Groentemagazine de teelt van kolen

GROENTE MAGAZINE DIGITALE UITGAVE | NUMMER 2 | DECEMBER 2013

IN DIT NUMMER Teelttips | Bemesting | Bedrijfsreportages | Koolrassen | Onderzoek

INHOUD Groentemagazine december 2013 Thema: De teelt van kolen 6 10 15 17 10 22 30 34 38 42 49 54 59 66 70 74 82 83 84 93 97 98 101 104 106 108 109 112 116 120 122 124 127

Broccolibedrijf Chris en Myriam Devroe-Weyts Bloemkoolbedrijf Dirk en Katrien Martens Seys Productie van bloemkool en broccoli in Europa Consumptie van bloemkool en broccoli in Europa Gezondheidseffecten van bloemkool en broccoli Sluitkoolbedrijf Familie Paul en Annie Demyttenaere Degroote Productie van sluitkolen in Europa Consumptie van sluitkolen in Europa VLM lanceert 2 handige rekentools Recepten met kool Een nieuwe generatie bij Plantenkwekerij Blomme In spruitkool bepaalt de zwakste schakel het eindresultaat Evolutie van de bloemkoolteelt in Vlaanderen Brandstof besparen tijdens de veldwerkzaamheden VABI Roeselare: Een school met een levendige toekomst De fytolicentie verplicht vanaf 25 november 2015 Ziektebestrijding in bloemkool Insectenbestrijding in bloemkool Overzicht van het onderzoek in Inagro Rupsen in koolgewassen Met beperkt aantal rassen een goed resultaat in industriebloemkool Zaaizaadbehandeling ook in koolgewassen belangrijk Rejo Fresh als belangrijke schakel in de keten Bloemkoolrassen Syngenta Knolvoetresistente bloemkoolrassen van Syngenta Proefresultaten 2012 bloemkoolrassen Syngenta Bloemkoolteler Van Assche content met de rassen van Enza Zaden Ervaring van telers helpt veredelaars Bejo op weg naar goede rassen All Day Long-Awards uitgereikt West-Vlaanderen speler van betekenis in de productie van sluitkolen Kolen zijn uitstekende wintergroente Pinguin verwerkt ruim 2000 ton sluitkolen per jaar Producenten REO Veiling maken werk van vernieuwde beleidsvisie

COLOFON Jaargang 1 nr 2 Digitaal vakblad voor de professionele groententeler REDACTIE EN VORMGEVING Agromedia – Tuinbouwnet - Marc Vanelslander Werviksestraat 10 8890 Moorslede ADVERTENTIES Vraag info via redactie@tuinbouwnet.be

VOORWOORD Met de winter en de jaarwisseling voor de deur is de tijd van kolen op het menu in veel gezinnen weer aangebroken. We vangen echter geluiden op dat het weer de laatste weken te zacht is om de mensen er toe aan te zetten om echte wintergroenten op hun menu te plaatsen. AGRO-EXPO Vlaanderen wil samen met de werkgroep Tuinbouw de koolteelt in de kijker plaatsen. Daartoe hebben zij de actie KOOL is COOL op poten gezet. Naar aanleiding van de bekendmaking van de nieuwste GfK-cijfers van de VLAM, publiceerde HLN een artikel over de Vlaming die geen kool meer lust. “In tien jaar tijd is de verkoop van witte, groene en rodekool gehalveerd”. Van de totale productie aan kolen in ons land wordt dan ook een groot percentage uitgevoerd. In dit tweede nummer van ons digitaal Groentemagazine hebben wij een poging gedaan om zoveel mogelijk aspecten van de koolteelt te belichten. Het is een behoorlijk dik nummer geworden met veel informatie en tips voor de professionele koolteler. Veel bedrijven en organisaties hebben aan dit nummer meegewerkt, waarvoor onze uitdrukkelijke dank. Wij wensen u veel leesgenot! We streven er naar om tegen eind januari klaar te zijn met ons derde nummer. Het thema van dat nummer wordt de preiteelt, ook zo’n typische wintergroente. De redactie.

6 BEDRIJFSREPORTAGES

15 DOSSIER BLOEMKOOL

In voorbereiding van de actie “KOOL is COOL“ organiseert Agro-Expo een reeks bedrijfsbezoeken aan koolbedrijven in West-Vlaanderen. In dit nummer geven wij u 3 reportages van bedrijven die reeds bezocht werden.

In dit hoofdstuk belichten wij de teelt van bloemkool en broccoli. De productie en consumptie in Europa en België worden nader toegelicht. Verder kan u ook lezen waarom deze koolsoorten uw gezondheid kunnen bevorderen.

30 DOSSIER SLUITKOOL

42 RECEPTEN MET KOOL

Sluitkolen zijn in heel Europa een belangrijke teelt. We gaan nader in op de productiecijfers voor Europa en België. Sluitkolen maken in Europa 10 tot 15 % uit van de totale consumptie van groenten. Ook deze koolsoorten hebben een gezondheidsbevorderend effect.

Met kolen kan je alle kanten uit in de keuken. Er zijn tal van bereidingsmogelijkheden voor deze overheerlijke groenten. In dit magazine mochten recpten met kool niet ontbreken. Veel kookgenot en smakelijk!

49 BEDRIJFSNIEUWS

54 TEELTBEGELEIDING

In West-Vlaanderen zijn heel wat bedrijven actief in de koolsector. Telers zowel voor de versmarkt en voor de industrie. Dievriesgroentebedrijven en de REO Veiling.

En natuurlijk vind je ook plantenkwekerijen die zich gespecialiseerd hebben in koolplanten.

In de koolteelt is de teeltbegeleiding van groot belang.

TACO is een organisatie die vollegrondstelers begeleidt in onder andere de teelt van kolen. In een tweetal artikels krijg je van de TACO adviseurs meer uitleg over de teelt van spruit- en bloemkool.

66 ECONOMISCH

70 ONDERWIJS

Door de continue stijging van de dieselprijzen is brandstof besparen een must. Op een aantal publieksmomenten demonstreerde Inagro, in samenwerking met de Vlaamse Overheid en PCLT Roeselare, hoe brandstof bespaard kan worden tijdens ploegwerkzaamheden.

Jongeren met groene vingers kunnen in het VABI vanaf de tweede graad als optie binnen Plant –Dier – Milieu en in de derde graad zowel in TSO als BSO kiezen voor de studierichting Tuinbouw.

4 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

74 GEWASBESCHERMING

85 ONDERZOEK

Tot op heden zijn land- en tuinbouwers beroepshalve vrijgesteld voor de vergunning: “erkend gebruiker van fytofarmaceutische producten”. Daar komt op 25 november 2015 een einde aan

Veel telers in België zijn actief in de koolteelt. Goede economische resultaten kunnen slechts bekomen worden als de technische resultaten uitstekend zijn.

Het onderzoek van proefcentra zoals PCG en Inagro leveren hiertoe een heel grote bijdrage.

105 RASSEN

116 ALL DAY LONG

In de loop der jaren hebben de veredelingsbedrijven die actief zijn binnen de koolteelt heel goede rassen ontwikkeld. De keuze in elke koolsoort is groot. In dit magazine stellen enkele zaadhuizen hun rassen aan u voor.

Van groenten en fruit kan je de klok rond genieten – All Day Long. Van het ontbijt tot de laatavondsnack.

Dat kan zelfs met weinig moeite. Onlangs werden de All Day Long-Awards 2013 uitgereikt. Twee bedrijven vielen in de prijzen.

120 AFZET

127 REO VEILING

Ook voor de afzet hebben de telers in de WestVlaamse groenteprovincie veel mogelijkheden. Voor de versmarkt is de REO Veiling heel belangrijk en voor de telers die industriekolen kweken zijn er heel wat diepvriesgroentebedrijven.

Op 1 december 2012 werd de vernieuwde beleidsvisie van de REO Veiling voorgesteld. Eén jaar later keek de REO Veiling terug op welke beleidskeuzes intussen zijn gerealiseerd en wat in de steigers staat.

Werkten mee aan dit nummer: REO Veiling – Werkgroep Tuinbouw – Inagro – PCG – NAC – TACO – Rejo Fresh – Rijk Zwaan – Syngenta – Bejo – Enza Zaden – LAVA – VABI – PINGUIN – Verhoest Marc – Agrotech – Plantenkwekerij Vermeulen – Verstraete Construct – Vanhoucke Machinebouw – Plantenkwekerij Blomme – Vogelverschrikker.be – Howitec Netting 5 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE BROCCOLIBEDRIJF CHRIS EN MYRIAM DEVROE – WEYTS Dit familiebedrijf is gelegen aan de Rodepoortstraat 12 te Ardooie. Chris en Myriam starten in 1988 op het ouderlijk bedrijf en teelden toen hoofdzakelijk bloemkool op 3 ha en serresla in hun serre van 2.500 m². Op vandaag wordt op zo’n 25 ha vooral groenten geteeld: bloemkool (verse markt), broccoli, prei, knolselder, aardappel en mais en 8.000 m² serresla.

Iedere teelt heeft zijn plaats in een strikte arbeidsplanning op het familiale bedrijf.     

Oogst bloemkool verse markt: begin mei tot begin november Oogst broccoli verse markt: begin juli tot begin november Oogst knolselder: augustus tot half januari Oogst prei: van 15 december tot eind april Oogst serresla van 1 november tot 20 mei

6 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE Voor de teelt van broccoli kiest Chris percelen in de buurt van het bedrijf en zorgt hij dat er beregening mogelijk is op ieder perceel. Voor de teelt van broccoli wordt in tegenstelling tot vroeger geopteerd om percelen te kiezen met slechts ĂŠĂŠn kolenteelt.

De basisbemesting bestaat uit 300 kg kalkcyanamide op het geploegd land. Bij het planten wordt een 2de basisbemesting toegediend via rijenbemesting. En in functie van een analyse bij de start van de knopvorming van broccoli wordt bij bemest met ammoniaknitraat. Chris opteert voor 2 verschillende rassen (Ironman en Steel) en dit zorgt voor een goede arbeidsspreiding omdat ieder ras een verschillende groeiperiode heeft en dus ook verschillende oogstdata. Vanaf de oogst in oktober wordt overgeschakeld naar Monaco omwille van een mindere gevoeligheid voor schermrot en andere ziektes in de herfstperiode. Op het bedrijf gebeurt de onkruidbestrijding volledig op mechanische wijze en dit tweemaal per teelt. Een eerste maal na 3 weken planten en een laatste maal om ook de broccoli aan te aarden.

Chris volgt strikt de waarnemingen uitgevoerd naar de koolvlieg en het koolmotje op.

Wekelijks komen verantwoordelijken de plakvallen opvolgen.

7 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE De verdere teeltopvolging gebeurt bijna dagelijks door de teler zelf, maar ook op regelmatige basis wordt beroep gedaan op de betaalde voorlichting via TACO. De spreiding van de diverse teelten moet zorgen dat er geen externe arbeid nodig is. Sinds vorig jaar helpt er tevens een zoon als zelfstandig helper op het bedrijf.

Na het uitsnijden van de broccoli op het veld worden deze broccoli ’s onmiddellijk in de frigo geplaatst bij 1 à2°C. Deze snelle in koeling is nodig om een lang houdbaar product te hebben. Nadat deze broccoli volledig is ingekoeld kan deze maar geseald worden in stuks van 500 gram. Vervolgens gaat deze broccoli opnieuw in de frigo voordat hij naar de veiling gevoerd wordt. Na de teelt van broccoli wordt bijna altijd nog een groenbemester ingezaaid zoals Japanse haver of Phacelia.

8 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

Smeerprogramma speciaal ontworpen voor de landbouw Samengesteld in functie van uitzonderlijke werkomstandigheden Uw zekerheid voor een duurzame bescherming voor jaren aan een stuk

VOLLEDIG AANBOD OP www.agrotech.be

AGROTECH STEUNT Boeren op een Kruispunt En schenkt 1% integraal aan deze organisatie

WINTERPROMOTIE

GRATIS WARME SWEATER Bij aankoop vanaf 205 liter oliën en smeervet In één of verschillende soorten en verpakkingen

Voor meer info over deze actie kan u terecht bij de AGROTECH dealers DE DEALERLIJST KAN U VINDEN OP ONZE WEBSITE S – M – L – XL – XXL

BEDRIJFSREPORTAGE BLOEMKOOLBEDRIJF DIRK EN KATRIEN MARTENS – SEYS Dirk en Katrien hebben in 1995 het ouderlijk bedrijf van de familie Seys overgenomen. Dit familiebedrijf is gelegen in Meulebeke aan de Haandeput 2 te Meulebeke. Na enkele jaren het bedrijf te hebben uitgebaat, werden duidelijke toekomstkeuzes gemaakt en werden teelten omgeschakeld.

Op vandaag kijken we naar een gemend bedrijf waarbij de teelt van groenten zowel voor versmarkt (prei en waswortelen) als voor verwerking ( bloemkool en spruitkool) hoofdzaak is en wordt gecombineerd met akkerbouw (aardappelen en mais) en een gesloten varkensbedrijf. De keuze voor een gemend bedrijf is een bewuste keuze geweest met 3 belangrijke redenen: 10 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE 1. Risicospreiding 2. Het bekomen van een efficiënte arbeidsorganisatie 3. Het voorzien van voldoende vruchtafwisseling op de percelen en dit om bodemmoeheid, ziektedruk, … te vermijden De teelt van bloemkool wordt op dit bedrijf gevoerd in 2 seizoenen. 1ste vrucht met plantperiode april en verwachte oogstperiode eind juni- begin juli en een 2de vrucht met plantperiode juli en verwachte oogstperiode oktober. Bij elke teeltperiode past de teler dezelfde principes toe in alle fases van de teelt: risicospreiding, efficiënte arbeidsorganisatie, langdurig perceelsgebruik en kostenreductie.

Voor de bloemkoolteelt opteert Dirk om de percelen in de buurt van het bedrijf te houden. De bloemkoolteelt wordt geplant op eigen grond en grond die geruild wordt met een collega veeteler. Dit biedt de beste garantie op goede grond met voldoende vruchtafwisseling. Niet alle 2de vrucht wordt na de eerste teelt geplant. Een aantal percelen worden vrijgehouden om voldoende vroeg de 2de teelt te kunnen planten. De bemesting gebeurt door een combinatie van dierlijke mest (drijfmest en effluent) en kunstmest. Deze combinatie zorgt ervoor dat er ten eerste een algemene verrijking van de bodem wordt voorzien met de nutriënten aanwezig in de dierlijke mest. Specifieke tekorten aan nutriënten worden toegevoegd via kunstmest en dit enkel toegepast als rijenbemesting wat zorgt voor een optimale opname door de plant en een beperking in de hoeveelheid kunstmest die wordt gebruikt. De noodzaak aan bemesting wordt zowel in 1ste vrucht als in 2de vrucht onderzocht via een bodemanalyse.

Bij het planten wordt door de keuze van min 7 verschillende rassen opnieuw gezorgd voor een arbeidsspreiding (verschillende groeiperiodes per ras en dus ook verschillende oogstdata) en risicospreiding ( gevoeligheid voor ziektes, klimaatstress, … verschilt ook van ras tot ras). De keuze van rassen gebeurt in overleg met een teeltvoorlichter en op basis van ervaringen uit voorgaande jaren.

Dirk heeft eigen ontwerp van bandbespuitingsmachine. Onkruidbestrijding gebeurt volledig op mechanische wijze via een schoffelmachine die ook toelaat om tegelijkertijd en vooral specifiek gericht op de plantrij een insecticidenbehandeling uit te voeren.

Bedoeling is om noodzakelijk gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te beperken door enkel te behandelen boven de rij (jonge) plantjes. Dit is niet alleen een milieuvriendelijke manier van werken maar hierbij wordt opnieuw gedacht aan kostenreductie door het beperken van het gebruik van bestrijdingsmiddelen.

11 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE

Teeltopvolging gebeurt wekelijks door de teler zelf, maar ook op regelmatige basis wordt beroep gedaan op externe teeltadviseurs (bvb teeltadvies van TACO) Indien noodzakelijk tijdens de teelt is de teler in staat om op elk perceel te beregenen. Hiervoor beschikt hij ook over een watervoorraad van 60.000 liter die bij het perceel kan geplaatst worden.

Om de piekmomenten op te vangen wordt met vreemde arbeidskrachten gewerkt via de seizoensregeling. Voor bloemkolen betekent dit dat in de plantperiode en oogstperiode een aantal extra arbeiders worden voorzien.

12 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE

Het uitsnijden van de bloemkolen op het veld gebeurt manueel. Het verdere marktklaar maken van de bloemkolen gebeurt via een aangepaste bloemkooloogstmachine.

Bloemkolen voor verwerking worden ontdaan van alle bladeren en nadien verkleind tot bloemkoolroosjes met bepaalde contractueel vastgelegde afmetingen. Om aan deze contractvoorwaarden te voldoen werd de oogstmachine aangepast met extra sorteerelementen.

Er wordt bewust ingezet op kwaliteit. Zo wordt bij elke oogstbeurt voldoende personeel voorzien op de machine ter controle bij het vullen van de containers. Mindere kwaliteit wordt uitgehaald en apart aangevoerd.

13 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI PRODUCTIE VAN BLOEMKOOL EN BROCCOLI IN EUROPA Het totaal areaal koolgewassen in Europa bedraagt ongeveer 430.000 ha. Meer dan de helft van het Europees areaal staat in Oost-Europa (Balkanlanden, Polen, Letland, Estland, Litouwen, Oekraïne, Hongarije en Griekenland).

Meer dan 80 % van het Europees areaal koolgewassen is bestemd voor de verse markt en slechts een 11 % wordt geteeld voor de verwerking.

Met ongeveer 150.000 ha in Oost-Europa alleen is witte kool het belangrijkste koolgewas.

Areaal koolsoorten in hectare in Europa Noord –West Europa Oost Europa Zuid Europa

105.321 ha 237.430 ha 84.700 ha

Areaal bloemkool in voornaamste landen (2011) en prognose Land Frankrijk Verenigd Koninkrijk Italië Spanje + Portugal Polen (*) Turkije (*) Russische regio Duitsland + Oostenrijk +Zwitserland België (*) Hongarije Nederland Oekraïne

Areaal (ha) 20.165 9.950 9.500 7.605 7.440 6.490 5.390 5.000 4.685 4.130 2.465 2.300

(*) Bij deze landen is het areaal bloemkool met als bestemming verwerking niet onbelangrijk. In België zijn 4.200 ha bestemd voor de verwerking. In Polen en Turkije zijn dit respectievelijk 3.200 en 1.050 ha.

15 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI Conclusies productie van bloemkool in Europa  Meeste geteelde kool in Europa en verspreidt over alle landen  Frankrijk is de grootste producent van bloemkool in Europa.  Er wordt een forse uitbreiding in Oost-Europa verwacht omdat het product nog relatief onbekend is en heeft daar veelal het imago van een luxe groente  Zuid-Europa is een belangrijke producent van Noord-West Europa tijdens de wintermaanden 90 % van de Europese productie is bestemd voor de afzet op de verse markt terwijl 85 % van de Belgische productie is bestemd voor de verwerking.

