Αυτόχθονεσ φυλζσ ιπποειδών
TΑ EΛΛHNIKΑ ΑΛOΓΑ κατάγονται από το άλογο των Bαλκανίων (Balkan Pony), στην πορεία όμως, ανάλογα με το περιβάλλον που διαβιούσαν, εξελίχθηκαν δύο τύποι, ο ορεινός και ο πεδινός. O ορεινός τύπος εξαπλώνεται σε όλη την ορεινή ηπειρωτική και νησιωτική χώρα, ενώ ο πεδινός στις πεδιάδες της Θεσσαλίας, Mακεδονίας, Θράκης και στην ανατολική και Δυτική Πελοπόννησο. Από αυτούς τους δύο τύπους κατάγονται όλες οι φυλές των ελληνικών αλόγων.
1
Εγχώριοσ ελληνικόσ όνοσ
Εγχώριοσ ελλθνικόσ όνοσ O γάιδαροσ, γάδαροσ ι γαϊδοφρι, ςτο κθλυκό γζνοσ γαϊδάρα, γαδάρα ι γαϊδοφρα και ςτθν κακαρεφουςα όνοσ, είναι κατοικίδιο εξθμερωμζνο κθλαςτικό ηϊο που ανικει ςτθν τάξθ περιςςοδάκτυλα. Θ επιςτθμονικι του ονομαςία είναι Equus asinus, είναι δθλαδι ζνα είδοσ του γζνουσ «άλογο». Από τθ διαςταφρωςθ αλόγου (ςυγκεκριμζνα φοράδασ) και γαϊδάρου προζρχεται το μουλάρι, ενϊ από τθ διαςταφρωςθ αλόγου και κθλυκοφ γαϊδάρου προζρχεται ο γίννοσ. Ραλαιότερα οι άνκρωποι τον χρθςιμοποιοφςαν ςαν μεταφορικό μζςο. Στθν Ελλάδα υπιρχαν 508.000 γαϊδοφρια το 1950, 95.000 το 1995 και λιγότερα από 16.000 το 2008. Ο όνοσ ςε ςφγκριςθ με το άλογο ζχει πολφ μεγάλθ αντοχι (φορτίου και ζλξθσ) ςτθν κοπιϊδθ εργαςία, ςτον καφςωνα, ςτισ αςκζνειεσ (ειδικά ςε πακιςεισ των κάτω άκρων), ςτθν πείνα και τθν δίψα. Είναι εξαιρετικά λιτοδίαιτοσ, πολφ υπομονετικόσ και μακροβιότεροσ του αλόγου (ηει πάνω από 40 χρόνια-Αγγλία). Σε αντίκεςθ με τον ίππο, ο όνοσ μειονεκτεί ςτθν ταχφτθτα και ςτο ςωματικό μζγεκοσ. Ο όνοσ αναπαράγεται κανονικά (εγγενϊσ) με άτομα του ίδιου είδουσ αλλά και με τον ίππο. Συγκεκριμζνα θ διαςταφρωςθ αρςενικοφ όνου με φοράδα δίνει τον θμίονο ι μουλάρι, ενϊ θ διαςταφρωςθ αρςενικοφ αλόγου με κθλυκό όνο δίνει το γαιδουρομοφλαρο. Και ςτισ δφο περιπτϊςεισ οι απόγονοι είναι ςτείροι λόγω περιττοφ αρικμοφ χρωμοςωμάτων. Θ κφθςθ διαρκεί 12 μινεσ. Στθν Ελλάδα, οι όνοι διαδραμάτιςαν ουςιαςτικό ρόλο ςτθν πολιτιςτικι και οικονομικι ανάπτυξθ των διαφόρων περιοχϊν τθσ χϊρασ μασ, (θπειρωτικι και νθςιωτικι Ελλάδα). Θ ςυμβολι τουσ ςτθν εξζλιξθ τθσ ελλθνικισ γεωργίασ ιταν κακοριςτικι μζχρι τθν ειςαγωγι των αγροτικϊν μθχανθμάτων, οπότε τα γαϊδοφρια απαξιϊκθκαν. Αντίκετα, περίοπτθ υπιρξε ανζκακεν θ κζςθ του γαϊδάρου ςτθν ελλθνικι παράδοςθ και λαογραφία.
