KULINARNE PODRÓŻE

Co kraj to obyczaj, czyli Boże Narodzenie na świecie

Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas, nie tylko w Polsce. Niezwykle rodzinny charakter tych świąt, tradycja ubierania bożonarodzeniowego drzewka, upominki – to ogólnie przyjęte zwyczaje. Jednak Boże Narodzenie w różnych krajach spędza się nieco inaczej. Czym różnią się nasze święta od innych?

Lussekatter – ciastka szafranowe

pieczone z okazji dnia św. Łucji

NIEMCY To właśnie wśród ludów germańskich narodziła się tradycja stawiania w domach świątecznej choinki. A wszystko zaczęło się 300 lat temu od wieszania u sufitu gałązki jemioły, sosny lub świerku. Był to symbol zwycięstwa życia nad śmiercią, dnia nad nocą, światła nad ciemnością. Jakie są inne zwyczaje naszych zachodnich sąsiadów? Do najbardziej znanych należy organizowanie kiermaszów bożonarodzeniowych, które przyjęły się także w Polsce. Można na nich kupić nie tylko świąteczne ozdoby czy prezenty, ale także napić się grzanego wina z przyprawami korzennymi i spróbować pierników.

SZWECJA Choinki pojawiły się tutaj w latach 40. XVIII wieku i od tego czasu są ważnym elementem świąt. Ubiera się je zazwyczaj dwa dni przed Wigilią. Dania na świątecznym stole (julbord) są przykładem tradycjonalizmu Szwedów, a zarazem najbardziej staroświeckim elementem świętowania przez nich Bożego Narodzenia, nie licząc aspektów religijnych, które obecnie niemal zanikły. Teraz za główne danie na wigilijnym stole uważana jest szynka bożonarodzeniowa (julskinka). Popularne są również marynowane śledzie i łosoś oraz klopsiki (köttbullar). Na stole pojawiają się także, zależnie od regionu, takie potrawy jak julbröd (chleb bożonarodzeniowy), kakor (ciastka), Lussekatter (ciastka szafranowe pieczone z okazji dnia św. Łucji), pepparkaksgrisar (świąteczne pierniczki w kształcie świnki), czy julöl (bardzo musujące piwo świąteczne).

Podczas świąt w Szwecji ważne są dwie postacie: Jultomten i Juldagen. Pierwsza z nich to nikt inny jak Święty Mikołaj we własnej osobie. Natomiast Juldagen to imię świątecznego koziołka; dawniej to właśnie on rozdawał prezenty, jednak pod koniec XIX wieku jego obowiązki w tym zakresie przejął Jultomten. Teraz koziołek stanowi jedynie świąteczną ozdobę, wykonaną najczęściej ze słomy.

HISZPANIA Hiszpanie zamiast opłatkiem dzielą się turrónem, czyli przysmakiem przypominającym chałwę lub nugat. Ważną rolę odgrywa w Hiszpanii szopka, która jest przygotowywana przez domowników. Na święta przyrządza się tradycyjne ciasto Trzech Króli, a w nim zapieka drobne upominki, np. monety. Kto otrzyma kawałek bez upominku, musi takie ciasto upiec w następnym roku. Nawiasem mówiąc, są to jedyne upominki, jakie można otrzymać w tym kraju podczas świąt. „Właściwe” prezenty daje się dopiero 6 stycznia, na pamiątkę darów przekazanych Jezusowi przez trzech mędrców. Jednak najciekawszym zwyczajem jest „urna losu”. Co to takiego? To urna, wokół której gromadzą się mieszkańcy mniejszych miejscowości, i każdy wrzuca do środka karteczkę ze swoim imieniem i nazwiskiem. Następnie losuje się po dwie kartki – ci, których imiona wylosowaliśmy, będą naszymi najbliższymi przyjaciółmi przez cały nadchodzący rok.

Turrón Bûche de Noël

FRANCJA Co charakterystycznego w obchodach świąt Bożego Narodzenia możemy spotkać we Francji? Dla wielbicieli choinek na pewno zaskoczeniem będzie fakt, iż to szopka, a nie choinka jest najważniejszym elementem dekoracyjnym! Symbolem są figurki świętych – santons (mali święci), które zyskały na popularności podczas rewolucji francuskiej – zamykano wtedy kościoły, a inscenizacje narodzin Chrystusa zostały zakazane. Tradycyjną potrawą, a właściwie deserem, jest Bûche de Noël, ciasto w kształcie polana drewna (zgodnie z nazwą), które przypomina polską roladę. Specjał nawiązuje do dawnego wigilijnego zwyczaju przynoszenia do domu dużego polana drewna, które paliło się następnie przez wiele godzin w kominku w wieczór świąteczny 25 grudnia.

