dergiEMT 11. Sayısı by Türkiye EMT

Viral Pazarlama

Yalın Üretim Bitcoin Başarısızlık Örnekleri

Endüstri Mühendisliği ve Sağlık

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

KİTAP TANITIMI EMT TANITIM

SAHİBİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ TOPLULUKLARI BİRLİĞİ ve GENÇ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLERİ DERNEĞİ adına Recai Serdar Gemici Yönetim Kurulu Başkanı GENEL YAYIN YÖNETMENİ Cantekin Çelik Eğitimden Sorumlu Başkan Yardımcısı

İÇİNDEKİLER

Editörden 3 Başkandan 4 Kıbrıs Genel Kurul Kritiği 5-7 Bitcoin 8-13 Finans Mühendisliği 14-16

YAYIN KURULU Ayşe Serra Işıl Can Sulu Seda Bora Şeref Can Eryavuz İpek Alan Bilge Turan Berru Sallabaşoğulları Çağla Akbaş

Endüsti Mühendisliği ve Sağlık 17-19 Yalın Üretim 20-28

YIL: 5 SAYI: 11 MAYIS 2014 İÇERİK VE GÖRSELLER KAYNAK GÖSTERİLMEDEN KULLANILAMAZ. HER HAKKI GENÇ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLERİ DERNEĞİ TÜZEL KİŞİLİĞİNDE ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ TOPLULUKLARI BİRLİĞİ’NE AİTTİR. 2

Dünya Devleri 29-32 Başarısızlık Örnekleri 33-35 Viral Pazarlama 36-37

EDİTÖRDEN

TÜM OKURLARIMIZA ALMANYA’DAN SELAM OLSUN!

B İ R L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

Cantekin Çelik Bilgi Yönetimi Komitesi Lideri Egitimden Sorumlu Baskan Yardımcısı

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Sabrınız ve dergimizi okuduğunuz için çok teşekkür ederim!

E N D Ü S T R İ

Herkese merhabalar arkadaşlar, dergiEMT 11. Sayısı’nı sizlerin huzuruna sunmaktan büyük gurur duyuyorum. Göreve gelirken ki en büyük çekincem beni bekleyen bir Erasmus döneminin olmasıydı, ve en büyük korkum da bu dönem içinde görevlerimi yerine getirememekti. Fakat Bilgi Yönetimi Komitesi Üyeleri o kadar özverili, o kadar güzel çalıştı ki dergimizi en iyi şekilde tamamlamaya çalıştık. Biliyorsunuz ki dergiEMT 10. Sayısı’nda dizayn ile ilgili birçok değişiklik yapmaya çalışmıştır. Sizlerden gelen geri bildirimler doğrultusunu güzel yaptığımız, veya beğenilmeyen şeyleri analiz etme fırsatımız oldu. Bu sayede dergimizde bazı ufak noktalar hakkında da revize yapmaya çalıştık. EMT’ye olan bağlılığım, EMT için her şeyi en iyi şekilde yapacağımın göstergesidir. Bizim komite olarak görevimiz, her komite gibi, EMT bilinirliğini arttırmak ve insanların aklındaki EMT olgusunu hep daha da güçlendirmek. Bu Sayımızda daha çok başarılara, başarısızlıklara, futurizme ve yine endüstri mühendisliğiyle ilgili bazı konulara yer vermeye çalıştık. Bir göz atarsanız beni ve komite arkadaşlarımı çok mutlu etmiş olursunuz.

KİTAP TANITIMI EMT TANITIM

BAŞKANDAN

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

Merhaba Arkadaşlar, Dönemimizin ikinci, dergiEMT nin 11’inci sayısını sizinle paylaşmaktan dolayı çok mutluyuz. Bu sayı için emeği geçen editörümüz Cantekin Çelik olmak üzere tüm Bilgi Yönetim Komitesi’ne ve yazarlara özverili çalışmalarından dolayı teker teker teşekkür ediyorum. Yine güncel ve farklı konuların işlendiği bu sayımızı umarım beğenirsiniz. İki seminerimizi tamamladıktan sonra geçtiğimiz günlerde de Vaka Analizi Yarışması’nın Finali’ni başarıyla yaptık. Öncelikle Seminer organizasyonu için Yeditepe Üniversitesi’ne, VAY Finali ev sahipliği için de Dokuz Eylül Üniversitesi’ne çok teşekkür ederim. Bizi ve katılımcıları çok güzel ağırladılar. İstanbul Teknik Üniversitesi VAY takımını da başarılarından dolayı kutluyorum. Kazanan takımın bu sene farklı olarak hediye çekleri ile ödüllendirileceğini de sizlere aktarmak isterim. Hepinizin de bildiği gibi yavaş yavaş dönemimizin sonuna gelmekteyiz. İçimizde bulunduğumuz dönemde bir çok yenilik yapmaya çalıştık, bazılarını gerçekleştirdik, bir kısmını gerçekleştiremedik. Tabii ki başarılı olup olmadığımızın da takdiri sizindir. Aslında burada vurgu yapmak istediğim nokta önümüzdeki dönem. 2015 EMT’nin 10. yılı olacak. Bu tarz yıl dönümleri sinerji yakalamak ve ileriye gitmek için birer fırsattır. Hepimiz bunun farkına varmalıyız. Biz şimdiden sizlerden de gelen Logo değiştirme isteğini projeye dönüştürerek bu konuda adım atmaya başladık. Eminim ki, gelecek dönem görev alan arkadaşlar çok iyi şeyler başaracaktır. Yazımı okurken gösterdiğiniz sabır için teşekkür ederim. EMT’nin hayatınızda daima yeri olması dileğiyle,

Recai Serdar Gemici Yönetim Kurulu Baskanı

BİLGİ YÖNETİMİ KOMİTESİ

GENELTANITIMI KURUL KRİTİĞİ KİTAP

E N D Ü S T R İ

B İ R L İ Ğ İ

tatlı bir sohbet eşliğinde güneşin ve kampüsün tadını çıkardı. Yemyeşil çimler ve güneş bizi adeta selamlıyordu. Daha sonra yerleşmek üzere TSK’nın yurduna gittik. Yurdumuzun harika bir deniz manzarası ve sahili vardı. O an hepimiz havanın daha sıcak olmasını diledik. Dinlenip hazırlandıktan sonra yemeğimizi yemek üzere DAÜ Beach Club’a doğru yola çıktık. Hafif bir müzik ve harika bir yemek eşliğinde daha da kaynaştık. EMT ailesi olarak çok güzel bir akşam geçirdik. Perşembe günü enerjimizin daha yüksek olması ve güne

T O P L U L U K L A R I

26.Genel Kurul Kıbrıs’ta Doğu Akdeniz Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Kulübü ev sahipliğinde Doğu Akdeniz Üniversitesi’nde 5-9 Şubat 2014 tarihleri arasında gerçekleştirildi. 5 Şubat sabahı yaklaşık bir buçuk saat süren bir uçak yolculuğundan sonra Kıbrıs bizi güneşiyle kucakladı. Doğu Akdeniz Üniversitesi’ne vardığımızda sıcacık ve çok içten bir şekilde karşılandık. Kahvaltımızı yaparken aramıza yeni katılanlarla tanıştık, kaynaştık. Saat 14:00’da temsilciler oturumu başladı. Temsilciler oturumuna katılmayan delegeler

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

ŞUBAT’DA KIBRIS’TAYDIK!!

