Travel Polska 3 2018 by MajerMedia

MAJ/CZERWIEC 2018 › NUMER 27

POLSKA

BEZPŁATNY MAGAZYN O PODRÓŻACH

Dookoła świata

Borneo

TEMAT NUMERU

Iran

Nie tylko pustynia ISSN 2353-2416

Pociagiem przez

Szwajcarie 1

OD REDAKCJI

Mam przyjemność powitać Państwa na łamach kolejnego wydania magazynu Zniesienie sankcji ekonomicznych, wprowadzenie uproszczeń wizowych, rozwój sieci tanich lotów – te niedawne zmiany sprawiły, że Iran stał się bardziej otwarty na turystów. Nadal jednak wyjazd do tego kraju budzi lęk i rodzi pytania. Nie tylko o wybór najbardziej optymalnej trasy zwiedzania, ale przede wszystkim o to, jak się ubrać, właściwie zachować i jak nie trafić do więzienia za złamanie zasad panujących w teokracji. Za posiadanie narkotyków grozi tu kara śmierci, za kradzież – ucięcie dłoni, a za związek pozamałżeński – chłosta. Brak chusty na głowie cudzoziemki może być ukarany deportacją. Czy zatem Iranu należy się bać? Zapraszamy na s. 14-24. Aby urlopowy wyjazd nie wiązał się przykrymi niespodziankami, należy się do niego odpowiednio przygotować już na etapie wyboru oferty i zawierania umowy o świadczenie usług turystycznych. Pamiętajmy też, że taki dokument pełni przede wszystkim funkcje gwarancyjne dla turystów i odwiedzających, mając dać nam bezpieczeństwo i komfort wypoczynku. Szerzej na ten temat piszemy na s. 48-49. Borneo to trzecia co do wielkości wyspa na świecie, po Grenlandii i Nowej Gwinei. Położona w Archipelagu Malajskim, słynie z tropikalnych upałów, monsunowych deszczów i pięknej, rajskiej przyrody. Więcej o atrakcjach wyspy na s. 86-96. To zaledwie kilka propozycji spośród wielu innych – mam nadzieję – równie interesujących. Z życzeniami inspirującej lektury

Redaktor naczelny

PISZĄ I FOTOGRAFUJĄ DLA WAS

Karina O’Neill

Maciej Majerczak

Małgorzata Trębicka-Żuk

Kasia Jaszczuk

Łukasz Kuczyński

Zapraszamy na stronę naszego wydawnictwa na: facebook.com/TravelPolskaMagazyn

SPIS TREŚCI

T EMAT WYDANIA

IRAN

Nie tylko pustynia

Dzisiejszy Iran zapisuje zupełnie nowy rozdział swojej historii. Od 1979 roku krajem rządzą ajatollahowie. Ich polityka od początku spotykała się z dużą dezaprobatą Zachodu i USA, stąd wieloletnie sankcje gospodarcze. Jednak mimo izolacji ekonomicznej, 8-letniej wyniszczającej wojny z Irakiem, niełatwego środowiska geograficznego, Iran to kraj względnej stabilizacji i całkiem niezłej sytuacji gospodarczej. Kluczem do zrozumienia tego fenomenu jest ropa, którą wydobywa się na irańskiej ziemi.

Wnętrze pałacu Ali Qapu w Isfahanie (Iran) – sala muzyczna

FOTO: KAMILA GRUSZKA

AKTUALNOŚCI 10 Gadżety, trendy, inspiracje

NOWOŚCI WYDAWNICZE 26 Z księgarskiej półki

DOOKOŁA ŚWIATA 28 Majorka, jakiej nie znacie

ROZMAITOŚCI 36 Ciekawostki ze świata

Z NOTATNIKA PODRÓŻNIKA 38 Makau. Chińskie Las Vegas

PRAWO 48 Co powinna określać umowa o świadczenie usług turystycznych?

PORADNIK 50 Kupujemy plecak turystyczny

NA RYNKU 54 Plecak dla każdego 62 Komu w drogę, temu... motocykl 84 Elektronika w podróży

MIEJSCE Z CHARAKTEREM 58 Adżaria. Wybierz swój ulubiony kolor!

KULINARNE PODRÓŻE 64 Boskie oliwki

Z DALEKA I Z BLISKA 74 Pociągiem przez Szwajcarię

TRAVEL & NATURA 86 Borneo

NOWOŚCI RYNKOWE PLECAK PRAWIE DO WSZYSTKIEGO Taki jest model Venturesafe X30 – plecak chroniony przed kradzieżą wymyślnymi zabezpieczeniami. Dlaczego to takie ważne? Podróżując „na lekko”, często zabieramy ze sobą rzeczy wartościowe, w tym sporo elektroniki (to może być np. lekki i drogi laptop, karty, baterie czy dron). Nie chcielibyście tego stracić, prawda? Z plecakiem Pacsafe będziecie bezpieczniejsi. Materiał jest zbrojony stalową siateczką, którą trudno przeciąć. Szelki można odczepić: użyć jednej z nich, aby przewlec ją na przykład przez ławkę, i odejść, żeby zrobić zdjęcie. Zamki chroniące dostępu do komory głównej można spiąć kłódką, dzięki czemu w gęstym tłumie (np. w metrze, na bazarze) nikt nie rozepnie kieszeni plecaka. Ochronę kart i dokumentów z chipami RFID zapewnia specjalna kieszonka zabezpieczająca przed ich niepowołanym zeskanowaniem. Pojemność wynosi od 22 do 40 litrów. Cena: 699 zł pacsafe.pl

BEDBOX Ta walizka to idealne rozwiązanie dla wszystkich rodziców podróżujących z małymi dziećmi. Oprócz tego, że dziecko przechowa w niej swoje skarby, to jeszcze może na niej jeździć, a także... wygodnie spać podczas lotu! Pojemność walizki to 20 litrów, zaś siadać na niej mogą dzieci o wadze do 35 kg. Cena: ok. 159 euro jet-kids.com

POLSKA – SZWECJA Unity Line to jeden z największych bałtyckich armatorów, którego promy łączą Polskę ze Szwecją. W przewozach pasażerskich stawia na szeroką ofertę, dopasowaną do potrzeb klienta. Stąd oferty „Bilet do Kopenhagi”, „Rejsy na Bornholm” oraz kompleksowa organizacja wycieczek do Skandynawii. Promy pokonują trasę w ruchu wahadłowym – do wyboru jest kurs dzienny i nocny. Na pokład można zabrać ze sobą samochód, rower lub motocykl. Ofertę wzbogacają propozycje przygotowane „na miarę”, jak wyjazdy edukacyjne dla szkół, spotkania integracyjne i firmowe oraz organizacja wesel. Niewątpliwie jest w czym wybierać! unityline.pl

STYLOWE BIEGANIE W odpowiedzi na oczekiwania najbardziej wymagających biegaczy i w ciągłym dialogu ze swoimi klientami marka Kalenji by Decathlon wciąż się rozwija, co sezon prezentując udoskonalone produkty. Na sezon wiosna/lato 2018 przygotowano wiele nowości, w tym dwa niezwykle zaawansowane technologicznie modele butów – Kiprun FAST i Kiprun LONG, w których przybliżysz się do podium z zawrotną prędkością. decathlon.pl

NOWOŚCI RYNKOWE

TRWAŁOŚĆ I KOMFORT Hurricane XLT Infinity to jedna z nowości Tevy – amerykańskiego lidera w segmencie sandałów outdoorowych – na sezon wiosna/lato 2018. Model alternatywny dla Hurricane XLT 2 – podobnie jak on bazujący na słynnym pierwowzorze i posiadający identyczną podeszwę, różniący się jednak w warstwie cholewki. Zastosowano w niej innowacyjny, regulowany system wiązania w postaci polietylenowej linki. Do śródpodeszwy przymocowana jest ona za pomocą wytrzymałych, nylonowych taśm. Dzięki obecności punktów regulacji stopa nie będzie się przemieszczać podczas marszu, a równocześnie pozostanie zabezpieczona przed otarciami. Optymalny poziom amortyzacji oraz dobre dopasowanie zapewnia wspomniana śródpodeszwa utworzona z wtryskiwanej pianki EVA. Jej integralnym elementem jest umieszczony w okolicach pięty amortyzator Shoc Pad™. Mówiąc o ochronie stopy, należy wspomnieć o zastosowaniu antybakteryjnego środka Microban® Zinc. Wreszcie ostatni kluczowy element, czyli wytrzymała kauczukowa podeszwa Rugged Durabrasion Rubber™ – zapewniająca stabilizację na nierównej lub grząskiej powierzchni. Model dostępny jest wyłącznie w wersji damskiej. Cena: 299,99 zł teva.com

Cena: 249 zł ov.overmax.eu

ROWEROWA „TERENÓWKA” Model 1120 (TREK) stworzono dla bikepackera, który chce się pobawić na singletracku po dotarciu do celu. Wbudowane bagażniki przedni i tylny pozwalają przewieźć cały sprzęt niezbędny na weekendową przygodę, a jednocześnie dbają o równomierny rozkład masy. Dłuższe rury dolne widełek tylnych i wyższe położenie kierownicy zwiększają stabilność i komfort podczas całodniowej jazdy. To rower turystyczny na najdziksze przygody w terenie.

PAMIĘĆ DO ZADAŃ SPECJALNYCH IRDM PRO UHS-II U3 V90 microCARD (IRP M9BA) to profesjonalna karta pamięci z prędkością odczytu do 280 MB/s i zapisu do 240 MB/s. Karty pamięci serii IRDM PRO są jednymi z najszybszych na świecie. Klasa prędkości modelu wideo V90 umożliwia nagrywanie filmów w jakości 4K i 8K, a odblokowany potencjał interfejsu UHS-II U3 daje możliwość robienia najwyższej jakości zdjęć RAW i JPEG w najszybszych trybach seryjnych.

SKUTECZNE ZABEZPIECZENIE PRZED CYBERZAGROŻENIAMI Liczba urządzeń połączonych z internetem w każdym domu przewyższa już liczbę przebywających w nim osób i zwierząt. Co więcej, urządzenia te odgrywają coraz ważniejszą rolę w życiu codziennym i są wykorzystywane praktycznie we wszystkich jego obszarach: od uzyskiwania dostępu do zasobów internetu po bankowość, zakupy i rezerwowanie biletów online. Najnowsza wersja pakietu Kaspersky Total Security została stworzona w celu zapewnienia ochrony współczesnemu użytkownikowi internetu i pomaga zadbać o urządzenia połączone z siecią oraz każdy aspekt „życia cyfrowego” – także w podróży.

goodram.com/pl

kaspersky.pl/total-security

Cena: 11 999 zł trekbikes.com/pl

BEZPIECZNA PODRÓŻ Elektrochemiczny alkomat AD-04 precyzyjnie wskaże, czy możesz prowadzić samochód. Kompaktowe rozmiary i ekran LCD sprawiają, że urządzenie jest bardzo wygodne w obsłudze. Dzięki dokładnemu pomiarowi (do 0,01‰) możesz być spokojny o bezpieczeństwo swoje oraz bliskich. W zestawie: ładowarka, 10 wymiennych ustników i wygodne etui.

ARANCJ

A .

10 LAT

TEMAT WYDANIA

IRAN

Nie tylko pustynia TEKST I ZDJĘCIA KAMILA GRUSZKA

Spoglądam na zegarek z wysokościomierzem i po raz kolejny nie mogę uwierzyć. Znowu wspinamy się na ponad 2 tysiące metrów. W krajobrazie za oknami autobusu dominują góry. I pustynie. Zresztą góry też są suche, kamienne, nieprzyjazne. Monotonia aż do bólu. Trudno uwierzyć, że w tym otoczeniu wyrosła potęga, która przez kilka tysięcy lat dominowała w tej części świata.

Persepolis – starożytne miasto Dariusza Wielkiego zostało zdobyte i spalone przez Aleksandra Macedońskiego w 330 p.n.e.; z prawej na górze: Chomeini – pierwszy przywódca duchowy i polityczny po rewolucji

mperium Dariusza Wielkiego sięgało po Indus, Morze Śródziemne, Zatokę Perską, Półwysep Arabski, Egipt i Kaukaz. Irański szach wyprawiał się za Dunaj, na Bałkany i dzisiejszą Ukrainę. Upadek związany z najazdem Aleksandra Macedońskiego był chwilowy. Persowie zawsze dominowali kulturowo i gospodarczo. Mimo że nękali sąsiadów, słynęli z dużej tolerancji oraz zapewniali sporą autonomię – oczywiście pod warunkiem płacenia odpowiednich kontrybucji. Iran jest pięć razy większy od Polski, a odległości między większymi miastami znaczne. Podczas jazdy autobusem mam więc dość czasu na rozmyślania. Zastanawiam się, jak to możliwe, że w nicości wyrosły bogate miasta – perełki architektury z przepięknymi pałacami, bujnymi ogrodami, kolorowymi łaźniami, ozdobnymi rezydencjami kupców i ogromnymi obszarami bazarów wypełnionych rękodziełem.

TEMAT WYDANIA

Odpowiedzi poszukuję w Jazd, mieście położonym na styku dwóch pustyń – Dasht-e Kavir i Daszt-e Lut. Mieszkam w tradycyjnej dzielnicy. Domy budowane z gliny wymieszanej ze słomą tworzą tu labirynt uliczek, w którym łatwo się zagubić. Wąskie przejścia i wysokie ściany sprawiają, że odnajdujemy tu chłód, choć poza murami panuje upał trudny do zniesienia. Wznoszenie budynków w pustynnym terenie mieszkańcy opanowali do perfekcji, wyposażając je w badgiry – wie-

W sklepie z dywanami można dywan nie tylko kupić, ale też posłuchać o procesie produkcji, wzorach, historii

że z otworami, których zadaniem było łapanie najmniejszych podmuchów wiatru i wtłaczanie ich do środka. Naturalne klimatyzatory czyniły życie znośnym. Nagromadzenie większej ilości takich wiatrołapów w jednym miejscu pomaga w zlokalizowaniu ogromnych zbiorników na wodę. Skąd na pustyni woda? – To wzniesienie wzdłuż drogi usypane jest nad kanatem, czyli tunelem, którym doprowadzano wodę z gór na tereny niżej położone – tłumaczy kierowca, gdy objeżdżamy okolice Jazd. Więcej na temat systemów nawadniających dowiaduję się w Muzeum Wody. Mieści się w pięciokondygnacyjnej rezydencji, z cze-

Jazd – to wcale nie meczet, ale... makieta do przedstawień o męce imama Husajna; z prawej: każde miejsce jest dobre do modłów, tu na dworcu autobusowym

Meczet Piątkowy (Zwyczajowa nazwa głównego meczetu w mieście; najważniejsze modły w meczetach odbywają się w piątek.) w Jazd; dwa minarety to znak szyizmu, perskiej odmiany islamu

go trzy piętra usytuowane są pod ziemią. Pod nią na dwóch poziomach biegną kanaty: Rahim Abad i Zarch. Tunele drążone były ręcznie, zawsze na wysokość człowieka. Budowniczowie ubierali się na biało, by można było ich łatwo zlokalizować, na głowie nosili czapkę dla ochrony, niezbędne do pracy było źródło światła. To bardzo dobrze opłacany zawód przekazywany z pokolenia na pokolenie. Szacuje się, że w Iranie jest 50 tysięcy kanatów o łącznej długości 300 tysięcy kilometrów. Mimo że obecnie zastępowane nowocześniejszymi wodociągami, nadal są w użyciu. Jazd słynie z najlepszych specjalistów obsługujących te tradycyjne systemy.

