINAS BIÓXENAS?

s problemas dunha mala fermentación nos ensilados de raigrás asócianse sobre todo ao efecto proteolítico dos clostridios, que degradan os aminoácidos a aminas bióxenas, ácido gamma-aminobutírico (GABA), amoníaco (NH3) e acedo isobutírico ou n-butírico (ácido butírico). Tanto amoníaco como ácido butírico prodúcense durante a degradación dos aminoácidos mediante a desaminación (eliminación do grupo amino), mentres que as aminas bióxenas se forman pola descarboxilación, é dicir, libérase un grupo carboxilo (COOH).

Estas aminas son compostos nitroxenados e denomínanse ‘bióxenas’ porque se producen pola acción de organismos vivos (por encimas microbianos); realmente as aminas bióxenas tamén se xeran pola acción de enterobacterias e bacterias ácido lácticas (BAL), aínda que o efecto dos clostridios proteolíticos é o que maior incidencia ten nos niveis de aminas do ensilado. A súa presenza indica que o N amoniacal é producido por unha proteólise bacteriana debido a unha mala fermentación e non por unha proteólise encimática no acondicionado ou presecado, é dicir, é unha forma de diferenciar se o

N amoniacal foi produto dun exceso de secado ou ben dun problema de mala fermentación.

116 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 116

24/2/21 10:37

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

A SÚA PRESENZA INDICA QUE O N AMONIACAL É PRODUCIDO POR UNHA PROTEÓLISE BACTERIANA DEBIDO A UNHA MALA FERMENTACIÓN E NON POR UNHA PROTEÓLISE ENCIMÁTICA NO ACONDICIONADO OU PRESECADO

Figura 1. Molécula de putrescina (diamina)

Tabla 1. Límites de aminas bióxenas en ensilados (LKS, 2012) Concentración aminas*

Comentarios

<5 g/kg MS

Niveis aceptables, aínda que se describiron algúns efectos negativos con só 1 g/kg MS ou 2 g/kg MS.

De 5 a 15 g/kg MS

Niveis altos. Indica degradación de aminoácidos por microorganismos, con influencia negativa sobre a inxestión, produción de leite e problemas de saúde.

>15 g/kg MS

Niveis moi altos, con influencia moi negativa en inxestión, produción e saúde. Non debería usarse o ensilado na ración.

*Suma de putrescina + cadaverina + histamina + feniletilamina + triptamina + tiramina

EFECTOS DAS AMINAS BIÓXENAS NAS VACAS As principais aminas bióxenas no ensilado de raigrás son a putrescina, a cadaverina, a histamina, a feniletilamina, a triptamina e a tiramina. A suma de

todas estas debe ser inferior a 5 g/kg MS en calquera tipo de silo, segundo as recomendacións do LKS de Alemaña (Hoffman, 2012) [táboa 1]. As aminas bióxenas teñen efectos negativos na saúde das vacas e na

SILO-SPACE2: UNA CAJA DE ENSILAJE PARA UN BUEN RENDIMIENTO

• Tren de rodaje hidráulico Hidro-Tándem y Tridem = estabilidad

• Pared frontal reclinable (ayuda a la descarga)

• Cinta transportadora con doble accionamiento hidráulico y con 2 velocidades

• Bastidor autoportante, baja el centro de gravedad para una mejor estabilidad

El especialista del transporte • Con una capacidad de 44 m3 hasta 59 m3, las cajas de ensilaje le garantizan una norma de calidad, así como un servicio postventa muy eficiente gracias al libro de piezas muy completo y personalizado • Normas CE • La robustez garantizada • 3 años de garantía

O V UE

18B

joskin.com 02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 117

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 117

24/2/21 10:37

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Táboa 2. Contido de aminas bióxenas (BA) en silos de raigrás (n=99) En g/kg MS

Putrescina

Cadaverina

Histamina

Feniletilamina

Triptamina

Tiramina

Total BA

Media

1,30

0,32

0,78

0,02

0,20

0,24

2,86

Desviación estándar

1,61

0,50

0,49

0,05

0,36

0,69

3,24

Mínimo

0,00

Máximo

10,40

3,08

2,55

0,28

2,32

4,04

20,70

Richardt, 2011

fertilidade. Segundo estudos de Ulbrich (2004) e de Hoffmann (2005), os principais son o efecto vasoactivo (pola tiramina, triptamina e feniletilamina), que provoca desordes no fluxo de sangue aos capilares, o que se asocia a problemas podais (laminite); a destrución de mucosa dixestiva (afectando a rume e intestino) e de mucosa dos órganos xenitais, que se asocia a problemas dixestivos e a problemas de fertilidade; o efecto inmunosupresor (sobre todo, polo efecto da histamina) e o aumento da presión sanguínea. Diversas publicacións (Lingaas, 1992; Krizsan, 2007) recompilan traballos sobre a redución da inxestión segundo distintos niveis de aminas no ensilado cunha clara correlación positiva entre a dose e o efecto (ex. con 16 g aminas bióxenas/kg MS redúcese un 26 % a inxestión e con 7 g aminas bióxenas/kg MS redúcese un 7 % a inxesta). A máis aminas, máis efecto na redución de inxestión. Existen outros estudos sobre a influencia das aminas e do amoníaco na inxestión onde non se observaron efectos (M. Van Os, 1994), pero chegouse á conclusión de que o tipo de aminas e a cantidade si son importantes para este efecto sobre a inxestión. Nestas investigacións usáronse mesturas de cadaverina, histamina, putrescina e tiramina, engadidas aos niveis xa presentes no silo, e nas conclusións incídese na relación entre efectos e cantidade de aminas. En canto aos seus efectos negativos, hai que considerar que as aminas, ademais de poder ser inxeridas a través dos alimentos, tamén poden producirse no animal, por exemplo no rume cando hai un problema de acidose (Aschenbach, 2000). A baixas concentracións teñen un papel importante no desenvolvemento de funcións metabólicas e fisiolóxicas, pero a altas concentracións poden ter efectos negati-

vos. Por iso en alimentación humana a Unión Europea xa estableceu uns límites máximos de contido nos alimentos, que para a histamina é de 100 mg/kg. O Regulamento (CE) n.º 2073/2005 da Comisión, do 15 de novembro de 2005, relativo aos criterios microbiolóxicos aplicables aos produtos alimenticios, establece os criterios microbiolóxicos para determinados microorganismos e as normas de aplicación que deben cumprir os explotadores de empresas alimentarias ao aplicar as medidas de hixiene xerais e específicas recollidas no artigo 4 do Regulamento (CE) n.º 852/2004. En particular, establece criterios de seguridade alimentaria relativos á histamina e plans de mostraxe dos produtos procedentes de especies de peixes asociados a un alto contido de histidina. En alimentos como as carnes e os peixes, a presenza de aminas relaciónase coa deterioración microbiana e é un indicador da frescura do alimento; no queixo as aminas débense a un mal estado hixiénico e á actividade non desexada de bacterias durante o proceso de maduración. A principal intoxicación alimentaria en persoas é por histamina asociada a reaccións alérxicas (“intoxicación histamínica”), dando problemas gastrointestinais, neurolóxicos, circulatorios, cutáneos etc. Outro efecto das aminas é o mal cheiro do ensilado, que en presenza de cadaverina e putrescina cheirará a rancio e pútrido, moi desagradable.

A SUMA DE TODAS ESTAS DEBE SER INFERIOR A 5 G/KG MS EN CALQUERA TIPO DE SILO

INTERPRETACIÓN ANALÍTICA E CORRELACIÓNS COS NIVEIS DE AMINAS BIÓXENAS Nun estudo do LKS (W. Richardt, 2011) onde se analizaron 99 ensilados de raigrás, atopáronse contidos de 2,86 g aminas bióxenas/kg MS de media, con valores máximos de ata 20,7 g/kg MS. Analizáronse niveis

118 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 118

24/2/21 18:55

Menores p«rdidas Mayor eﬁcacia

CMY

Los ÿnicos con nitr—geno nÀtrico y amoniacal totalmente protegidos

vp022_publi_intergal.indd 119

15/2/21 18:40

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Táboa 3. Correlación entre contido de aminas bióxenas (g/kg MS) e parámetros nutricionais MS (g/kg MS)

Cinzas (g/kg MS)

PB (g/kg MS)

Proteína verdadeira (g/kg MS)

UDP5 (% PB)

Total BA

Aminas totais (BA)

-0,64

0,11

-0,03

0,32

0,37

0,20

0,49

Valor P

<0,05

n.s

<0,05

n.s.

<0,05

Figura 2. Relación entre calidade da fermentación e aminas bióxenas en raigrás

20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

Aminas bióxenas [g/kg DM]

13,8

4,76

CANTO PEOR É A CALIDADE DA FERMENTACIÓN, MAIOR SERÁ O CONTIDO TOTAL DE AMINAS BIÓXENAS

5,65

3,35 1,75

1 (n=77)

2 (n=4)

3 (n=8)

4 (n=5)

5 (n=5)

Puntuación de calidade do ensilado DLG, 2006

para as 6 aminas que se consideran no total de aminas bióxenas dun ensilado (BA). Tamén se realizaron estudos sobre a correlación de aminas bióxenas con outros nutrientes do silo e coa MS. Así, hai unha correlación negativa coa MS, é dicir, canto maior é a MS menos aminas se forman porque menos actividade de clostridio haberá no silo. Os ensilados moi húmidos teñen máis risco de actividade de clostridios e, en consecuencia, é onde máis aminas bióxenas se formarán. Cabe comentar que a presenza de clostridios non sempre implica unha produción de aminas, xa que hai clostridios sacarolíticos que poden producir butírico sen producir amoníaco nin aminas bióxenas. O contido en proteína da forraxe e o seu fraccionado (segundo CNCPS) non é válido para predicir o contido en aminas bióxenas, xa que nos ensilados mal fermentados (con niveis altos de butírico e acético) hai contidos máis altos de amoníaco e da fracción proteica C (proteína indixestible que pode formarse por complexos de aminoácidos + azucres) e, en cambio, a proteína soluble (fracción A) que inclúe os aminoácidos pode ser máis baixa. O substrato para a formación das

aminas serían os aminoácidos da fracción soluble (A), pero un nivel baixo pode ser, como xa indicamos, por efecto da mala fermentación. Existe unha correlación moi clara entre o contido de ácido butírico, amoníaco e a calidade da fermentación do ensilado (DLG, 2006) cos niveis de aminas. Canto peor é a calidade da fermentación, maior será o contido total de aminas. Durante a degradación de aminoácidos por microorganismos proteolíticos (clostridios), prodúcense, xunto ao butírico e o amoníaco, as aminas bióxenas. As aminas fórmanse maioritariamente pola acción dos clostridios, aínda que deben considerarse todas as vías metabólicas na súa formación. Se se fai unha correlación entre o contido en aminas e distintos parámetros do fermentativo, obsérvase claramente que a máis butírico, máis acético, máis etanol, máis amoníaco e peor calidade da fermentación, é dicir, máis niveis de aminas (táboa 4).

120 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 120

24/2/21 10:38

SOLO CON ENTEC® APROVECHAS TODOS LOS NUTRIENTES MAYOR EFICIENCIA EN EL USO DE LOS NUTRIENTES

Garantía de suministro de nitrógeno y fósforo desde las fases iniciales y durante todo el ciclo

AHORRO DE APLICACIONES Y MAYOR FLEXIBILIDAD

Menos aplicaciones y fórmulas adaptadas a todos los momentos de aplicación

COMPATIBLE CON LA PROTECCIÓN DEL CLIMA Y DEL MEDIO AMBIENTE

Reducción de las pérdidas de nitratos por lavado y de las emisiones de gases de efecto invernadero

EuroChem Agro Iberia, S.L. www.eurochemiberia.com

vp022_pub_entec.indd 121

18/2/21 17:18

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Táboa 4. Correlación entre contido en aminas (g/kg MS) e parámetros do fermentativo (valores en % MS) Láctico

Acético

Butírico

Etanol

NH3 (%N)

Calidade de fermentación

Aminas bióxenas

-0,02

0,61

0,80

0,30

0,67

0,41

0,80

Valor P

n.s.

<0,05

W. Richardt, 2011

Figura 3. Estudo sobre o efecto de aditivos de ensilaxe a base de nitrito sódico (N) respecto dun control no total de aminas bióxenas (g/kg MS) en ensilados de alfalfa e de herba (suma de putrescina, cadaverina, histamina, feniletilamina e tiramina) 16 14

N+H

Control

N+S

P<0,001

10 8

N+B

P<0,001 a

0 Alfalfa

Herba

Nadeau, 2016

CONTROL DA FORMACIÓN DE AMINAS MEDIANTE O USO DE ADITIVOS DE ENSILAXE O uso de aditivos de ensilado que favorezan a fermentación láctica e, sobre todo, que inhiban os clostridios e as súas esporas é o mellor sistema de control dos niveis de aminas no ensilado. Unha vez formadas, xa non hai ningún tratamento eficaz (son termoestables e moi resistentes) e, ademais dos seus efectos negativos directos sobre a saúde e produción das vacas, poden combinarse con outros compostos nitroxenados e formarse nitrosaminas, que son potencialmente canceríxenas. A recomendación é usar sempre un aditivo de ensilaxe ás doses adecuadas en función da MS e a fermentabilidade da forraxe para evitar a formación de aminas bióxenas inhibindo os clostridios proteolíticos. A mellor solución para eliminar clostridios sería combinar nitrito sódico (o único aditivo de ensilaxe eficaz e rexistrado para eliminar clostridios e esporas segundo DLG), hexamina e benzoato sódico, que, combinados, potencian o efecto bactericida sobre enterobacterias e clostridios, ademais de favorecer a fermentación láctica e a baixada de pH.

No desenvolvemento das probas de E. Nadeau (Efectos de distintos aditivos con nitrito sódico nas perdas de materia seca, a fermentación e a formación de aminas bióxenas en silos de herba e alfalfa, 2016) fixéronse comparativas de distintas combinacións de nitrito sódico con hexamina (N+H), nitrito sódico con sorbato de potasio e fórmico (N+S) e nitrito sódico con benzoato sódico (N+B), e observouse un efecto na mellora da fermentación e na redución das aminas bióxenas e tamén se observaron as correlacións entre aminas, butírico e amoníaco (figuras 4 e 5). O estudo conclúe que o nitrito sódico é efectivo para o control dos clostridios e para reducir os niveis de aminas bióxenas en ensilados de herbas ou de alfalfa, e a combinación de nitrito sódico con hexamina (hexametilenetetramina) pode tamén substituírse por unha combinación de nitrito sódico con sorbato de potasio e formiato, ácido fórmico ou benzoato sódico. También se observou a mesma correlación para os ensilados de alfalfa entre o aumento de aminas bióxenas e o aumento dos niveis de ácido butírico no silo (figura 6).