Areaal broccoli in voornaamste landen (2011) en prognose Land Spanje (*) Verenigd Koninkrijk Italië Polen (*) Benelux Duitsland + Oostenrijk +Zwitserland Frankrijk (*) Turkije Portugal Griekenland Scandinavië Oekraïne

Areaal (ha) 22.500 8.500 8.380 5.800 3.400 2.500 2.300 2.250 1.800 1.550 960 400

(*) Bij deze landen is het areaal broccoli met als bestemming verwerking niet onbelangrijk.

In Spanje zijn 5.400 ha bestemd voor de verwerking. In Polen en Frankrijk zijn dit respectievelijk 4.700 en 950 ha.

Conclusies productie van broccoli in Europa  Wordt meest geteeld in Zuid-Europa met verwachting van een licht dalend areaal in Zuid-Europa.  In Oost-Europa wordt dit nauwelijks geteeld. (uitzondering Polen)  In Polen wordt broccoli hoofdzakelijk voor de industrie geteeld.  In Noord-West Europa wordt in bepaalde landen een verdere toename verwacht.  In gans Europa wordt een licht groei verwacht van 1%  In België is het areaal broccoli voor de verwerking zeer beperkt.

16 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI CONSUMPTIE VAN BLOEMKOOL EN BROCCOLI IN EUROPA De consumptiemarkt van verse kool maakt gemiddeld 10 tot 15 % uit van de totale consumptie van verse groenten. Vooral in Oost-Europa ligt de consumptie van koolgewassen hoog en vooral van witte kool zeer hoog. Er bestaan grote verschillen in consumptie van type kool naargelang de regio in Europa.

Bloemkool en broccoli staan op plaats 2 en 3 op basis van consumptievolume in Europa.

Consumptie van bloemkool in Europa  Hoogste bloemkool consumptie in Noord-West Europa maar hier is er een structurele afname ten voordele van de broccoli  Bloemkool wordt in Oost-Europa vooral in aangrenzende buurlanden van NoordWest Europa in grotere volumes geconsumeerd;  Voor veel consumenten in Oost-Europa is bloemkool nog een relatief onbekend product waarvoor een groeiende belangstelling bestaat  Product is in Oost-Europa vaak schaars aanwezig op de markt, kent een hoge prijs en heeft voor (sommige) consumenten het imago van een luxe groente.

Consumptie van bloemkool in België  Het aantal kopers van verse bloemkool in België neemt af en bedraagt slechts 60%  De aankoop van verse bloemkool is het oogst in het derde kwartaal of zomermaanden. Dit zijn precies de maanden waar ook de Belgische productie het hoogst is. (bron: VLAM)

17 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI

Consumptie van broccoli in Europa    

Wordt sinds jaren in Zuid-Europa (Spanje en Italië) sterk geconsumeerd Laat in vrijwel alle landen een stijging zien de laatste jaren (gemak) Vaak stijging van de consumptie in Noord-West Europa ten koste van bloemkool Voor Oost Europa zijn er sterke groeimogelijkheden zowel voor het verse als voor het verwerkte product  Voor veel consumenten in Oost Europa is broccoli eveneens een onbekend product

Consumptie van broccoli in België  Het aantal kopers van verse broccoli in België neemt toe en bedraagt reeds 60%  Huishoudens met kinderen kopen meer dan gemiddeld broccoli  Het consumptieseizoen van broccoli in België is verschillend van het productieseizoen. (bron: VLAM)

18 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI

19 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI

GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN BLOEMKOOL EN BROCCOLI Gemiddeld bekeken zijn alle kolen prima leveranciers van voedingsvezels, vitamine C, foliumzuur (belangrijk voor een goede ontwikkeling van het ongeboren kind) en vitamine K. Koolsoorten hebben talrijke troeven en behoren tot de gezondste groenten die men kan eten, boordevol actieve en nuttige bestanddelen. Dr.ir. Eric De Maerteleire Vooral broccoli en bloemkool bevatten glucosinolaten. Glucosinolaten zijn de antikanker stoffen in de voeding bij uitstek. De volgende kankers komen minder voor bij regelmatige consumptie van broccoli en bloemkolen: blaas-, maag-, borst-, prostaat-, slokdarm-, darmen leverkanker. De werking van deze glucosinolaten ligt op drie vlakken: 1. Ontgifting van het lichaam 2. Antioxidatieve eigenschappen 3. Ontstekingsremmend Niet voor niets krijgt broccoli vaak de bijnaam 'supergroente' mee. Naast deze hoge nutriĂŤntdensiteit bevat broccoli ook de stof sulforafaan die een sterke antikankerwerking zou hebben. Sulforafaan versterk het immuunsysteem van senioren en zorgt voor minder virale infecties. Sulforafaan werken ontstekingsremend, vernietigen vrije radicalen in het lichaam en helpen toxische stoffen te elimineren via de lever. en ook indol-3-carbinol die in verband wordt gebracht met de preventie van borstkanker. De hoge concentratie aan 20 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER BLOEMKOOL EN BROCCOLI vitamine A beschermt de huid. Broccoli wordt eveneens genoemd in de bescherming van andere aandoeningen zoals maagzweren, hart- en vaatziekten en oogziekten.

Als we zien wat de procentuele bijdrage is van 200 g bloemkool of 200 g broccoli aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) kalium, calcium, vitamines... dan begrijp je exact wat we bedoelen dat bloemkool en broccoli super gezond zijn.

Zo levert 200 g bloemkool 35% van de ADH kalium, 29% van de ADH vitamine B6. Broccoli levert 34% van de ADH kalium, 43% van de ADH vitamine B2, 30% van de ADH vitamine B6 en 41% voor vitamine A. Bloemkool en broccoli zijn duidelijke zwaargewichten als het gaat om de aanwezigheid van bioactieve stoffen noodzakelijk voor een goede gezondheid. Maar gelukkig zijn de groenten lichtgewichten als het gaat om de caloriebijdrage. Voor bloemkool is dat 17 kcal per 100 g, voor broccoli bedraagt dit 20 kcal per 100 g. Vandaar dat de nutriĂŤntdensiteit van beide groenten zo hoog ligt: veelvuldige aanwezigheid van vezels, vitamines en mineralen maar anderzijds een gunstig en gezond voedingsmiddel voor een caloriearm dieet. Op die manier kunnen bloemkool en broccoli niet ontbreken op het nazomermenu.

21 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE SLUITKOOLBEDRIJF FAMILIE PAUL EN ANNIE DEMYTTENAERE-DEGROOTE Paul en Annie hebben in 1989 in Zonnebeke een gemengd bedrijf overgenomen met onder meer varkens, vleesvee en grondwitloof. Al heel snel werd de groenteteelt ge誰ntroduceerd op het bedrijf. Er werd resoluut gekozen voor afzet via de REO veiling.

Het teeltplan bestond in de beginjaren uit prei, bloemkool, knolselder en sluitkolen. In 1995 werd bloemkool vervangen door broccoli en vanaf 2006 werd de verdere specialisatie in de preiteelt doorgezet. Kolen hebben ook altijd deel uitgemaakt van het teeltplan.

Zoon Dieter bleef in 2010 na zijn opleiding als kok thuis als zelfstandig helper en verkoos uit te breiden in de teelt van sluitkolen. In de beginjaren was dit sluitkolen voor bewaring en 22 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE later werd ook gestart met levering voor de verwerkende industrie. De teelt van vroege prei werd hierdoor en omwille van de grondsoort verminderd.

De verschillende teelten zorgen voor een drukke arbeidsplanning maar zorgen ook voor afwisseling in het werk en risicospreiding.

Periode

Teelten

januari - juni

levering van prei en bewaarkool voor de verse markt

juni – september

levering van courgettes, prei en vroege savooi voor industrie en verse markt

oktober – december

levering van kolen, knolselder en prei voor industrie en verse markt

Percelen uit ruime omgeving Voor de teelt van sluitkool wordt beroep gedaan op akkerbouwers uit de ruime omgeving waar elk jaar percelen gehuurd worden. Zo kan voldaan worden aan een rotatie van 1 op 4.

Er wordt gekozen voor humusrijke en kalkrijke zware grond met hoge pH. Deze omstandigheden zorgen voor een rustige, constante groei van de kolen. Beregening is op dergelijke gronden nog niet nodig geweest.

Bijbemesten op basis van analyse Voor het planten wordt drijfmest gevoerd. Begin augustus wordt op basis van een analyse in overleg met een teeltbegeleider (TACO) beslist hoeveel eventueel moet worden bijbemest. Dit gebeurt met kalknitraat via breedwerpige toediening. Om problemen tijdens het bewaarproces te vermijden is het heel belangrijk om te zorgen voor een aangepaste bemesting.

23 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE

Afzet bepaalt het ras Voor de rassenkeuze wordt vooral rekening gehouden met het afzetkanaal. De afzet van witte kool voor industrie vereist een productief ras dat een hoge opbrengst kan bekomen.

De witte kolen voor afzet via de veiling worden gekozen op basis van bewaarkwaliteit. Men teelt 1 ras voor vroege afzet (vanaf februari) en 2 rassen voor late afzet (vanaf maart/april).

De savooien voor verwerkende industrie worden gekozen volgens oogstperiode en in functie van mogelijke afzet. Voor de andere kolen wordt overlegd met de zaadhuizen en de teeltbegeleider (TACO).

Plantmachine speciaal voor zware grond De plantmachine is specifiek gekozen en geschikt voor zwaardere gronden. De kouter voor het plantmechanisme is scherper dan bij andere types plantmachines. De plantafstand 24 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE tussen de rijen bedraagt 50 cm. Kolen voor afzet via de veiling kunnen hierdoor in een vierkant worden geplant. Dit zorgt voor uniformere kolen. Voor de afzet voor de industrie wordt in de rij tot 65 cm geplant om een grotere opbrengst te kunnen halen.

Mechanische onkruidbestrijding De onkruidbestrijding gebeurt volledig mechanisch. Net voor het sluiten van het gewas wordt er nog eens geschoffeld.

Koolvliegbehandeling gebeurt in de plantbakken. Voor ziekte- en insectenbestrijding tijdens de teelt wordt beroep gedaan op een waarnemings- en waarschuwingssysteem. Ook hier is overleg met de teeltbegeleider (TACO) belangrijk. Begin oktober wordt een laatste keer behandeld tegen de typische bewaarziektes. Dit jaar werd duidelijk minder behandeld omwille van de lagere ziektedruk door het betere weer.

Personeel in piekmomenten Om piekmomenten op te vangen wordt gewerkt met vreemde arbeidskrachten via de seizoensregeling. Voor sluitkolen betekent dit dat in de plant- en oogstperiode een aantal extra arbeiders wordt voorzien.

25 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE Met de meeste zorg oogsten Voor bewaarkolen is het oogstmoment zeer belangrijk. De kool moet goed gevuld zijn en mag met andere woorden niet te jong zijn. Er moet al een zekere afrijping ingezet zijn. Een tweede aandachtspunt bij het oogsten is de celspanning. Als deze spanning te groot is kunnen de kolen barsten bij het snijden of wegleggen.

Broze kolen worden dan ook soms met meer blad geoogst. De kolen worden geoogst met een oogstband en door 2 personen afgelegd in containers met de snijvlakken in dezelfde richting. Hierdoor bekom je een goede verdeling in de container en worden de kolen minder gekwetst. Sorteren op het veld is niet eenvoudig. Het is wel belangrijk dat je weet wat je oogst. Elke container wordt voorzien van een etiket met vermelding van ras, veld en oogstdatum. Door deze kennis kan in overleg met de commerciĂŤle cel van de veiling afzet geregeld worden. Het oogsten van kolen voor de verwerkende industrie gebeurt met dezelfde machine maar de werkzaamheden kunnen veel sneller verlopen.

26 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJFSREPORTAGE Koolsorteerder per gewicht

Als de kolen uit de frigo komen worden ze eerst individueel bijgesneden en worden overtollige bladeren weggeblazen. Nadien worden de kolen via een transportband individueel gewogen en kunnen ze automatisch worden gesorteerd in 4 gewichtsklassen.

Alle soorten verpakkingen van de gewone EPS-kist over netzakken tot kartonnen big bags zijn mogelijk.

27 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN PRODUCTIE VAN SLUITKOLEN IN EUROPA Het totaal areaal koolgewassen in Europa bedraagt ongeveer 430.000 ha. Meer dan de helft van het Europees areaal staat in Oost-Europa (Balkanlanden, Polen, Letland, Estland, Litouwen, Oekraïne, Hongarije en Griekenland).

Meer dan 80 % van het Europees areaal koolgewassen is bestemd voor de verse markt en slechts een 11 % wordt geteeld voor de verwerking. Met ongeveer 150.00 ha in OostEuropa alleen is witte kool het belangrijkste koolgewas.

Areaal koolsoorten in ha in Europa Noord –West Europa Oost Europa Zuid Europa

105.321 ha 237.430 ha 84.700 ha

Areaal witte kool in voornaamste landen (2011) Land Hongarije en buurlanden (*) Polen (*) Duitsland + Oostenrijk +Zwitserland (*) Griekenland Spanje Turkije (*) Verenigd Koninkrijk (*) Scandinavië Italië Benelux (*) Frankrijk

Areaal (ha) 27.190 15.600 5.950 4.420 3.400 3.350 3.300 1.800 1.800 1.500 1.400

(*) Bij deze landen is het areaal witte kool met als bestemming verwerking en vers versneden zeer belangrijk. Het areaal in de Oost-Europa vertegenwoordigt meer dan 60% van de Europese productie.

Conclusies productie van witte kool in Europa.  Veel geteelde kool in Europa en geografisch zeer verspreid  Meeste witte kool wordt geteeld in Oost-Europa (61%).

30 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN

 Afzet is overwegend voor de verse markt en vers versneden, slechts 10% is voor de industrie.  Groeiverwachtingen zijn beperkt en afhankelijk van wijzigingen in consumentengedrag.

Productie van witte kool in België Witte kool volume en aantal telers op REO Veiling 5,000,000

250

4,500,000 4,000,000

200

3,500,000 3,000,000

150

2,500,000 2,000,000

100

1,500,000 1,000,000

50

500,000

0

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Volume stuks

Aantal telers

 Productie voor de vers markt op de REO Veiling schommelt de laatste jaren rond de 4,5 miljoen stuks.  Productie is op de REO Veiling gestegen van 2,5 miljoen stuks naar 4,5 miljoen stuks per jaar.  Het gemiddeld stukgewicht in Belgische supermarkten ligt tussen 1,6 en 2 kg en komt van enkele jaren terug van 2,5 kg. Het aandeel kleine kolen stijgt jaar na jaar.  Witte kool is op de REO Veiling 12 maanden per jaar verkrijgbaar.

31 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN Areaal rode kool in voornaamste landen (2011) Land Turkije Duitsland + Oostenrijk +Zwitserland (*) Hongarije Oekraïne Polen Benelux Verenigd Koninkrijk Frankrijk Scandinavië

Areaal (ha) 2.900 2.550 1.430 1.000 700 550 500 200 170

(*) Bij deze landen is het areaal met als bestemming verwerking niet onbelangrijk. Het areaal in de Oost-Europa vertegenwoordigt slechts 31% van de Europese productie.

Conclusies productie van rode kool in Europa  Beperkt areaal (<5% van het totale areaal kolen)  Wordt op kleine schaal geteeld in Noord- en West-Europa en Oost-Europa Er is wel een sterke toename in productie in Oost-Europa en een lichte afname in Noord- en West-Europa.

Productie van rode kool in België

32 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN  Productie voor de vers markt op de REO Veiling schommelt de laatste jaren rond de 2 miljoen stuks.  Productie is op de REO Veiling licht gestegen van 1,5 miljoen stuks naar 2 miljoen stuks per jaar.  Het gemiddeld stukgewicht in Belgische supermarkten ligt tussen 1,6 en 2 kg en komt van enkele jaren terug van 2,5 kg. Het aandeel kleine kolen stijgt jaar na jaar.

Rode kool is op de REO Veiling 12 maanden per jaar verkrijgbaar.

Areaal savooikool in voornaamste landen (2011) Land Verenigd Koninkrijk Italië Spanje Hongarije Frankrijk Duitsland + Oostenrijk +Zwitserland Polen Benelux Scandinavië

Areaal (ha) 5.150 3.150 2.475 2.160 2.000 1.300 700 600 20

Het areaal in de Oost-Europa vertegenwoordigt slechts 16% van de Europese productie.

Conclusies productie van savooikool in Europa  Beperkt areaal ( slechts 10% van het totale areaal kolen)  Er is wel een afname verwacht ten voordele van de boerenkool in Verenigd Koninkrijk.

33 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN Productie van savooikool in België

 Productie voor de savooikool voor de verse markt op de REO Veiling daalt van 2,5 miljoen stuks naar 1,5 miljoen stuks.  Het aantal telers is met de helft afgenomen.

CONSUMPTIE VAN SLUITKOLEN IN EUROPA De consumptiemarkt van verse kool maakt gemiddeld 10 tot 15 % uit van de totale consumptie van verse groenten. Vooral in Oost-Europa ligt de consumptie van koolgewassen hoog en vooral van witte kool zeer hoog.

Er bestaan grote verschillen in consumptie van type kool naargelang de regio in Europa.

Witte kool staat op eerste plaats op basis van consumptievolume in Europa.

34 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN Consumptie van sluitkool in Europa  Van alle sluitkolen is witte kool veruit het belangrijkste kooltype voor consumptie, gevolg door savooikool en dan pas de rode kool.  In vele landen is geweten dat het vers versneden product van witte en rode kool veel belangrijker is dan vers onbewerkt.  In Noord- en West-Europa is er een verdere daling van vers onbewerkt product omwille van convenience.  De consumentenmarkt van witte kool in Oost-Europa is een gigantische markt.

Vooral in Rusland is witte kool een vast onderdeel van het menu.  In Duitsland en Oost-Europa wordt naast vers product ook veel zuurkool geconsumeerd.  Nieuwe introducties met betrekking tot smaak en kleur geven mogelijk nieuwe impulsen.

Consumptie van sluitkolen in België  Het aantal kopers van verse witte en rode kool in België ligt onder de 20%.  Het volume aan verse witte en rode kool neemt sterk af.  De aankoop van vers versneden product neemt toe.

35 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN Export van sluitkolen

 De export vanuit België is sterk gericht naar het Oosten.  Afhankelijk van de winterkoude wordt meer geëxporteerd naar Oost-Europa.  De export naar de buurlanden loopt terug.

GEZONDHEIDEFFECTEN VAN SLUITKOLEN Gemiddeld bekeken zijn alle kolen prima leveranciers van voedingsvezels, vitamine C, foliumzuur (belangrijk voor een goede ontwikkeling van het ongeboren kind) en vitamine K. Koolsoorten hebben talrijke troeven en behoren tot de gezondste groenten die men kan eten, boordevol actieve en nuttige bestanddelen.

