primair en speciaal onderwijs
mei 2021 cito.nl/trots
Alles over Leerling in beeld
Het leerlingvolgsysteem van iederéén • Belang van volgen in deze tijd
P3
• Ontwikkeling doen we samen: partnerscholen aan het woord
P4 en P9
• En hoe ziet dat er dan uit …?
P6
• Waar inspecteur Maartje Jacobs trots op is
P8
Special over het nieuwe LVS
po
”Beste meester, ik vind thuis-school niet leuk. Ik mis mijn vriendinnen en alle leuke dingen die we op school doen.” Zo schreef mijn dochter in groep 6 in haar opstel in januari hoe zij het thuisonderwijs ervaarde ... Wát waren mijn kinderen blij toen ze weer naar school mochten! De leerkrachten stonden ook blij bij de nooduitgangen van de klaslokalen, maar wel met een natuurlijke spanning en angst voor COVID-19. Mijn respect werd die dag alleen nog maar groter voor alle leerkrachten in Nederland.
Hoe waren voor jou die eerste weken weer op school? We hebben veel vragen ontvangen van jullie over het afnemen van de LVS-toetsen tijdens deze periode. Ons advies is geweest om eerst te zorgen voor rust in de klas, en pas later te starten met afname van toetsen om de groei van de leerlingen in beeld te krijgen. Veel scholen zagen dit ook zo en zijn na de voorjaarsvakantie gestart met de afnames. Scholen kozen er nu opvallend veel vaker dan voorheen voor om digitaal te toetsen, vermoedelijk omdat nu vaker de juiste (en voldoende) devices beschikbaar zijn én omdat onze toetsen nu webbased zijn. Iets later dan gewend is zichtbaar geworden hoe je leerlingen zich ontwikkeld hebben. Het verschil in ontwikkeling kan groot zijn. Zeker is dat ieder kind zich ontwikkeld heeft. Je wilt weten hoeveel en op welk gebied. En hoe mooi is het dat iedere leerling met de toetsen kan laten zien waar de groei het grootst is geweest (en wat nog extra aandacht verdient). Dat en hoe leerlingen groeien, willen we in ons nieuwe leerlingvolgsysteem Leerling in beeld nog beter zichtbaar maken. Daarom ontwikkelen we naast kortere, adaptieve toetsen en verdiepende instrumenten ook heel fijne, nieuwe rapportages. Wát zijn er grote stappen gezet door het gebruik van de bestaande rapportages te analyseren, wensen in kaart te brengen en nieuwe concepten telkens voor te leggen aan leerkrachten, ib’ers en directeuren. In alle validaties in het veld werd heel positief gereageerd op de concepten. Het idee is dat de rapportages intuïtief in het gebruik zijn en daarmee werk uit handen nemen. En natuurlijk dat de juiste conclusies getrokken worden voor de stap naar handelen. Wat ben ik dan trots als ik de positieve reacties van de Cito-partnerscholen hoor, bijvoorbeeld op de groeisignalen die we ze presenteren. Bijna net zo trots als op mijn dochter die, ondanks het thuisonderwijs dat haar bepaald niet is bevallen, toch heeft kunnen laten zien dat ze gegroeid is: wat ís ze digitaal vaardig geworden én wat schrijft ze mooie opstellen …!
Maartje Hilte Hoofd productontwikkeling Uitgeverij
3
intervie Basisschool Hertogin Johanna V in Oss doet mee aan het partnerprogramma van Cito
‘Niet meer roepen vanaf de zijlijn, maar actief meedenken over het nieuwe LVS’
Lieke van Nistelrooij
“De LVS-toets van Cito wordt nog te vaak gezien als een toets die beoordeelt hoe slim een kind is, dat is jammer. Het gaat over hoe een kind zich in de klas beweegt. Cito is mooi om te volgen of het kind blijft groeien, maar het bepaalt niet hoe ‘goed’ een kind is.” Na de eerste lockdown in 2020 nam Basisschool Hertogin Johanna V in plaats van de E-toetsen de M-toetsen af, met een aangepaste normering. Intern begeleider Lieke van Nistelrooij ‘vond daar wat van’. Toen Lieke een mail kreeg van Cito over het partnerprogramma voelde ze zich meteen aangesproken en besloot ze mee te doen. “Ik kan van alles vinden en roepen vanaf de zijlijn, maar nu heb ik de kans om aan de voorkant mee te denken.” Bovenaan het wensenlijstje van Lieke staat een duidelijke rapportage voor ouders. “We willen zo transparant mogelijk zijn”, legt ze uit. “Ik hoop dat we straks een mooie uitdraai van de resultaten kunnen meegeven, met een heldere uitleg erbij. Na de vorige toetsafname hebben we zelf een toelichting geschreven, ook om duidelijk te maken waar de toetsen voor gebruikt worden.