122 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 122

24/2/21 10:38

Altre S.L. C/ Tarbes nº10 entreplanta 22005 HUESCA tlf: 974 231 664 www.altre.es e-mail: ventas@altre.es RepResentante en españa

siempRe con el máximo de calidad To d o l o n e c e s a r io p a r a el empacado y en si laj e (C u erda, malla y esti rable) vp022_publi_disasen.indd 123

18/2/21 19:03

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Figura 4. Correlación en silo de herba entre aminas e porcentaxe de ácido butírico

Total aminas (g/kg DM)

20 16

y=2,17 x + 2,3 R2=0,99 P<0,001

NO QUEIXO AS AMINAS DÉBENSE A UN MAL ESTADO HIXIÉNICO E Á ACTIVIDADE NON DESEXADA DE BACTERIAS DURANTE O PROCESO DE MADURACIÓN

8 4 0

Ácido butírico (% DM) Nadeau, 2016

Total aminas (g/kg DM)

Figura 5. Correlación entre niveis de aminas e porcentaxe de amoníaco en silo de herba 16 14 12 10 8 6 4 2 0

y=1,17 x - 13,4 R2=0,91 P<0,001

Amoníaco (% TN) Nadeau, 2016

Figura 6. Correlación en ensilado de alfalfa entre a minas bióxenas e ácido butírico 20 Total aminas (g/kg DM)

Ademais de facer as analíticas nutricionais convencionais, é moi recomendable levar a cabo algún tipo de analítica do fermentativo e valorar, sobre todo, os ácidos carboxílicos da fermentación (láctico, acético e butírico), para, segundo os valores que se atopen, realizar unha analítica máis específica de aminas bióxenas e cuantificar o seu contido total. Nunha granxa de vacún de leite do norte de España con problemas produtivos os niveis analizados de aminas bióxenas (ver figura 3) foron de 2,20 g/kg MS cos niveis máis altos para a putrescina e a tiramina. Os problemas que tiñan de mamites, baixa produción e baixo consumo asócianse claramente ás aminas, aínda que os niveis están por baixo dos 5 g/kg MS de referencia, polo que se pode considerar de novo que non só hai que ter en conta o valor total de aminas senón a porcentaxe de cada unha delas e a sensibilidade dos animais para que os efectos sexan máis ou menos importantes. Resulta interesante referenciar o nivel de ácido gamma -aminobutírico (4,03 g/kg MS), un aminoácido non proteico que adoita clasificarse tamén como unha amina e hai autores que o suman a estas, de modo que se podería sumar ao valor de aminas para ter un global de aminas + GABA, que neste caso si é alto (6,23 g/kg MS). Adicionalmente pódense establecer pautas de manexo para reducir o risco de actividade de clostridios (manexo da materia seca, altura de corte, reducir contaminación por terra, manexo do xurro, picado, compactación etc.) no silo. Outro do aspectos a considerar é a continuidade de efectos dos clostridios na calidade do leite e os derivados lácteos como o queixo, onde un reconto alto de esporas butíricas pode provocar problemas tecnolóxicos e tamén sanitarios, xa que estes poden producir aminas bióxenas durante a fermentación e maduración dos queixos cos riscos posteriores asociados ao seu consumo.

y=0,43 x + 2,4 R2=0,91 P<0,001

12 8 4 0

Ácido butírico (% DM) Nadeau, 2016

124 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 124

24/2/21 10:38

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

EN ALIMENTACIÓN HUMANA A UE XA ESTABLECEU UNS LÍMITES MÁXIMOS DE CONTIDO NOS ALIMENTOS, QUE PARA A HISTAMINA É DE 100 MG/KG

AGRADECEMENTOS Recompilouse gran parte da información do artigo a partir de documentación técnica do laboratorio LKS de Alemaña e do técnico Wolfram Richardt.

BIBLIOGRAFÍA

DLG: List of approved silage additives 2020 E.Nadeau, K.Weiss, H.Auerbach: Effects of different sodium nitrite containing additives on dry matter losses, fermentation pattern and biogenic amine formation in lucerne and grass silage. Conf.Forage Conserv., Slovak Republic, 2016, pp 117-118 International Silage Summit, Leipzig 2012: The future of silage preservation International Silage Summit, Leipzig 2016: Future challenges in modern silage production systems Katrin Gerlach (2016): The impact of silage quality parameters on feed intake Kriszan, S.J. y A.T.Randby (2006): The effect of fermentation quality on the voluntary feed intake of grass silage by growing cattle fed silage as the sole source. J.Anim. Sci. 85, 984-996 Richardt, W. (2012): Silage quality and animal health. Conference 12th November in Lichtenwalde Van Os,M. (1994): The influence of ammonia and amines on grass silage intake and intake behaviour in dairy cows. Elsevier/INRA (1995) 44, 73-85

Táboa 5. Exemplo da analítica do fermentativo no LKS con valoración de aminas bióxenas en silo de herba Resultados da analítica

Unidade

Penso

PB (g/kg MS)

Proteína verdadeira (g/kg MS)

Materia seca

262

1000

280-350

Cinza crúa

167

<100 130-180

Proteína crúa (PC)

109

Proteína crúa (PC) + NH3 + N*

154

Fibra crúa

323

220-280

Extracto de etanol

25-40

HFT (proba de produción de gas in vitro)

Ml/200 mg

8,5

32,3

Fibra neutro deterxente (aNDFom)

131

499

Fibra ácido deterxente (ADFom)

319

Prutescina

0,16

0,60

Cadaverina

0,18

0,71

Histamina

0,03

0,13

Feniletilamina

0,01

0,06

Triptamina

<0,07

<0,28

Tiramina

0,19

0,71

Total aminas bióxenas

0,58

2,20

Ácido gamma-aminobutírico

1,06

4,03

Azucre por debaixo do límite de detección

50-120

Aminas bióxenas

Valor pH

6,6

4,2-4.8

Amoníaco

% de total N

27,8

Proteína crúa pepsina-insoluble

% de CP

51,8

Proteína soluble (SP)

% de CP

33,5

55-65

Resultados enerxéticos

Unidade

Penso (kg)

Materia seca (kg)

Valor de referencia

Proteína crúa utilizable (uCP)

108

130-160

Balance de nitróxeno no rume (rNB)

+1,9

+7,4

0 bis +4

Lactación enerxética neta (NEL)

MJ/kg

1,2

4,7

5,8 -6,8

Enerxíametabolizable (ME)

MJ/kg

2,1

8,1

9,5-11,5

Calidade de fermentación: non serve para alimentar (5) Granxa de vacún de leite, España (outubro, 2020)

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 125

vp022_especialEnsiladoHerba_udina_galego.indd 125

24/2/21 18:56

EXPERIENCIAS CON OPTISI , O CONSERVANTE QUE MELLORA E ESTABILIZA A CALIDADE DO SILO MANUEL IGLESIAS | Socio de SAT O Chope (Escuadro, Silleda, Pontevedra) Moxen 215 vacas en catro robots. Usan conservantes en silo de millo e silo de herba. Levan máis de cinco anos utilizando Optisil. Que vantaxes cres que achega o uso de conservantes no ensilado de herba? As vacas queren bo material. Sen boas forraxes non hai altas producións, é dicir, se queremos que as vacas inxiran moita materia seca, a comida ten que ser excelente. Ás vacas pásalles como a nós e non lles gusta que o silo cheire mal. Os conservantes axúndannos a facer un silo de calidade con bo sabor e

a minimizar os riscos das malas fermentacións. Que vantaxes ves no uso de Optisil en comparación con outros conservantes? Os seus compoñentes son moi efectivos e a súa manipulación é doada, ademais de ser un produto non irritante nin corrosivo. Así mesmo, Xesga ofrécenos un bo servizo de reparto e asesoramento técnico.

DAVID VARELA | Técnico comercial de Xesga. Delegación de Lalín Como ves o futuro do uso de conservantes para ensilados na gandería de leite? Creo que a súa utilización ten que ir a máis, sobre todo en ganderías que buscan boa calidade de forraxes e altas producións. Os conservantes como Optisil aumentan moito as posibilidades de que os silos non dean problemas e teñan unha boa calidade sanitaria. Análise e comentario do silo da SAT O Chope MS (%)

26,8

4,2

Láctico (g)

100

PB (%)

17,7

pH conservación

4,3

Acético (g)

Cinzas (%)

9,1

Conservación

-0,1

Láctico/acético

3,7

FAD (%)

31,3

Butírico (g)

N amoniacal (% sobre PB)

8,1

Etanol (g)

0 7,2

Ademais, se queremos facer silos con alta proteína, necesitámolos aínda máis, pois as herbas novas e vizosas son máis complicadas de ensilar: a humidade é superior e teñen máis terra e máis proteína, a cal impide a acidificación. Todo isto complica a ensilabilidade e fai os conservantes aínda máis necesarios.

Silo de dificultade media de ensilabilidade pola moderada MS. A PB é alta, o que supón un factor negativo pola súa acción buffer, que impide a súa acidificación. O contido en cinzas é moderado, o cal nos indica limpeza na recolleita. O N amoniacal non nos fai pensar en proteólise por clostridios. O pH é baixo, polo que a fermentación láctica foi suficiente; a porcentaxe de ácido láctico corrobórao. A ausencia de ácido butírico dinos que non hai clostridios e os niveis de etanol son baixos, polo que hai pouca actividade de fermentos durante o consumo.

LUIS ALBERTO FERNÁNDEZ | Propietario de Agriña Espigas SC (Alborés, Mazaricos, A Coruña)

Moxe 65 vacas en robot. Probou Optisil o ano pasado debido ás condicións meteorolóxicas adversas que se produciron na primavera. Que te animou a usar conservantes Optisil o ano pasado? Como choveu moito e sen parar quixen probalo, pois non quedaba outra que facer un silo con moita humidade ou ben esperar a que pasase a chuvia e recoller unha herba pasada, de escaso valor nutritivo e que seguramente ía quecer despois no silo.

Volverás utilizalo outros anos? En vista dos excelentes resultados obtidos, creo que o seguirei usando, incluso aínda máis e en maior dose cando me vexa obrigado a segar a herba con moita chuvia.

Rúa Castiñeiras, nave 112-A2 Pol. Ind. Milladoiro - Ames (A Coruña) | Tel.: 981 94 17 94 | xesga@xesga.net | www.xesga.net

vp022_pub_xesga_optisil_galego.indd 126

24/2/21 16:32

STIVEN PARIS | Técnico comercial de Xesga. Delegación de Santa Comba Que é o que máis che chama a atención dos silos nos que se usa Optisil? Abráiame que en silos de alta humidade, que pensas que van cheirar moito, achégaste e resulta que teñen un bo recendo, que recorda ao soro do leite. En vez dunha cor negra, como sería a propia destes silos, teñen un ton amareliño que dá máis confianza. Creo que, ademais, as vacas o agradecen, así como tamén os gandeiros e o resto do persoal que pasa pola explotación. Con Optisil acábase cos cheiros dos silos que se pegan a un durante

Análise e comentario do silo de Agriña Espigas SC MS (%)

17,7

3,6

Láctico (g)

107

PB (%)

pH conservación

4,2

Acético (g)

25,6

Conservación

-0,6

Láctico/acético

4,2

Cinzas (%) FAD (%)

25,1

Butírico (g)

N amoniacal (% sobre PB)

7,6

Etanol (g)

0 5,7

días por moito que nos lavemos e mudemos de roupa. Cres que os conservantes achegan algún beneficio no muxido con robots? Un dos puntos débiles do muxido robotizado é a dificultade de manter o reconto celular nuns niveis aceptables. Creo que a boa conservación dos silos é clave para ter un bo consumo de materia seca e unha boa inmunidade no posparto, e así mantemos á raia as células somáticas.

Silo de moi difícil ensilabilidade pola alta humidade. O alto contido en cinzas xera un bo campo de cultivo para clostridios. A PB é baixa; seguramente o frío ou a auga non deixaron aproveitar o fertilizante, pois a FAD dinos que a herba é moi nova. O N amoniacal non nos fai pensar en proteólise por clostridios. O pH é moi baixo, polo que a fermentación láctica tivo que ser moi intensa; a alta porcentaxe de ácido láctico corrobórao. A ausencia de butírico dinos que non hai clostridios e os niveis de etanol son baixos, polo que a actividade de fermentos será baixa durante o consumo.

SUSO PASTORIZA | Socio de Gandería Baneira SL (Silvarredonda, Cabana de Bergantiños, A Coruña)

235 vacas en muxido. Levan moitos anos usando conservantes no silo de herba. Que importancia lles das aos conservantes na elaboración dun silo? Creo que son unha grande axuda para a súa conservación. Aínda que é posible que ás veces non fagan falta, outras veces diminúen moito a posibilidade de ter una mala experiencia. Digo que son

unha axuda porque o seu uso non evita facer ben o resto das cousas: segar no seu tempo, meter a menos terra posible manipulando ben a herba, compactar o silo facendo capas finas e amodo etc. De todas formas, os conservantes son como un seguro de vida.

CRISANTO GONZÁLEZ | Técnico comercial de Xesga. Delegación de Carballo Como traballan os conservantes nos silos de herba? Os conservantes axudan a que as fermentacións sexan as axeitadas, incluso en silos con alta humidade, sen risco de que medren os clostridios. Esta humidade aumenta o peso específico, axudando a que compacte mellor e evitando que despois entre aire e medren os fungos e os fermentos, os cales, literalmente, nos Análise e comentario do silo de Gandería Baneira SL MS (%)

17,9

4,2

Láctico (g)

90,58

PB (%)

16,7

pH conservación

4,2

Acético (g)

39,58

Cinzas (%)

Conservación

Láctico/acético

FAD (%)

29,4

Butírico (g)

N amoniacal (% sobre PB)

8,2

Etanol (g)

2,3 0 9,7

comen algunhas partes do silo, especialmente aquelas máis nutritivas, como son os azucres e as proteínas. O metabolismo destes fungos produce calor e a comida quente e barolenta é rexeitada polas vacas, polo que diminúe o consumo da ración. Esta alteración agrávase máis se se producen as temidas micotoxinas, que a maioría das veces producen diarreas e inmunosupresión.

Outro silo glaciar de difícil ensilabilidade pola baixa MS. O alto contido en cinzas xera un bo campo de cultivo para clostridios. O N amoniacal non nos fai pensar en proteólise por clostridios. O pH é o correcto para esa MS. Houbo unha boa fermentación láctica, quizais un chisco de máis de acético, pois o cociente láctico/acético é inferior a tres, o cal pode deberse á tardanza en pechar o silo e a que houbera certa actividade de coliformes. A ausencia de ácido butírico dinos que non hai clostridios e os niveis de etanol son baixos, polo que hai pouca actividade de fermentos durante o consumo.

En vídeo!