2
Σο άλογο τησ κφρου
Το αλογάκι τθσ Σκφρου Εκτρζφεται ωσ κακαρόαιμο, κυρίωσ, ςτθ νιςο τθσ Σκφρου. Με απόφαςθ του Υπουργείου Αγροτικισ Ανάπτυξθσ και Τροφίμων απαγορεφεται θ εξαγωγι από το νθςί, τουλάχιςτον των κακαρόαιμων (βάςει του φψουσ ακρωμίου). Επίςθσ, εκτόσ τθσ νιςου Σκφρου, ςε διάφορεσ περιοχζσ τθσ θπειρωτικισ Ελλάδασ εκτρζφονται κάποια κακαρόαιμα και μερικά διαςταυρωμζνα ςκυριανά άλογα, που προιλκαν από παράνομθ εξαγωγι, κατά καιροφσ, οριςμζνων αλόγων από το νθςί. Το άλογο τθσ Σκφρου μπορεί να κεωρθκεί ότι αποτελεί φαινοτυπικά μικρογραφία του Κρθτικοφ αλόγου, γιϋαυτό αποκαλείται ςυνικωσ «αλογάκι». Μικρόςωμο άλογο με φφοσ ακρωμίου που κυμαίνεται ςτουσ επιβιτορεσ από 102 ζωσ 122 εκατοςτά (109 εκατοςτά το μζςο φψοσ ακρωμίου όλων των αρρζνων ςτθν Σκφρο) και ςτισ φοράδεσ από 100 ζωσ 119 εκατοςτά (107 εκατοςτά το μζςο φψοσ ακρωμίου όλων των κθλυκϊν). Το χρϊμα που επικρατεί, όπωσ και ςτο Κρθτικό άλογο, είναι το ορφνό (57% των αλόγων τθσ Σκφρου) ςε διάφορεσ αποχρϊςεισ (κοινό, βακφ, καςτανό και ορφνομελανό) και ακολουκεί το φαιό (19%) ςε αποχρϊςεισ ερυκρόςτικτο, πολφ ανοικτό και μθλωτό, το ερυκρόφαιο (16%) και το ξανκό (7%). Σπάνια βζβαια αλλά υπαρκτά είναι και άλλα χρϊματα, όπωσ το ιςαβζλειο και το υπομελανό. Ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά χρωματιςμοφ ςυναντϊνται κυρίωσ ςτα άλογα με ορφνό χρωματιςμό ενϊ απεναντίασ όλα τα άλογα φζρουν διάςπαρτα κορυφζσ ςτθν κεφαλι, λαιμό, τράχθλο και κορμό. Το ςϊμα αυτοφ του είδουσ, μυϊδεσ και ςυμπαγζσ, παρουςιάηει εντυπωςιακι για το μζγεκόσ τουσ δφναμθ ζλξθσ και δυςκολία ςτθ χειραγϊγθςι τουσ. Θ κεφαλι, λεπτοκαμωμζνθ, καταλιγει ςε λεπτά χείλθ και ρϊκωνεσ. Οι οφκαλμοί προζχουν και ατενίηουν το περιβάλλον με ζντονο βλζμμα. 3
Τα άκρα είναι ιςχυρά με δυνατζσ και ςχετικά ογκϊδεισ αρκρϊςεισ και οι οπλζσ ςκοτεινοφ χρϊματοσ και ςκλθρζσ, γεγονόσ που επιτρζπει τθν μετακίνθςι τουσ ςε ανϊμαλο και πετρϊδεσ ζδαφοσ χωρίσ προβλιματα.
Ο τράχθλοσ, μυϊδθσ, ευρφσ και ςυμπαγισ, προςδίδει χαρακτθριςτικι δφναμθ ζλξθσ με αποτζλεςμα να παρουςιάηει ιδιαίτερθ δυςκολία ςτθν χειραγϊγθςι του. Θ χαίτθ, μεγάλθ ςε ζκταςθ και μικοσ, ιδιαίτερα ςτουσ ενιλικεσ επιβιτορεσ καλφπτει ολόκλθρθ τθ μια πλευρά του τραχιλου και κατζρχεται ςτα υπεριλικα αρςενικά, μζχρι ςχεδόν του εδάφουσ. Ρρόςκια θ χαίτθ επεκτείνεται ςτθ μετωπικι χϊρα, κατερχόμενθ ςυνικωσ μζχρι τουσ οφκαλμοφσ. Τα αυτιά του αλόγου, εντόνωσ όρκια, προεξζχουν, εκατζρωκεν τθσ μετωπιαίασ χαίτθσ. Θ ουρά εντόνωσ κυςανωτι και μεγάλθ ςε μικοσ φζρεται προσ τα κάτω μζχρι το μζςον του μεταταρςίου και πολλζσ φορζσ αγγίηει τουσ κυνιποδεσ. Γενικά το Σκυριανό αλογάκι είναι ηωθρό και νευρικό όπωσ και το Κρθτικό άλογο, πλθν όμωσ είναι ταυτόχρονα ιρεμο και ευάγωγο με τον ιδιοκτιτθ του, με τα άτομα που γνωρίηει και ιδιαίτερα με τα παιδιά. Ζχει ιςχυρι κράςθ, είναι αρκετά λιτοδίαιτο και μπορεί να επιηιςει ςε περιβάλλον