Groentenmagazine Thema Courgette

GROENTEMAGAZINE

Thema courgette digitale uitgave | maart 2013

Nationaal Agrarisch Centrum

vzw

Onze kennis, uw succes

Geert Clarebout: 0475 78 45 94 – 051 26 08 20 - info@nacvzw.be

Opleidingen land- en tuinbouw:

fytolicentie

inseminatie

bedrijfsleiding

tuinbouw

hoevetoerisme

akkerbouw

varkens

rundvee

Informatica opleidingen:

verzamelaanvraag

mestbankaangifte

BTW-listing

sanitel

sociale media

Windows 8

de kracht van Apps

fotobewerking

Hippische opleidingen:

transport

mennen

hoefkappen

Clinic’s

Nieuw op www.nacvzw.be De NAC nieuwsflash over de verzamelaanvraag via e-loket 2013

2 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013 Opleidingen worden ondersteund door Vlaamse Overheid en EU

5 ONDERZOEK

7 TEELT

Op 20 juni 2012 organiseerde Inagro een proef- Courgettes worden meestal buiten geteeld in veldbezoek aan de rassenproef courgette in de vollegrond. Daarnaast vind je courgettes ook plastiekserre. in koepels en serres terug. In serres hoort telen op substraat ook tot de mogelijkheden.

14 AFZET

29 BEMESTING

West-Vlaanderen is op het gebied van de courgetteteelt een heel belangrijke provincie.

Op de REO Veiling werden in 2012 meer dan 28 miljoen courgettes verkocht voor de versmarkt.

Ook de diepvriesgroentensector verwerkt heel wat courgettes.

Sinds 1 januari 2013 is er een bemestingsverbod op percelen met groenten van groep I en II, uitgezonderd spruitkolen en vroege aard-appelen. Je kan als land- of tuinbouwer afwijken van dit bemestingsverbod indien je een stikstofanalyse laat nemen en je je laat adviseren.

34 BESTUIVING

41 RASSEN

In de courgetteteelt is bestuiving essentieel en soms een moeilijk punt. Hommels en bijen worden ingezet om de bestuiving te verbeteren, vooral omdat handbestuiving arbeidsintensief en duur is.

Ieder teeltgebied en elke teeltwijze vereisen rassen die perfect aangepast zijn aan de lokale omstandigheden. Daarom test Clause in de Benelux ieder jaar nieuwe rassen.

43 ZIEKTEN & PLAGEN

49 FYTOLICENTIE

De belangrijkste ziekte in courgette is echte meeldauw. Bij warme en vochtige omstandigheden is de kans op aantasting het grootst.

Vruchtvuur of Cladosporium cucumerium neemt de laatste twee jaar toe.

Land- en tuinbouwers zijn momenteel vrijgesteld voor de vergunning “erkend gebruiker van fytofarmaceutische producten�.

Hier komt binnenkort een einde aan door een Europese richtlijn voor duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

3 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

INHOUD Groentemagazine Thema Courgette maart 2013 ONDERZOEK 5

Courgette in plastiekserre

TEELT 7 9

Courgettes onder glas volle grond of substraat Teeltbegeleiding in courgette door TACO

AFZET 14 17 21 25

Flandria courgettes worden duurzaam en met vakmanschap geteeld Courgettes behoren tot de top 10 op de REO Veiling Responsibly Fresh vierde eerste verjaardag Pinguin verwerkt jaarlijks 3000 ton courgettes

BEMESTING 29 Verplicht bemestingsadvies voor groenten 32 Drempelwaarden 2012 – Gecorrigeerde waarden

BESTUIVING 34 Waar zitten de hommels ?

39 Inagro springt in de bres voor de bijen

RASSEN 41 Courgetterassen van Nickerson-Zwaan & Clause

ZIEKTEN EN PLAGEN 43 46 47 47 48

Virussen in courgette Schimmels is courgette Vruchtvuur Cladosporium Cucumerinum Bacteriën Andere beschadigingen in courgette

GEWASBESCHERMING 49 De fytolicentie vanaf 2013

VOLGEND NUMMER HET VOLGENDE NUMMER VAN GROENTEMAGAZINE VERSCHIJNT IN MEI 2013 THEMA: PREI

COLOFON Jaargang 1 nr 1 Tweemaandelijks vakblad voor de professionele groententeler REDACTIE EN VORMGEVING Agromedia – Tuinbouwnet - Marc Vanelslander Werviksestraat 10 8890 Moorslede ADVERTENTIES Vraag info via redactie@tuinbouwnet.be WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Inagro & CVBB Ilse Leenknegt, PSKW Rudi Vandewiele & Liesbet Bruyneel, TACO Herwig Willaert, REO Veiling Hannelore Dejonghe, PINGUIN Jeroen Vanisacker, Koppert Biological Systems Nickerson-Zwaan & Clause Xavier Desmet, Nationaal Agrarisch Centrum LAVA

VOORWOORD De cucurbita pepo, zoals zijn officiële naam luidt, wordt in ons land verkocht onder zijn Franse naam ‘courgette’. Deze vruchtgroente behoort tot de familie van de komkommerachtigen. De courgetteteelt is de laatste jaren enorm gegroeid in ons land. Vooral in de provincie West-Vlaanderen kent de teelt van deze zuiderse groente een hoge vlucht. De aanwezigheid van de REO Veiling en een aantal diepvriesgroentenfabrieken zullen hier zeker niet vreemd aan zijn. De courgette is erg gegeerd door de consument. Immers deze groente kan gebruikt worden in allerlei gerechten. De mogelijkheden met courgette zijn haast eindeloos. Courgettes worden dezer dagen duurzaam geteeld met respect voor mens en natuur. Met dit eerste nummer van ons digitaal Groentenmagazine willen wij de courgetteteler zoveel mogelijk informatie bieden over de teelt. Heel wat instanties en bedrijven hebben dan ook een bijdrage geleverd aan dit magazine, waarvoor onze dank! Het magazine blijft continue raadpleegbaar via onze website tuinbouwnet.be. Het volgende nummer verschijnt in mei 2013 en zal dan de preiteelt behandelen. Wenst u een redactionele bijdrage te leveren of wenst u te adverteren, neem dan met ons contact op via redactie@tuinbouwnet.be. Veel leesgenot! De redactie.

ONDERZOEK COURGETTE IN PLASTIEKSERRE Op 20 juni 2012 organiseerde Inagro een proefveldbezoek aan de rassenproef courgette in plastiekserre.

Francis Jans besprak de belangrijkste vrucht- en gewaskenmerken, de opbrengst, de ziektegevoeligheid en het bloeiverloop van 8 rassen in de vroege teelt in plastiekserre.

Veel interesse voor problematiek van slechte bevruchting De telers waren vooral geïnteresseerd in de problematiek van de slechte bestuiving. Veel telers ondervinden immers dat er na enkele weken te weinig mannelijke bloemen zijn om een goede bestuiving in de plastiekserre te garanderen. Slechte bestuiving geeft later aanleiding tot misvormde vruchten of vruchten met scherpe punten.

Inagro en TACO zoeken momenteel samen naar de oorzaak van deze slechte bestuiving. Er zijn meerdere denkpistes: invloed van temperatuurschommelingen, te hoge luchtvochtigheid, slechte kwaliteit stuifmeel, aanwezigheid van betere pollen buiten de serre waardoor de hommels naar buiten vliegen,….

In de praktijk behelpen telers zich momenteel door enkele planten van een ras met gele vruchten, die dragen meer mannelijke bloemen, aan te planten.

Courgettevirus Na de discussie rond de slechte bestuiving lichtte Sofie Darwich het IWT onderzoek rond de ecologie van courgettevirus in Vlaanderen toe. In dit kader worden de vier meest voorkomende virussen bij komkommerachtigen in Vlaanderen in kaart gebracht namelijk het komkommermozaïekvirus (CMV), het courgettegeelmozaïekvirus (ZYMV), het water-meloenenmozaïekvirus (WMV) en het papayakringvlekkenvirus (PRSV).

Momenteel bestaan er geen bruikbare middelen die rechtstreeks deze virale plant-pathogenen kunnen bestrijden. Bij ernstige aantastingen kan dit leiden tot zeer grote verliezen (30 tot 60 %

5 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ONDERZOEK verlies, verdachte vruchten in Klasse 2 - €10.000 per ha in 2010). Dit onderzoek loopt in samenwerking met het ILVO en PSKW.

CMV Komkommer Mozaïek Virus

Geïnteresseerden kunnen de info van het proefveldbezoek per e-mail aanvragen: sofie.darwich@inagro.be of telefonisch op 051 27 32 05.

VOLGENDE NUMMERS VAN GROENTENMAGAZINE Het digitale Groentenmagazine verschijnt ongeveer om de 2 maanden.

In 2013 zullen in de volgende nummers volgende thema’s worden behandeld: Mei: prei - Juli: sla - September: tomaat - Oktober: bloemkool - December: aardbei Wenst u het digitale groentenmagazine te ontvangen?

Schrijf je dan nu in op de gratis nieuwsbrief van Tuinbouwnet. Abonnees van de nieuwsbrief krijgen de nummers van Groentenmagazine automatisch toegestuurd.

Advertenties Uiteraard is er in ons magazine ook ruimte voor advertenties. Adverteren in het magazine is niet duur. Wens je meer inlichtingen of wens je advertentieruimte te reserveren, stuur dan een mail met uw vraag naar redactie@tuinbouwnet.be

6 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

TEELT COURGETTES ONDER GLAS VOLLEGROND OF SUBSTRAAT In Vlaanderen wordt zo’n ruim 400 ha courgette geteeld voor de versmarkt, zowel in openlucht als onder glas. Voor de beschermde teelten kan er voor begeleiding beroep gedaan worden op de voorlichtingsdienst van het Proefstation voor de Groenteteelt. Ilse Leenknegt heeft reeds enkele jaren ervaring met het opvolgen van de courgetteteelt zowel in de grond of op substraat, koude of warme teelt… Maar waar moet je als teler allemaal rekening mee houden? Voorlichtingsdienst PSKW De courgette was oorspronkelijk een subtropische plant en verkiest daarom warme en lichtrijke omstandigheden. Courgettes behoren tot de familie van de Cucurbitaceae, net zoals augurken, meloenen, komkommers en pompoenen, die eveneens in warme condities groeien.

Teelttechniek De vroegste teelten onder glas worden begin februari aangeplant. Daarbij wordt de kastemperatuur rond 17°C gehouden. Al vrij snel beginnen de eerste bloemen te bloeien en ongeveer een maand na het planten kunnen de eerste vruchten worden geoogst. Vanaf half maart wordt ook onder licht verwarmd glas of plastic geplant. Onder glas worden de planten goed verzorgd zodat er zo lang mogelijk kan geoogst worden. In tegenstelling tot een komkommerplant is een courgetteplant vrij

7 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

TEELT omvangrijk, daardoor is de plantafstand vrij groot: ongeveer 1 plant/m². De courgetteplant maakt vrij korte internodia met als gevolg dat hij niet zo hoog groeit. Dat heeft als nadeel dat je voor het oogsten meer moet bukken. In tegenstelling tot openluchtteelten groeit een serreteelt iets weelderiger en bindt men de planten aan met touwen of ondersteunt ze met bamboestokken. Buiten het aanbinden van het gewas zijn er weinig andere gewaswerkzaamheden. Maar het oogsten moet dagelijks gebeuren, zeker voor een serreteelt.