TEMAT WYDANIA

Dopiero wizyta w pustynnym mieście pozwala zrozumieć, dlaczego aż dziewięć perskich ogrodów zostało wpisanych na Listę UNESCO, w tym jeden z Jazd – Dolat Abad – z najdłuższym w Iranie stawem o długości 208 metrów i najwyższym w mieście badgirem o wysokości 33 metrów. Na Liście światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się obecnie 20 obiektów z terenu Iranu. Meczety z minaretami, pałace perskich władców, dawne twierdze, starożytne stolice imperium, historyczne miasta – nie trzeba nikomu tłumaczyć, dlaczego właśnie one zasługiwały na to wyróżnienie. Jakie uzasadnienie kryje się jednak za tym, że pośród nich umieszczono tereny zielone, które nam nie wydają się niczym nadzwyczajnym? Tak wyglądają groby dawnych królów perskich z czasów religii zaratustriańskiej

Kharanaq – opuszczone miasteczko niedaleko Jazd, wybudowane z gliny

L I F E T IME WARRANTY

D o s t Ä&#x2122; p n e w w y b r a n y c h s a l o n a c h W. K R U K o r a z n a w w w . w k r u k . p l

TEMAT WYDANIA

Kaszan – typowe irańskie miasto z tradycyjną architekturą przystosowaną do warunków pustynnych

– Musimy zrozumieć, że w pustynnym krajobrazie takie ogrody z cieniem drzew, sadzawką, fontannami, dostępem do źródła lub wodą doprowadzoną z gór za pomocą kanałów to był majstersztyk sztuki – tłumaczy przewodniczka podczas zwiedzania Dolat Abad. – Miały przypominać Raj – dopowiada. Tak jak mówimy o ogrodzie angielskim czy francuskim, tak samo istnieje pojęcie ogrodu perskiego, o czym przekonuję się jeszcze mocniej w Shahzadeh koło Kermanu. Spływająca kaskadowo woda tworzy malowniczy obraz. W okolicy szczyty górskie przekraczają 4000 tys. m n.p.m. Śnieg utrzymuje się w nich nie tylko zimą, ale także wiosną i jesienią, jest więc skąd ją czerpać. Sama rezydencja jest położona na wysokości 2000 m n.p.m. Łapię tu chwilę wytchnienia i oddycham pełną piersią po wizycie na pustyni. Niedaleko stąd do Gandom Beryan, który to punkt dzierży palmę pierwszeństwa, jeśli chodzi o lokalizację najgorętszego miejsca na Ziemi – jeden z satelitów NASA zanotował temperaturę 70,7°C. Duże złoża soli wraz z wiatrem i wysoką temperaturą przyczyniły się do ukształtowania oryginalnych formacji z piaskowca, przypominających zrujnowane budowle, niedokończone mury, wieże zamków. Można by spacerować

długo pomiędzy tymi tworami, zwanymi kalutsami, tylko że trudno wytrzymać upał, który tu panuje. – Gdyby człowiek wysiadł z samochodu i padł przy drodze, to tak już by pozostał. Nie ma tu roślin, zwierząt, a nawet bakterii, które by mogły rozłożyć ciało – opowiada znajomy Irańczyk. Pustynia może mieć również inne oblicze. Wśród niegościnnego krajobrazu wyrasta oaza Garmeh, otoczona gajami daktylowymi, które mają siłę rosnąć w środku pustyni dzięki źródełku wody. Podobno jest zamieszkiwana już od 1500 lat. Niewiele brakowało, a nadszedłby jej kres, bo młodzi woleli łatwiejsze życie w mieście. Osada wyludniała się, a gliniane domy rozpadały. Aż jeden z mieszkańców wpadł na pomysł, by urządzić tradycyjny hotel, który wkrótce zaczął przyciągać tylu chętnych, że miejsca trzeba rezerwować z dużym wyprzedzeniem! Teraz budynki są odnowione, ale nadal zachowują klimat jak przed setkami lat. Uroku dodają im zielone ogrody i palmy rosnące dookoła wioski. Systemy nawadniające doskonale spełniają swoją funkcję! Do Garmeh przyjechaliśmy autobusem, ale dawniej pustynie przemierzały karawany kupców wiozących towary na wiel-

Atrakcją Kaszanu są dawne kupieckie rezydencje, kiedyś bardzo bogato wyposażone

błądach. Aby ułatwić przemieszczanie się wzdłuż szlaków, budowano karawanseraje, czyli zajazdy, oddalone od siebie o dzień jazdy, w których mogli wypocząć zarówno ludzie, jak i zwierzęta. Budynki na planie kwadratu nierzadko pełniły funkcje obronne w niegościnnym terenie. Na dziedzińcu gromadzono wielbłądy, a wejście do cel znajdowało się od strony dziedzińca. To surowe pomieszczenia bez specjalnych wygód i zbędnych mebli. Śpi się na podłodze jak za dawnych czasów. Karawanseraje pełnią obecnie często te same, co dawniej funkcje – to hotele,

choć raczej o niskim standardzie. Takie, w których może człowiek nie wyśpi się wygodnie, ale na pewno przeżyje przygodę. Odosobnienie sprzyja młodym, którzy przyjeżdżają tu poimprezować, wypić alkohol, potańczyć, poflirtować – z dala od nadzoru policji obyczajowej, która w mniej odludnych częściach Islamskiej Republiki Iranu nie toleruje takich wybryków. Ale również w mieście można znaleźć miejsca na randkę. W Isfahanie zakochani spotykają się pod łukami zabytkowych mostów. Suchy klimat

Isfahan to według wielu najpiękniejsze miasto Iranu

TEMAT WYDANIA

sprawia, że pochodzące z XVII wieku przęsła wyglądają tak, jakby powstały zaledwie 20 lat temu. Najsłynniejszy to most Trzydziestu Trzech Łuków, a najpiękniejszy – Khaju. Łącznie rozciągniętych nad rzeką Zajande mostów jest 11, z czego pięć to tzw. mosty historyczne. Jeśli zobaczymy pod nimi płynącą rzekę, to będziemy mieć niesamowite szczęście, bo zazwyczaj... jej nie ma. Wysycha, jak większość rzek w Iranie. Czasem przez pustynię ciągną się meandrujące koryta pełne nie wody, a... soli. W Isfahanie zdaje się to nie mieć dla mieszkańców większego znaczenia. Mosty tutaj – mam wrażenie – nie służą do przechodzenia na drugą stronę, ale do przechadzek, spotkań i pikników. Życie towarzyskie toczy się również na głównym placu, z którego słynie Isfahan – z zabytkowymi budowlami dookoła: przepięknymi pałacami, meczetami

i bazarem. Wytyczony został przez szacha Abbasa w XVI w. i wokół niego wyrosło miasto – jedno z piękniejszych w Iranie, nazywane perłą w irańskiej koronie i uznawane za arcydzieło architektury. To właśnie tutaj można poczuć, na czym polegała wielkość Iranu za szachów. Potrafili wznieść wspaniałe miasta z imponującymi budowlami w terenie, w którym, trudno uwierzyć, że takie przedsięwzięcie mogło się udać. Aby potwierdzić, że to możliwe, odwiedzam także Sziraz, uważane za kulturalną stolicę Iranu. Mówi się, że to miasto ogrodów, poetów, słowików, śpiewu i wina. Panuje tu łagodny klimat, gdyż osłonięte jest od niesprzyjających wiatrów górami. Gdy na północy nadal leży śnieg, w Sziraz dojrzewają pomarańcze. Przed rewolucją islamską uprawiano tu wino-

Bogactwa perskich bazarów są nieprzebrane!

Zniesienie sankcji ekonomicznych, wprowadzenie rośl i produkowano wino o cenionym nie tylko w Iranie smaku. Spośród wszystkich odwiedzonych przeze mnie miejsc w Iranie Sziraz wydaje się położony w najłagodniejszym klimacie i teoretycznie ma najbardziej sprzyjające warunki do rozwoju (ponoć zielono jest też na północy, nad Morzem Kaspijskim, ale tam nie dotarłam). Mimo wielu wspaniałych

uproszczeń wizowych, rozwój sieci tanich lotów – te niedawne zmiany sprawiły, że Iran stał się bardziej otwarty na turystów. Nadal jednak wyjazd do tego kraju budzi lęk i rodzi pytania. Nie tylko o wybór najbardziej optymalnej trasy zwiedzania, ale przede wszystkim o to, jak się ubrać, właściwie zachować i jak nie trafić do więzienia za złamanie zasad panujących w teokracji. Za posiadanie narkotyków grozi tu kara śmierci, za kradzież – ucięcie dłoni, a za związek pozamałżeński – chłosta. Brak chusty na głowie cudzoziemki może być ukarany deportacją. Czy zatem Iranu należy się bać? Iran jest krajem bezpiecznym dla turystów. Nie zdarzają się tu rozboje, kradzieże, a po zmroku można bez obaw poruszać się po ulicach. O nasze bezpieczeństwo podczas podróży dba policja turystyczna, do której zawsze możemy się zwrócić – numer telefonu zapisany jest w każdym hotelu, do którego trafimy. Irańczycy to bardzo gościnni i otwarci ludzie, którzy za punkt honoru stawiają sobie pokazanie turystom ich kraju z jak najlepszej strony. Po to, byśmy mogli, wracając do domu, przedstawić obraz odmienny od oficjalnej wersji mediów zachodnich. W Iranie nie nienawidzą Zachodu i USA, nie jest to również kraj wojujących islamistów. Mieszkają tu ludzie bardzo przyjaźnie nastawieni do każdego przybysza z zagranicy.

Most 33 łuków w Isfahanie – bardzo rzadko można z niego oglądać płynącą rzekę Zajande, zazwyczaj koryto jest suche

zabytków miasto, w którym urodził się największy poeta perski, Hafez, wygląda jednak na nieco podupadłe. Świetność przeżywało w XVIII wieku, w czasach dynastii Zandów. Zostało jednak zniszczone przez politycznych rywali, a stolicę przeniesiono do Teheranu. Mam wrażenie, że od tego czasu nie podniosło się z upadku.

TEMAT WYDANIA

Najpiękniejszy meczet w Sziraz – Nasir-ol-molk; wzory maluje światło wpadające przez witraże...

Nie zniechęcam do odwiedzin, bo jest ważny powód, dla którego należy zahaczyć o Sziraz – Persepolis, do którego z Sziraz już niedaleko. Znajdujemy się w centrum historycznej Persji – w prowincji Fars. To właśnie tutaj usytuowane były stolice dawnego imperium Cyrusa Wielkiego i Dariusza. Patrząc z góry na ogromny teren wykopalisk, aż trudno uwierzyć, że po zniszczeniu miasta przez Aleksandra Wielkiego aż do lat 30. XX w. miejsce to pozostawało niemalże nieznane. Nikt nie przypuszczał, jakie wspaniałości kryje pustynny teren. Bo to kolejne miasto w środku pustyni. Sens jego budowy i przeznaczenie pozostają tajemnicą. Przypuszcza się, że miało pełnić funkcje reprezentacyjne. Niektórzy badacze twierdzą, że obchodzono tu ważne święta religii zaratustriańskiej, której wyznawcami byli Persowie. Dość powiedzieć, że szacuje się, iż jedno z pomieszczeń było w stanie pomieścić aż 10 tysięcy gości, a kuchnia wydawała posiłki dla 15 tysięcy. Ostatni szach Iranu, Mohammad Reza Pahlawi, nawiązał do dawnej wielkości imperium, urządzając w ruinach Persepolis 3-dniowe obchody 2500-lecia monarchii irańskiej.

Zaproszono znamienitych zagranicznych gości, postawiono klimatyzowane namioty, dania gotowali sprowadzani z Paryża kucharze, na tę okazję zamówiono 5 tysięcy butelek wina. Pustynia nie była przeszkodą dla szacha w urządzeniu luksusowego przyjęcia. Aby nic nie zakłóciło pobytu gościom, wynajęto nawet specjalne brygady specjalizujące się w oczyszczaniu okolicy z jadowitych węży i skorpionów. Rozrzutność szacha krytykował Chomeini, co ostatecznie doprowadziło do upadku dynastii Pahlawich. Dzisiejszy Iran zapisuje zupełnie nowy rozdział swojej historii. Od 1979 roku krajem rządzą ajatollahowie. Ich polityka od początku spotykała się z dużą dezaprobatą Zachodu i USA, stąd wieloletnie sankcje gospodarcze. Jednak mimo izolacji ekonomicznej, 8-letniej wyniszczającej wojny z Irakiem, niełatwego środowiska geograficznego, Iran to kraj względnej stabilizacji i całkiem niezłej sytuacji gospodarczej. Kluczem do zrozumienia tego fenomenu jest ropa, którą wydobywa się na irańskiej ziemi. Pustynia może być także błogosławieństwem... ■

Z KSIĘGARSKIEJ PÓŁKI

HISTORIA WANDY RUTKIEWICZ „Zginę w górach” – mówiła. Dotrzymała słowa – według dokumentów sądowych zmarła 13 maja 1992 roku. Dzień wcześniej zaginęła na górze Kanczendzonga w Himalajach. Jej śmierci nikt nie widział, jej ostatniego słowa nikt nie słyszał, jej ciała nikt nie odnalazł. Na początku XXI wieku do Izby Pamięci Jerzego Kukuczki zapukała para turystów, która twierdziła, że w jednym z klasztorów w Tybecie spotkała postać przypominającą zaginioną przed laty himalaistkę... Jej odejście, tak jak wiele zdarzeń z jej życia, do dziś pozostaje tajemnicą. Trzecia kobieta i pierwsza Europejka na Mount Evereście. Pierwsza kobieta, która zdobyła szczyt K2. Od małego słynęła ze „żmudzkiego” uporu. Żyła od wyprawy do wyprawy. Nigdy nie zdecydowała się na macierzyństwo. Rozpadły się jej dwa małżeństwa. Najważniejsza była dla niej wolność, zaś jej prawdziwą miłością były góry. Oprawa twarda, format 14,3 x 20,5 cm, 480 s. Cena 44,90 zł WYDAWNICTWO LITERACKIE www.wydawnictwoliterackie.pl

NA WSCHÓD OD ZACHODU Kamal opuściła Warszawę z jednym plecakiem. Nie chciała dwóch fakultetów, mieszkania i pędu za karierą. Wybrała Indie, kraj, w którym największą wartością jest osiągnięcie duchowej równowagi. Dziś już nie pamięta poprzedniego życia... Ale ono do niej wraca ze zdwojoną siłą. Od cywilizacji Zachodu uciekł też hipis „Święty”. Jego życie to wolna miłość, narkotykowe seanse, religijne komuny i hedonistyczne wspólnoty na Goa. Wszędzie szuka jednego – szczęścia. A ono wciąż mu się wymyka. Wojciech Jagielski, ceniony reporter wojenny, podąża tym razem „wielkim szlakiem hipisów”. Afganistan, Pakistan, Nepal i na końcu Indie. Miejsca duchowej inicjacji, zderzenie z systemem kast, regiony targane konfliktami zbrojnymi, gdzie pojęcie „wolność” nabiera innego znaczenia. Oprawa twarda, format 14 x 20,5 cm, 304 s. Cena 44,90 zł WYDAWNICTWO ZNAK www.znak.com.pl