όπου θ βλάςτθςθ είναι καμνϊδθσ και κακισ ποιότθτασ, όπωσ είναι το περιβάλλον τθσ νιςου Σκφρου, όπου ηει ελεφκερα για ζνα διάςτθμα του χρόνου. Θ αναπαραγωγικι περίοδοσ, όπωσ και ςτα άλλα εγχϊρια άλογα, εκτείνεται από τθν αρχι τθσ άνοιξθσ μζχρι τθν αρχι του κζρουσ. Το αλογάκι τθσ Σκφρου είναι αρκετά γόνιμο και ενθβϊνεται ςχεδόν από το πρϊτο ζτοσ τθσ θλικίασ του. Ο αρικμόσ των επιβθτόρων ςτο νθςί είναι δυςανάλογα μεγάλοσ (33,3% του πλθκυςμοφ), ζτςι ο ιδιοκτιτθσ κάκε φοράδασ ζχει μεγάλο φάςμα επιλογισ επιβιτορα, εφόςον θ φοράδα του ςταβλίηεται. Απεναντίασ, ςτθν ελεφκερθ διαβίωςθ τθσ φοράδασ ςτο «βουνό», μια περιοχι όπου αφινονται ελεφκερα τα άλογα από Οκτϊβρθ μζχρι Μάιο, τότε θ επίβαςθ είναι τυχαία και εξαρτάται από τθν ομάδα του επιβιτορα (χαρζμι) όπου θ φοράδα ςυμβιϊνει. Οι τοκετοί πραγματοποιοφνται νωρίσ τθν άνοιξθ για τα ηϊα που αφινονται ελεφκερα τον χειμϊνα, ζτςι το κζροσ οι φοράδεσ χρθςιμοποιοφνται από τουσ ιδιοκτιτεσ τουσ για γεωργικζσ εργαςίεσ. Ο πϊλοσ κατά τθ γζννθςθ είναι πολφ μικρόσ και όμορφοσ αλλά πολφ ηωθρόσ και ακολουκεί τθ 4
φοράδα ςτισ γεωργικζσ εργαςίεσ. Λόγω του μεγάλου αρικμοφ των επιβθτόρων, πολλοί από αυτοφσ δεν χρθςιμοποιοφνται ςτθν αναπαραγωγι, αλλά διατθροφνται από τουσ ιδιοκτιτεσ τουσ απλά και μόνο για ευχαρίςτθςθ και κοινωνικι προβολι. Τα κφρια προβλιματα ςτθν αναπαραγωγικι διαδικαςία ςτο αλογάκι τθσ Σκφρου είναι τα ακόλουκα:
1. Είναι αδφνατον να ςχεδιαςτοφν ςυηεφξεισ ςτθν ελεφκερθ διαβίωςθ των αλόγων ςτο τμιμα του νθςιοφ που αφινονται ελεφκερα για διαβίωςθ (βουνό). Θ επιλογι γίνεται από τον επιβιτορα κυρίωσ (κυριαρχικι κζςθ που κατζχει ςτθν αγζλθ) και δευτερευόντωσ από τθν φοράδα, πλθν όμωσ είναι εντελϊσ αδφνατον να προκακοριςτεί ι να προβλεφκεί. 2. Τα τελευταία χρόνια, επειδι περιορίςτθκε θ γεωργικι απαςχόλθςθ και γενικά ο αγροτικόσ πλθκυςμόσ, πολλά άλογα διατθροφνται κακόλθ τθ διάρκεια του ζτουσ ςταβλιςμζνα, επειδι οι ιδιοκτιτεσ δεν κζλουν οι φοράδεσ τουσ να γεννιςουν για οικονομικοφσ κυρίωσ λόγουσ (πρόςκετθ διατροφι και ςταβλιςμόσ) με αποτζλεςμα να περιορίηεται ο αρικμόσ των απογόνων από κάκε φοράδα και να μειϊνεται το ποςοςτό των νεαρϊν ηϊων και ςτθ ςυνζχεια ο πλθκυςμόσ των αλόγων να παραμζνει περίπου ςτάςιμοσ. 3. Το ςπουδαιότερο, όμωσ, πρόβλθμα, είναι θ είςοδοσ ςτθν ελεφκερθ αγζλθ επιβθτόρων-όνων, οι οποίοι επειδι είναι αναπαραγωγικά περιςςότερο δραςτιριοι ςε ςχζςθ με τουσ επιβιτορεσ, γονιμοποιοφν τισ φοράδεσ, με αποτζλεςμα οι περιςςότερεσ γεννιςεισ να είναι θμίονοι και όχι πϊλοι. Για τθν επίλυςθ του προβλιματοσ αυτοφ ο μόνοσ τρόποσ είναι ο περιοριςμόσ μιασ ζκταςθσ βοςκισ ςτο βουνό όπου να ελζγχεται θ είςοδοσ των ηϊων, τουλάχιςτον κατά τθν αναπαραγωγικι περίοδο και ζτςι να επανζλκει θ αναπαραγωγι μόνο μεταξφ αλόγων. Ρράγματι, γίνεται προςπάκεια από το Διμο τθσ Σκφρου και από το Υπουργείο Αγροτικισ Ανάπτυξθσ και Τροφίμων
5
προσ τθν κατεφκυνςθ αυτι.