Bij de sluitkolen bevat vooral rode kool glucosinolaten. Glucosinolaten zijn de antikanker stoffen in de voeding bij uitstek. De volgende kankers komen minder voor bij regelmatige consumptie van broccoli en bloemkolen: blaas-, maag-, borst-, prostaat-, slokdarm-, darmen leverkanker. De werking van deze glucosinolaten ligt op drie vlakken:

36 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

DOSSIER SLUITKOLEN 1. Ontgifting van het lichaam 2. Antioxidatieve eigenschappen 3. Ontstekingsremmend Koolsoorten bevatten veel vezels en indien deze binden galzuren in de darm waardoor minder cholesterol uit de voeding wordt opgenomen. Personen die 2à3 maal 200 gram koolsoorten eten per wee hebben 44% minder kans op hart- en vaatziekten en verlagen aanzienlijk het gehalte aan cholestereol.

Rauwe koolsoorten of bereiden zonder direct contact met water hebben nog een groter effect omdat de gunstige stoffen niet in het kookwater terecht komen en vernietigd worden. De beste manier is 10 minuten stomen en wokken tot het beetgaar is.

Sluitkolen zijn duidelijke zwaargewichten als het gaat om de aanwezigheid van bioactieve stoffen noodzakelijk voor een goede gezondheid. Maar gelukkig zijn de groenten lichtgewichten als het gaat om de caloriebijdrage. Voor rode kool is dat 28 kcal per 100 g, voor witte kool bedraagt dit 24 kcal per 100 g en savooikool 27 kcal per 100 g. Vandaar dat de nutriëntdensiteit van beide groenten zo hoog ligt: veelvuldige aanwezigheid van vezels, vitamines en mineralen maar anderzijds een gunstig en gezond voedingsmiddel voor een caloriearm dieet.

Koolsoorten behoren tot de gezondste groenten die men kan eten, boordevol actieve en nuttige bestanddelen. Maak ze op de juiste manier klaar en eet ze, zeker in het seizoen, 2 à 3 keer per week (150 à 200 gram)

37 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEMESTING BEDRIJFSADVIES VLM LANCEERT 2 HANDIGE REKENTOOLS De dienst Bedrijfsadvies van de Vlaamse Landmaatschappij lanceert de nieuwste versie van de BASsistent, de Balanssimulator 2014, waarmee land- en tuinbouwers de mestbalans van hun bedrijf kunnen berekenen en hun bemestingsplan opmaken.

Daarnaast wordt ook voor het eerst de Demetertool voorgesteld aan het grote publiek. Beide programma’s zijn beschikbaar op de website van VLM

Balanssimulator 2014 Tegen de start van het nieuwe bemestingsseizoen wil de Vlaamse Landmaatschappij de land- en tuinbouwers ondersteunen bij het opmaken van het bemestingsplan. Voor het opstellen van bemestingsplan- en register kan persoonlijk advies aangevraagd worden bij de bedrijfsadviseurs van VLM, maar ook het rekenprogramma Balanssimulator is hiervoor een handig hulpmiddel.

De Balanssimulator biedt antwoord op vragen zoals: Hoe zet ik de meststoffen geproduceerd op mijn bedrijf optimaal in over de verschillende percelen? Hoe zit het met de werkingscoëfficienten? Hoe hou ik de mestbalans op mijn bedrijf in evenwicht? Is derogatie zinvol voor mijn bedrijf?

Het antwoord op deze vragen en vooral de verrekening van de meststromen binnen een bedrijf kan een uitgebreide berekening zijn en vraagt een degelijke planning.

Om land- en tuinbouwers hiermee te helpen, bieden de bedrijfsadviseurs kosteloos ondersteuning hetzij via individuele begeleiding of via deelname aan één van de praktijksessies.

Demetertool De Demetertool is een uniek nieuw rekenprogramma specifiek ontwikkeld voor bemesting in akkerbouw en groenteteelt. Bedrijfsadvies stelt de online tool voor het eerst voor aan het grote publiek op Agribex. De tool is uniek omdat het zowel een module biedt voor organische stof in de bodem als een module voor een optimale nutriëntenvoorziening 38 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEMESTING (stikstof en fosfaat) voor de gewassen. De land- en tuinbouwer kan zelf een optimale en duurzame bemesting berekenen en afprinten in een handig rapportformaat.

Een nuttige toepassing dus voor iedere land- en tuinbouwer die ten volle de resultaten van bodemstaalnames wil benutten of wil werken aan de bodemkwaliteit van zijn percelen.

De online tool werd ontwikkeld samen met de Universiteit Gent (UGent) en het Nederlandse Nutriënten Management Instituut (NMI) binnen het Europese LIFE+ project Demeter en zal vanaf voorjaar 2014 beschikbaar zijn.

Opkweek spruitkoolplanten in losgevulde en geperste tray Losgevulde tray 260 & 345 potten - Geperste tray 330 potten

Vroege leveringen ook in 216 en 260tray

Bezoek ons op “AGRO-EXPO” 25, 26 & 27 januari 2014 Spruitkool planten:

http://youtu.be/rF9sdwbPlOo

Zaaien SuperSeedling:

http://youtu.be/1PgAk383YPQ

39 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

VERSTRAETE CONSTRUCT Meer dan 50 jaar fabrikant van landbouwmachines

NIEUWE BLOEMKOOLONTHARTER

NIEUWIGHEDEN PLANTMACHINES

Verstraete Construct BVBA T +32(0)51 46 63 46 GSM +32(0)496 26 19 88 Baerstraat 27 8740 PITTEM EGEM www.verstraeteconstruct.be

AGRO EXPO 2014 - KOOL IS COOL KOOL IS COOL Zoals U (waarschijnlijk) al weet, gaat de volgende agrarische vakbeurs – AgroExpo Vlaanderen - door op 25-26 en 27 januari 2014, in de Hallen te Roeselare.

Agro-Expo is een tweeledige vakbeurs, deels voor landbouw en veeteelt en deels naar de sterke tuinbouwsector in Vlaanderen. Een mixt zoals vele bedrijven in West-Vlaanderen.

De voorbije jaren werd de preiteelt en één maal ook de courgetteteelt via een wedstrijd tussen verschillende productiebedrijven in de aanloop van Agro-Expo extra onder de aandacht gebracht. Voor deze editie van Agro-Expo willen we teelt van kolen in de kijker plaatsen met de slogan “KOOL is COOL“ . Dit als reactie op een persartikel ‘Vlaming lust geen kool meer’ (HLN) naar aanleiding van de bekendmaking van de nieuwste GfK-cijfers van de VLAM. In tien jaar tijd is de verkoop van witte, groene en rodekool gehalveerd.

Tijdens de beurs zal er gefocust worden op de voedings- waarde en gezondheidsaspecten van kool in het algemeen en de soorten onderling in het bijzonder.

RECEPTEN MET KOOL RISOTTO MET GROENE KOOL EN MOSSELTJES IngrediĂŤnten voor 1 persoon Âź groene kool van Flandria 1 sjalot 1 eetlepel olijfolie 60 g volle rijst 3 dl magere visbouillon 200 g mosselen zout en peper

Bereidingswijze Snijd de groene kool in fijne repen, spoel ze en dep ze droog. Fruit de gesnipperde sjalot in de olijfolie tot ze glazig wordt. Voeg de rijst toe en laat enkele minuten al roerend mee fruiten. Voeg de groene koolreepjes, 1 dl visbouillon, peper en zout toe. Laat al het vocht op een vrij hoog vuur verdampen terwijl u blijft roeren. Zet het vuur lager en voeg geregeld een scheut bouillon toe. Laat zachtjes koken tot alle bouillon is opgeslorpt en de rijst beetgaar is. Blijf geregeld roeren. Laat de mosselen opkomen. Haal ze uit hun schelp en vang het kookvocht op. Zeef het kookvocht, voeg het bij de risotto en laat nog 5 minuten zachtjes koken. Roer de mosselen door de rijst en dien meteen op.

42 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RECEPTEN MET KOOL RODE KOOL MET APPELEN EN BLOEDWORST Ingrediënten voor 4 personen 4 bloedworsten 2 rode uien 3 stoofappelen 500 g rode kool klontje boter 1 dl groentebouillon 600 g aardappelen snuifje suiker peper en zout

Bereidingswijze Snijd de rode kool en uien fijn. Schil en snijd de appelen in stukken en stoof deze samen met de kool en ui in boter en bouillon gaar onder gesloten deksel op zacht vuur. Kruid met peper en zout en een snuifje suiker. Serveer met de bloedworst en gekookte aardappelen.

WITTE KOOL IN WITTE SAUS MET VARKENSKOTELET Ingrediënten voor 4 personen 4 varkenskoteletten 500 g witte kool 1/4 zoete ui 50 g boter enkele plukjes tijm 1 dl groentebouillon 5 dl melk roux om te binden peper en zout 43 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RECEPTEN MET KOOL Bereidingswijze Snijd de kool en ui fijn en stoof deze samen met een beetje tijm in boter en bouillon gaar onder gesloten deksel op zacht vuur. Kruid met peper en zout. Breng de melk aan de kook en bind deze met een beetje roux tot de gewenste dikte. Warm de kool terug op in de saus en serveer met de koteletjes en aardappelpuree.

BLOEMKOOL – HAMSOUFFLE Ingrediënten voor 1 persoon 1 kleine Flandria-bloemkool 1 aardappel 1 ei 1 plak magere gekookte ham peper en zout

Bereidingswijze Maak de bloemkool schoon en scheid de roosjes van de stam. Snijd de stam in stukken.

Kook de bloemkool 15 minuten met de geschilde en in blokjes gesneden aardappel. Houd een handvol gekookte roosjes opzij en bewaar ze voor het 4-uurtje van de dag nadien.

Stamp de rest van de bloemkool en de aardappel met enkele eetlepels van het kookvocht tot puree. Snijd de ham in reepjes en mix ze fijn (gebruik het cutterhulpstuk van de mixer).

Scheid de dooier van het eiwit en klop het eiwit tot schuim. Roer de eierdooier en de gecutterde ham door de bloemkoolpuree en kruid met peper en zout. Spatel er voorzichtig het eiwitsneeuw onder. Vet een ovenschaaltje met hoge rand in en schep er het bloemkoolmengsel in (blijf ong. 1 cm van de rand). Laat 30 minuten bakken in een voorverwarmde oven van 180°C en open de oven niet tijdens het bakken.

44 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RECEPTEN MET KOOL BLOEMKOOL â&#x20AC;&#x201C; BROCCOLISOEP IngrediĂŤnten voor 4 personen 1 kg bloemkool- en broccoliroosjes 3 aardappelen 2 preiwitten 1 groene selderij 2 uien 1 handje kervel of peterselie 3 l kippenbouillon vers gemalen peper - zout 1 gare kipfilet 50g boter

Bereidingswijze Doe de bloemkool- en broccoliroosjes met de geschilde en kleingesneden aardappelen, prei, selderij en uien in een grote kookpan en fruit even aan in de boter. Overgiet met bouillon en kruid met peper en zout. Laat goed gaarkoken en pureer vervolgens met de staafmixer. Roer de fijngesneden kipreepjes erdoor, laat even doorwarmen en garneer met kervelpluksels of peterselie.

45 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RECEPTEN MET KOOL ZALM MET BROCCOLI Ingrediënten voor 4 personen 600 g zalmfilets 800 g broccoli 1 ui 1 dl groentebouillon 15 g boter olijfolie zout

Bereidingswijze Versnijd de broccoli in mooie roosjes. Kook beetgaar in ruim licht gezouten water. Giet af en laat kort schrikken onder koud water. Snijd de ui in schijfjes, stoof glazig in boter. Voeg de broccoli toe en roer voorzichtig om. Kruid met zout. Bak de zalmfilets in hete olijfolie, 2 à 3 minuten aan elke zijde. Voeg de groentebouillon toe en laat kort opwarmen. Schik de broccoli op een bord, leg de zalmfilet in het midden en overgiet met de bouillon.

BRUSSELS SPRUITENPOTJE Ingrediënten voor 1 persoon 200 g Flandriaspruiten 3 aardappelen 1 Flandriatomaat 1 jonge Flandriawortel 200 ml magere kippenbouillon 1 snuif kerriepoeder 1 varkenslapje (ong. 100 g) 80 g kippenlevertjes peper, zout en nootmuskaat

46 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RECEPTEN MET KOOL Bereidingswijze Spoel de spruiten en snijd het voetje weg. Schil de aardappelen en snijd ze in blokjes. Pel en ontpit de tomaat en snijd ze in vieren. Schraap de wortel en snijd hem in rondjes. Doe alles in een pan en overgiet met de bouillon. Kruid met peper, zout, nootmuskaat en kerriepoeder en laat 15 minuten zachtjes koken. Snijd het varkensvlees in repen. Spoel de kippenlevertjes en snijd ze fijn. Voeg het vlees in de pan en laat afgedekt nog 10 minuten sudderen.

STOOFPOTJE MET CHINESE KOOL EN KALFSVLEES IngrediĂŤnten voor 4 personen 1 Chinese kool 1 rode, gele en groene paprika en 2 uien 4 lookteentjes en 1 toef bieslook 500 g kalfsvlees (borst- of nekstuk) 50 g boter 1 snuifje tijm 4 dl kalfs- of kippenbouillon 1 dl droge witte wijn zout en vers gemalen zwarte peper

Bereidingswijze Laat het in blokjes gesneden vlees 5 minuten kleuren in de hete boter. Neem uit de pan en houd apart. Doe de gehakte ui en de knoflook in de pan, kruid met tijm en fruit een paar minuten aan. Voeg het vlees er opnieuw bij en overgiet met bouillon en wijn. Kruid met peper en zout. Draai het vuur lager en laat een uur sudderen. Voeg er tenslotte de in reepjes gesneden paprika's en de geschaafde Chinese kool bij en laat nog 15 minuten stoven tot alles gaar is. Bestrooi met bieslook en serveer met stokbrood.

47 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

NIEUWS VAN BEDRIJVEN Steven Vanheule mee aan het roer

EEN NIEUWE GENERATIE BIJ PLANTENKWEKERIJ BLOMME Een tweede generatie komt aan het roer van Plantenkwekerij Blomme.

Schoonzoon Steven Vanheule gaat verder met het bedrijf, bijgestaan door Gilbert en zijn echtgenote Lieve. Zo krijgt de jarenlange ervaring van plantenkweken een nieuwe boost.

Foto: Steven Vanheule (l) verzekert opvolging van de plantenkwekerij van Gilbert Blomme(r )

49 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

NIEUWS VAN BEDRIJVEN Steven Vanheule zet Plantenkwekerij Blomme in Westrozebeke verder. Zo waait een nieuwe wind door het bedrijf van z’n schoonouders. De voortzetting wordt niet alleen ingevuld met de komst van Steven, maar ook concreet in glasoppervlakte. De plantenkwekerij breidt met de jaarwisseling uit.

Uitbreiding De nieuwe serre wordt aangebouwd aan de bestaande kassen. Zo blijft het bedrijf gecentraliseerd op één locatie. Er werd gekozen voor een Venlo-kas met een poothoogte van 5 meter. “De constructiehoogte van 5 meter ondersteunt een luchtig en optimaal kweekklimaat”, zegt Steven Vanheule. “De wit gepoederlakte constructie draagt dan weer bij tot een maximale captatie van licht. De overspanning is telkens 9,60 meter waardoor we de plaats voor zowel kweektrays als kisten optimaal benutten. De gevels rusten op ter plaatste gestort beton, een techniek die tocht in de serres volledig uitsluit.”

Foto: Deze winter breidt plantenkwekerij Blomme uit.

50 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

NIEUWS VAN BEDRIJVEN “Bij de beregening kozen we voor gietbomen, telkens met een meervoudig systeem voor watergift, bemesting en toedienen van gewasbeschermingsmiddelen. Door dit type beregening kunnen we preciezer gaan werken”, aldus Steven. Tegelijk spaart het systeem ook water uit. Bij de watertoevoer naar de gietbomen wordt gezorgd dat we steeds met fris water kunnen beregenen, een absolute noodzaak bij koolplanten.

Voor de uitbreiding ging het bedrijf in zee met Belgaserre uit Meulebeke. “Het is niet de eerste samenwerking met hen. Alle andere serres werden ook al met deze mensen gebouwd. Er was geen twijfel om met hen samen te werken. We kiezen steeds voor kwaliteit uit eigen regio. Belgaserre is voor ons een betrouwbare partner”, zegt Gilbert Blomme.

Op de beurs De plantenkwekerij staat eind januari op Agro-Expo in Roeselare. Steven Vanheule: ”Het beursthema ‘Kool is cool’ ligt ons 100%. Onze focus ligt op kool- en courgetteplanten.

Koolplanten zijn ons belangrijkste product.

Foto: Op de trayzaailijn kunnen zowel superseedlings als losgevulde trays gezaaid worden.

51 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

NIEUWS VAN BEDRIJVEN Vandaar dat we niet konden ontbreken op de beurs. We grijpen de beurs aan om de opvolging van de plantenkwekerij in de kijker te zetten. Het is ook een mooie gelegenheid om het klantencontact te verstevigen en nieuwe mensen te leren kennen.”

Ook online veroverde plantenkwekerij Gilbert Blomme z’n stek. Steven Vanheule: “Op onze volledig nieuwe site www.pkblomme.be krijgen bezoekers een impressie van ons bedrijf.

De bouw van onze nieuwe serre zal er op de voet te volgen zijn. Naast onze gegevens, vind je er ook beelden van onze serres en een culinair onderdeeltje ‘Koolinair’.”

Kwaliteit voorop “Wij werken graag samen met sterke en goed geïnformeerde landbouwers. Onze eigen ontwikkelde software stuurt de klant na zijn bestelling een orderbevestiging per mail met een overzicht van alle geplaatste bestellingen”, zegt Steven. “Zo behoudt de klant het overzicht van zijn bestelde planten. De software zorgt dat wij telkens een zaailijst krijgen die volledig up-to-date is. Zo sluiten we verrassingen uit. Correcte communicatie vinden wij belangrijk.”

52 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

NIEUWS VAN BEDRIJVEN Het gamma van plantenkwekerij Blomme bestaat uit bloemkool-, spruitkool-, sluitkool-, brocolli- en courgetteplanten. "Wij kiezen voor een rustige opkweek zodat we een stevige en plantklare plant kunnen afleveren. Onze landbouwers hebben alle belang bij een goede start. Onze slogan is dan ook niet zomaar Plantenkwekerij Blomme: De kiem van uw succes!"

53 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING IN SPRUITKOOL BEPAALT DE ZWAKSTE SCHAKEL HET EINDRESULTAAT Spruitkool in Vlaanderen wordt meest geteeld voor de industrie, maar de laatste jaren ontstaat er bij een aantal telers een wisselwerking tussen de teelt voor industrie en verse markt. Specialisatie dringt zich verder op, omdat de nodige machines kapitaalsintensiever zijn. Hierdoor stijgt de laatste jaren de oppervlakte per teler. Ook bij deze teelt heeft het klimaat een grote invloed op het eindresultaat. Als voorlichters werken we nauw samen met de teler, maar ook met het klimaat en raseigenschappen. Rudi Vandewiele, TACO

De teelt van spruitkool Voor de afzet bij diepvriesindustrie moet de sortering gemiddeld bestaan uit 80% van de maatsortering 15-30 mm en 20% van de maatsortering 30-35 mm. Voor verse markt zijn er verschillende maatsorteringen mogelijk, waarbij een grovere sortering (+ 35 mm) ook verhandeld wordt.