KİTAP TANITIMI EMT TANITIM

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

GENEL KURUL KRİTİĞİ

bomba gibi başlamak için saat on iki civarında yurdumuza döndük. Ertesi sabah yaptığımız nefis kahvaltıdan sonra heyecanla açılış oturumumuzu beklemeye başladık. Oturumumuz Genel Kurul Başkanı Recai Serdar Gemici’nin konuşmasıyla başladı. Komiteler tanıtımlarını yaptıktan sonra komitelerimizi seçtik ve çalışmalarımıza başladık. Etkili ve hevesli bir şekilde çalıştığımız oturumlarımız sona erince yemeğimizi yedik ve hevesle karaokeyi beklemeye başladık. The North Karaoke’de mükemmel bir gece geçirdik. Sesi güzel olan arkadaşlarımızı da öğrenmiş olduk. Unutulmaz bir geceydi. EMT’nin nasıl güzel ve sıcak bir aile olduğunu tekrar tekrar içimizde hissettik. 7 Şubat günü kahvaltımızı yaptıktan sonra hızlıca çalışmalarımıza başladık. Çalışmalarımıza kısa bir ara vererek öğle yemeğimizi yedik. Çalışmalarımızı tamamladıktan sonra akşam yemeği için çok sıcak ve tatlı bir mekan olan Pierre Loti’ye gittik, daha sonra bir after party yapalım dedik ve Kıbrıs’ın ünlü otellerinden olan Cratos‘un eğlence mekanına doğru yola çıktık. Her şey çok güzeldi. Mekanın inanılmaz bir atmosferi vardı. Birlikte çok eğlendik. 8 Şubat günü Kıbrıs’ı gezme günümüz6

dü. Hızlı bir kahvaltının ardından yola çıktık. Önce Mağusa Kaleiçi’ni gezdik. Daha sonra Kapalı Maraş turu yaptık. Kapalı Maraş’ın büyüklüğü karşısında çok şaşırdık. Ayrıca Kıbrıs’ın muhteşem sahillerinden birini görme fırsatı bulduk. Daha sonra gezimize Mavi Köşk ile devam ettik. Köşkü gezerken tarihi hakkında da bilgi sahibi olduk. Acıkmaya başlayınca öğle yemeğimizi mükemmel bir mekan olan Eziç’te yedik. Yemekler harikaydı. Karnımız doyunca büyük bir hevesle gezimize kaldığımız yerden devam ettik. Girne Harbour turu yaptık. Sahil çok güzeldi. Bu güzel gezinin ardından artık EMT Genel Kurullarının geleneği haline gelmiş fasılımızı yapmak üzere yola çıktık. Şarkılar söyledik,dans ettik,damat halayı bile çektik. Beraber çok güzel bir şekilde eğlendik. 26. Genel Kurulumuzun pastasını kesmeyi de ihmal etmedik. 9 Şubat günü kahvaltının ardından Oza Kahve’nin verdiği eğitim ve seminere katıldık. Öğle yemeğinden sonra kapanış oturumunda komiteler teker teker yaptıkları çalışmalardan ve planlarından bahsettiler. Hepsini güzel işler çıkarmış olmanın haklı gururu içinde izledik ve N sunumunun heyecanını her Genel Kurul’da olduğu gibi yaşadık.

BİLGİ YÖNETİMİ KOMİTESİ

GENEL KURUL KRİTİĞİ KİTAP TANITIMI

E N D Ü S T R İ M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Ayrılacak olmanın burukluğunu N sunumuyla biraz hafiflettik. Capslerimiz her zaman olduğu gibi muhteşemdi. Ve oturumumuzun sonunda 27. Genel Kurul ev sahipliği için oylamamızı yaptık. Haziranda Uludağ’da! Daha sonra organizasyon takımına “Bizden küçük bir hatıra!” diyerek hediyemizi verdik. Kıbrıs’ta gerçekleştirdiğimiz 26. Genel Kurul unutamayacağımız genel kurullar arasında yerini aldı. Hem çalıştık hem gezdik, hem de eğlendik. Tüm Doğu Akdeniz Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Kulübü’ne bu güzel ev sahipliği için Türkiye EMT adına teşekkür ediyorum. Genel Kurullarımızın hep bu şekilde devam etmesi dileğiyle! Haziranda Uludağ’da görüşmek üzere…

T O P L U L U K L A R I B İ R L İ Ğ İ

Bilge Turan Orta Dogu Teknik Üniversitesi 7

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

BITCOIN

EMT TANITIM

“Join The Revolution.” Çok iddialı bir giriş oldu biliyorum ama yazıyı okuduktan sonra fikrinizin değişeceğini düşünüyorum. Nedir bu Bitcoin? Nereden çıktı? Ne gibi avantajları var? Nasıl edinir, nasıl satarım? Tüm bu soruları ve daha fazlasını duyar gibiyim. Tüm sorularınıza bu yazımla cevap vermeye çalışacağım. Öncelikle Bitcoin’in çıkış fikrini bir mühendis olarak ele almam gerekirse.., fazla düşünmeye gerek yok tabi ki Fütürizm! Fütürizmi anlamak Bitcoin’i tam olarak anlamamıza yardımcı olacağını düşünüyorum.

yi hedefleyen bakış açısıdır. 21’inci yüzyılın fütürizmi, bilgi ve teknolojiyi kullanarak muhtelif gelecekler oluşturulabileceğini kabul eder ve yaşamın tüm boyutları için alternatif senaryolar ile olumlu gelecek tasarımı yapılabileceğini benimser. Bu yaklaşım, multidisipliner, uzgörülü (uzak, uzman, uzlaşmacı), yenilikçi, stratejik ve sürdürülebilir öneriler geliştirmeyi hedefler.

Fütürizm; ‘oluşmuş bir gelecek var- Fütürizm, ilk kez 1909’da, yani tam dır, biz ona gider ya da onu tahmin 105 yıl önce yayımlanan Fütürist Maederiz’ şeklindeki algıyı değiştirme- nifesto ile duyulmuştur. 8

BİLGİ YÖNETİMİ KOMİTESİ

T O P L U L U K L A R I B İ R L İ Ğ İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

gelecekler oluşturulabileceğini kabul etmeli ve yaşamın tüm boyutları için alternatif senaryolar, olumlu gelecek tasarımları yapılabileceğini benimsemeliyiz. Çok gelişmiş teknolojilere sahibiz. Daha da gelişmişlerini yaratacağız. İnsanın akıl ve zekâsını kullanarak; yaratıcılığını teşvik etmek için teknolojiden yararlanmasını sağlamalıyız. İşte Fütürizm bu düşüncelere ve prensiplere dayanır. Fütürizmi anladığımızı umarak, asıl konumuz olan ve tüm ilgiyi birkaç sene içinde üzerine toplayan yenidünya yatırım aracı Bitcoini anlatmaya başlamak istiyorum. Bitcoin, ilk olarak 1998 yılında Wei Dai tarafından “cypherpunk” e-posta listesinde bahsedilen kripto-para konseptinin ilk uygulamalarından biridir. Para kavramının herhangi bir ülkede veya sosyo-ekonomik bağlamda mal, iş veya borçların ödenmesi amacıyla kullanılan obje veya belge olduğu düşünülürse Bitcoin, merkezi otoriteler yerine kriptografiyi yaratılışında ve işlem yapılmasında kullanır. 2009’da ilk Bitcoin şartnamesi ve kavram ispatı bir üye tarafından Satoshi Nakamoto takma adıyla krip-

E N D Ü S T R İ

Fransa’da Le Figaro’nun ilk sayfasında yayınlanan, İtalyan şair Tomasso Marinetti’nin 1909 Fütürist Manifestosu, teknoloji ve gelecek konularına vurgu yapan modernist bir sanat hareketi olarak ortaya çıkmıştır. İlk fütüristler, sadece sanat ve edebiyata başkaldırmıyor, araba, uçak gibi araçların ve endüstriyel gelişmelerin insanoğlunun doğaya karşı zaferi olduğunu belirterek, modern yaşamın getirilerine dikkat çekiyorlardı. Teknolojiye, demir raylara, sanayi devriminin gelişmelerine hayranlığı yansıtıyor; hızı, dinamizmi, makineleşmeyi, savaşçılığı, sanayi girişimlerini, tersane ve makineleri övüyorlardı. Sanayi Devrimi’nin ilk yıllarındaki değişim ve eğilimleri özetleyen 1909 Manifestosu’nun tamamına yakınının gerçekleştiğini görüyoruz. Fütürizm, insanlığın geleceğe ilişkin uzgörülerde bulunarak bilinçli bir farkındalıkla ideal gelecek kurma arayışını sembolize etmektedir. Geleceğin nasıl olacağını değil, sahip olduğumuz bilgiyi doğru kullandığımızda kurabileceğimiz yenidünya uygarlığının nasıl olabileceğini uzgörebilir, onu şekillendirebiliriz. Bilgi ve teknolojiyi kullanarak farklı