6
Σο άλογο τησ Πίνδου
Το άλογο τθσ Ρίνδου
Εκτρζφεται ςτισ περιοχζσ του ορεινοφ ςυγκροτιματοσ τθσ Ρίνδου από τθν Δυτικι Μακεδονία, βόρεια, μζχρι τθν Στερεά Ελλάδα, νότια, κακϊσ επίςθσ και ςτα γειτονικά και παράλλθλα προσ τθν οροςειρά τθσ Ρίνδου ορεινά ςυγκροτιματα τθσ Θεςςαλίασ και τθσ Θπείρου. Είναι το μικρόςωμο «ορεινό» άλογο τθσ Ελλάδασ που εκτρζφεται ςε όλεσ ςχεδόν τισ περιοχζσ τθσ Δυτικισ και Κεντρικισ Μακεδονίασ, Θεςςαλίασ, Στερεάσ Ελλάδασ και Θπείρου, κυρίωσ από κτθνοτρόφουσ και απαρτίηει το μεγαλφτερο τμιμα του ίππειου πλθκυςμοφ τθσ χϊρασ μασ. Μικρόςωμο άλογο, χωρίσ αρμονικό ςυςχετιςμό των διαφόρων τμθμάτων του ςϊματοσ (κεφαλι κοντι, ςϊμα επίμθκεσ, τράχθλοσ φαρδφσ, γλουτοί με μικρζσ μυϊκζσ μάηεσ εντόνωσ αποκλίνοντεσ προσ τα κάτω, άκρα μικρά και ιςχυρά κ.λπ.). Το φψοσ ακρωμίου κυμαίνεται κατά μζςο όρο από 110 ζωσ 135 εκατοςτά (110–135 εκ. φοράδεσ, 120-135 εκ. επιβιτορεσ, 125–135 εκ. ευνουχιςμζνα). Ο χρωματιςμόσ που επικρατεί (70% περίπου) είναι κυρίωσ ο ορφνόσ ςε διάφορεσ αποχρϊςεισ (κοινόσ, καςτανόσ, βακφσ, ορφνομελανόσ) και ο φαιόσ (30%), επίςθσ ςε διάφορεσ παραλλαγζσ (πολφ ανοικτόσ, ερυκρόςτικτοσ, βακφσ). Σπανίωσ ςυναντϊνται άλλοι χρωματιςμοί, όπωσ ξανκόσ και ερυκρόφαιοσ. Το ςϊμα του, φαίνεται ελαφρά επίμθκεσ, επειδι θ κεφαλι και τα άκρα είναι ςχετικά μικρά, είναι λεπτό με ωμοπλατιαία χϊρα μυϊκά ανεπτυγμζνθ, απολιγοντασ ςτο ακρϊμιο ςε οξεία γωνία, ενϊ οι γλουτοί χωρίσ ζντονεσ μυϊκζσ μάηεσ αποκλίνουν προσ τα κάτω και πίςω. Θ κεφαλι, ςχετικά κοντι, απολιγει απότομα ςτο ακρορρίνιο με μικρά χείλθ και εντυπωςιακά ανεπτυγμζνουσ και ανοικτοφσ ρϊκωνεσ που διευκολφνουν τθν αναπνοι. Ο τράχθλοσ, ευρφσ με ιςχυρι οςτζινθ υποδομι και καλά ανεπτυγμζνεσ μυϊκζσ μάηεσ. Θ χαίτθ αποκλίνει προσ τθν μια πλευρά του τραχιλου και καλφπτει ςχεδόν όλο το λαιμό. Τα άκρα, με ιςχυρό ανεπτυγμζνο τον οςτζινο ςκελετό, είναι ςχετικά μικρά, ιδιαίτερα τα πρόςκια, πλθν όμωσ χοντρά. Τα δυνατά και ςυμπαγι πρόςκια άκρα κακιςτοφν το άλογο αυτό κατάλλθλα προςαρμοςμζνο για αναρρίχθςθ ςε ορεινό και δφςβατο ζδαφοσ. Οι οπλζσ είναι μικρζσ, ωοειδείσ και ςκλθρζσ, προςαρμοςμζνεσ και αυτζσ για παρόμοιο ζδαφοσ. Θ ουρά φζρεται προσ τα κάτω και φτάνει, ςυνικωσ, μζχρι τουσ ταρςοφσ. 7
Γενικά, το άλογο τθσ Ρίνδου είναι ζνα μικρόςωμο άλογο με ιςχυρι και ςυμπαγι ανάπτυξθ του πρόςκιου τμιματοσ του ςϊματοσ, που ςε ςυνδυαςμό με τα ιςχυρά πρόςκια άκρα, τισ ςκλθρζσ οπλζσ και τθν μικρι κεφαλι και τουσ ανοικτοφσ και προζχοντεσ ρϊκωνεσ, κακίςταται κατάλλθλο και προςαρμοςμζνο ςτθν ανάβαςθ και αναρρίχθςθ ανωμάλου, πετρϊδουσ και κεκλιμζνου εδάφουσ, τζτοιο δθλαδι που απαντάται ςτισ ορεινζσ περιοχζσ, όπου το άλογο αυτό εκτρζφεται και εργάηεται. Θ αντοχι του είναι παροιμιϊδθσ και ςε αντίςτροφθ ςχζςθ με το ςωματικό του βάροσ. Θ ενιβωςθ του ορεινοφ αλόγου αρχίηει, ςχεδόν ταυτόχρονα, και ςτα δφο φφλα, τθ δεφτερθ άνοιξθ τθσ θλικίασ τουσ, δθλαδι ςε θλικία 2 ετϊν. Θ αναπαραγωγικι περίοδοσ αρχίηει τθν αρχι τθσ άνοιξθσ και ςυνεχίηεται μζχρι τθν αρχι του κζρουσ. Θ ζλλειψθ επιβθτόρων και θ ανάγκθ να χρθςιμοποιθκεί για εργαςία αναγκάηει τουσ ιδιοκτιτεσ των φοράδων πολλζσ φορζσ να αφινουν τα ηϊα τουσ αγονιμοποίθτα. Ζτςι, πολφ ςυχνά, υπάρχουν φοράδεσ ςε προχωρθμζνθ θλικία που γζννθςαν μια φορά ι δεν γζννθςαν κακόλου.