Delegación Santa Comba 981 88 09 72 vp022_pub_xesga_optisil_galego.indd 127

Delegación Curtis 981 78 94 93

Delegación Carballo 981 70 14 44

Delegación Lalín 986 79 23 73

Delegación Muimenta 982 52 81 14 24/2/21 16:32

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Importancia das tomas de mostras e a súa posterior análise nos ensilados de pradeira Á hora de analizar unha forraxe debemos ter en conta tres actividades básicas: a recollida dunha mostra representativa, a súa preparación para a análise e levar a cabo esta usando os métodos axeitados. Da súa adecuada execución depende o resultado final que queiramos obter co fin de conseguir a mellor nutrición para as nosas vacas. María Hermida1, John Goeser2 Rock River Laboratorio Spain 2 PhD, PAS & Diplomado no Colexio Americano de Nutrición Animal (Laboratorio Rock River, Inc. Universidade de Wisconsin, Madison)

e ben as tres actividades son totalmente independentes unha da outra, no 99,9 % realizadas por diferentes persoas, cada unha

delas pode ter unha influencia decisiva sobre a outra, ata tal punto que a mala execución dunha pode facer que o traballo final obtido (dato da

128 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_tomaMostras_galego.indd 128

24/2/21 10:31

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

CON RESPECTO AO MÉTODO APROPIADO PARA ANALIZAR FORRAXES, NINGUÉN DUBIDA HOXE EN DÍA QUE É O INFRAVERMELLO PRÓXIMO (NIR) O QUE NOS OFRECE AS MAIORES VANTAXES, SOBRE TODO RAPIDEZ

ERRO TOTAL Erro da Preparación

Erro da mostraxe Lote

Erro da análise Análise

Preparación da mostra

Mostraxe

Adaptado de Whitaker et al. (2011)

Formas máis comúns de almacenamento e conservación do ensilado de herba

Silo pradeira en bólas

Silo en gabia

análise) non represente a mostra que queremos analizar No caso de ensilado de pradeira debemos ter en conta que unha mostra está a representar superficies de varias hectáreas e que en moitas ocasións non son uniformes polas

características propias do terreo, o que se traduce nunha irregularidade da masa total do silo a analizar. As formas máis comúns de almacenamento e conservación do ensilado de pradeira na actualidade son dúas (imaxe 1).

AFSil

Nueva generación en conservación de ensilados

Para más información: Grupo T. 937 291 764

phalbio@phalbio.com

La innovación en salud y nutrición animal

✓

Para todo tipo de ensilados

✓

Muy concentrado

✓

Rápida reducción del pH

✓

Efecto prolongado

➢

No corrosivo

➢

No ADR

PH-Albio www.phalbio.com 02.2021 | Vaca Pinta n.º 21 | 129

vp022_especialEnsiladoHerba_tomaMostras_galego.indd 129

24/2/21 10:31

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

DEBERÍASE UTILIZAR SONDA PARA A TOMA DA MOSTRA SEMPRE, POIS HAI UNHA CLARA DIFERENZA DE RESULTADOS CANDO UN SILO DE HERBA É MOSTREADO CON OU SEN SONDA

Mostras tomadas sen sonda, coas que é moi difícil realizar un bo cuarteo que implica bastante tempo e un resultado regular

A toma da mostra en ambos os ensilados pode ser de dúas maneiras: a) Manualmente, en distintas partes no caso de gabia na fronte que está aberta a distintas alturas; no caso das bólas, se o facemos manualmente, só podería ser cando abrimos a bóla. b) Mecanicamente cunha sonda. O feito de utilizar un método ou outro vai cambiar moito o procesamento que o laboratorio debe facer sobre a mostra que recibe. Unha mostra de silo pradeira que foi tomada manualmente, nunhas bólas, na fronte dun silo resolve ou nunha cantidade ou bloque que se sacou para o carro sempre vai ser unha mostra non uniforme, unha mostra máis grande do normal, porque queremos suplir inconscientemente a falta de representatividade pola cantidade. En cambio, o primeiro que destaca xa da mostra de sonda é que, ao ter un diámetro determinado (normalmente entre 1 cm e 5 cm), unha lonxitude determinada pola sonda e que foi tomada naquel punto ou puntos que o mostreador consideraba adecuados á finalidade perseguida, ademais a lonxitude da sonda vainos representar unha maior masa

Mostra tomada con sonda

130 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_tomaMostras_galego.indd 130

24/2/21 18:57

TOMA EL CONTROL DE LA CALIDAD DEL ENSILADO Ser altamente eficiente en la producción de leche requiere un enfoque estratégico y las herramientas adecuadas. Optimiza la producción de ensilado y maximiza el valor de tu forraje con los inoculantes MAGNIVA ™ de Lallemand Animal Nutrition, científicamente probados. Nuestra línea de inoculantes premium para forraje protege el valor de tu forraje en dos puntos críticos: fermentación y estabilidad en el desensilado. Como especialistas en fermentación microbiana, Lallemand Animal Nutrition te ofrece soluciones específicas para los desafíos, optimizando el proceso y preparándote para ganar.

Información sobre nuestra gama de inoculantes para forraje:

LallemandAnimalNutrition.com

vp022_publi_LALLEMAND.indd 131

Un manual para el control de su ensilado:

QualitySilage.com

17/2/21 10:46

ESPECIAL: ENSILADO DE HERBA

Mostra anterior dividida en cuartos, limpos e uniformes

e en menor cantidade, é dicir, máis representativa e menos cantidade; isto fai que teña un aspecto moi favorable cando o laboratorio a recibe, porque vai ser moi fácil de traballar con ela, achegando un plus ao resultado final da análise. Con respecto ao método apropiado para analizar forraxes, ninguén dubida hoxe en día que é o infravermello próximo (NIR) o que nos ofrece as maiores vantaxes, sobre todo rapidez. En resumo, respecto da importancia da toma de mostras, podemos concluír o seguinte: 1. Deberíase utilizar sonda para a toma de mostra sempre, pois hai unha clara diferenza de resultados cando un silo de herba é mostreado sen ou con sonda. 2. A toma de mostra con sonda facilita a preparación da mostra no laboratorio e repercute positivamente sobre a análise. 3. Unha mostra non ten que ser grande senón representativa.

A IMPORTANCIA DA ANÁLISE Durante os últimos dez anos recoñecemos que as vacas leiteiras de alto rendemento capturan valor nutricional e calorías de aproximadamente o 50 ao 70 % da dieta total consumida. Entón, por cada 10 kg de alimento consumido, as vacas dixeren só de 5 a 7 kg. Tamén entendemos que de 3 a 5 kg non se dixeren e este alimento non dixerido representa unha oportunidade económica e nutricional para a granxa leiteira. Por cada 1 kg de nutrientes dixeridos, podemos esperar aproximadamente 3 kg máis de produción de leite debido tanto ao valor calórico como á proteína microbiana asociada cunha maior dixestión. Para determinar o valor potencial que cada alimento achega á dieta total, débense medir con precisión tanto a cantidade de nutrientes como a súa dixestibilidade. Historicamente, a análise nutricional do gando leiteiro e de carne enfocábase en medir o contido

de proteína, fibra, graxa e cinzas. O contido de lignina usouse para estimar canta fibra poderían dixerir as vacas leiteiras. Os expertos en nutrición e os científicos recoñeceron máis tarde que a lignina é un mal preditor de que tan ben se dixire a fibra do pasto. Como resultado, desenvolvéronse medidas directas de dixestibilidade da fibra e incorporáronse ao equilibrio das racións. Con todo, estas medidas foron limitadas e só estimaron a dixestión da fibra cunha estimación da dixestión do rume no tempo, por exemplo, a dixestión do rume ás 30 horas. En 2013, esta área avanzou co profesor David Combs e a Universidade de Wisconsin (Madison). O profesor Combs desenvolveu e validou a medición no laboratorio de dixestibilidade de FDN do tracto total (TTNDFD; Lopes et al., 2015), que contabilizou a fibra non dixerible e 3 puntos de tempo de dixestión da fibra. Esta medida converteuse nunha ferramenta de análise de forraxes importante e recoñecida pola industria, que parece representar de maneira realista canta fibra e canto pasto pode dixerir unha vaca leiteira de alto rendemento. A experiencia máis recente coa medida TTNDFD destacou a correlación entre o TTNDFD da forraxe e a inxestión de materia seca e a produción de leite. Por exemplo, coa ensilaxe de millo, un aumento dunha unidade en TTNDFD correlacionouse cun aumento de aproximadamente 0,3 a 0,4 kg na produción de leite para as granxas leiteiras nos Estados Unidos (Goeser, 2019). Esta medida pódese utilizar para prognosticar as respostas da produción en ausencia dunha proxección avanzada da ración total. En resumo, para analizar con precisión o valor nutricional do ensilado de herba, débense ter en conta o contido e a dixestibilidade dos nutrientes. A dixestibilidade da fibra é cada vez máis importante para avaliar con precisión co obxectivo de atender as grandes diferenzas no contido de enerxía por kg de forraxe.

PARA DETERMINAR O VALOR POTENCIAL QUE CADA ALIMENTO ACHEGA Á DIETA TOTAL, DÉBENSE MEDIR CON PRECISIÓN TANTO A CANTIDADE DE NUTRIENTES COMA A SÚA DIXESTIBILIDADE

BIBLIOGRAFÍA

Goeser, J. 2019. Understanding fiber for profitable ration decisions. Proceedings of the Mid-South Ruminant Nutrition Conference. Lopes, F., K. Ruh, and D.K. Combs. 2015. Validation of an approach to predict totaltract fiber digestibility using a standardized in vitro technique for different diets fed to high-producing dairy cows. J Dairy Sci. 98:2596-2602.

132 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_especialEnsiladoHerba_tomaMostras_galego.indd 132

24/2/21 18:58

En vídeo

MARÍA HERMIDA PONSE Á FRONTE DO LABORATORIO ROCK RIVER EN ESPAÑA Con sede en Wisconsin (EE. UU.), Rock River conta cunha potente rede de laboratorios especializados na análise agrícola por todo o mundo. María Hermida continuará exercendo o seu labor profesional no ámbito que mellor coñece, o da análise de ensilados e forraxes, pero a partir de agora farao coa nova metodoloxía do Rock River Laboratory Spain.

A exxefa de servizo da Finca Mouriscade (Deputación de Pontevedra) inicia unha nova etapa profesional ao chegar a un acordo de colaboración co laboratorio americano Rock River para o desenvolvemento da súa actividade en exclusiva para toda España.

Que achegan as analíticas de Rock River? AXILIDADE Para darlles resposta ás demandas do sector, que pide máis rapidez na obtención de resultados. Unha vez procesada a mostra e analizada no NIR, o sistema xera un informe nun tempo medio de 10 minutos. ANÁLISE DA DIXESTIBILIDADE DAS FIBRAS E DO AMIDÓN María Hermida: “É algo que os técnicos empezan a demandar para sacar un maior proveito das forraxes, coa consecuente mellora económica das explotacións e un maior benestar dos animais”. CONFIANZA Baseada nun potente equipo de profesionais e na colaboración con prestixiosas universidades, como a de Wisconsin ou a de California, para o desenvolvemento de traballos de investigación dos que se desprenden as ecuacións de análise coas que traballan. Especialistas na análise de: Ensilados de pradeira, millo e cereais (trigo, cebada, sorgo...) Forraxes deshidratadas (todo tipo de feos, leguminosas, alfalfa...) Forraxes húmidas (pastone, bagazo de cervexa...)

ROCK RIVER LABORATORY SPAIN María Hermida Polígono Industrial Lalín 2000, Parcela A8 Lalín – Pontevedra (España) maria@rockriverlab-spain.com 986 597 195 | 629 901 290

vp022_publirreportaxe_mariaHermida_galego.indd 133

Análises que se adaptan ás súas necesidades: Análise tradicional dos parámetros máis habituais (materia seca, fibras, proteínas...) Análise completa, que inclúe a dixestibilidade en distintos períodos de tempo da fibra neutra e do amidón (no caso dun silo de millo, por exemplo)

24/2/21 16:33

BONSILAGE FORTE

Este producto especial para ensilados húmedos transforma el material de par�da húmedo de di�cil fermentación en ensilados perfectamente higiénicos con un excelente aroma. BONSILAGE FORTE emplea el espectro de hidratos de carbono completo, reduciendo el pH de forma duradera y segura y evitando fermentaciones nocivas. La eﬁcaz selección de bacterias ácido lác�cas inhibe el crecimiento de los clostridios. Además, se reduce considerablemente la desasimilación de las proteínas para conver�rse en NH3 -N y aminas biógenas, que es habitual en los ensilados húmedos.

B p a m g j m

Para un buen ensilado en el rango inferior de MS.



Reduce el pH de forma rápida y duradera



Aprovecha los hidratos de carbono de reserva de la planta



Protege la proteína vegetal



Inhibe los clostridios y, por tanto, las fermentaciones nocivas.



BONSILAGE FORTE inhibe de forma eﬁcaz los clostridios (hierba, 1.ª siega, 26-32 % de MS) Control BONSILAGE FORTE

Clostridios, UFC/g de MF 630.957 501.187

501.187

B d 4

BONSILAGE FORTE evita que la proteína se descomponga transformándose en amoniaco 20

C b r

NH3 -N, % del N total

04 02

3.162

3.981

49 Duración del ensilado, días

4 2

1.995 14

Control

BONSILAGE FORTE

Ámbitos de aplicación: ray-grass inglés 18-30 % de MS; otras hierbas 22-30 % de MS; trébol 25-30 % de MS; alfalfa 25-35 % de MS Periodo mínimo de almacenamiento: 3 semanas

Nutricor S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20, nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es

vp022_pub_nutricor.indd 134

Á P

Schaumann Agri International GmbH info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com

17/2/21 19:15

BONSILAGE FIT G

Para una visible mejora del bienestar de las vacas. BONSILAGE FIT op�miza las cualidades energé�cas de su ensilado y permite una elevada estabilidad aeróbica. Las enfermedades debidas a la alimentación como la acidosis y la cetosis pueden controlarse mediante el uso de adi�vos para ensilado. La formación de componentes glucoplás�cos, como el propilenglicol, alivia el metabolismo de la vaca justo al principio de la lactancia, generando un bienestar claramente mayor para la vaca.



Aumenta la estabilidad aeróbica y mejora la palatabilidad



Transforma el azúcar en propilenglicol y, de esa forma, previene la cetosis



Reduce el contenido del ácido lác�co y aumenta el contenido de ácido acé�co ﬁsiológico para una mayor protección contra la acidosis Fomenta el metabolismo y el bienestar

BONSILAGE FIT G reduce el riesgo de cetosis: incidencia de cetosis un 40 % menor tras el parto

BONSILAGE FIT G aporta visiblemente una mejora del bienestar de las vacas

Concentración de ácido betahidroxibu�rico en sangre en vacas con parto reciente, mmol/l

Contenido en % de MS 10

Parto

1,2

Control

1,0

Control BONSILAGE FIT G

0,8

+ 232 g de propilenglicol/vaca y día

8 % 6 %

Para ingestas de pienso de 8 kg de MS de ensilado de hierba con un contenido de propilenglicol de 29 g/kg.