BITCOIN

EMT TANITIM

tografi e-posta listesinde paylaşıldı. 2010’un sonuna doğru Satoshi başka şeyler yapmaya başladığını söyleyerek projeden ayrıldı. Bitcoin’in yaratıcısı kimliğini hiç meydana çıkarmadı ve icadını dünyaya bıraktı. Bitcoin’in ortaya cıkışı ve motivasyonu bugun halen bir gizem kaynağıdır. 2010’dan beri Bitcoin topluluğu gelişmiştir, ve birçok geliştirici projenin üzerinde çalışmaktadır. Haziran ve Temmuz 2011 boyunca Bitcoin aniden medyada ilgi odağı oldu ve birçok kişi satın almaya başladı. Sonucunda oluşan ekonomik balon 2011’in gerisi boyunca yavaşça küçüldü ve o zamanan beri Bitcoin’in değeri yavaş yavaş yine 2011’deki değerine tırmanıyor. 27 Eylül 2012’de Bitcoin’i korumak, yaymak ve standardize etmek amacıyla Bitcoin Derneği kuruldu. Günümüzde yeni kullanıcıların sürekli katıldığı Bitcoin ekonomisi hızla gelişiyor. Bitcoin ağının en temel özelliklerini sıralamak gerekirse, bunlar: -Bitcoinler ağdaki herhangi düğüm arasında aktarılabilirler. -İşlemler geri alınamaz. -Çifte harcama blok zinciri kullanılarak önlenir. -İşlemler saniyeler içinde yayınlanır 10

ve 10 ila 60 dakika içinde onaylanır. -Hareket işleme ve para ihracı topluca madencilikle gerçekleştirilir. -İşlemler her zaman alınabilir, bilgisayarınızın kapalı veya açık olması önemli değildir. Böylesine muhteşem bir şeyi yarattıktan sonra onu sınırsız yapmak birçok sorunu beraberinde getirebilir diye düşünebiliriz, bizler gibi düşünenler tarafından oluşturulan belli kurallar vardır. Bu kurallar tüm Bitcoin ağları tarafından yürütülür ve asla taviz verilmez... Kesin limit 21 milyon bitcoin civarındadır ve bu limite ulaşıldığında yeni Bitcoinler oluşturulmayacaktır. Bitcoinler 8 ondalık basamağa kadar bölünebilir, bu toplam olarak yaklaşık 21×1014 para birimi eder. İşlemler ucuz veya bedava olmalıdır. Bu kadar önemli ve büyük bir düşüncenin kurulumundan bu yana nasıl gelişim gösterdiğinden bahsetmek istiyorum. Bitcoin ağı 48 aydan bu yana sürekli olarak çalışmaktadır, etkileyici güvenlik özellikleri sağlamıştır ve geçtiğimiz yıl boyunca büyümesini sürdürmüştür. Nisan 2013 itibariyle:

BITCOIN

232,000’den fazla blok ile uzun blok zinciri. Saniyede 65 terahash(trilyon)’den fazlasıyla, Bitcoin için çözümleme gücü, dünyadaki en büyük dağıtımlı bilgisayar ağlarından biridir. Günlük işlem hacminde milyonlarca ABD doları 50,000 işleme dağılır.

Tedavüldeki bütün bitcoinlerin değeri 1,3 milyar ABD dolarından fazladır. Ağustos 2010’da onarılan, protokolde tek bir önemli güvenlik vakası vardır. Herkesin aklında ki güvenli mi? sorusuna cevap olabilir. 11

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

BITCOIN

EMT TANITIM

Bağımsızlığını ilan eden uluslar bir birliğe dahil olmadıkları sürece kendi para birimlerini kullanmayı seçerler. Sanki bir ülkeymiş gibi bağımsızlığını ilan eden sanal dünyanın da bir para birimi mevcut. Bitcoin, empirik amaçlarla oluşturulmuş, dünyanın herhangi bir yerindeki insana kolayca ödeme yapmayı sağlayan sanal bir para birimini temsil ediyor. Bu tek noloji noktadan noktaya dağıtım gerçekleşen bir ağ üzerinden ilerliyor. Merkez bankası gibi bir kuruluşa ihtiyaç duyulmamasını sağlayan bu ağ, para oluşumunu ve transferini hızlıca gerçekleştiriyor. Aynı isimli yazılım ile geliştirilen Bitcoin sistemi hızlı transferi sağlıyor ancak bugünlerde kullanım güvenliği tartışma konusu haline gelmiş durumda. Türkiye’de kullanımı yaygın olmasa da ABD’de sıkça kullanılan bu sis-

tem, bugünlerde hakkında tartışmaların çıkmasına sebep olan bir konu. Kasım ayının başlarında ABD Senatosu’nda Adalet Bakanlığı yetkilileri ve mali denetleme kurumu temsilcilerinin dinlendiği bir oturumda Bitcoin “meşru bir mali hizmet” olarak tanımlandı. Bitcoin’in aynı Türk Lirası, Euro, Amerikan Doları gibi değer artışı yaşayabilme özelliğine sahipitr. Şuanki değeri (Alış) 1,340.05 TL (Satış) 1,358.97 TL dir. Çok yüksek rakamlar gibi gözükebilir fakat Bitcoin üretimi durduğu zaman bu değerlerin ne kadar artacağını tahmin etmek çok güç! Bitcoin ile yatırım yapmak için karmaşık makinalara ihtiyacınız yok! Evinizdeki bilgisayarınızdan ücretsiz bitcoin kazanabilir bunları paraya çevirebilirsiniz, tabiki bu aylarınızı hatta yıllarınızı alabilir. Bitcoin üretme işini yapan bazı şir

BITCOIN

şirketler var ve bunu bu tarz sistemler ile gerçekleştiriyorlar. Kapanışımı Bitcoin'in sloganı ile yapmak istiyorum..

E N D Ü S T R İ M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

B İ R L İ Ğ İ

Can Eryavuz TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi

T O P L U L U K L A R I

“Bitcoin is an innovative payment network and a new kind of money.”

EMT TANITIM

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

FİNANS MÜHENDİSLİĞİ

FİNANS MÜHENDİSLİĞİ Yazımıza basit bir tanımla başlayalım. Finans Mühendisliği alanında söz sahibi kuruluşlardan birisi olan IAQF(The International Association for Quantitative Finance), eski adıyla IAFE( International Assosciation of Financial Engineers), finans mühendisliğini şöyle tanımlıyor:” Finans mühendisliği, matematiksel yöntemlerin ekonomi alanındaki problemlerin çözümlerine uygulanmasıdır.” 14

Finansal matematik, matematiksel finans veya “computational finance” olarak da tanımlanan finans mühendisliği, diğer mühendislik alanlarına görece daha yeni bir alan. Adından da anlaşılacağı gibi bir mühendislik dalı, fakat standartları ABET tarafından değil, IAQF tarafından belirleniyor.Daha çok ABD’deki master programlarından tanıdığımız finans mühendisliğinin ülkemizde 2002 yılında Boğaziçi Üniversitesi ta-

FİNANS MÜHENDİSLİĞİ

T O P L U L U K L A R I B İ R L İ Ğ İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

bazı zorunlu derslerini burada saymak konunun kavranması için daha yararlı olacaktır. “Ekonomi ve Finansta Optimizasyon Modelleri” ve “Finansta Stokastik Modelleme” gibi dersler EM mezunlarının hiç de yabancı olmadığı alanlar. Peki tamam da, bu finans mühendisleri tam olarak ne yapar? Mevcut finansal enstrümanları, yeni finansal ürünler geliştirmek amacıyla birleştirmek ve ayırmak diye yanıtlayabiliriz bu soruyu. Tanımın soyut olduğunun farkındayım, o yüzden örneklerle içini doldurmak istiyorum. Bildiğiniz gibi telekomünikasyon sektöründe yaygın hale gelen uygulamalardan birisi, farklı opsiyonları bir paket şemsiyesi altında sunmak. İnternet erişimi, sesli arama ve hatta kablolu TV yayınını aynı pakette sunan şirketler var. Bu paketler oluşturulmadan önce, finans

E N D Ü S T R İ

rafından yüksek lisans programı olarak açılmasından bu yana Özyeğin Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi ve Maltepe Üniversitesi bu trendi takip etti. Finans Mühendisliği hakkında kesin olarak söylenebilecek bir şey varsa o da içeriğinde matematik ve istatistiğin yoğun olarak karşımıza çıktığı gerçeğidir. Bir EM mezununun sahip olduğu matematik bilgisi, onun işini önemli ölçüde kolaylaştırabilir. Nitekim Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünden m e z u n Doç. Filiz Garip, Princeton’da finans mühendisliği üzerine master yaptığı sıradaki tecrübesini şöyle paylaşıyor: “ Finans mühendisliği de matematik ağırlıklı olduğundan Endüstri eğitiminden sonra beni pek zorlamadı.” Yeditepe Üniversitesi’nde Finansal İktisat adı altında verilen eğitimin