WŁOCHY We Włoszech w dzień Wigilii podczas uroczystej kolacji podaje się typowe włoskie ciasta – panettone i pandoro (to babki w kształcie walca, z bakaliami, podobne do naszych wielkanocnych babek), panpepato (pierniki), torrone (nugaty z okolic Wenecji, nadziewane migdałami, czekoladą lub orzechami), marcepan oraz czekoladki i cukierki. Tradycyjna kolacja wigilijna powinna się składać z 13 potraw. Bazę dań stanowią ryby i makarony pod różnymi postaciami oraz owoce morza. Najbardziej charakterystyczną włoską tradycją, która rozpowszechniła się w innych rejonach globu, jest tradycja wystawiania szopek. Powstanie pierwszej przypisuje się samemu św. Franciszkowi z Asyżu, który w roku 1223 w miejscowości Greccio przygotował inscenizację wydarzeń mających miejsce w noc narodzin Syna Bożego.

PORTUGALIA Portugalczycy zaczynają od pasterki, a dopiero później zasiadają do uroczystej kolacji wigilijnej. W Portugalii nie znajdziemy przy odświętnie nakrytym stole pustego miejsca dla nieznajomego, po prostu nie ma tutaj takiej tradycji. Podobnie Portugalczycy nie znają zwyczaju dzielenia się opłatkiem wigilijnym, siana pod obrusem lub łuski karpia w portfelu na szczęście. Na próżno również szukać 12 symbolicznych potraw i zwyczaju, że każdej z nich trzeba spróbować. Portugalska wigilia też jednak jest silnie związana z tradycjami chrześcijańskimi oraz narodowymi, które przejawią się w tym kraju przede wszystkim w postaci dań wigilijnych oraz zwyczaju wspólnego biesiadowania przy świątecznym stole w gronie najbliższych i rodziny do późnych godzin nocnych. Czasem prezentów jest – podobnie jak w Hiszpanii – święto Trzech Króli. Najważniejsza potrawa świąteczna na portugalskim stole to nadziewany indyk z kasztanami, rodzynkami i migdałami. Nie może również zabraknąć rabanadas, czyli podawanych na słodko grzanek z cukrem i cynamonem.

Rabanadas

HOLANDIA W tym kraju najważniejszy jest okres poprzedzający Boże Narodzenie – czas Świętego Mikołaja, czyli Sinterklaasa. Okres pomiędzy przybyciem Mikołaja do Holandii (ok. 20 listopada) a wigilią jego urodzin (5 grudnia) jest czasem świętowania. Tradycja Świętego Mikołaja, której częścią jest wręczanie prezentów, jest pieczołowicie kultywowana. Kulminacyjny punkt to uroczysta kolacja w dniu 5 grudnia. W Holandii nie obchodzi się wieczerzy wigilijnej ani postu. Ponieważ nie ma wieczerzy, to nie ma również potraw ani charakterystycznych wypieków, które spożywałoby się tylko i wyłącznie w tym czasie. Nie ma też prezentów pod choinką, choć same choinki, bogato zdobione, są wszechobecne.

FOTO: JAKUB HOLZER, WIKIPEDIA

Vánočka

CZECHY I SŁOWACJA Boże Narodzenie w Czechach i na Słowacji bardzo przypomina święta w Polsce, jest to czas wolny, który spędza się z rodziną, a w Wigilię pości się cały dzień. Podobnie jak u nas, do kolacji zasiada się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdki. Co ciekawe, Wigilia jest dniem wolnym od pracy. Charakterystyczną potrawą u naszych południowych sąsiadów jest vánočka, czyli tradycyjne białe ciasto, która przypomina i wyglądem, i smakiem naszą chałkę z bakaliami.

Christmas cracker

WIELKA BRYTANIA W Anglii nie ma tradycji wigilijnej wieczerzy, ta forma posiłku to bardziej obiad, podczas którego spożywa się pieczonego indyka i Christmas pudding. Ten ostatni jest podawany z sosem na bazie brandy lub rumu i przyozdabiany gałązką ostrokrzewu, a podczas podawania często oblewany alkoholem i podpalany. W czasie wigilii biesiadnicy nie dzielą się opłatkiem, tylko tzw. Christmas cracker. Są to małe kartonowe rolki zawierające niespodziankę (drobny upominek), zapakowane w kolorowy papier w taki sposób, że przypominają dużego cukierka. Są tradycyjnym elementem przyjęć i obiadów bożonarodzeniowych w Wielkiej Brytanii. Christmas cracker jest zgodnie ze zwyczajem otwierany z trzaskiem poprzez jednoczesne pociągnięcie za oba końce przez dwie osoby. Warto wiedzieć, że to właśnie w Anglii narodził się zwyczaj wysyłania kartek świątecznych z życzeniami „Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku”. ▪

Opracowanie: Renata Nawrocka

Pierwsza kartka z życzeniami świątecznymi i noworocznymi, obok pudding bożonarodzeniowy