0,6 0,4

3 %

BONSILAGE FIT G

2,9 %

0,2 -6

Semanas

Ácido láctico

Ácido acético

Propilenglicol

Fuente: Lau et al. 2018, Conferencia Internacional de Ensilado, Bonn

Ámbitos de aplicación: ensilados de hierba y trébol con 28-50 % de MS Periodo mínimo de almacenamiento: 8 semanas

Nutricor S.L., C/ Jaume II, 37, 25001 Lleida, Tel: +34 973 21 25 20, nutricor@nutricor.es, www.nutricor.es

vp022_pub_nutricor.indd 135

Schaumann Agri International GmbH info@schaumann-agri.com, www.bonsilage.com

17/2/21 19:16

A G R I C U LT U R A

En toda a cornixa norte e na fachada atlántica da península ibérica a presenza de chans ácidos é moi frecuente

É tempo de afinar a máquina Neste artigo analizamos o nivel de acidez dos diferentes chans que conforman a península ibérica a partir da toma de máis de 1.000 mostras recollidas nas dúas últimas campañas agrícolas e ofrecemos algunhas recomendacións para alcanzar o pH adecuado co fin de obter un maior rendemento nos nosos cultivos. Gustavo Espinosa Director comercial Delagro S. Coop. Agroalimentaria

Comisión Europea publicou en maio deste ano a Estratexia “Da Granxa á Mesa” (Farm to Fork Strategy) para un sistema alimentario xusto, saudable e respectuoso co medio ambiente que propón, entre outras moitas actuacións, “reducir e optimizar o uso de fertilizantes”. O tecido agrícola español non está á marxe deste novo escenario e debemos concienciarnos do cambio que supoñen estas medidas e outras moitas que se están fraguando actualmente.

Unha das múltiples frontes de acción nas que debemos actuar é valorar a capacidade produtiva dos nosos chans agrícolas. Aquí intervén un valor por todos coñecidos, ou polo menos os que desenvolvemos a nosa actividade no nordés peninsular, que é o pH do chan, un valor que condiciona sensiblemente a dispoñibilidade dos nutrientes presentes nel. Do mesmo xeito que calquera equipo de enxeñeiros deseña, fabrica e, tras poñer en funcionamento calquera máquina, correspóndelle un afinado desta, os agricultores e técnicos agrónomos debemos tamén poñer a punto a nosa máquina, a orixe da nosa riqueza, é dicir, o noso chan. As capacidades dos nosos

136 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_agricultura_delagro_galego.indd 136

24/2/21 13:19

A G R I C U LT U R A

OS AGRICULTORES E TÉCNICOS AGRÓNOMOS DEBEMOS TAMÉN POÑER A PUNTO A NOSA MÁQUINA, A ORIXE DA NOSA RIQUEZA, É DICIR, O NOSO CHAN

solos non estarán nos seus niveis máximos mentres teñamos estes valores de acidez que detectamos En toda a cornixa norte e na fachada atlántica da península ibérica a presenza de chans ácidos é moi frecuente. Tamén nos atopamos con niveis de aci-

BATIDORES DE PURIN

dez moderada nalgúns vales da cunca do Douro, en pleno corazón da Castela calcaria, nomeadamente aqueles vales de ríos que nacen no Sistema Central (de composición granítica) nos que Delagro fixo recomendacións de encalado, para viñedo principalmente.

DISTRIBUIDORES DE ENSILAJE DE HIERBA

MÁS NCIA POTE

Batidores de toma de fuerza, batidores eléctricos, batidores con motor hidráulico y agitadores sumergidos. ¡Tenemos el batidor apropiado para sus necesidades individuales!

Agratechnik Landmaschinen Ibérica S.L. +34 (0) 678432835 +34 (0) 982314029

www.reck-agrar.com

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 137

vp022_agricultura_delagro_galego.indd 137

24/2/21 13:19

A G R I C U LT U R A

Figura 1. Datos de pH en analíticas PROFER®

Fonte: Delagro

Das 1.132 mostras analizadas e manexadas na miña organización nas dúas últimas campañas agrícolas, 1.103 mostras (o 97 %) resultaron ter un pH inferior a 7 (470 mostras por baixo de 5.5). Este escenario dános unha idea da natureza, os condicionantes e as limitacións que teñen os chans do norte e noroeste peninsular (Euskadi, Cantabria, Asturias, Galicia e zonas do norte de Portugal) pola súa acidez. Lembremos que algunhas das principais causas da acidez nun chan danse en: • Aqueles chans moi lavados pola choiva, onde esta arrastra os catións (K+, Ca2+, Mg2+, etc.) a capas inferiores do chan. • Polo abuso de fertilizantes nitroxenados amoniacais onde no proceso de nitrificación levado a cabo polas bacterias do chan o ión amonio (NH4+) se oxida a nitrato (NO3-). Este é absorbido pola planta, pero tamén xera un exceso de H+, e pode baixar 1-2 puntos de pH en relativamente poucos anos. • A presenza de aluminio en chan (Al 3+), que reacciona coa auga dando lugar a hidróxido de aluminio e desta maneira aumenta o contido de H+ no solo. • A absorción de catións pola planta, liberando esta H+ e acidificando o solo. • A descomposición da materia orgánica contribúe tamén a esa acidificación. Débese resaltar que o obxectivo principal do encalado non é só ele-

O OBXECTIVO PRINCIPAL DO ENCALADO NON É SÓ ELEVAR O PH, SENÓN CONSEGUIR A MAIOR DIMINUCIÓN DA CONCENTRACIÓN DO ALUMINIO TÓXICO PARA LOGRAR NIVEIS TOLERABLES POLAS PLANTAS

var o pH, senón conseguir a maior diminución da concentración do aluminio tóxico para lograr niveis tolerables polas plantas (Valerio & Molina, 2012). Aínda que o pH é un excelente indicador de acidez, este non determina o requirimento ou a cantidade de emenda, xa que unicamente determina a acidez activa sen considerar a potencial, nos coloides minerais e orgánicos do chan (Espinosa & Gómez, 2005). Por tanto, aínda que o valor de pH nos pode dar unha idea sobre se cómpre o encalado, deberemos determinar a concentración de aluminio para ofrecer unha dose deste. Unha clasificación básica de chans, tendo en conta a porcentaxe de saturación ou concentración de aluminio con base nos coñecementos que temos de rochas nai, é a seguinte: • Gneis (40-60 %) • Granitos (50-70 %, localmente pode chegar ao 90 %) • Calcarias (menor do 5 %) • Rochas máficas (30-40 %) • Cuarcitas (50-60 %) • Serpentinitas-rochas ultramáficas (10-20 %) • Esquistos (30-50 %) • Lousas (30-50 %) • Sedimentos cuaternarios (% similar ás rocas que o rodean, un pouco por baixo debido ao lavado)

138 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_agricultura_delagro_galego.indd 138

24/2/21 13:19

vp022_publi_delagro.indd 139

17/2/21 10:52

A G R I C U LT U R A

AS NOSAS RECOMENDACIÓNS DE MOENDA SITÚANSE ENTRE 0,1 MM E 0,3 MM

Gráfica 2. Efecto do tamaño de partícula do cal na produción

100 90 80 Produción relativa (%)

70 60 50 40 30 20 10 0 Tamaño partícula (mm) <0,75

0,50-0,40

0,30-0,25

0,25-0,20

<0,20

Fonte: Risse & Harris, 1999

DE QUE DEPENDE A CALIDADE DUNHA CALCARIA?

trátase dunha calcaria granulada cunha baixa compactación. 2. Granulometría homoxénea. Parecido tamaño e diámetro das partículas, que na aplicación en campo nos dará un bo esquema de distribución e solapamento. 3. Disolución. Collamos un vaso transparente con auga e botémoslle unha cantidade de calcaria. Sen axitar, observemos ao cabo de 2-3 minutos se o aspecto que presenta o precipitado é limoso ou ben detectamos restos sen disolver. O ideal é que non detectemos grava miúda intacta. 4. Revolvamos a disolución cunha culleriña. 5. Precipitación. Se ao cabo doutros 2-3 minutos de revolver, o aspecto segue a ser de “cor chocolate” intensa, é que a moenda é fina e tarda en precipitar. Se, pola contra, a auga se foi aclarando é que precipitou case toda a mostra debido a unha granulometría máis basta.

UN CASO PRÁCTICO PARA RECOÑECER VISUALMENTE A FINURA DA MOENDA

PLAN DE ENCALADO

• Riqueza, é dicir, o contido en CAO e en MgO. • A moenda. Este é un parámetro moi importante á hora de determinar a calidade dunha calcaria. A maior moenda, maior superficie de contacto co chan e, por tanto, maior eficacia. Hai que considerar tamén que a maior grao de moenda maior custo de fabricación, pero, sen dúbida, o aproveitamento pola planta é sensiblemente maior ao entrar na disolución do chan e, en consecuencia, a eficacia económica do tratamento. As nosas recomendacións de moenda sitúanse entre 0,1mm e 0,3 mm. • Valor neutralizante. É un parámetro de calidade. Este avalía as emendas considerando riqueza, finura e contido de humidade do produto. A maior valor neutralizante, maior efectividade de encalado. Este valor exprésase en forma de óxido de calcio (CaO).

Aos nosos técnico-comerciais sempre lles recomendamos algunhas pautas para realizar demostracións in situ, xunto ao agricultor ou gandeiro que aplica a calcaria para que el mesmo considere este aspecto: 1. Presenza de po. Debemos fixarnos se a nosa man e o antebrazo quedan moi branqueados de po cando collemos un puñado de calcaria granulada. Nese caso,

Recentemente presentamos o noso Plan Magnical® de encalado. Este lanzamento suponlle unha programación profesional ao agricultor para optimizar ao máximo as achegas de fertilizantes, valorando cada unidade fertilizante dispoñible e desta maneira reducir sensiblemente os seus custos de explotación e a incidencia ambiental. Con este plan pretendemos: 1. Corrixir o pH dos chans 2. Diminuír a concentración de aluminio tóxico

140 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_agricultura_delagro_galego.indd 140

24/2/21 13:19

Variedades de MILLO recomendadas para ENSILAJE en GALICIA Sciello

Isia

Scoff

Illustrado

Pompeo

Surreal

Conbrío

500

400

300

400

300

400

300

200

300

200

300

200

www.rocalba.com vp022_publi_rocalba_galego.indd 141

24/2/21 16:41

A G R I C U LT U R A

Táboa 1. Porcentaxe de non dispoñibilidade de N, P e K segundo pH (por insolubilidade) pH

4,5

5,5

Nitróxeno N %

70 %

57 %

23 %

11 %

Fósforo P %

77 %

66 %

52 %

48 %

Potasio K %

67 %

48 %

23 %

UN AGRICULTOR PODE ESTAR A MALGASTAR MÁIS DE 37 € POR HA DE FERTILIZANTE DE PRADEIRA SÓ VALORANDO O NITRÓXENO, OU 66 €/HA NO CASO DUN FERTILIZANTE DE MILLO

A pH 5,5 o 30 % dos fertilizantes son insolubles, non se aproveitan As bacterias nitrificantes pasan de 3.000 con pH5 a 50.000 con pH entre 6-7

3. Solubilizar os nutrientes do chan para o seu aproveitamento Os técnico-comerciais que lle presentan este plan de encalado ao agricultor apóianse en determinadas ferramentas: • Análise de solo • Mapas xeolóxicos zonais que consideran o aluminio presente • Medidores de pH en disolución e/ou medida directa na parcela Con todas estas premisas Delagro encargouse de desenvolver unha ferramenta de cálculo para abordar dous aspectos: 1. Emitir unhas recomendacións cuantitativas de emenda calcaria para un mínimo de tres anos considerando os seguintes valores: • pH • Contido de aluminio do chan • Sensibilidade ao aluminio do cultivo (millo, pradería, froiteiras, viñedo etc.) • Densidade do chan segundo a súa natureza • Valor neutralizante das calcarias magnesianas granuladas que o grupo cooperativo fabrica

nitróxeno, ou 66 €/ha no caso dun fertilizante de millo, co consecuente prexuízo económico e medioambiental que iso supón (datos campaña 2020). Desde Delagro esperamos desta maneira contribuír ao bo facer dos nosos profesionais co consecuente beneficio dos nosos gandeiros e agricultores.

2. Informar das perdas por insolubilidade dos principais nutrientes en tres áreas: • Perdas de unidades fertilizantes totais por tratamento • Perdas en kg de fertilizante por tratamento • Perdas en € por hectárea en función da dose empregada e do prezo do fertilizante. Con todo iso imprímese un informe para o agricultor/gandeiro de cara ao seguimento do plan de encalado. A mercé desta táboa de dispoñibilidade de nutrientes a consecuencia do pH do chan e aos cálculos realizados pola miña organización, un agricultor pode estar a malgastar máis de 37 € por hectárea de fertilizante de pradeira só valorando o

142 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_agricultura_delagro_galego.indd 142

24/2/21 13:19

AAFF_Anuncio_Arvum Fertilizantes Pradera_Vaca Pinta_200x280mm_Nueva web.pdf

20/1/21

10:42

CMY

vp022_publi_delagro_arvm.indd 143

17/2/21 11:41

GRANjAS PRIMA

nan w

Gorrello: en busca de una recría mejor y más rentable Viajamos hasta el lugar de Samagán (Presno, Castropol, Asturias) para visitar la ganadería Gorrello, en donde llevan medio año confiando en el Programa Prima para recriar a sus terneras. En este tiempo, nos cuentan que el aspecto y la salud de su recría ya ha mejorado notablemente gracias, entre otras cosas, a cambios en el encalostrado, en la fase de destete y en los cuidados. A finales del verano pasado Jairo Álvarez decidió dar un paso más en lo que al cuidado de la recría de su explotación se refiere y comenzó a trabajar empleando el programa Prima de Nanta. Ganadería Gorello tiene en la actualidad 150 cabezas, 71 son recría y novillas y las otras 79 son vacas en ordeño, las cuales están produciendo una media de 36 litros/vaca/día, con un 4,22 % de grasa, un 3,58 % de proteína y un recuento celular en torno a las 120.000 cél./ml.

explica. Además, con el pienso Novalac Starter TXT, en Gorrello notaron un incremento en el consumo durante el destete, lo que también ayudó a disminuir el estrés de la recría en esa fase. En lo referente a los cuidados, los cambios más notables fueron poner el agua a disposición desde el primer día, encamar con paja larga para evitar el frío en invierno y la utilización de mantas para las terneras más prematuras.

“Hablando con compañeros que ya estaban haciendo el programa Prima, vimos que con la leche y el pienso starter de Nanta las terneras iban muy bien desde el nacimiento hasta el destete, que es donde nos parecía que nuestros animales deberían tener más desarrollo del que tenían, y decidimos probar”, recuerda Álvarez. “En Gorrello hacen una fuerte inversión en genética, en embriones, y querían ver si con nuestro programa eran capaces de conseguir que las terneras expresasen todo su potencial genético”, explica Omar Martínez, veterinario especialista en vacas de leche en Nanta. “Empezamos cambiando la leche y el starter por Nanta Milk Platino y Novalac Prima TXT, hicimos una fase de lactancia personalizada a la granja y aumentamos concentraciones y litros de leche”, enumera.

LA RECRÍA, LA TAREA PENDIENTE DE MUCHAS GRANjAS

PAUTAS PERSONALIZADAS “Les dimos unas pautas personalizadas de cómo encalostrar”, cuenta Martínez. Es fundamental realizar un buen encalostrado para que las terneras arranquen bien desde el principio y ese fue el primer punto sobre el que tuvieron que trabajar en esta explotación. Así, pasaron de encalostrar con unos 2 litros a administrarles de 3,5 a 4 litros, lo que ayudó a las terneras arrancasen a mamar mejor.