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

FİNANS MÜHENDİSLİĞİ

EMT TANITIM

mühendisleri risk analizlerini, zaten bu servislerden bir veya ikisine sahip olan kullanıcı için hangi fiyata sunulursa çekici hale gelebileceği gibi çetrefilli işleri yapmakla yükümlü. Genelde bu tür uygulamalar hem müşterinin hem de servis sağlayıcı firmaların işine yarıyor. Sadece iş alanlarının bu kadarla sınırlı kaldığı sanılmasın. Varlık yönetimi, risk yönetimi, likidite modellemesi, faiz oranı modellemesi, veri analizi, portföy yönetimi, vadeli işlemler piyasası, yapılandırılmış ürünler gibi çeşitli alanlarda aldıkları eğitim sayesinde Finans Mühendisleri başarıyla çalışmakta. Fakat CV’lerinde hep güzel işler olduğu söylenemez. Ekonomik çevrelerce 2008’deki global ekonomik krizin tetikleyicisi olan “mortgage krizi” büyük ölçüde ABD’de çalışan Finans Mühendisleri’nin yanlış uygulamaları sonucunda çıktı. Adolfo Marzol’un “The Mortgage Crisis and the Role of Financial Engineering, Confessions of a Financial Engineer Wannabe” isimli sunumunda finans mühendislerinin nerelerde hata yaptıklarını anlatıyor, aslında itiraf

ediyor. Kabul etmek gerekir ki finans mühendislerinin 2008 krizindeki bu rolünden dolayı finans mühendisliği alanında master yapmak isteyen adayların kafalarında soru işaretleri oluştu. Fakat görünüşe göre bu kötü hatıra çabuk unutulmuş. Finans mühendisliği programları hala rağbet gören programlar arasında.

Can Sulu Bilkent Üniversitesi

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE SAĞLIK

E N D Ü S T R İ

B İ R L İ Ğ İ

züm seçenekleri türetme, karar verme ve çözümden oluşan bir süreç olarak tanımlanan mühendislik eğitimi alıyoruz, bu eğitimi sağlık alanını da iyileştirmek ve geliştirmek için kullanmayı hedefliyoruz. Sağlık sektöründe neler yapabiliriz? Bugün sağlık sektörü, endüstri mühendislerine hem sistem kurma ve yönetme, hem de sistem optimizasyonu konularında ihtiyaç duymakta. Sağlık sektöründe; tüm hastane imkânlarının planlanması ve yönetimi, finansal bölümlerinde, hastaların randevu sistemlerinin kurulması,

T O P L U L U K L A R I

Merhaba Arkadaşlar; Sizlere, sağlık sektörüne ilgisi olanlar ve bu sektörde yer almak isteyenler için bir yazı hazırladım. Umarım sizin için faydalı olur. Keyifli okumalar… Endüstri Mühendislerinin, çözüm sunma, programlama ve programlanan çözümü yönetme başarısı sağlık sektörünün en etkili biçimde gelişmesini sağlayacaktır. Gerek insan hayatı üzerindeki önemi gerek bu sektörün finansal çıkarları açısından yeni iyileştirme projelerini üst seviyelere taşıyacaktır. Genellikle problem tanımlama, çö-

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

ENDÜSTRİ VE SAĞLIK

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE SAĞLIK

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

EMT TANITIM

doktor-hemşire hasta atamalarının yapılması, kapasite planları, memnuniyet çalışmaları, kalite güvence sistemlerinin kurulumu gibi sistemik işlemlerini bizler başarıyla yapabiliriz. Bunun yanında ilaç üretici ve dağıtıcı firmalar, tıbbi cihaz üreten ve satan firmalar, bu cihazları geliştirmeye yönelik çalışan bölümlerde endüstri mühendislerine daha çok yer verilmesinin büyük bir adım olacağını belirtmek isterim. Bu bölümlerden ‘Hastane Yönetimi’ni sizlere açıklamak istiyorum. Hastanelerin yönetimini yasa desteği ile başhekimler yürütmektedir. Başhekimin girdiği ameliyatların zorluk derecesi veya yoğunluğu azımsanmayacak derecededir. Aynı zamanda bir başhekimin yönetimden sorumlu olması yoğunluğu arttıracaktır. Üstelik bu yönetim herhangi bir tıp bilgisi gerektirmemektedir. Bu önergeyi araştırmak gerekirse bir başhekimin sorumlulukları arasında; - Tıbbi hizmetlerin, sağlık tesisinin hizmet rolüne uygun olarak sunulması için hedef ve stratejileri belirleyip hastane yöneticisine sunması gerekmektedir. - Hasta ve çalışan hakları ile güvenliği, tıbbi etik ilke ve esaslarına göre 18

yürütülmesi için gerekli tedbirleri almak. - Nöbet, çalışma programı ve personel uyumunu düzenlemek için gerekli tedbirleri almak. - Hizmetin aksatılmadan sürdürülebilmesine yönelik birim içerisinde yetkilerini belirleyip, takip ve kontrolünü sağlamak bulunmaktadır. Bu görevler bizim aldığımız eğitimlerle daha stratejik ve başarılı bir şekilde yapılabilir. Bu sayede başhekimlerin yükünü hafifletmiş olup, sağlık sektöründe yer almak isteyen mezunlarımıza yeni bir iş alanı sağlanmış olunur. Üstelik başhekimin sorumluluğu sadece yönetim değildir. Tıbbi bilgi ve organizasyon gerektiren konuları üstlenmeye devam etmelidirler. Bu esasları araştırmak gerekirse

sayfasından madde 17 den gerekli bilgiyi elde edebiliriz.

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE SAĞLIK E N D Ü S T R İ M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Berru Sallabasogulları Dogu Akdeniz Üniversitesi 19

B İ R L İ Ğ İ

Son olarak birçok bölümde başarı gösteren endüstri mühendisliğinin, sağlık sektörü içerisinde farklı

alanlarda çözüm sunup, yönetimini üstlenebileceğini belirterek ve ilerleyen yıllarda daha fazla önemsenmesi gerektiğini düşünerek yazıma son veriyorum. Bana bu yazı da yardımını esirgemeyen bölümümüzde öğretim üyesi olan Assist. Prof. Dr. Orhan KORHAN’ a ve gerekli bilgilere ulaşmama yardımcı olan Av. Ozan ÇİLİNGİR’ e teşekkürlerimi sunuyorum. Umarım gelişen sağlık sektörü sizlere yardımcı olur. Sağlıklı günler dilerim.

T O P L U L U K L A R I

Teknolojinin durdurulamaz yerlere gittiğinin, gün geçtikçe daha faydalı bir hal aldığının farkındayız. Biz de endüstri mühendisleri olarak sağlık sektörüne yönelimleri arttırıp, sadece yönetimsel veya finansal olarak değil, teknolojik olarak da gelişmesine yardımcı olmak istiyoruz. Hastane bünyesinde bulunan endüstri mühendisi eksikleri ortaya çıkarıp teknolojik olarak geliştirilmesi için piyasaya sunabilir.

YALIN ÜRETİM

EMT TANITIM

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

Her Problem Kendi İçinde Bir Fırsat Saklar

büyük israfın Japonya’nın o günkü ekonomik koşullarına ve kıt kaynaklı yapısına uygun olmadığına karar verilmiştir. Toyota Motor İşletmesi yeni bir üretim sistemi arayışına girmiştir ve bu problemin içindeki fırsat ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu arayışların neticesinde Eiji Toyoda ve Taiichi Ohno tarafından tüm dünyanın ilgisini çeken Toyota Üretim Sistemi (TPS) ortaya konulmuştur.