Bloemen en bestuiving Een courgetteplant heeft iets speciaals. In ieder bladoksel vormt zich een vrouwelijke of mannelijke bloem. De kunst in de courgetteteelt is een ideale balans tussen mannelijke en vrouwelijke bloemen aan te houden. Het stuifmeel van de mannelijke bloemen is vrij grof en zwaar en kan daardoor niet door de wind worden getransporteerd naar de vrouwelijke bloemen. Voor deze taak worden hommels of bijen ingezet. Een courgettebloem bloeit slechts 1 dag: bij zonsopgang is de bloem meestal al open en op een zonnige dag kan ze al voor de middag weer gesloten zijn. Daarom is het noodzakelijk om goed op te volgen of de bestuivers ’s morgens hun werk doen. Als je er niet in slaagt om de bestuiving door insecten te laten uitvoeren, is er maar 1 oplossing: zelf met de hand bestuiven. Dit betekent extra werk, want je moet dan elke morgen het stuifmeel met een borsteltje op de stampers afzetten.

Belangrijkste ziekten en plagen In de courgetteteelt is echte meeldauw of witziekte de belangrijkste ziekte. Echte meeldauw vormt een wit, poederig pluis en manifesteert zich op de oudste bladeren. De fotosynthese wordt belemmerd, waardoor de groei vermindert. Aantasting door de Erwinia-bacterie komt soms voor.

Erwinia veroorzaakt zachtrot in planten bij zwakkere groei of in wondjes. Bij de insecten is de bladluis de belangrijkste belager. Een te hoge bladluispopulatie kan een remming op de groei veroorzaken, maar als overdrager van virussen zijn ze nog veel meer te mijden. In beschermde teelten duikt anderzijds nog witte vlieg en spint op: behandeling kan op chemische of biologische manier.

Meer info

Ilse Leenknegt GSM: 0478 44 54 56 ilse.leenknegt@proefstation.be

8 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

TEELT TEELTBEGELEIDING IN COURGETTE DOOR TACO De teelt van courgette kende de laatste jaren een enorme uitbreiding. Vorig jaar stagneerde het areaal en dit jaar ziet het er naar uit dat het areaal voor de levering aan de Vlaamse diepvriesindustrie daalt. Voor de verse markt wordt, afhankelijk van de weersomstandigheden, mogelijk een iets groter areaal uitgeplant. Productiviteit en kwaliteit zijn voor beide markten belangrijk. Met als doel om de teelt te optimaliseren biedt TACO teeltbegeleiding aan in openlucht en koepels. Liesbet Bruyneel – Rudi Vandewiele

TACO TelersAdviesCOĂśperatie, kortom TACO, biedt betaalde voorlichting aan telers van vollegrondsgroenten. De adviesverlening gebeurt door Luc De Reycke, Rudi Vandewiele en Liesbet Bruyneel. TACO werd in 2009 opgericht samen met de proeftuinen PCG en Inagro en de telersverenigingen REO en Ingro.

Bij geregeld overleg tussen TACO, proefcentra en telersverenigingen worden teelt- en marktsituatie besproken. De proeftuinen geven info over

9 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

TEELT lopende proeven en de voorlichters van TACO nemen de problemen uit de praktijk mee naar de onderzoekcentra, zodat onderzoek en praktijk nauwer met elkaar verbonden zijn.

Teelttechniek De vroegste courgettes worden in vollegrond begin april geplant onder kleine koepels. In deze teelt wordt, afhankelijk van het weer, geoogst vanaf 20 mei. Van zodra alle gevaar op vorst geweken is, de tweede helft van mei, kan er zonder afdekking geplant worden. Deze plantingen zijn productief vanaf 1 juli. Afhankelijk van de groeiomstandigheid en gewasvitaliteit kan er 1,5 tot 3 maanden van een planting geoogst worden. De duur van het oogsttraject hangt af van de gewasverzorging, bemesting, watergift en gewasgezondheid.

Bemesting Een courgetteplant produceert 1,8 – 2,2 stuks per plant per week, bij zomerse temperaturen. De oogst van deze vruchten betekent eveneens een aanzienlijke afvoer van nutriënten; vandaar het belang van geleide bemesting in courgettes. Een courgetteplant heeft vrij weinig stikstof nodig bij het begin van de teelt. Eens de productie goed op gang is loopt de behoefte snel op. De bemesting zal dus sterk afhankelijk zijn van de oogstduur. In droge periodes kan het ook van belang zijn om courgette te irrigeren of te beregenen. Na een productiepiek is beschikbaarheid van nutriënten (bemesting + water) van belang om het aborteren van vruchten te vermijden en een productieve plant te behouden

Bestuiving

10 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

TEELT Anders dan bij bv komkommer wordt in de courgetteteelt bij parthenocarpe vruchtzetting geen kwalitatieve vrucht verkregen. Bestuiving is dus noodzakelijk om goede en mooie vruchten te bekomen. De courgetteplant is eenhuizige en eenslachtig, wat wil zeggen dat een bloem enkel mannelijke of vrouwelijke voortplantingsorganen heeft en dat er zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen op één plant voorkomen. De bloemen van een courgetteplant staan enkel in de voormiddag open en overdracht van stuifmeel gebeurt door insecten. Om een continue goede vruchtzetting te bekomen is het noodzakelijk om dagelijks voldoende bloeiende mannelijke bloemen te hebben en daarboven moeten hommels en of bijen voldoende actief zijn wanneer de bloemen openstaan. Een combinatie van bijen en hommels is aangewezen. De activiteit van bijen en hommels wordt door vele factoren beïnvloedt: regen, temperatuur, RV, lichtintensiteit,… Veel van deze factoren hebben we in de openluchtteelt niet in de hand. De activiteit van hommels kan verhoogd worden door in de namiddag de uitgang af te sluiten en geen suikerwater bij te geven. In het IWT project… wordt de bestuiving van courgette onder de loep genomen. Hierbij wordt ook naar een antwoord gezocht op een aantal fundamentele vragen of stuifmeel en stamper altijd vruchtbaar zijn.

Ook zal onderzocht worden, hoe kan gestuurd worden in de bemesting om een ideale verhouding te vinden tussen mannelijke en vrouwelijke bloemen.

Ziekten en plagen De belangrijkste ziekte in courgette is echte meeldauw. Bij warme en vochtige omstandigheden is de kans op aantasting het grootst. Vruchtvuur of Cladosporium cucumerium neemt de laatste twee jaar toe. De bestrijding van witziekte en vruchtvuur vindt gelijktijdig plaats. Alle strobilurine

11 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

TEELT fungiciden (Flint 50 WG, Signum en Ortiva) hebben een werking tegen Cladosporium. Hiervan is Ortiva enkel erkend ter bestrijding van vruchtvuur, maar heeft ook een werking tegen witziekte.

Meerdere telers hebben de laatste jaren reeds problemen gekend met het wegrotten van planten tijdens de teelt. Dit komt vooral voor na 2 Ă 4 weken oogsten, de planten verwelken en vallen nadien in elkaar. De oorzaak hiervan is een Erwinia aantasting, waardoor de stam van de plant volledig rot wordt. Erwinia kan enkel door teelttechnische maatregelen voorkomen worden, niet bestreden worden.

Bladluizen kunnen de plant zo zwaar aantasten dat de productie volledig stilvalt. Ook om virusziekten te voorkomen dienen de bladluizen goed bestreden te worden bij de courgetteteelt. Er zijn meerdere middelen erkend ter voorkoming en bestrijding van bladluizen in courgette. Er wordt best gekozen voor middelen die een langere werkingsduur hebben en minder schadelijk zijn voor de nuttige insecten. Calypso en Plenum voldoen hier het best aan. Een luisbestrijding wordt best uitgevoerd in de late namiddag of ’s avonds, wanneer bijen en hommels niet vliegen.

12 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

LOONWERK DEFOUR

LOONWERKEN VOOR DE GROENTENTEELT Veldstraat 37 8850 Ardooie Tel: 051 74 55 66 | Fax: 051 74 80 70 www.loonwerkdefour.be | defour.loonwerk@skynet.be

AFZET VERSMARKT

FLANDRIA COURGETTES WORDEN DUURZAAM EN MET VAKMANSCHAP GETEELD

De cucurbita pepo, zoals zijn officiële naam luidt, wordt in ons land verkocht onder zijn Franse naam ‘courgette’. Deze vruchtgroente behoort tot de familie van de komkommerachtigen. Bij ons worden courgettes in het voorjaar in serres en onder tunnels geteeld. In de zomer komen ze uit vollegrond. Lava Er wordt dagelijks geoogst en dit gebeurt met een bijna maniakale voorzorg tegen beschadigingen.

Bij de teler worden de vruchtgroenten in de koelcel opgeslagen. In de verdere vermarkting wordt de koudeketen strikt gerespecteerd.

Flandria: vakmanschap en duurzame teelt

De onberispelijke kwaliteit van Flandriacourgettes heeft alles te maken met de strenge regels van het Flandrialastenboek. Het keurmerk staat voor vakmanschap, duurzame, milieubewuste teelt én dagversheid.

14 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT Belangrijke kwaliteitscriteria voor Flandria-courgettes Extra (FLE):     

egale diepgroene (of diepgele) kleur over de hele oppervlakte; vrij recht en stevig (bij de ronde: natuurlijke ronde vorm); uniforme dikte en grootte (21-24 cm); korte vruchtsteel (3 cm); geen uitwendige beschadigingen.

Sortering gebeurt op basis van het aantal stuks per kist en vruchtgrootte.

Explosieve groei Flandria-courgettes worden steeds gedurende een langere termijn aangeboden en de productie kent de laatste jaren een explosieve groei. De topmaanden zijn juli, augustus en september. Een flexibele houding van de telers is wel belangrijk voor de markt die vroeg in het voorjaar en laat in de zomer nog product vraagt.

Nu ook kleinere sortering Voor de binnenlandse markt worden Flandria-courgettes standaard in EPS-kistjes met 10, 12, 14 of 16 stuks aangeboden. De prijsvorming op de veilingklok gebeurt per stuk. De LAVA-veilingen spelen wel flexibel in op de vraag van de handel naar gewichtsgarantie. “Enkele warenhuizen verkopen courgette per kg en vragen kistjes met 14 stuks van 340-380 gr, met 5 kg garantie”.

Flexibel voor Europese markt Het groeiende aanbod overstijgt de vraag van de Belgische markt. Flandria-courgettes worden naar heel Europa en Rusland geëxporteerd. “De exporteurs geven de voorkeur aan groene klapkisten en kopersdozen en eisen gewichtsgarantie én kleinere vruchten. “Exporteurs op Engeland en Frankrijk vragen een nog kleinere sortering met 16 stuks per kist.”

Aantrekkelijke buitenbeentjes Onder Flandria Specialty Street wordt de gele variant, de ‘courgette Jaune’, en de ronde, de ‘courgette de Nice’, geel of groen aangeboden. Echt trendy zijn de eetbare Fleurs de courgette.