Echando la vista atrás, el propietario de Gorrello no duda: “Yo recomendaría dar el paso al Prima, y darlo haciendo pesajes y todo lo demás”. Esa es la mejor forma de comprobar cómo se cumplen objetivos a corto plazo, que es lo que anima a seguir con el programa hasta que la ternera sea una vaca adulta. “Si lo haces bien, si cumples las pautas, al final el animal lo va a agradecer y tu bolsillo, a largo plazo, también”, afirma.

Un cambio especialmente notable para la explotación fue el destete, que pasó a ser más progresivo con el objetivo de reducir el estrés de la ternera ante la falta de leche. “Lo que más notaron con esto fue que los animales ya no manifestaban vocalizaciones al quitarles la leche ni ninguna estereotipia como chupar hierros o lamer el suelo”,

Todo esto, nos destaca Jairo, recae en el bienestar del ganadero. “Igual estamos queriendo ahorrar un poco en la recría y ahí es donde nos equivocamos: no les damos a las terneras la importancia que tienen; hoy en día quizás es el punto más débil de una granja”, reflexiona.

vp022_publi_nanta.indd 144

18/2/21 11:03

nanta@nutreco.com www.nanta.es

“Si lo haces bien, si cumples las pautas, al final el animal lo va a agradecer y tu bolsillo, a largo plazo, también” PESAR PARA VALORAR LA EVOLUCIÓN Otro punto importante fue comenzar a pesar a las terneras: “Cuando empezamos con el tema del pesaje nos parecía que era un lío, pero ahora vemos que, gracias a esos datos, podremos analizar el crecimiento de la ternera desde el nacimiento hasta el primer parto y creemos que con el cambio se abaratará su coste”, valoran en la granja. “Todavía es pronto para presentar datos porque llevamos medio año aproximadamente con el programa y solo tres meses pesando, pero el aspecto visual de las terneras sí que ha mejorado bastante: se les nota en el pelo, están más alegres, juegan…”, añade el técnico. Pese a llevar poco tiempo, la valoración que hacen ya es muy buena, algo que, según nos explican, viene apoyado por la pesada intermedia que realizan cuando salen de los boxes a los 10-12 días para conocer el desarrollo que tuvo el animal en ese tiempo. En estos momentos, la ganancia media diaria está en torno a los 750 gramos y, aunque todavía está por debajo del objetivo, “para ser las primeras terneras con las que estamos trabajando, ya es un buen dato”, cuenta Omar.

Están utilizando mantas para las terneras prematuras

Ver vídeos en Gorrello

ACOMPAÑAMIENTO Y SOPORTE En Gorrello nos cuentan que, especialmente durante los primeros dos meses, tener al técnico junto a ellos fue básico: “Llevar a cabo los cambios no es tan fácil como lo pintan sobre el papel, entonces Omar al principio venía semanalmente, nos ayudaba con los pesajes, con el encalostrado, nos enseñaba a entubar a las terneras que no mamaban todo el calostro para llegar a los 3,5-4 litros que les dábamos por toma… Al principio estuvo muy encima, y creo que es algo fundamental”, valora. En respuesta, el técnico nos destaca la importancia de que el ganadero esté implicado con el programa “porque le va a suponer en todos los casos algún cambio, si bien es cierto que los vamos introduciendo poco a poco y por orden de importancia. Después, a medida que van viendo avances, cada vez les resulta más fácil continuar y quieren ir a más”, explica. Así ocurre también en esta granja, en donde Jairo explica: “Es un poco un vicio… Ahora estamos en 83 kilos al destete, pero todavía queremos pasar a 87 kg e intentar también bajar hasta los 75 días de leche”. Hablando ya a medio plazo, el objetivo será comparar los datos de las vacas que están ahora en producción con las futuras vacas Prima para analizar producciones, calidades (en esta granja, más que aumentar el rendimiento lechero de sus animales, les interesa mejorar las calidades, ya que trabajan para una quesería), fertilidad y, sobre todo, longevidad. “Intentaremos también bajar la media al primer parto, que ahora mismo está en 23 meses, para poder empezar a amortizar la recría cuanto antes”, apunta el ganadero.

Síguenos en facebook.com/RecriaNantaPrima para conocer más detalles sobre ganadería Gorrello vp022_publi_nanta.indd 145

18/2/21 11:03

M A N E XO

Fallo da TIP en becerros (I): a importancia do costro Na primeira parte deste estudo describimos que é o costro e incidimos na importancia da súa inxestión e da adecuada transferencia da inmunidade pasiva (TIP) para fortalecer o sistema inmunolóxico dos nosos neonatos e, por tanto, garantir a súa supervivencia. Carlota Antelo del Río Veterinaria ELITER | Innogando SL

QUE É O COSTRO?

a produción da glándula mamaria nas 24 horas despois do parto e a primeira fonte de nutrientes para o becerro. Todas as

femias dos mamíferos o producen e en todas as especies é de grande importancia, xa que contén todo o que o neonato necesita para sobrevivir. No caso dos ruminantes, entre eles os bovinos, o encostramento resulta imprescindible.

A PLACENTA BOVINA Para comprender a relevancia do encostramento nos becerros cómpre entender como é a placenta dos

146 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_calostro_galego_4pax.indd 146

24/2/21 13:09

M A N E XO

OS BECERROS NACEN SEN NINGÚN TIPO DE INMUNIDADE ADQUIRIDA, POLO QUE DEPENDEN DO CONSUMO DE COSTRO PARA ADQUIRILA E ASÍ FORTALECER O SEU SISTEMA INMUNE

bovinos. A placenta defínese como a unión do corion (envoltura externa que recobre o embrión/feto) co endometrio (tecido que reviste a parte interna do útero). Esta fixación facilita que se entrelacen as dixitacións ou vilosidades de ambas as estruturas, para así facer posible as funcións da placenta: garantir a achega de nutrientes da nai ao embrión/feto, asegurar o intercambio osíxeno/ anhídrido carbónico, evitar o rexeitamento inmunolóxico e contribuír a que o útero se manteña no estado receptor axeitado1. Segundo o grao de unión ou penetración entre o corion e a mucosa uterina, as placentas clasifícanse en diferentes variantes. No caso dos bovinos, a placenta é cotiledonaria sinepiteliocorial e está composta por tres capas maternas e outras tres fetais, as cales non permiten que se transfiran inmunoglobulinas (Ig) da nai ao feto2. Na placenta doutras especies, por exemplo na humana, o corion contacta directamente coa circulación materna e entón existe transporte de Ig da nai ao embrión/feto ata que este é capaz de desenvolver o seu propio sistema in-

mune. En cambio, a placenta dos ruminantes é impermeable ás Ig1, o que quere dicir que os becerros nacen sen ningún tipo de inmunidade adquirida, polo que dependen do consumo de costro para adquirila e así fortalecer o seu sistema inmune.

COSTROXÉNESE E COMPOSICIÓN DO COSTRO O costro da vaca é a secreción da glándula mamaria nas primeiras 24 horas posparto. A partir dese momento e ata as 72 horas pasa a denominarse leite de transición. O costro bovino consiste nunha mestura de secrecións lácteas e constituíntes do soro sanguíneo, maioritariamente Ig e outras proteínas séricas que se acumulan na glándula mamaria durante o preparto. Aínda que comeza a xerarse ao redor das tres ou seis semanas antes do parto, é nas dúas últimas semanas cando aumenta de forma notable a concentración dos anticorpos e demais substancias3. A costroxénese prodúcese baixo a influencia das hormonas lactoxénicas, incluída a prolactina, e cesa repentinamente no momento do parto4.

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 147

vp022_manexo_calostro_galego_4pax.indd 147

24/2/21 13:09

M A N E XO

Táboa 1. Diferenzas na composición do costro (tres primeiras muxiduras) e do leite10 Costro (muxidura posparto)

Item

Leite

Gravidade específica

1.056

1.045

1.035

1.032

Sólidos totais (%)

23,9

17,9

14,1

12,5

Graxa (%)

6,7

5,4

3,9

3,6

Sólidos non graxos (%)

16,7

12,2

9,8

8,6

Proteína total

14,0

8,4

5,1

3,2

Caseína (%)

4,8

4,3

3,8

2,5

Albúmina (%)

0,9

1,1

0,9

0,5

Inmunoglobulinas (%)

6,0

4,2

2,4

0,09

IgG (g/dL)

3,2

2,5

1,5

0,06

Nitróxeno non proteico (%)

8,0

7,0

8,3

4,9

Lactosa (%)

2,7

3,9

4,4

4,9

Calcio (%)

0,26

0,15

0,13

Potasio (%)

0,14

0,13

0,14

0,15

Sodio (%)

0,14

0,13

0,14

0,15

As Ig son proteínas plasmáticas sintetizadas polos linfocitos B maduros en resposta á estimulación por un antíxeno e actúan como anticorpos para a defensa específica do organismo5. Existen distintos tipos de Ig. A IgG ou gammaglobulina é a de menor tamaño e pode saír da circulación sanguínea e chegar a outros puntos do organismo para identificar e axudar a destruír os patóxenos invasores. A IgM é de maior tamaño e actúa como primeira liña de defensa para protexer o organismo nos casos de septicemia, permanecendo no sangue, e protexe ao animal das invasións bacterianas. A IgA únese á superficie das mucosas e protéxeas, evitando que os patóxenos se adhiran ao epitelio e causen algunha enfermidade3. O costro bovino normalmente contén de 50 a 150 mg/mL de Ig, das cales a IgG representa do 80 ao 95 %, a IgM sobre o 7 % e a IgA aproximadamente o 5 %6. As IgG e, en particular as IgG1, son transferidas dende o torrente sanguíneo a través da barreira mamaria ata o costro a través dun mecanismo de transporte específico: os receptores das células epiteliais dos alvéolos mamarios capturan IgG1 dende o fluído extracelular, e son fagocitadas, transportadas e finalmente liberadas nas secrecións luminais6. As células epiteliais paran de expresar este receptor sobre todo en resposta ao aumento das concentracións de prolactina ao comezo da lactación7. O costro tamén contén células maternas, principalmente leucocitos, que se reparten en linfocitos (22 %), neu-

trófilos (38 %) e macrófagos (40 %); factores de crecemento; hormonas; citoquinas; factores antimicrobianos non específicos e nutrientes3. As concentracións da maioría dos compoñentes son máis altas nas primeiras secrecións posparto (primeira muxidura do costro) e logo decrecen progresivamente nas seguintes seis muxiduras (leite de transición) ata acadar as concentracións máis baixas propias do leite normal enteiro que se vende para consumo4. Estas diferenzas entre a composición do costro e a do leite reflicten a diferenza na función biolóxica de ambas as secrecións8. Tal e como se ve na táboa 1, a partir da primeira muxidura, a concentración dos compoñentes diminúe progresivamente (graxa, proteína, caseína, Ig, calcio...). Porén, cómpre destacar que a concentración de lactosa no costro é máis baixa ca no leite maduro, actuando de forma inversa aos demais compoñentes. Este feito concorda coa fisioloxía do becerro neonato, no cal a lactasa se atopa en baixas concentracións ao nacemento e aumenta co paso do tempo9.

FUNCIÓNS DO COSTRO O costro considérase o mellor “medicamento” que temos ao noso alcance para evitar todas as enfermidades que poden afectarlles aos becerros nos primeiros días de vida, xa que cumpre diversas funcións: • Inmunolóxica: é a forma que ten a vaca de transferir defensas ao becerro ata que este é capaz de producilas por si mesmo, xa que nace sen in-

O COSTRO CONSIDÉRASE O MELLOR “MEDICAMENTO” QUE TEMOS AO NOSO ALCANCE PARA EVITAR TODAS AS ENFERMIDADES QUE PODEN AFECTARLLES AOS BECERROS NOS PRIMEIROS DÍAS DE VIDA

munidade humoral adecuada. Desta forma, a adquisición de Ig a través da absorción intestinal protexe os becerros das enfermidades ata que o seu propio sistema inmune chega a ser completamente funcional11. • Termorreguladora: constitúe un excelente recurso de enerxía para a termoxénese ao achegar grandes cantidades de glicosa, aminoácidos e ácidos graxos12. Viuse que en becerros Holstein de 12 horas de idade mantidos nun ambiente a 10 °C, a produción de calor aumentou un 18 e un 9 % respectivamente durante a primeira e segunda hora logo do consumo do costro. Ademais, unha toma de 2 kg de costro é capaz de cumprir co requisito de enerxía dun becerro neonato de 40 kg de peso mantido nun ambiente a 10 ºC durante 24 horas13. Considérase, polo tanto, que o pronto consumo de costro é tan importante para a termoxénese como o é para a inmunidade pasiva. • Nutricional: é a primeira fonte de nutrientes para o becerro neonato, pois proporciónalle proteínas, aminoácidos esenciais e non esenciais, ácidos graxos, lactosa, vitaminas e minerais, todos eles necesarios para o seu normal metabolismo e desenvolvemento3. • Purgativa: ten acción laxante grazas ao seu elevado contido en sales de magnesio e favorece o establecemento da motilidade intestinal3. Activa o peristaltismo promovendo a excreción do meconio e, polo tanto, previndo a súa densificación excesiva14.