Το άλογο τθσ Ρίνδου Επίςθσ οι επιβιτορεσ χρθςιμοποιοφνται για αναπαραγωγι μια περίοδο ι το πολφ δφο και ςτθ ςυνζχεια οι ιδιοκτιτεσ τουσ ευνουχίηουν για να τουσ χρθςιμοποιιςουν ευκολότερα για εργαςία. Ζτςι, ςπάνια ςυναντάσ επιβιτορεσ ςε μεγάλθ θλικία, εκτόσ εάν ανικουν ςε ιδιοκτιτεσ που διατθροφν μεγάλθ εκτροφι ορεινϊν αλόγων. Θ φυλι Ρίνδου είναι ορεινι και αναπτφχκθκε ςτον όγκο τθσ Ρίνδου, κυρίωσ ςτα τμιματα τθσ οροςειράσ που καλφπτουν μζροσ τθσ Θπείρου και Θεςςαλίασ. Το άλογο τθσ φυλισ Ρίνδου είναι το πιο αντιπροςωπευτικό από τα μικρόςωμα ελλθνικά άλογα ορεινοφ τφπου. Τα άλογα τθσ φυλισ διατθροφνταν από τουσ κτθνοτρόφουσ παλαιότερα ςε μεγάλα κοπάδια ςτισ βοςκζσ και ιταν χρθςιμότατα, λόγω τθσ εξαιρετικισ ορειβατικισ τουσ ικανότθτασ, τθσ αντοχισ τουσ ςτουσ κόπουσ και τισ αντιξοότθτεσ του περιβάλλοντοσ και τθσ ολιγάρκειασ τουσ ςτθ διατροφι. Οι φοράδεσ τθσ φυλισ, χρθςιμοποιοφνταν με μεγάλθ επιτυχία και απόδοςθ ςτθν θμιονοπαραγωγι. Λόγω των παραπάνω χριςιμων ιδιοτιτων τουσ διατθροφνται από τουσ προβατοτρόφουσ και ςιμερα ςτα κερινά βοςκοτόπια και ζτςι ζχει μείνει αραιά 8
ζνασ αρικμόσ κακαρόαιμων ίππων ςτισ περιοχζσ τθσ Ρίνδου. Είναι μικρόςωμα άλογα με ανάςτθμα 1,15 - 1,25 μ. Σφμφωνα με τθν καταγραφι που ζγινε ςτο πλαίςιο τθσ εφαρμογισ του ςχετικοφ προγράμματοσ ζχουν ταξινομθκεί 61 άλογα που ανικουν ςτθ φυλι Ρίνδου και με τθν ολοκλιρωςθ τθσ εργαςτθριακισ εξζταςθσ του DNA κα διαπιςτωκεί πόςα από αυτά είναι κακαρόαιμα. Φαινοτυπικϊσ, πάντωσ, 13 ανικουν ςτθ φυλι αυτι, 11 κθλυκά και 2 αρςενικά ευνουχιςμζνα.
Το άλογο μζχρι τθ δεκαετία του '60 ιταν απαραίτθτο για τισ ςυγκοινωνίεσ, τισ χερςαίεσ μεταφορζσ, τισ τθλεπικοινωνίεσ, ςε οριςμζνουσ κλάδουσ τθσ βιοτεχνίασ και βιομθχανίασ, τισ γεωργικζσ εργαςίεσ, όπωσ το όργωμα, το αλϊνιςμα τθν άρδευςθ με τθν άντλθςθ νεροφ ςτα μαγγανοπιγαδα κλπ. Ραράλλθλα, ιταν απαραίτθτο ςτο ςτρατό για το όπλο του ιππικοφ και για τισ μεταφορζσ προςωπικοφ και εφοδίων και ακόμθ για τισ τθλεπικοινωνίεσ. Με τθν εξάπλωςθ των μθχανοκίνθτων μζςων ςυγκοινωνίασ και τθν εκμθχάνιςθ τθσ Γεωργίασ κατά τθ δεκαετία του ϋ70 το άλογο αντικαταςτάκθκε από τθ μθχανι ταχφτατα.