“De courgette de Nice wordt meestal met 12 stuks EPS-T met dekvel geleverd om schuurschade te voorkomen. Voor de ronde ‘courgette de Nice’ toonde de handel vorig jaar wat meer interesse en dit jaar is er een lichte areaaluitbreiding”.

15 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT

“Fleur de courgette wordt enkel op aanvraag klaargemaakt. De open bloem wordt ’s ochtends geoogst en dezelfde dag verkocht in een gesloten individueel zakje. Dit garandeert topkwaliteit. Dit nicheproduct is een mooi decoratiestukje op het bord en bovendien perfect eetbaar.”

Perfect voor gezonde leefstijl Courgette bevat amper 15 kcal per 100 gram. De groente bevat een vrij grote hoeveelheid vezels, magnesium, vitamine B1 en, vooral, vitamine B9. Courgette zit boordevol mineralen en leent zich dus uitstekend om de voedingswaarde van een gerecht te verhogen. Zoals de meeste groenten zijn courgettes rijk aan kalium en arm aan natrium en dus bloeddrukverlagend.

VABI ROESELARE OPENT DE DEUREN

INFOAVOND voor 12 jarigen op 19 april 2013 van 18.00 tot 20.00 uur OPENDEURDAG op 9 mei 2013 (OLH-Hemelvaart) van 10.00 tot 17.00 uur Meer info op www.vabi.be

16 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT

COURGETTES BEHOREN TOT DE TOP 10 OP DE REO VEILING De evolutie van de aanvoer van courgettes kende de laatste jaren een explosieve groei op de REO Veiling in Roeselare. Zo werd courgette vanuit het niets een tiental jaren geleden een top 10 product binnen de globale jaaromzet van de REO Veiling. Herwig Willaert REO Veiling

Vorig jaar werden er 28 miljoen stuks naar de veiling gebracht. Dat is 4 miljoen courgettes meer dan in 2010 en zo’n 7 miljoen stuks meer dan in 2009.

Courgettes op de versmarkt en hun areaal Vorig jaar werden er 28 miljoen stuks naar de veilig gebracht. Dat is 4 miljoen courgettes meer dan in 2010 en zo’n 7 miljoen stuks meer dan in 2009. Het ziet er wel naar uit dat het areaal van courgettes vandaag eerder gestaag zal verder groeien. De aanvoer op de versmarkt wordt mede beïnvloed door de afzet naar de verwerkende industrie tijdens de zomerperiode, en dat is dan weer afhankelijk van de prijsvorming voor courgettes op de versmarkt. Naargelang de weersomstandigheden en in vergelijking met 2011 verwacht de REO Veiling in 2013 een lichte stijging van het aanvoercijfer van courgettes voor de versmarkt.

In de beginjaren was het aanbod van courgettes nauwelijks voldoende voor de Belgische markt. Door de sterke groei van het volume is er door de commerciële afdeling van de REO Veiling intensief gewerkt aan alternatieve afzetkanalen op meerdere markten. Courgettes bewijzen overigens dat een groeiend volume niet noodzakelijk negatief hoeft te zijn voor de prijsvorming. Waar het aanbod van courgettes op de REO Veiling in de beginjaren te klein bleek om Europese markten goed te bedienen, staat de streek van Roeselare vandaag duidelijk op de kaart als één van de grootste productieregio’s voor courgettes in Europa. Momenteel worden courgettes naar heel Europa en zelfs naar Rusland uitgevoerd. Voor de teler komt het er dan op aan om zowel vroeg in het jaar als tijdens de zomer en op het einde van de zomer kwaliteitsvolle courgettes te kunnen aanbieden.

17 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT Aanvoercijfers courgette op de REO Veiling Maand 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Totaal

2009 stuks 0 0 6216 220757 1483512 4417074 4214598 5757647 3865786 1252476 12114 0 21.230.180

omzet 0 0 2073 48792 329010 576492 358649 248029 537578 255387 2242 0 2.358.256

2010 stuks 0 0 0 376416 1531719 4727343 5140327 5629611 5997554 1287397 5008 0 24.695.375

omzet 0 0 0 138304 576858 952706 488970 894359 1126822 243116 1037 0 4.422.176

2011 stuks 0 0 16088 566574 3020649 60750700 5019432 7107446 6711362 2341270 15830 549 30.874.900

omzet 0 0 4190 147082 759615 1309071 717329 1079661 646295 284274 3623 67 4.951.210

2012 stuks 0 0 650 379820 1790359 5439304 6551606 5846267 6042289 2285661 5370 0 28.341.331

omzet 0 0 102 106894 406157 1060540 523859 35186 910557 430914 1909 0 3.792780

In het voorjaar worden de courgettes in serres of onder grote tunnels geplant, daarna volgt de kweek onder kleine tunnels en ten slotte in de vollegrond. Zo kunnen de REO producenten het hele seizoen verse courgettes naar de REO Veiling brengen.

Normaal worden courgettes in standaard blauwe kistjes met 14 en 16 stuks aangeboden. Maar dankzij de flexibiliteit en de vakkennis van haar producenten kan de REO Veiling inspelen op de wijzigende vragen van de Belgische supermarkten, de groothandelaars en de exporteurs. Waar de ene afzetmarkt juist wat grotere courgettes wil, vraag een andere afzetmarkt dan weer naar meer stuks per verpakking. In nauw overleg tussen de courgettetelers, hun afzetcoรถperatie REO Veiling en de afnemers worden goede antwoorden gegeven op de gestelde marktvragen.

Commercialisatie van courgettes en de trends 18 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT

Het systeem van de voorverkoop in courgettes kent de laatste jaren een groeiend succes. In het systeem van de voorverkoop kan een koper gaan beslissen in welke kisten de kweker de courgettes moet marktklaar maken.

Ook naar sortering toe heeft de koper een grotere flexibiliteit in de voorverkoop dan in de neerzetblok. Zo is er de laatste jaren een groei in de vraag waar te nemen naar kleinere courgettes die verkocht worden per kg. Waar de standaard 14 stuks in een EPS-T is, groeit jaar na jaar het succes van de 18 stuks voor 5 kg en de 22 stuks voor 5 kg in het systeem van de voorverkoop. Het invoeren van deze variĂŤrende sorteringen is een rechtstreeks gevolg van de wisselende marktvragen.

Kwaliteitsbewaking Flandria courgettes moeten voldoen aan bepaalde afmetingen. Ze moeten tussen 21 en 35 cm meten, het steeltje mag maximaal 3 cm lang zijn en onderaan mag de bloem niet meer te zien zijn omdat deze bloem in het najaar niet meer opdroogt en de bewaring van courgettes belemmert. De courgettes moeten ook mooi recht zijn.

Naast groene courgettes worden er ook gele en ronde courgettes aangevoerd op de veiling. In de 16de eeuw werd de vruchtgroente vanuit tropisch Amerika naar ItaliĂŤ overgebracht, waar ze onder

19 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT de naam "zucchini" zelden ontbraken op het dagelijkse menu. Sinds een 20-tal jaar wordt de courgette ook bij ons geteeld, zowel onder glas als in openlucht. Courgette houdt van warmte en sprint in groei op zonnige zomerdagen.

Bewaard worden ze dan weer best bij 10-13°C en een R.V. van 90-95%. Tijdens het seizoen huren de courgettetelers... bijen in om de bevruchting zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Hierbij wordt zowel gebruik gemaakt van hommels als van bijen. Hommels gaan vroeger in het jaar vliegen dan bijen en kunnen beter tegen minder optimale “vliegomstandigheden”, maar bijen zijn dan weer betere bestuivers en zorgen ervoor dat de courgettes mooi rond zijn aan de onderkant en geen scherpe, zachte toppen hebben en langer bewaren.

Imago van de courgette hoog houden Ook in andere regio’s bestaat een stijgende aandacht voor courgette, zowel in de productie als in de consumptie. Als onze regio verder de rol wil spelen van dé streek waar elke marktpartij zijn kwaliteitsvolle courgettes kan aankopen, zal er in de komende jaren moeten blijven hard gewerkt worden aan een optimale productkwaliteit en het gepast marktklaar maken van courgettes, zodat het imago van het product even hoog blijft als het nu is.

Immers, als je er vandaag een modern kookboek op naslaat, zie je dat meer en meer gerechten met courgettes worden bereid. Je kan er soep van maken, ze gewoon roosteren of gebruiken in een courgetteschotel. Maar er zijn nog heel wat meer mogelijkheden. Zelfs de bloemen zijn een delicatesse. Ze worden gebruikt om het bord te versieren, maar zijn bovendien perfect eetbaar.

Promo-actie met courgettes De REO Veiling hield vorig jaar in samenwerking met de Krant van West-Vlaanderen en AVEVE een promotiecampagne die de verscheidene culinaire toepassingsmogelijkheden van courgette in de kijker zette. Zoals courgette op de barbecue. Een echte aanrader waar de consument zelden aan denkt. Vandaag is dus hoegenaamd geen sprake van “courgette-moeheid”. Integendeel, de stijgende toepassingsmogelijkheden op de verschillende afzetmarkten bieden zeker nog heel wat potentieel voor het product. Kortom, de toekomst van de courgette op de REO Veiling is verzekerd.

20 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT

RESPONSIBLY FRESH VIERDE EERSTE VERJAARDAG Begin februari 2012 onthulde het VBT zijn duurzaamheidskeurmerk Responsibly Fresh voor de groente- en fruitsector. Een initiatief dat breed gedragen wordt door 4.500 telers en zes producentencoöperaties.

De verduurzaming van de sector is de resultante van hun complementaire en gecombineerde inspanningen op vlak van profit, people en planet. Dit streven naar echte duurzaamheid werd reeds erkend door GlobalG.A.P. – ‘the international standard for safe and sustainable agriculture’ – bij de uitreiking van de GlobalG.A.P. Award aan Responsibly Fresh in november 2012.

Een scherp engagement Het gebruik van en de communicatie rond Responsibly Fresh zijn onderworpen aan strikte voorwaarden. Zo moeten producenten en hun coöperaties aantoonbaar inspanningen leveren op diverse duurzaamheidsaspecten en -criteria en vooruitgang willen boeken inzake welvaart (profit), welzijn (people) en milieu (planet). De individuele telers moeten beschikken over een certificaat van een kwaliteitssysteem.

De coöperaties moeten een collectief duurzaamheidsdossier opstellen voor de aangesloten telers. De individuele coöperaties moeten deelnemen aan een charter duurzaam ondernemen. Van bij de aanvang werden deze voorwaarden en eisen onderschreven door zes coöperaties en werd hen bijgevolg het gebruik van het keurmerk toegestaan. Zij combineren het met hun eigen productmerken.

Een duidelijke focus Responsibly Fresh concentreert zich op vier cruciale thema’s voor de groente- en fruitsector, waaronder tal van aspecten en maatregelen ressorteren. Lage impact betekent zuinig omgaan met productiemiddelen en het toepassen van principes van geïntegreerde teelt. Ter bevordering van de biodiversiteit kiest de sector voor een gevarieerde teelt en ondersteunt hij wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe rassen en teelttechnieken.

