trots juni 2019 | primair en speciaal onderwijs

Handig!

Toetskalender 2019-2020

‘40 kleuters.

Hoe krijg je die in beeld?’

Ib’er Carla:

‘Zolang je groeit, gaat het goed’ Coach Cindy, Laterna Magica

Het leerlingvolgsysteem van de toekomst?

Maak kennis met LVS 4.0!

primair en speciaal onderwijs

juni 2019 cito.nl/trots

50 jaar gelijke kansen Vierde jij dit bijzondere jubileum ook met ons mee?

We blikten terug en keken vooruit tijdens de speciale jubileummiddag, een feestelijke open dag en de NOT. In 50 jaar groeide Cito uit tot een organisatie met een eigen, specifieke positie binnen het Nederlandse onderwijs.

Het gevoel rondom toetsen op school veranderde.

Objectieve toetsing werd normaler en toetscultuur werd onderdeel van het publieke debat. Ook Cito lag soms onder vuur. Wat er ook gebeurde, wij hielden vast aan onze maatschappelijke missie. Ook in de toekomst blijven we werken aan producten en diensten die bijdragen aan gelijke kansen en onderwijskwaliteit. Samen met jou!

!

po

Voor je ligt onze nieuwe uitgave ‘trots’ primair en speciaal onderwijs, de opvolger van PO Actueel. Waarom trots? Hiermee laten we zien hoe trots we zijn op iedereen die zich elke dag weer inzet om kinderen te laten leren en groeien.

Zonder veel moeite te doen (even de pc uit en een kop koffie bleek voldoende), kon ik vele voorbeelden bedenken van wat mij trots maakt.

Ik ben trots op het primair en speciaal onderwijs, met al die vakmensen die zich iedere dag met hart en ziel inzetten voor kinderen, ook mijn kinderen. Recent bleek uit ‘De Staat van Onderwijs 2019’ dat ruim 98% van de scholen onder het basistoezicht valt en dus voldoet aan de minimale verwachtingen. En het aandeel excellente scholen is gestegen! Natuurlijk zijn er ook genoeg verbeterpunten genoemd in het rapport, maar even stilstaan bij deze mooie resultaten mag best.

Een paar weken geleden was ik op bezoek bij Bartiméus Zeist. Samen met leerkrachten en specialisten van Visio en Bartiméus hebben we de ‘reguliere’ toetsen volledig aangepast voor slechtziende leerlingen en zijn de toetsen vakkundig gebrailleerd. Ik zag hoe leerlingen heel zelfstandig aan de slag gingen en met onze toetsen konden laten zien welke voortgang ze hadden doorgemaakt.

Trots was ik op een brief die ik ontving van Linde, een meisje uit groep 8. Zij vond het maken van de toetsen erg spannend en wilde wel eens meedenken in hoe het allemaal anders kan. Wat een dappere brief! En hoe leuk dat Linde binnenkort een dagje mijn baan over komt nemen, en de baas van primair onderwijs wordt…

Cito is al jaren sponsor van de OnderwijsTopTalentPrijs, een prijs voor excellerende pabostudenten.

Ieder jaar ben ik weer verrast door de projecten en initiatieven van onze toekomstige leerkrachten.

Wat een aanstormend en creatief talent is Nederland rijk!

Trots ben ik tenslotte ook op onszelf. 50 jaar Cito. 50 jaar expertise en ervaring op het gebied van het volgen van kinderen. Met volgsystemen die bekend zijn en veel gebruikt worden. Waarbij we continu samen met het onderwijsveld werken aan verbetering. Vernieuwen, zonder kwaliteit te verliezen. Zo kregen we recent nog een mooie terugkoppeling van de Expertgroep Toetsen PO op onze nieuwe toets Begrijpend lezen: ‘Uit de verantwoording blijkt de jarenlange ervaring van de toetsaanbieder met constructie van toetsen op het gebied van Begrijpend lezen’.

We maken stappen die soms ook best spannend zijn. Omdat je écht iets anders maakt, zoals bijvoorbeeld ons nieuwe observatiesysteem Kleuter in beeld. Je leest er meer over in dit magazine.

Samen met veel betrokken kleuterleerkrachten is het ons gelukt. Een eerste idee, praten met het veld, kritiek aanhoren zonder in de verdediging te gaan, een nieuw prototype ontwikkelen, voorleggen, luisteren, aanpassen, voorleggen, en dat zo een ronde of vijf.

En juist als iets spannend is, kan je een groot gevoel van voldoening (en trots!) ervaren, heb ik gemerkt. Misschien nog niet eens op het resultaat, maar vooral op het proces. Het samen doen.

Al mijn collega’s die zich hard inzetten en zich kwetsbaar durven op te stellen door echt te luisteren.

Alle kleuterleerkrachten die hebben meegedacht en -gewerkt. En daarmee is het cirkeltje rond: ik ben trots op het primair en speciaal onderwijs. Om de jarenlange samenwerking die we hebben!

Marleen Oosterink 1

Businessmanager primair en speciaal onderwijs

‘Wat wil je later worden?’ vroeg de juf.

Het was in de derde klas.

Ik keek haar aan, ik wist het niet.

Ik dacht dat ik al iets was.

Toon Hermans

2

inhoud in dit nummer

4

7

8

Voor op het prikbord!