54 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING Spruitkoolteelt vraagt een doorgroeiende grond, waardoor de spruitkool meer geteeld wordt op een zandleem tot zware zandleem grond. De laatste 15 jaar wordt er door de Vlaamse telers een aanzienlijk deel op huurgrond in Frankrijk geteeld. Daar is de grond meestal minder droogtegevoelig en minder gevoelig voor wateroverlast.

Areaalevolutie De laatste 10 jaar heeft het areaal enkele dieptepunten gekend (2005 & 2009) om in 2013 terug een hoogtepunt te kennen. In 2012 was er 10 à 15% van de geteelde oppervlakte verloren gegaan door de wateroverlast van juli 2012. Bovendien was er in 2012 ook vrij laat geplant, waardoor er minder spruiten aangelegd werden per plant. De oogst werd vroegtijdig gestopt door de vorst van begin februari 2012. Doordat er iets te kort werd geleverd en er wereldwijd een grotere vraag was naar deze wintergroente, werd er door de industrie 15 à 17% meer spruitkool gecontracteerd in februari –maart 2013. Ook de oppervlakte voor de vrije markt is iets gestegen, vooral in het vroege segment.

Teeltjaar 2013 Ook in 2013 hadden we op bepaalde moment met extreme weersomstandigheden te kampen, waardoor er op sommige percelen veel schot is opgetreden. Het extreem koude weer van april - begin mei heeft er voor gezorgd dat bepaalde schotgevoelige rassen problemen gekend hebben. Zoals bij andere teelten zijn de vroege spruiten ook iets later oogstklaar geweest en was de kwaliteit van de eerste oogst maar matig. Enerzijds door een te losse structuur bij de grove sortering, anderzijds door zonnebrand, veroorzaakt door de hoge temperaturen van begin september.

Foto: Schot in spruitkool

55 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING De hoge temperaturen van begin september 2013 zijn ook medeoorzaak van het meer aanwezig zijn van zijknoppen bij de grovere maatsortering. De aanwezigheid van zijknoppen wordt voornamelijk veroorzaakt door een groeistilstand, gevolgd door een hergroei tijdens de spruituitgroei. Bij 30 à 33 °C valt de groei volledig stil. Kort nadien heeft het veel geregend en hadden we koelere temperaturen, waardoor er een flinke hergroei ontstond op de spruit zelf. Sommige rassen zijn gevoeliger voor uitgroei van zijknoppen.

Foto: zijknoppen in spruitkool

De algemene kwaliteit van de later geplante en geoogste spruiten is meestal goed, zeker bij de fijnere sortering. De hevige neerslag van eind oktober en november heeft voor veel oogstproblemen gezorgd bij meerdere telers. De laatste 10 jaar zijn rupsonderstellen bijna standaard geworden. De machines bestaan nu meestal uit 2, 3 of 4 plukkoppen, waarbij deze zware machines noodzakelijk gedragen worden door rupsonderstellen. Doordat er een groter areaal moet geoogst worden in 1,5 tot 2 maand tijd, wil men continu kunnen door oogsten.

Ook voor TACO is de spruitkoolteelt belangrijk Als voorlichter van TACO begeleid ik de telers indien gewenst van A tot Z: van teelt- of rassenkeuze, tot aan de oogst. Eind januari komen de rasadvieskaarten ter beschikking van 56 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING de klanten. Hierin worden enkele belangrijke raseigenschappen + beperkt advies van de bestaande rassen in tabelvorm in kaart gebracht. Aangezien de oogst van late rassen voor verse markt vrij lang doorgaat (tot januari â&#x20AC;&#x201C; februari), kunnen we hierdoor niet altijd alle recente oogstkenmerken op de kaart weergeven.

Door het bezoeken van proefvelden, diverse productievelden met verschillende grondsoorten en plantdata krijgen we na het plukseizoen een goed beeld van de meeste rassen, zeker als deze voor industrie geteeld worden. Hierdoor wijzigt ieder jaar de inhoud van de rasadvieskaart.

Tijdens de maanden januari â&#x20AC;&#x201C; februari zijn we vooral bezig met het maken van teeltplanningen ofwel volgens plantdatum ofwel worden er 1 of 2 rassen per perceel ingeplant. Bij het opstellen van de teeltplanning vertrekken we vanuit de oogstplanning.

Deze laatste bepaalt de rassenkeuze en afleverdatum van de planten.

In maart â&#x20AC;&#x201C; april bespreken we de bemesting, bijna altijd aan de hand van grondanalyses.

Indien er op meerdere percelen geteeld wordt en indien de teler het wenst, worden de adviezen in een tabelvorm weergegeven, waardoor de teler deze uitgeprinte tabel kan meenemen naar de meststoffenhandelaar of op de trekker.

Vanaf juni tot en met november worden er veel veldbezoeken gebracht. De teler kan zelf bellen voor een bezoek of kan een abonnement aanvragen. Bij deze laatste wordt er gemiddeld om de 4 weken een bezoek gebracht aan het veld. In het advies kan het volgende besproken worden: onkruidbestrijding, fyto, bijbemesting, huidige gewasstand en 57 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING eventuele gebreken, datum van al dan niet toppen, verwachte oogstdatum. We blijven hierbij streven naar de meest optimale economisch haalbare oplossing. Het financieel rendement per hectare is belangrijk, naast de oogstkwaliteit. De spruitkoolteelt is als een ketting, waarbij de zwakste schakel dikwijls veel invloed heeft op het eindresultaat. Taco probeert samen met de teler de ketting door de jaren heen sterker te maken, waardoor de teelt zeer concurrentieel blijft ten opzichte van buurlanden zoals Nederland en Engeland.

58 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING EVOLUTIE VAN DE BLOEMKOOLTEELT IN VLAANDEREN De laatste jaren is er een grote evolutie in de beschikbare rassen voor de teelt van bloemkool. Door opeenvolgende extreme weersomstandigheden worden de nieuwe rassen uiterst beproefd. Veel nieuwe rassen met variĂŤrende groeiduur en raseigenschappen worden op de markt gebracht. Er is duidelijk een positieve evolutie. De rassenkeuze heeft een invloed op zowel de teeltplanning, gewasbescherming als bemesting. Liebet Bruyneel, TACO

TACO TelersAdviesCOĂśperatie, kortom TACO, biedt betaalde voorlichting aan telers van vollegrondsgroenten. De adviesverlening in bloemkool gebeurt door Rudi Vandewiele en Liesbet Bruyneel. TACO werd in 2009 opgericht samen met de proeftuinen PCG en Inagro en de telersverenigingen REO en Ingro. Bij geregeld overleg tussen TACO, proefcentra en telersverenigingen worden teelt- en marktsituatie besproken. De proeftuinen geven info over lopende proeven en de voorlichters van TACO nemen de problemen uit de praktijk mee naar de onderzoekcentra, zodat onderzoek en praktijk nauwer met elkaar verbonden zijn.

59 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING Raseigenschappen bloemkool Voor zowel de verse markt als voor industrie is het belangrijk een aantal rassen te kunnen telen met verschillende groeiduur om op die manier een oogst- en risicospreiding te bekomen.

Foto: Gebarsten bloemkool

Voor de teelt van de versmarkt is het belangrijk om rassen te telen waarbij de koolvorm constant mooi is, bijna onafhankelijk van het weer. De rassen voor de verse markt moeten weinig gevoelig zijn voor barsten, harigheid, glazigheid, droogrot, enzâ&#x20AC;Ś

Foto: Glazigheid

60 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING Vanaf half augustus is het bovendien heel belangrijk dat de rassen zeer gezonde bladeren hebben. Voor de diepvriesindustrie zijn rendement, rooskwaliteit, het aantal oogstbeurten en sterkte tegen droogrot belangrijk. Zoveel mogelijk fijne en harde bloemkoolroosjes per ha moeten kunnen aangeleverd worden. Het huidig rasassortiment voor industrie biedt een mooie waaier aan mogelijkheden. Er is een positieve evolutie op gebied van hardheid van de kolen. Bij het maken van een planning wordt best rekening gehouden met de grondsoort, beschikbaarheid van water, voorvrucht, groeiduur – oogstspreiding, aanwezigheid van knolvoet, ervaring van de teler zelf en eisen van de industrie. Taco maakt ieder jaar rasadvieslijsten, waarin de groeiduur, stikstofbehoefte, maar ook de sterke en zwakke raseigenschappen in kaart gebracht worden. Ook met de komst van IPM vanaf januari 2014 is dit een must.

Ziekten en plagen Vroege teelten zijn weinig gevoelig voor bladziektes.

In najaarsteelten kunnen Mycosphaerella, Alternaria, valse meeldauw en witte roest voorkomen. Witte roest komt de laatste jaren weinig voor. Veelal zien we witte roest wanneer er weinig waslaag is, bv na het spuiten van felle combinaties gewasbeschermingsmiddelen of perioden met felle groei en weinig zon. Mycosphaerella kan voorkomen na een aantal dagen met hoge relatieve vochtigheid (>90%) en temperaturen tussen de 10 en 26 °C. Ook Alternaria komt voor bij warm (> 13 °C) en afwisselend vochtig en droger weer, of dagen met veel ochtenddauw.

Valse meeldauw op het blad vormt een groter probleem bij de kolen voor verse markt dan voor industrie. Wanneer interne valse meeldauw voorkomt op de kool is dit zeker een probleem voor beide afzetkanalen. Er is niet altijd een verband tussen het voorkomen van valse meeldauw op het blad en op de kool. . Zoals reeds eerder vermeld zijn er grote rasverschillen.

Het grootste probleem blijft Plasmodiophora brassicae of knolvoet. Voor deze ziekte is tot op vandaag nog geen sluitende chemische oplossing. De keuze voor knolvoetresistente rassen biedt meer zekerheid op besmette percelen. Toch merken we, in beperkte mate, ook knolvoetaantasting bij resistente rassen. Naar de toekomst toe zal de combinatie van resistentie, bodembeheer, vruchtafwisseling en chemie nodig zijn.

Naast knolvoet is Rhizoctonia solani of zwartpoot een veel voorkomende bodemschimmel die wegval kan veroorzaken. Vooral waar een tweede teelt bloemkool geplant wordt, kan Rhizoctonia een probleem vormen. Het goed afharden van de planten en goed 61 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING onderwerken van de gewasresten van eerste vrucht zijn belangrijk om de ziekte te voorkomen.

Van alle insecten blijft Delia radicum of koolvlieg de meest gevreesde. Een goede plantbakbehandeling in combinatie met een behandeling bij het planten biedt nog altijd de grootste efficiëntie. Voor andere plaaginsecten in kolen zijn voldoende selectieve middelen beschikbaar die de nuttige insecten sparen. Rupsen en bladluizen kunnen goed onder controle gehouden worden met deze middelen. Tot op heden worden nog altijd veel pyrethroïden gebruikt omdat deze goedkoper zijn en ook een werking hebben op koolvlieg.

Foto: Koolvieg

Bemesting De stikstofbehoefte is rasafhankelijk. De N opname schommelt tussen de 225 en 300 E. Tijdens de eerste 4 weken is de N opname vrij beperkt, pas in de tweede groeimaand wordt veel stikstof opgenomen. De stikstofbemesting wordt bij ongeveer 40% van de telers in band gegeven bij het planten of aanaarden. Bijbemesten gebeurt veelal bij de laatste schoffelbeurt, dit is ook het moment waarop de N opname stijgt. Een staalname 3 à 4 weken na het planten geeft een goed inzicht op de verdere N beschikbaarheid. Bij staalname is het van belang om rekening te houden met de eventuele toegediende bandbemesting. Bij rassen met een korte groeiduur of beperkte groeikracht is een tijdelijk tekort nefast voor de bladontwikkeling, zeker als dit samenvalt met droogte. Groeikrachtige rassen kunnen het met een lagere N bemesting stellen. Met het oog op nitraatresidu in het najaar is het interessant om rassen te telen die gemakkelijk blad maken en een langere groeiduur hebben.

62 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING Naast stikstof is ook kalium een belangrijk element voor kolen. Vele gronden hebben in West-Vlaanderen hebben een hoge kalium en fosfaat voorraad; toch kan deze stelling niet als algemeen aangenomen worden. Een algemene bodemanalyse is nog steeds het beste instrument om een gericht advies te kunnen geven. Een onderschat element is zwavel. De behoefte aan zwavel is (125 E SO3/ha), waardoor deze niet voldoende kan ingevuld worden door de organische bemesting. De keuze voor een zwavelhoudende stikstof- of kalimeststof is interessant.

Foto: Molybdeengebrek

Foto: Molybdeengebrek - Harteloosheid

63 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TEELTBEGELEIDING Boor en Molybdeen zijn belangrijke sporenelementen. De opname van deze elementen wordt sterk be誰nvloed door de bodemvoorraad, pH, evenwicht tussen de elementen en de weersomstandigheden.

Daardoor zien we grote verschillen in groeiseizoenen.

Molybdeengebrek kwam vooral in 2012 op vele percelen voor, in 2013 werd beperkt wat molybdeen gebrek vastgesteld, ondanks het koude voorjaar.

In uiterst droge omstandigheden komt ook meer Molybdeengebrek voor.

Foto: Boorgebrek

Boorgebrek komt veelal voor op lichte gronden met een hoge pH (of na recente bekalking) en een laag gehalte aan organisch materiaal. Ook koude en droogte kunnen ervoor zorgen dat boor onvoldoende opgenomen wordt. Bovendien is de voorraad in de bodem meestal vrij laag. Ondanks dat boor een spoorelement is, is een tekort in de bodem aanvullen interessant. Er zijn maar weinig meststoffen beschikbaar die boor bevatten. In een bloemkoolteelt is het altijd raadzaam om een tweetal keer boorbladvoeding mee te geven.

64 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ECONOMISCH BRANDSTOF BESPAREN TIJDENS DE VELDWERKZAAMHEDEN Door de continue stijging van de dieselprijzen is brandstof besparen een must.

Op een aantal publieksmomenten demonstreerde Inagro, in samenwerking met de Vlaamse Overheid en PCLT Roeselare, hoe brandstof bespaard kan worden tijdens ploegwerkzaamheden. Inagro, Pieter Declercq Ook de invloed van de bandenspanning op de bodemstructuur kwam ter sprake. Graag plaatsen we de resultaten even op een rijtje.

Brandstofbesparing In de land- en tuinbouwsector vormt brandstof een heel belangrijke kostenpost. Het grotere brandstofverbruik situeert zich vooral bij de intensieve bodembewerkingen en de oogst van gewassen. Wil men als land- of tuinbouwer hierop besparen, dat zal dat vooral lukken door rationeel om te gaan met diesel. Er zijn heel wat tips om zuinig met een tractor te rijden.

Eerst en vooral start alles bij de aankoop van de trekker. Het benodigde vermogen wordt best afgetoetst aan datgene wat nodig is op het bedrijf. Een te zwaar exemplaar zal onnodig veel brandstof verbruiken, terwijl met een te lichte trekker meer volgas moet worden gereden en zo onnodig brandstof wordt verspild. Is er toch een te zware trekker op het bedrijf, dan houdt men bij de aankoop van een machine ook hier best rekening mee. Vaak biedt dit de mogelijkheid om een bredere machine te kopen. De extra werkbreedte betekent minder werkgangen, wat ook een brandstofbesparing met zich zal meebrengen.

Niettemin wordt de grootste brandstofbesparing vaak verkregen door het oordeelkundig omgaan met de trekker en machines. Op twee demomomenten in het najaar, in Damme en Kortrijk, demonstreerde Inagro hoe brandstof bespaard kan worden tijdens het ploegwerk (één van de meest brandstof verslindende veldwerkzaamheden).

Tijdens de demonstratie werd vertrokken van een aantal verschillende uitgangsituaties. Zo liet men de trekker telkens één werkgang rijden met verschillende afstelling om daarna het brandstofverbruik te vergelijken. Na iedere werkgang wordt er stelselmatig een verbetering 66 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ECONOMISCH aan toegevoegd tot uiteindelijk alles goed is afgesteld. Zo werd een hoog/ laag toerental gecombineerd met respectievelijk een hoge en lage bandenspanning. Twee zaken die, mits het goed afstellen ervan, heel wat brandstofbesparing kunnen opleveren. Houden we rekening met een brandstofprijs van €0.70 per liter en 150 uur ploegwerk per jaar, dan verkrijgen we volgende resultaten:

Toerental Bij het rijden met een gereduceerd toerental en hogere versnelling, is het verbruik lager dan het rijden bij volgas en een lagere versnelling.

Bandenspanning Door te werken met lagere bandenspanning op het veld houden banden zo hun maximale grip in de bodem. De wielslip zal lager zijn waardoor de trekker zijn snelheid langer zal aanhouden en ook zijn krachten beter zal benutten. Bovendien zal er minder insporing optreden.

Werkdiepte Naast het toerental en bandenspanning heeft ook de werkdiepte een sterke invloed.

Tijdens het ploegen betekent 1 cm dieper ploegen een bijkomende grondverplaatsing van 100m³ of 150 ton grond. Dit betekent een meerverbruik van 1 tot 1.5 liter brandstof per hectare. Bovendien gaat bij regelmatig té diep ploegen het organische koolstofgehalte van uw gronden achteruit wat zeker en vast niet wenselijk is.

67 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ECONOMISCH Bodemstructuur Het hanteren van een goede bandenspanning heeft niet enkel een invloed op het brandstofverbruik van de trekker, ook de bodemstructuur vaart er wel bij. Door het hanteren van een lagere bandenspanning op het veld wordt de bodem minder belast omdat de band een groter contactoppervlak met de bodem maakt. Dit is na te gaan door het meten van de voetprint bij verschillende bandenspanningen (zie foto).

Op de voorbije demonstraties werd bij twee verschillende bandenspanningen de voetprint ĂŠn , aan de hand van een profielkuil, de belasting in de ondergrond bekeken:

Banden op de juiste bandenspanning krijgen is een tijdrovende klus. Niettemin kunnen heel wat zaken waaronder structuurbederf (vooral in natte omstandigheden), brandstofverspilling en onnodige slijtage beperkt worden. Vooral bij het wijzigen van de landbouwactiviteit (bijvoorbeeld het wisselen tussen veldwerk en transport over de weg) is het van groot belang de bandenspanning aan te passen. Het raadplegen van de correcte 68 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ECONOMISCH bandenspanning kan aan de hand van de bijhorende bandenspanningstabel. Contacteer uw bandenleverancier (of website) indien je hierover niet beschikt. Je gaat als volgt te werk:

1. Opzoeken van de overeenkomstige bandenmaat in de tabel; 2. De juiste bandentype opzoeken in de tabel; 3. Welke snelheid wordt er gereden met het werktuig in kwestie; 4. Kennen we het juiste gewicht dat er op iedere band komt?