9
Σο άλογο τησ Θεςςαλίασ
Το άλογο τθσ κεςςαλίασ Το άλογο τθσ Θεςςαλικισ φυλισ ανικει ςτουσ μικρόςωμουσ ίππουσ. Ζχει χαρακτθριςτικά ανατολικϊν φυλϊν, αφοφ ς'εκείνεσ τισ πανάρχαιεσ φυλζσ ζχει τισ ρίηεσ του. Το φψοσ του είναι 130-145 εκατοςτά. Απο άποψθ χρϊματοσ τα κλαςςικά Θεςςαλικά άλογα είναι φαία. Υπάρχουν επείςθσ λευκά, άλογα με ςκοφρο χρϊμα, όπωσ το ορφνόσ κοινόσ κακϊσ και μελανόσ. Το Θεςςαλικό άλογο παρουςιάηει ιςχυρά άκρα, ςτα οποία δίδονταν ιδιαίτερθ προςοχι, βραχείσ κανόνεσ, ουρά και χαίτθ αρκετά μακριζσ, τράχθλο πολφ καλά προςαρμοςμζνο ςτο υπόλοιπο ςϊμα. Θ φυλι Θεςςαλίασ είναι κακαρά πεδινι και αναπτφχκθκε ςτισ πεδιάδεσ τθσ Θεςςαλίασ. Τα άλογα τθσ φυλισ Θεςςαλίασ- αναφζρει ο κ. Ηαφράκασ- από τθν αρχαιότθτα ακόμθ ιταν ξακουςτά, επειδι ιταν προικιςμζνα με εξαιρετικζσ ιδιότθτεσ. Θ Θεςςαλία ιταν θ πιο φθμιςμζνθ περιοχι του αρχαίου κόςμου για τθν ιπποπαραγωγι και θ παράδοςθ τθσ ιπποφιλίασ ςτο κεςςαλικό λαό διατθρείται μζχρι τισ θμζρεσ μασ. Το περίφθμο κεςςαλικό ιππικό, αποτελοφμενο από άλογα τθσ φυλισ αυτισ, κεωροφνταν το ιςχυρότερο όπλο τθσ εποχισ κατά τθν αρχαιότθτα. Πλοι επικυμοφςαν να ζχουν ςτθ διάκεςθ τουσ το κεςςαλικό ιππικό είτε ωσ ςυμμαχικό είτε ωσ μιςκοφορικό κατά τισ πολεμικζσ περιόδουσ. Ππωσ είναι γνωςτό, και ο Βουκεφάλασ, το περίφθμο άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανικε ςτθ φυλι Θεςςαλίασ. Τα άλογα τθσ φυλισ Θεςςαλίασ λόγω των εξαιρετικϊν ιδιοτιτων τουσ εξιχκθςαν και εξαπλϊκθκαν ςε όλεσ ςχεδόν τισ περιοχζσ τθσ Αρχαίασ Ελλάδασ και ιδιαίτερα ςτθ Μακεδονία, τθ Στερεά Ελλάδα και τθν Ρελοπόννθςο. Κατά τθ ρωμαϊκι περίοδο, μάλιςτα, αναφζρεται ότι λαοί βόρεια του Δοφναβθ ειςιγαν άλογα τθσ φυλισ Θεςςαλίασ για τθ βελτίωςθ των δικϊν τουσ αλόγων με διαςταφρωςθ, επειδι γνϊριηαν, εκτιμοφςαν και καφμαηαν τισ ικανότθτεσ των αλόγων τθσ Θεςςαλικισ Φυλισ. 10
Θ φυλι διατθρικθκε ςε υψθλό επίπεδο επί αιϊνεσ -και μζχρι ακόμθ τθ δεκαετία του '60 ζπαιηε ςθμαντικότατο ρόλο ςτθν εκνικι και ιδιαίτερα ςτθν αγροτικι οικονομία. Πςον αφορά τα χαρακτθριςτικά τουσ, τα άλογα τθσ φυλισ Θεςςαλίασ είναι μικρόςωμα, με αρμονικι ςωματικι διάπλαςθ και ευγενικό χαρακτιρα. Το ανάςτθμά τουσ είναι γφρω ςτο 1,35 μ. και ο χρωματιςμόσ ορφνόσ, ερυκρόσ ι φαιόσ. Θ κεφαλι τουσ ζχει ευκεία κατατομι, ο τράχθλοσ είναι καλά προςαρμοςμζνοσ ςτον κορμό και αρκετά πλατφσ, τα ιςχία είναι επικλινι, θ ουρά ςε κανονικι κζςθ, τα άκρα ςχετικά λεπτά, αλλά ιςχυρά και οι κανόνεσ των άκρων βραχείσ. Σφμφωνα με τθν καταγραφι που ζγινε από το ςυνεργείο ςτο Ν. Τρικάλων, με επικεφαλισ τον κ. Ηαφράκα, ζχουν ταξινομθκεί 141 άλογα τθσ φυλισ Θεςςαλίασ. Από αυτά μόνο 48 ανικουν φαινοτυπικϊσ ςτθ φυλι αυτι, 34 κθλυκά και 14 αρςενικά. Από τα τελευταία μόνον 4 είναι επιβιτορεσ, ενϊ τα υπόλοιπα είναι ευνουχιςμζνα.