De coöperatieve en geïntegreerde structuur van de sector zorgt voor nabijheid van telers en producentencoöperaties tot de markt. Doordachte bewaartechnieken, klantgerichte porties en het continu inspelen op de marktvraag werken voedingsspaarzaamheid in de hand.

De inspanningen die binnen deze vier thema’s geleverd worden, maken de groente- en fruitsector en zijn producten stelselmatig socialer, gevarieerder, gezonder, kwalitatiever, betrouwbaarder, schoner, transparanter, zuiniger en voordeliger. Negen voordelen voor alle betrokken stakeholders.

21 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT Doelgerichte progressie Voor de zomer van 2012 hebben de deelnemende producentencoöperaties een collectief duurzaamheidsdossier ingediend voor hun aangesloten telers. Dit dossier weerspiegelt de situatie op einde 2011 van alle duurzaamheidsinspanningen die nu reeds geleverd worden. Het geldt als nulmeting en zal op regelmatige tijdstippen geactualiseerd worden zodat de progressie inzake verduurzaming kan opgevolgd worden.

Daarnaast hebben de individuele producentencoöperaties een charter duurzaam ondernemen onderschreven, dat aangeboden wordt door hun respectievelijke provincies of het Vlaams Netwerk van Ondernemingen (VOKA). Zo’n charter is erop gericht duurzaamheidsthema’s op te nemen in de bredere bedrijfsvoering. Omdat het jaarlijks moet hernieuwd worden, is progressie inzake duurzaamheid ook hier ingebouwd.

Aantoonbare resultaten Concrete duurzaamheidsinspanningen die geleverd worden door individuele telers en producentencoöperaties zijn teelt- en bedrijfsgebonden. Uit de nulmeting bij telers blijkt dat inzake lage impact telers overschakelen op energiearmere teelten of specifieke energiebesparende technieken toepassen.

Zowel de bemesting als de gewasbescherming gebeuren op basis van professionele adviezen. En specifiek voor deze laatste is geïntegreerde gewasbescherming nagenoeg standaard. Biodiversiteit wordt in stand gehouden doordat telers ecologische maatregelen nemen, ten gunste van nuttige organismen – zoals het onderhouden van hout- en slootkanten of het voorzien van overwinteringsplaatsen.

De nabijheid tussen stakeholders blijkt onder meer uit het feit dat telers extra werk maken van de verbetering van arbeidsomstandigheden. Voedingsspaarzaamheid wordt ondermeer bewerkstelligd door dagvers product meteen van het bedrijf naar de coöperatie te voeren voor onmiddellijke verkoop of aangepaste bewaring, in functie van het producttype: een voordeel van een korte keten.

Concrete actiepunten die de producentencoöperaties nu al implementeren zijn inzake behoorlijk bestuur het incorporeren van duurzaamheid in hun beleidsverklaringen en het opstellen van specifieke groene charters voor de onderneming.

Efficiënt omgaan met productiemiddelen vertaalt zich in het optimaliseren van energie- en waterverbruik, het inzetten van hernieuwbare energiebronnen en de eigen productie van groene stroom. Risicobeheerssystemen omvatten procedures om de gevolgen van calamiteiten op mens en milieu te beperken, aan kwaliteitsbeheersing te doen en de voedselveiligheid te garanderen. In de dagdagelijkse bedrijfsactiviteiten worden aankoopbeleid en onderzoek en ontwikkeling verduurzaamd.

Door de zorgvuldige inplanting van Ultra Low Oxygen koelcomplexen wordt omgevingshinder beperkt. De complexe logistiek van het veilingwezen vereist beperking van de verkeersimpact en streven naar veilige en duurzame mobiliteit. Met open en transparante communicatie worden interne en externe stakeholders gesensibiliseerd voor de duurzaamheidsgedachte.

Arbeidsomstandigheden worden met het oog op mensvriendelijk ondernemen concreet verbeterd door het inzetten van aangepaste uitrusting en werkkledij.

22 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET VERSMARKT Door de tewerkstelling van kansengroepen en de gratis bedeling van verse groenten en fruit aan minderbedeelden maken de producentencoöperaties hun maatschappelijk engagement hard.

Het spreekt voor zich dat nog andere maatregelen vandaag al van toepassing zijn en dat op al deze facetten nog progressie mogelijk is. Dat is precies wat Responsibly Fresh beoogt.

Onafhankelijke controle Bij de betrokken telers heeft iedereen minstens één certificaat van een kwaliteitssysteem. De overgrote meerderheid is in het bezit van een GlobalG.A.P. certificaat, ruim de helft heeft een IKKB certificaat en het kwaliteitssysteem Geïntegreerde Teelt Pitfruit is standaard bij de telers van appelen en peren.

Deze certificaten worden bekomen na controle bij de telers op regelmatige tijdstippen door onafhankelijke externe certificeringsinstellingen. Het charter duurzaam ondernemen, dat de individuele producentencoöperaties moeten bekomen bij hun provincie of VOKA, wordt ook pas verleend na externe evaluatie en audit.

Engagement, focus, progressie, resultaten en controle zijn de vijf onlosmakelijke principes die Responsibly Fresh kenmerken en de verdere verduurzaming van de groente- en fruitsector bewerkstelligen.

23 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

PROBLEMEN MET BOSDUIVEN ?

EFFICIENT VERJAGEN KAN !

MEER INFO:

NV ROGER MAES Francis Maes - Gsm: 0475/43 15 57 Tel: 056/21 81 81 - Fax: 056/20 18 70 - francis@nvrogermaes.be www.nvrogermaes.be Selectiebedrijf voor groentenzaden

AFZET INDUSTRIE

PINGUIN VERWERKT JAARLIJKS 3000 TON COURGETTES

Op 18 juli 1987 werden de eerste courgettes aangeleverd op de toenmalige Pinguin diepvriesfabriek te Westrozebeke.

Een minieme hoeveelheid tegenover de 3.000 ton die anno 2013 jaarlijks op deze site worden aangeleverd. De totale productie over de hele PinguinLutosa Food Group bedraagt ongeveer 10.000 ton met verwerking in BelgiĂŤ, Frankrijk en Polen. De contracten voor de Belgische telers worden opgemaakt aan 6.5kg per plant. De courgettes worden op het veld gekalibreerd in 2 maten: <50mm en 50-60mm en aan de hand van de geleverde maat wordt de prijs bepaald.

25 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET INDUSTRIE De selectievoorwaarden voor een industrievarieteit zijn: -

Rechtopstaandheid van het gewas: Een rechtopstaande plant bezorgt de teler meer oogstgemak en efficiëntie.

-

Uniformiteit van de vrucht: Dit vertaalt zich in een egale kleur zowel in- als uitwendig en een uniforme diameter van de courgette. Als industrieel verwerker vraagt Pinguin een lange, cylindrische vorm zodat de vruchten kunnen versneden worden tot uniforme schijven.

-

Ziekteresistentie: Gevoeligheid aan valse meeldauw en virussen (bvb komkommermozaïekvirus). Virusresistenties zijn meestal intermediair, dit betekent dat de planten toch lichte symptomen kunnen vertonen.

Naast het gebruik van virusresistente gewassen is een goede luizenbestrijding onontbeerlijk, daar een virus door luizen overgebracht kan worden. Ook bij de oogst kan een virus zich snel verspreiden door contact met de plant.

Op dit moment beantwoorden de variëteiten Precioza F1 (Clause) en Suprema F1 (Syngenta) het best aan deze eisen. Waarbij Precioza uitblinkt in zijn rechtopstaandheid. De courgettes worden aangeleverd in plastieken kisten die per stuk een 700 kg bevatten. De kisten worden door Pinguin ter beschikking gesteld. Bij levering gebeurt er een visuele controle van de lading. Steekproefsgewijs neemt de keurder stalen van 10kg, waarvan de exacte samenstelling wordt bepaald. De courgettes dienen vrij te zijn van misvormde vruchten, vruchten met scheuren, vruchtstelen, bloemresten, zieke vruchten…

26 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

AFZET INDUSTRIE

Na een eventuele korte opslag in koeling worden de courgettes verwerkt.

Een visuele inspectie volgt op een intensieve wasbeurt. De courgettes worden versneden in schijven (maat <50mm), kubusblokjes, stiftjes of reepjes (maat 50-60mm en +60mm). Op vraag van de klant kan Pinguin beslissen om al dan niet te blancheren, waarna de versneden vruchten IQF ingevroren worden.

Het product gaat tot slot nog eens over optische sorteermachines om iedere contaminatie uit te sluiten. De courgettes worden op afroep eventueel gemengd met andere groenten (Pinguin Westrozebeke) of verwerkt in bereide diepvriesmaaltijden (Pinguin Convenience Cuisine te Langemark). Zo vinden de courgettes in alle mogelijk snitten en vormen en in de originele verpakking van onze klanten hun weg naar de consument. Pinguin garandeert een perfecte traceerbaarheid, van de consument tot op het veld.

27 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

Courgetteplanten opgekweekt in een stevige 5cm en 6cm perspot VLOT EN SNEL PLANTEN www.verplant.be | info@verplant.be YOUTUBE VIDEO ZAAI EN OPKWEEK COURGETTEPLANTEN: http://youtu.be/6gPIRBFAEKg

BEMESTING

VERPLICHT BEMESTINGSADVIES VOOR GROENTEN Sinds 1 januari 2013 is er een bemestingsverbod op percelen met groenten van groep I en II, uitgezonderd spruitkolen en vroege aardappelen (makkelijkheidshalve groenten I/II genoemd in rest van dit artikel) . Je kan als land- of tuinbouwer afwijken van dit bemestingsverbod indien je een stikstofanalyse laat nemen en je je laat adviseren. In het Besluit van de Vlaamse Regering, dat op vrijdag 25 januari werd goedgekeurd, wordt de praktische uitwerking verder verfijnd. We zetten voor u alles op een rijtje. Inagro, Franky Coopman Waarover gaat het?

Het Uitvoeringsbesluit regelt de verdere uitwerking voor de afwijking van het bemestingsverbod voor groenten I/II, maar ook voor de combinaties van teelten die gelijkgesteld zijn met een combinatie van groenten I/II. De land- of tuinbouwer kan afwijken van dit bemestings-verbod als hij zich laat adviseren door een erkend laboratorium, een erkende telersvereniging of een erkend praktijkcentrum.

De advisering houdt in dat de tuinbouwer beschikt over één of meerdere stikstofanalyses met bijhorend bemestingsadvies. De bemesting wordt beperkt tot de geadviseerde hoeveelheden zonder evenwel de geldende bemestingsnormen te overschrijden. 

Groenten van groep I: bloemkool, groen selder, spruitkool, witte kool, boerenkool, spitskool, prei, broccoli, romanescokool, rodekool, savooikool, artisjok, Chinese kool, rabarber, andere kolen, bladselder of aardbeien.



Groenten van groep II: spinazie, courgettes, sla, vroege aardappelen, knolselder, peterselie, bieslook, basilicum, augurken, pompoenen, knolvenkel, koolrabi, paksoi, sierteeltgewassen die geteeld worden op niet permanent overkapte landbouwgronden of andere groenten die geen groenten van groep I, geen groenten van groep III, geen teelt met lage stikstofbehoefte is.