Dit bekomt men door de machine te wegen die de achteras zal belasten (gewicht op 1 band) plus het gewicht van de trekker zelf op de achteras. Deze som zoeken we op in de tabel.

Beide demonstraties werden georganiseerd in samenwerking met het Agentschap voor Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid en het PraktijkCentrum voor de Land- en Tuinbouw (PCLT Roeselare) met financiĂŤle steun van het Interregproject Kaderrichtlijn Water (KRW).

69 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TUINBOUW ONDERWIJS VABI ROESELARE: EEN SCHOOL VOOR EEN LEVENDIGE TOEKOMST Jongeren met groene vingers kunnen in het VABI vanaf de tweede graad als optie binnen Plant â&#x20AC;&#x201C;Dier â&#x20AC;&#x201C; Milieu en in de derde graad zowel in TSO als BSO kiezen voor de studierichting Tuinbouw. Leerlingen worden er ondergedompeld in de wereld van bloemen, planten, tuinaanleg, groenten en fruit.

Theoretische kennis over de plantenwereld wordt aangevuld met praktijklessen maar ook met vakken als toegepaste economie, wetgeving en informatica. Dit zijn vakken die essentieel zijn voor wie later een eigen bedrijf wil runnen.

Voor de stevige brok praktijk op het programma is het VABI uitstekend uitgerust. Jaarlijks leggen de leerlingen een deel van het campusdomein opnieuw aan of wordt een project buiten de school uitgevoerd. Bovendien vormen de vele planten op het domein een 70 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TUINBOUW ONDERWIJS dankbaar studieobject op zich. Een degelijke technische en praktische opleiding en wetenschappelijk onderbouwde leeroefeningen vormen de jongeren tot vakbekwame mensen. De school neemt elk jaar deel aan de wedstrijd ‘Beloftevolle Hovenier’ (organisatie BFG) waar zij telkens in de prijzen vallen.

Het schoolbedrijf, met 4300 m2 glasteelten en 8000 m2 openluchtteelten, is volledig up to date door de introductie van o.a. substraatteelten, computergestuurde informatieverwerking en automatisatie, nieuwe teelten, ... De bouw van een nieuwe degelijke uitgeruste loods (1000m²) staat op het programma voor april 2014.

Door middel van stages kunnen de jongeren de eerste stappen zetten op de werkvloer. Wie wil kan een zevende specialisatiejaar BSO tuinaanleg of tuinbouwteelten volgen. De leerlingen krijgen dan zelf de kans om hun eigen tuinbouwproject te verwezenlijken. De studierichting Tuinbouw is een ideale voorbereiding tot verdere studies en biedt de mogelijkheid om een eigen tuinbouwbedrijf op te starten of om in die sector te gaan werken.

71 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

TUINBOUW ONDERWIJS

VABI is ook regelmatig vertegenwoordigd op beurzen. Op 25, 26 en 27 januari kunt u de stand van VABI bezoeken op de Agro-Expo 2014 in de Roeselaarse expohallen . Op OLHHemelvaart is er ieder jaar tijdens de opendeurdag een grote land- en tuinbouwexpo op het schooldomein. Meer info vind je op www.vabi.be.

72 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING DE FYTOLICENTIE VERPLICHT VANAF 25 NOVEMBER 2015 Tot op heden zijn land- en tuinbouwers beroepshalve vrijgesteld voor de vergunning: â&#x20AC;&#x153;erkend gebruiker van fytofarmaceutische productenâ&#x20AC;?. Daar komt op 25 november 2015 een einde aan via het Koninklijk Besluit van 19 maart 2013 ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen. Delphine Druant, NAC Dit Koninklijk Besluit kwam er naar aanleiding van de Europese richtlijn 2009/128 aangaande een duurzaam gebruik van pesticiden, die alle lidstaten o.a. verplicht een systeem van certificatie op te stellen en de nodige opleidingen te voorzien. De fytolicentie is een kenniscertificaat voor professioneel gebruik, distributie of voorlichting van producten, waar u als professioneel gebruiker vanaf 25 november 2015 wordt geacht in het bezit van te zijn.

Type fytolicentie Er zullen vijf verschillende types fytolicenties bestaan: Type

Wat?

NP

Distributie/voorlichting producten voor niet-professioneel gebruik

P1

Assistent professioneel gebruik

P2

Professioneel gebruik

P3

Distributie/voorlichting

P2s

Specifiek professioneel gebruik

Tabel 1: verschillende types van fytolicenties

74 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING Professionele producten (* zie kader) kunnen uitsluitend gebruikt worden door professionele gebruikers. Onder een professioneel gebruiker wordt verstaan: elke persoon die, in de landbouwsector of in een andere sector, producten gebruikt in het kader van zijn beroepsactiviteiten, met inbegrip van bedieners van toepassingsapparatuur, technici, werkgevers en zelfstandigen.

De verschillende types fytolicenties vormen een gestapeld systeem. Dit houdt in dat een licentiehouder P3 ook alle handelingen mag uitvoeren van een P2 en P1, en dat een licentiehouder P2 op zijn beurt ook alle handelingen mag uitvoeren van de P1.

Wie wil kunnen instaan voor de aankoop, de opslag, het toepassen, het reinigen van materiaal en het beheer van professionele producten heeft een P2-fytolicentie nodig. Wie gewasbeschermingsmiddelen wil gaan toepassen bij derden heeft voldoende met een P2, zolang hij het resterende product niet ter beschikking van de derden wil achterlaten. Dit laatste valt onder distributie en behoeft een P3-fytolicentie. De houder van een fytolicentie type P1 kan instaan voor het voorbereiden, het toepassen van het professioneel product en het reinigen van het materiaal, telkens onder verantwoordelijkheid (≠ direct of effectief toezicht) van een fytolicentiehouder type P2 of P3. Het grote verschil is dat de houder van een P1-fytolicentie geen professionele producten kan aankopen, en een P2 wel. Een houder van een fytolicentie type P2 of P3 kan maximaal 10 P1-licentiehouders onder zijn hoede hebben indien het te behandelen perceel in beheer is van de houder van de fytolicentie type P2 of P3 waaronder hij valt. Concreet betekent dit dat de personeelsleden van een loonsproeier met een P1-fytolicentie enkel die percelen kunnen behandelen die in beheer zijn van de loonsproeier zelf. Hieruit volgt dat personeel van een loonsproeier best een fytolicentie type P2 bekomt om ook percelen van derden te kunnen behandelen.

Uitzondering hierop is de tuinaanleg. Hier is een type P1-fytolicentie voldoende om als personeelslid van een tuinaanlegger (met fytolicentie type P2 of P3) professionele producten bij derden te kunnen gaan toepassen.

Distributie Iemand die uitsluitend producten voor niet-professioneel gebruik verkoopt, dient te beschikken over een fytolicentie type NP. Per verkooppunt van dergelijke producten moet minstens één personeelslid hieraan voldoen. Een distributeur van producten voor professioneel gebruik dient te beschikken over een P3-fytolicentie. Per verkooppunt dient steeds een P3-licentiehouder fysiek aanwezig te zijn.

75 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING In figuur 1 vindt u een schematisch overzicht van wie welke fytolicentie nodig heeft.

Figuur 1: schematisch overzicht van de verschillende types fytolicenties

Hoe kunt u die aanvragen en wanneer?

De aanvraag van een fytolicentie dient door een natuurlijk persoon te gebeuren die meerderjarig is, en een grondige kennis bezit omtrent een aantal onderwerpen door de wet gedefinieerd. Belangrijk hierbij is het verschil te definiĂŤren tussen de overgangsperiode die zich situeert van 1 september 2013 en 31 augustus 2015 en de periode erna. Tijdens de overgangsperiode zijn de vereisten voor de aanvraag van een fytolicentie eerder laagdrempelig van aard, na deze periode echter is opleiding of scholing vereist.

Tijdens de overgangsperiode kunt u de fytolicentie aanvragen op basis van een huidige erkenning (tabel 2), op basis van een diploma dat in aanmerking komt voor deze huidige erkenning (incl. 7e beroep landbouw), of als verantwoordelijk personeelslid vermeld in de erkenning als erkend verkoper, erkend gebruiker of speciaal erkend gebruiker. Let wel: u moet de licentie aanvragen, uw huidige erkenning wordt dus niet automatisch omgezet!

76 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING Wie?

Type fytolicentie aan te vragen

Erkend verkoper

NP, P3

Erkend gebruiker

P1, P2, P3

Tabel 2: type fytolicentie aan te vragen op basis van uw huidige erkenning

Tijdens de overgangsperiode kan deze vereiste “grondige kennis” echter ook ingevuld worden door “ervaring”. Personen die in het kader van hun beroepsactiviteit beschikken over minimum twee jaar ervaring in verband met het gebruik van bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik, voldoen aan de vereisten gesteld bij de aanvraag van een P2- of P1- fytolicentie. Concrete bewijzen dienen er niet voorgelegd te worden tijdens de overgangsperiode. Ook een landbouwerszoon of -dochter, die geen landbouwgericht onderwijs volgde en tevens niet als landbouwhelper ingeschreven is, kan gedurende deze periode de fytolicentie verkrijgen indien hij/zij meerderjarig is en “op eer” twee jaar volwassen ervaring kan bewijzen.

Type fytolicentie

Vereiste ervaring

P3

5 jaar ervaring in de voorlichting (van klasse A/B of producten erkend voor prof. gebruik)

NP

2 jaar in de voorlichting of distributie (van producten bestemd voor niet-prof. gebruik)

P1 en P2

2 jaar in gebruik (van klasse A/B of producten erkend voor prof. Gebruik)

Tabel 3: type fytolicentie aan te vragen op basis van vereiste ervaring

Let wel: wees er tijdig bij, want wie zijn aanvraag doet tussen 1/09/2013 en 31/08/2014 ontvangt een fytolicentie waarvan de geldigheidsduur 7 jaar vanaf 25/11/2015 bedraagt.

Wie zijn licentie later aanvraagt, ontvangt een licentie van respectievelijk 6 of 5 jaar, geldig vanaf 25/11/2015 (zie figuur 2).

77 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING

Na de overgangsperiode kan de fytolicentie aangevraagd worden op basis van een diploma van maximaal zes jaar oud. Verder zal het reguliere land- en tuinbouwonderwijs afgestemd worden op de kwalificaties in functie van de fytolicentie. Daarnaast zullen erkende centra zoals het NACvzw ook naschoolse opleidingen aanbieden voor mensen die geen land- of tuinbouwgericht onderwijs volg(d)en.

Een aanvraag tot een toekenning of een vernieuwing van een fytolicentie wordt gericht aan de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu via de site www.fytolicentie.be. Het certificaat zal om de zes jaar (uitz. zie hoger) moeten hernieuwd worden. Vereist voor deze hernieuwing is dat u een aantal vormingsmomenten bijwoont zoals in tabel 4 verduidelijkt wordt.

Fytolicentie

Aantal vormingsactiviteiten

P1

3

P2

4

P3

6

NP

2

Tabel 4: aantal vormingsactiviteiten vereist per type fytolicentie 78 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING De gewesten zullen beslissen welke onderwerpen voor dergelijke vormingsactiviteiten in aanmerking komen: wintervergaderingen, proefveldbezoeken, â&#x20AC;Ś Uw aanwezigheid zal opgenomen worden en zodoende doorgespeeld worden aan de FOD; op deze manier kan men detecteren of u al dan niet voldoende vormingsactiviteiten heeft bijgewoond om uw licentie te kunnen hernieuwen.

Besluit - Per bedrijf kunnen er meerdere licenties aangevraagd worden. Indien uw meerderjarige zoon/ dochter geen landbouwonderwijs volgde en niet ingeschreven is als landbouwhelper, kan hij/ zij toch de licentie verwerven. Vraag ook voor uw echtgenoot een licentie aan.

- Vraag de licentie aan in de periode 1 september 2013 - 31 augustus 2014, zo win je een jaar.

- Vraag enkel een P3-fytolicentie aan indien u in de toekomst ambieert handelaar of voorlichter te worden, want een P3-fytolicentie kost u 220 euro, terwijl dit niet het geval is voor een P2 of P1. (*Kader): Splitsing van erkenning Tabel 5: splitsing van erkenning 18/02/2012

18/08/2014

18/02/2016

Inwerkingtreding

Verkoop enkel nog conform Gebruik enkel nog conform wetgeving wetgeving

Overgansperiode: 2 jr

79 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING Als onderdeel van de EU verordening 1107/2009, die het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen reguleert, werden op 18/08/2012 de gewasbeschermingsmiddelen opgesplitst volgens erkenning: erkend voor professioneel gebruik versus erkend voor niet-professioneel gebruik. De vroegere klasse A, B en nietgeklasseerd zijn bijgevolg niet meer van toepassing. In werkelijkheid gaat het vaak over dezelfde actieve stof, maar de particulier zal deze actieve stof enkel kunnen aankopen in aangepaste, kleinere verpakkingen (maximale inhoud voor 5 are) met aangepast etiket, speciale afsluit en doseersysteem. Zo wil men een optimale bescherming bieden aan het grote publiek, dat vaak maar een geringe kennis heeft omtrent gewasbeschermingsmiddelen. Of een product bestemd is voor een particulier of voor een professioneel gebruiker, zal aangegeven worden op de verpakking aan de hand van een nieuw erkenningsnummer (tabel 6).

Product

Erkenningsnummer

Particulier product

XXXXXG/B

Professioneel product

XXXXXP/B

Tabel 6: Nieuwe erkenningsnummers voor professioneel vs. niet-professioneel gebruik.

Vanaf 18/08/2014 zal de verkoop van producten enkel nog conform de wetgeving mogen verlopen. Vanaf 18/02/2016 mag u enkel nog producten gebruiken met de correcte erkenning: G (garden) of P (professional). Wees proactief, en koop dus geen al te grote hoeveelheden meer.

Meer info over de fytolicentie kan je bekomen bij Ir. Delphine Druant van het NAC op het nummer 0495/29 80 14 of via fytolicentie@nacvzw.be.

80 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

Nationaal Agrarisch Centrum

vzw

Onze kennis, uw succes

Geert Clarebout: 0475 78 45 94 â&#x20AC;&#x201C; 051 26 08 30 - info@nacvzw.be

Opleidingen land- en tuinbouw:

fytolicentie

inseminatie

bedrijfsleiding

tuinbouw

hoevetoerisme

akkerbouw

varkens

rundvee

Informatica opleidingen:

verzamelaanvraag

mestbankaangifte

BTW-listing

administratie

landbouwapps

sanitel

Hippische opleidingen:

transport

mennen

hoefkappen

Clinicâ&#x20AC;&#x2122;s

Meer info www.nacvzw.be

Volg ons op Opleidingen worden ondersteund door Vlaamse Overheid en EU

GEWASBESCHERMING ZIEKTEBESTRIJDING IN BLOEMKOOL De meest voorkomende ziekten in bloemkool zijn witte roest en valse meeldauw. MycospaĂŤrella en Alternaria komen vooral in de latere herfsteelten voor. Syngenta

Adviesschema bloemkool Folio Gold 2 l/ha, 2 keer inzetten; 3/4 weken en 5/6 weken na het planten.

Op dat moment zijn de ziekten nog niet zichtbaar. Wacht ook niet tot ziektebeelden zichtbaar zijn, preventief behandelen geeft het beste effect. Folio Gold verhoogt de vitaliteit van het gewas, waardoor vaak een oogstbeurt kan worden uitgespaard.

In de late herfstteelt kan Mycosphaerella op het laatste moment toeslaan. Tot 3 weken voor de oogst kan hiervoor Ortiva Top 1 l/ha worden ingezet of Geyser aan 0,5 l/ha.

Folio Gold Syngenta is op gebied van gewasbescherming een van de grootste spelers in de land- en tuinbouw. Op het demoveld werd een proef aangelegd met Folio Gold. Dit middel is erkend in bloemkool tegen witte roest en maakt daarnaast de plant meer weerbaar tegen tal van andere ziektes. In Folio Gold zit zowel chloorthalonil (preventief breedwerkend) als metalaxyl (curatief en systemisch), wat maakt dat dit een uiterst krachtig middel is. Het bevat ook de weather-stick, daardoor is de aanwezige chloorthalonil meer regenvast.

Uit diverse proeven in het verleden leerde men dat de kolen dankzij het gebruik van Folio Gold veel gezonder bleven EN daarbij ook een meer uniforme en dus kortere oogstduur verkregen.

82 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

GEWASBESCHERMING INSECTENBESTRIJDING IN BLOEMKOOL

Karate Zeon is een totaalinsecticide dat zowel luizen, vliegen als rupsen vernietigt. De unieke Zeon technologie biedt het grote voordeel dat Karate Zeon zeer gemakkelijk mengbaar is met fungiciden en andere insecticiden.

Bij het toepassen van Karate Zeon best de spuittechniek aanpassen om zoveel mogelijk rechstreeks de insecten te raken.

Pirimor is een specifiek luizenmidel dat de nuttige insecten spaart. Pirimor is echter niet systemisch en wordt het best ingezet bij hoge temperatuur, dit omdat pirimor een zeer goede dampwerking heeft.

Okapi combineert de voordelen van zowel Karate als Pirimor: kontakt- , translaminaire- en dampwerking. Okapi is een totaalinsecticide en kan breed ingezet worden.

Plenum is een systemisch, specifiek luizenmiddel dat ook de nuttige insecten spaart.

Plenum is op zijn sterkst bij toepassing op een goed groeiend gewas, op deze manier kan Plenum optimaal genieten van een goede systemiciteit in de plant. Plenum is vooral opwaarts systemisch; voor goede werking voldoende diep in het gewas spuiten.

83 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK Bloemkoolteelt vraagt kennis

OVERZICHT VAN HET ONDERZOEK IN INAGRO Elk jaar planten onze telers ongeveer 5.000 ha bloemkool; in het westen van het land zijn daarvan ongeveer 4.350 ha bestemd voor de diepvriesindustrie. Het onderzoek van Inagro omvat dan ook alle aspecten van deze teelt: rassenkeuze, gewasbescherming en teelttechnische problemen zoals bemesting en irrigatie.

Dit wordt aangevuld met projectmatig onderzoek (IWT, ADLO) rond specifieke onderwerpen zoals bestrijding van bepaalde ziektes of uittesten van technieken ter voorkoming van duivenschade.

Rassenkeuze Een geschikte rassenkeuze bepaalt het succes van de teelt. Ieder jaar onderzoeken wij nieuwe rassen op hun meerwaarde ten opzichte van bestaande rassen. De teler laat zijn keuze, naast uiteraard de kwaliteit van de kool, vooral bepalen door het teeltgemak (zelfdekkendheid, korte oogstspreiding), de groeikracht, de oogstzekerheid en het opbrengstpotentieel van een ras. Een geringe vatbaarheid voor ziekten, vooral bacterieziekten, wordt steeds belangrijker. De verwerkende industrie besteedt veel aandacht aan de rooskwaliteit (zoals aantal, grootte, gewicht, inwendige witte kleur en vastheid). Hoe zwaarder de kolen worden geoogst, hoe grover, minder vast en minder hard de roosjes uiteraard zijn.