Σο άλογο ορεινήσ Ηλείασ Εκτρζφεται κυρίωσ από κτθνοτρόφουσ και γεωργοφσ του ορεινοφ ςυγκροτιματοσ Ερφμανκου (υψόμετρο 2.224 μζτρα) και δευτερευόντωσ των χαμθλϊν ορζων Φολόθσ (Υψόμετρο 780 μζτρων) και Σκόλλισ (Υψόμετρο 965 μζτρων). Μικρόσ αρικμόσ τζτοιων αλόγων εκτρζφονται επίςθσ και ςε ορεινά ςυγκροτιματα των γειτονικϊν προσ τθν Θλεία νομϊν τθσ Αχαΐασ (περιοχι Καλαβρφτων) και τθσ Αρκαδίασ (περιοχι Κοντοβάηαινασ) και γενικά ςτο ορεινό ςυγκρότθμα τθσ Ρελοποννιςου (Αροάνια, Αραχναίο, Κυλλινθ, Μαίναλο, Ραναχαϊκό, Ράρνωνοσ και Ταΰγετοσ).
Το άλογο ορεινισ Θλείασ 11
Μικρόςωμο ςχετικά άλογο, ελαφρϊσ μεγαλφτερο από το ορεινό άλογο τθσ Ρίνδου, με φψοσ ακρωμίου 125 ζωσ 142 εκατοςτά ςτισ φοράδεσ (μζςοσ όροσ 280 φοράδων, 136 εκατοςτά) και 130 ζωσ 148 εκατοςτά ςτουσ επιβιτορεσ (μζςοσ όροσ 98 επιβθτόρων και 136 ευνουχιςκζντων, 142 εκατοςτά). Ο φαιόσ χρωματιςμόσ επικρατεί ςυνικωσ (72%) με αποχρϊςεισ πολφ ανοικτοφ, ανοικτοφ, βακφ, μελανόςτικτου και ςιδθρόχρωμου και ακολουκεί ο ορφνόσ (10%) με αποχρϊςεισ κοινοφ, βακφ, καςτανοφ και ορφνομελανοφ και τζλοσ ο ερυκρόφαιοσ (8%) με τθν απόχρωςθ του βακφ. Το ςϊμα του ςχετικά επίμθκεσ με ανεπτυγμζνεσ μυϊκζσ μάηεσ ςτα πρόςκια άκρα και τον τράχθλο. Γλουτοί, χωρίσ ζντονα αναπτυγμζνεσ μυϊκζσ μάηεσ ςτθ φοράδα και μζτρια ανεπτυγμζνεσ ςτον επιβιτορα. Θ κεφαλι κανονικι με ρϊκωνεσ ανοικτοφσ και προτεταμζνουσ. Ο τράχθλοσ ιςχυρόσ με καλζσ μυϊκζσ μάηεσ. Θ χαίτθ αποκλίνει προσ τθν μια πλευρά και καλφπτει ςυνικωσ το μιςό πλάτοσ του τραχιλου. Τα άκρα, με εντυπωςιακά ανεπτυγμζνο οςτζινο ςκελετό, είναι χοντρά και ςυμπαγι το μικοσ των οποίων είναι ςε αρμονία με τθν ςωματικι ανάπτυξθ. Οι αρκρϊςεισ διογκωμζνεσ, ςυμπαγείσ με τζτοντεσ ιςχυροφσ και δυνατοφσ. Γενικά, το άλογο τθσ ορεινισ Θλείασ, προςομοιάηει το ορεινό άλογο τθσ Ρίνδου ςτα ςωματικά χαρακτθριςτικά με τθ διαφορά ότι είναι λίγο μεγαλφτερο το ανάςτθμα και ςωματικό βάροσ. Θ ςωματικι του καταςκευι και τα άκρα του, πρόςκια και οπίςκια, το κακιςτοφν ικανό κα απόλυτα προςαρμοςμζνο, για δφςβατο ορεινό ζδαφοσ. Είναι λιτοδίαιτο, δυνατό και με πολφ ιςχυρι κράςθ και αντοχι.