Toetskalender 2019-2020

‘40 kleuters. Hoe krijgen we die in beeld?’

Interview Carla van Marwijk en Janine van Bernebeek van de Adalbert Basisschool

Waar is meester Stan trots op?

11

10 Column Bert van der Mel Relaxter omgaan met de Cito

14 Het leerlingvolgsysteem van de toekomst?

Maak kennis met LVS 4.0

17 ‘Zolang je groeit, gaat het goed!’

Interview Cindy Rijkse van Laterna Magica

Uitgaveplanning

trots is een magazine van Cito BV

Fotografie: Gijs Versteeg, Ron Steemers Foto’s Laterna Magica: fotograaf i.o.v OC&W.

Contact 3

trots@cito.nl

026 - 352 11 11

intervie ‘40 kleuters. Hoe krijg je die straks in beeld?’

Janine van Bernebeek en Carla van Marwijk

Wat mag vanaf 2021 nog wel, wat niet meer? “Eerlijk gezegd is er bij ons ook wel wat onduidelijkheid over”, vertelt Janine van Bernebeek, kleuterleerkracht aan de Adalbert Basisschool in Mook. De school gebruikt nu toetsen voor taal, rekenen en sociaal-emotionele ontwikkeling. “Gaan we dat blijven doen…? Op zich waren we best tevreden over deze toetsen, al durf je dat soms bijna niet meer hardop te zeggen.”

“90 procent van onze kleuters kan prima getoetst worden. Je haalt er vaak dingen uit waarvan je zegt ‘o ja!’. Vaak bevestigt het het beeld dat je al had. Kijk, of een kind een I, II, III, IV of V haalt, dat is met name voor ouders heel verwarrend. Lastig ook om dit goed uit te leggen. Op een gegeven moment hebben we ook afgesproken een kind pas te toetsen als het een half jaar op school is. Want die kleintjes weten soms echt nog niet hoe ze een boekje moeten omslaan. Maar in groep 2 met name, haalden we echt veel uit de toetsen. Natuurlijk wil je daarnaast echt bezig zijn met de kinderen, goed luisteren naar de kinderen. Soms is er één met heel slechte toetsresultaten, waarvan ik echt niet meer begreep hoe hij dacht, maar dan een-op-een en met observatie goed kijken, luisteren, vragen, leer je meer.”

En hoe moet dat zonder toetsen of instrumenten?

“Zie, we hebben 40 kleuters op onze school. Het is dan best moeilijk om iedereen in beeld te krijgen.” Janine en haar collega-leerkracht en ib’er Carla van Marwijk vinden dat observatie het allerbelangrijkst is. Carla vult aan: “Duidelijk is dat je straks niet meer mag vergelijken met niveaugroepen zoals A – E of I – V, maar dat de instrumenten die je gebruikt bij je observaties wel genormeerd moeten zijn. Ze moeten voldoen aan de nieuwe eisen. Plus natuurlijk aan onze wensen.”

Wars van hulpmiddelen, ‘niet leuke zaken’ en rapporten

4

Sommige kleuterleerkrachten zijn wars van dit soort observaties, aldus Janine. “Zij hebben ook geen instrument nodig, hebben ‘alle kinderen in hun hoofd’.

Dat hebben wij ook, maar wie neemt het over als ik

w morgen in het ziekenhuis beland? Wie kan dan kijken waar de kinderen staan? Bovendien kun je door een instrument op een ander been gezet worden: ‘Ah, dat had ik zo niet bedacht of gezien, goh”, vult Janine aan.

“Met rapporten voor kleuters is ook niet iedereen even blij, maar toch geeft het iets aan. Alleen al voor de leerkracht van groep 3 straks.” Janine: “Zoals met alles gaat het erom hoe je het brengt en hoe je het inzet. In mijn ogen maakt het je als leerkracht juist sterk als je openstaat voor een onafhankelijke visie. Stoppen met gissen, een fijne bevestiging. Wij hebben het ook op een prettige manier over ‘resultaten’ en over ‘hé, dat valt op’.

Je hoeft je geen zorgen te maken dat een kleuter het niet leuk vindt, we maken er zelf een feestje van.”

Aandachtspunt: zelf blijven nadenken Observeren blijft straks – dus ook na 2021 – het belangrijkste, denkt Janine. “Maar het blijft subjectief wat wij doen.” Carla vult aan: “Een onafhankelijk instrument is in mijn ogen dan ook nog steeds nodig.

Waar wil ik meer over weten? We willen wat dat betreft ook geen afvinklijst, we willen dat de leerkracht continu zelf blijft nadenken over volgende stappen.” Janine noemt als voorbeeld: “Zo gebruiken we nu een instrument vanuit de methode, nou, dat is een huge

observatielijst, dat is echt niet te doen. En allemaal plus, minnetje, of plusmin, tja… We zijn er heel actief mee begonnen, maar het werkt niet. Je gaat bijna vanuit de doelen de activiteiten bedenken, in plaats van dat je andersom werkt.” Je wilt de leerkracht dus ontzorgen, maar wél stimuleren te blijven nadenken, aldus Carla.