Inzoomen
“Als je ziet dat een leerling moeite heeft met meten en meetkunde, dan wil je weten welke denkstappen hij maakt en waar het misgaat.”
4
Een andere wens is dat de leerkracht kan inzoomen op de resultaten. Lieke: “Als leerkracht wil je bij álle meetgegevens kunnen, zodat je snapt waar een resultaat op gebaseerd is en wat het zegt.” En goed dat je - na de kortere toetsen - alsnog de diepte in kunt. Ik vind wel dat je zorgvuldig moet afwegen bij welke leerlingen je een verdiepend instrument inzet en waarom. Het kost natuurlijk toch tijd. Ik ben benieuwd wat er uit zo’n leesgesprek komt. Als het gaat om het achterhalen van de reden dat het misgaat – het leesniveau, de woordenschat of verbanden leggen – dan denk ik, dat weet je als leerkracht al. Dan krijg je een bevestiging van wat je al weet. Bij rekenen zie ik wel degelijk de toegevoegde waarde van een diagnostische analyse, dat vak is beter meetbaar dan begrijpend lezen. Als je ziet dat een leerling altijd moeite heeft met meten en meetkunde, dan wil je weten welke denkstappen hij
w
“De nieuwe toetsen zien er aantrekkelijk en aansprekend uit. En het is leuk dat de personages in de toetsen met de leerlingen meegroeien.”
maakt en waar het misgaat. Straks kun je zien waar een leerling precies zit op die leerlijn; wat lukt en waar haakt hij af? Als je dat weet, kun je er heel gericht iets bij pakken. Dat is bij begrijpend lezen lastiger.”
Adaptief
De nieuwe digitale toetsen van Leerling in beeld zijn adaptief, dat wil zeggen dat ze zich aanpassen aan het niveau van de leerling. Lieke is enthousiast over de kansen die het biedt. “We moeten nog wel goed kijken naar wat dat precies betekent. Zo vraag ik me af of het de meest geschikte vorm is voor groep 3 en 4. Of wat de effecten zijn van het digitaal afnemen van de rekentoets. Kinderen die normaal berekeningen op papier maken en dat nu niet doen, maken wellicht meer fouten. Misschien willen we in groep 3 en 4 de papieren toetsen gebruiken en gaan we in groep 5 tot en met 8 over op digitale afname. Het is in ieder geval fijn dat de mogelijkheid er straks is. Kinderen worden dan minder snel overvraagd of juist ondervraagd.”
Kippenvel
5
Het partnerprogramma van Cito kwam op een goed moment, want het onderwerp toetsen stond sowieso op de planning van de Filios Scholengroep, waar Basisschool Hertogin Johanna V onderdeel van is. De scholen werken met hetzelfde volgsysteem. “Het basispakket is hetzelfde, maar elke school kan er zelf voor kiezen om extra vaardigheden te meten”, legt Lieke uit. “Een aantal toetsen is verplicht en daarnaast kijken we welke toetsen voor ons meerwaarde hebben. Je moet keuzes maken die passen bij de visie van jouw school. Bepaal wat je écht wil weten. Ik krijg er kippenvel van als je álles moet meten. Ik vind dat je alleen moet toetsen als je er ook iets mee gaat doen. Want hoe meer je toetst, hoe meer labels
je creëert. En je moet je afvragen of dat altijd nodig is. Een toets moet input geven voor een gesprek met een leerling. Een voorbeeld: wij werken nu met Viseon om een beeld te krijgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling. We gebruiken het om te bepalen met welke leerlingen je in gesprek wilt. Een kind dat een minder fijne dag heeft, vult de vragenlijst heel anders in dan wanneer hij een leuke dag heeft gehad. Dan kun je besluiten dat een gesprek met die leerling op dat moment niet nodig is. Zo’n instrument moet een signaalfunctie hebben en geen beoordelingsfunctie.”
Ander beeld
Lieke is positief over wat ze tot nu toe gezien heeft van het nieuwe leerlingvolgsysteem. “Leerkrachten kunnen straks heel makkelijk plannen, toetsen afnemen, resultaten invoeren en de voortgang bekijken. Ik heb de indruk dat het een stuk gebruiksvriendelijker zal zijn.” Ook voor de leerlingen brengt Leerling in beeld vernieuwing. “De nieuwe toetsen zien er aantrekkelijk en aansprekend uit. En het is leuk dat de personages in de toetsen met de leerlingen meegroeien.” Door het partnerprogramma heeft Lieke een ander beeld van Cito gekregen. “Het was gewoon iets op de achtergrond, een bedrijf waar je producten van afneemt. Nu krijg ik een kijkje in de keuken en ken ik de mensen die ermee bezig zijn. Dat maakt het persoonlijker. Ik zie nu dat er goed wordt nagedacht over de inhoud. Ze luisteren echt naar ons. Net als vroeger geef ik mijn mening, maar nu op een andere manier en met een ander doel: om samen tot een goed leerlingvolgsysteem te komen.”