148 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_calostro_galego_4pax.indd 148

24/2/21 13:09

Porque los resultados* nos avalan: Bovisan Diar es líder en España

Para vacas de leche y de carne • • • •

Vacuna de amplio espectro, cubre las principales diarreas neonatales Solo una dosis en la primovacunación = 3 ml Adyuvante bi fase: respuesta inmunológica rápida y duradera** Amplio margen de vacunación: de 3 meses a 3 semanas antes del parto

BOVISAN DIAR -Emulsión para inyección Composición Una dosis (3 ml) contiene: Rotavirus Bovino, inactivado, cepa TM-91, serotipo G6P1 (inactivado) ≥ 6.0 log2 (VNT)* Coronavirus Bovino, inactivado, cepa C-197 (inactivada) ≥ 5.0 log2 (HIT)** Escherichia coli, inactivado, cepa EC/17 (inactivada) expresado como F5 (K99) Adhesina ≥ 44.8 % de inhibición (ELISA)*** *VNT – test de neutralización del virus (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) **HIT – test de inhibición de hemoaglutinación (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) ***ELISA – Valoración inmunosorbente ligado a enzima (serología de conejo inducida por 2/3 de la dosis de la vacuna) Adjuvante: Montanida ISA 206 VG 1.6 ml Especies de destino: Bovino (vacas y novillas gestantes) Indicaciones de uso, inmunización activa, con el fin de conferir protección pasiva a sus terneros vía calostro/leche, para reducir la gravedad de la diarrea causada por rotavirus bovino, coronavirus bovino y el enteropatógeno E. coli F5 (K99) y reducir la eliminación del virus por los terneros infectados con rotavirus y coronavirus bovino . La inmunidad pasiva se inicia con el calostro y depende de si recibe suficiente calostro después del nacimiento. Vacunar solo animales sanos. Precauciones Para el usuario: Este producto contiene aceite mineral. La inyección/autoinyección accidental puede provocar un dolor e hinchazón severo, que en raros casos podría resultar con la pérdida del dedo afectado si no se da atención médica inmediata. Si el dolor persiste más de 12 horas después del examen médico, acudir de nuevo al médico. Reacciones adversas Frecuentemente hinchazón leve de 5-7 cm de diámetro en el sitio de la inyección y a veces acompañado inicialmente por un aumento de la temperatura local que se resuelve en unos 15 días. Puede observarse un ligero y transitorio incremento de la temperatura (hasta 0.8ºC) 24 horas después de la vacunación, que se resuelve dentro de los 4 días después de la vacunación. Posología: Administración im.. Una dosis en cada gestación, administrada en un periodo de 12 – 3 semanas antes de la fecha esperada del parto. Alimentación de calostro: La protección de los terneros depende de la adecuada ingesta de calostro de las vacas vacunadas. Si los terneros no consiguen suficientes anticuerpos por calostro poco después de que nazcan, tendrán fallos de transferencia pasiva de anticuerpos. Es importante que todos los terneros reciben una cantidad suficiente de calostro del primer ordeño en las primeras seis horas después del parto. Se recomienda que se alimenten de al menos 3 litros de calostro dentro de las primeras 24 horas y esta cantidad equivale aproximadamente al 10% del peso de un becerro. Tiempo de espera Cero días. Conservar en la nevera (2 - 8°C). Proteger de la luz. No congelar. Formatos: 15 ml (5 dosis), 90 ml (30 dosis) y 450 ml (150 dosis) – Nº reg: 3301 ESP-Titular. FORTE Healthcare Ltd –Co Dublin (Irlanda) Medicamento sujeto a prescripción veterinaria. Administración bajo control o supervisión del veterinario * Zuffa et al. 2019 Inmune response and efficacy of a new calf Scour vaccine inyected once during the last trimestre of gestation. ** AUCOUTURIER J. et al. Adjuvants designed for veterinary and human vaccines. Vaccines, 19, 2001, 2666-2672.

vp022_publi_virbac.indd 149

15/2/21 18:52

M A N E XO

A ABSORCIÓN DAS IG PÓDESE VER AFECTADA NEGATIVAMENTE POLO ESTRÉS NO BECERRO, PROVOCADO POR EXEMPLO POR TEMPERATURAS EXTREMAS, MAL MANEXO OU UN PARTO DISTÓCICO

Ademais das funcións mencionadas, existe a denominada “hipótese lactócrina”, que propón que certos compoñentes do costro, especificamente os factores de crecemento e as hormonas, poden desempeñar un papel esencial no crecemento e desenvolvemento do neonato, é dicir, que poden afectar permanentemente ao rendemento futuro da becerra, incluíndo o crecemento e incluso a produción láctea15.

O feito de que as Ig do costro se absorban no primeiro día de vida e non sexan dixeridas no abomaso débese a varios motivos: a velocidade do tránsito do costro é rápida; o costro posúe un factor inhibidor da tripsina que evita a dixestión das Ig e as células fúndicas do abomaso non segregan ácido clorhídrico durante as primeiras 24 horas de vida, polo que o pepsinóxeno non se converte en pepsina e as proteínas non son atacadas3. A adecuada TIP depende de se o becerro inxire suficiente cantidade de IgG, o que á súa vez depende do volume de costro inxerido e da súa concentración de IgG4, e tamén da eficiencia coa que esta se absorbe, que vén determinada principalmente polo momento do posparto no que o tenreiro inxire o costro18. A absorción das Ig pódese ver afectada negativamente polo estrés no becerro, provocado por exemplo por temperaturas extremas, mal manexo ou un parto distócico3. Dise que existe adecuada TIP cando a concentración de IgG no soro do becerro é de polo menos 10 g/L nunha mostra de sangue tomada entre as 24 e as 48 horas de vida19.

BIBLIOGRAFÍA 1.

3. 4. 5. 6.

10. 11. 12.

TRANSFERENCIA DA INMUNIDADE PASIVA A inxestión de costro e a transferencia de Ig ao sangue do becerro tradicionalmente denominábase “transferencia pasiva da inmunidade” pero actualmente fálase de “transferencia da inmunidade pasiva” (TIP). Esta última denominación é máis correcta porque as Ig non se transfiren pasivamente, pero a inmunidade derivada da inxestión do costro si que é pasiva16. Os enterocitos (ou células absorbentes intestinais) dos becerros teñen a habilidade de absorber de maneira non selectiva moléculas grandes, incluídas as Ig, mediante pinocitose. Estas moléculas son transportadas a través da célula e depositadas no sistema linfático vía exocitose4. Dende aí, son absorbidas ao torrente sanguíneo a través do conduto torácico. Este proceso decrece linealmente dende o momento do nacemento ata que cesa por completo aproximadamente ás 24 horas de vida, o que se denomina peche intestinal17.

13. 14.

15.

16.

O pronto consumo de costro é tan importante para a termoxénese como para a inmunidade pasiva

NOTA DA AUTORA

Este artigo constitúe a primeira parte do meu traballo Fin de Máster, que leva por título Fallo da transferencia da inmunidade pasiva en becerros, Máster Propio en Produción de Leite, Campus Terra, Universidade de Santiago de Compostela (USC), 2020

17.

18.

19.

Salazar Beloqui I. Membranas extraembrionarias en mamíferos. Gastrulación en mamíferos. Implantación y placentación. Clasificación de las placentas. Embriología Veterinaria. Servizo de Publicacións e Intercambio Científico; 2013:81-102. Peter AT. Bovine placenta: A review on morphology, components, and defects from terminology and clinical perspectives.Theriogenology. 2013;80(7):693-705. Espada M, Ramos JJ, Ferrer LM, Loste A, Ortín A, Fernández A. El Calostro. Clave de Supervivencia. Servet; 2011. Godden S. Colostrum Management for Dairy Calves.Vet Clin North Am - Food Anim Pract. 2008;24(1):19-39. Clínica Universidad de Navarra. Diccionario Médico. Inmunoglobulina. https://www.cun.es/ diccionario-medico/terminos/inmunoglobulina Larson BL, Heary HL, Devery JE. Immunoglobulin Production and Transport by the Mammary Gland. J Dairy Sci. 1980;63(4):665-671. Barrington GM, Besser TE, Gay CC, Davis WC, Reeves JJ, McFadden TB. Effect of Prolactin on in Vitro Expression of the Bovine Mammary Immunoglobulin G1 Receptor. J Dairy Sci. 1997;80(1):94-100. Mcgrath BA, Fox PF, Mcsweeney PLH, Kelly AL. Composition and properties of bovine colostrum : a review. Dairy Sci Technol. 2016:133-158. Zabielski R, Le Huëron-Luron I, Guilloteau P. Development of gastrointestinal and pancreatic functions in mammalians (mainly bovine and porcine species): Influence of age and ingested food. Reprod Nutr Dev. 1999;39(1):5-26. Davis CL, Drackley JK.The Development, Nutrition, and Management of theYoung Calf. 1st ed. Iowa State University Press; 1998. Robison JD,Stott GH,Denise SK.Effects of passive immunity on growth and survival in the dairy heifer.J Dairy Sci.1988;71(5):1283-1287. Olson DP, Papasian CJ, Ritter RC.The effects of cold stress on neonatal calves. II.Absorption of colostral immunoglobulins. Can J Comp Med. 1980;44(1):19-23. Vermorel M, Dardillat C,Vernet J, et al. Energy metabolism and thermoregulation in the newborn calf.Ann Rech. 1983;14(4):382-389. Puppel K, Gołebiewski M, Grodkowski G, et al. Composition and Factors Affecting Quality of Bovine Colostrum : A Review.Animals. 2019;9(1070):1-14. Quigley J. Calf Note 167 - Comprobando la hipótesis lactocrina en becerras recién nacidas. Calf Notes. 2012. https://www. calfnotes.com/new/es/2012/05/12/calf-note167-comprobando-la-hipotesis-lactocrina-enbecerras-recien-nacidas/ Lombard J, Urie N, Garry F, et al. Consensus recommendations on calf- and herd-level passive immunity in dairy calves in the United States. J Dairy Sci. 2020;103(8):76117624. Shivley CB, Lombard JE, Urie NJ, et al. Preweaned heifer management on US dairy operations: Part II. Factors associated with colostrum quality and passive transfer status of dairy heifer calves. J Dairy Sci. 2018;101(10):9185-9198. Stott GH, Marx DB, Menefee BE, Nightengale GT. Colostral Immunoglobulin Transfer in Calves I. Period of Absorption. J Dairy Sci. 1979;62(10):1632-1638. Weaver DM,Tyler JW,VanMetre DC, Hostetler DE, Barrington GM. Passive transfer of colostral immunoglobulins in calves. J Vet Intern Med. 2000;14(6):569-577.

150 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_calostro_galego_4pax.indd 150

24/2/21 13:09

vp022_publi_innofarm.indd 151

15/2/21 18:53

CONTROLAR LA DESHIDRATACIÓN PROVOCADA POR LA DIARREA

a diarrea es, sin duda, uno de los principales problemas en los primeros días de vida del ternero. Puede afectar hasta a un tercio de los animales durante las dos primeras semanas de vida y este número puede ser todavía superior cuando tenemos animales confinados en grupos. En estos casos podemos llegar a tener el 90 % dentro de un grupo con problemas de diarrea. Los que desarrollan esta enfermedad van a presentar rápidamente señales de deshidratación y estas pérdidas pueden llegar al 12 % de los fluidos corporales en un solo día (Mainau et al., 2013). El cuadro 1 resume la clasificación del grado de deshidratación de los terneros. Cuando nos encontramos con un animal deshidratado es esencial revertir esa situación cuanto antes con el fin de minimizar los daños. Para eso, debemos proceder a una rehidratación eficaz basada en los siguientes aspectos: • Reposición de las pérdidas de líquidos • Reposición de electrólitos • Corrección de la acidosis metabólica • Suministro energético La rehidratación se puede realizar de dos formas: oral y parenteral. La elección se lleva a cabo según el cuadro clínico y la disponibilidad de material y de los fluidos adecuados. Sin embargo, es importante tener en mente qué animales con tasas de deshidratación superiores al 8 % necesitan siempre de fluidos por vía parenteral (endovenosa). En estos animales, es también importante no olvidar la fluidoterapia oral después de la parenteral. Por otro lado, la rehidratación por vía oral es suficiente siempre que el grado de deshidratación sea inferior al 8 % o el animal se consiga levantar y mantener de pie sin ayuda (Berchtold, 1999). Pérdida de electrólitos Como hemos dicho anteriormente, cuando pensamos en rehidratar y, en este caso, en hacerlo por vía oral, debemos tener en consideración varios aspectos. Uno de ellos es la pérdida de electrólitos. Estas partículas son importantes para un correcto funcionamiento de los órganos, las células y el sistema nervioso. Entre todos los electrólitos hay que destacar el sodio, el potasio y el cloro, puesto que, cuando existe un desequilibrio entre estos, las funciones electroquímicas del organismo dejan de funcionar.

Acidosis metabólica La acidosis metabólica se caracteriza por una disminución de los valores de pH de la sangre, cuando los normales se sitúan entre los 7,3 y los 7,5 (Salles et al., 2012). Esta condición se origina por un desequilibrio en los electrólitos, lo que provoca una alteración en el balance electrolítico, así como procesos bioquímicos. El cuadro 2 explica de forma simplificada una de las vías de desarrollo de la acidosis metabólica y cuáles son sus consecuencias. De esta forma, al rehidratar un ternero, debemos añadir una sustancia tampón. Algunas recomendables son el bicarbonato y el acetato, pues son sustancias de pH básico que tienen como objetivo neutralizar y corregir la acidosis.

Diogo C. Pereira, DVM, Elanco

Grado de deshidratación (%)

Señales clínicas

Leve depresión, aumento de la producción de orina

2 4 6

Ojos hundidos, piel sin elasticidad, boca y nariz secas, pero aún de pie

Síntomas anteriores agravados, orejas y piernas frías; no se mantiene en pie

10 12

Shock y muerte

Cuadro 1

Adaptado de Naylor, 1989 y Wattiaux, 2005

¿Rehidratar con o sin leche? Los terneros con un cuadro de diarrea pierden parcialmente su capacidad de digerir la leche. De la misma forma, el paso de la leche no acidificada al intestino puede llevar a un agravamiento de la diarrea en la medida en que puede ser un facilitador del crecimiento bacteriano dentro del intestino. Por esa razón, se aconseja la sustitución, total o parcial, de la leche por una solución de rehidratación oral (SRO) durante el periodo de rehidratación. No obstante, los últimos estudios indican que animales que durante dos días reciben solo la SRO continúan manifestando síntomas de deshidratación y pierden peso rápidamente. No nos podemos olvidar que uno de los factores que hay que tener en cuenta para una buena rehidratación es la suplementación energética de los terneros. De este modo se hace extremadamente importante continuar alimentando a los animales con leche durante el proceso de rehidratación, supliendo así sus necesidades energéticas. Está demostrado que ter-

neros alimentados con la cantidad diaria recomendada de leche (el 10 % de su peso vivo) [Kahn et al., 2011) en combinación con una SRO no empeoran el estado diarreico y, por el contrario, van a presentar ganancia de peso durante el periodo de rehidratación (siete días). El principal problema de la administración combinada de la SRO y de la leche tiene que ver con el tipo de sustancia tampón utilizada. Una de las citadas anteriormente, el bicarbonato, es problemática, pues interfiere en la digestión normal de la leche y evita la formación del coágulo en el abomaso, lo cual lleva a un agravamiento de la diarrea por las razones referidas anteriormente. Para evitar este tipo de situaciones debemos utilizar una SRO con acetato como sustitución del bicarbonato. El acetato no va a interferir en la correcta digestión de la leche, por lo que puede ser administrado con esta. Este aspecto es importantísimo pues, más allá de la relevancia de la leche en el suministro de energía, este desempeña un papel fundamental en la función inmune y en la morfología de las vellosidades intestinales.