Inzichten direct in rapportgesprekken gebruikt Omdat Carla als ervaren leerkracht en ib’er een goede visie heeft op wat er nodig is, denkt ze sinds twee jaar bij Cito mee over de ontwikkeling van een nieuw kleuterinstrument. “Héél leuk vind ik dat. Ik riep regelmatig al ‘dit klopt niet, dat kan beter’, dus toen ik een oproep zag om mee te denken dacht ik ‘dit is mijn kans om daar iets mee te doen’.” Ze is trots op het resultaat: Kleuter in beeld. Vervolgens wilde ze het nieuwe instrument graag zelf uitproberen op haar eigen school, samen met collega Janine: “We haalden er direct heel veel uit. Hebben de verkregen inzichten zelfs direct al bij de rapportgesprekken gebruikt. Je kunt precies vertellen aan de ouders, ‘jullie kind zit op dit onderdeel op eind groep 2’, etc. En Janine was ook helemaal enthousiast over kinderen die je anders niet hoort en nu zó goed aan bod kwamen, en verrassend veel vertelden en lieten zien.

Zo mooi is dat, zo fijn!”

Hoe werkt dat dan?

5

“Door deel te nemen aan de co-creatie merkte ik pas hoeveel scholen er nodig zijn om tot een betrouwbaar instrument te komen.”

Carla legt het graag uit: “Wat je zelf al weet vanuit je observaties, vul je direct in bij de leerkrachtroute. Twijfel je, of wil je meer inzicht, dan ga je naar de kindroute.

Hier ga je via aanvullende opdrachtjes of activiteiten, bijvoorbeeld een gesprek via een stripverhaal, aan de slag. Het is nu niet meer zo dat alle kinderen op >

Eind 2 een toets gaan maken, nee, je vult de leerkrachtroute voor een groot deel in en waar je meer informatie nodig hebt, voor een bepaald subdomein, zet je de kindroute in. Dat kan bijvoorbeeld ook voor kleine groepjes kinderen.” Ook Janine heeft intussen dus ervaring: “Door de kindroute leer ik precies hoe het zit. De kinderen vinden het gewéldig en ons geeft het veel inzicht. Ook voor de toelichting aan ouders.” Carla onderstreept de kwaliteit, waar jarenlang hard aan gewerkt is. “Iedereen kan de SLO-doelen pakken en daar een checklijst bij maken, maar dan is het nog niet zo’n instrument als we

Samen op zoek naar hét antwoord...

“Je kunt iets bedenken, maar in de praktijk ziet het er vaak heel anders uit. Goed luisteren naar wat er nodig is, is essentieel. En dan testen en doorontwikkelen.

Sámen zorgen we voor hét antwoord op de grote behoefte aan een nieuwe manier van volgen.

Verschillende vormen van intensieve samenwerking - focusgroepen, screeningsgroepen, een speciale online community en proefonderzoek - zorgden al voor de beste inhoud en vorm voor het instrument; via uitgebreid kwaliteitsonderzoek en een standaardbepaling zorgen we nu voor een optimale betrouwbaarheid en validiteit.

Het lastigste? Keuzes maken, met alle meningen, goede ideeën en wensen. Bijvoorbeeld een balans vinden tussen ‘ik wil zo min mogelijk tijd kwijt zijn aan administratie’ versus ‘ik wil zoveel mogelijk informatie verzamelen’. Toch lijkt dat heel goed gelukt. De vele enthousiaste reacties geven ons allemaal een enorme boost en bevestiging. Nóg mooier vind ik het om zelf in de praktijk, bijvoorbeeld door de verschillende schoolbezoeken, te zien wat voor mooie aanvulling Kleuter in beeld kan zijn voor de leerkracht.”

Judith Vloedgraven projectleider Kleuter in beeld - Taal

6

nu gemaakt hebben. En natuurlijk kan ik ook een opdrachtje ergens uit een boek pakken, heel subjectief, maar dat is dan geen onafhankelijk meetinstrument.

De dames zijn bijzonder tevreden over het instrument: “De flexibiliteit, het aantrekkelijke en kleutervriendelijke materiaal, de mogelijkheid snel in te zoomen op kleine onderdelen, de nadruk op de groei van iedere kleuter, de mooie doorvertaling naar de kinderen zelf en hun ouders… het voldoet aan íeders wensen, we kunnen járen vooruit!” n

tiec u od intr nbod! aa

Probeer en ontdek Kleuter in beeld -Taal Bestel vóór 1 november en gebruik Kleuter in beeld -Taal onbeperkt in schooljaar 2019-2020 voor € 149!

• Onbeperkt toegang tot het volledige digitale instrument • Inclusief de leerkrachtmap • Géén gebruikerskosten* per leerling in het eerste jaar *Normale gebruikerskosten € 1,50 per leerling per jaar

Kijk voor meer informatie op cito.nl/kleuterinbeeld

!

Waar Stan Bons (33), leerkracht met coördinerende taken in Groesbeek, trots op is?

Dat het coöperatief leren zo sterk staat op onze school Op het eigenaarschap van onze leerlingen, mooi dat te zien groeien bij de driehoeksgeprekken

Dat ‘onderwijs overal is’ en hoe we die verbinding leggen met de omgeving Dat we een gemengd team hebben: goede balans m/v, leeftijden, etc.

Op onze ‘ontdek-kuil’ in de school: leren in de breedste zin van het woord Dat er weinig gezeur is in het team

Op mijn geweldige dochters Luna en Yade Dat je door krachten te bundelen ook op vrijwillige basis en op korte termijn heel veel kunt bereiken met vrienden, familie en netwerk.