Bodemziekten De verwelkingsziekte, veroorzaakt door de bodemschimmel Verticillium longisporum, kan in droge, warme zomers zware opbrengst- en kwaliteitsverliezen geven, vooral in de fase van koolvorming. In samenwerking met andere onderzoeksinstellingen zoeken we naar een duurzame oplossing om de ziektedruk te verminderen. Hiertoe testten we diverse teelttechnische maatregelen zoals het inwerken van raaigras waarbij lignine vrijkomt. We onderzochten ook of het verwijderen van de oogstresten van bloemkool, het toevoegen van microbiĂŤle antagonisten of een aangepaste voorvrucht een positief effect heeft op de 85 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK aantasting. Hoewel veel van deze methoden in labo-omstandigheden positieve resultaten opleverden, blijken deze technieken in veel mindere mate effectief onder veldomstandigheden. Telers moeten dus nog steeds een ruimere vruchtafwisseling toepassen of rassen telen die minder gevoelig zijn voor Verticillium. Momenteel wordt een nieuwe onderzoeksstrategie gevolgd waarbij een Verticillium soort met een antagonistische werking ingezet wordt om de plant reeds bij zaaien te beschermen tegen Verticillium longisporum.

Foto: ziektebeeld Verticillium: zwartverkleuring wortelstronk

Plasmodiophora brassicae, verwekker van knolvoet, blijft een hardnekkige bodemziekte. De symptomen komen vooral voor op waterzieke gronden, bij slechte bodemstructuur en/of bij lage pH. Verschillende cultuurtechnische maatregelen kunnen dan ook de kans op aantasting verminderen. Bij aangetaste bodems moet vooral aandacht besteed worden aan een goede afwatering en een weldoordachte rassenkeuze: van verschillende koolsoorten bestaan resistente variĂŤteiten. Maar op een aantal velden komen stammen van deze ziekteverwekker voor, waartegen de resistentie helaas niet werkt. Inagro onderzoekt momenteel of toediening van plantversterkers de symptomen van knolvoet kan verminderen.

86 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: veld aangetast door knolvoet

Irrigatie In droge en warme zomers als 2003 en 2009 is irrigatie een belangrijke productiesturende factor. Het optimale irrigatietijdstip is afhankelijk van het groeistadium. Vanaf koolvorming is water cruciaal voor een goede productie en kwaliteit. In proeven behaalden we de hoogste opbrengst met beregening vanaf het 7째 blad. De opbrengst daalde lichtjes wanneer we de beregening uitstelden. Werd de bodem kort na planten vochtig gehouden, dan bleek een lichte droogte tijdens de vorming van de kool ongunstig te zijn voor de koolvorm, koolkleur en vastheid en bovendien lag de productie dan lager.

87 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Irrigeren met een haspel

Stikstofbemesting De stikstofbemesting blijft voor bloemkool een knelpunt. Enerzijds is er de hele teelt voldoende stikstof nodig voor het behalen van een goede kwaliteit. Anderzijds komt uit de oogstresten opnieuw veel nitraatstikstof vrij in de bodem. Dit geeft in het najaar problemen met nitraatreststikstof. Bandbemesting gaf in proeven mooie resultaten, vooral in het begin van de teelt, maar bood niet steeds een meerwaarde ten aanzien van de reststikstof. Vooral de zeer moeilijk in te schatten stikstofvrijstelling uit organisch materiaal in de bodem, geeft op veel velden aanleiding tot overschrijding van de geldende normen.

Gewasbescherming De koolvlieg, gelijkend op de huisvlieg, legt zijn eitjes af aan de voet van de plant. De pootloze, witte larfjes vreten gangen in de wortels, waardoor het transport van water en voedsel in de plant ernstig verstoord wordt, met verwelking of afsterving tot gevolg.

88 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Poppen koolvlieg

Proeven toonden aan dat een behandeling met Tracer op de plantbakken of aangieten met Tracer of Dursban net na het planten, de beste bescherming biedt tegen de eerste generatie koolvliegen. Gebruik van gecoat zaaizaad kan zinvol zijn om een aantasting op de plantbakken te vermijden, maar is op zich onvoldoende voor een goede bestrijding op het productieveld. Het geeft wel een goede ondersteuning voor plantvoetbehandelingen met granulaten, die door tijdelijke droogte onvoldoende snel zouden werken. Gecoat zaad is ook nuttig ter voorkoming van resistentievorming ten aanzien van Tracer.

Koolvliegbestrijding met de insectendodende aaltjes Steinernema feltiae (Koppert) is momenteel nog onvoldoende effectief. Dit bleek uit meerjarig onderzoek van Inagro in samenwerking met ILVO. De aaltjes bieden in hun huidige commerciĂŤle vorm nog geen praktijkrijp alternatief om maden van koolvlieg te bestrijden. Ondanks verbeteringen in de toepassingstechniek van aaltjes blijft de veldeffectiviteit in veldproeven nog onvoldoende.

89 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Koolvliegmaden

Voor de bestrijding van de volwassen vliegen kunnen de telers zich baseren op de waarschuwingsberichten. De proefcentra maken deze op in opdracht van LAVA.

Bestrijding van houtduiven Ieder jaar opnieuw worstelen telers met zwermen hongerige houtduiven, die zich te goed doen aan kolen, vooral vanaf mei tot eind juni. De duiven zitten dan massaal met jongen en vinden in die periode weinig alternatief voedsel. Uit metingen bleek de financiĂŤle schade in bloemkool (opbrengstverlies en extra arbeid voor de teler) soms op te lopen tot ruim 2.000 â&#x201A;Ź/ha. Wij evalueerden diverse alternatieve vogelafweermiddelen, ter afwisseling van het vertrouwde veldkanon of de zelfgemaakte vogelverschrikkers. De scarey man, de imitatieroofvogel en het geluidssysteem leverden aanvankelijk goede resultaten op, maar de duiven wennen uiteindelijk ook aan deze systemen. Hetzelfde systeem mag daarom ook niet te lang opgesteld worden op dezelfde plaats en het moet afgewisseld worden, liefst nog in combinatie met bijzondere bejaging. Toepassing van geurstoffen of aanbieden van alternatief voedsel had eveneens geen effect op de schade. Enkel volledige afdekking van de kolen met netten was 100 % effectief.

90 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Proefopzet: verschil bladmassa door afdekking met netten om schade door duiven te vermijden

Telers kunnen wildschade melden op de website van de Boerenbond via volgende link: www.boerenbond.be/enqueteschade

Ge誰ntegreerde teeltechnieken In het kader van een IWT project begeleidden de proeftuinen telers in hun streven naar inzet van meer ge誰ntegreerde teelttechnieken. Per regio lagen demonstratievelden aan met delen behandeld volgens de waarschuwingsberichten en delen behandeld volgens kalenderbespuitingen. Mechanische onkruidbestrijding beperkte de inzet van herbiciden.

De telers konden via geleide bezoeken zelf vaststellen dat de gewaskwaliteit in beide delen gelijk was. De opgemaakte documentatiebrochures van ziekten en plagen helpen de teler bij het zelf uitvoeren van waarnemingen in zijn veld. Bij inzet van mechanische onkruidbestrijding is tijdig ingrijpen en een juiste afstelling van de schoffelmessen van bijzonder belang, maar dit wordt in de praktijk al te vaak over het hoofd gezien.

91 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Schoffelen

92 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK RUPSEN IN KOOLGEWASSEN Koolwitjes kunnen naarstig rondfladderen over de velden. Helaas leggen deze vlinders veel eitjes waaruit rupsen komen die grote schade kunnen veroorzaken.

Naast koolwitjes kunnen ook andere vlinders voor aantasting zorgen. Anneleen Volckaert, PCG

Niet enkel de vraatschade maar ook bevuiling door uitwerpselen kan aanzienlijke opbrengstverliezen veroorzaken. Hieronder vatten we kort samen welke soorten voorkomen in koolgewassen. Controleer uw veld regelmatig op rupsen. Wanneer er eitjes of rupsen worden waargenomen is een behandeling aangewezen, zeker wanneer de koolvorming begint.

Koolmot De rupsen van de koolmot (Plutella xylostella) zijn heel klein (max. 2 cm) en vreten venstertjes in de bladeren. Schade gebeurt van juni tot augustus. Ze verpoppen zich in een losse netachtige cocon op het blad (zie foto). Van de late koolmot of lijnvalkmot (Evergestis forficalis) komen 2 generaties per jaar voor: één van mei tot juni en één van augustus tot september. De spitse middelgrote bleekgroene behaarde rupsen (zie foto) zijn vooral in het hart van de plant te vinden.

Foto: Pop van de koolmot

93 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Rups van de late koolmot

Kooluil De eitjes van de kooluil of Mamestra brassicae (zie foto) en de gamma-uil (Autographa gamma) worden in groep afgezet aan de onderkant van het blad. Dat maakt het moeilijk om de ontluikende rupsen te raken met gewasbeschermingsmiddelen. De kleine rupsen vreten zich nadien een weg naar het hart van de plant. Beide rupsen worden zoâ&#x20AC;&#x2122;n 5 cm groot en verrichten de grootste schade van augustus tot oktober. De kooluil heeft 4 paar buikpoten. De gamma-uil heeft er slechts 2 paar.

Foto: Eitjes van de kooluil

94 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Rups van de kooluil

Groot en klein koolwitje Ook het groot (Pieris brassicae) en het klein koolwitje (Pieris rapae) zijn voornamelijk in de periode van augustus tot oktober actief. Het groot koolwitje legt haar gele ovale eitjes in groep af op de plant. Daardoor kunnen de rupsen (zie foto) een echte plaag veroorzaken, in korte tijd kan het bladmoes van de bovenste bladeren volledig weggevreten worden. Het klein koolwitje legt haar eitjes alleen af (meestal maar 1 eitje per plant) maar dan wel verspreid over het ganse veld. De rupsen (zie foto) vreten in het hart van de plant. Beide koolwitjes maken een hoekige pop aan op het blad. Die van het klein koolwitje is groen met gele vlekjes, bij het groot koolwitje zijn er ook zwarte vlekjes te zien.

Foto: Eitjes van het groot koolwitje

95 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK

Foto: Rups van het groot koolwitje

Foto: Pop van het groot koolwitje

96 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK MET BEPERKT AANTAL RASSEN EEN GOED RESULTAAT IN INDUSTRIEBLOEMKOOL Het aanbod van bloemkool rassen voor de diepvriesindustrie is de laatste jaren sterk geëvolueerd. De voorbije 10 jaar kwamen diverse zaadfirma’s geregeld met nieuwe en betere rassen op de markt. Robrecht Winnepeninckx, PCG De diepvriessector was in het verleden vooral op zoek naar rassen met een betere rooskwaliteit. Vooral de vastheid maar ook de gevoeligheid voor doorwas, mos en losse rozen moest beter. Voor de teler blijft een hoge productie in combinatie met weinig oogstbeurten heel belangrijk.

Veel veredelingsbedrijven zijn deze uitdaging aangegaan. Op de proefcentra PCG en Inagro werden de voorbije jaren veel rassen aangeboden voor gebruikswaardeonderzoek. De diepvriesbedrijven volgen deze rassenproeven nauwgezet op zodat ook zij een goed beeld hebben van het aangeboden assortiment. Regelmatig zijn er verschuivingen geweest door steeds betere variëteiten met een wisselend marktaandeel per zaadhuis tot gevolg.

Voor velen zullen de sterkste rassen van pakweg 10 jaar geleden nog zeer bekend in oren klinken, maar tegelijk beseft men dat veel nieuwere rassen beter zijn dan de oudere. Enkele oudere gekende variëteiten zijn Baker, Liberty, Escale, Amerigo, Aviron, Chassiron, verder geëvolueerd naar Clapton, Dexter, Balboa, Scudo, Moby Dick, Clarify en Octopus. De laatste ontwikkelingen met belangrijk marktaandeel zijn voornamelijk gekomen van Monsanto, Nickerson Zwaan en later van Syngenta: Freebel, Fortaleza, Giewont en enkele nieuwe nummers van Seminis. Seoul en Raoul van Nickerson Zwaan, Clabiny, David, Gohan van Syngenta. Ook andere zaadhuizen zitten niet stil en komen geregeld met verbeteringen op hun bestaand aanbod.

Ook in 2013 rassenproeven Ook in 2013 werden door het PCG rassenproeven in de eerste en tweede vrucht aangelegd.

De teelt van de eerste vrucht bloemkool werd dit jaar vooral gekenmerkt door een trage groei omwille van de koude weersomstandigheden in het voorjaar. Dichter bij de 97 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK oogstperiode was het klimaat groeizamer met hogere temperaturen en regelmatige neerslag. Dit resulteerde in een zeer korte oogstspreiding voor de hele proef. Voordien is het niet veel gebeurd dat veel percelen in twee of zelfs in één keer konden weggeoogst worden. De beste rassen uit de voorjaarsproef waren Giewont (Seminis), David (Syngenta), Gohan (Syngenta) en Freebel (Seminis). Ook Seoul en Raoul (beide van Nickerson Zwaan), Liria (Bejo) en Cercy (Rijk Zwaan) voldeden.

De rassenproef tweede vrucht bloemkool werd dit jaar half juli geplant, dit in tegenstelling met voorgaande proeven welke dikwijls pas op het einde van juli werden geplant. Er was een vlot teeltverloop met veel licht in augustus en september en voldoende neerslag.

Giewont (Seminis) en David (Syngenta) zijn absolute toppers samen met Gohan (Syngenta), Clarina (Syngenta), het nieuwe SV5818AC van Seminis en Raoul (Nickerson Zwaan). Ook Octopus (Clause) kwam goed uit de proef, samen met Freebel (Seminis). Naruto (Clause) levert een hoge kwaliteit maar heeft zeer veel groeidagen nodig.

Momenteel ligt de kwaliteit bij veel van de nieuwe rassen zo hoog dat de concurrentie sterk uit de hoek zal moeten komen om marktaandeel terug te nemen. Niet alleen de kwaliteit maar ook de productie en het oogstgemak - zacht snijden en/of een kort oogsttraject - zijn bij deze rassen zeer sterke punten, wat verbetering extra bemoeilijkt. Een uitgebreide rassenbeschrijving verschijnt binnenkort in het vakblad Proeftuinnieuws en op www.proefcentrum-kruishoutem.be

ZAAIZAADBEHANDELING OOK IN KOOLGEWASSEN DOELTREFFEND De ene zaaizaadbehandeling is de andere niet. De erkenning ‘zaadbehandeling’ omvat drie toepassingsmogelijkheden: zaadcoating, dummypil en druppelbehandeling. In koolgewassen kunnen zaaizaadbehandelingen met insecticiden gebeuren ter bestrijding van bladluizen. Anneleen Volckaert, PCG Zaadcoating is de meest traditionele manier om zaaizaad te behandelen. Er wordt een hulpstof toegevoegd aan het zaadje waardoor een grote ronde pil ontstaat. Aan de buitenzijde van deze pil wordt vervolgens een dun laagje van het insecticide aangebracht.

Doordat het insecticide direct in contact komt met het zaad is er kans op kiemremming.

Daarnaast zijn deze gecoate zaden beperkt houdbaar.

98 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK Bij de Sanokote® Smart techniek wordt een ‘dummypil’ gebruikt, dit is een dood zaadje die een zaadcoating kreeg. Bij het zaaien wordt dit behandeld dood zaadje door een 2 de zaaiunit in de zaailijn naast het onbehandeld levend zaadje gelegd. Het voordeel van dit type zaadbehandeling is dat de kans op kiemremming gereduceerd wordt doordat direct contact met het levend zaad vermeden wordt.

Bij de gepatenteerde PHYTO-DRIP® techniek gebeurt de behandeling in feite tijdens het zaaien. Er wordt een klein druppeltje insecticide op een levend zaadje aangebracht (zie figuur, http://www.phyto-drip.com/). Het voordeel van dit type zaadbehandeling is dat plantenkwekers zelf de behandeling kunnen uitvoeren en hun aanbod dus makkelijker kunnen afstemmen op de vraag. Het systeem moet opgebouwd worden in de zaailijn van de plantenkweker. In Vlaanderen is er tot nu toe slechts één plantenkweker die deze techniek integreerde in de zaailijn.

Bovenstaande zaaizaadbehandelingen hebben hun werking reeds voldoende bewezen.

Door de snelle opname en de systemische werking worden opgroeiende planten direct en langdurig beschermd tegen bladluizen. In bloemkool hoeven geen veldbehandelingen meer uitgevoerd te worden tegen bladluizen. Uit onderzoek blijkt dat, naargelang de druk in het perceel, ook in savooikool of spruitkool extra behandelingen kunnen uitgesteld of vermeden worden (zie resultaten proeven in savooikool en spruitkool). De teler wordt hierdoor minder blootgesteld aan middelen en hij/zij verliest geen/minder arbeidsuren aan bladluisbestrijding.

Daarnaast wordt de hoeveelheid gebruikte gewasbeschermingsmiddelen gereduceerd. Toch worden deze technieken in praktijk weinig toegepast.

99 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ONDERZOEK Cruiser (70% thiamethoxam, WS) is voorlopig het enige insecticide die als PHYTO-DRIP速 of als dummypil kan toegepast worden in koolgewassen (tegen bladluizen). WS staat voor water dispergeerbaar poeder en wordt gebruikt voor vochtige zaadbehandelingen.

100 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJVEN REJO FRESH ALS BELANGRIJKE SCHAKEL IN DE KETEN Op 1 oktober 2007 startte Rejo Fresh cvba als transportbedrijf voor groenten.

Rejo Fresh werd opgericht om een extra service te bieden aan producenten en afnemers van veiling REO. Voornamelijk producenten maken gebruik van de diensten van Rejo Fresh bij het aanleveren van hun groenten aan Veiling REO. Ook de handel en de vers-versnijderijen kunnen gebruik maken van de diensten van Rejo Fresh. Om hun groenten snel en gekoeld op hun bedrijf te krijgen is Rejo Fresh voor hen een duidelijke meerwaarde. Zo worden de lijnen zeer kort gehouden en wordt de kwaliteit behouden door de koude keten niet te onderbreken. Zo kunnen we snel reageren op de specifieke vragen. De handelaar/vers-versnijderij hoeft zich niet meer te bekommeren over het zelf aanleveren van hun aangekochte producten!

Wat begon als een kleine onderneming met ĂŠĂŠn vrachtwagen is ondertussen uitgegroeid tot een bedrijf met vijf vrachtwagens. Het hoofddoel is nog steeds het aanleveren van groenten van bij de producent naar de veiling, maar ondertussen heeft de handel eveneens de meerwaarde leren ontdekken van Rejo Fresh. We leveren zowel groenten aan de handel, vers-versnijderijen, en aan de distributie.