BAJKAŁ TAM I Z POWROTEM To opowieść o podróży. O tym, jak grupa młodych ludzi (czwórka archeologów i jedna graficzka) wybrała się autostopem nad Bajkał. Plan był prosty: przejechać Ukrainę, zobaczyć Moskwę i Petersburg, skoczyć na chwilę do Karelii, potem nad Bajkał, w drodze powrotnej zahaczyć o Ałtaj, a później już przez Kaukaz do Gruzji, stamtąd do Turcji, szybki rajd przez Europę Południową i triumfalny powrót do kraju przez Rysy. Prawie się udało, chociaż w praktyce wyglądało to nieco inaczej… Dwadzieścia jeden tysięcy kilometrów różnymi środkami transportu, głównie autostopem. Tysiące spotkań, setki pięknych miejsc i parę brzydkich, kilka par zniszczonych butów. Projekt: „Jak zostać władcą świata – teoria i praktyka”, zainspirowany dawnymi imperiami i azjatyckimi koczownikami. Pięć miesięcy w drodze. Początkowo chodziło o archeologię i pomniki wielkiej historii. Z czasem okazało się, że tym, co ma największą wartość, są po prostu spotkani ludzie i ich historie. Gdyby nie oni, nie byłoby tej książki, a podróżowanie jako takie w ogóle nie miałoby sensu. Oprawa twarda, format 15 x 21,2 cm, 276 s. Cena 44,90 zł WYDAWNICTWO BERNARDINUM www.ksiegarnia.bernardinum.com.pl

DOOKOŁA ŚWIATA

Majorka,

jakiej nie znacie TEKST I ZDJĘCIA KARINA O’NEILL

Puig del Teix – ścieżka arcyksięcia

Do bardzo niedawna Majorka kojarzyła mi się głównie z imprezowymi kurortami i plażami obsianymi tysiącami leżaków. Okazuje się, że blisko jedną trzecią jej powierzchni zajmują góry, i to takie z prawdziwego zdarzenia!

iepotrzebnie broniłam się nogami i rękami za każdym razem, kiedy dostawałam zaproszenie od kuzynki, która na tej pełnej słońca przez 300 dni w roku wyspie mieszka od dawna. W końcu padło hasło: „góry”, a dwa dni później narodził się plan spędzenia Wielkanocy na szlakach pasma górskiego Serra de Tramuntana. Majorka to największa wyspa Balearów i aż 30% jej powierzchni zajmują góry! Jedno z dwóch pasm górskich Serra de Tramuntana w roku 2011 zostało wpisane na Listę UNESCO i rozciąga się wzdłuż całego zachodniego wybrzeża na

> KIEDY JECHAĆ? Najlepszym okresem na górskie przygody są: majorkańska jesień, wiosna albo późne lato, kiedy temperatura nie jest wysoka i nie ma tłumów turystów. Wiosną jest zielono, kwitną kwiaty, a temperatura jest przyjemna. Pod koniec lata i jesienią roślinność nie jest już tak obfita, ale za to woda morska jest jeszcze ciepła i doskonale nadaje się do pływania w małych zatoczkach odkrywanych podczas wędrówek wzdłuż wybrzeża.

DOOKOŁA ŚWIATA

(aż!) 90 km. Jak to się stało, że góry zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa kulturowego? Otóż chodzi o rolnictwo, które rozwijało się tutaj w niesprzyjających warunkach przez setki lat. Ludzie zdołali przystosować ten teren pozbawiony wody dzięki systemom kanalizacyjnym arabskiego pochodzenia, ostatecznie przekształcając krajobraz. Pasmo Serra de Tramuntana jest śródziemnomorskim krajobrazem rolniczym charakteryzującym się tarasami, młynami wodnymi i budynkami z kamienia suchego, a także drzewami oliwnymi, migdałowymi, pomarańczowymi, pomidorami i winoroślą. Można spacerować przez lasy dębowe, pasma górskie pełne głazów lub przez doliny drzew owocowych. Oczywiście wszystkie z wieloma punktami widokowymi, z których roztacza się krajobraz na piękne morze lub okolicę. Jest

Tramwaj w Soller

Valdemossa

NAJPIĘKNIEJSZE GÓRSKIE MIEJSCOWOŚCI:

Valldemossa, Deia, Fornalutx Banyalbufar, Soller

DOOKOŁA ŚWIATA Deia

tu tak wiele szlaków, że wystarczy na kilka wizyt. Zależnie od poziomu umiejętności można wybrać spokojny spacer, odpowiedni także dla dzieci, rygorystyczną wycieczkę dla bardziej zaawansowanych albo nawet trudną wspinaczkę z przewodnikiem. Jest tu aż pięć szczytów powyżej 1000 m n.p.m., które często zdobywa się od poziomu morza. Widoki można podziwiać nie tylko pieszo, ale też z okien samochodu, podczas jazdy na rowerze albo konno. Kręte drogi prowadzące przez serce Serra są wąskie i strome, ale na pewno warte pokonania każdego stresującego zakrętu.

Ulica z kwiatami w Valdemossa

Widok na Port do Soller

> SPEKTAKULARNE PUNKTY WIDOKOWE Mirador de S’Entreforc – wspaniały widok z tarasu zawieszonego nad stromym klifem niedaleko miejscowości Lluc. Dom na przełęczy dodaje perspektywy, a w oddali słychać beczenie owiec. Miranda des Lledoners – widok na miejscowość Valldemossa w dolinie z górami na drugim planie. Punkt znajduje się na wąskiej uliczce kiedyś prowadzącej do monastyru. Przylądek Formentor – prawdopodobnie najbardziej oblegane miejsce wyspy najlepiej podziwiać z punktu Es Colomer podczas zachodu słońca albo wcześnie rano. Mirador MA-10 – ten wspaniały widok na dolinę i zbocze górskie znajduje się zaraz przed wjazdem do tunelu, na drodze prowadzącej przez calusieńkie pasmo górskie. Po jego drugiej stronie czekają liczne szlaki oraz przyjacielskie osiołki i liczne owieczki.

REKLAMA

DOOKOŁA ŚWIATA

> NAJPIĘKNIEJSZE PIESZE SZLAKI Droga MA-10 niedaleko Fornalutx

Puig del Teix – ścieżka arcyksięcia Pewien arcyksiążę z Austrii zbudował ścieżkę prowadzącą na kamienny taras z widokiem na wybrzeże. Jest to jedna z najbardziej brawurowych i wspaniałych widokowo kamiennych tras na wyspie, której przebycie zajmuje około 5 godzin. GR221 To najsłynniejszy i najdłuższy szlak rozciągający się aż na 135 km. Jest on podzielony na 8 części. Cały można przejść mniej więcej w tydzień, ale można też zdecydować się tylko na niektóre odcinki. Uwaga, to szlak dla zaprawionych w bojach, gdyż jest on w pewnych odcinkach trudny i słabo oznakowany. Puig de Massanella z monastyru Lluc Szczyt ten jest najwyższym dostępnym punktem górskim na wyspie (1264 m) i – jak się można domyślić – rozpościerają się z niego spektakularne widoki na wyspę, a także na strefę militarną Puig Major. Ten całodzienny szlak jest rygorystyczny, ale bardzo dobrze oznakowany.

Majorka to wyspa wielu kontrastów. Z jednej strony piaszczyste plaże i turkusowa woda, duże hotele, niekończące się imprezy, a z drugiej górski raj, który można odkrywać pieszo, na rowerze, na końskim grzbiecie albo… z portugalskiego tramwaju. W góry można się wybrać na jeden dzień z nadmorskiego kurortu albo ulokować się w małej wiosce na cały tydzień i nie być na plaży ani razu. Majorka to zaskakujący, czarujący i nie do końca odkryty górski klejnot Europy. ■

Puig de Maria Krótki (2 km) spacer na północy niedaleko miejscowości Pollensa. Mimo że droga jest stroma w pewnych momentach, to gwarantuje panoramiczne widoki na okolicę i jest godna polecenia o każdej porze roku. Torrent de Pareis Ta trasa prowadzi wzdłuż wąwozu Torrent de Pareis od Escorca do morza i wychodzi na piaszczystą plażę Sa Calobra. Ta pięciogodzinna wędrówka wymaga przeciskania się przez wąskie szczeliny w ogromnych skałach. Nie ma tam zasięgu telefonicznego, zaś szlak należy przemierzać jedynie od maja do września, bo nie ma wtedy zagrożenia wysokiego stanu wody po zimowych opadach deszczu.

ZDJĘCIA: ALPTRANSIT GOTTHARD AG/SBB CFF FFS

ROZMAITOŚCI

CIEKAWOSTKI ZE ŚWIATA

MESSAGE IN A BOTTLE...

57 KM W SKALE Taką długość ma tunel kolejowy Świętego Gotarda (Alpy Szwajcarskie). Jest najdłuższym do tej pory zbudowanym tego typu obiektem na świecie. Równie długa jest historia jego powstania. Decyzja o budowie tunelu została zatwierdzona przez Szwajcarów w 1998 roku w ogólnokrajowym referendum. Większość głosujących (63,5%) opowiedziało się za inwestycją w poprawę infrastruktury. Po trzech latach wierceń testowych, w 1996 roku, zaczęto przygotowania do drążenia tunelu. W efekcie prace rozpoczęły się dopiero w 2003, a zakończyły 15 października 2010 roku, gdy ekipy wiercące tunel z dwóch stron spotkały się pod ziemią, nieopodal wioski Sedrun, na głębokości 2 km od powierzchni góry. Odbiór techniczny tunelu nastąpił 1 czerwca 2016 roku, natomiast 11 grudnia został on oddany do użytku komercyjnego. Koszt budowy wyniósł blisko 11 mld euro i został pokryty w całości przez państwo szwajcarskie. Głównymi przyczynami podjęcia decyzji o budowie tunelu było dążenie do skrócenia czasu przejazdu między ważniejszymi miastami Szwajcarii oraz narastający ruch tranzytowy. Docelowo większość ciężarówek ma być przewożona w specjalnie do tego przystosowanych pociągach. Niezwykle istotny dla Szwajcarów był również aspekt przyrodniczy, tunel pozwoli bowiem uchronić unikatowy alpejski ekosystem przed degradującym wpływem spalin silników samochodowych. Podczas budowy usunięto ok. 13 mln m3 urobku skalnego (dla porównania piramida Cheopsa ma objętość około 2,6 mln m³), którego część wykorzystano do budowy betonowych tubingów, czyli obudowy tuneli, a reszta posłużyła do stworzenia... kilku wysp na Jeziorze Czterech Kantonów.

Przytoczony tytuł jednego z przebojów grupy The Police jest tu jak najbardziej na miejscu. Otóż w Zachodniej Australii znaleziono najstarszą znaną wiadomość zamkniętą w butelce. Mieszkanka Perth, Tonya Illman, podczas spaceru na odludnej plaży natknęła się na staroświecko wyglądającą butelkę z widocznym wewnątrz zwitkiem papieru. Po jego wyjęciu i wysuszeniu okazało się, że jest to autentyczna wiadomość z niemieckiego statku. Datowana na 12 czerwca 1886 roku wiadomość została wyrzucona ze statku „Paula”, na którym prowadzono – na zlecenie Niemieckiego Obserwatorium Morskiego – eksperymenty dotyczące oceanów i szlaków handlowych. Część tekstu była napisana ręcznie, a część wydrukowana. W wydrukowanym fragmencie proszono znalazcę wiadomości, by skontaktował się z najbliższym niemieckim konsulatem. Udało się również odczytać datę i nazwę statku. Gdy po sprawdzeniu w internecie okazało się, że butelka może rzeczywiście pochodzić z XIX wieku, pani Illman skontaktowała się z Western Australian Museum. Autentyczność odkrycia została potwierdzona i skonsultowana ze specjalistami z Niemiec, gdzie w archiwach zachował się dziennik statku „Paula”. Jest tam wpis z 12 czerwca 1886 roku, w którym kapitan jednostki informuje o wrzuceniu do oceanu butelki z wiadomością. Data i współrzędne geograficzne zgadzają się z tym, co zapisano w znalezisku. Wiadomość liczy sobie zatem 132 lata, tyle bowiem czasu upłynęło pomiędzy jej (potwierdzonym) wrzuceniem do morza a odnalezieniem.

FOTO: SHUTTERSTOCK.COM

Są puste w środku i ważą po kilka ton. Kuliste konkrecje (twory powstałe wskutek stopniowego narastania minerałów wokół jakiegoś obiektu w skale) można podziwiać na plaży Koehoke (region Otago, Nowa Zelandia). Leżą na brzegu morza pojedynczo lub w grupach. Według podań kultywowanych przez miejscową ludność głazy są pozostałościami wyrzuconego na brzeg wyposażenia z wraku legendarnego statku „Araiteuru”. Inna legenda głosi, że kule to skamieniałe skorupy jaj morskich smoków... Prawda na temat powstania głazów jest bardziej prozaiczna. Jak wykazały analizy optyczne i strukturalne, kule składają się ze szlamu, drobnoziarnistej gliny oraz iłu, spojonych węglanem wapnia (kalcytem). Kulisty kształt to najprawdopodobniej zasłu-

ga dyfuzji związków wapnia, a nie efekt działania płynącej wody, choć takie wytłumaczenie także nie jest całkiem odrzucane. Głazy pokryte są pęknięciami, zwanymi septariami. Proces, który powoduje ich powstanie, nie jest do tej pory ostatecznie wyjaśniony. Głazy dzielą się ze względu na wielkość na dwie grupy: mniej więcej jedna trzecia z nich liczy od 0,5 do nieco ponad 1 m średnicy, pozostałe dwie trzecie od 1,5 do 2,2 m. Większość jest kulista, ale można także spotkać egzemplarze owalne. Czas tworzenia dużych, dwumetrowych kul ocenia się na 4 do 5,5 mln lat! Choć „szkiełko i oko” pozwoliły nam zajrzeć do wnętrza tych niezwykłych obiektów i wyjaśnić ich pochodzenie, to i tak widok skalnych kul na omywanym od milionów lat morskim brzegu w łagodnym świetle zachodzącego słońca ma w sobie coś prehistorycznego...

KOBIETOM WSTĘP WZBRONIONY Autonomiczna Republika Góry Athos (Grecja) to miejsce wyjątkowe nie tylko z uwagi na walory krajoznawcze. Od 1060 roku na terenie półwyspu nie mogą przebywać kobiety (nawet zwierzęta hodowlane tutaj są tylko płci męskiej). Zakaz ten nosi grecką nazwę avaton. Statki i łodzie, na których pokładzie znajdują się kobiety, nie mogą zbliżyć się do linii brzegowej na odległość mniejszą niż 500 metrów. Wyjątkiem od tej reguły była wizyta żony pierwszego cara Serbii, w 1346 roku. Nie bez powodu w Grecji mówi się, że kobietom trudniej dostać się na Athos niż mężczyznom na Księżyc... Surowy przepis jest rezultatem miejscowej legendy, zgodnie z którą Matka Boska nakazała uczynić Athos swoim ogrodem, niedostępnym żadnej innej kobiecie. Athos oddzielony jest od reszty półwyspu granicą lądową, strzeżoną policyjnie. Wjazd odbywa się jedynie drogą morską, przez przystań promową w Uranupoli. Turyści na terenie Athos mogą przebywać maksymalnie 3 dni. Po upływie tego czasu mogą ubiegać się o przedłużenie pobytu o kilka dni. Poza akredytowanymi specjalistami turyści nie mogą posiadać sprzętu fotograficznego. Wymagane są wizy pobytowe, które jednak uzyskuje się niemalże „od ręki”. W Athos mnisi żyją w surowych warunkach, nierzadko w odosobnieniu. Trudnią się rolnictwem, handlem oraz konserwacją swoich bardzo rozległych klasztorów. Pewnym zaskoczeniem może być informacja, że pomimo tak daleko posuniętego puryzmu w kontaktach ze światem zewnętrznym, niektóre klasztory są poważnymi udziałowcami na krajowych i międzynarodowych rynkach finansowych. Athos posiadający status okręgu autonomicznego i liczący 360 km2 powierzchni w przeszłości (ok. XV w.) zamieszkiwało nawet 20 tys. mieszkańców; dziś ta liczba nie przekracza 2 tys.