Dat wat ik geleerd heb in het onderwijs, helpt zeker ook bij het vrijwilligerswerk voor Stichting Vlinderkind.

Op het ‘thuisteam’, hoe Wendy en ik allebei de kracht hebben gevonden om het beste uit het leven te blijven halen. Hoe we een weg gevonden hebben in het leven met onze dochter Yade met heftige huidaandoening

Dat Luna nu haar eigen naam kan schrijven. En zonder zijwieltjes kan fietsen!

Op de mooie omgeving, waar ik úren kan wandelen Op al mijn verschillende petten in een week, van coördinator tot leerkracht tot aan vrijwilligerswerk, sociaal leven, verzorging Yade. En dat me dat – meestal – veel energie geeft.

Mijn analytische, maar ook praktische kant. Plannen, organiseren

Op mijn talent om mensen en kinderen te zien, en hoeveel voldoening het geeft anderen te helpen stralen

Voor de volgende uitgave draagt Stan het stokje over aan Evelien Buis, schoolleider in Dodewaard.

7

Waar ben jij trots op? Deel het via cito.nl/trots

plannin Toetskalender 2019-2020 groep 1 tot en met 8 Goed om te weten 

• welke informatie haal je uit de toetsen?

• ken je deze unieke rapportages al?

• waarom zijn toetsen altijd een hulpmiddel?

• waarom digitaal toetsen?

• hoe toets je ‘op maat’?

Lees dit alles en meer op cito.nl/toetskalenders

Hulp nodig? cito.nl/po | (026) 352 11 11 | klantenservice@cito.nl

Nieuw! Kleuter in beeld - Taal Taal voor kleuters Rekenen voor kleuters VISEON voor kleuters Motoriek kleuters

Screeningsinstrument Beginnende geletterdheid Screeningsinstrument Dyslexie* Rekenen-Wiskunde 3.0 Rekenen-Basisbewerkingen DMT en AVI Technisch lezen Begrijpend lezen 3.0 Begrijpend luisteren*** Spelling 3.0 Taalverzorging (in groep 6 en 7 kies je voor M- of E-afname) Woordenschat 3.0*** Studievaardigheden VISEON 2.0 (tweede afname in april is optioneel) Me2! Engels Entreetoets

8

ng sept

okt

nov

dec

jan

febr

mrt

april

mei

juni

één keer per jaar (flexibel en snel af te nemen. Lees alles over de leerkracht- en kindroute op cito.nl/kleuterinbeeld) M1-M2

E1-E2

M1-M2

E1-E2

één keer per jaar in de periode november t/m juni, bij voorkeur in januari één keer per jaar (vul evt. na een half jaar nogmaals de observatielijst in bij leerlingen met een lage score) B2-B3

M3*

E2

B4-8

E3* E4-8

B8**

M3-M8

E3-E7

M3-M8

E3-E8

M3-M8 B8**

M3-M8

B8**

M4-M8

E3-E7 E3-E7 E3-E7

M3-M8 B8**

E3-E7

M3-M8

E3-E7

M6-M8

E6+E7

M3-M8

E3-E7

B8**

M8

E5-E7

M3-M8

E3-E8 M8

E7

E6-E7 sept * ** ***

9

E6-E7 okt

nov

dec

jan

Alleen bij zwakke leerlingen Voor groep 8 kies je zelf voor afname B8 óf M8 Kies zelf voor M-afname óf E-afname

febr

mrt

april

mei

juni

column Relaxter omgaan met de Cito Je dagelijkse lessen worden perio­ diek afgewisseld met een methode­ toets. De uitslagen leveren je veel informatie op; zowel per leerling als per groep. Maar ook jouw obser­ vatie levert informatie op over de betrokkenheid en het welbevinden van je leerlingen.

Misschien zie je wel kans om met bepaalde leerlingen een gesprek(je) te hebben over hun werk. Dit alles zou genoeg moeten zijn om het aanbod goed af te stemmen op de groep en daar waar nodig op individuele leerlingen.

Zo blijf je dicht bij de (ontwikkeling van de) leerling.

Daarvoor hoef je niet te wachten tot de Cito-toets in januari. Dat zou jammer zijn van de onderwijstijd die voorbij is gegaan zonder een juiste interventie te plegen.

Op deze manier ben je dus eigenlijk een ‘slager die zijn eigen vlees keurt’. Maar het is ook goed om dan twee keer per jaar een onafhankelijke instantie naar de ontwikkeling van de leerlingen van jouw groep te laten kijken, als second opinion. Deze critical friend - want dat is zo’n Cito-toets dan eigenlijk - vertelt jou of je tevreden kunt zijn met de groei die je leerlingen doormaken.

Maar ook hoe jouw groep ten opzichte van een landelijke normering scoort. Als een soort ranking.

Voldoende of onvoldoende?

10

Als jouw groep een B-niveau heeft dan weet je dat jouw groep bovengemiddeld scoort. In ParnasSys kleurt deze uitslag groen. Maar of je deze uitslag ‘voldoende’ mag noemen ligt genuanceerder. Want, ten eerste: wat was je doel en heb je dit doel gehaald? En ten tweede: ben je tevreden over de groei van de groep? Als je je doel niet hebt gehaald en/of niet tevreden over de groei, dan kun je dat toch ‘onvoldoende’ noemen. Een ander voorbeeld.