!
Meer weten over het nieuwe LVS van iederéén? Kijk op cito.nl/leerlinginbeeld
leerling
En zo ziet Leerling in beeld er dan uit Welkom! Je start in Leerling in beeld straks in één online omgeving. Hier kun je vervolgens:
plannen
afnemen
analyseren
“Heel mooi vind ik dat leerlingen hun groei ten opzichte van zichzelf zien.”
Plannen | Je plant de korte basistoets eenvoudig in voor zowel papieren als digitale toetsen.
Analyseren | Het leerlingprofiel legt
de focus op groei. In één oogopslag zie je van alle vaardigheden
(cognitief en niet-cognitief) hoe de groei van de leerling ervoor staat.
Vanuit hier kun je: handig inzoomen op een bepaalde vaardigheid,
bijvoorbeeld met het leerlingrapport of categorieënanalyses.
De rapportages zijn nu ook makkelijk te printen. En natuurlijk is er ruimte om eigen notities te maken. 6
in beeld
…
Afnemen | Het afnemen van de toetsen
van Leerling in beeld kan op elk moment.
“Super fijn dat de digitale toetsen adaptief zijn.”
Analyseren | In het
groepsrapport ontdek je eenvoudig de groei van jouw groep. De
Cito-partnerscholen
hebben meegedacht
over dit fijne overzicht, vol handige filters. Het is helemaal naar wens in te richten.
“Zó fijn: meer inzicht in kúnnen, de leerlijnen beter kunnen volgen, meer op maat leerlingen volgen.”
7
Leerling in beeld | Het leerlingvolgsysteem van iederéén
Waar Maartje Jacobs (45), inspecteur po en vve en programmaleider basisvaardigheden, trots op is?
Op het onderwijs, in deze tijden van COVID-19 en lerarentekorten. Mooi om te zien hoe er in het afgelopen jaar onderwijs op afstand is ingericht en samenwerking gezocht is met ouders. Alles om de ontwikkeling van kinderen te blijven stimuleren.
Op mijn werk. Sinds de coronacrisis doe (ook) ik mijn werk vooral vanuit huis. Dat betekent veel (video)bellen met besturen, scholen en gemeenten. En goede gesprekken over onderwijskwaliteit, al zal het fijn zijn om weer mensen in het echt te zien en spreken! Op de aandacht en focus in het toezicht van de inspectie op de basisvaardigheden. Te veel leerlingen verlaten onvoldoende geletterd en gecijferd en met beperkte sociale en maatschappelijke competenties het onderwijs. Een urgent probleem dat we alleen met alle sectoren samen, van vve tot en met hoger onderwijs, kunnen aanpakken.
Op het toezicht op kinderopvang dat we ontwikkelen samen met Caribisch Nederland. Een nieuwe taak van de inspectie, waardoor we op deze eilanden een doorgaande lijn in het toezicht naar het primair onderwijs realiseren.
Op mijn collega’s. Een betrokken team met deskundige collega’s met een hart voor onderwijs. Dat inspireert enorm. Op het interne (online) scholingsaanbod van de inspectie, gericht op verdere professionalisering. Super belangrijk om je continu te blijven ontwikkelen. Op mijn ouders. Ze geven me mee dat het belangrijk is dat je doet wat je leuk vindt en dat je je hele leven nieuwe dingen kunt leren. Mijn moeder van begin 70 schrijft nu bijvoorbeeld haar eerste boek, over het leven van mijn grootouders in NederlandsIndië tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Op Tim, vanwege zijn creativiteit en rust. En op onze zonen, omdat ze het afgelopen jaar bijna niet naar school konden, niet met vrienden konden afspreken en toch vrolijk blijven. Een superprestatie.
Op het noaberschap in mijn buurtschap. We zijn er voor elkaar, van geboorte tot overlijden en alles wat daartussen het leven mooi maakt. Voor de volgende uitgave draagt Maartje het stokje over aan schooldirecteur Joris Luesink van OBS Spr@nkel in Eerbeek. 8
Waar ben jij trots op? Deel het via cito.nl/trots
intervie Ib’er Janneke Ginjaar over Leerling in beeld:
‘Het nieuwe LVS geeft je een compleet beeld van elk kind!’