Opracowanie: Renata Nawrocka

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

GŁAZY MOERAKI

Z NOTATNIKA PODRÓŻNIKA

TEKST MICHAŁ STOLAREWICZ

Chińskie Las Vegas Makau (zwany też Makao) to specjalny region administracyjny na południu Chin, który jest uważany za jedną ze światowych stolic hazardu.

iasto było kolonią portugalską, począwszy od XVI wieku aż do 1999 roku, kiedy to 20 grudnia Portugalczycy przekazali Chińczykom prawo do tego regionu. Makau obejmuje półwysep Makau oraz wyspy Taipa i Coloane. Zgodnie z polityką „jeden kraj, dwa systemy” rząd ChRL odpowiada za obronę terytorium Makau i sprawy zagraniczne. Natomiast Makau – podobnie jak Hongkong – posiada odrębny system prawny, administracyjny, gospodarczy i monetarny, prowadzi osobną politykę celną i imigracyjną oraz utrzymuje własną policję. Nazwa miasta pochodzi od imienia bogini A-Ma, nazywanej również Tin-Hau. W południowo-zachodniej części półwyspu znajduje się jej świątynia.

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

Rua da FELICIDADE (ulica radości) z charakterystycznymi czerwonymi okiennicami dawniej była miejscem płatnych uciech cielesnych; dziś jest atrakcją turystyczną

FOTO: MICHAŁ STOLAREWICZ

Bogate wnętrza Hotelu Venetian

FOTO: MICHAŁ STOLAREWICZ

Z NOTATNIKA PODRÓŻNIKA

Pobyt w Makau był dla mnie bardzo interesującym doświadczeniem, naprawdę czułem się tak, jakbym był w Las Vegas, szczególnie nocą, gdy kolorowe neony tworzą nieco baśniowy klimat... Co ciekawe, Makau przewyższa osiąganymi dochodami inne centra hazardu na świecie. Już w 2012 roku tutejsze kasyna zarobiły więcej niż wszystkie amerykańskie (w Las Vegas i innych częściach kraju) – odpowiednio 38 mld dolarów wobec 37,3 mld dolarów. Warto wiedzieć, że jest to jedyne miejsce w całych Chinach, gdzie hazard jest w pełni legalny.

POŁĄCZENIE WIELU KULTUR W Makau jest dużo zieleni, ogrodów i parków ozdobionych wysokimi drzewami, a także wiele zabytków pochodzących z czasów kolonialnych. Większość z nich ma akcenty portugalskie: wybrukowane ulicz-

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

Pomnik Guan Yin (bogini miłosierdzia) – jeden z punktów orientacyjnych Makau

Świątynia Tin Hau

ki, barokowe kościoły, kamienne fortece, budowle w stylu art déco. Nic więc dziwnego, że w 2005 roku historyczne centrum Makau zostało wpisane na Listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Napisy na ulicach Makau są w trzech językach – chińskim, angielskim i portugalskim. Tak

samo jak w Hongkongu, panuje tutaj lewostronny ruch. Trzeba pamiętać, że w samych Chinach jeździmy prawą stroną drogi. W kasynach można grać tylko za dolary hongkońskie (HKD), dlatego warto mieć przy sobie gotówkę. Każdy może tutaj przyjść, wstęp jest bezpłatny. Dokumenty tożsamości

REKLAMA

królewskie wakacje na mazurach

Pałac Mortęgi Hotel&SPA zaprasza miłośników historii i niezwykłych wrażeń do spędzenia wyjątkowych wakacji na Mazurach Zachodnich. Luksusowe pokoje, wyśmienita kuchnia (także dietetyczna), aktywności sportowe, spływy kajakowe rzeką Drwęcą, jazda konna, animacje dla dzieci – to tylko przedsmak tegorocznego lata. Rezerwacja miejsc: Recepcja Pałacu Mortęgi – tel. +89/644 94 60, e-mail: recepcja@palacmortegi.pl • www.palacmortegi.pl 41

Z NOTATNIKA PODRÓŻNIKA

nawet nie są sprawdzane, a jedyne, co jest mocno egzekwowane, to surowy zakaz fotografowania i filmowania – większość ochroniarzy traktuje go bardzo restrykcyjnie. Jeśli nie chcemy być wyproszeni z kasyna, lepiej w ogóle nie bierzmy telefonu do ręki.

LUKSUSOWE HOTELE I EKSKLUZYWNE RESTAURACJE Nad miastem góruje specyficzne miejsce – kasyno i hotel Grand Lisboa. Jednak to hotel Venetian robi największe wrażenie. Jest on w całości zaprojektowany na wzór weneckich kanałów, po

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

„Weneckie” kanały to jedna z atrakcji hotelu Venetian

Z NOTATNIKA PODRÓŻNIKA

których pływają gondole z turystami. Potrafi być tam bardzo romantycznie – za sprawą podwieszonego nieba z chmurami oraz malowniczymi frontami włoskich domów. Makau to jeden z najbogatszych regionów na świecie: 50% dochodu krajowego generuje hazard. Co ciekawe, to także jeden z najgęściej zaludnionych obszarów na świecie – ok. 18 tys. osób na kilometr kwadratowy! Tłok bynajmniej nie wynika z wysokiego przyrostu naturalnego (ten należy do najniższych na świecie), tylko z ogromnego napływu imigrantów i taniej siły roboczej z Chin. Co piąty mieszkaniec Makau pracuje w kasynie.

Lokalny przysmak – migdałowe ciasteczka

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

Grand Lisboa – wieżowiec o wysokości 258 m; jeden z charakterystycznych elementów panoramy Makau

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

Z NOTATNIKA PODRÓŻNIKA

Ruiny katedry św. Pawła – jeden z najważniejszych zabytków miasta, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Senado Square – centralny plac starej części miasta, udekorowany z okazji Nowego Roku (chińskiego)

PODRÓŻ Z HONGKONGU DO MAKAU Najlepszym i najwygodniejszym sposobem dostania się do Makau z Hongkongu jest popłynięcie promem. Kursują one co 30 minut, a w godzinach szczytu nawet co 5 minut. Cena: około 160 dolarów hongkońskich w jedną stronę. Odpływają z Hongkong Macau Ferry Terminal (położonego na wyspie Hongkong) oraz z China Ferry Terminal w dzielnicy Kowloon. Podróż promem trwa około 60 minut. Po obu stronach – w Hongkongu i Makau – przechodzi się odprawę celną, dlatego trzeba mieć ze sobą paszport. To kolejne oryginalne miejsce na mojej mapie podróżniczej. Zdecydowanie godne polecenia i odwiedzenia! ■ Więcej na blogu autora: BlogGlobtrotera.pl

Michał Stolarewicz – podróżnik, dziennikarz mieszkający dotychczas w Warszawie, Londynie i na Krecie. Prowadził młodzieżową audycję radiową „Trendymaniak” i grał w Teatrze PROdukcyjnym. Jest autorem bloga www.BlogGlobtrotera.pl i miłośnikiem spontanicznych podróży na własną rękę na drugi koniec świata. Zwiedził także Europę autostopem.

Muszynianka to naturalna woda mineralna rozlewana w Uzdrowisku Muszyna z odwiertów zlokalizowanych na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Jest wodą alkaliczną, wysokozmineralizowaną, magnezowo- wapniową. Jej orzeźwiający smak oraz składniki mineralne, takie jak: magnez, wapń, potas, sód, żelazo, powodują, że Muszynianka ma właściwości odżywcze. W swoim składzie posiada także wodorowęglany i siarczany, które alkalizują kwasy żołądkowe i są korzystne dla osób cierpiących na nadkwasotę. Przyczyniają się również do obniżenia zawartości cukru we krwi i regulują jej pH. Systematyczne picie Muszynianki nie tylko uzupełnia braki wody w naszym organizmie, ale też pozwala na korygowanie nieprawidłowości wynikających z niedoborów mineralnych i wadliwej przemiany materii.

33-380 Krynica Zdrój, ul. Kościuszki 58, tel./fax: +48 18 471 21 34 e-mail: biuro@muszynianka.pl, www.muszynianka.pl

Co powinna określać umowa o świadczenie usług turystycznych?

FOTO: SHUTTERSTOCK.COM

PRAWO

TEKST ANNA DZIĘCIOŁOWSKA, APLIKANT ADWOKACKI POD REDAKCJĄ ADWOKATA KRZYSZTOFA BUDNIKA – KANCELARIA PRAWNA BUDNIK, POSNOW I PARTNERZY

Podstawowe regulacje prawne dotyczące umowy o świadczenie usług turystycznych znajdują się w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1553). Jeżeli jakieś kwestie nie są w niej uregulowane, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego oraz powszechne prawo o ochronie konsumentów. Umowa o świadczenie usług turystycznych jest zawierana z jednej strony przez organizatora turystyki, czyli przedsiębiorcę organizującego imprezę turystyczną wpisanego do rejestru takich przedsiębiorców, prowadzonego przez właściwego marszałka województwa, a z drugiej strony przez jego klienta, czyli turystę lub odwiedzającego – osoby podróżujące poza miejsce swojego stałego pobytu.

rlop to oczywiście wyczekiwany i błogi czas odpoczynku, w trakcie którego staramy się zapomnieć o codziennych problemach. Aby urlopowy wyjazd nie wiązał się przykrymi niespodziankami, należy się do niego odpowiednio przygotować już na etapie wyboru oferty i zawierania umowy o świadczenie usług turystycznych. Przed podpisaniem umowy trzeba ją spokojnie przeczytać i zwrócić uwagę na jej podstawowe elementy. Pamiętajmy też, że umowa o świadczenie usług turystycznych pełni przede wszystkim funkcje gwarancyjne dla turystów i odwiedzających, mając dać nam bezpieczeństwo i komfort wypoczynku. Forma umowy. Umowa o świadczenie usług turystycznych, której przedmiotem z zasady jest impreza turystyczna, powinna zostać zawarta na piśmie. Pamiętajmy więc, że od wybranego organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego zawsze powinniśmy otrzymać egzemplarz takiej umowy, w której zawarte będą wszystkie podstawowe postanowienia potwierdzające i opisujące zakres i charakter wykupionych przez nas usług turystycznych. Niedochowanie formy pisemnej nie spowoduje nieważności umowy, ale może ograniczyć nam możliwość udowodnienia faktu jej zawarcia i treści. Dlatego powinniśmy zawsze egzekwować od organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego obowiązek niezwłocznego dostarczenia nam jednego jej egzemplarza, w zasadzie już w chwili jej podpisania. Warto także pamiętać, że jeżeli organizator turystyki lub pośrednik turystyczny w ra-

mach swojej działalności i marketingu udostępnia potencjalnym klientom pisemne informacje o oferowanych usługach turystycznych, np. w postaci broszur, folderów i katalogów, zawierające w szczególności informacje o cenie usługi turystycznej, miejscu pobytu, trasie imprezy, sposobie transportu, ilości i rodzaju posiłków, programie imprezy turystycznej i atrakcji turystycznych czy warunkach odwołania usługi turystycznej, to zawartymi w nich deklaracjami organizator jest także związany, o ile sama umowa o świadczenie usług turystycznych nie zawiera odmiennych postanowień. Wówczas warto zachować te pisemne informacje o oferowanych usługach, bo one także wraz z samą umową stają się treścią – elementem wiążącego stosunku prawnego pomiędzy organizatorem imprezy turystycznej a klientem. Obok samej umowy także te informacje mogą więc być podstawą dochodzenia roszczeń przez klienta od biura turystycznego. Usługi turystyczne. Pojęcie usług turystycznych jest bardzo szerokie i obejmuje usługi przewodnickie, hotelarskie oraz wszystkie inne usługi świadczone turystom lub odwiedzającym. Dlatego zapoznając się z treścią umowy, należy zwrócić uwagę na to, jakie usługi składają się na oferowany pakiet i czy są wystarczająco dokładnie opisane. Treść umowy. Z uwagi na swój gwarancyjny charakter umowa o świadczenie usług turystycznych obowiązkowo powinna określać jej strony, przy czym organizatora turystyki także

przez podanie numeru jego wpisu do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, numeru NIP, a nawet czytelne podanie imienia i nazwiska oraz funkcji osoby, która w imieniu organizatora umowę podpisuje. W umowie powinny się znaleźć informacje o rodzaju i zakresie zawartego ubezpieczenia uczestników imprezy turystycznej, w tym nazwa i adres siedziby zakładu ubezpieczeń. Należy zatem także sprawdzić, czy biorąc pod uwagę charakter imprezy turystycznej i planowane aktywności, zakres ubezpieczenia odpowiada naszym oczekiwaniom i czy nie jest zasadne rozważenie dokupienia dodatkowego ubezpieczenia we własnym zakresie. Oczywiście szczególną uwagę powinniśmy poświęcić opisowi wykupionych usług turystycznych. Opis ten powinien bardzo dokładnie określać miejsce pobytu, trasę lub trasy wycieczki, dokładny czas trwania imprezy turystycznej (od… do…), rodzaj, jakość i terminy poszczególnych usług turystycznych. Umowa powinna dokładnie wskazać na przykład rodzaj i kategorię środka transportu, nie tylko miejsce i datę, ale wręcz godzinę wyjazdu i planowanego powrotu. Co do obiektu hotelarskiego, mamy prawo oczekiwać dokładnego wskazania w umowie jego położenia, rodzaju i kategorii, jak również liczby i rodzaju posiłków, opisu wszystkich usług i atrakcji wliczonych w cenę, z dokładnym programem ich realizacji. Oczywiście bardzo ważnym postanowieniem umowy jest cena wykupionej imprezy turystycznej, która dodatkowo powinna wyszczególniać wszelkie należności, podatki i opłaty konieczne do poniesienia w miejscu i w czasie realizacji imprezy. Przy zawieraniu umowy o świadczenie usług turystycznych należy przede wszystkim zwrócić uwagę na doprecyzowanie opisu oferowanych usług. Im bardziej szczegółowy opis usługi, tym łatwiejsze będzie jej wyegzekwowanie, a w razie jej niewykonania lub nienależytego wykonania dochodzenie ewentualnych roszczeń od jej organizatora. Nadto w umowie organizator winien dokładnie wskazać osobę posiadającą kwalifikacje odpowiednie do rodzaju imprezy, która będzie reprezentować organizatora w miejscu i czasie imprezy turystycznej, działać w jego imieniu i sprawować nad nami opiekę. Z reguły będą to przewodnicy lub piloci wycieczek, ale osobą taką może być również nauczyciel podczas wycieczki dla uczniów, pracownik biura podróży na dworcu czy lotnisku, a nawet kierowca pojazdu podczas przejazdu. W każdym razie osoba taka powinna mieć możliwość porozumienia się z turystą, choćby za pośrednictwem tłumacza, a turysta powinien mieć świadomość, że w dowolnym czasie trwającej imprezy turystycznej może zwrócić się do niej w razie jakichkolwiek trudności z prośbą o pomoc. Prawa turysty. Jeśli jakieś wskazane w umowie usługi nie zostaną wykonane albo sposób czy jakość ich wykonania odbiega od kryteriów wskazanych w umowie, to klient ma prawo w czasie trwania imprezy turystycznej domagać się od organizatora wykonania świadczenia zastępczego (np. zakwaterowania w innym hotelu, zmiany wyposażenia pokoju hotelowego lub standardu środka transportu), które będzie odpowiadać jakości usługi wskazanej w umowie o świadczenie usług turystycznych. W przypadku gdy jakość proponowanego świadczenia zastępczego jest niższa od jakości usługi wskazanej w umowie, klient może żądać obniżenia ceny. Natomiast jeśli wykonanie świadczenia zastępczego jest niemożliwe albo klient z uzasadnionych powodów nie wyrazi