Groenten van groep III: wortelen, rapen, koolraap, rode biet, pastinaak, rammenas, radijs, mierikswortel, schorseneren, wortelpeterselie, asperges, erwten, bonen, dille, kervel, tijm, of andere kruiden met uitzondering van peterselie, bieslook en basilicum.

29 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BEMESTING Aanvraag voor afwijking op het bemestingsverbod Men gaat er van uit dat elke land- of tuinbouwer van de afwijking op het bemestingsverbod wenst gebruik te maken. Het aangeven van een groente I/II in de verzamelaanvraag impliceert automatisch ook een aanvraag tot afwijking van het bemestingsverbod voor de specifieke teelt. Als de Mestbank nadien bij controle zou vaststellen dat niet aan de voor-waarden is voldaan vervalt deze afwijking en geldt een nulbemesting of heb je geen recht op verhoogde bemestingsnormen voor teeltcombinaties op dit perceel. Op die manier wordt voldaan aan de vraag om de administratieve last te beperken.

Concreet voorbeeld voor de teelt van courgettes Courgette behoort tot GROEP II en behoeft aldus een staalname met bemestingsadvies om een afwijking van het bemestingsverbod te verkrijgen.

10 mei: 1 juni:

20 juni (kort voor de bloei):

1 juli: 1 juli: 25 juli: 10 september:

basisbemesting met organische mest vooraleer bodembewerkingen (bv. 100E werkzame N) ruggen trekken + basisbemesting via kunstmest (bv. 50E) onder de plastic + planten. Daar courgette vooral stikstof nodig heeft vanaf het moment van vruchtzetting, wordt bij de basisbemesting best geopteerd voor een traag werkende stikstofmeststof. staalname door erkend staalnemer om bijbemesting op af te stemmen. Op basis van dit staal zal dan een advies volgen om in één of tweemaal een bijbemesting uit te voeren. Voor de teelt van courgette dient de staalname te gebeuren tot op een diepte van 30cm. aanvang oogst bijbemesting (bv. 40E) bijbemesting (bv. 40E) einde oogst

Bij opmaak van het bemestingsadvies baseert het erkende labo, praktijkcentrum of telers-vereniging zich op relevante informatie over het perceel die ze van de land- of tuinbouwer hebben verkregen zoals: oogstresten vorige teelt, onderwerken groenbemester, reeds uitgevoerde bemesting… Als land- of tuinbouwer zorg je ervoor dat de in het bemestings-advies geadviseerde hoeveelheden meststoffen op het perceel in kwestie niet worden overschreden. Niets belemmert je echter reeds een (basis)bemesting toe te dienen vooraleer een bodemanalyse en bijhorende bemestingsadvies aanwezig is. Van zodra het advies aanwezig is (dit dus ten laatste vóór de laatste bemesting van de groente I/II) mag je van dan af de geadviseerde hoeveelheid niet overschrijden. Uiteraard moet je bij uw totale gift ook rekening houden met de bemestingsnormen van het Mestdecreet. Het bemestingsadvies moet door de landbouwer worden bijgehouden en kan door de Mestbank worden opgevraagd.

Heb je een perceel met verscheidene kleine deelstukjes van diverse groenten (bv in de bio) kan je dit in uw verzamelaanvraag opgeven als één groenteteelt nl. ‘overige groenten’ wat dan onder groente groep II thuis hoort. Let op: het is hierbij niet de bedoeling om 2 grotere naast elkaar liggende

30 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BEMESTING percelen met groenten I/II samen te voegen en dan opgeven als ’overige groenten’. Zorg dat je minstens één staal (en advies) per perceel met groenten I/II hebt. Staan de groenten op meerdere kleinere perceeltjes, zorg er dan op zijn minst voor dat je toch één staal kan voorleggen per begonnen schijf van 1 ha (alle percelen met groenten I/II te samen) .

Aantal stalen Tel het aantal percelen op waarop u groenten van groep I en II teelt (uitgezonderd vroege aardappelen en spruitkool) als voorteelt, hoofdteelt en nateelt. Tel ook het aantal hectare op waarop u die groeten teelt en rond dit getal af (1,50 = 2 ; 1,49 = 1). Het laagste getal geeft het minimum aantal bodemstalen aan dat u moet laten nemen om een stikstofanalyse te laten uitvoeren. Een perceel met 2 groenteteelten in 1 kalenderjaar telt u maar 1 keer, net als het aantal hectare. Op alle percelen met een hoofdteelt die geen groente is, gecombineerd met een groente van groep I, II of III moet u een stikstofanalyse laten uitvoeren.

De komende maanden zullen er nog diverse vergaderingen worden georganiseerd samen met de proefcentra en CVBB. Voor meer uitleg omtrent dit uitvoeringsbesluit kun je op die vergaderingen terecht of bij uw tuinbouwconsulent.

Neem gerust vrijblijvend contact op met een praktijkcentrum in uw provincie.

Contactgegevens : - West-Vlaanderen : 0496/26 35 94 - Oost-Vlaanderen : 0477/17 91 35 - Antwerpen : 0473/59 43 75 - Limburg : 0478/38 87 32 - Vlaams-Brabant : 0496/81 04 16

31 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BEMESTING De staalnames en bijhorend bemestingsadviezen kunnen ook gebeuren in het kader van de individuele bedrijfsbegeleiding door de erkende praktijkcentra. Bij het CVBB is een pakket voor bedrijfsbegeleiding uitgewerkt van 350 euro, dat kan ingevuld worden door bedrijfs-bezoeken, staalnames en bemestingsadviezen. Maximaal 300 euro hiervan wordt gesub-sidiĂŤerd door het CVBB, als teler betaalt u bijgevolg 50 euro + 6% BTW op het totaalbedrag.

DREMPELWAARDEN GECORRIGEERDE WAARDEN 2012 Recentelijk heeft er een studie gelopen heeft bij VITO in verband met de veldvariabiliteit van de nitraatresidustalen. Deze studie werd besproken met de Europese commissie en leid ertoe dat er aanpassingen worden aangebracht aan de voorwaarden voor de maatregelenpakketten. Franky Coopman, Inagro Concreet zou de 1ste drempelwaarde (88 of 90 kg nitraat-N of lagere waarden in de focusgebieden) behouden blijven maar zouden de 2de, 3de en 4de drempelwaarde verder opschuiven in functie van de teelt. Met andere woorden, de land- en tuinbouwers zouden minder snel maatregelenpakket 2, 3 of 4 zullen opgelegd krijgen.

Voor het kalenderjaar 2012 gelden volgende gecorrigeerde drempelwaarden (DW in kg nitraat-N/ha): Gewas

Bodemtype

Focusgebied DW1

DW2cor

DW3cor

DW4cor

DW BO

Grasland

Zandgronden

ja

70

227

242

252

66

(uitsluitend maaien)

Andere

ja

70

227

262

282

66

Zware kleigronden

ja

80

242

287

307

76

Zandgronden

nee

90

273

288

298

86

Andere

nee

90

273

308

328

86

Zware kleigronden

nee

90

273

318

338

86

Grasland

Zandgronden

ja

75

227

242

252

71

(begraasd, al dan niet in combinatie met maaien)

Andere

ja

75

227

262

282

71

Zware kleigronden

ja

80

242

287

307

76

Zandgronden

nee

90

273

288

298

86

Andere

nee

90

273

308

328

86

Zware kleigronden

nee

90

273

318

338

86

Niet-specifieke teelten

32 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BEMESTING Ma誰s

Zandgronden

ja

80

160

175

185

76

Andere

ja

85

170

205

225

81

Zware kleigronden

ja

85

170

215

235

81

Zandgronden

nee

88

176

191

201

84

Andere

nee

90

180

215

235

86

Zware kleigronden

nee

90

180

225

245

86

Zandgronden

ja

70

103

118

128

66

Andere

ja

75

110

145

165

71

Zware kleigronden

ja

75

110

155

175

71

Zandgronden

nee

88

129

144

154

84

Andere

nee

90

132

167

187

86

Zware kleigronden

nee

90

132

177

197

86

Andere niet-specifieke teelten

Zandgronden

ja

75

144

159

169

71

(uitgezonderd grasland, ma誰s en bieten)

Andere

ja

80

154

189

209

76

Zware kleigronden

ja

80

154

199

219

76

Zandgronden

nee

88

169

184

194

84

Andere

nee

90

173

208

228

86

Zware kleigronden

nee

90

173

218

238

86

Zandgronden

ja

85

133

183

188

81

Andere

ja

85

133

198

218

81

Zware kleigronden

ja

85

133

198

218

81

Zandgronden

nee

90

141

191

196

86

Andere

nee

90

141

206

226

86

Zware kleigronden

nee

90

141

206

226

86

Zandgronden

ja

85

137

187

192

81

Andere

ja

85

137

202

222

81

Zware kleigronden

ja

85

137

202

222

81

Zandgronden

nee

90

145

195

200

86

Andere

nee

90

145

210

230

86

Zware kleigronden

nee

90

145

210

230

86

Bieten

Specifieke teelten + aardappelen Aardappelen

Specifieke teelten*

33 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BESTUIVING WAAR ZITTEN DE HOMMELS ?

In de courgetteteelt is bestuiving essentieel en soms een moeilijk punt.

Hommels en bijen worden ingezet om de bestuiving te verbeteren, vooral omdat handbestuiving arbeidsintensief en duur is. Op sommige momenten vind je de bestuivers niet terug in het gewas en lijkt het alsof ze staken. Wat gebeurt er dan? Koppert Biological Systems

Moeizame bestuiving van courgette De bestuiving van courgette vereist in het algemeen, zowel in vollegrond als onder glas, de nodige aandacht. Een courgetteplant heeft namelijk mannelijke en vrouwelijke bloemen ĂŠn stuifmeel dat zodanig grof en zwaar is dat het niet door de wind kan worden getransporteerd.

Er is dus tussenkomst van insecten of van de mens nodig om bestuiving mogelijk te maken. Het feit dat de bloem van een courgette 's morgens opengaat en zich na enkele uren al onherroepelijk sluit, maakt dat dit hele proces gevoelig is voor vele randfactoren. Bij tomaat blijft de bloem gedurende drie dagen geopend, wat de kansen op bestuiving sterk vergroot ten opzichte van courgette. Bovendien is een bloem van tomaat tweeslachtig.

Niet alleen heeft de hommel of bij maar weinig tijd om de bloem te bezoeken, het stuifmeel van de mannelijke bloemen is door zijn grote en zware korrel ook niet erg geliefd door de insecten.

Bij een rijkelijk aanbod van andere bloemen in de omgeving zullen de hommels of bijen de courgette dus links laten liggen.

In een voorjaarsteelt onder glas moeten we hieraan nog een kritische factor toevoegen. In deze teelten is er soms een te laag aantal mannelijke bloemen, wat de kans op bestuiving niet ten

34 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BESTUIVING goede komt. Daarnaast worden de hommels en de bijen in de periode me i-juni ook sterk aangetrokken door andere overvloedig aanwezige stuifmeelbronnen. De geur van de aantrekkelijke fruitbloesems, acacia- of meidoornbloemen dringt door tot in de serre en de bestuivers verzamelen hun stuifmeel en nectar buiten de serre.