Stel, jouw groep behaalt een score op D-niveau.

Dat betekent landelijk gezien ‘ver beneden gemiddeld’.

Meer niet. Deze uitslag kleurt rood. Maar is dat dan onvoldoende? Als jouw groep in de afgelopen jaren op een D-niveau functioneerde en jouw groep vertoont binnen dat niveau een mooie groei, een stabiele ontwikkeling, dan ben je daar tevreden over. Dat mag je dan wel ‘goed’ noemen.

Niveau- en instructiegroepen

Na de Cito-toetsen kun je de leerlingen van jouw groep in niveau- en/of instructiegroepen indelen op grond van de uitslagen. Maar zou het niet veel beter zijn om je niveauen/of instructiegroepen in te delen op grond van methode­toetsen, observaties en gesprekken? In dat geval is de leerlijn of de methode leidend voor je aanbod en instructie aan de verschillende niveaus in je klas. Dan kun je veel relaxter omgaan met de Cito!

Een nieuwe vriend

Als er (nog) een afreken- of prestatiecultuur heerst op school, ervaren sommige leerkrachten - net als hun leerlingen - druk rond de periode van de Cito-toetsen.

Maar dat is zeker niet meer nodig, omdat de onderwijs­ inspectie al in 2016 heeft laten weten dat er voor de tussentijdse toetsen geen normen meer gehanteerd worden. Wel moet je kunnen aantonen dat de leerlingen van jouw groep voldoende groeien/ontwikkelen tussen twee toetsmomenten. Om dat aan te tonen zijn er allerlei overzichten in ParnasSys beschikbaar. Probeer eens zo naar de Cito’s te kijken. Je geeft een half jaar goed les; je hebt ervaren dat jouw groep goed ontwikkeld is. Dan zie je ernaar uit om de Cito-toets af te nemen.

Je kijkt de toets dezelfde dag nog na en de uitslag laat zien wat je al wist: stabiele groei van de groep; ze zijn bijna allemaal stapjes verder gekomen in hun ontwikke­ ling. Voor je het weet heb je er een vriend bij en hij heet… Cito.

Bert van der Mel werkt als onderwijsadviseur bij Driestar educatief, afdeling Onderwijsadvies

Cindy Rijkse van Laterna Magica probeerde Groeimeter uit. ‘Zolang

gaat het goed!’

je groeit,

Er zijn steeds meer scholen met een andere visie op onderwijs.

Dit vertaalt zich naar vernieuwende pedagogisch-didactische concepten, waarbij ook andere behoeften ontstaan rondom het toetsen en volgen van leerlingen. Natuurlijk volgen we bij Cito deze ontwikkelingen op de voet, zodat onze producten blijven aansluiten bij jullie wensen. Neem Groeimeter, een nieuw concept voor formatieve evaluatie.

Groeimeter is gemaakt als antwoord op de behoefte van scholen om leerlingen op leerdoelniveau te kunnen volgen. Laterna Magica is zo’n school. We spreken Cindy Rijkse, coach in unit 3, waar ze kinderen van 8 tot 12 begeleidt in hun leerproces.

Op Laterna Magica in IJburg leren kinderen volgens de waarden van ‘natuurlijk leren’. Uitgangspunt is dat kinderen zoveel mogelijk vanuit echte situaties leren.

“Hierdoor voelen ze de noodzaak om ergens mee aan de slag te gaan”, legt Cindy uit. “Kinderen moeten weten waaróm ze iets gaan leren. Daarnaast geven we ze de ruimte om hun persoonlijke leerroute te volgen.

Natuurlijk is het fijn als je alles ongeveer even goed kan, maar we weten allemaal dat het zo niet werkt. Een kind kan in het ene vakgebied heel sterk zijn en een ander vakgebied lastiger vinden. Wij sluiten daarop aan met ons onderwijs.”

Clubs en kernconcepten

Elke unit bestaat uit vier groepen, waaraan gemiddeld acht coaches zijn verbonden. Leerlingen starten en eindigen de dag in hun eigen stamgroep. Daarna gaan de kinderen naar clubs voor de kernvaardigheden en is er ‘ontwikkeltijd’. Er zijn clubs voor rekenen, spelling en close reading. Cindy: “We maken gebruik van methoden, maar wijken daar ook met regelmaat vanaf. Of we knippen de methode op en bieden de leerstof in een andere volgorde aan.”

11

Tijdens de ontwikkeltijd - dan zitten kinderen uit verschillende leerjaren bij elkaar - werkt Laterna Magica met kernconcepten, thema’s waarbinnen verschillende vakgebieden samenkomen. “We zijn nu bezig met het kernconcept communicatie”, geeft Cindy als voorbeeld.

“Een groep maakt een krant over gescheiden ouders, een andere groep onderzoekt hoe je emoties kunt vertalen in kunstwerken en daarmee kunt communiceren.”

Groei bijhouden

Om de ontwikkeling van haar leerlingen te kunnen volgen, maakt Cindy gebruik van LVS-toetsen van Cito.