zgody na jego wykonanie, może on odstąpić od umowy. Organizator będzie zobowiązany w takiej sytuacji do zapewnienia mu powrotu do miejsca rozpoczęcia danej imprezy turystycznej, bez obciążania klienta dodatkowymi kosztami. Ze względu na możliwość wystąpienia wyżej opisanych sytuacji umowa o świadczenie usług turystycznych wskazuje także termin i procedurę składania reklamacji. Klient powinien niezwłocznie zawiadomić organizatora o każdej istotnej dla niego wadzie wykonywanej usługi turystycznej. Ale nawet po zakończeniu imprezy turystycznej klient ma prawo, przez 30 dni, do złożenia reklamacji w tym samym zakresie, wówczas żądając na przykład obniżenia ceny. Ważne jest postanowienie ustawy o usługach turystycznych, że jeżeli organizator turystyki nie odpowie na złożoną reklamację w terminie kolejnych 30 dni, to przyjmuje się, że przez takie milczenie w całości uznał reklamację za uzasadnioną. Organizator turystyki. Choć pozornie może się to wydawać nieistotne, należy przede wszystkim sprawdzić, z kim zawierana jest umowa. Osoba bezpośrednio przedstawiająca nam ofertę może być zarówno pracownikiem biura podróży będącego organizatorem wyjazdu, jak i jedynie pośrednikiem (agentem) między biurem podróży a klientem. Trzeba także pamiętać, że niektóre biura podróży posiadają w swojej ofercie usługi turystyczne także innych organizatorów, co nie zawsze jest czytelne w materiałach informacyjnych. Ustalenie faktycznego organizatora wyjazdu ułatwi zgromadzenie informacji o danym biurze i pozwoli na zapoznanie się z opiniami innych klientów. Co więcej, to organizator odpowiada przed klientem za wykonanie umowy i do niego należy kierować swoje roszczenie odszkodowawcze w razie niewykonania albo nienależytego wykonania umowy. Dlatego w treści umowy powinny się znaleźć dane organizatora, osoby, która podpisała umowę w imieniu biura podróży oraz pośrednika (agenta). Zmiana ceny. Umowa o świadczenie usług turystycznych powinna czytelnie wskazywać cenę oraz wszelkie inne należności, jeżeli się w niej nie zawierają (np. ceny biletów wstępu na lokalne atrakcje) oraz sposób jej zapłaty. Cena ta może zostać przez organizatora turystyki podwyższona jedynie w przypadku, gdy umowa w swoich postanowieniach wprost przewiduje taką możliwość, a nadto organizator wykaże, że konieczność zmiany ceny wynika wyłącznie ze wzrostu kosztów transportu, opłat urzędowych, podatków i innych opłat (lotniskowe itp.) lub wzrostu kursu walut. Należy jednak pamiętać, że przewidziane w umowie uprawnienie organizatora turystyki do podwyższenia ceny nie może być zrealizowane później niż 20 dni przed datą wyjazdu. A wówczas klient ma prawo, jeżeli nie godzi się na podwyższenie ceny, do odstąpienia od umowy, za pełnym zwrotem dotychczas uiszczonych na rzecz organizatora należności. Przeniesienie uprawnień. Klient może po zawarciu umowy o świadczenie usług turystycznych przenieść wszystkie uprawnienia i obowiązki na inną, wybraną przez siebie osobę. Co istotne, można tego dokonać nawet bez zgody organizatora turystyki. Należy jedynie zawiadomić organizatora o tym fakcie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, przy czym umowa może przewidywać, w jakim minimalnym terminie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej to zawiadomienie powinno nastąpić. ■

PORADNIK

TEKST ROBERT NIENACKI

KUPUJEMY plecak turystyczny Wybór odpowiedniego plecaka wbrew pozorom nie jest prosty. Mnogość modeli, fasonów, typów wyposażenia – to wszystko nie ułatwia zadania. W naszym poradniku podpowiadamy, na co warto zwrócić uwagę w tych poszukiwaniach, aby zakupiony plecak był jak najlepiej dopasowany do naszych potrzeb.

WIELKOŚĆ PLECAKA Należy dobrać ją do preferowanego typu turystyki oraz ilości rzeczy, które będziemy nosić w plecaku (np. namiotu i akcesoriów kempingowych, śpiwora itd.). Plecak nie powinien być jednak zbyt duży – wiele osób, dysponując zapasem miejsca, ma tendencję do zabierania rzeczy niepotrzebnych. Pamiętajmy, że nawet najlepszy plecak będzie źródłem udręki, jeśli zostanie przeciążony. Dlatego przyjmuje się, że najcięższy plecak dla kobiety nie powinien ważyć więcej niż 15 kg, zaś dla mężczyzny – 18 kg.

Plecak o pojemności 20-30 l będzie odpowiedni na krótką wycieczkę. Na jeden dzień w górach najlepiej wybrać mniej więcej 30-35-litrowy, ponieważ zmieści się do niego zarówno polar, jak i kurtka oraz prowiant. Plecak o pojemności 40-50 l sprawdzi się podczas kilkudniowych wycieczek z noclegiem w schronisku, natomiast kilkudniowe wędrówki połączone z noclegami pod namiotem wymagają już plecaka 60-litrowego lub większego. Warto wiedzieć, że wiele modeli plecaków ma możliwość powiększenia litrażu poprzez doczepienie dodatkowych kieszeni oraz podniesienie

komina w komorze głównej. Optymalną wielkością pozwalającą na wygodne przemierzanie zarówno górskich szlaków, jak i podróż autostopem charakteryzują się plecaki o pojemności 55-70 l.

MATERIAŁY I WYKOŃCZENIA To właśnie od nich zależy zarówno trwałość, jak i wodoodporność naszego plecaka. Niestety, im lepszy materiał, tym na ogół wyższa cena. Jednym z najpopularniejszych obecnie materiałów jest cordura, w niektórych modelach dodatkowo pokrywana teflonem – dla lepszej ochrony przed wilgocią i zabrudzeniami. To wytrzymały materiał używany zarówno w plecakach trekkingowych, jak i wyczynowych. Lepszy materiał zwykle oznacza nieco wyższą masę samego plecaka, jednak takie modele są dużo bardziej wytrzymałe i odporne na przetarcia. Zwracajmy też baczną uwagę na szwy, bo to one w znacznej mierze decydują o trwałości plecaka. Najbardziej wytrzymałe są szwy potrójne, dodatkowo obszyte lamówkami. Słabym punktem plecaka mogą być także klamry. Powinny być wykonane z wysokiej jakości tworzyw sztucznych lub stopów metali lekkich. Sposób zapinania klamer i ich wytrzymałość najlepiej sprawdzić już w sklepie, przy okazji mierzenia plecaka.

BUDOWA, ERGONOMIA, WYPOSAŻENIE Kupując plecak, koniecznie musimy go przymierzyć, i to nie po to, by sprawdzić, jak w nim wyglądamy, ale czy dobrze się z nim czujemy. Nie liczmy na to, że nowy nabytek „ułoży się” później. Pamiętajmy, że plecak nie może nas nigdzie uwierać, przeszkadzać itp. – potencjalnie będziemy spędzać z nim po kilka godzin przez co najmniej kilka dni, zatem musi być idealnie dobrany do naszej sylwetki. Dobrze jest obciążyć plecak w sklepie (w tym celu można wykorzystać inne dostępne gadżety), założyć go i zapiąć pasy: biodrowy oraz piersiowy. Pas biodrowy powinien przenosić ok. 70% całego obciążenia, więc jego precyzyjne dopasowanie jest jedną z fundamentalnych kwestii przy doborze plecaka (dzięki temu będzie nam go wygodniej i lżej nosić). Z kolei pas piersiowy wpływa na plecak stabilizująco. Małe plecaki (do 30 l poj.) mają miękkie systemy nośne i pas biodrowy o minimalnym rozmiarze. Posiadają tylko jedną komorę główną, najczęściej nie mają klapy ani rozbudowanych kieszeni bocznych. Średnie plecaki trekkingowe (30-45 l) są lekkie, proste, z boku mają niewielkie kieszenie (często siateczkowe), górną klapę wraz z regulacją jej wysokości, zaś pas biodrowy jest tutaj bardziej rozbudowany i regulowany. Duże plecaki transportowe (od 60 l poj.) mają dwie lub więcej komór, co pozwala na lepszy dostęp do ekwipunku podczas wycieczki i na bardziej efektywne spakowanie. „Transportowce” wyposażane są także w wewnętrzny stelaż (stelaży zewnętrznych już się właściwie nie spotyka), wykonany z aluminium lub włókna węglowego i pomagający w odpowiednim rozłoże-

niu ciężaru. Niektóre modele posiadają także systemy wentylacji – rozwiązanie szczególnie przydatne wtedy, gdy czeka nas długa wędrówka z plecakiem w wysokiej temperaturze. Warto zwrócić uwagę na ilość bocznych kieszeni oraz sposób ich mocowania. Niektóre plecaki mają kieszenie „ruchome”, które w przypadku krótszych eskapad lub wyjazdów z mniejszą ilością rzeczy można po prostu odpiąć. Przydatnym elementem są również zamykane kieszenie na pasie biodrowym (dotyczy to szczególnie plecaków średnich i dużych), umożliwiające szybki i łatwy dostęp do telefonu komórkowego, pieniędzy czy paszportu.

PORADNIK

Wszystkie plecaki powinny mieć kieszeń boczną na butelkę z wodą, którą dobrze jest mieć w zasięgu ręki, bez potrzeby zdejmowania bagażu z pleców. Bardzo ważnym i przydatnym elementem jest wszyty w osobnej kieszeni i łatwo dostępny pokrowiec przeciwdeszczowy na nasz plecak. Plecak transportowy (nazywany też wielodniowym), oprócz solidnego pasa biodrowego musi posiadać także regulowany system nośny. Można go wtedy dopasować do sylwetki i indywidualnych preferencji użytkownika, a tym samym zmaksymalizować komfort noszenia. Z uwagi na to, że na dłuższe wyprawy zabieramy ze sobą dużo więcej wyposażenia, ułatwieniem w pakowaniu są wszystkie dodatkowe elementy, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Kupując plecak, zwróćmy uwagę, czy system nośny da się choćby prowizorycznie naprawić oraz czy jego regulacja jest łatwa (lub wręcz przeciwnie, sprawia kłopot). Źle dobrany, niewygodny plecak może bowiem popsuć nawet najlepiej zapowiadającą się wycieczkę.

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

Jeśli chcemy, aby plecak służył nam przynajmniej kilka sezonów (a nie rozpadł się po pierwszej wycieczce), warto udać się do specjalistycznego sklepu turystycznego, gdzie przede wszystkim możemy liczyć – w większości przypadków – na fachową obsługę i rzetelną informację. ■

NA RYNKU

Sloper to praktyczny plecak górski o pojemności 45 litrów, oferujący w swoim wyposażeniu komorę główną oraz przednią kieszeń. Model jest wyposażony w płaszcz przeciwdeszczowy i zamki wodoodporne. Cena: 326 zł huskypolska.pl

Plecak trekkingowy Forclaz by Decathlon 50 l to niezbędny element każdej kilkudniowej wyprawy. Prosty, lekki plecak fantastycznie sprawdzi się w podróży czy podczas okazjonalnych wędrówek. Piankowe szelki, pas piersiowy oraz paski odciążające, w które został wyposażony, zapewniają maksymalny komfort użytkowania. Jego mocną stroną są praktyczne przegrody rozmieszczone po wewnętrznej i zewnętrznej stronie produktu. Występuje w dwóch wariantach kolorystycznych: szarym oraz różowym, dedykowanym kobietom. Posiada 10-letnią gwarancję. Cena: 129,99 zł decathlon.pl

Venturesafe X18 (Pacsafe) to mały 18-litrowy plecak miejski o sportowym charakterze, idealny na dzienne wycieczki. Wyposażony w zabezpieczenia przed kradzieżą: odpinaną szelkę, taśmy odporne na przecięcia, kieszeń RFID, możliwość spięcia zamków i stalową siateczkę wewnątrz materiału. Cena: 499 zł pacsafe.pl

Futura 30 (Deuter) to niezwykle nowoczesny i lekki plecak o pojemności 30 l, z bardzo zaawansowanym systemem nośnym, który w wyjątkowo efektywny sposób rozkłada ciężar, a za sprawą siatki dystansowej na plecach zapewnia rewelacyjną wentylację. Nowa Futura jest nie tylko lżejsza, udoskonalony został także system nośny, w którym pas biodrowy płynnie przechodzi w plecy, co eliminuje punktowy ucisk i możliwość wystąpienia otarć. Mniejsza ilość szwów i zastąpienie obłości bardziej wyrazistymi liniami sprawiły, że plecak zyskał jeszcze atrakcyjniejszy design. Cena: 619 zł bakosport.pl

Switchbag International Carry-On (EAGLE CREEK) to praktyczny i wytrzymały zestaw składający się z torby podróżnej na kółkach i plecaka dziennego. Idealny na krótkie służbowe podróże samochodem, pociągiem czy samolotem. Główna torba ma wysuwaną rączkę i dwa duże łożyskowane kółka. Dodatkowo posiada system nośny i może być wykorzystana jako plecak. Odpinany mały plecak ułatwia odpowiednie ułożenie sprzętu elektronicznego i podręcznych przedmiotów. Zestaw może być transportowany w większości linii lotniczych jako bagaż podręczny. Cena: 1512 zł makanu.pl

Helion 60 (Deuter) to bardzo praktyczne połączenie plecaka turystycznego i walizki na kółkach. Na pozór wygląda jak typowa walizka podróżna o pojemności 60 litrów – z kółkami i teleskopową rączką. Po rozpięciu zamka ukazują się jednak szelki, pas biodrowy oraz cały system nośny Deuter Contact i walizka przekształca się w plecak. Dostosowuje się do użytkownika, oferując to, co najlepsze w plecakach i walizkach. Cena: 1129 zł bakosport.pl

“In life I only do things I can stand behind. In sports and also in my job. That‘s exactly why I like Deuter. With passion, experience, and expertise – you just feel it in their products.” DANIEL BÜRKLE, WITH THE NEW FUTURA PRO 36: Key Account Manager, but in his heart he‘s an alpinist. What connects him with Deuter is a passion and ambition to keep improving.

