Het gezicht van Atatürk

In de strijd tegen een mogelijke islamisering van Turkije houden seculiere Turken vast aan de idealen van de stichter van de natie Mustafa Kemal Ataturk (1881-1938). Zijn moderne denkbeelden vormen volgens hen in de Turkse samenleving nog steeds het belangrijkste verbindende element. Een foto-reportage over deze veelbesproken staatsman zoals gezien door de ogen van de Spaanse fotojournalist Salva Ferrando Peris.

... kom je werkelijk overal tegen in Turkije. Zijn hoofd staat afgebeeld op alle muntstukken en bankbiljetten. Gebouwen, bergen en bruggen dragen zijn naam. Zijn borstbeeld vind je op de binnenpleinen van alle overheidsgebouwen en onderwijsinstellingen en op elke werkplek hangt zijn portret aan de muur. De meeste Turken hebben bovendien op z’n minst ook nog een foto van hem in huis. In 2006 kwam de Spaanse fotojournalist Salva Ferrando Peris (1981) met een Erasmusbeurs, [een Europese onderwijssubsidie], terecht in Turkije. Op een avond betrad hij met vermoeide benen een köfte salonu. De ondergaande zon gloeide rood en de geuren van kruiden en gegrild vlees vermengden zich voor de jonge Spanjaard tot een onvergetelijke symfonie. Terwijl hij zat te wachten op de garson met zijn portie köftes, maakte Salva een foto van de beheerder van de zaak met het portret van Atatürk op de achtergrond, zomaar. zonder enige aanleiding of bedoeling. Pas toen hij thuis kwam en hij zijn ‘kiekje’ op het grote scherm van zijn computer bekeek, raakte hij in de greep van zijn eigen foto. De kracht die Atatürk uitstraalde, de rust die van de eigenaar van de kÖftezaak uitging en de vanzelfsprekendheid van hun gezamenlijke aanwezigheid op een zo onverwachte plek als een eettent maakten grote indruk op hem. Bovendien vertoonde, naar Salva bemerkte, de köfteci ook nog uiterlijke overeenkomsten met Atatürk. Meer dan een man op een foto was Atatürk tot dan toe voor de Spanjaard nog niet geweest. Hij verbleef immers voor het eerst in Turkije en was nog niet ingevoerd in de intense relatie die veel Turken met Atatürk hebben. Nu werd dat voor Salva anders.

Na het bekijken van de foto die hij gemaakt had in de köfte-zaak in Antalya besloot Salva er een project van te maken. Hij wilde echter voorkomen dat dat een politiek karakter zou krijgen. Het was zijn plan, schrijft hij in een e-mail vanuit zijn woonplaats Istanbul, ‘de Turken in hun dagelijks leven in beeld te brengen en te laten zien hoe zij Atatürk, die in 1938 overleed, nog steeds eren en vereren”. Salva startte in 2006 met dit werk toen hij als gast-student aan de Anadolu University in EskiŞehir studeerde. Het begon als een schoolproject waarvoor hij afreisde naar steden als izmit, izmir, Antalya, Denizli, istanbul om er foto’s te maken. Als we de resultaten bekijken voelen we hoe het gedrag van de mensen en de portretten van Atatürk met elkaar in harmonie zijn. De eerbied voor Atatürk is grenzeloos. De Turken zijn hem dankbaar voor het feit dat hij het verzet wist te organiseren tegen tal van buitenlandse mogendheden die aan het begin van de vorige eeuw hun land bezetten. Onder leiding van de jonge generaal, die toen nog gewoon Mustafa Kemal heette, ontstond een volksverzet en samenwerking die in de wereldgeschiedenis nauwelijks zijn gelijke heeft. In een paar jaar tijd wisten de Turken de buitenlandse legers uit hun land te verdrijven. Atatürk had gemakkelijk een dictatoriaal regime kunnen instellen, maar hij koos voor een democratische republiek. Hij voerde hervormingen door die in die tijd zelfs in West-Europa nog erg vooruitstrevend waren. Vrouwen kregen kiesrecht, het alfabet werd gemoderniseerd en de grondwet werd ‘vereuropeaniseerd’. Uit dankbaarheid gaf de Turkse bevolking hem de achternaam Atatürk, de vader der Turken.