Dit fenomeen is op zich niet nieuw, maar door de recente uitbreiding van het areaal, vooral onder glas, worden wel meer en meer telers hiermee geconfronteerd. Een slechte bestuiving leidt tot geen of misvormde vruchten, en dat willen we vermijden.

We gingen praten met Filip Van Langenhove, consultant bij Koppert, over deze problematiek in courgette. We zetten de waarnemingen, ervaringen en tips bij het gebruik van hommels in de teelt van courgette even op een rijtje. Bijen worden in de bestuiving ook gebruikt, maar door de bijensterfte van de laatste jaren, is er meer en meer vraag naar hommels.

Wat doen hommels?

Hommels gaan op zoek naar stuifmeel als eiwitbron voor hun broed en naar nectar als energiebron voor het broed en zichzelf. Het stuifmeel brengen ze terug naar het nest om te voederen aan de larven. De nectar is de suikerbron die ze nodig hebben om te kunnen vliegen en hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Ze leggen in het nest maar een beperkte nectarreserve aan om te overleven tijdens enkele regenachtige dagen. Doordat ze de bloemen bezoeken zorgen ze voor een goede bestuiving en bevruchting in vele gewassen.

Een hommel is geen bij Hommels zijn zeer nauw verwant met de bijen, ze worden beschouwd als grotere en sterker behaarde bijen. Toch zijn er ook een aantal essentiĂŤle verschillen.

In een hommelvolk heb je ook een koningin die eitjes legt waaruit (vrouwtjes) werksters voortkomen, die het broed verzorgen en fourageren. In de loop van de zomer worden er ook darren en jonge hommelkoninginnen geboren. De jonge koninginnen paren en graven zich in om te overwinteren. Het oude hommelvolk sterft langzaam uit.

Hommels doen geen 'bijendans', ze wijzen elkaar dus niet de weg naar interessante voedselbronnen en blijven daardoor vooral actief op korte afstand van het nest. Bij de bijen overwintert het volledige volk vandaar ook dat zij een grote voorraad nectar verzamelen en stockeren, als wintervoorraad. Hierdoor kan de mens honing verzamelen van de bijen en niet van de hommels.

35 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BESTUIVING Hommels zijn warmbloedig en aangepast om ook bij een lagere temperatuur actief te zijn. Het lichaam is relatief groot en is zowel lang- als dichtbehaard, waardoor de warmte goed wordt vastgehouden. Dat heeft als voordeel dat ze sneller kunnen uitvliegen da n bijen, al vanaf 8°C. Bij warm weer wordt er meer warmte afgevoerd naar het achterlijf dat vervolgens met de vleugels gekoeld wordt. Wanneer de temperatuur rond de hommel- en bijenkasten oploopt tot boven de 28°C zullen meer bestuivers thuis blijven om het nest te koelen door te ventileren.

Afhankelijk van de plaatsing zullen alle hommels aan het koelen zijn wanneer de buitentemperatuur meer dan 32°C is.

Wanneer een nest geleverd wordt voor de courgetteteelt dan is dat ongeveer tien weken oud, en dan zitten er ongeveer 80 werksters en één koningin in. Een hommel leeft -in functie van de temperatuur- gemiddeld vier tot zes weken. De activiteit van het nest is gedurende zes tot acht weken optimaal, maar dat kan ook langer zijn.

Cruciaal in glasteelten In een voorjaarsteelt onder glas spelen het aantal mannelijke bloemen en de lokroep van de bloemen buiten de serre een cruciale rol. Om het aantal mannelijke bloemen te verhogen kan je teelttechnisch sturen of mannelijke bloemen halen bij collega-telers en rondgaan met het borsteltje. Van Langenhove: "Het planten van verschillende rassen door elkaar en planten van verschillende ouderdom zorgt voor bloeispreiding en geeft een voldoende groot aanbod stuifmeel in de serre zelf. Op die manier zijn de hommels niet verplicht om elders stuifmeel te gaan zoeken om hun broed te voeden." Hij heeft nog niet ondervonden dat de bloemen van sommige rassen beter zijn voor de hommels dan andere, daarvoor is onderzoek nodig.

Als teler kan je zelf gemakkelijk opvolgen of de bloemen goed bevlogen zijn, je kan met het oog waarnemen of het stuifmeel van de meeldraden is afgeschraapt of niet. Bij een goede bestuiving vind je ook stuifmeel in de vrouwelijke bloemen terug.

"Bij kiwibes heb ik goede resultaten gezien met het plaatsen van een stuifmeeldispenser aan de

36 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BESTUIVING uitgang van de nest. Een stuifmeeldispenser is een bakje waarbij de hommels door een gangenstelstel moeten lopen dat gevuld is met stuifmeel. Bij courgette is dat nog niet getest.

Dat is ook een arbeidsintensieve tussenkomst: de kwaliteit van het geoogste stuifmeel gaat snel achteruit zodat je elk uur het stuifmeel moet vervangen", legt Van Langenhove uit. De kwaliteit van het stuifmeel is ook afhankelijk van de weersomstandigheden.

"Wij raden aan om in een voorjaarsteelt zes nesten per hectare te zetten. Om steeds een optimale vluchtactiviteit te hebben moet je om de twee weken best drie nesten bij zetten.

Hommels uit nieuwe nesten zullen de eerste dagen meer in het gewas zelf blijven. Op deze manier heb je ook telkens een sterk volk in de serre wanneer een oudere nest begint af te zwakken."

"In de najaarsteelten onder glas zijn er geen noemenswaardige bestuivingsproblemen. Op dat moment zijn er weinig andere stuifmeelbronnen. De bijen vliegen op dat moment soms zelfs de serre binnen, op zoek naar stuifmeel. In een najaarsteelt heb je ook minder volkeren nodig.

Vanuit hygiĂŤnisch oogpunt adviseren we om de oude hommelnesten na elke teelt te verwijderen zodat ze geen ongewenste gasten aantrekken, zoals muizen, mijten of schimmel s," vertelt Van Langenhove.

Ook voordelen in vollegrond Van Langenhove schetst de rol van de hommelbestuiving in vollegrond: "Een courgetteteelt in openlucht is extensiever dan een teelt onder glas. Toch merken we de laatste jaren dat meer en meer telers vragen naar hommels, vooral omdat er minder bijenvolkeren zijn, maar ook omdat de hommels al actief zijn in de vroege ochtend, wanneer de courgettebloemen open zijn. Voor deze teelt hebben wij een grotere weersbestendige kist gemaakt waarin drie nesten naa st elkaar zitten, met hun invliegopening telkens in een andere richting. Dit product noemen wij Tripol.

Wij hebben in het jaar 2009 het effect van hommelbestuiving onderzocht. Hieruit bleek dat bijen en hommels niet voor elkaar moeten onderdoen en de courgettebloemen goed bezoeken.

Bij slechter weer nam de activiteit van de bijen af, terwijl de hommels wel doorvliegen. Wij adviseren de inzet van twee tot drie tripols/ha. Je plaatst de kisten best goed verspreid over het

37 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BESTUIVING perceel. Het bestuivingseffect neemt immers af vanaf 125 m van de kist." Doordat de natuurlijke bloeiperiode in openlucht later valt dan onder glas, is er veel minder concurrentie van andere stuifmeelbronnen. Acacia en meidoorn zijn op dat moment uitgebloeid. De hommels zullen in openlucht -in functie van de weersomstandigheden- dus wel voldoende vliegen op de courgettebloemen.

Praktische tips bij introductie van hommels Aan de bloembiologie en stuifmeelkwaliteit van de planten kan je zelf niet veel veranderen.

Maar je kan er wel voor zorgen dat de gezondheid van je hommelvolk optimaal blijft en hun activiteit maximaal benutten. Van Langenhove somt de belangrijkste aandachtspunten op: 

Wacht bij de levering van een nieuw nest tot de volgende morgen om de kast te openen. Zo kunnen de hommels na de verplaatsing tot rust komen en vermijd je dat ze bij de eerste oriëntatievluchten buiten de kas vliegen en niet meer terugkeren. De volgende morgen gaan ze rustig op zoek in het courgettegewas.



In het nest wordt standaard een suikerzak meegeleverd. Deze moet je afdekken vanaf dat een derde van de planten in bloei staat. Zo stimuleer je de hommels om zowel de mannelijke als de vrouwelijke bloemen te bezoeken. In een tomatenteelt blijft de suikerzak wel open omdat er in die bloemen weinig of geen nectar aanwezig is. Bij een vroege teelt onder glas kan het /nuttig zijn om heel in het begin van de teelt wat stuifmeel bij te voederen om het broed aan te sterken, daarna is dat zeker niet meer nodig.



Plaats de kast mooi horizontaal.



Plaats de nesten afzonderlijk en dus niet met grote hoeveelheden bij elkaar.



Bescherm het nest tegen de volle zon, hang het zeker niet in de nok van de serre. Het nest moet wel goed zichtbaar zijn zodat de hommel het gemakkelijk terugvindt.

Wanneer de kast niet in de schaduw staat geraakt het broed oververhit en ook de hommels zelf krijgen te warm, moet zich afkoelen en kunnen dan niet fourageren. In openlucht kan je de tripol beschermen met een piepschuim dakje.



De invliegrichting ten opzichte van de zon speelt geen rol. Bij bijenkasten is dat wel van belang.



Zet de kast niet op de grond, zo wordt ze niet vochtig.



Sluit onder glas de nest 's middags af. Op die manier kunnen de hommels in de namiddag --wanneer de courgettebloemen gesloten zijn-- de serre niet verlaten en gaan ze elke voormiddag zeer actief fourageren. Ook wanneer de hommels maar een halve dag mogen vliegen is het niet nodig om suikerwater bij te geven. Voor diegene die niet graag zelf de kasten elke dag opent en sluit heeft Koppert ook een elektronisch systeem ontwikkeld (wireless beehome), dat vooral gebruikt wordt in de belichte teelten.

38 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BESTUIVING INAGRO SPRINGT IN DE BRES VOOR DE BIJEN Hoofddoel van het nieuwe project draagvlakverbreding landbouw & milieu ‘Bijen en gewasbescherming’ van Inagro is immers het verhogen van het wederzijds begrip tussen landbouwers, imkers en burgers over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de impact op (wilde) bijen.

Een van de grote oorzaken van de achteruitgang van de bijenpopulatie is het niet correct gebruiken van gewasbeschermingsmiddelen. Zowel de landbouw- als de natuursector zijn zich van deze problematiek bewust, maar kennen elkaars bezorgdheden niet. Door wederzijds onbegrip en een gebrek aan kennis staan deze twee partijen nog te vaak lijnrecht tegenover elkaar. Via dit project wensen we het goed gebruik van gewasbeschermingsmiddelen bekend te maken en te promoten bij landbouwers en het grote publiek, want als het om natuurlijke bestuiving gaat, is de win-win voor landbouw en natuur niet ver te zoeken.

Er zijn heel wat landbouwers die al een inspanning doen voor de bijen. Denk bijvoorbeeld aan het inzaaien van bloemenmengsels, maar ook aan het volgen van goede landbouwpraktijken. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om de juiste producten op het juiste moment toe te passen. Men vermijdt beter middelen die bijen schade toebrengen. Landbouwers voorkomen beter om hun gewassen te bespuiten tijdens de vlieguren van bijen. Dit wil zeggen dat ze dus bij voorkeur ’s morgens of ’s avonds moeten sproeien en liefst op een windstil moment. Akkerranden, een plaats waar bijen graag vertoeven, worden liever niet behandeld met gewasbeschermingsmiddelen.