NA RYNKU

Kompressor Star to uniwersalny, bardzo funkcjonalny plecak turystyczny od Marmota – ikony światowego outdooru. 28 litrów pojemności, duża wytrzymałość zastosowanych materiałów, funkcja wentylacji na wysokości pleców, liczne kieszenie i świetna kompresyjność – to najważniejsze z jego zalet. Ten model to najwyższa półka plecaków terenowych. Cena: ok. 469 zł marmot.eu

Citysafe CS300 (Pacsafe) to plecak damski z zabezpieczeniami przed kradzieżą: odpinaną szelką, stalową siateczką wewnątrz, kieszenią RFID, spinanymi ze sobą zamkami i szelkami odpornymi na przecięcia. Cena: 399 zł pacsafe.pl

Plecak trekkingowy męski Easyfit Forclaz by Decathlon 50 l doskonale sprawdzi się przy średnim obciążeniu (10-13 kg). Jego niepodważalnymi atutami są praktyczne kieszenie umieszczone na wewnętrznej i zewnętrznej stronie, duża pojemność (50 l), a także zastosowanie systemu regulacji Easyfit. Umożliwia to dopasowanie plecaka do sylwetki, a tym samym zapewnia maksimum komfortu podczas kilkudniowych, górskich wędrówek. Posiada 10-letnią gwarancję. Cena: 299,99 zł decathlon.pl

Global Companion 40 l (EAGLE CREEK) to plecak otwierany jak zwykła walizka. Liczne kieszonki i schowki zapewniają porządek i organizację rzeczy. Innowacyjna konstrukcja zapewnia szybki dostęp do bagażu. Osłona przeciwdeszczowa służy jako torba, np. podczas transportu samolotem. 40-litrowy plecak może być transportowany w większości linii lotniczych jako bagaż podręczny. Dostępne są różne kolory, wersja dla kobiet oraz większa pojemność (65 l). Cena: 798-1050 zł makanu.pl

Uniwersalny plecak turystyczny Plume (Rockland) przeznaczony jest zarówno do krótkich wycieczek na szlaku, jak i w mieście. Jest lekki, ale zarazem pakowny i wytrzymały, z licznymi kieszeniami i rozwiązaniami wpływającymi na funkcjonalność użytkowania. To dobrej jakości produkt w bardzo rozsądnej cenie. Cena: ok. 225 zł rockland.zone

Litus 32 RC (The North Face) to wielofunkcyjny techniczny plecak o stylowym designie. Idealny wybór na szybkie i lekkie przygody na łonie natury. Dzięki 32 litrom pojemności i zewnętrznej siatce z łatwością pomieścimy niezbędny sprzęt. Zawieszany tylny panel z siatki NextVent™ zapewni przewiewność, wygodę i wsparcie, kiedy zechcemy przyspieszyć tempa na wymagającym terenie. Cena: 499 zł thenorthface.pl

MIEJSCE Z CHARAKTEREM

Wybierz swój ulubiony kolor

Kolory są jedynie iluzją wywołaną sposobem postrzegania fal elektromagnetycznych przez ludzkie oko. A jednak odgrywają w naszym życiu kolosalną rolę. Wpływ na to mają z pewnością uwarunkowania psychologiczne i kulturowe. Poznając nową osobę, chętnie pytamy o jej ulubiony kolor. Niektórzy na podstawie odpowiedzi są w stanie wiele powiedzieć o rozmówcy.

odobnie jest z krajami, które posiadają symboliczne dla siebie barwy, natychmiast kojarzące się mieszkańcom z elementami ich dziedzictwa kulturowego. Dziś przyjrzymy się bliżej palecie barw Adżarii, położonej nad Morzem Czarnym autonomicznej republice Gruzji. Adżaria to nie tylko czarnomorskie wybrzeże, ale także przepiękne, malownicze góry. Dlatego też zimą króluje tu kolor biały. Możemy podziwiać go w pełnej krasie, chociażby szusując po narciarskich trasach kurortu Goderdzi. Biel odnajdziemy także, obserwując podświetlone wodne strugi fontann w nadmorskim Kobuleti lub na fasadzie architektonicznej perełki, jaką jest wieża Uniwersytetu Technologicznego w Batumi.

Kolor żółty z kolei kojarzy się lokalnym mieszkańcom przede wszystkim z najsłynniejszym regionalnym daniem – adżarskim chaczapuri. Z dziesiątków odmian tej gruzińskiej potrawy narodowej to adżarskie uznawane jest przez wielu smakoszy za najlepsze, a na pewno za najbardziej estetyczne. W przeciwieństwie do klasycznych okrągłych placków drożdżowych tutejsze chaczapuri ma kształt łódeczki wypełnionej po brzegi serem imeruli. Na jego środku spoczywa zaś przypominające letnie słońce półpłynne żółtko, nadające niepowtarzalny smak tej potrawie. Choć głęboka purpura jest kolorem rzadko występującym w naturze, to w Adżarii napotkamy go wyjątkowo często. Zachodzące nad Morzem Czarnym słońce często nada-

je niebu nad Batumi tę właśnie barwę. Znajdziemy ją również, wędrując wśród pełnych neonów rozrywkowych ulic tego miasta lub wstępując do jednego z licznych nocnych klubów, gdzie zabawa wśród mieniących się barw trwa do białego rana. Przepiękne gruzińskie zachody słońca to jednak nie tylko purpura, lecz także pomarańcz. Od łąk gęsto porośniętych pachnącymi nagietkami po charakterystyczne drewniane chaty miejscowych górali, Adżaria pełna jest głębokiej pomarańczowej barwy. Odwiedzającym ten region na zawsze już będzie się ona kojarzyć z tutejszym upalnym latem. Nie uciekniemy od niej, nawet zatrzymując się na filiżankę gorącej kawy. Charakterystyczna „piaskowa kawa” z Batumi wykorzystuje intensywnie pomarańczowy, gorący piasek do zaparzenia tego esencjonalnego napoju.

MIEJSCE Z CHARAKTEREM

Delektując się miejscową kawą, można spoglądać na często pozbawione jakichkolwiek chmur błękitne niebo lub na spokojnie rozbijające się o brzeg błękitne fale Morza Czarnego. Skoro mówimy już o lecie w malowniczej Adżarii, nie sposób nie wspomnieć o otaczającej nas tu ze wszystkich stron intensywnej zieleni. Odnajdziemy ją w górach, na równinach, a także w centrach miast, takich jak Batumi, gdzie przyjezd-

nych witają szpalery strzelistych palm. Jednym z najpopularniejszych miejsc w Adżarii jest także jezioro Zielone, którego charakterystyczna barwa tylko nieznacznie wyróżnia je pośród otaczających łąk i lasów. Skryte pomiędzy wysokimi górami Goderdzi, zauroczyło już wielu turystów, którzy spędzają nawet kilka dni wśród tutejszych bukowych i świerkowych zagajników.

Znakomity kontrast dla zieleni stanowi kolor czerwony. Jest on obecny nie tylko na gruzińskiej fladze, lecz także w wielu zakątkach Adżarii. Czerwoną barwą nęci turystów diabelski młyn w Batumi, a także liczne, wyłożone czerwoną kostką, ścieżki rowerowe, które pozwalają na zwiedzenie miasta z nieco innej perspektywy. Warto również wybrać się na spacer nadmorskim bulwarem w Batumi, istniejącym już od XIX wieku. Wzdłuż niego znajduje się wiele turystycznych

atrakcji, a pary chętnie fotografują się z rozsianymi wzdłuż trasy rzeźbami przedstawiającymi zakochanych i przepiękne czerwone serca. Każdy z nas ma swój ulubiony kolor. Bez względu na to, czy serce bije nam żywiej na widok zieleni przyrody, błękitu nieba czy puszystego białego śniegu, odnajdziemy to podczas niezapomnianej podróży po gruzińskiej Adżarii. ■

NA RYNKU

dobrze, ale najlepiej na motocyklu, jak twierdzą miłośnicy tych pojazdów. Jazda jednoW szędzie śladem z mocnym silnikiem niewątpliwie ma swój urok – prędkość, pęd powietrza, specyficzne poczucie swobody i przekonanie, że czasami bardziej liczy się sama podróż niż jej cel...

Honda CMX500 Rebel stanowi wyznacznik wolności kierowców i jest przeznaczona dla posiadaczy prawa jazdy kategorii A2. Ten oszałamiająco wyglądający motocykl, z potężnym, chłodzonym cieczą, rzędowym dwucylindrowym silnikiem schowanym w nisko osadzonym podwoziu, jest gotów na wszystkie zaplanowane dla niego wyzwania. Jest idealny dla osób przesiadających się z mniejszej maszyny. Motocykl dobrze się prowadzi na autostradach dzięki swobodnej pozycji ciała z wyprostowanymi ramionami, w nisko osadzonym siedzeniu, a ponadto jest wygodny i łatwy do kontrolowania przy niskich prędkościach. Cena: 26 900 zł honda.pl

Multistrada 1260 to kolejny motocykl w rodzinie Multistrad, który rozwija koncepcję motocyklowej uniwersalności. Jest wyposażona w nowy silnik o większej pojemności i mocy, innowacyjny system aktywnego zawieszenia oraz niezliczoną ilość zaawansowanych systemów zapewniających bezpieczeństwo i łatwość prowadzenia na każdej nawierzchni i w każdych warunkach. Pojazd sprawdzi się podczas jazdy turystycznej, miejskiej, w lekkim terenie czy na torze wyścigowym. Cena: od 77 900 zł ducatipolska.pl

Bardziej poręczny i komfortowy – taki jest nowy Suzuki V-Strom 1000XT. Podwyższono komfort, stosując osłony dłoni kierowcy i osłony dolne silnika jako wyposażenie standardowe, a długość szyby o regulowanej wysokości i kącie pochylenia zwiększono o 49 mm. Podwyższono poziom bezpieczeństwa i wygody, wzbogacając wyposażenie o rozwiązania takie jak system Motion Track Brake, który umożliwia systemowi ABS interweniowanie także wtedy, gdy pojazd jest przechylony na jedną ze stron. Dodano wspomaganie pracy na niskich obrotach i system łatwego rozruchu Suzuki. Pojazd otrzymał szprychowe koła, co zwiększyło skuteczność amortyzacji przy niższych prędkościach jazdy. Motocykl jest też wyposażony standardowo w kierownicę o zmiennym przekroju. Cena: od 48 000 zł suzuki.pl Nowy BMW K 1600 Grand America to motocykl zaprojektowany specjalnie dla miłośników długich tras w luksusowej oprawie. Sześciocylindrowy rzędowy silnik o mocy 160 KM i bezkompromisowych osiągach zachęca do wyruszenia w długą podróż w amerykańskim stylu. Na najwyższy poziom komfortu składa się nie tylko ekskluzywne wyposażenie, ale także bogaty wybór oryginalnych akcesoriów i najnowocześniejsze elektroniczne systemy wsparcia kierowcy, dzięki czemu każda wyprawa, zarówno solo, jak i z pasażerem, będzie niezapomnianym przeżyciem. Cena: 92 100 zł bmw-motorrad.pl Ducati Supersport to sprzęt dedykowany wszystkim, którzy korzystają z motocykla na co dzień i cenią sobie sportowy styl, osiągi i technologię. Supersport pozwoli każdemu kierowcy poczuć wyścigowe emocje, niezależnie od tego, czy będzie akurat walczył z korkami w drodze do pracy, czy wybierał się w dalszą lub bliższą podróż, do czego ten sprzęt nadaje się idealnie. Kompaktowy, dynamiczny design nadaje konstrukcji lekkość. To przyjazny motocykl skonstruowany z myślą o łatwym i pewnym prowadzeniu, daje kierowcy wiele pewności i komfortu. Cena: ok. 63 500 zł ducatipolska.pl

KULINARNE PODRÓŻE

TEKST RENATA NAWROCKA

BOSKIE OLIWKI Zgodnie z grecką mitologią pojawienie się na ziemi pierwszego drzewka oliwnego było rezultatem współzawodnictwa między Posejdonem i Ateną o patronat nad stolicą Grecji. Mieszkańcy mieli zdecydować o tym, który z boskich podarunków bardziej im się podoba. Posejdon wbił trójząb w skałę, a z miejsca, w które uderzył, trysnęło źródło krystalicznej wody. Natomiast Atena wbiła w ziemię swoją dzidę, która wypuściła gałęzie i rozrosła się w drzewo oliwne. Podarunek Ateny zwyciężył, i to jej imieniem nazwano miasto. 64

e niepozorne owoce uprawiane są już od ponad 5 tys. lat. Mimo korzyści, jakie dawały owoce oliwki, przez stulecia największym szacunkiem otaczano samo drzewko, które choć z pozoru delikatne, jest nadzwyczaj długowieczne. Niektóre egzemplarze dożywają nawet kilku tysięcy lat! Pewnie dlatego Grecy otaczają najstarsze oliwki takim samym kultem jak zabytki kultury materialnej. W czasach antycznych owoce służyły jedynie do produkcji oliwy, używanej do celów jadalnych, kosmetycznych, leczniczych oraz do oświetlania pomieszczeń. Drzewo oliwne może osiągać wysokość nawet 12 metrów. Ma zwisające gałęzie, lancetowate, zimotrwałe liście, ciemnozielone (z gęstym białawym meszkiem od spodu) i pachnące drobne białe kwiaty zebrane w grona. Owoce oliwki są pestkowe, podobne do śliwek, mają owalny kształt i długość od 1 do 3 cm. Wbrew obiegowym przekonaniom ich kolor nie zależy od gatunku oliwki, ale – tak jak zapach i smak – od momentu zbioru. Początkowo wszystkie oliwki są zielone. Dopiero w trakcie dojrzewania stają się żółte, potem czerwone jak wino, następnie fioletowe, a w końcu czarne. Dojrzałe oliwki zbiera się na przełomie jesieni i zimy, ale największe zbiory zwykle są w grudniu. Owoce przeznaczone do produkcji oliwy strąca się z drzew na wielkie płachty, zazwyczaj wtedy, gdy stają się fioletowe. Zbiór owoców do jedzenia jest ręczny i trochę wcześniejszy, gdy oliwki

przebarwiają się z koloru zielonego w żółty (pod koniec lata). O jakości oliwek decyduje nie tylko ich gatunek, ale i wielkość. Duże oliwki są z reguły lepsze do jedzenia, a mniejsze – na oliwę. Przeznaczenie oliwek w znacznej mierze zależy jednak od ich odmiany. Większość – aż 80% – wszystkich owoców przerabia się na oliwę, pozostałe przeznacza się do jedzenia. Dzieje się tak dlatego, że wyrób oliwy jest krótki i stosunkowo prosty, natomiast przygotowanie oliwek do spożycia – długie i niekiedy bardzo żmudne. Nawet najbardziej dojrzałe, zerwane bezpośrednio z drzewa są niesmaczne, gorzkie i szybko się psują. Przygotowanie oliwek do jedzenia polega więc przede wszystkim na usunięciu z nich goryczy oraz zakonserwowaniu ich. Jest wiele metod konserwacji oliwek, niektóre z nich pochodzą jeszcze z czasów antycznych. Oliwki mogą być więc suszone w słońcu, wędzone, konserwowane w solance, soli suchej, occie lub... oliwie. Dużą popularnością w wielu krajach cieszą się oliwki zielone lub czarne w solance, z uwagi na łatwość przechowywania oraz szerokie zastosowanie zarówno w sałatkach, jak i w potrawach pieczonych, smażonych i gotowanych.

KULINARNE PODRÓŻE

Oliwki konserwowane w solance lub oliwie często występują w postaci drylowanej i nadziewanej: papryką słodką lub chili, orzechami, kaparami, migdałami, pastą z anchois, serem, skórką pomarańczową itp.