İkinci Dünya Savaşı süresince ABD’nin Japonya’ya uyguladığı ambargo sebebiyle askeri amaçlı araç üretimi yapmak zorunda kalan Toyota Motor İşletmesi, savaş sonrasında kendi bünyesinde otomobil üretimini etkinleştirmek istemiş; bu amaçla ABD’deki Ford Otomobil Fabrikası’nı inceleyerek otomotiv üretimi hakkında detaylı bilgiler edinmiştir. Bu bilgiler ışığında elde edilen tecrübeler; sistemin gerek üretim araçlarının gerekse işgücünün yalnızca tek bir işte kullanılmaları nedeniyle üretim faktörlerini israf ettiği, makinelerin, hazırlık sürelerinin (setup time) çok uzun olması nedeniyle sadece büyük parti üretimlere uygun olduğu, stok maliyetlerinin bulunduğu, itme sistemi nedeniyle üretimde kalite, ıskarta ve yeniden işleme sorunlarının yaşandığı, taylorist anlayıştan kaynaklanan katı hiyerarşi dolayısıyla çalışanların yalnızca ekonomik insan yaklaşımı doğrultusunda değerlendirildikleri yönünde olmuştur. Tüm bunların yarattığı

Toyota’nın sisteminde odak, bir makine ve onun kullanımı değil, ürünün akışı ve genel prosesiydi. Gereken adetleri üretecek boyut ve kapasitede doğru makineler, kaliteyi garanti altına alan hata önleme (poka yoke) sistemleri, makineleri üretim sırasına göre doğru yerleştirme, kısa ayar ve tip değişim zamanları, küçük parti adetleri, her bir üretim adımının kendinden bir sonraki adımın ihtiyacına göre üretim yapması (çekme sistemi, kanban), topyekün planlı bakım yöntemleri gibi yeni ve inovatif yaklaşımlarla düşük stoklu, 20

YALIN ÜRETİM genelde kanban kartları ve kalite çemberleri örnekleri olmuştur. Toyota’nın yöntemini uygulamaya çalışan ilk firmalar yöntemleri bünyelerine entegre edemedikleri için başarısız olmuşlardır. Bu dönemlerde Dünya Klasında Üretim (WCM), Stoksuz İmalat, Sürekli Akış sistemi, Tam Zamanında Üretim gibi isimlerle anılan yöntemler hep TPS metotlarını kullanmıştır.

şürülmesi, süreç içi envanterin onda birinin altına düşürülmesini hedefleyen bir disiplindir. Özetle, yalın üretimin en temel amacının israfları azaltmak mümkünse yok etmek olduğunu söyleyebiliriz.

Peki İsraf Nedir?

Tedarikçiler Yerleşim Envanter

bilmesi mümkün değildir. Gerçek anlamda yalın üretim yapabilmek için ilk tedarikçiden son müşteriye kadar üretim sistemini oluşturan her eleman yalın olmalıdır.

Bu Faktörler Nelerdir? Çizelgeleme Önleyici bakım Kalite.

Çalışanların yetkilendirilmesi

B İ R L İ Ğ İ

Ürüne değer katmadan maliyet ekleyen her şey israftır. Örnek vermek gerekirse kalite kontrol çalışmaları fabrika içi malzeme taşımaları, stoklar birer israftır. Bir işletmenin tek başına yalın ola-

T O P L U L U K L A R I

Fabrikadaki insan çalışma süresinin yarıya düşürülmesi, bitmiş üründeki hataların yarıya düşürülmesi, mühendislik çalışma sürelerinin üçte bire düşürülmesi, aynı çıktı için kullanılan fabrika hacminin yarıya dü-

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Yalın Üretim’in Tanımı

E N D Ü S T R İ

yüksek çeşitte, en az maliyetle, kaliteli ve hızlı üretim yapmak mümkün hale gelmiştir. Bu gelişmeler 1950’ler ve 1980’ler arasında yaşanmıştır. Japonya’da gerçekleşen ve kalite ve verimlilikte çığır açan bu gelişmeler dünyanın da ilgisini çekmiştir. Birçok Amerikan yönetici Japonya’ya giderek bu yöntemin sırrını anlamaya çalışmıştır. Ancak geriye getirdikleri şeyler

EMT TANITIM

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

YALIN ÜRETİM

çekilmesidir. İşte tam bu noktada kanban kartları devreye girmektedir. Kanban Japonca kart anlamına gelmektedir. Her ürünün kimlik kartı niteliğindedir. Üretime ve sevkiyata dair bilgiler içermektedir. Önceki istasyondaki üretime izin vererek çekme sisteminin uygulanmasını sağlar. Yalın üretim yönteminde ki diger bir önemli uygulamaysa 5s çalışmalırıdır.

Tedarik zincirinde son müşteriden ilk tedarikçiye; geriye doğru bilgi akışı varken ileriye doğru da malzeme akışı vardır. Toyota süpermarketlerde ürün yerleştirmede kullanılan çekme sistemini otomotiv sektörüne uygulamıştır. Çekme sistemi son istasyondaki ürün ihtiyacının bir önceki istasyona aktarılarak baştaki istasyona kadar

5S Nedir?

5S, çalışma alanının temiz, düzenli ve hedeflenen amaca uygun şekilde düzenlenmesini öngören bir yalın üretim tekniğidir . 5S kavramı, adını kendisini oluşturan Japonca kelimelerin baş harflerinden almaktadır.

Bunlar; seiri=sınıflandırma, seiton=düzen, seison=temizlik, seiketsu=standartlaşma shitsuke=disiplin kelimeleridir.

YALIN ÜRETİM Sınıflandırma; sistemde bulunan şeylerin belirli standartlara göre sınıflandırılarak önem sırasına konması ve gerekli-gereksiz şeylerin ayır edilmesidir. Düzen; ihtiyaç duyulan şeylerin açıkça tanımlanıp doğru yere yerleştirilmesi işlemidir. Bu sayede, işçilerin gereksiz hareket ve yürüme kayıpları ile araç gereçlerin lüzumsuz hareket ve taşınmasının önüne geçilmesi sağlanacaktır .

Her zaman daha iyi bir yolu vardır! 23

B İ R L İ Ğ İ

ÇALIŞANLARA SAYGI = KAİZEN

T O P L U L U K L A R I

Disiplin; gerekli çalışmalar ve eğitimlerle firmada 5S kültürünün oluşturulması ve bu sayede sürdürülebilirliğinin sağlanmasıdır.

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Standartlaştırma; 5S tekniğinin uygulanan ilk üç aşamasının alışkanlık haline getirilmesi ve gerekli görsel ve fonksiyonel araçlarla desteklenmesidir. Yapılan çalışmalarda işletmelerin ilk üç aşamayı uygulayabildikleri ama bu çalışmaları bir standart haline getiremediklerinden istenilen başarıya ulaşamadıkları görülmektedir .

E N D Ü S T R İ

Temizlik; yerlerin, ekipmanların, makine ve çevrenin temizlenmesi anlamına gelir. Temizlik aşamasının sağlanmasıyla, iş yerindeki çalışanların stres ve memnuniyetsizlikleri azalacak, iş yerindeki sağlık ve güvenlikriski ortadan kalkacak ve meydana gelecek olası makine arızalanmalarının önemli bir kısmı önlenmiş olacaktır. Temizleme işlemini bizzat çalışılan alanda çalışan operatör veya işçi yapmalı ve belirli periyotlarla bunu kontrol listesiyle takip etmelidir.

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

YALIN ÜRETİM

EMT TANITIM

Toyota’nın ilk kavradığı konu Ford’un sistemindeki temel eksikliğin “çalışanlara saygı” unsuru olduğuydu. Ford başta olmak üzere, Toyota üretim sistemini uygulama konusunda başarısız olan birçok işletmenin başarısız olmasının temel sebebi çalışanların bilgi ve tecrübelerinden faydalanmamalarıydı. Henry Ford, çalışanları adeta bir makine gibi görmüş ve fikirlerine saygı duymamıştır. Bunun aksine taiichi ohno “bir işi en iyi o işi yapan bilir.” düşüncesiyle hareket edip bütün çalışanları işe ortak ederek sürekli iyileştirmelerle sıfır hatayla üretim yapmayı başarmıştır. Toyota çalışanların sadece kas gücünün değil gelişim için onların görüş ve önerilerinin de kullanılması gerektiğini anlamıştır. Bu Kalite Çemberleri ve Hücre Tipi Üretim gibi

araçların geliştirilmesinin de temelini oluşturmuştur. Toyota, dikkate aldığı tüm bu unsurları “KAİZEN” adında, 2-5 gün sürebilen, özel olarak oluşturulmuş fonksiyonel bir ekip tarafından iyileştirmeleri belli bir sürece veya iş planına uygun bir şekilde yapılan bir felsefe olarak geliştirmiştir. “Kai” değişim, “zen” ise daha iyi anlamına gelmektedir. “Kaizen” sürekli iyileştirmedir. Kaizen, küçük fakat sürekli adımlarla mevcut durumun iyileştirilmesini hedefler. Ekipman, işçilik, malzeme ve enerji etkinliğinin sağlanması için yedi büyük israfın yok edilmesine yönelik yapılan çalışmalar yapar. Bunun dışında tertip düzen, iş güvenliği ve çevreye yönelik olumsuzlukların iyileştirilmesi çalışmalarını da kapsar.