Er bestaan reeds verschillende voorbeelden van goede samenwerkingsverbanden tussen landbouwers en imkers. Zij tonen aan dat landbouw en imkerij elkaar nodig hebben en elkaar zelfs kunnen versterken. Met het project Bijen & Gewasbescherming willen we dergelijke samenwerkingen het komende jaar voorstellen aan het grote publiek, want iedereen kan een steentje bijdragen in de eigen tuin.

Meer info: martijn.denaegel@inagro.be of 051/ 27 33 83

39 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

BVBA DOOP PHILIPPE

SLOPEN VAN SERRES EN KASSEN HERSTELLEN EN ONDERHOUD VAN SERRES NIEUWBOUWKASSEN VOOR ALLE DOELEINDEN BEDRIJFSRUIMTES Onze Lieve Vrouwenstraat 24 8870 Izegem 0474 22 60 53 philippe.doop@hotmail.com www.serrensloop.be

RASSEN COURGETTERASSEN VAN NICKERSON-ZWAAN EN CLAUSE Clause is één van de toonaangevende zaadbedrijven in de wereld en net als Nickerson-Zwaan onderdeel van de Limagrain Groep. Voor courgettes verzorgt Clause de veredeling en doet Nickerson-Zwaan de verkoop in de Benelux.

Ieder teeltgebied en elke teeltwijze vereisen rassen die perfect aangepast zijn aan de lokale omstandigheden. Daarom test Clause in de Benelux ieder jaar nieuwe courgetterassen met het doel om de productiviteit, de arbeidsvriendelijkheid en de oogstzekerheid voor professionele telers te vergroten. Dit gebeurt zowel voor de verse markt als de industrie. Zo zijn onze rassen zeer goed aangepast aan de steeds hoger wordende eisen die de markt stelt. Het zijn rassen die méérwaarde hebben voor teler, industrie en consument.

Cora F1

De vroegste hybride. Cora geeft een zeer open gewas waardoor het gemakkelijk te oogsten is. Cora heeft weinig last van zijspranten. Het ras geeft mooie glanzende cilindrische vruchten die een sterke middelgroene kleur hebben.

Tosca F1

Intermediair meeldauwresistent (IR) ras in het Cora type. Dit ras is uitermate geschikt voor lange zomerteelten en biologische teelt. Ook lijkt dit ras vrij sterk tegen vruchtvuur. Tosca geeft een iets kortere vrucht dan Cora.

41 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

RASSEN Primula F1 Nieuw ras met een zeer hoge virus- en meeldauwresistentie. Uitmuntende houdbaarheid van de vruchten na de oogst.

Stevig en opgericht gewas. Aanbevolen voor zomer en herfstteelt. Voor herfstteelt iets eerder planten dan gebruikelijk. Door de goede groeikracht kan de N-basisbemesting 20% lager zijn.

Mirza F1 Middenvroege hybride, met een zeer hoge virus- en meeldauwresistentie die geschikt is voor de hele teeltperiode. Mirza vormt een (zeer) compact gewas met korte internodiĂŤn, dat goed rechtop blijft staan en open is. De bladeren zijn compact en kort. Mirza is intermediair resistent tegen meeldauw en virus (ZYMV, WMV) en is uitermate geschikt voor langdurige teelten. De vruchtkleur is gelijk aan of iets donkerder dan Cora en de vruchten zijn weinig gevoelig voor oogstschade.

Opmerking bij Mirza F1 Later planten dan 1 juli verhoogt de kans op een onvoldoende ontwikkeld gewas. De basisbemesting vrij hoog houden (ca. 40 kg extra N), zodat een voldoende grote plant gevormd wordt. Het plantgetal kan, vanwege het compacte gewas, met 15% verhoogd worden. Hierdoor wordt de opbrengst vergroot.

Precioza F1 Nieuw ras voor de industrie. Vormt een zeer sterk gewas dat lang rechtop blijft staan. Zeer hoge meeldauw- en virusresistentie. De vruchten zijn zeer lang en uniform van kleur.

Zeer hoge oogstsnelheid. Goede houdbaarheid van de geoogste vruchten.

42 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ZIEKTEN EN PLAGEN VIRUSSEN IN COURGETTE Virusaantastingen in courgette zijn de afgelopen jaren een toenemend probleem geworden. Deze aantastingen leiden tot onverkoopbare vruchten, lagere producties en slechte houdbaarheid van het product na de oogst, vooral in het tweede deel van de zomer en de nazomer. Nickerson – Zwaan & Clause Kenmerkend voor virusaantasting is het specifieke geelgroene vlekkenpatroon op de bladeren en een verstoorde uitgroei van het blad die zich kan uiten in omgekrulde bladranden, verkorte bladstelen en soms dwerggroei. Hoe jonger het gewas wanneer de besmetting optreedt, hoe ernstiger de symptomen en de schade zijn. De vruchten van deze planten zijn vaak onverkoopbaar doordat ernstige misvormingen en verkleuring optreden.

Besmetting met meerdere virussen tegelijk is mogelijk, waarbij de symptomen en schade veel ernstiger zijn dan bij aantasting door één virus. De nieuwe rassen zijn resistent tegen virussen. Deze resistentie is intermediair. Dit betekent dat de planten toch (lichte) symptomen kunnen vertonen, echter veel minder dan gevoelige rassen. Naast de inzet van resistente rassen is een goede luisbestrijding noodzakelijk omdat het virus door luizen overgebracht wordt. Vanuit enkele zieke planten wordt het virus bij de oogst (snijden) snel verspreid over het hele perceel!

WMV Water Meloen Virus Grote problemen die er waren in het najaar van 2006 zijn toe te schrijven aan WMV. Dit virus belemmert de groei van de plant. Op de bladeren komt een groenige mozaïek voor en de delen rond de hoofdnerven zijn vaak donkerder gekleurd. Soms zijn de bladranden wat meer gekarteld dan normaal. De geïnfecteerde bladeren ontwikkelen zich tot ongeveer de normale bladgrootte.

43 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ZIEKTEN EN PLAGEN

Ter hoogte van de nerven kan het blad opvallend lang uitgroeien. Doordat de bladstelen minder lang worden krijgt de plant een bossig uiterlijk. WMV geeft lichte symptomen bij groene vruchten. Op gele vruchten zien we een groen moza誰ek.

PRSV Papaya Ring Spot Virus, voorheen Watermeloen Virus-1

Vruchten van ge誰nfecteerde planten worden vervormd door knobbelvorming maar in mindere mate dan bij ZYMV. De bladeren vertonen een opvallend groene moza誰ek van onregelmatige vorm, soms in combinatie met een sterk zilvergrijsachtige gloed. Het blad blijft rondom de nerven veel smaller dan gezond blad. Typisch voor dit virus zijn de kleine lichte zwellingen van het blad.

44 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ZIEKTEN EN PLAGEN CMV Komkommer Mozaïek Virus

De aangetaste bladeren blijven meestal kleiner dan de gezonde en vertonen de typische stervormige gele mozaïekvlekken met beschadiging van de bladschijf. De bladranden krullen om, meestal naar beneden. Ook de bladstelen blijven korter en planten die ernstig aangetast zijn vertonen daardoor meestal dwerggroei. De geïnfecteerde vruchten zijn misvormd, blijven kleiner, vertonen een geelgroen mozaïek of heel veel kleine bobbelingen of putjes op of in de vrucht. CMV komt niet zo vaak voor in Noord-Europa op courgettes.

ZYMV Courgette Geel Mozaïek Virus

De bladeren zijn vaak zeer vervormd, erg versmald en niet veel breder dan de nerven (nog smaller dan bij PRSV). De planten blijven zeer klein (dwergvorming). De nerven zijn vaak lichter van kleur dan het blad. Een lichtgroen tot geel, klein mozaïek is zichtbaar over het gehele bladoppervlak. De vrucht vertoont ook mozaïekvlekken en is sterk vervormd door knobbelvorming.

45 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ZIEKTEN EN PLAGEN Virusverspreiding De belangrijkste verspreider van virussen zijn bladluizen die door het aanprikken van het blad het virus overdragen van de ene plant op de andere. Een tweede oorzaak is de mechanische verspreiding door contact met de plant, of via oogstmesjes.

Virusbestrijding Het gebruik van resistente rassen is een van de belangrijkste methoden om schade te beperken.

Daarnaast is een goede en tijdige bestrijding van bladluizen cruciaal. Probeer mechanische infecties zoveel mogelijk te vermijden door het gebruik van schoon oogstmateriaal.

Opkweek in een schone ruimte, vrij van waardplanten (niet in de buurt van sierkalebassen en pompoenen).

SCHIMMELS IN COURGETTE Echte meeldauw Erysiphe cichoracearum en Sphaerotheca fuliginea Echte meeldauw is herkenbaar door een wit schimmelpluis op de aangetaste delen, meestal op de bovenzijde van het blad. Echte meeldauw wordt veroorzaakt door 2 schimmels. Erysiphe komt over het algemeen meer voor bij kasteelten (hogere luchtvochtigheid), Sphaerotheca komt meer voor in vollegrondsteelten. Door de vorming van het witte schimmelpluis op het blad vermindert de fotosynthese, wat leidt tot een verminderde groei en dus lagere opbrengsten. Verspreiding van meeldauw gebeurt door de lucht. Bij hogere temperaturen (23-26 째C), hoge luchtvochtigheid en een droog gewas kan meeldauw zich snel verspreiden. Op een nat gewas, dus gedurende regenachtige periodes zal meeldauw zich minder snel verspreiden. Er zijn grote verschillen in rasgevoeligheid.

Bestrijding Gebruik resistente rassen en chemische bestrijding.

46 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ZIEKTEN EN PLAGEN VRUCHTVUUR CLADOSPORIUM CUCUMERINUM Vruchtvuur geeft op het blad bruingrijze vlekken omgeven door een gele rand. Het grijze weefsel sterft af waardoor een gat ontstaat in het blad. Ook op de bladsteel zijn bruingrijze vlekken zichtbaar.

Op de vrucht zijn vele kleine plekjes zichtbaar, vaak bedekt met gomdruppels. Vruchtvuur wordt verspreid door de wind, maar ook door insecten en contact via kleding en gereedschap. De sporen van deze schimmel kunnen zich makkelijk over grote afstand verspreiden en kunnen ook overleven op gewasresten. Vruchtvuur vermenigvuldigt zich snel onder relatief koele (optimum ligt rond de 17 째C) en vochtige omstandigheden. Na een periode van regen of bij een slecht drogend gewas kunnen binnen 3-5 dagen de eerste symptomen gevonden worden.

Bestrijding Gebruik minder gevoelige rassen en chemische bestrijding.

BACTERIEN Erwinia carotovora

Deze bacterie veroorzaakt het afsterven van complete planten, doordat de stengel openbarst en wegrot. De aantasting ontstaat vooral aan de basis van de stengel op N-rijke percelen, bij vochtig weer en hoge worteldruk. Beschadiging van de stengel door o.a. bladbreuk of oogstbeschadigingen vormen invalspoorten voor deze bacterie. De stengel wordt hol en de plant sterft af.