Janneke Ginjaar
Janneke Ginjaar is intern begeleider op de Branding in Den Oever, PCB Het Koggeschip in Medemblik en Het Creiler Woud in Kreileroord. Het Koggeschip en Het Creiler Woud doen mee met het partnerprogramma van Cito. Janneke werkt al jaren met Cito en draagt graag haar steentje bij aan de ontwikkeling van het nieuwe leerlingvolgsysteem. “Ik vind het heel mooi dat wij er als onderwijsveld bij betrokken worden en dat het straks echt ons systeem is.”
Op de school waar Janneke hiervoor 27 jaar werkte als ib’er en adjunct-directeur, waren I- en II-scores eerder regel dan uitzondering. Op de scholen waar ze nu ib’er is, was het beeld anders. Janneke: “Ik kwam veel meer leerlingen met IV- en/of V-scores tegen. Ik leerde om echt anders naar de cijfers te kijken. Bij een kind dat ondergemiddeld scoort, moeten we niet direct het etiket onvoldoende plakken. Een leerling met een V-score kan een enorme groei laten zien! En als je dan zegt: het is een V-score, het is onvoldoende, dan doe je het kind tekort. Wij hebben dat stempeltje ‘zwak’ zelf bedacht. Als een kind laat is met lopen, geef je toch ook geen onvoldoende …”
Anders kijken
9
“Het nieuwe LVS kijkt verder dan alleen het cognitieve, het geeft veel meer informatie: een breed kindbeeld.”
Janneke bedacht een manier om behalve het niveau ook de groei van een leerling in beeld te brengen. “Op de leerlingenkaart die ik ontwikkelde, zeggen de kleuren iets over de groei die een leerling doormaakt. Blauw is een groei boven het landelijk gemiddelde, groen is gewoon een goede groei, geel is onvoldoende groei en bij rood is er geen groei of achteruitgang. Een kind met een V-score kan toch een mooie ontwikkeling laten zien en een kind met een I-score juist niet. Bij mijn leerlingenkaart moet je bij een rode score actie gaan ondernemen. Kijken naar groei geeft meteen een ander gevoel.” Toen Cito scholen opriep om mee te denken over het nieuwe LVS, twijfelde Janneke geen moment. “Ik was heel blij met mijn systeem, maar het is natuurlijk veel beter als zoiets geïntegreerd wordt in het leerlingvolgsysteem. Toen ik hoorde dat de focus van het nieuwe LVS van Cito volledig op groei ligt, werd ik natuurlijk nóg enthousiaster.”
Niet alleen cognitief
Janneke is positief over wat ze tot nu toe heeft gezien van de plannen. “Het nieuwe LVS kijkt verder dan alleen het cognitieve, het geeft veel meer informatie. Het geeft een breed kindbeeld: zo krijg je inzicht in de sociaalemotionele ontwikkeling en worden de executieve functies en creativiteit in kaart gebracht. Straks kun je dit allemaal inzichtelijk maken in één systeem en heb je niet allerlei verschillende programma’s nodig. In de laatste klankbordsessie hebben we gesproken om ook de 21e-eeuwse vaardigheden en het portfolio in het systeem op te nemen. Ook daar word ik blij van.” Op de Kopwerk-scholen werken ze met ‘regieversterkend handelen’, dit betekent dat leerlingen zelf invloed op hun leerproces hebben. Kinderen leren zichzelf hierdoor beter kennen, ervaren dat ze keuzes hebben en krijgen meer zelfvertrouwen. Janneke: “Wij bepalen niet alléén wat een leerling nodig heeft. Kinderen bepalen bij ons ook hun eígen doelen en wat ze nodig hebben om te groeien. Het nieuwe leerlingvolgsysteem sluit aan op dit gedachtegoed.”
“Ik vind het heel mooi dat wij er als onderwijsveld bij betrokken worden en dat het straks echt ons systeem is.”
10
Minder talig, kortere toetsen en adaptief
Veel scholen ervaren de huidige rekentoetsen als te talig. In het nieuwe LVS komt daar verandering in. “Zeker voor onze NT2-leerlingen is dat een goede ontwikkeling”, stelt Janneke. “Ook fijn dat de teksten voor begrijpend lezen minder lang zijn, en dat je een verdiepend leesgesprek kunt voeren als je meer informatie wilt. Het feit dat alle toetsen straks auditieve ondersteuning krijgen, wordt goed ontvangen. “Als je als leerkracht zelf de teksten voorleest, loop je het risico dat je toch hints gaat geven. Dat probleem heb je straks niet meer”, aldus Janneke. “En de leerkracht is er geen extra tijd aan kwijt.”