Yalın üretim sistemini kuran Toyoda bu yeni sistemle pazara nasıl girdi? Zaman içinde bu kadar hızlı bir başarı grafiğini nasıl elde etti? Aslında bu soruların tek bir cevabı var: yalın düşünme felsefesi. Size yarısı su ile dolu bir bardak gösterilse ve bardağın boş mu dolumu olduğu sorulsa pozitif düşünceye göre dolu dersiniz

negatif düşünceye göre boş dersiniz, yalın düşünce ise bu soruya neden ihtiyacımın iki katı büyüklüğünde bir bardak kullanıyorum sorusuyla yaklaşır. İşte bu felsefe sayesinde Toyota pazardaki lider konumuna gelmeyi başarmıştır. Toyota Motor Corporation Eylül 1933’de Toyoda Automatic Loom

Yalın Üretim’in Başarısı

YALIN ÜRETİM

üretim ve hizmet sektöründe görebilirsiniz. Örneğin; bir simitçinin talebin çok olduğu saatlerde sıcak simit getirmesi sipariş odaklı bir sis25

B İ R L İ Ğ İ

Yalın üretimi sadece üretim yapan şirketlerde uygulanabilen bir üretim şekli değildir. Yalın üretimi aklınıza gelen her türlü büyük veya küçük

T O P L U L U K L A R I

Yalın Üretimi Nerelerde Uygulayabiliriz?

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

etmeye başladı. 2000’li yıllara doğru Amerika’da da en yüksek pazar payına sahip olmayı başarmıştır. Dünyanın en büyük otomobil üreticilerinden birisi olan Toyota, 2008 yılında beş kıtada 8.9 milyondan fazla araç satarak 77 yıldır pazarın lideri olan General Motors’u geride bırakmıştır. Interbrand`in 2009 yılı en değerli marka listesinde 8. Sırada yer alan Toyota, dünyanın önde gelen global şirketlerinden birisi olmasının yanı sıra, tüm zamanların en beğenilen otomobil üreticilerinden biri olmaktan gurur duyuyor. Şirket, bu başarının müşteri memnuniyetine bağlılığından kaynaklandığını düşünüyor. İşte bu noktada yalın üretimin sıfır hatayla üretim yapma ilkesi devreye girmektedir. Toyota yalın üretim sistemi sayesinde hattan minimum hataya sahip araç çıkartarak tamir maliyetini düşürerek müşteri memnuniyetini maximum düzeye cıkarmayı başarmıştır.

E N D Ü S T R İ

şirket kurusucusunun oğlu Kiichiro Toyoda’nın yönetiminde otomobil üretimine adanmış yeni bir bölüm yarattığında kuruldu. Toyota motor Corporation’ın bağımsız bir şirket olarak kurulması 1937 yılında gerçekleşmiştir. İkinci Dünya Savaşı sonrası Japonya’da yaşanan endüstriyel çöküşün küllerinden doğan Toyota, iç pazarın yüzde 40’ından fazlasına ulaşarak, ülkenin en büyük otomobil üreticisi haline geldi. 1980 yılında üretim bandından 30 milyonuncu aracını çıkaran Toyota’nın toplam üretimi yüzyıl sonunda 100 milyon adede ulaştı. Toyota, Japonya dışında yabancı pazarlara ilk olarak 1950’lerde girmeye başladı. İlk Toyota Crown modelleri ABD’ye 1957’de ulaştı ve 1965 itibariyle, Toyota Corolla gibi otomobillerle gelişen müşteri hizmetleri, müşteri memnuniyeti ve satış rakamları sayesinde, Toyota Amerikan otomobil üreticileriyle rekabet

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

YALIN ÜRETİM

EMT TANITIM

tem kurmasıdır yani tam zamanlı üretim yapmasıdır, yani yalın üretim uygulamasıdır.(just in time). Diğer bir örnek ise hastaneler, Uludağ üniversitesi tıp fakültesinde “Çoğu Azla Yapmak” adını verdikleri “yalın sağlık hizmeti” projesi sayesinde üniversite hastanesinin faturalandırma süreci ve hasta tedavi süreçleri yalın yöntemler ile iyileştirilmeye çalışılmıştır. Faturalandırma

sürecinde israfa neden olan değer katmayan faaliyetler saptanmış ve çalışma öncesinde bu faaliyetler nedeniyle süreç ortalama 60 ile 75 gün sürmekte iken, bu süre çalışma sonrasında 8 ile 14 güne düşürülmüştür. Böylece katma değer yaratmayan faaliyetler ortalama 68 günden 11 güne indirilmiş ve ortalama 57 günlük kazanç sağlanmıştır.

Yalın üretimin bir çok farklı sektörde kullanılabileceğinden söz etmiştik. Bu örnekte çekme sistemini ve kanban kartlarını mükemmel bir şekilde kullanan Kırkpınar restoranta bir göz atalım. Bu restoran apaçık yalın kokuyor! Müşteri gözüyle ilk bakışta tipik bir AVM restoranını andıran bu mekanda detayları seçmek biraz güç ama siparişi verip ödemeyi yapana kadar geçen sürede, eğer olaylara Yalın gözlüğü takarak bakmayı

başarmışsanız birçok şeyin farklı işlediğini fark etmeniz çok da güç olmuyor. AVM restoranlarının sorunlarını hepimiz biliriz. Uzun kuyruklar, karışan siparişler, gergin ortamlar, uzun beklemeler, yer bulamamalar vs. vs. Anlattıklarımın çoğunu 7 temel israftan’tan hatırlayabilirsiniz. Kırkpınar Restoranı ise bu sorunlara belki farkında olmadan (belki de olarak) çok farklı çözümler getirmeyi başarmış, kanban ve Andon‘larla işlettiği sipariş süre-

Yalın’ın Ciğerini Okumak!

YALIN ÜRETİM

T O P L U L U K L A R I B İ R L İ Ğ İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

dan pişirim yapmak ya da önceden pişirilmiş yemekleri soğuması ya da siparişlerin karışması gibi bir risk otomatikman ortadan kalkıyor. Görevli size sipariş kartınızı uzattıktan sonra stoklu olan ürünlerden ) yoğurt, salata, içecek, ayran, tatlı vs.) tercih ettiklerinizi de ekleyip ödemenizi alarak sizi geri çağırmak üzere oturma yerlerine gönderiyor. Siz böylece hem kuyruktaki o keşmekeşin içinde ayakta beklemekten kurtuluyor; hem de elinizde dolu tepsiyle iştahınızı kabartan yemeklerle yer aramak zorunda kalıyorsunuz. Bunun yerine paşa paşa siparişinizin pişmesini beklemeye koyuluyorsunuz. İşte işin en ilginç kısmı burada başlıyor. Yazarkasa’nın üzerindeki bankomatik sistemi ile

E N D Ü S T R İ

cinde beklemeleri ve karmaşaları ortadan kaldırmış. Nasılına dilerseniz bakalım? Siparişi vermek üzere self servis tezgaha doğru ilerleyip tepsinize çatal ve kaşığnızı koymanızla süreç başlıyor aslında. Tezgahın arkasındaki görevli size ne yemek istediğinizi soruyor. Siparişinize göre önünde bulunan kartlardan sipariş türünüze göre porsiyon ve yemek bilgisini içeren (aynı kanban’daki gibi) çeşitli numaralara sahip olan kartları seçerek tepsinize yerleştiriyor. Bu kartların birer kopyasını da aşçıya veriyor. Böylece siparişiniz otomatik olarak aşçıyı pişirmek için tetiklenmiş oluyor. Fazla-

EMT TANITIM

Andon benzeri bir yapılanma kurmuş Kırkpınar. Elinizdeki kartın numarası servise hazır olduğu anda Andon panelinde elinizdeki kartın numarası yanıyor. Siz de daha önceden size verilen bu kartları (yani bir nev-i kanbanları) alarak kasaya doğru ilerliyorsunuz. Siz elinizdeki kartları verdiğiniz anda onlar da size pişmiş olan ciğerlerinizi teslim ediyorlar. Kopyası aşçıya verilmiş olan ve ciğerler piştikten sonra tabağın kenarına iliştirilmiş olan kartlar si-

zin elinizdekilerle birleştikten sonra başka bir siparişi tetiklemek için sisteme geri dönüyor. Kanban’ları teslim ettikten sonra size de ciğerleri afiyetle yemek kalıyor. Restoranda kanban ve andon uygulaması buna denir işte. Kanbanların basitçe nasıl kullanıldığını öğrenebileceğiniz ve sistemin parçası olduğunuz bir restoran burası. Sistem özünde çekme sistemi ile çalışıyor, siparişin tetiklenme ve müşteriye geri bildirim tarzı gerçekten takdire şayan.