101 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

BEDRIJVEN Doordat onze vrachtwagens altijd vanop veiling REO vertrekken kunnen we zeer snel inspelen op vragen vanuit de markt. Zo maken handelaren daar vaak gebruik van wanneer groenten na de verkoop snel bij hen op het bedrijf moeten worden geleverd. De groenten zijn meestal reeds na enkele uren, na aanvraag van het transport, op het bedrijf.

Tevens werd recent een kwaliteitsboek ontwikkeld. Dit om een bijkomende service te leveren aan onze klanten. Op deze manier kunnen we ten allen tijde de temperatuur doorgeven van de groenten die onder weg zijn. Bovendien kunnen we de temperaturen doorgeven van reeds geleverde groenten. De temperaturen worden per klant door ons opgeslagen.

Alle vrachtwagens beschikken over een traceersysteem zodat de klant telkens op de hoogte kan worden gesteld waar zijn groenten zich bevinden en wanneer ze op de plaats van bestemming zullen aankomen.

De doelstelling van Rejo Fresh is om gekoelde transporten aan te bieden aan teler en afnemer om er zo voor te zorgen dat de koude keten gesloten blijft. Rejo Fresh wil op deze manier bijdragen aan een betere kwaliteit die zowel de handel, als de teler ten goed komt!

102 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN BLOEMKOOLRASSEN SYNGENTA In de steeds veranderende wereld van de koolsoorten probeert Syngenta zo goed mogelijk in te spelen op de veranderingen in de markt. Met de ontwikkeling van innovatieve rassen probeert Syngenta de consumententrends voor te blijven en waarde toe te voegen overal in de toeleveringsketen: voor telers, handel, verwerkers, retailers en consumenten.

Syngenta doet uitgebreid onderzoek naar de verwachtingen en voorkeuren van consumenten. Bovendien worden rassen ontwikkeld met sterke agronomische eigenschappen zoals o.a. resistentie tegen ziektes en rassen die zich goed aanpassen aan veranderende klimaatomstandigheden. Met een breed gamma aan sterke middelen zoals Folio Gold, Amistar Top en Karate Zeon en de unieke FarMore zaadbehandelingsformule bent u verzekerd van een zekere teelt.

David Nieuwe topper voor industrieteelt

Voordelen     

Matig groeikrachtig en gezond gewas, matig zelfdekkend Zeer hoog opbrengstpotentieel, zeer zware kool met vaste roosjes Zeer hoog soortelijk gewicht Levert een perfecte kwaliteit na verwerking Meer betrouwbare groeiduur in de zomer

Advies  Aanbevolen voor eerste en tweede vrucht verwerkende industrie  Groeiduur: in eerste vrucht 70 – 73 groeidagen, in tweede vrucht 75-85 groeidagen (enkele dagen vroeger dan Faraday/Amerigo)  Bij voorkeur niet zaaien voor 15 februari, in verband met mogelijk risico op blinde planten  Dankbaar voor een wat grotere gift stikstof bij de teeltaanvang 104 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN Cabral (NIEUW) Beloftevolle nieuwkomer voor de herfst

Voordelen    

Matig sterke groeikracht, goed zelfdekkend Levert een zeer hoge opbrengst Zware vaste kool met mooi gevormde compacte roosjes Levert een perfecte kwaliteit na verwerking

Advies  Aanbevolen voor de tweede vrucht verwerkende industrie  Groeiduur: 75-85 groeidagen in tweede vrucht (enkele dagen vroeger dan Faraday)

Gohan (SGC3040) (NIEUW) Onverbeterlijk in opbrengst en in kwalteit!

Voordelen     

Sterk groeikrachtig gewas met een goede zelfdekkendheid Zeer productief ras, levert zware kolen met vaste roosjes Zeer hoog soortelijk gewicht Levert een perfecte kwaliteit na verwerking In groeiduur 5-7 dagen later tov David

Advies  Aanbevolen voor zowel eerste als tweede vrucht verwerkende industrie  Groeiduur: in eerste vrucht 75-90 groeidagen, in tweede vrucht 80-90 groeidagen (groeiduur ongeveer één week langer dan David).  Leent zich uitstekend voor een teelt in combinatie met David, geeft een ideale spreiding van oogst.  Bij voorkeur niet zaaien voor 15 februari, in verband met mogelijk risico op blinde planten.

105 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN KNOLRESISTENTE BLOEMKOOLRASSEN VAN SYNGENTA Knolvoet is sinds vele jaren een groot probleem in de teelt, vooral wanneer bloemkool wordt geteeld op zandgronden. Door het inbouwen van resistentie tegen knolvoet tracht Syngenta te komen tot een duurzame oplossing voor dit teeltprobleem.

De F1-hybride Clapton was het eerste commerciĂŤle bloemkoolras met deze resistentie.

Later zijn de hoogresistente F1-hybrides Clarify en Cleobis beschikbaar gekomen.

Recent is de hoogresistente F1-hybride Clarina commercieel geĂŻntroduceerd. Dit ras dat zowel voor de verse markt als voor de industrieteelt wordt aanbevolen, kenmerkt zich door een zeer gezond en matig sterk groeiend gewas, een zeer goede productiviteit en een hoge betrouwbaarheid op gebied van kool- en rooskwaliteit alsook roosvastheid.

Ook in een teelt met knolvoetresistente bloemkoolrassen dienen de juiste cultuurmaatregelen genomen te worden. Teeltmaatregelen zoals het streven naar een optimale bodemstructuur, een goede afwatering (drainage), de juiste pH, een regelmatige bekalking, een voldoende ruime vruchtafwisseling en dergelijke zijn en blijven belangrijk in de teelt met knolvoetresistente rassen om tot een optimaal teeltresultaat te komen.

U herkent de rassen met hoge resistentie tegen knolvoet aan het TopRes-logo

Resistentie tegen knolvoet is effectief tegen de belangrijkste stammen, maar niet tegen alle stammen die kunnen voorkomen in sommige velden in Europa. Op dit moment is slechts weinig informatie beschikbaar over het soort stammen en waar deze voorkomen. Het onderscheiden en identificeren van de verschillende stammen is ook technisch moeilijk.

Daarom wordt geadviseerd eerst kleinschalige testen uit te voeren alvorens te starten met op verkoop gerichte producties.

106 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN Clarina Een hoogvlieger voor de verse markt en industrie.

Voordelen       

Hoogresistent (HR) tegen de meest voorkomende vormen van knolvoet (*) Matig sterk groeikrachtig en opgericht gewas, goed zelfdekkend Sterk tegen slijtage en geel blad Hoog percentage oogstbare kolen van betrouwbare kwaliteit Mooi gevormde compacte rozen, stevig en met een hoog soortelijk gewicht Sterk tegen schift en doorwas Verdraagt goed zowel warme, droge als natte teeltomstandigheden.

Advies  Vraagt meer stikstof bij de teeltaanvang  Groeiduur: 72-75 groeidagen in de zomer/eerste vrucht en ca. 75-85 groeidagen in de herfst/tweede vrucht (is 3 tot 7 dagen vroeger oogstbaar dan Clapton)  Aanbevolen voor de verwerkende industrie, de eerste en de tweede vrucht  Bij voorkeur opkweken als trayplant  Bij voorkeur niet zaaien voor 1 februari, vanwege mogelijk risico op blinde planten

107 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN PROEFRESULTATEN 2012 BLOEMKOOLRASSEN SYNGENTA Teelt eerste vrucht Resultaten van opbrengstproeven in eerste vrucht in WestVlaanderen in drievoud.

Opbrengst in kg/kool.

Plantdata: 13 mei, juli, 14 mei, 18 mei 2012.

Oogstperiode: half juli – begin augustus.

Teelt tweede vrucht Resultaten van opbrengstproeven in tweede vrucht in WestVlaanderen in drievoud.

Opbrengst in kg/kool.

Plantdata: 4 juli, 23 26 juli 2012.

Oogstperiode: half oktober – november

108 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN BLOEMKOOLTELER VAN ASSCHE CONTENT MET DE RASSEN VAN ENZA ZADEN Bloemkoolteler Frans van Assche uit Oppuurs, België, teelt al zo’n 30 jaar rassen van Enza Zaden. Momenteel teelt hij Viviane in de serre en Viviane, Elinia en Delias in de vollegrond. Ook heeft Frans in het verleden bloemkool- en preiscreening voor Enza Zaden gedaan.

Over Viviane vertelt Van Assche dat dit duidelijk een primeurras is “Viviane hoeft niet veel gewas te ontwikkelen om een goede kool te kunnen oogsten. De productie en de omvang van de kool zijn goed.” Elinia is volgens Van Assche een sterke groeier. De plant heeft het in het vroege voorjaar op het veld wat moeilijker. Van Assche: “Maar als de plant eenmaal op gang is, heb je gegarandeerd een oogstbare kool. Ik ben zeer content met dit ras. Elinia is 109 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN een bladrijk ras, en normaliter zijn dergelijke rassen gevoelig voor de larven van de kleine koolvlieg. Hoe meer binnenblad, hoe fijner de vlieg dat vindt. Elinia heeft ondanks het vele binnenblad toch weinig last van deze vlieg, hij blijft voor deze vlucht uit.”

Ook over Delias is Van Assche tevreden. “Het is voor mij niet de perfecte kool, maar omdat hij weinig binnenblad ontwikkelt, heb ik bij Delias geen last van de larven van de koolvlieg.

Delias geeft een goede kool en uiteindelijk kies je toch voor een kool die verkoopbaar is.”

Zaaidata Over de zaaidatum van Viviane is Van Assche duidelijk: “Viviane moet je niet te vroeg zaaien. Dit ras werkt als een weegschaal; een paar dagen te vroeg zaaien en de weegschaal slaat door naar de verkeerde kant. Dan ontwikkelt hij te weinig blad en gaat hij te vroeg over naar de bloem. De kool wordt dan niet groot genoeg. Ik heb zelf aardig wat onderzoek gedaan naar de perfecte zaaidatum en voor mij is dat 7 oktober zaaien en half januari planten in de serre.”

Elinia en Delias zijn wat dat betreft makkelijkere variëteiten. “Die laten zich niet van de wijs brengen door de zaaidatum.” Delias is wel een minder sterke groeier. “Dit ras vraagt meer stikstof en een sterke grond. Het ras heeft moeite met blad krijgen bij hoge temperaturen en droog weer.”

110 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN Afdekking Van Assche vertelt dat de afdekking bij Viviane essentieel is. “Dit ras vraagt er gewoon om.

Na het planten doe ik er direct één doek over. Zonder afdekking krijg je te weinig blad. De afdekking is echt een must voor de bladvorming bij Viviane. Voor Elinia maakt het niet veel uit. Die kun je met en zonder afdekking telen. Als je hem vroeger wilt kunnen oogsten, kan je bijvoorbeeld de ene helft wel afdekken en de andere helft niet. Ik geef bij Elinia de voorkeur aan niet afdekken.” Bij Delias heeft Van Assche er nog nooit een doek overheen getrokken. “Delias is sowieso een laatbloeier, dus het heeft weinig zin om deze af te dekken om hem vroeger te kunnen oogsten.”

Opkweek bloemkoolplanten versmarkt en industrie Tray-plant in 216, 240, 260, 285 en 345 tray.

Perspot-plant in 3cm, 4cm, 5cm en 6cm pot

Bezoek ons op “AGRO-EXPO” 25, 26 & 27 januari 2014 Zaaien losgevulde trays: Perslijn perspotten:

http://youtu.be/AnWHnYJ8PSs http://youtu.be/0xT05ig-clE

111 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN ERVARING VAN TELERS HELPT VEREDELAARS BEJO OP WEG NAAR GOEDE RASSEN Telers zoeken het meest geschikte ras voor hun grond en het gebruiksdoel. De meeste eigenschappen van een ras zijn genetisch bepaald. Het ontwikkelen van een nieuw ras met specifieke eigenschappen duurt vele jaren, daarom dienen veredelaars vele jaren vooruit te kijken naar de toekomstige wensen van de markt. De vertegenwoordigers van Bejo Zaden, specialist in de veredeling van groentezaden voor de vollegrond, zijn dan ook continu in gesprek met telers en afnemers

Foto: Š Jan van Bavel

Ook Koen Verbruggen en Dirk Vanparys, vertegenwoordigers van Bejo Zaden Belgium, spreken met hun klanten over de gewenste eigenschappen en de prestaties van Bejoâ&#x20AC;&#x2122;s 112 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN rassen. "Deze informatie koppelen wij terug naar onze veredelaars. Mede op basis daarvan bepalen zij de veredelingsdoelen voor de toekomst," aldus Dirk.

Veredelen naar de wensen van de teler Bij de selectie van ouderlijnen wordt door veredelaars goed gelet op natuurlijke gezondheid en uniformiteit. "Sterke gezonde planten met een goed wortelgestel zullen minder last hebben van tekorten of andere problemen. Daarom zijn deze ouderlijnen een goed startpunt voor verdere veredeling. Een voorbeeld hiervan is verhoogde weerstand tegen trips," vertelt koolveredelaar Bert Janssen. â&#x20AC;&#x153;Bij het selecteren van ouderlijnen wordt onder andere kritisch gekeken naar de weerstand tegen trips. Zo worden de gezonde genen van de ouderlijnen gecombineerd in de hybride, waardoor deze dezelfde weerstand behoudt."

Een ander goed voorbeeld waarbij de veredeling heeft ingespeeld op de wens van de teler, is knolvoetresistentie. Knolvoet is een bodemschimmel die de plant aanvalt via het wortelgestel. Dit kan ernstige groeistoornissen veroorzaken en zelfs volledige plantwegval.

Daarnaast is het een schimmel waar je lastig van af komt wanneer de grond eenmaal besmet is. Het is bijna onmogelijk om van een zware infectie af te komen. Een knolvoetresistent ras is dan op dergelijke percelen de enige mogelijkheid om toch kool te kunnen telen.

113 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN "Inmiddels heeft onze veredelingsafdeling meerdere rassen geleverd met unieke eigenschappen. Zoals Klimaro, een gezonde rode bewaarkool die uitermate geschikt is voor de lange bewaring doordat dit ras zeer sterk is tegen de bekende bewaringsproblemen zoals roodrot. Lodero is dan weer de eerste rode kool met hoge resistentie tegen knolvoet.

Een wereldprimeur! In de nabije toekomst willen we nog meer knolvoetresistente rassen toevoegen aan ons assortiment," aldus Bert Janssen.

Hybridezaad voor de juiste genen Bejo verkoopt enkel hybridezaad. Het doel van hybrideveredeling is om gewenste eigenschappen te verenigen. Door ouderlijnen op fenotypische en genotypische kenmerken te selecteren en deze vervolgens in te telen, ontstaat een homogene ouderlijn. Alleen dan kunnen uniforme hybriden ontstaan.

De afdeling Veredeling wordt bij het selecteren op genotypische kenmerken ondersteund door het Research Centrum van Bejo Zaden. "De markt vraagt om nieuwe rassen waarbij genetisch verschillende eigenschappen gecombineerd zijn. De bijzondere genetische verscheidenheid maakt het dan ook een uniek ras," stelt Koen. "Cyclone is hiervan een 114 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

RASSEN voorbeeld. Een vroege witte kool met veel bijzondere eigenschappen; een krachtige groeier, die gezond op het veld staat. Het ras is sterk tegen trips en ook nog eens geschikt voor korte bewaring. Een ander goed voorbeeld in witte kool is Expect. Het ras wordt gebruikt voor de middellange bewaring en ook erg sterk tegen trips. Het ras laat zich tevens makkelijk verwerken."

Door middel van proeven gedurende het gehele veredelingsproces, kunnen de veredelaars selecteren op de kwaliteit van de nieuwe kruising. Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de prestaties en de kwaliteit van het toekomstige ras worden er in de praktijk proeven uitgezet. Dit gebeurt onder de lokale omstandigheden als waarvoor het nieuwe ras bestemd is.

Zaadproductie laat verschillende ouderlijnen tegelijk bloeien Na de ontwikkeling van een ras wordt er zaad geproduceerd. Het is lastig om hybride zaad te produceren van ouderlijnen die genetisch veel van elkaar verschillen. Een voorbeeld is een hybride die bestaat uit een vroege en late ouderlijn. Hierdoor zijn er verschillende bloeiperioden. Dit vormt een uitdaging voor de productieafdeling. Door te spelen met verschillende planttijdstippen, kunnen de bloeiperiodes bij elkaar gebracht worden. Zo bloeien de ouderlijnen op hetzelfde moment en kan bestuiving plaatsvinden. Mede hierom vraagt een ras met grote verscheidenheid om extra aandacht en inzet van Bejo’s productie afdeling.

Veredeling in het kort De veredelaar wil graag een nieuwe resistentie toevoegen aan een kwaliteitsouderlijn, bijvoorbeeld knolvoetresistentie. Deze resistentie haalt de veredelaar uit bijvoorbeeld een ‘wilde’ koolplant. Vervolgens kruist de veredelaar de wilde koolplant en de ouder met elkaar. Daarna gaat hij de plant intelen. Dat wordt ook wel knopbestuiven genoemd. Dit houdt in dat de bloem wordt bestoven met zijn eigen stuifmeel. Dit wordt gedaan om ervoor te zorgen dat de knolvoetresistentie als eigenschap wordt behouden en er een homogene ouderlijn ontstaat. Daarna kan deze ouderlijn gekruist worden met een tweede ouderlijn, waardoor er een hybride ontstaat. Deze uniforme hybriden zijn nu ook knolvoetresistent. Het ontwikkelen van ouderlijnen tot aan de eerste zaadverkoop duurt bij een tweejarig gewas als kool ongeveer 15-20 jaar.

Foto: Een veredelaar van Bejo aan het knopbestuiven

115 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ALL DAY LONG ALL DAY LONG AWARDS UITGEREIKT Naar aanleiding van een grootschalige enquête die All Day Long* organiseerde, werden eind november de All Day Long-awards 2013 uitgereikt bij de winnende bedrijven: BASF Antwerpen en SAP België nv in Evere. De prijzen worden uitgereikt door Kim Gevaert, All Day Long-ambassadrice.

Waarom BASF Antwerpen en SAP België nv de awards op zak mogen steken? Omdat ze gezond eten en bewegen als een volwaardig onderdeel van de lokale bedrijfsstrategie beschouwen. In beide bedrijven gaat het om een tweerichtingsverkeer: zowel de werkgever als de werknemers zetten zich op vele vlakken samen in voor een evenwichtige worklifebalance. Kortom: een win-winsituatie.

BASF Antwerpen: van B-Frit naar B-Fit Sinds 2011 motiveert BASF Antwerpen zowel haar dag- als nachtmedewerkers om 116 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ALL DAY LONG

evenwichtig te eten en bewegen onder de noemer B-Fit. Het overkoepelende gezondheidsprogramma wil tegelijkertijd informeren, sensibiliseren en activeren. Elke Verwerft, bedrijfsarts bij BASF Antwerpen, is erg trots op het project: “Wij praten niet alleen over gezonde voeding en beweging, maar bieden het ook aan in de vorm van aangepaste B-Fit menu’s en leuke activiteiten onder de middag, waaraan iedereen deel kan nemen. En het aantal enthousiastelingen blijft stijgen!”