“Zo kan ik controleren of een kind de groei laat zien die ik verwacht had. Als dat blijkt uit zo’n toets, weet je dat je op de goede weg zit. En zo niet, ga ik onderzoeken waar het aan ligt.” Cindy vindt het belangrijk dat kinderen ook zelf hun groei kunnen volgen. “Het gaat me dan echt om de groei, niet om cijfers. De een groeit harder dan de ander, maar dat maakt niet uit. Want zolang je groeit, gaat het goed!”

Metadateren

Tijdens haar master Onderwijskunde liep Cindy stage bij Thomas & Charles, een projectbureau gespecialiseerd in het ontwerpen en ontwikkelen van leerprocessen. Daar nam ze deel aan het project ‘metadateren onderwijsmethodes’. “Als je goed nadenkt over wat je wil met de groep, moet je niet klakkeloos een methode >

Cindy wist als jong meisje al dat ze juf wilde worden. Na haar opleiding aan de Academische Pabo koos ze bewust voor het unitonderwijs.

“Ik ben gek op leren en wat er gebeurt op het moment dat een kind het door heeft, dat je het vlammetje voelt. Die ambitie brengt mij iedere dag naar Laterna Magica.”

volgen”, verklaart Cindy. “Sterker nog, het is het minst inspirerende wat je kunt doen! Ook vind ik het helemaal niet handig. Sla een willekeurige les open en je ziet dat je van alles door elkaar doet. Vanuit dat oogpunt zijn we samen met allerlei groepjes onderwijsprofessionals - vanuit onder andere de rijdende school - het reken­ onderwijs gaan metadateren. Hierbij kreeg een groot deel van de lesmaterialen voor rekenen een label.

Zo wordt voor elk ‘brokje’ lesmateriaal duidelijk voor welk leerdoel het is bedoeld. Deze kennis en ervaring nam ik mee naar Laterna Magica, waar ik me samen met een collega op het rekenen heb gestort. We zijn gaan uitzoeken welke opties er waren om het rekenonderwijs op Laterna Magica vorm te geven. Cito startte toen net met een pilot voor Groeimeter, een nieuw toetsconcept voor formatieve evaluatie. De eerste pilot hebben we uitgebreid meegedraaid, met drie groepen 5/6.

Van leerdoelen naar periodeplanning

“We hebben gekeken naar de leerdoelen voor de eerste helft van het jaar voor groep 5 en 6 en naar wat Cito vraagt in M5 en M6. Zo kom je uiteindelijk tot een dekkend doelenoverzicht en weet je wat je moet aanbieden”, legt Cindy uit. “Vervolgens hebben we een periodeplanning gemaakt en zijn we daar lesstof bij gaan zoeken. We haalden onderdelen uit de methode, maakten zelf opdrachten en haalden inspiratie van het internet. Veel werk, maar ik vind dat je moet doen waar je achter staat. Groeimeter liep daar heel goed naast, omdat we op die manier konden blijven controleren waar elke leerling staat.”

Grip op de leerdoelen

12

Voorheen werden ook de methodetoetsen van de reken­ me­thode gebruikt, maar in het project werden ze ver­ vang­en door de Groeimeter-toetsjes. Cindy: “Groeimeter geeft je als leerkracht op elk moment inzicht in wat een leerling kan. Bovendien geeft het je meer grip op de leer­ doelen. Je ziet van elk leerdoel wat de vorige en volgende stap is. Misschien mag je verwachten dat je als leerkracht van een bepaald leerjaar dat wel weet, maar dat is iets wat je opbouwt in de loop der tijd. Feedback vanuit

Groeimeter kan je hier zeker bij helpen. En het is natuur­ lijk superfijn om iemand te hebben die met je meedenkt!”

Meer zelfvertrouwen

“Het mooie van Groeimeter is ook dat je als kind ziet wat je al kunt”, voegt Cindy toe. “Heb ik het doel nou gehaald of niet? Dat wil je als kind toch weten? Want dan weet je of je nog veel moet oefenen, een beetje moet oefenen of dat je het al onder de knie hebt. En als je weet wat je allemaal al kunt, groeit ook je zelfvertrouwen en je competentiegevoel.”

Groeimeter voelt voor de kinderen niet als toetsen, benadrukt Cindy. “Ze vonden het echt superleuk om te doen. Het digitale spreekt natuurlijk ontzettend aan.

Toen ik mijn leerlingen van vorig jaar vroeg of ze weer mee wilden doen aan een nieuwe Groeimeter-pilot zeiden ze unaniem ja. Dat zegt iets over het plezier dat ze erin hebben!”

Directe feedback

Groeimeter laat leerlingen zien welke opgaven ze fout hebben gemaakt en wat het goede antwoord had moeten zijn. Cindy: “Dat is fijn, want wij kunnen niet naast elke leerling gaan zitten. En juist de opdrachten die je fout maakt, geven inzicht. Daar ontstaat het leren!

Het zou helemaal geweldig zijn als Groeimeter je ook de juiste strategie laat zien. Maar dat is natuurlijk heel moeilijk, zeker bij rekenen. Als je dit met spelling doet, kun je zeggen: dit is de regel en klaar. Bij rekenen ligt dat wat gecompliceerder.”

Toekomst

Uiteindelijk werkt het team toe naar een grote matrix met alle rekendoelen voor alle leerjaren. Cindy: “Dan weet je als leerling nog beter wat er van je verwacht wordt en wat de lijn is door de jaren heen. Je kunt dan met elke leerling afspreken waar je in een bepaalde periode aan wil werken. Dat betekent ook dat je inzichtelijk moet maken wat elk kind al kan, bijvoorbeeld met Groeimeter. Als je dat vastlegt is het voor iedereen duidelijk: voor de leerling, zijn coaches en de ouders.”