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

YALIN ÜRETİM

Banu Tuncer Uludag Üniversitesi 28

DÜNYA DEVİ OLMAK

E N D Ü S T R İ

B İ R L İ Ğ İ

inanılmaz ama benim değinmek istediğim nokta tabii bu değil... Hepinizin de bildiği gibi, Facebook başka insanlarla iletişim kurmak onların zaman içinde yaşadıkları değişimleri en kısa zamanda görmek ve takip etmek için mükemmel bir uygulama. Biraz daha derine inip bilgi vermem gerekirse Facebook 4 Şubat 2004 yılında Harvard Üniversitesi öğrencilerinden biri olan Mark Zuckerberg tarafından Harvard Üniversitesi öğrencileri arasında kullanılmak üzere tasarlanmış bir sosyal paylaşım sitesidir. Sonraları hızlı bir şekilde yayılmayı başararak başta Boston ci-

T O P L U L U K L A R I

Facebook, en eski ele alabileceğim kuruluşlardan biri olduğu için önce onunla başlamak istiyorum. Aslında Facebook hakkında hiçbir bilgim yoktu ta ki; ‘The Social Network’ ü izleyene kadar... Belki filmde eksik yanlar ya da saptırılmış gerçekler olabilir buna yorum yapamam ama genel anlamda bakacak olursak; konu hakkında bize yeterli bilgi vermekte çünkü asıl karakterimiz başına geleceklerden habersiz bir şekilde yola çıkmıştı, belki en başta bir şirketin bu derece büyüyebileceğini düşünmüyordu. Bütün bunlara rağmen gelinen nokta gerçekten

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Bir Dünya Devi Olmak için Neler Yapmak Gerekir?

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

DÜNYA DEVİ OLMAK

EMT TANITIM

varındaki okullar tarafından benimsenen Facebook daha sonraları Ivy Ligi okullarının hepsini kapsamayı başardı hem de bütün bunları iki ay gibi kısa bir sürede yapmayı başardı. Daha fazla Facebook hakkında bilgi vermeden önce bu kısa zamanda olan hızlı yayılmanın ve devamında günümüzdeki halini alan bu sosyal

paylaşım sitesinin bunu nasıl başardığına değinmek istiyorum. Bu başarıları kazanmasının altında bence iki önemli sebep yatıyor: ilki, bu sosyal paylaşım sitesinin öncelikle gençler olmak üzere bütün insanlara hitap etmesi ve ikinci olaraktan kendini sürekli olarak yenilemesi olduğuna inanıyorum.

Peki Bu Yenilikler Neler?

Facebook’tan sonra bir çok başarılı sosyal ağların açılmasına rağmen Facebook’un hala Facebook olmasını sağlayan sebepler ne? Benim asıl değinmek istediğim nokta bu. Düşünün, Facebook ilk aldığımız halde nasıldı ve şimdi nasıl? Neden akıllı telefonlarımız sürekli Facebook’u yeniliyor, özelleştiriyor, güzelleştiriyor? Mesela eskiden bazılarının görüp bazılarının görmediği bilgilerimiz olduğunda ya bilgilerinizi görmelerinizi istemediklerinize göz yumuyordunuz ya da hiç paylaşamıyordunuz ama artık öyle bir sıkıntı yok. İstediğiniz istediğinizi görüyor istemedikleriniz görmüyor. Başka bir özellikte yine gizlilikle ilgili… Mesela birisi

sizin adınızı yazdığı anda sizi görüp profil fotoğrafınızı görebiliyordu ama artık sadece istememeniz yeterli kimsenin sizi görmemesine. Eskiden teker teker herkesi ayrı ayrı seçip etiketlemeniz gerekiyordu ama artık onu Facebook sizin için yüzleri direk bularak işinizi kolaylaştırıyor, size sadece isminin birkaçını yazmak ve direk insanla eşleştirmeniz kalıyor ve daha bir sürü… Sizce de süper değil mi bunlar? Bu örnekleri daha istediğimiz kadar arttırabiliriz. Bir de Facebook bağımlılık yapıyor. Bir arkadaşıma bakıp çıkacağım yok, bir anda bir insan bir insana herkesin fotoğraflarına bakarken buluyorsunuz kendinizi…

DÜNYA DEVİ OLMAK

E N D Ü S T R İ B İ R L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

başka bir özelliğiyle ele almak istiyorum. Biliyorsunuz ki, bizi ilk bilgisayarlara sonra da telefonlarımıza bağımlı hala getiren Facebook’un tartışmasız en dişli rakibi Twiitter, nasıl dişli rakibine karşı kendini ortaya koyup herkesin kullandığı bir sosyal paylaşım sitesi olmayı başardı? Bence bu sorunun birçok yanıtı var ama öncelikle Twitter’ı tanıtmama izin verin. İnternet dünyasının kısa mesajı olarak adlandırılan Twitter 2006 yılında Jack Dorsey tarafından geliştirilmiş ve her geçen gün popüleritesi artarak bu günlere gelmiştir.

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Facebook’tan sonra gelen başka bir sosyal paylaşım sitesini sizinle paylaşmak istiyorum hani herkesin ‘Ne yani, yediğim yemeği bile mi yazacağım.’ diye başta dalga geçtiği, daha sonrada ‘Ya bu 140 karakter yetmiyor yazmak istediklerimi yazmaya!’ diye yakındığı o sosyal paylaşım sitesi… Sanırım hepiniz benim neyden bahsettiğimi anladı. Tabi ki de Twitter! Aaa, bide hala akrabalarımız keşfetmediği için özgürce saçmalayabildiğimiz sosyal paylaşım sitesi olduğunu paylaşmayı unuttum. Twitter’ı, Facebook’tan farklı olarak

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

DÜNYA DEVİ OLMAK

EMT TANITIM

Açıkçası benim Twitter ile tanışmam 2010 yılına tekabül ediyor. Peki, sizce Twitter’ı Facebook’tan farklı kılan ve popülerleştiren özellikler nedir? Ya da başka şekilde sormak gerekirse başta küçük bir siteden ibaret olan Twitter’ı bu günlere getiren özellikler neler? Öncelikle, Twitter Facebook’tan farklı ve özgün oluşuyla kendini sosyal ortamda ortaya koymayı başararak insanların ilgisini, çekiyor. Mesela Fa c e b o o k ’ t a olan ‘arkadaşlık isteği’ olayı, Twitter’da farklılaşarak ‘takipçi isteği’ halini alıyor. Facebook’ta istediğin uzunlukta yazabildiğin yazıların Twitter’da sadece 140 karakterle sınırlandırması Twitter’ın başka bir ilginç özelliği ve bence Twitter bu özelliğini çoğu kez tepki almasına rağmen değiştirmeyerek misyonuna ne kadar önem verdiğini bizlere bir kere daha göstermiş oluyor. Twitter’ı 32

Facebook’tan farklı olan başka bir önemli özellikte, takipçi sayısı fazla olan insanların bu özellikleri sayesinde para kazanmaları! Örnek vermek gerekirse, Kim Kardashian 19.7 MN takipçi sayesinde anlaştığı şirketlerin reklamlarını yaparak tweet başına 8 bin dolar kazanmaktadır. Ek olarak, yapılan araştırmalara göre dakikada yaklaşık 98bin tweet atıyoruz. Sizce de inanılmaz değil mi?? Başta küçük olan ama sonra kısa zamanda kendilerini bütün dünyaya tanıtmayı başaran bu iki büyük sosyal paylaşım sitesinin sizce de hepimizin örnek alması gereken inanılmaz özellikleri yok mu? Her zaman yenilikçi ruhlarını, özgünlüklerini, misyonlarını kaybetmeyen ve bizlere arkadaşlarımızla güzel vakit geçirme imkânı sağlayan bu iki paylaşım sitesini örnek alınmayı hak etmiyor mu? Ayse Serra Isıl Koç Üniversitesi

BAŞARISIZ TEKNOLOJİLER

Şöyle bir düşünürseniz, yakın zaman içinde mutlaka sizin de fark ettiğiniz o “istenene ulaşamayan” ürünleri hatırlayacaksınız eminim. Mesela en yenilerinden biriyle başlayalım. yeni ve iyi modeli almayı istediklerini belirtti. Böylece, iPhone 5S başarıya ulaşırken iPhone 5C kocaman bir hüsran oldu.