Diarrea Disminución del volumen plasmático Disminución de la presión arterial Disminución de la función renal

Disminución de la perfusión a los tejidos

Reducción de la excrección de H

Aumento del metabolismo anaeróbico

Acidosis metabólica + /K+ Fallo en la relación HH/K

Aumento de potasio en la sangre Muerte por fallo cardiaco

Cuadro 2

Referencias bibliográficas disponibles para consulta mediante solicitud Elanco y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales © 2020 Elanco Animal Health, Inc. o sus afiliadas EM-ES-21-0033

vp022_publirreportaxe_elanco_castelan.indd 152

18/2/21 17:37

Fácil de abrir

Compensa las pérdidas de agua y electrolitos

pér did

agu a

ye lec tro lito s

Combinamos lo que necesita con lo que faltaba en la Co m

pen

las

LUCHA CONTRA LA DESHIDRATACIÓN POR DIARREA

Fác il

A AÑA D

inis trar

LI S T

adm

DIR A LA

CHE

Fácil de llevar

ifica

A LE CH A L

PA R A

dos

Fác il

abr

llev ar

Fácil de dosificar Y administrar O

Fác il

Pienso complementario dietético para terneros. En caso de riesgo de trastornos digestivos (diarrea), durante los mismos y durante la recuperación. Objetivo de nutrición específico: Estabilización del equilibrio hídrico y electrolítico para apoyar la digestión fisiológica. Características nutritivas esenciales: Predominantemente electrolitos e hidratos de carbono fácilmente digestibles. Composición: Dextrosa 39,0%, Acetato de sodio, Cloruro de sodio, Cloruro de potasio. Componentes analíticos: Proteína bruta 0 %, Fibra bruta 0%, Grasa bruta 0%, Ceniza bruta 22,0%, Sodio 7,1%, Potasio 2,6%, Cloruros 5,3%, Humedad 51%. Modo de empleo: Administrar 1 envase monodosis de Glutellac (50 ml) diluido en leche, lactoreemplazante, agua, o directamente en boca dos veces al día, por un periodo de 1 a 7 días. Se recomienda consultar a un veterinario antes de utilizarlo o de prolongar su periodo de utilización. Lote y utilizar preferentemente antes del: ver envase monodosis. Volumen neto: 50 ml. Fabricante: α DE-BY-1-00022, Elanco Spain, S.L.U., Ed. América, Av. de Bruselas, 13, 28108 Alcobendas (Madrid) Nº: α ESP- 28000541 I El color de la solución puede variar de blanco incoloro a amarillento sin que ello afecte a las características del producto. PM-ES-21-0068 Elanco y la barra diagonal son marcas registradas de Elanco o sus filiales. Glutellac es una marca registrada licenciada a Elanco y sus filiales. vp022_publi_elanco.indd 153

18/2/21 11:02

M A N E XO

Dous anos de experiencia en arrefriamento de vacas en Italia Ao longo destas páxinas comparto a miña experiencia como consultor en diversas granxas italianas, nas cales levei a cabo o seu seguimento durante os veráns de 2016 a 2018, e describo os resultados obtidos tras a implementación do arrefriamento no que respecta ao benestar animal e, en consecuencia, á produción de leite. Israel Flamenbaum, Ph.D Cow Cooling Solutions Ltd. Israel e Cowcooling Flamenbaum & Seddon Ltd. Brasil israflam@inter.net.il www.cool-cows.com

estrés por calor do verán afecta negativamente ao sector lácteo en Italia ao danar o benestar animal, aumentar a contaminación ambiental, reducir a rendibilidade das granxas leiteiras e incre-

mentar o prezo dos produtos lacteos ao publico. A diminución na rendibilidade da granxa é causada pola diminución na produción anual de leite por vaca (o alimento e outros gastos por litro

de leite aumentan cando a produción diaria é menor), a redución na calidade do leite (menor contido de graxas e proteínas e o aumento de cé lulas somáticas), diminución na eficiencia de alimentación (cando parte da enerxía consumida se canaliza á disipación de calor) e unha diminución na fertilidade das vacas (aumento do número de días abertos por riba do óptimo). Cando se trata o tema do arrefriamento de vacas, está claro que a calidade do equipo de arrefriamento é importante, pero a forma da súa instalación e de operación tamén o é. Esa é a razón pola cal os meus servizos de consultoría se basean no seguimento a longo prazo das actividades agrícolas durante todo o verán, que inclúe a subministración mensual de información por parte do produtor sobre o rendemento da granxa, así como o monitoreo frecuente da temperatura corporal das vacas, facendo uso de rexistradores de datos vaxinais. O uso destes medios permítelle á granxa optimizar o funcionamento do seu sistema de arrefriamento e axudar a mellorar o rendemento da vaca. Con base nos datos da explotación e o uso dun programa computarizado especial que desenvolvín recentemente, en xeral realizo unha avaliación económica da rendibilidade do investimento na granxa para arrefriar as vacas e avaliar o beneficio neto por vaca e granxa ao operalo con eficacia.

154 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_flamembaum_galego.indd 154

24/2/21 13:25

M A N E XO

CANDO SE TRATA O TEMA DO ARREFRIAMENTO DE VACAS, ESTÁ CLARO QUE A CALIDADE DO EQUIPO DE ARREFRIAMENTO É IMPORTANTE, PERO A FORMA DA SÚA INSTALACIÓN E DE OPERACIÓN TAMÉN O É Patio de espera e o arrefriamento da liña de alimentación na granxa Maccarese (verán 2017)

A primeira granxa coa que comecei a traballar en Italia foi a granxa leiteira Maccarese. Está situada preto de Roma e consta de 1.200 vacas leiteiras aloxadas principalmente en establos de cubículos individuais (free stalls). O administrador desta explotación convidoume a consultar na primavera de 2016, onde realizamos as primeiras modificacións e cambios na xestión de refrixeración para ese mesmo verán. A produción anual de leite por vaca, antes de comezar a traballar xuntos, era de 9.000 litros. As vacas muxíanse

en dúas salas paralelas, dúas veces ao día ata marzo de 2017, cando a granxa cambiou a 3X. O procedemento de arrefriamento consistiu nunha combinación de mollado e ventilación forzada, mellorada no verán de 2017 ao duplicar o número de ventiladores nas liñas de alimentación e nos patios de espera. O tempo de arrefriamento prolongouse no verán de 2016 e foi aínda máis longo no verán de 2017. Tamén se lles proporcionou arrefriamento ás vacas secas no verán de 2017.

PORQUE NO TODAS LAS LECHES SON IGUALES

Complejo de 3 fuentes naturales que mejoran el rendimiento y crecimientos. Extractos de plantas que favorecen el equilibrio de la microbiota. Oligoelemento indispensable. Su forma natural permite una mejor biodisponibilidad. Los prebióticos (MOS) favorecen una mejor regulación de la flora intestinal.

LECHES MATERNIZADAS

www.serval.fr/es

Servicio comercial : 629 64 02 61 Servicio técnico : 656 83 30 80 commercial@serval.fr

Serval España

02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 155

vp022_manexo_flamembaum_galego.indd 155

24/2/21 13:25

M A N E XO

Figura 1. Produción diaria media de leite en vacas adultas de granxa Maccarese nos veráns de 2015-2017

Figura 2. Medias mensuais de pico de lactación en vacas adultas de granxa Maccarese nos veráns de 2015-2017

Figura 3. Medias mensuais da taxa de concepción en vacas adultas de granxa Maccarese nos veráns de 2015-2017

Como se pode ver nas figuras 1 a 3, a produción de leite nos veráns 2016 e 2017 foi significativamente maior que no ano anterior ao arrefriamento intensivo. Do presentado nas figuras 1-3 obsérvase que a produción diaria me-

dia de leite e o pico de lactación das vacas adultas no verán de 2017 foron máis de 8 litros por día máis altos, en comparación cos alcanzados no verán de 2015, antes da implementación do arrefriamento intensivo. A taxa de concepción de inseminacións a vacas adul-

XERALMENTE REALIZO UNHA AVALIACIÓN ECONÓMICA DA RENDIBILIDADE DO INVESTIMENTO NA GRANXA PARA ARREFRIAR AS VACAS E AVALIAR O BENEFICIO NETO POR VACA E GRANXA AO OPERALO CON EFICACIA

tas nos veráns 2016 e 2017 tamén foi máis alta, en comparación coas do estío de 2015. A fertilidade en 2017 foi un pouco menor que a de 2016, a pesar de que as prácticas de manexo de arrefriamento neste ano foron máis intensas, como se pode ver na maior produción de leite. Cremos que o verán extremadamente cálido de 2017 foi a razón principal para iso. A granxa leiteira Cirio foi a segunda granxa en Italia coa que traballei. Está situada preto da cidade de Caserta, ao sur de Italia, e consta de 1.600 vacas leiteiras aloxadas en establos de cubículos individuais. Comecei a consultar a granxa Cirio a principios do verán de 2016 e, debido á escaseza de tempo, cambiamos principalmente o modo de operación de arrefriamento, mentres que a modificación e mellora do equipo de arrefriamento instalado se realizou só no verán de 2017. O rendemento anual inicial, antes de comezar a traballar xuntos, era de 10.000 litros por vaca. As vacas na granxa Cirio muxíronse en dúas salas e arrefriáronse mediante unha combinación de mollado e ventilación forzada nos patios de espera e as liñas de alimentación, mentres que se proporcionou ventilación forzada sobre os cubículos libres. Os corredores das granxas foron sombreados por redes de plástico e creáronse sitios de arrefriamento adicionais nas liñas de alimentación ao duplicar o número de ventiladores en parte da liña, para proporcionarlles arrefriamento tamén ás vacas adicionais no rabaño (había máis de vacas que marcadoras). As vacas secas tamén se arrefriaron, de acordo coas recomendacións. A media diaria de produción de leite, o pico de lactación e a taxa de concepción para vacas adultas en 20152017 preséntanse nas figuras 4-6 Da información presentada nas figuras 4-6 podemos ver que, do

156 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_flamembaum_galego.indd 156

24/2/21 13:25

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal. Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo. AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com vp022_pub_agroamb_galego.indd 157

22/2/21 12:42

M A N E XO

Cortinas e persianas de plástico en pasarelas na Granxa Cirio (verán 2017)

Figura 4. Medias de produción diaria de leite por mes en vacas adultas en 2015-2017

2015 47,1

47,1

45,1

44,2

43,2

40,8

32,9

33,4

35,4

36,5

41,4

46,1

2016 42,6

43,7

44,2

42,7

41,7

38,4

35,2

36,6

38,4

40,1

43,3

48,3

2017 46,6

46,1

47,6

46,1

45,0

42,8

43,3

42,1

43,7

44,9

Figura 5. Medias mensuais de pico de lactancia en vacas adultas en 2015-2017

2015 63,6

56,0

57,3

60,0

47,2

49,8

43,3

46,6

49,3

51,0

51,8

55,8

2016 56,7

56,5

55,3

51,0

51,9

51,3

50,6

54,1

54,3

55,7

56,5

55,8

2017 57,0

56,7

52,2

58,3

58,0

59,0

57,0

55,0

57,6

Figura 6. Medias mensuais da taxa de concepción en vacas adultas en 2015-2017

2015

2016

2017

mesmo xeito que cos resultados da granxa Maccarese, tamén o leite medio por vaca e a produción máxima na granxa Cirio nos veráns 2016 e 2017 foron significativamente máis altas que en 2015, o ano anterior ao arrefriamento intensivo. Implementouse a xestión. A produción diaria media de leite e o pico de lactación foron 5-8 litros por día máis altos en 2017, en comparación con 2015, e tamén as taxas de concepción de inseminacións administradas nos meses de verán en 2016 e 2017, foron 10-15 unidades porcentuais máis altas que as obtidas en 2015, de novo cunha lixeira diminución en 2017, probablemente debido ás condicións extremadamente cálidas do verán en 2017. Paralelamente á miña consultoría nas granxas Maccarese e Cirio, e á solicitude e coordinación de Elanco en Italia, comecei a consultar no verán de 2016 a granxa leiteira Bandioli, 500 vacas leiteiras muxidas por 8 unidades robot e situadas no norte de Italia. No verán de 2016, as vacas na granxa de Bandioli arrefriáronse só nos patios de espera, fronte ás máquinas robotizadas e ventiláronse por riba dos cubículos individuais. No verán de 2017, as vacas arrefriáronse tamén na liña de alimentación, e o sistema en ambos, o patio de espera e a liña de alimentación estivo operando continuamente durante 24 horas, e as vacas visitaban os sitios de arrefriamento de xeito voluntario. Os resultados obtidos nos veráns 2016 e 2017 na citada granxa son moi similares aos obtidos ao mesmo tempo nas granxas Maccarese e Cirio. A boa experiencia alcanzada nesta gandería ensínanos que tamén na granxa de robots, mesmo sen un horario definido de muxido, é posible arrefriar efectivamente as

158 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_flamembaum_galego.indd 158

24/2/21 13:25

M A N E XO

CÓMPRE ADAPTAR ADECUADAMENTE A SOLUCIÓN DE ARREFRIAMENTO DAS VACAS ÁS CONDICIÓNS DA GRANXA, AO INSTALAR E OPERAR O SISTEMA DE ARREFRIAMENTO ADECUADAMENTE DURANTE TODO O VERÁN

Ventiladores de tubo instalados na granxa Bennati seguindo o Programa Element (verán 2017)

Figura 7. Produción diaria media de leite por mes en vacas adultas en 2015-2017

2015 30,0

31,9

31,5

32,3

31,5

29,6

26,2

25,5

26,7

28,1

28,7

30,7

2016 31,0

31,1

33,7

33,6

33,4

30,0

27,6

28,4

28,7

30,5

30,6

31,9

2017 32,9

33,1

33,4

33,9

33,0

31,3

31,2

31,0

Figura 8. Medias mensuais da taxa de preñez (RP) en vacas adultas en 2015-2017

2015 PR

10,5

7,5

1,5

2016 PR

17,5

2017 PR

vacas e evitar gran parte da caída da produción de leite e a fertilidade no verán. En 2016, e despois da primeira reunión con Paolo Arienti na granxa leiteira de Maccarese, comecei a cooperar con Arienti Co. para establecer un tipo especial de servizo ás granxas leiteiras italianas chamado Programa Element. Este programa ofrece, por primeira vez en Italia, un servizo integral, que combina coñecementos no campo do arrefriamento de vacas, coa subministración e instalación

de equipos de arrefriamento de vacas de boa calidade. Baseado na miña experiencia de corenta anos neste campo, estou seguro de que esta é a mellor e única forma de traballar, para lograr o obxectivo de loitar realmente contra o estrés por calor nas granxas leiteiras. A primeira granxa que cooperou connosco no Programa Element foi a granxa Bennati, con 800 vacas, situada no nordés de Italia. A produción anual inicial foi de 9.000 litros por vaca e o arrefriamento intensivo, baseado nas nosas 02.2021 | Vaca Pinta n.º 22 | 159

vp022_manexo_flamembaum_galego.indd 159

24/2/21 13:26

M A N E XO

recomendacións comezou no verán de 2017. As vacas arrefriáronse no patio de espera, en corredores sombreados e liñas de alimentación (cando regresaron de ser muxidas) e en liñas de alimentación, onde se instalaron ventiladores de tubo, como se pode ver nas imaxes. As medias diarias de produción de leite e taxa de preñez (PR), en vacas adultas da granxa de Bennati en 2015-2017 preséntanse nas figuras 7-8 (páx. ant.). Como se obtivo en casos anteriores, tamén na granxa de Bennati houbo unha mellora significativa na produción de leite e na fertilidade das vacas, cando o manexo do arrefriamento das vacas se puxo en marcha no verán de 2017, de acordo coas nosas recomendacións e instrucións. A produción de leite e a fertilidade das vacas, que adoitaban caer nos veráns, comezando en maio-xuño, mostraron estabilidade e mantivéronse no nivel do inverno, cando se proporcionou un arrefriamento intensivo no verán de 2017.