Advies

Wat is Cindy’s advies als het gaat om toetsen? Daar hoeft ze niet lang over na te denken. “Denk eerst even na waarom je een toets gebruikt. Wat heb je nodig? Wil je zelf weten: doe ik het goed? Wil je het kind inzicht geven in waar het staat? Methodetoetsen laten je zien hoe je het als leerkracht doet. Wil je weten hoe een kind is gegroeid na een half jaar? Dan kun je de LVS-toetsen van Cito gebruiken. En wil je tussendoor iets weten over de groei van een kind? Of wil het kind zelf weten of hij iets kan? Dan kan Groeimeter antwoorden geven. n

“Hoe fijn is het dat je als kind zelf kunt ervaren: hé, dit kan ik allemaal!”

Waarom Groeimeter?

Scholen als Laterna Magica zijn er nog weinig. Toch zien we bij Cito dat er op alle scholen steeds meer eigenaarschap bij de leerling gelegd wordt. En dat het lesgeven op basis van leerdoelen een belangrijke ontwikkeling is, maar wel één die nog veel vragen oproept over de praktische organisatie ervan. Dat is waarom we, in samenwerking met zo’n 100 scholen, het Groeimeter-concept hebben bedacht: een formatief platform, dat structuur geeft aan leerdoelen en toetst op leerdoelniveau. We kijken nu wat de meest logische manier is om dit te introduceren. Wat is bijvoorbeeld de relatie met de LVS-toetsen?

Moet het Groeimeter-concept daar onderdeel van zijn of niet? Heb jij hier ideeën over of wil je meer weten over Groeimeter, neem dan contact met ons op.

Kijk voor meer informatie op cito.nl/groeimeter 13

lvs 4.0

Het leerlingvolgsysteem van de toekomst? Maak kennis met LVS 4.0!

De derde generatie LVS-toetsen is compleet. Trots zijn we op het feit dat inmiddels bijna elke school in Nederland met ons volgsysteem voor groep 3 tot en met 8 werkt! Maar geen reden om achterover te leunen. Want het onderwijs blijft zich ontwikkelen en daarmee veranderen ook jullie wensen ten aanzien van toetsen en volgen. Deze wensen nemen we mee in de volgende generatie. Sterker nog, die ontwikkelen we samen met jullie.

In 2017 zijn we gestart met onze verkenning naar waar een nieuwe generatie toetsen aan moet voldoen. En dat deden we niet alleen: duizenden onderwijsprofessionals dachten met ons mee in onderzoeken, online communities, focus- en klankbordgroepen. Dit heeft geleid tot een verrassend concept. Natuurlijk is het nog volop in ontwikkeling, maar dit mag je in elk geval verwachten: ✓ Een kortere adaptieve basistoets met verdiepende (diagnostische) toetsen voor leerlingen die opvallen. ✓ Je kunt de toetsen flexibel gedurende het hele jaar inzetten. ✓ De intuïtieve rapportages richten zich vooral op het in kaart brengen van de groei van een leerling. ✓ Je kunt de toetsen op verschillende manieren afnemen, dus zowel op papier, tablet als laptop of pc. ✓ De toetsen zijn ook geschikt voor speciale leerlingen. ✓ Frisse look & feel, aansluitend bij de beleving van kinderen van nu.

Jullie reactie

We legden onze plannen voor aan een grote groep onderwijsprofessionals tijdens een-op-een gesprekken, teamgesprekken op school en een grootschalige online enquête. 84% van de deelnemers reageerde enthousiast.

Zij waren vooral te spreken over de rapportages die focussen op groei en de mogelijkheid om diepgaandere diagnostische informatie te krijgen voor de leerlingen die opvallen.

!

“Dit past meer bij onze visie over het omgaan met kinderen en hun leerontwikkeling.”

Wat verschijnt wanneer?

In schooljaar 2020/2021 lanceren we LVS Engels (voor groep 7 en 8), het jaar daarna de kernvakken RekenenWiskunde, Taalverzorging en Begrijpend lezen.

Ook nieuwe vaardigheden als digitale geletterdheid krijgen een plek in de nieuwe generatie, en op termijn zullen we ook de monitoring van de sociaal-emotionele ontwikkeling integreren in LVS 4.0.

Korter als het kan, maar géén concessies aan kwaliteit Bij elke keuze die we maken in het ontwikkelen van onze toetsen stellen we ons de vraag: wat betekent dit voor de kwaliteit? De Expertgroep Toetsen PO beoordeelt al onze toetsen. Als een toets wordt goedgekeurd - en alle Cito LVS-toetsen zijn dat - dan weet je dat de kwaliteit ervan goed is. Kwaliteit gaat onder andere over de betrouwbaarheid en validiteit van toetsen. Die wordt onder meer bepaald door het aantal vragen. Als het nodig is om extra vragen op te nemen om de betrouwbaarheid van een toets zeker te stellen, doen we dat dus! Dat betekent dat we in nieuwe LVS korter toetsen waar het kan, maar dat dit nooit ten koste mag gaan van de kwaliteit.