T O P L U L U K L A R I B İ R L İ Ğ İ

iPhone 5C ilk çıktığında çok ilgi görmüş, yeni tasarım ve renkleriyle uzun süre konuşulmuştu. Ancak 5C beklenen satış rakamlarına ulaşamadı. iPhonelara göre daha ucuz olduğu için satış patlaması yaşaması beklenen ve tüm satış stratejisi üzerine kurulan renkli plastik kapaklı iPhone 5C, aynı dönemde iPhone 5S çıktığı için satılmadı. Tim Cook, insanların fazladan verecekleri 100 Doları umursamadıklarını ve daha

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Şimdiye kadar hep başarı örneklerini duyduk, gördük. Hep başarı örnekleri aklımızda yer edindi. Hep o başarı örneklerine özendik. “Adam üniversiteyi bitirmemiş ama X şirketini kurmuş, bak Y ürününü geliştirmiş, şimdi nerelerde” gibi cümlelere hepimiz aşinayız. Sorsak hepimiz biliriz bu öyküleri, o öykülerin başkahramanları olan insanları ve geliştirdikleri ürünleri. Peki, madalyonun diğer yüzünü hiç düşündünüz mü?

E N D Ü S T R İ

Başarısız Teknolojiler

BAŞARISIZ TEKNOLOJİLER

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

EMT TANITIM

Asıl ismi Segway olan Ginger ilk çıktığında haberlere konu olmuş, insanların hareketlerinden nereye gideceğini anlamasından, üzerinden düşülmesinin imkansız olduğundan dem vurulmuştu. İroniktir ki biz Ginger’ı Başkan Bush’un üzerinden düşmesiyle hatırlıyoruz. Saatte ortalama 20 km hız yapabilen ve 6 saat şarjla 28 km gidebilen Ginger’ı ise daha sonra gören olmadı.

Bir zamanlar çok popüler olan Blackberry Apple ve Samsung’la yarışamadı ve Pazar payı ne yazık ki gittikçe azaldı. Blackberry, Ocak 2013’ün sonunda klasikleşmiş tasarımının yerine yeni dokunmatik ekranlı telefonunu çıkardı: Z10. Ancak Z10 beklenen başarıya ulaşamadı ve büyük bir hüsran oldu. Gittikçe kötüleşen finansal durumu sonrası pek çok firmadan şirketi satmaları için teklif alan Blackberry,hepsini reddetti. Yeni CEO John S. Chen, yıkılmadıklarını,ayakta olduklarını ve eski başarılarını geri kazanmaya kararlı olduklarını açıkladı. 34

BAŞARISIZ TEKNOLOJİLER

E N D Ü S T R İ

Hatırlar mısınız bilinmez ama,bir zamanlar NetScape vardı. İnternet tarayıcısı olan NetScape oldukça başarılıydı aslında ancak Windows’un kendi işletim sistemi içinde İnternet Explorer’ı çıkarması NetScape’i geri plana attı. Daha fazla rekabet edemeyip 2008’de yeni güncelleme çıkarmayacaklarını açıklayarak iflasını duyuran NetScape, kullanıcılarına Mozilla Firefox’u önererek geri çekildi.

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ T O P L U L U K L A R I

Microsoft’un en eleştirilen ve tabii ki hepimizin hatırlayacağı fiyaskosu: Windows Vista. Windows Vista ile özellikle Windows XP’den sonra yepyeni bir tasarım ve yepyeni bir işleyiş sistemi getiren Microsoft, maalesef amaçlarına ulaşamadı ve kullanıcı eleştirilerinin hedefi oldu. Vista kullanıp da memnun kalan birilerini bulmak oldukça zor. Vista’nın arkasından çıkan Windows 7 ise Windows hatalarından ders ve eleştirileri dikkate aldığından olsa gerek oldukça başarılıydı.

B İ R L İ Ğ İ

Ipek Alan Bogaziçi Üniversitesi 35

E N D Ü S T R İ

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

B İ R L İ Ğ İ

TEKNİK KONULAR

EMT TANITIM

GOING VIRAL

Merhaba arkadaşlar, bu sayımızda sizlere şirketlerin büyümesinde, isimlerinin duyulmasında, markalara dönük farkındalığın artmasında tüketicilerin hafızasına kazınan viral reklamlardan bahsedeceğim. Teknolojideki gelişim ve internetin hayatımızın her alanına nüfuz edecek derecede yaygınlaşması, reklamcılık sektöründe de farklı arayışların oluşmasına neden oldu. İşte bu noktada temelinde yayılımı kolaylaştıracak ve insanların gördükleri şeyi paylaşmalarını sağlayacak ögeler yerleştirmek gibi fikirler yatan viral reklamlar devreye girdi. Son yıllarda markalar, özellikle hedef kitleyi de pazarlama sürecine dahil eden, yenilikçi ve yaratıcı iletişim fikirlerinin peşinde. Çünkü karşılarında interneti, teknolojiyi çok aktif

bir şekilde kullanan, her şeye anında ulaşabilen, güncel olayları takip eden, daha güçlü bir tüketici profili buluyor artık. İşte bu sebeple adından da anlaşılacağı üzere virüs gibi yayılan ve çok kısa sürede büyük kitlelere ulaşmayı sağlayan viral reklamlar markaların son zamanlarda tercih ettiği reklam türü haline geldi. Hayatımıza ve zihnimize bir şekilde giren bu reklamlar tüketici fark etmeden amaçladıkları ürün ya da hizmet reklamlarını yapıyorlar.Yapılan reklam fark edilmediği için de “reklam körlüğü” denen olgu yaşanmıyor ve böylece reklam amacına ulaşmış oluyor. Bu reklamların formatı çoğunlukla olağandışı bir video oluyor. Paylaşım sitelerine konulan bu videoyu tüketici beğendiği için paylaşırken farkında olmadan reklam aracı

TEKNİK KONULAR

B İ R L İ Ğ İ

T O P L U L U K L A R I

Çagla Akbas Marmara Üniversitesi

M Ü H E N D İ S L İ Ğ İ

Örneklerden de anlaşılacağı üzere viral reklamlarla temelde zaten var olan sosyal medya araçlarını ya da benzer teknolojileri kullanarak ürün ve markaya anlık reaksiyon getirmek mümkün. Bu reklamlarda verilen sosyal mesajlar ve güven duygusu ile de markaya sadık müşterilere ulaşılabilir. Çok kısa sürede büyük bir kitleye ulaşılacağından da ürünün, markanın ve hatta sloganın dillere düşmesini, müşterinin zihnine kazınmasını sağlayan viral reklamlar belki de geleceğin modeli olmasına karşın Türkiye’de hala yeteri kadar yaygın değil. Bu sorunun altında markaların kurumsal prestij korkusu ve viral reklam konusunda yeterli deneyime sahip reklamcılığın olmayışı yatıyor. Buna rağmen önümüzdeki günlerde şirketlerin çoğu hızla viral reklama yönelecek, bütçesi virale oranla aşırı yüksek olan geleneksel reklamlar tercih edilmeyecek. Örneklerden de gördüğünüz üzere çok etkili bir pazarlama yöntemi olan viral reklamlar henüz zirveye ulaşmamış durumda fakat zirveye ulaşacağı günler çok yakın...

E N D Ü S T R İ

oluyor. 2010 yılında yapılan bir araştırmaya göre çevrimiçi olarak haber okuyan insanların %50’lik bir kısmı okuduklarını ya başka sitelerde paylaşıyorlar ya bloglarında yazıyorlar ya da arkadaşlarına e-posta yoluyla iletiyorlar.Sadece Facebook üye sayısı 1 milyarın üzerindeyken, her ay Youtube’da 4 milyar saat video izleniyor. 2013 yılında Dove’un çok ses getiren, kadınların düşündüklerinden daha güzel olduklarını gösteren “Real Beauty Sketches” isimli reklam filmini siz de izlemiş olmalısınız. Sosyal ağlarda 4.24 milyon kişi tarafından paylaşılarak viral hale gelen işte o video Youtube’da 114 milyondan fazla kişi tarafından izlenerek geçtiğimiz yıl en çok izlenen reklam filmi olmuştu. “Eski Sevgilisinden İntikam Alan Fulya” başlığı ile yürütülen kampanyanın sahibi Gitti Gidiyor da Türkiye’de viral reklam denince akla gelen önemli şirketlerden biri. Video sadece bir ayda 4.750.000 kişiye ulaştı. Türk Hava Yolları’nın bir gencin kız arkadaşına nasıl evlenme teklifi ettiğini anlatan ve Samsung Galaksy Tab’ın arka cepte kocaman tablet taşıma virali de diğer yerel örneklerden.