Adaptieve toetsen
In maart hebben de leerlingen in groep 3, 4 en 5 op Het Koggeschip en Het Creiler Woud de nieuwe toetsen gemaakt, deze keer nog op papier. Janneke is wel nieuwsgierig naar de digitale adaptieve toetsen. “Ik toets nu altijd al op maat, maar voor een leerling in groep 7 voelt het misschien niet prettig om een M6-toets te maken. Straks begint een leerling gewoon met de toets en krijgt hij vanzelf M6-opdrachten. Een paar jaar geleden gebeurde het nog dat veel kinderen typfouten maakten, bijvoorbeeld bij spelling. Daardoor werden digitale toetsen soms slechter gemaakt dan papieren toetsen. Maar inmiddels zijn kinderen gewend om met tablets te werken en speelt dat minder. Bij begrijpend lezen gaan we bij de digitale toetsen de teksten wel op papier erbij geven, zodat kinderen kunnen strepen in de tekst.”
Toetsmoment
Het nieuwe LVS biedt de mogelijkheid om toetsen op elk gewenst moment af te nemen. Janneke: “Dat is enerzijds prettig, want het is nu soms heel veel achter elkaar, voor leerlingen én voor leerkrachten. Dus als je wat rust kunt inbouwen, is dat fijn. Anderzijds vraag ik me af hoe het dan werkt met de schoolanalyse. In maart moet de trendanalyse er toch liggen voor het bestuur. Als je de toetsmomenten meer gaat spreiden is dat misschien een uitdaging. Hoe we dat volgend jaar precies gaan doen, moeten we nog bespreken. Het is sowieso fijn dat er iets te kiezen is.”
Praten over onderwijs
Janneke merkt dat elke partnerschool weer andere uitdagingen heeft. “De groep is heel divers, dus er zijn verschillende visies en meningen. Ik vind het altijd leuk om met mensen te praten over onderwijs en te leren van elkaar. Cito geeft ons ruimte om onze mening te geven, we krijgen alles te zien en mogen overal wat van vinden. Zo werd ons gevraagd wat we van de icoontjes in het leerlingrapport vonden. Er was een plaat met pijlen en een plaat met een hardlopertje. De pijl werd niet door iedereen goed ontvangen en het hardlopertje was onduidelijk. Door onze feedback hebben ze dit aangepast. Ik begreep dat ze iets gaan doen met een blaadje, dat groei symboliseert. Er wordt dus écht iets gedaan met onze opmerkingen”, besluit Janneke.
11
!
Nieuwsgierig naar wat het nieuwe LVS jouw school te bieden heeft? Maak kennis op cito.nl/leerlinginbeeld
“Toen ik hoorde dat de focus van het nieuwe LVS van Cito volledig op groei ligt, werd ik natuurlijk nóg enthousiaster.”
op het leerlingvolgsysteem van iederéén!
Zo ga jij aan de slag Kennismaken
Eén compleet leerlingvolgsysteem
• Online bijeenkomsten • Nieuwsbrief Leerling in beeld • Ontvang de 10-minutenpresentatie
• Nieuwe rapportages groep 3 t/m 8 • Nieuwe toetsen groep 3 t/m 5 • Digitaal adaptief of papier
cito.nl/leerlinginbeeld
Maak je pakketkeuze en bestel alvast!
voor groep 3 t/m 8
“Zo fijn: er is geen trendbreuk, je behoudt een doorgaande lijn.”
Vanaf 2022-2023: • Nieuwe toetsen groep 6 t/m 8 • Jaarlijkse vernieuwing van de opgaven
Maak je pakketkeuze en bestel alvast! Schoollicentie
Pakket Compleet
€ 299,- per jaar
€ 9,95 per leerling per jaar
Pakket Basis € 6,95 per leerling per jaar ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
Rekenen-Wiskunde (+verdiepend gesprek) Begrijpend lezen (+verdiepend gesprek) Taalverzorging (+verdiepend gesprek) DMT AVI
Pakket Basis, plus: ✓ Woordenschat ✓ Begrijpend luisteren ✓ Rekenen-Basisbewerkingen ✓ Engels ✓ Sociaal-emotioneel ✓ Groeimeter
Speciaal actie-aanbod Bestel vóór de zomervakantie en betaal € 6,95!
• Na je bestelling bellen we jou om samen goed naar de unieke situatie van jouw school te kijken • Advies, afspraak of (online) bijeenkomst? cito.nl/leerlinginbeeld