OLIWKI W KUCHNI Zastosowanie oliwek w kuchni jest bardzo szerokie, szczególnie w kuchni śródziemnomorskiej, uważanej za wyjątkowo zdrową. Owoce te ceni się nie tylko za piękny zapach i wyśmienity smak, ale również za to, że są lekkostrawne i mają dużo wartości odżywczych. Dostarczają wprawdzie sporo kalorii i zawierają dużo tłuszczu, ale są to kwasy tłuszczowe nienasycone, obniżające poziom cholesterolu we krwi. Oliwki są również bogate w wapń, witaminy A i E oraz mikroelementy (sód, fosfor, magnez, żelazo, jod). Można je łączyć prawie ze wszystkimi daniami, z wyjątkiem owoców i deserów. Znakomicie zaostrzają apetyt, dlatego stanowią składnik wielu aperitifów. Duże zielone oliwki podane z chlebem oliwkowym uważane są za typową przystawkę w wielu regionach południowej Europy. W niektórych krajach oliwki razem z chlebem i serami tworzą stały zestaw śniadaniowy i kolacyjny. Wykorzystuje się je także jako dodatek do potraw mącznych i pieczonych. Stanowią ważny składnik dań typowo włoskich, np. calzone, pizzy (oprócz neapolitańskiej), spaghetti i risotta. Pojawiają się bardzo często w sałatkach, np. greckiej, której są ważnym składnikiem. Oliwki mogą też

> OLIWA AROMATYZOWANA Stosowana w niewielkiej ilości do przyprawiania potraw, w których jej aromat nie zostanie zagłuszony innymi zapachami. Stanowi znakomity dodatek do warzyw świeżo ugotowanych na parze lub upieczonych na grillu. Taki specjał można samodzielnie przygotować w domu, dodając do oliwy przyprawy lub zioła o intensywnych aromatach. Aby uzyskać ostry aromat i smak, należy dodać czosnek, chili lub paprykę. Delikatniejszy smak otrzymamy po zmieszaniu oliwy z rozmarynem, koprem, tymiankiem, bazylią lub listkiem laurowym. Zioła suszone dodaje się od razu do całej porcji oliwy. Świeże (np. tymianek lub bazylię) najpierw rozgniata się w małej ilości oliwy, a dopiero potem miesza z pozostałą jej częścią. Ilość dodatków zależy od indywidualnego smaku. Najczęściej stosuje się kilka szczypt przypraw lub kilka ząbków czosnku na jedną szklankę oliwy. Oliwę z przyprawami wlewa się do butelki z ciemnego szkła i szczelnie zamyka. Raz na kilka dni trzeba potrząsnąć (parę razy) butelką z zawartością, aby wszystkie składniki dobrze się wymieszały. Po mniej więcej dwóch tygodniach aromatyzowana oliwa powinna być gotowa.

KULINARNE PODRÓŻE

stanowić dodatek do mięs. W Izraelu kurczak z oliwkami jest tradycyjnym daniem, którym przyjmuje się nowo poznanych gości.

OLIWA

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

Najlepsza jest ta z napisem na etykiecie: extra virgin. Odciska się ją przy pierwszym tłoczeniu na zimno. Nie wymaga dodatkowego oczyszczania i jest butelkowana od razu w miejscu produkcji. Ma lekko przydymiony żółty kolor z odcieniem zieleni (na dole butelki zbiera się mętny osad). Oliwa ta jest spożywana głównie na surowo, na przykład w sałatkach, może też być stosowana do gotowania, smażenia czy duszenia. Podobnie jak niektóre wina, oliwa ma aromat typowy dla określonych okolic i roczników zbiorów. Najbardziej cenione jej gatunki pochodzą z Grecji, Hiszpanii, Tunezji, Turcji i Włoch. Oliwę z kolejnych tłoczeń poddaje się procesowi rafinacji (oczyszczeniu podczas ogrzewania). Sprzedaje się ją z małą domieszką oliwy „dziewiczej”. Zwykle ma żółty kolor i można jej używać na surowo oraz do pieczenia mięs i ciast. W przemyśle spożywczym jest wykorzystywana m.in. do produkcji konserw rybnych. Dzięki dużej zawartości witaminy E (naturalnego przeciwutleniacza) oliwa nie jełczeje tak szybko jak inne oleje. Ma jednak niższą od olejów temperaturę dymienia, czyli szybciej od nich się pali podczas smażenia. ■

PROMOCJA

Toruń porusza! Paryż dla zakochanych, Bruksela dla amatorów czekolady, a Rzym dla tych, których fascynuje historia. Zaś malowniczy, zabytkowy Toruń to miejsce, które idealnie łączy to wszystko. Słynące z przepysznych pierników miasto, z magiczną starówką wpisaną na Listę UNESCO, zachwyca gości oryginalną architekturą gotyckich kamienic, kościołów i ceglanego ratusza. Nocna panorama Torunia jest zaliczana do siedmiu cudów Polski.

uryści przyjeżdżają tutaj, by w ciszy średniowiecznych zakątków, w galeriach, muzeach, kawiarniach i pubach skrytych pośród starych murów, odetchnąć atmosferą czasów urodzonego w Toruniu Mikołaja Kopernika. Postać słynnego astronoma, dom jego urodzenia, chrzcielnica w gotyckiej katedrze i okazały pomnik na Rynku Staromiejskim, należą bez wątpienia do największych turystycznych atrakcji miasta, przyciągających co roku ponad 2 mln gości.

Smakosze obowiązkowo kierują swe kroki do Muzeum Toruńskiego Piernika. Od XIV wieku Toruń słynie z tradycji wypiekania tego korzennego ciastka. Najbardziej znane – w kształcie trzech złączonych serc – upiekł podobno młody piekarz zakochany w pięknej mieszczce Katarzynie. W toruńskich muzeach usłyszymy nie tylko legendy o pierniku, ale obejrzymy prawdziwe stare formy i piece piernikarskie, a nawet własnoręcznie wypieczemy piernik pod okiem mistrza!

FOTO: ŁUKASZ KLIMKIEWICZ

FOTO: MAŁGORZATA LITWIN

Toruń to także jeden z najważniejszych ośrodków kulturalnych w północnej Polsce. Co roku odbywa się tutaj wiele renomowanych festiwali: teatru, sztuki, filmu, muzyki klasycznej i nowoczesnej. W każdy weekend trafimy w mieście na ciekawy koncert, wystawę czy spektakl, prezentowane często w zabytkowych plenerach starówki. Nową ikoną Torunia, którą obowiązkowo powinien poznać każdy turysta, jest Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki. Nieregu-

larna bryła obiektu projektu hiszpańskiej pracowni Menis Arquitectos, kryjąca w środku oryginalną salę koncertową, zdobyła wiele prestiżowych nagród architektonicznych. By ją zobaczyć w pełnej krasie, najlepiej wybrać się na jeden z licznych koncertów repertuarowych – od klasyki po jazz, rock czy pop. Po koniec lata Toruń przyciąga tysiące gości z całego świata za sprawą odbywającego się w mieście Międzynarodowego

FOTO: ŁUKASZ KOŁTACKI

PROMOCJA

FOTO: ŁUKASZ TRZESZCZKOWSKI

Mimo 800-letniej historii Toruń to miasto młodości. Uroda starówki, tradycja kopernikańska, doskonała baza edukacyjna i niewygórowane koszty utrzymania są magnesem dla tysięcy studentów. Do wyboru mają aż osiem wyższych uczelni, na czele z największym – Uniwersytetem Mikołaja Kopernika, oferującym kilkadziesiąt kierunków kształcenia. Najmłodszych adeptów nauki fascynują wystawy i eksperymenty, prezentowane w Centrum Nowoczesności „Młyn Wiedzy”. Zaledwie 45 minut z centrum Torunia do najbliższego lotniska w Bydgoszczy lub 1,5 godziny autostradą do Gdańska

FOTO: STANISLAW ROKITA

Festiwalu Światła Bella Skyway Festival. Na kilka dni toruńska starówka zamienia się w baśniową scenerię niezwykłych spektakli światła i dźwięku, a miasto i jego liczne kawiarnie, restauracje i letnie ogródki tętnią życiem do późnych godzin nocnych. Fani sportu zapełniają toruńskie trybuny podczas wielkich widowisk żużlowych na Motoarenie oraz prestiżowych zawodów lekkoatletycznych, ligowych meczów koszykówki czy siatkówki, rozgrywanych w Arenie Toruń – nowej hali sportowo-widowiskowej przy ul. Bema.

FOTO: DANIEL PACH

KALENDARIUM IMPREZ:

czyni z miasta doskonały cel wypadu weekendowego czy dłuższego urlopu. Toruń ma też dogodne połączenia drogowe, kolejowe i autokarowe z największymi miastami w Polsce i Europie. Rozbudowana sieć komfortowych hoteli, ale także mniejszych pensjonatów i ekonomicznych hosteli na starówce pozwala cieszyć się urokami Torunia zarówno turystom indywidualnym, jak i rodzinom czy grupom wycieczkowym. Wielu z nich przybywa tu tylko na chwilę, a zostaje – na zawsze. ■

Plaża Gotyku – Puchar Polski w siatkówce plażowej (4-17 czerwca)

· · · · · · ·

Toruński Festiwal Książki (6-17 czerwca)

Toruń za pół ceny – edycja jesienna (12-14 października)

Dni Grzegorza Ciechowskiego (grudzień)

Festiwal Piosenki i Ballady Filmowej (19-21 lipca) Festiwal Teatrów Ulicznych (lipiec-sierpień) Święto Toruńskiego Piernika (10-11 sierpnia) Festiwal Wisły (14-15 sierpnia) Bella Skyway Festival (21-26 sierpnia) Toruń FIM Speedway Grand Prix of Poland (6 października)

FOTO: UMK

Więcej na visittorun.com, kulturalnelato.pl oraz facebook.com/MiastoTorun

Z DALEKA I Z BLISKA

Pociągiem przez Szwajcarię TEKST I ZDJĘCIA MACIEJ MAJERCZAK

Kolej jest zdecydowanie moją ulubioną formą transportu, bo kto prowadząc samochód może się zrelaksować i podziwiać to, co za oknem, nie wspominając już o braku możliwości wypicia czegoś wysokoprocentowego?

o kto by się powstrzymał od kieliszka szampana w pociągu Golden Pass w pięknych klasycznych wnętrzach, przypominających dawny Orient Express i utrzymanych w stylu belle époque wagonach, albo uraczenia się butelką piwa w panoramicznym pociągu podczas podziwiania cudownych alpejskich wodospadów... Szwajcarię zdecydowanie najlepiej zwiedzać pociągiem, który – owszem – nie jest tani (a co w Helwecji jest?), ale za to bardzo komfortowy, dość punktualny i oferuje niezapomniane widoki. Wraz z rodziną wybraliśmy się na 5-dniowy (w tym wypadku będzie to chyba rail trip) wypad do Szwajcarii na samym początku listopada, korzystając z dobrej promocji naszego narodowego przewoźnika. Zdecydowaliśmy się na kupno 3-dniowych biletów na dowolne podróże większością pociągów po całym kraju z kilku powodów. Dlaczego 3-dniowych? Pierwszego dnia zwiedzaliśmy Zurych, do którego przylecieliśmy, a ostatniego dnia mieliśmy z samego rana

Z DALEKA I Z BLISKA

samolot powrotny. A więc taki bilet gwarantował nam maksymalne wykorzystanie naszego czasu za najniższą cenę (w przeliczeniu to ok. 800 zł na osobę). Gdy są z nami dzieci do lat 15, warto wcześniej wyrobić karty family pass, z którymi dzieci jeżdżą za darmo.

Mając ze sobą małe dzieci, zdecydowanie unikaliśmy takich atrakcji jak muzea, a mocno ograniczony czas sprawił, że nastawiliśmy się po prostu na typowe szwendanie się po każdym miejscu, które odwiedziliśmy. Tak po prostu z jednego miasta do drugiego, w każdym zapuszczając się w głąb uro-

W Zurychu jest najdroższa kawa na świecie (Coffee Price Index 2016)

Zurych

Mierzący 57 km tunel świętego Gotarda jest najdłuższym tunelem kolejowym na świecie

czych uliczek, kosztując lokalnych specjałów i rozkoszując się doskonałym powietrzem z równie wspaniałych Alp. Pierwsza niespełna 2-godzinna podróż doprowadziła nas do przepięknej, kameralnej Lucerny. Licząca nieco ponad 60 tys. mieszkańców, położona nad brzegiem Jeziora Czterech Kantonów, zwala z nóg wspaniałą, jakby nienaruszoną od pokoleń, XVII-wieczną architekturą. Oprócz pięknych starych kamienic są tu też inne historyczne zabytki, jak kościoły Franciszkanów, Jezuitów, Pałac Rycerski czy Wieża Ciśnień wybudowana w 1300 roku. Ale bez wątpienia w Lucernie królują dwa,

Droga do wodospadu Staubbach, Lauterbrunnen

REKLAMA

Z DALEKA I Z BLISKA

W niektórych pociągach są specjalne wagony dla dzieci, w których jest mała bawialnia Wengen

biegnące obok siebie, zabytkowe mosty, Most Klasztorny i Młyński. Ten pierwszy, pochodzący z 1333 roku, jest najstarszym drewnianym mostem w Europie, który, co ciekawe, z powodu bagnistego podłoża nie łączy brzegów w najkrótszym miejscu, a biegnie skosem. Jeśli macie – podobnie jak ja – tylko kilka godzin na zwiedzanie tego miasta, to po obowiązkowym spacerze zdecydowanie polecam usiąść w jednej z wielu restauracji u brzegu rzeki Reuss, by z kielisz-

kiem dobrego wina podziwiać uroki miasta oraz ośnieżone szczyty gór z majestatycznym Pilatusem na czele. Jeszcze tego samego dnia wsiedliśmy do kolejnego pociągu, którego trasa biegnie z Lucerny do miasteczka Interlaken brzegami jeziora Brienz, które mieniąc się seledynowym blaskiem, nie ustępuje pięknem otaczającym je, porośniętym lasami górom. My zamiast reklamowanego we wszystkich przewodnikach rejsu po jeziorze, wybraliśmy nocleg w położonym

Z DALEKA I Z BLISKA

Lozanna

Z każdym biletem typu Swiss Travel Pass możesz podróżować również autobusami i promami oraz bezpłatnie wejść do ponad 500 muzeów

Lucerna

Wodospad Staubbach w Lauterbrunnen

Okolice Lozanny to najbardziej znany rejon winiarski w Szwajcarii

niespełna 20 minut jazdy pociągiem Lauterbrunnen. Miasteczko leży w dolinie, którą otaczają liczące nieco pod 4 tys. metrów szczyty, takie jak Männlichen, Jungfrau, czy Schilthorn – znany m.in. z filmów o Jamesie Bondzie. W Lauterbrunnen mieści się nawet hostel prowadzony przez Polaków, w którym można w komfortowych warunkach, i co ważne, w przyzwoitych jak na ten kraj cenach, spędzić noc. Poza możliwością wejścia na pobliskie szczyty, do absolutnie obowiązkowych punktów zwiedzania należą lokalne wodospady, a dokładnie 9-kilometrowa przeprawa przez magiczną dolinę 72 wodospadów, z których to wodospad Staubbach jest bez wątpienia wizytówką i punktem odniesienia w Lauterbrunnen. Jeżeli dysponujecie dodatkowymi kilkoma godzinami czasu, warto się wybrać – koleją rzecz jasna – do położonego kilkaset metrów wyżej Wengen, które zimą jest popularnym kurortem narciarskim i bramą na szczyt Männlichen. Trzeciego dnia naszego touru udaliśmy się w stronę południowej części kraju

nad Riwierę Szwajcarską i położonego nad Jeziorem Genewskim Montreux. Pierwotnym planem było dotarcie do miejscowości Zermatt, ale w związku z dość już wyczerpującą podróżą i jękami dzieci zrezygnowaliśmy z tej opcji. Na różnych forach internetowych wyczytaliśmy, że jeżeli szukamy malowniczych alpejskich wiosek w typie wspomnianego Zermatt, to lepiej zamiast Montreux poszukać czegoś mniejszego nieopodal. Zatem przed samym już Jeziorem Genewskim zrezygnowaliśmy z Montreux i dotarliśmy do Leysin, niewielkiego alpejskiego kurortu narciarskiego, gdzie większość mieszkańców posługuje się językiem francuskim. Powód dość trywialny – jeden z miejscowych hoteli był najtańszy w promieniu 30 km, a standard miał bardzo przyzwoity. Ciekawostką jest informacja, że kiedyś mieszkała tutaj Zofia Nałkowska, gdzie czerpała inspirację do powieści „Choucas”. Gościł również tutaj przebywający na kuracji pisarz Michał Choromański. W Leysin jest kilka prestiżowych szkół, w których uczą się studenci z ponad 100 krajów, co sprawia,

Od 1938 roku w Lucernie organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Muzyki Poważnej

Z DALEKA I Z BLISKA

Interlaken (jak wskazuje nazwa) oddziela dwa jeziora: Brienz i Thun

że średnia wieku tutejszych rezydentów jest dość niska. W drodze powrotnej zdecydowaliśmy się zatrzymać w Lozannie, na 2-godzinny spacer i obiad. Miasto rozciąga się na zboczach wzgórza piętrzącego się nad brzegami Jeziora Genewskiego. Z tego powodu zwiedza się je z pewnym wysiłkiem, ale po krótkim spacerze można z centrum starego miasta położonego na górze zjechać na sam dół nad jezioro. Jest tam wiele przyzwoitych restauracji z genialnym widokiem, zaś miłośnicy sportu z pewnością skorzystają z okazji odwiedzenia Muzeum Olimpijskiego, znajdującego się tuż przy jeziorze.