Keuzehulp

Kies jij straks voor de vierde generatie LVS? Op cito.nl/vierdegeneratie vind je een uitgebreide checklist om de verschillende leerlingvolgsystemen te vergelijken.

Wil je nu alvast meer weten over LVS 4.0? Neem contact met ons op via 026 - 352 11 11 of adviespo@cito.nl. n

!

“Ja! Het klinkt goed, er wordt meer gekeken naar differentiatie.

We krijgen denk ik steeds grotere verschillen in de klas.”

14

!

“Ik krijg zo meer mogelijkheden om de leerling nog beter te monitoren.”

Kortere basistoets, diagnostische verdieping waar nodig De nieuwe generatie kent twee fases:

Fase 1 | Volgen en niveau bepalen

Fase 2 | Diagnostiek

In fase 1 toets je alle leerlingen. Weet je genoeg?

Dan ben je klaar.

Valt een leerling op of uit? Dan gebruik je de diagnostische toets. Daarna weet je op detailniveau waarmee je met een leerling aan de slag kunt.

Rekenen

✓ ?

50 jaar gelijke kansen 50 jaar geleden werd Cito opgericht. Vanuit de overtuiging dat elk kind gelijke kansen verdient. Zodat de zoon van de bakker niet

automatisch ook bakker wordt. De Cito-toets bracht in kaart wat een kind in zijn mars had. Natuurlijk is er in 50 jaar veel gebeurd.

De kansen van een kind brengen we al lang niet meer pas aan het

eind van de basisschool in kaart. Nee, eerlijke kansen starten al veel eerder. Daarom bieden we al jaren LVS-toetsen voor de hele basis-

schoolperiode. Zo vroeg mogelijk geven we je inzicht in waar je leerling wat extra ondersteuning of uitdaging van jou kan gebruiken.

Ook voor speciale leerlingen

Eerlijke kansen is de drijfveer in alles wat we doen en de reden van ons bestaan. Dat geldt voor iedere kind, dus ook voor de leerling

met speciale onderwijsbehoeften! Bijzonder is dat Cito als enige

aanbieder aandacht heeft voor álle leerlingen. Of het nu gaat om leerlingen met dyslexie, slechtziende leerlingen of (zeer) moeilijk

lerende kinderen: voor elk kind hebben we passend toetsmateriaal.

Waar mogelijk geïntegreerd in de reguliere toetsen, waar nodig als apart materiaal.

Jouw toetsen, dus jij kiest!

Toetsen moeten aansluiten bij jouw visie op onderwijs. Daarom heb je maximale keuzevrijheid in welke toetsen je af wilt nemen. Cito

biedt het meest uitgebreide pakket pakket aan cognitieve én nietcognitieve vaardigheden.

Oproep | Wat vind jíj van deze ontwikkelingen? Laat het ons weten op adviespo@cito.nl. Je bent natuurlijk ook van harte welkom om mee te praten in onze online community: meld je aan op cito.cmnty.com.

Wil je meer weten over Kleuter in beeld, Groeimeter of LVS 4.0?

Of met een adviseur praten over het toetsbeleid bij jou op school?

Kijk op cito.nl/adviesopmaat

16

plannin Uitgaveplanning Wat

Voor wie

Wanneer

Vervangt

Kleuter in beeld - Taal

groep 1 en 2

2019-2020

Taal voor kleuters

Kleuter in beeld - Rekenen

groep 1 en 2

2020-2021

Rekenen voor kleuters

Sociaal-emotionele ontwikkeling voor zml

IQ boven 75

2020-2021

Nieuw!

Woordenschat 3.0 voor slechtzienden en brailleleerlingen

groep 3 t/m 8

2019-2020

Woordenschat 3.0 uitbreidingsset

groep 3 t/m 8

2020-2021

Nieuw!

LVS 4.0 Engels (lezen/woordenschat)

groep 7 en 8

2020-2021

Me2! Engels

LVS 4.0 Rekenen-Wiskunde, Taalverzorging en Begrijpend lezen

groep 3 t/m 8

vanaf 2021-2022

LVS 3.0 RekenenWiskunde, Spelling, Begrijpend lezen

LVS 4.0 Digitale geletterdheid

groep 7 en 8

2022-2023

Nieuw!

op de samenwerking met jou!

?

Kan ik ook meedenken?

!

Jazeker! We ontwikkelen samen, met en voor het onderwijs. Bekijk hieronder op welke manieren je kunt meedoen.

En tip ook je collega’s!

Voor alle onderwijsprofessionals in het primair en speciaal onderwijs, denk jij ook actief mee? ✓ Klankbordgroepen | Meedenken over de nieuwste ideeën en verbeteringen. ✓ Constructiegroepen | Help je ons met het construeren van opgaven? ✓ Pilots en testen | Voor nieuwe versies van toetsen of voor nieuwe concepten zoals Groeimeter. ✓ Normeringsonderzoek of kwaliteitsonderzoek om zo te komen tot een optimale betrouwbaarheid. ✓ Focusgroepen | Een waardevolle bijdrage leveren aan de nieuwste meeten volginstrumenten. ✓ Online communities | Achter de schermen samenwerken aan mooie, nieuwe concepten.

Kijk voor de agenda op cito.nl/meedenken Spontane ingevingen, wensen of ideeën?

Hartstikke welkom, deel ze met ons!