O BENEFICIO ECONÓMICO DO ARREFRIAMENTO DE VACAS EN GRANXAS ITALIANAS Utilizando un programa informático especial de autodesenvolvemento, e con base nos resultados da granxa Cirio no verán de 2017, realicei un estudo económico que avaliou o beneficio económico para a granxa cando arrefría as vacas intensamente, de acordo co recomendado. Segundo a información proporcionada pola granxa, o custo de instalar un sistema de arrefriamento completo na granxa foi de aproximadamente 300 EUR por vaca e o custo da súa operación en 4 meses de verán (principalmente, a electricidade adicional necesaria para arrefriar as vacas que foi de 265 KW/vaca) foi de 30 EUR por vaca. Tívose en conta mesmo un incremento no custo de alimentación adicional nas vacas arrefriadas calculando un prezo de 0,23 EUR por kg de materia seca e un consumo adicional de 0,5 kg de DM por cada litro adicional de leite producido. A produción anual de leite por vaca na granxa Cirio aumentou nun 7 % debido á implementación do arrefriamento intensivo (de 10.370 litros en 2015 a 11,160 litros en 2017). Ademais, asumimos unha mellora do

5 % na eficiencia alimenticia nos meses de verán e unha redución de 5 días abertos por vaca, debido á mellora na fertilidade das vacas, cun valor de 5 EUR por cada “día aberto” adicional. O prezo do leite da granxa foi de 0,43 EUR por litro e o custo eléctrico foi de 0,12 EUR por KW. O arrefriamento intensivo das vacas nas condicións da granxa Cirio aumentou os ingresos netos (despois de cubrir todos os gastos), en 250 EUR por vaca e 400.000 EUR polo total das 1.600 vacas. Executar o mesmo modo de cálculo para unha granxa leiteira típica italiana con 200 vacas leiteiras, e a mesma mellora no rendemento do verán das vacas debido ao arrefriamento intenso no verán, mostrou o aumento no ingreso neto anual de 170 EUR por vaca e 35.000 EUR por granxa. En conclusión, o arrefriamento das vacas pode aumentar a produción anual por animal, mellorar a eficiencia alimenticia e a súa fertilidade, o que conduce a unha mellora no seu benestar e na rendibilidade da granxa. Para lograr estes resultados é necesario adaptar adecuadamente a solución de arrefriamento das vacas ás condicións da granxa, ao instalar e operar o sistema de arrefriamento adecuadamente durante todo o verán.

O ARREFRIAMENTO DAS VACAS PODE AUMENTAR A PRODUCIÓN ANUAL POR ANIMAL, MELLORAR A EFICIENCIA ALIMENTICIA E A SÚA FERTILIDADE, O QUE CONDUCE A UNHA MELLORA NO SEU BENESTAR E NA RENDIBILIDADE DA GRANXA

NOTA DO AUTOR

Este artigo reproduce a conferencia impartida no Taller Cirio, Caserta, Italia (febreiro, 2018)

160 | Vaca Pinta n.º 22 | 02.2021

vp022_manexo_flamembaum_galego.indd 160

24/2/21 13:26

vp022_anuncio_delaval.indd 161

18/2/21 12:05

ROBOTIZAR PARA LLEGAR AL TERCER ORDEÑO En marzo de 2019 en la ganadería Cordeiro instalaron el primer robot V300 de DeLaval y, poco después, para darle más tiempo de descanso a la máquina y mejorar el bienestar de sus animales, decidieron colocar la segunda unidad, que está a punto de cumplir el primer año en funcionamiento. JAVIER REGUEIRO

“Posiblemente es una de las mejores máquinas que he comPrado”

¡En vídeo!

GANADERÍA CORDEIRO

MIGUEL GÓMEZ

Localización: Arcillá (Cospeito, Lugo) Propietario: Javier Regueiro Empleados: 1 Vacas en ordeño: 76 Media de producción: 45 kg/vaca/día Porcentaje de grasa: 3,90 % Porcentaje de proteína: 3,23 % Recuento celular: 145.000 cél./ml

“la máquina sola no lo Puede conseguir; hay un muy buen trabajo Por Parte del ganadero Para llegar a estas cifras”

Javier Regueiro lleva casi tres décadas trabajando en Cordeiro, la ganadería familiar que empezaron sus padres. En la actualidad, tienen un total de 155 animales, 76 de ellos en producción, los cuales se están ordeñando en dos robots V300 de DeLaval. “El motivo principal para pasarnos al robot fue que veíamos la necesidad de un tercer ordeño porque estábamos perdiendo mucha leche en las camas”, explica Javier. “Durante tres meses estuvimos haciendo tres orde-

vp022_publirreportaxe_delaval.indd 162

ños en sala, pero siendo tan pocos en la explotación era algo imposible de hacer a largo plazo; aguantamos ese tiempo porque ya teníamos la máquina comprada”, recuerda. El principio, dice, fue complicado, sobre todo porque partían de un número de animales muy alto para una sola máquina: “En aquel momento teníamos 75 animales que ya obtenían una producción muy alta en sala (43 litros/vaca/día) y conseguir que se adaptasen y mantuviesen la producción nos dio bastante trabajo”.

SEGUNDA UNIDAD PARA NO SATURAR “Con esa primera unidad estuvimos funcionando casi un año con una carga de animales bastante alta: llegamos a tener picos de 79-80”, recuerda Miguel Gómez, el técnico de DeLaval a cargo de la explotación. “Poco después, hablando con Javier, se decidió que había necesidad o de reducir animales o de aumentar a una segunda máquina para llegar a los objetivos que él quería”.

18/2/21 10:58

al sir

os na eede n. er, de na os

Así fue como, un año después de robot fue la posibilidad de retirar instalar el primero, comenzaron a el brazo y de acceder fácilmentrabajar con el segundo V300. “La te a las ubres de las vacas gramejoría fue abismal”, señala Miguel. cias al foso. “Poder hacerles, por “Prueba de ello es que hoy en día esta ejemplo, secados a las vacas en granja está dando unas cifras muy el foso de manera segura, porque buenas en producción y calidades y ahora no están acostumbradas a hemos tenido momentos de cuatro que se les esté manipulando diariaordeños de media, donde vimos que mente la ubre como antes, para mí sí había sido una buena decisión po- era fundamental. Esta es la principal ner la segunda máquina porque había ventaja que le vi al V300 y que me necesidad de esos ordeños”. ayudó a decidirme por él”, explica. “Teníamos “Teníamos “Teníamosnuestra nuestra nuestrapropia propia propia No obstante, puntualiza el técnico También se muestran satisfechos solución solución soluciónde de deenfriamiento, enfriamiento, enfriamiento,pero pero pero que estos datos no son mérito exclu- con las nuevas posibilidades que tuvimos tuvimos tuvimosproblemas problemas problemascon con conel el eltráfico tráfico tráficode de de sivo de la robotización, sino de una les aporta el programa de gestión, vacas, vacas, vacas,visitas visitas visitasal al alVMS VMS VMSyyysalud salud saludanimal. animal. animal. serie de tareas bien hechas: “La má- una novedad que han incorporado Después Después Despuésde de deinstalar instalar instalarel el elsistema sistema sistemade de de quina sola no lo puede conseguir; hay junto con los robots. “No te quita el enfriamiento enfriamiento enfriamientode de devacas vacas vacasDeLaval, DeLaval, DeLaval,las las las un muy buen trabajo por parte del ga- trabajo que tienes que hacer en el visitas visitas visitashan han hanvuelto vuelto vueltoprácticamente prácticamente prácticamenteal al alnivel nivel nivel nadero para llegar a estas cifras”. establo, claro, pero te ofrece mucha que que quetenemos tenemos tenemosen en eninvierno. invierno. invierno.Lo Lo Lomismo mismo mismo “Fue un error no haber montado las información importante para mejorar Javier valora especialmente la posibilidad de retidos unidades juntas”, valora Javier tu manera de actuar en la granja”, ocurre ocurre ocurre con con con la la laproducción producción producción de de deleche.” leche.” leche.” rar el brazo para acceder a la ubre de la vaca y las ventajas que Miguel, ofrece el programa de gestión echando la vista atrás. “Considero resalta Javier. José José JoséMaría María María Miguel, Miguel, ganadero. ganadero. ganadero. que, para sacarles el mayor rendiTalavera Talavera Talaverala la laNueva, Nueva, Nueva,Toledo Toledo Toledo miento a estas máquinas, para que LA DECISIÓN CORRECTA los animales estén cómodos y para “Posiblemente es una de las mejores poder hablar de calidad de vida y de máquinas que he comprado”, afirma calidad de trabajo, los robots tienen con rotundidad Regueiro, quien está que estar holgados. Sí es verdad que convencido de que el futuro de las hay una inversión, pero como otras ganaderías pasa de manera irremetantas que se hacen en las explota- diable por la robotización, teniendo ciones, y la verdad es que cambia en cuenta que la mano de obra es mucho tener los robots muy satura- cada vez más escasa y que la capados a tenerlos holgados”, explica. cidad productiva de los animales va En Cordeiro, con la cantidad de va- en aumento. cas que hay hoy en los dos VMS, van “Cuanto más difíciles se ponen muy holgados. Prueba de ello es que las cosas, más rentable tienes que aún les queda un 40 % del tiempo li- intentar ser, luego te tienes que ir a bre para poder aumentar el número los tres ordeños y hay que estar muy de cabezas. El hacer crecer o no la convencido para hacerlos en sala… explotación hasta alesta menos 120 va- en detemperaturas que necesitas a mucha Sisu suexplotación explotación esta enun un clima enademás elque quelas las temperaturas exceden de22°C, 22°C,no nonecesita necesitaque quelala lainvestigación investigación Si Si su explotación esta en en un clima clima en elel que las temperaturas exceden exceden de de 22°C, no necesita que investigación leinforme informe sobre lacaída caída de producción enlos los días enlos los quelas lastemperaturas temperaturasson sonaltas. altas.Cuando Cuandolala latemperatura temperatura lele informe sobre sobre lala caída de producción en en los días días en en los que que las temperaturas son altas. Cuando temperatura cas en ordeño pasará porde verproducción si al- gente para eso”, dice. “Considero excede de22°C, 22°C, lasse vacas comienzan sufrires stress poralternativa calor.Esto Estoy provoca provocaque quecoman comanmenos menosyyyproduzcan produzcan excede excede de de 22°C, las las vacas vacas comienzan comienzan sufrir sufrir stress stress por por calor. calor. Esto provoca que coman menos produzcan guno de sus dos hijos incorpora a queaaaesta la mejor el menos leche, hastaun un25% 25%de deperdidas. perdidas. Elstress stresspar par calor puede tambien llevaraaaíndices índicesde depreñez preñezmas masbajos bajos menos leche, leche, hasta hasta un 25% de perdidas. El El stress par calor puede puede tambien llevar llevar índices de preñez mas bajos lamenos explotación familiar. Mientras tanto, funcionamiento yocalor diría que es,tambien si no y a terneras con menos peso en el nacimiento. y y a a terneras terneras con con menos menos peso peso en en el el nacimiento. nacimiento. Javier y su familia están satisfechos de 10 (porque de 10 no hay nada), sí con el tamaño actual y seguirán así de 9”, asevera. hasta ver lo que depara el futuro. “Vemos que las vacas están mucho También son de DeLaval los ventiladores, el tanmás cómodas y que se adaptan muy que de leche, cinco cepillos rascadores y el recuACCESO A LA UBRE DE bien, las novillas incluso mejor; hasperador de calor que tienen en Cordeiro MANERA SEGURA ta el momento las averías han sido En Cordeiro ya eran clientes habi- por detalles muy pequeños; al estar tuales de DeLaval, su sala de orde- rondando siempre los tres ordeños y cho, nos ha dado una mayor comoño era de esta marca y estaban con- medio ya no tenemos el problema de didad”, sintetiza Javier al hablar de tentos con el soporte técnico. No la leche tirada en las camas, hemos los principales cambios experimentaobstante, Javier afirma que lo que aumentado la producción y nuestro dos tras dar el paso a la robotización le hizo decidirse por este modelo de sistema de trabajo ha cambiado mu- de la mano de DeLaval.

Cow Cooling

Creando Creando el el clima clima adecuado adecuado para para sus sus vacas vacas

Enfriar Enfriar las las vacas vacas es es la la forma forma adecuada adecuada de de aumentar aumentar su su producción producción

.Tel DeLaval DeLaval DeLavalEquipos Equipos EquiposS.A. S.A. S.A. C/ C/ C/Anabel Anabel AnabelSegura, Segura, Segura,7. 7. 7.28108 28108 28108Alcobendas Alcobendas Alcobendas(Madrid) (Madrid) (Madrid) Tel Tel.91 91 91490 490 49044 44 4473 73 73///62 62 62///63 63 63

www.delaval.es www.delaval.es www.delaval.es

es es esuna una unamarca marca marcaregistrada registrada registradade de deTetra Tetra TetraLaval Laval LavalHoldings Holdings Holdings&&&Finance Finance FinanceS.A. S.A. S.A. yyyDeLaval DeLaval DeLavales es esuna una unamarca marca marcacomercial comercial comercialregistrada registrada registradade de deDeLaval DeLaval DeLavalHolding Holding HoldingAB. AB. AB.ElEl Elpropietario propietario propietariose se sereserva reserva reservatodos todos todoslos los losderechos derechos derechosde de demodificación modificación modificacióndel del del diseño diseño diseño

vp022_publirreportaxe_delaval.indd 163

18/2/21 10:58

Touros probados Máxima Fiabilidade SIGMA

Silver x Mccutchen x Altaiota

HAPPY

Mccutchen x Atwood x Meridian

Teixeiro SIGMA Barsi MB-86 SM-87 1.ª lact. 352 d. 14.390 kg L 3,75 % G. 3,36 % P. SAT Teixeiro, Lugo

Arroxos HAPPY Esme MB-86 SM-87 1.ª lact. 389 d. 14.127 kg L 4,23 % G. 3,47 % P. SAT Os Arroxos, Lugo

• • • • • •

Altísimas producións (+1.591 kg L) Execelente morfoloxía (IXT: +2,18) Potentes estruturas leiteiras Grupas perfectas Ubres e patas excelentes Gran velocidade de muxido

MELLOR

Missouri x Supersire x Snowman

Valcarce MELLOR 1715 BB-84 1.ª lact. 14.122 kg L 3,10 % G. 2,98 % P. Ganadería Valcarce, Lugo

• Extraordinarias producións de leite (+2.306 kg L) • Ubres moi funcionais en robot • Patas correctas • Trazos de saúde excelentes • Fácil parto

LEITE

Tipo excepcional (IXT: +2,27) Altas producións Boas estruturas Ubres extraordinarios (ICU +2,07) Patas moi correctas A2A2

SANXURXO

Grilo SANXURXO 6714 BB-82 1.ª lact. 12.763 kg 3,56 % G. 3,06 % P. Granxa Grilo, Lugo

• • • • •

Altas producións Morfoloxía moi correcta Ubres e patas moi funcionais Excelentes trazos de saúde A2A2 e BB

Fontao - Esperante - 27210 LUGO - Tfno.: 982 284 391 / Fax: 982 284 626 - www.xeneticafontao.com

vp022_contraportada_galego.indd 164

Supershot x Shaw x Jango

@xeneticafontao

23/2/21 17:47