Zdecydowanie polecam zwiedzanie Szwajcarii pociągiem: siatka połączeń jest gęsta, linie przebiegają przez cudowne, zadbane i nieskazitelnie czyste górskie wioski i szczyty, a dostępność licznych udogodnień na kolejowym pokładzie zadowoli nawet najbardziej wymagających. Jeżeli interesują was cudowne alpejskie kurorty i nie przeszkadzają wam nieco niechętnie nastawieni do turystów Helweci, polecam niemieckojęzyczną część tego kraju. Natomiast jeżeli wolicie bardziej otwartych, przyjaznych francuskojęzycznych Szwajcarów, kierujcie się w stronę Riwiery i Jeziora Genewskiego, ale zawsze – pociągiem! ■

NA RYNKU

ELEKTRONICZNE GADŻETY PRZYDATNE W PODRÓŻY I NIE TYLKO Zaawansowana kamera Action Cam FDR-X3000 (Sony) wyposażona w stabilizator obrazu Balanced Optical SteadyShot pozwala nagrywać doskonałej jakości filmy w rozdzielczości 4K z mniejszą ilością drgań. Urządzenie jest wyposażone w dobrze chroniony korpus, a dodatkowo można użyć dostarczonej obudowy wodoodpornej. Zaawansowane funkcje zachęcają do codziennego filmowania i nagrywania filmów w podróży. Cena: 2199 zł sony.pl

Ładowarka indukcyjna do samochodu Magnetic Touch (Hama) gwarantuje szybkość ładowania dostosowaną do urządzenia. Zoptymalizowany proces ładowania oszczędza akumulator, a tym samym wydłuża jego trwałość. Urządzenie mocujemy dzięki obrotowemu zaciskowi na kratce wentylacyjnej w pozycji pionowej lub poziomej. Ładowarka jest kompatybilna ze wszystkimi urządzeniami końcowymi w samochodzie. Proces ładowania odbywa się automatycznie po zamocowaniu, a jeśli chcemy go zakończyć, wystarczy po prostu zdjąć smartfon ze stacji. Ładowarka działa również wtedy, gdy telefon umieszczony jest w futerale. Zakres napięcia wejściowego mieści się w przedziale 100-240 V, natomiast napięcie wyjściowe to 5 V. Urządzenie działa z maksymalnym prądem ładowania o wartości 1 A. Cena: 99,90 zł hama.pl

GOODRAM microCARD M3AA to wytrzymała karta do zapisu dużej ilości danych, bazująca na innowacyjnym standardzie UHS-I U3. Zastosowanie wysokiej jakości pamięci flash w technologii MLC zapewnia ponad 10-krotnie wyższą wytrzymałość karty na zapis plików niż standardowy nośnik pamięci. Dzięki temu karta M3AA sprawdza się idealnie w urządzeniach zapisujących ciągle duże ilości danych, jak wideorejestratory, kamery sportowe czy domowe systemy monitoringu. Cena: ok. 130 zł goodram.com/pl

Uniwersalny power bank AP600L (Huawei) umożliwia ładowanie większości urządzeń dzięki posiadanym złączom micro USB oraz USB. Teraz można zabrać ze sobą różne urządzenia mobilne bez obaw o ich naładowanie. Power bank dostępny jest w czterech wariantach kolorystycznych: czarnym, białym, zielonym oraz niebieskim. Cena: ok. 55-60 zł consumer.huawei.com/pl

Vívoactive 3 (Garmin) to odpowiedni zegarek dla aktywnego trybu życia — od sportu i rozrywki po dokonywanie płatności mobilnych bezpośrednio z urządzenia. Dzięki 15 fabrycznie załadowanym aplikacjom sportowym można wybrać, w jaki sposób chcemy zwiększyć swoją sprawność. Wbudowany moduł GPS umożliwia rejestrowanie dystansu, tempa, lokalizacji i innych danych dotyczących aktywności na świeżym powietrzu. Cena: ok. 1300 zł garmin.com/pl

TRAVEL & NATURA

Borneo Trzecia co do wielkości wyspa na świecie, po Grenlandii i Nowej Gwinei. Położona w Archipelagu Malajskim, słynie z tropikalnych upałów, monsunowych deszczów i pięknej, rajskiej przyrody.

TEKST ROBERT NIENACKI

orneo jest podzielone między trzy kraje: Brunei, Indonezję i Malezję. Ta ostatnia, północna część dzieli się z kolei na dwa stany: Sabah i Sarawak. Niewielki obszar (ok. 5 tys. km²) pomiędzy nimi zajmuje Brunei, reszta zaś to terytorium Indonezji. Borneo to przede wszystkim atrakcje przyrodnicze. Zatem swoje miejsce znajdą tutaj wszyscy, którzy poszukują bliskiego kontaktu z dziką i majestatyczną naturą – ok. 50% powierzchni Borneo porastają gęste lasy deszczowe (30 lat temu współczynnik ten wynosił ok. 70%). Ze względu na warunki klimatyczne i bliskość z dziką naturą organizuje się tu szkoły przetrwania (survivalu). Miejsce do tego celu jest

TRAVEL & NATURA

Imponujące wnętrze jaskini; poniżej jeden z niezliczonych kocich pomników w mieście Kuching

idealne; jeśli ktoś w takim klimacie przetrwa choćby najkrótsze z tych szkoleń, może się uważać za twardziela. Jednak niezależnie od tego, w jakim celu udajemy się na Borneo, pamiętajmy o zabraniu odpowiednich butów, kurtki przeciwdeszczowej i sprayu przeciwko owadom. Piękne widoki są ważne, ale zdrowie ważniejsze. W puszczy i rzece Kinabatangan żyją dzikie zwierzęta, które na wolności możemy spotkać tylko tutaj. Są to na przykład nosacz sundajski, orangutan, niedźwiedź malajski, lampart, nosorożec sumatrzański czy słoń karłowaty. Dżungla jest też domem egzotycznych orchidei i roślin mięsożernych oraz wielu różnych gatunków ptaków tropikalnych. Ciekawym przedstawicielem flory, występującym tylko na Sumatrze i Borneo, jest raflezja (inaczej bukietnica Arnolda) – największy kwiat na świecie. Składa się on z pięciu czerwonych i mięsistych płatków. Średnica kwiatu sięga 80-100 cm, zaś jego waga to ok. 10 kg. Wydziela cuchnący zapach gnijącej padliny, który wabi zapylające go muchówki. Kwitnie przez kilka dni raz na kilka lat. Badania genetyczne pokazały

BeautyLab Sun Protection To linia kosmetyków do opalania stworzona z myślą o najbardziej wymagających klientach. Największy nacisk położyliśmy na innowacyjność, najnowsze osiągnięcia nauki, ochronę DNA i komórek, chłodzenie, nawadnianie, odbudowę i przyspieszone opalanie. Jednym słowem jest to kompletny „must have” na słoneczne wojaże.

www.beautylabpolska.eu

Absolutny hit w pielęgnacji antycellulitowej! Idealnie gładkie ciało możesz mieć nie w dwa tygodnie, lecz w kilka dni. Wręcz spektakularne efekty zapewniają te trzy mikroemulsje zawierające unikalne enzymy – lipazę, kolagenazę i hialuronidazę. To niezbędny kosmetyk każdej kobiety, która chce tego lata prezentować idealne i zadbane ciało.

www.pbserum.pl

Power bank waga bagażowa LS 50 Idealny towarzysz podróży 3 w 1: - przenośnie źródło zasilania (power bank), - waga bagażowa, - latarka.

BEAUTYPLANET

Pojemność baterii 5000 mAh Maksymalne obciążenie: 50 kg Dokładność: 10 g Automatyczne wyłączanie Wskaźnik przeciążenia Wymiary: 15.8 x Ø 3,3 cm Waga ok.: 216 g Gwarancja: 5 lat

www.beurerplanet.pl

www.beautyplanet.pl

TRAVEL & NATURA

także inną interesującą cechę tej rośliny. Otóż jest ona ponad 70 razy większa, niż była 46 mln lat temu, co oznacza, że charakteryzuje się najbardziej intensywnym zwiększeniem rozmiarów w trakcie ewolucji spośród poznanych dotąd organizmów. Raflezję można znaleźć w Parku Narodowym Gunung Gading, gdzie podczas wędrówki przemknie obok nas barwny motyl albo przeciśnie się z cichym szelestem pośród liści jeden ze 160 gatunków węży. Z kolei Park Narodowy Bako jest najstarszym rezerwatem przyrody na Borneo. To miejsce warto odwiedzić choćby dla zamieszkujących je ogromnych jaszczurek, wspomnianego nosacza czy wodospadów.

Malowniczy wodospad w lesie deszczowym na Borneo

Miłośników gór z pewnością zainteresuje informacja, że wznosi się tu Mount Kinabalu (4101 m n.p.m.) – usytuowany w górach Crocker najwyższy szczyt Archipelagu Malajskiego. Na Borneo znajdują się również jedne z największych jaskiń na Ziemi. Przykładem jest Jaskinia Czystej Wody z największych rozmiarów podziemną salą mierzącą ponad 600 m długości, 400 m szerokości i średniej wysokości ok. 80-100 m! Powierzchnię tego jaskiniowego giganta szacuje się na 162 tys. m2, co oznacza, że mógłby być zajezdnią dla 7500 średniej wielkości autobusów.

Warto wiedzieć, że od 1996 roku na Borneo odkryto aż 361 nowych gatunków fauny i flory. Tylko w 2006 roku naukowcy odkryli na wyspie 52 nowe gatunki roślin i zwierząt. Wśród nich znalazło się: 30 gatunków ryb, 2 gatunki żab i... 16 gatunków imbiru. Co ciekawe, większość tych odkryć miała miejsce w rejonie wyspy nazywanym „Sercem Borneo”. Ten górski obszar o powierzchni 220 tys. km² porasta las równikowy. W związku z wymienionymi odkryciami w 2007 roku rządy Indonezji, Brunei i Malezji zdecydowały się na ochronę tego miejsca. Nie można tutaj prowadzić wyrębu ani zakładać plantacji.

Szczyt Kinabalu

TRAVEL & NATURA

Jaskinia wraz z przyległymi salami tworzy potężny system podziemny, uformowany przez wodę około pięciu milionów lat temu. Kompleks o powierzchni 544 km2 w całości objęty jest ochroną. W dżungli nie ma zbyt wielu dróg, więc większość wypraw odbywa się na pokładzie łodzi. To już domena Dajaków, rdzennych mieszkańców Borneo żyjących w długich do-

„Pływający” meczet w mieście Kuching

mach budowanych na palach wzdłuż rzek. Choć autochtoni pielęgnują swoje pierwotne tradycje i zwyczaje, to podobnie jak w przypadku innych tubylczych plemion w ich życie stopniowo wkracza nowoczesność. Dmuchawki zostały zastąpione przez broń palną, kajaki przez łodzie z silnikiem, a miejsce dawnych domów wielorodzinnych zajęły jednorodzinne.

Retrocegiełka, ul. Moniuszki 13, 05-250 Słupno Oferta: Tomasz Król, tel. 511-468-941 Montaże: Łukasz Rękawek, tel. 515-384-808 www.e-retrocegielka.pl

TRAVEL & NATURA

Las namorzynowy wokół rzeki Sarawak (Sungai Sarawak)

Jeśli w jakimś momencie dżungla da się nam mocno we znaki, możemy powrócić w objęcia cywilizacji. Na przykład do Kuching – stolicy stanu Sarawak i jednocześnie największego miasta Borneo. Miasto położone nad Morzem Południowochińskim liczy ok. 650 tys. mieszkańców. Choć jak na miejscowe warunki jest prawdziwą metropolią, to panuje tutaj swobodna atmosfera, a życie toczy się własnym rytmem pośród dobrze zachowanej architektury z czasów brytyjskiego kolonializmu.

Wejście do jaskini Batu Niah

Nadbrzeżną promenadę zajmują przytulne kawiarnie i malownicze stragany z żywnością, które razem z kotami tworzą klimat miasta. Słowo „Kuching” w języku malajskim znaczy „kot” i dlatego w całym mieście można w wielu miejscach

spotkać koty przechadzające się z iście królewską wyniosłością oraz zobaczyć bardzo liczne figurki tych zwierząt. W mieście znajduje się zresztą Muzeum Kotów (Cat Museum), które zgromadziło wiele ciekawych eksponatów. ■

Zestaw tradycyjnych potraw miejscowej kuchni

TRAVEL & NATURA

ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK.COM

>> CIEKAWOSTKI Wyraz „orangutan” pochodzi od malezyjskiego wyrazu Orang Utang, oznaczającego „człowieka lasu”. Na Borneo znajduje się jedna z najdłuższych podziemnych rzek na świecie. Ludzie z plemienia Iban, zamieszkującego głównie malezyjski stan Sarawak, byli łowcami głów, którzy wyrażali głębokie przekonanie, że przez dekapitację (odcięcie głowy) wroga wzbogacają własną społeczność i czynią ją silniejszą.

Orangutany na Borneo

Borneo było miejscem organizacji pierwszego sezonu reality show „Ryzykanci”. Oficjalną flagą Borneo jest flaga malezyjska, ale stany Sabah i Sarawak posiadają własne flagi regionalne.

Drewniane domy na palach od wieków służą mieszkańcom Borneo; w kółku – kwiat raflezji

W następnym wydaniu

TRAVEL POLSKA m.in.:

Dookoła świata Hawaje

FOTO: PIXA BAY

FOTO : SH UT TER STO

CK .CO M

Podróże z pasją K azachstan

Zapraszamy na stronę naszego wydawnictwa: facebook.com/TravelPolskaMagazyn

Wydawnictwo MajerMedia ul. Tadeusza Kościuszki 26 21-500 Biała Podlaska Tel. 83 411 50 11

www.majermedia.com redakcja@majermedia.com prenumerata@majermedia.com reklama@majermedia.com

DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY: Maciej Majerczak REDAKCJA: Redaktor naczelny: Rafał Nowicki Redaktor prowadząca: Katarzyna Jaszczuk Zespół redakcyjny: Robert Nienacki, Karina O’Neill, Małgorzata Trębicka-Żuk Współpraca: Michał Stolarewicz Korekta: Anna Nalikowska Fotograf/fotoedytor: Łukasz Kuczyński

Skład: Grzegorz Waszczuk Druk: Moduss Okładka: foto – Maciej Majerczak Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo redagowania nadsyłanych tekstów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam.

Wydawnictwo MajerMedia jest członkiem Izby Wydawców Prasy

100