SAP België: Gezondheid en duurzaamheid gaan hand in hand Bij SAP België nv in Evere speelt ook duurzaamheid een belangrijke rol. Johan Timmermans, de Facility Manager/Preventieadviseur van dienst, vat het zo samen: “Voor gezondheid en duurzaamheid kiezen, doe je in één beweging. Zo bieden wij al onze medewerkers en bezoekers dagelijks gratis appelen en dagverse biosoep aan. Het ligt voor de hand dat we voor inlandse appelen kiezen en deze aankopen bij een groente- en fruithandelaar in de buurt.”

All Day Long hoopt dat andere Belgische bedrijven door deze award en uitreiking 117 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

ALL DAY LONG geĂŻnspireerd worden. Want: gezond eten en bewegen is makkelijker dan je denkt, ook op de werkvloer.

Uit de enquĂŞteresultaten blijkt alvast dat er heel wat inspanningen gebeuren op het terrein.

In 92% van de deelnemende bedrijven kunnen de medewerkers over gratis water beschikken. En bij 42% van hen bestaat het totale drankenaanbod voor minstens 50% uit water en afgeleiden, zoals thee en koffie. Een goede zaak, want meer water betekent dikwijls minder frisdrank. Exact 50% van alle deelnemende bedrijven biedt vers fruit aan op het werk. Vaak in de vorm van een gratis fruitmaand, die wekelijks of maandelijks wordt geleverd. Wellicht is dit hoge cijfer deels te wijten aan het fiscale voordeel dat de overheid hier twee jaar gelden aan koppelde. Tot slot zet 46% van alle deelnemende bedrijven haar werknemers aan om meer te bewegen. een mooie evolutie. *All Day Long is een initiatief van de Belgische telers van groenten en fruit, met de steun van de Europese Unie en de binnenlandse handel ter promotie van de groenten- en fruitconsumptie; www.alldaylong.be.

118 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET WEST-VLAANDEREN SPELER VAN BETEKENIS IN DE PRODUCTIE VAN SLUITKOLEN West-Vlaanderen blijft in de productie van sluitkolen een Europese speler van betekenis. Sluitkolen voelen zich goed in West-Vlaanderen. LAVA

Ze houden van zowel het gematigde zeeklimaat als de vruchtbare bodem in de Belgische kustprovincie. Ook de dynamische afzet voor de versmarkt via de REO Veiling doet de kolensector deugd.

De jaarlijkse aanvoer van wittekool is op Veiling REO in tien jaar tijd gestegen van 2,5 miljoen stuks naar meer dan 4,5 miljoen. De productie van rodekool groeide van 1,5 miljoen stuks in 2002 naar 2,3 miljoen. Het volume savooikool is niet gestegen en door lange vorstperiodes varieerde de aanvoer wel. De REO Veiling vermarkt 85% van de rode en wittekolen en zowat 50% van de savooikolen binnen de LAVA-veilingen. Kolen zijn zo goed als het jaar rond beschikbaar.

Evolutie in Belgische versmarkt â&#x20AC;&#x153;Door de trendbreuk in de binnenlandse vraag leveren onze producenten kleine kolen die beantwoorden aan de wensen van de Belgische consument. Het gemiddelde stukgewicht 120 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET ligt tussen 1,5 en 2 kg, waar dit vroeger toch 2,5 à 3 kg bedroeg”, verduidelijkt de directeur productie. “We zien een gunstige evolutie in de vraag naar kleinere kolen voor de versmarkt. Het volume stijgt jaar na jaar. We hebben een voorsprong in de markt omdat we innovatief zijn. We maken duidelijke afspraken met onze producenten over het volume kleine kolen dat continu het hele jaar door geleverd moet worden.”

E-bemiddelingsysteem Kolen worden niet meer alleen op de klok aangeboden. Tweemaal per week kunnen de kopers inloggen op een e-bemiddelingssysteem, waar de producent zijn product in een bepaalde verpakking aanbiedt. “Voor bewaarproducten, zoals kolen, is e-bemiddeling interessant. De producent geeft zijn prijs en de kopers kunnen het aanbod volgen en eventueel opbieden. De partij wordt klaargemaakt volgens de wens van de koper. De Vlaamse telers blinken niet alleen uit in kwaliteit, maar ook in flexibiliteit,” legt Rik Decadt uit.

Export een ander verhaal “Omdat de productie in onze regio sterk toegenomen is, moet onze veiling zich meer op de export richten, wat een heel ander verhaal geeft. Zware kolen vinden nu hun weg naar Oost-Europa, van oudsher landen met een hoge kolenconsumptie. Ook Rusland blijft een belangrijke exportmarkt voor wittekool. Als je elke buitenlandse markt wilt beleveren vraagt dit grote flexibiliteit, dus niet meer alleen in de traditionele blauwe kisten. De commerciële afdeling van de REO Veiling biedt alle mogelijke alternatieve verpakkingen en gewichten aan, zoals netzakken (bigbags) met 6 kolen voor 10 kg, kooltjes voor verre bestemmingen in houten kratjes. Met de gewone klokverkoop is dit niet haalbaar. Het product wordt op het bedrijf klaargemaakt. De commerciële afdeling van Veiling REO heeft zich in samenwerking met onze producenten toegelegd op de veelheid van eisen die afzetlanden stellen.”

121 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET KOLEN ZIJN EEN TYPISCHE WINTERGROENTE Kolen worden nog altijd uitsluitend in vollegrond geteeld, maar het gure winterweer heeft geen invloed meer op de kwaliteit van deze groente.

Rode en witte kolen worden immers vóór de vorst geoogst en in optimale omstandigheden in koelcellen bewaard. Spruiten en savooikolen blijven langer op het veld staan maar zijn goed bestand tegen lage temperaturen en sneeuw.

Het belangrijkste seizoen voor kolen blijft de winter. Geef ze dus in deze maanden een opvallende plaats in het groenterayon. De ruime keuze en de topkwaliteit van Flandriakolen zullen klanten zeker overtuigen om voor deze seizoensgroenten te kiezen. De aanvoer van rodekool, wittekool, savooikool, Chinese kool en spruitjes is in de volgende weken nog zeer groot. Dit is dus een héél geschikte periode voor de winkelier om promotieacties te voeren.

Hoge eisen voor Flandria-kwaliteit Flandria-kolen onderscheiden zich door:  een mooie kleur  frisse bladeren  een gelijkmatige vorm  stevige, gesloten structuur  ze zijn vrij van vorstschade  een lange houdbaarheid Alleen kolen die aan deze hoge eisen voldoen, mogen het Flandria-label dragen. Voor spruitjes geldt ‘geschoond’ als bijkomende kwaliteitseis, machinaal of handgeschoond.

122 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET Sortering Flandria-kolen worden gesorteerd volgens grootte:  Rode- en wittekool: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 of 12 stuks per kist  Savooikool: 3, 4, 5, 6 of 7 stuks per kist  Spitskool: 6-8-10-12 stuks per kist  Spruitkolen: categorieën -27 mm, -35 mm, + 33 mm en + 40 mm; 4 kg per kist  Chinese kool: o volgens grootte: met 4, 5, 6, 7 of 8 stuks per kist o volgens gewicht: 10 kg per kist (4 à 8 stuks), 5,5 kg per kist (6 stuks) en 4,5 kg per kist (8 stuks).

Op vraag van de handel leveren producenten ook kleine kolen (1 à 1,5 kg) die beantwoorden aan de wensen van kleine gezinnen. Er bestaat al een paar jaar een gunstige evolutie in de vraag naar kleinere kolen voor de versmarkt. “Supermarkten zien ook graag spruitjes in kleinverpakking geleverd”, weet Jos Van Dessel, commercieel directeur van de veiling BelOrta. “Wij spelen hierop in door spruiten in potten van 700 g te verpakken.”

123 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET PINGUIN VERWERKT RUIM 2000 TON SLUITKOLEN PER JAAR Jaarlijks contracteert PINGUIN in BelgiĂŤ ruim 2000 ton rode, witte en savooikool om te verwerken in de fabrieken te Westrozebeke en Comines. Dit vertegenwoordigt 2/3 van de totale productie binnen de diepvriesdivisie van de groep.

Rond nieuwjaar worden de teeltcontracten met de telers opgemaakt. Enkel de telers die minimaal IKKB gekeurd zijn komen in aanmerking. Er worden afspraken gemaakt rond prijs, volume, variĂŤteiten en het al dan niet geboord aanleveren van de kolen. Bij boren verwijdert de teler het hart van de kool met een speciaal daarvoor aangepaste bloemkoolboorder. De beslissing om al dan niet te boren gebeurt op basis van de vraag van klanten. Voor het boren is er een extra compensatie voor het meerwerk en het verlies in gewicht.

Aangezien savooikool ruim het grootste volume van de drie bovengenoemde koolsoorten vertegenwoordigt, gaan we in het vervolg van dit artikel daar wat dieper op in.

124 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET Keuze variëteit belangrijk De basis van een goed eindproduct en dus ook een tevreden klant, begint al bij de keuze van de variëteit. Er is een selectie op opbrengst, ziekteresistentie, pitvorming, densiteit, fabrieksrendement en kleur. Bij verwerking speelt de densiteit van de kolen een niet te onderschatten rol, daar een kleinere en toch zware kool veel vlotter kan versneden worden. Door een goede variëteitkeuze kan de verwerkingssnelheid dus sterk toenemen.

Natuurlijk houden we ook rekening met een goede oogstspreiding want de verwerking gebeurt gespreid van september tot eind november.

Belangrijke variëteiten zijn Ovasa (Bejo), Tasmania (Syngenta) en Firensa (Bejo). Een nieuwkomer met stip is de variëteit Madlene (Rijk Zwaan) die uitblinkt in densiteit en dus ook in een vlotte verwerking voor de fabriek.

De oogst De savooien kunnen zowel machinaal of handmatig geoogst worden. De kwaliteit is in principe vergelijkbaar in een droog jaar. In extreem natte omstandigheden (zoals de seizoenen 2012 en 2013) gaat de oogstsnelheid en kwaliteit bij machinaal oogsten sterk achteruit, van veel kolen dienen de stammen extra verwijderd te worden. De aanvoer gebeurt in kisten die door PINGUIN BELGIUM ter beschikking worden gesteld of in bulk.

Telers schenken in een nat seizoen extra aandacht aan het reinigen en het op beton plaatsen van kisten tussen oogst en stapelen. Dit om contaminatie van aarde en steentjes te vermijden.

Verwerking Bij aankomst in de fabriek wordt er een kwaliteitskeuring uitgevoerd, daarbij let de keurder onder andere op: het aantal losse bladeren, ziektes, eventuele oxidatie van het snijvlak (versheid) en aanwezigheid van vreemd materiaal (bijvoorbeeld boombladeren).

Voor savooikool is er een minimumgewicht van 1 kg per kool vereist. Na keuring ontvangt de lading een unieke code die de traceerbaarheid garandeert doorheen de hele keten.

Daarna kan de verwerking beginnen.

125 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET Vanuit een voorraadhopper gaan de kolen via een visuele inspectie aan de transportband naar de snijmachine. De snit is afhankelijk van de vraag van de klanten. Nog een grondige wasbeurt, kan de versneden savooi verpompt worden naar de blancheur. Tijdens het blancheren verwarmen we het product tot een temperatuur van ongeveer 80째C gedurende maximum een paar minuten. Het blancheren verzekert het behoud van kleur, smaak en textuur door de werking van enzymen te stoppen. Na een snelle afkoelbeurt en kortstondig drogen gaat de savooikool de IQF vriestunnel binnen. Na invriezen verzekert een optische sorteermachine de gewenste kwaliteit en worden stamresten verwijderd. Dit alles natuurlijk zonder verbreken van de koudeketen. Tussen het ingaan van de lijn en het eindproduct verloopt er louter een half uur.

Een laatste kwaliteitscontrole per container (ongeveer 500kg) garandeert een goede temperatuur en organoleptische kwaliteit.

Na de verwerking gebeurt een voorlopige bulk stockage op -18째C, tot afroep van de verpakkingsafdeling. Op vraag van onze klanten verpakt PINGUIN de savooikool in specifieke zakken, dit na nogmaals een visuele en machinale inspectie en met garantie op een vriesverse kwaliteit.

126 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET PRODUCENTEN REO VEILING MAKEN WERK VAN VERNIEUWDE BELEIDSVISIE De REO Veiling vierde op 1 december 2012 haar 70-jarig bestaan in aanwezigheid van Vlaams minister-president en minister van landbouw Kris Peeters. Een centraal gespreksthema op het jubileumfeest was de voorstelling van de vernieuwde REO beleidsvisie “Naar een actieve marktbenadering” die in de zomer van vorig jaar door een werkgroep van REO producenten werd uitgeschreven met een ruime inspraak van vertegenwoordigers van de raad van bestuur en de besturen van de productgroepen op de REO Veiling.

Eén jaar later keek de REO Veiling terug op welke beleidskeuzes intussen zijn gerealiseerd en wat in de steigers staat. Deze stand van zaken gaf de REO Veiling onlangs mee aan haar producenten en medewerkers tijdens de recente thema-avond “Beleidsvisie in ontwikkeling”.

Belgische groenten en fruit hebben een goede reputatie in het binnen- en buitenland. Ze hebben tevens een eigen naam: Flandria. Het kwaliteitslabel bestaat twintig jaar in 2015 en is uitgegroeid tot dé Europese referentie voor kwaliteitsgroenten en –fruit. In haar vernieuwde beleidsvisie wil de REO Veiling “een trekkersrol blijven spelen bij het versterken van de internationale koppositie” van het kwaliteitslabel Flandria, onze trots voor Europa.

De REO witlooftelers hebben deze uitdaging goed opgepikt. Op eigen initiatief startten deze telers tijdens het najaar met extra controles van hun Flandria product, uitgevoerd door de telers zelf. Deze extra inspanning voor meer productkwaliteit is de opstap naar de ontwikkeling op termijn van een nieuw kwaliteitsmerk dat veel meer is dan een herkomstlabel voor promotiedoeleinden.

Hetzelfde voor de serreslatelers die inzetten op een forse inkorting van de afstand in tijd tussen grond en mond door de kropsla te oogsten volgens een strakke timing en op die manier hun kraakvers geoogst Flandria product in een tijdspanne van hooguit een halve dag afleveren bij de kopers op de REO Veiling. De REO serreslatelers pasten het nieuwe

127 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET oogstschema voor een grotere dagversheid voor de eerste keer toe tijdens de voorbije zomer. Met succes.

Foto: Serreslatelers Francky Bouckaert (links) en Lieven Dejonghe (rechts) gaven tijdens de thema-avond uitleg over hun kraakvers product.

Naast een versterking van het Flandria kwaliteitslabel engageert de vernieuwde beleidsvisie van de REO Veiling zich voor een conceptbenadering richting de afzetmarkt. Met marktconcepten worden producten bedoeld die door hun bewerking, verpakking of flexibiliteit van de producent en de REO Veiling, inspelen op specifieke behoeften van de afnemers en op die manier een commerciĂŤle lange termijn relatie creĂŤren tussen de REO Veiling en haar kopers. De REO champignontelers maakten daarvan werk met de introductie van de biologische teelt van bruine kastanjechampignons die bovendien in eigen beheer worden verpakt in een donkergroen plastiek doosje met deksel. Ook een aanpassing van de bestaande verkoopsystemen kan als een marktconcept worden uitgewerkt. De REO preitelers voegden de daad bij het woord door zich sterk te engageren voor een verdere ontwikkeling van een ruim aanbod in de voorverkoop van hun product vanaf het huidige winterseizoen.

128 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET

Preitelers Paul Demyttenaere (links) en Jan Vandevelde (rechts) in gesprek met moderator Karl Vandenberghe (Focus-WTV).

Naar analogie met haar vernieuwde beleidsvisie werden dit jaar op de REO Veiling ook nieuwe stappen gezet voor de ontplooiing van een doorgedreven merkenbeleid. Tomabel bestaat 18 jaar en gaat als volwassen merk verder zijn weg in nauw overleg met de REO Veiling. De eerder genoemde biochampignons worden naast tomaten, aardbeien, veldsla en babyleaf onder dit merk vermarkt.

Een andere belangrijke realisatie is de herwaardering van het eigen kwaliteitsmerk Fine Fleur. Dit merk werd vroeger gebruikt om de wat specialere producten af te zetten in daarvoor specifiek uitgekozen winkelschappen. Omdat Fine Fleur dit jaar een nieuwe identiteit kreeg, werd ook het bestaande Fine Fleur logo herwerkt op maat van haar eigentijdse inhoud. Het vernieuwde logo vat de dynamiek van de REO producenten in ĂŠĂŠn globaal beeld en toont expliciet dagverse groenten en fruit die barsten van de smaak en bruisen van de vitamines. Deze karakteristiek wordt geaccentueerd door de ronde swingende vormgeving, de zon en twee groene blaadjes. De bruine boog verwijst dan weer naar de artisanale authenticiteit van de REO producten, geteeld in de vruchtbare bodem van Vlaanderen.

129 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET

Voorzitter van de REO Veiling Rita Demaré onthulde het opgefriste Fine Fleur logo bij de apotheose van de thema-avond “Beleidsvisie in ontwikkeling”. Het aangepaste logo kreeg applaus vanuit de zaal. In de komende weken en maanden wordt verder gewerkt aan een nieuwe lijn van verpakkingsmateriaal om het hertekende logo breed uit te dragen op de specifieke Fine Fleur producten die worden gecommercialiseerd op de REO Veiling. Samen met geëngageerde REO producenten worden specifieke kistenkaarten, dekvellen,… , ontworpen om het Fine Fleur product op een herkenbare manier tot bij de consument te brengen.

De REO producenten hadden ook al een grote inbreng tijdens de thema-avond “Beleidsvisie in ontwikkeling”. De praktijkgetuigenissen van de telerduo’s voor prei, witloof, serresla en champignons inspireerden en motiveerden andere productgroepen om eveneens mee te denken over de opwaardering van hun product onder het Flandria label en de ontwikkeling van innovatieve marktconcepten en merken. Deze denkoefeningen kunnen alleen slagen als nauw wordt samengewerkt, beseffen de REO producenten. Ze bevestigden op deze manier hun blijvend vertrouwen in hun veilingcoöperatie als hefboom voor een rendabele familiale tuinbouw in Vlaanderen.

130 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

AFZET

Tijdens de afsluitende receptie werd druk nagepraat over de themagesprekken.

131 | Tuinbouwnet | Groentemagazine nr 2 | Thema De teelt van kolen | December 2013

WWW.TUINBOUWNET.BE

DAGELIJKS NIEUWS VOOR DE TUINBOUW GLASGROENTEN – VOLLEGROND – SIERTEELT – FRUIT – FOTOREPORTAGES TEELTTIPS – PADDENSTOELEN – ALGEMEEN NIEUWS NIEUWS VAN BEDRIJVEN – BEDRIJFSVOORSTELLINGEN SCHRIJF JE IN VOOR ONZE DAGELIJKSE

GRATIS NIEUWSBRIEF http://tuinbouwnet.be/nieuwsbrief