47 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

ZIEKTEN EN PLAGEN Bestrijding bacterieziekten Zorg voor een gematigde N-bemesting. Zorg voor een voldoende hoge Kaligift. Vermijd organische meststoffen. Zorg voor een goede ontwatering en het snel opdrogen van de gewassen.

ANDERE BESCHADIGINGEN BIJ COURGETTE Hagelschade

Door hagel kan grote schade in courgettes ontstaan. De vruchten zijn onverkoopbaar. Bij een flinke hagelbui duurt het lang (14 dagen) voordat de laatste beschadigde vruchtjes weer marktwaardig zijn.

Luizenschade

Door saponttrekking van zuigende bladluizen ontstaan groeiremmingen, misvormingen en soms verkleuring. Ook kan vervuiling van de vrucht ontstaan door honingdauw waarop zich roetdauwschimmels ontwikkelen. Bij luisaantasting in een jong stadium aan de jonge vruchtbeginsels kan zuigschade aan de vrucht ontstaan. Deze vruchten zijn ook niet meer verkoopbaar. Het grootste gevaar is echter de overdracht van virusziekten.

Bestrijding luizenschade Zorg voor een goede luisbestrijding tijdens de teelt.

48 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

GEWASBESCHERMING - FYTOLICENTIE DE FYTOLICENTIE VANAF 2013

Land- en tuinbouwers zijn momenteel vrijgesteld voor de vergunning “erkend gebruiker van fytofarmaceutische producten”. Hier komt binnenkort een einde aan door een Europese richtlijn voor duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Xavier Desmet, NAC vzw Alle professionele gebruikers, distributeurs en voorlichters van gewasbeschermingsmiddelen zullen moeten in het bezit zijn van een fytolicentie. Deze licentie doet zijn intrede in het najaar van 2013.

Echter, door een 2-jarige overgangsperiode zal de fytolicentie pas vanaf het najaar van 2015 effectief verplicht zijn.

5 verschillende types In totaal zullen er 5 verschillende types van de fytolicentie bestaan: -

NP: Distributie/Voorlichting producten voor niet-professioneel gebruik P1: Assistent professioneel gebruik P2: Professioneel gebruik P2s: Specifiek professioneel gebruik P3: Distributie/Voorlichting producten voor professioneel gebruik

Een persoon met fytolicentie P3 mag ook alle handelingen uitvoeren van een P2- of NPlicentiehouder. Iemand met een licentie P2 mag op zijn beurt ook alle handelingen uitvoeren van een P1-licentiehouder.

Via het schema in figuur 1 kan u zien welk type fytolicentie er minstens voor u nodig is. Land- en tuinbouwers zullen minstens een P2 licentie nodig hebben. Deze licentie geldt ook voor loonwerkers die enkel de gebruikte gewasbeschermingsmiddelen factureren en zelf geen gewasbeschermingsmiddelen verkopen en geen spuitadvies verlenen. Personeel dat werkt onder toezicht van een P2-licentiehouder heeft minstens een fytolicentie P1 nodig. Let wel dat een P2licentiehouder maximaal 10 P1-licentiehouders onder zijn vleugels kan nemen. Enkel in de landbouwsector mag de houder van een P1-licentie zelf geen gewasbeschermingsmiddelen toepassen bij derden. Een P2-licentiehouder mag dit daarentegen wel. Verkoopt u gewasbeschermingsmiddelen voor professioneel gebruik of geeft u spuitadvies, dan heeft u het zwaarste type licentie nodig, namelijk de P3. Een P3-licentiehouder mag ook de taken uitvoeren van een P1- of P2-licentiehouder en mag ook producten voor niet-professioneel gebruik verkopen. De Fytolicentie "Specifiek professioneel Gebruik" (P2s) is analoog aan de huidige erkenning “speciaal erkend gebruiker” en zal deze erkenning vervangen. Deze licentie geldt voor producten waarvan in de erkenningsakte is opgenomen dat ze uitsluitend voorbehouden zijn voor de houder van de fytolicentie P2s.

49 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

GEWASBESCHERMING - FYTOLICENTIE Tuinaannemers die uitsluitend niet-professionele producten toepassen, dienen niet over een fytolicentie te beschikken. Ook onderwijzers uit het regulier en naschools onderwijs, lesgevers op vormingsactiviteiten en keurders van spuittoestellen hebben geen fytolicentie nodig.

Figuur 1: schema van de licentie die minimaal nodig is voor de activiteiten met gewasbeschermingsmiddelen.

Hoe de fytolicentie aanvragen?

Vanaf 1 september 2013 kan de fytolicentie aangevraagd worden. Fytolicenties zullen uitsluitend afgeleverd worden aan meerderjarige personen. Ze zullen dus niet toegewezen worden aan ondernemingen of rechtspersonen. Tot 31 augustus 2015 geldt er een overgangsperiode. Tijdens deze periode kan iedereen op basis van ervaring of diploma de licentie op een soepele manier verkrijgen.

Iedere land- of tuinbouwer alsook iedereen die meewerkt op het bedrijf en die minstens 2 jaar werkervaring kan aantonen, zal deze licentie kunnen aanvragen zonder hiervoor een opleiding of een examen te moeten afleggen. Hoe deze ervaring zal moeten aangetoond worden is voorlopig nog niet gekend. Wel staat vast dat per bedrijf meerdere personen een fytolicentie zullen kunnen krijgen op basis van deze ervaring. Iemand die een fytolicentie P3 zou willen aanvragen, moet hiervoor 5 jaar ervaring kunnen aantonen i.v.m. het geven van voorlichting over gewasbeschermingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik.

Iedereen die momenteel de vergunning erkend gebruiker en verkoper bezit, zal een P 3-licentie kunnen aanvragen. Heeft u de vergunning erkend gebruiker op zak, dan zal u een P2-licentie kunnen aanvragen. Ook zal iedereen die een diploma uit het land- en tuinbouwonderwijs bezit en de nodige vakken tijdens deze opleiding gezien heeft, een fytolicentie kunnen aanvragen van het nodige niveau.

50 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

GEWASBESCHERMING - FYTOLICENTIE Ook via het naschools onderwijs zullen de nodige opleidingen en examens voorzien worden. Een basiscursus voor de licentie P1, P2 of P3 zal respectievelijk minimum 16, 60 of 120 uren duren.

Vanaf 31 augustus 2015 zal enkel op basis van diploma of examen de fytolicentie kunnen verkregen worden. Wie hiervoor niet in het reguliere onderwijs terecht kan, zal dit via het naschools onderwijs kunnen doen.

Nieuwe indeling gewasbeschermingsmiddelen

Hoelang zal de fytolicentie geldig zijn?

De fytolicentie zal 6 jaar geldig zijn. Om iedereen te stimuleren om tijdig de fytolicentie aan te vragen, zal de fytolicentie langer geldig zijn als ze vroeger aangevraagd wordt. Aanvragen voor licenties tot 31 augustus 2014 zijn zeven jaar geldig (te tellen vanaf 25/11/2015).

Aanvragen vanaf 1 september 2014 tot 28 februari 2015 zijn zes jaar geldig en aanvragen tussen 1 maart en 31 augustus 2015 zijn vijf jaar geldig. Er snel bij zijn is dus de boodschap!

Sedert 18 augustus 2012 hebben de gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen een nieuwe indeling krijgen. De huidige indeling (namelijk klasse A en B) zal vervangen worden door een splitsing tussen gewasbeschermingsmiddelen voor professioneel en niet-professioneel gebruik. Dit zal aangegeven worden op de verpakking op basis van nieuwe erkenningsnummers. Deze erkenningsnummers kunnen opgezocht worden via fytoweb. Vanaf 18/8/2014 mogen geen producten meer op de markt gebracht worden met het oude erkenningsnummer. Producten met oude erkenningsnummers mogen vanaf 18/2/2016 niet meer gebruikt worden.

Tabel 1: volgende erkenningsnummers gelden vanaf 18/8/2012

product niet professioneel gebruik professioneel gebruik

erkenningsnummer xxxxxG/B xxxxxP/B

Tabel 2: overzicht opleidingen fytolicentie

type

Fytolicentie

P1 P2 P2s P3 NP

Assistent professioneel gebruik Professioneel gebruik Specifiek professioneel gebruik Distributie/Voorlichting professioneel gebruik Distributie/Voorlichting niet-professioneel gebruik

Minimumduur Minimaal basisopleiding aantal (u) activiteiten te volgen 16 3 60 4 20 2 120 6 16 2

51 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

GEWASBESCHERMING - FYTOLICENTIE Hoe de fytolicentie verlengen?

Om de fytolicentie dan te verlengen, zullen een aantal vormingsactiviteiten moeten gevolgd worden.

Een dergerlijke vormingsactiviteit moet minstens 3 uur duren en handelen over het niet-commerciĂŤle aspect van gewasbeschermingsmiddelen. Land- en tuinbouwers met een P2-licentie zullen zo 4 opleidingen moeten volgen vooraleer de licentie vervalt. Wie m.a.w. deze bijscholing niet volgt, zal de fytolicentie niet kunnen verlengen.

Wat zijn de gevolgen van de fytolicentie?

Alhoewel de fytolicentie zal kunnen bekomen worden vanaf 1 september 2013, zal deze pas vanaf 25 november 2015 verplicht zijn. Land- en tuinbouwers die tegen dan deze licentie nog niet in hun bezit hebben, zullen geen gewasbeschermingsmiddelen meer mogen aankopen. Tot 31 augustus 2015 zal de fytolicentie op eenvoudige wijze kunnen aangevraagd worden op basis van ervaring of diploma.

Om de fytolicentie te kunnen verlengen, zullen een aantal erkende vormingsactiviteiten i.v.m. gewasbeschermingsmiddelen moeten gevolgd worden vooraleer de licentie vervalt.

Tabel 3: overzicht van belangrijke data

18/08/2012 01/09/2013 18/08/2014 31/08/2015

nieuwe indeling gewasbeschermingsmiddelen met nieuwe erkenningsnummers de fytolicentie wordt ingevoerd, een overgangsperiode gaat in producten met oude erkenningsnummers mogen niet meer verkocht worden de fytolicentie is verplicht, de overgangsperiode (waarin de licentie op basis van ervaring kan aangevraagd worden) eindigt 18/02/2016 producten met oude erkenningsnummers mogen niet meer gebruikt worden 2021 de fytolicenties moeten hernieuwd worden op basis van de gevolgde vormingsactiviteiten

52 | Tuinbouwnet | Groentenmagazine nr 1 | Thema courgette |27 maart 2013

WWW.TUINBOUWNET.BE

DAGELIJKS NIEUWS VOOR DE TUINBOUW GLASGROENTEN – VOLLEGROND – SIERTEELT – FRUIT – FOTOREPORTAGES TEELTTIPS – PADDENSTOELEN – ALGEMEEN NIEUWS NIEUWS VAN BEDRIJVEN – BEDRIJFSVOORSTELLINGEN SCHRIJF JE IN VOOR ONZE DAGELIJKSE

GRATIS NIEUWSBRIEF http://tuinbouwnet.be/nieuwsbrief