Το άλογο ορεινισ Θλείασ Ππωσ όλα τα ελλθνικά άλογα θ αναπαραγωγικι περίοδοσ εκτείνεται από τθν αρχι τθσ άνοιξθσ μζχρι τθν αρχι του κζρουσ. Θ ενιβωςθ αρχίηει νωρίσ ςτο ορεινό άλογο τθσ Θλείασ πλθν όμωσ οι εκτροφείσ το κζτουν ςτθν αναπαραγωγι από τθν ςυμπλιρωςθ του 2ου ζτουσ τθσ θλικίασ. Θ φοράδα διακρίνεται για τθν επιμικυνςθ τθσ αναπαραγωγικι ηωισ αφοφ πολλζσ φορζσ γεννάει πϊλο ςε θλικία 25 ετϊν. Οι επιβιτορεσ, λίγοι ςε αρικμό, ξεκινοφν τθν αναπαραγωγικι τουσ λειτουργία με τθν ςυμπλιρωςθ του 2ου ζτουσ. 12
Tα άλογα τησ φυλήσ τησ Πηνείασ, Λιτοδίαιτα, μεγάλθσ αντοχισ και με νευρικι ιδιοςυςταςία, κατάγονται από τα αρχαία ελλθνικά άλογα. Ενδζχεται κατά τθν τουρκοκρατία άτομα τθσ φυλισ να διαςταυρϊκθκαν με άλογα αραβικοφ αίματοσ. Eίναι περιηιτθτα εξαιτίασ του πλαγιοτροχαςμοφ τουσ, ενόσ ιδιαίτερου βθματιςμοφ πολφ ξεκοφραςτου για τον αναβάτθ.
https://www.youtube.com/watch?v=aaq6awGQaNo H φυλι τθσ Ρθνείασ εκτρζφεται ςτισ θμιορεινζσ περιοχζσ τθσ Θλείασ (περιοχι Eφφρασ). Ζλκει τθν καταγωγι τθσ από τα αρχαία ελλθνικά άλογα. Σθμειωτζων ότι ςτθν αρχαία Ολυμπία ζγιναν οι πρϊτεσ ιπποδρομίεσ και ότι ο Ξενοφϊν τισ πραγματείεσ του για τα άλογα, τον «Iππαρχικό» και το «Ρερί Iππικισ Tζχνθσ», που είναι τα πρϊτα εγχειρίδια ιππολογίασ, τα ςυνζγραψε ςτθ Σκυλοφντα τθσ Hλείασ. H επιλογι των αλόγων τθσ Ρθνείασ ζγινε με κριτιριο τον πλαγιοτροχαςμό, κοινϊσ ραβάνι ι γιοργαλίδικο τρζξιμο (τα πόδια τθσ μιασ πλευράσ κινοφνται ταυτόχρονα και ζπονται εκείνα τθσ αντίκετθσ, όπωσ τθσ καμιλασ). O βθματιςμόσ αυτόσ είναι πολφ ξεκοφραςτοσ για τον αναβάτθ, πράγμα που τα κάνει περιηιτθτα. Tο φψοσ ακρωμίου είναι 1,25-1,40 μ. H κεφαλι είναι τετράγωνθ με ζκφραςθ αρρενωπι, θ γραμμι τθσ ράχθσ ευκεία, το ςτικοσ ευρφ και βακφ, ο τράχθλοσ και οι γλουτοί μυϊδεισ, οι μθροί εςφιγμζνοι και τα άκρα λεπτά. H χαίτθ και θ ουρά είναι άφκονεσ. Oι ςυνικεισ χρωματιςμοί είναι: ο μζλασ, ο καςτανόσ, ο ορφνόσ, ο βακφσ και ανοικτόσ φαιόσ, και ο φαιόσ ερυκρόςτικτοσ ι μελανόςτικτοσ. Ζχουν μαφρεσ και ςκλθρζσ οπλζσ και δεν εμφανίηουν ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά ςτο μζτωπο και ςτα πόδια (λευκά ςθμάδια). Ενδζχεται κατά τθν περίοδο τθσ τουρκοκρατίασ άτομα τθσ φυλισ να διαςταυρϊκθκαν με άλογα αραβικοφ αίματοσ, ζτςι τουλάχιςτον δείχνει θ ομοιότθτα που εμφανίηει με εκείνα τθσ βερβερικισ φυλισ. Eίναι άλογα λιτοδίαιτα, μεγάλθσ αντοχισ και νευρικισ ιδιοςυςταςίασ.
13
Σο άλογο πεδινήσ Ηλείασ
Το άλογο πεδινισ Θλείασ Στθν πεδινι περιοχι του Ν. Θλείασ με επίκεντρο τθν εφφορθ και αρδευόμενθ πεδιάδα του Ρθνειοφ ποταμοφ οι γεωργοί τθσ περιοχισ αυτισ διατθροφςαν παλαιότερα (προ του Βϋ παγκοςμίου πολζμου) το άλογο αυτό, ςε μεγάλουσ αρικμοφσ, για τθν καλλιζργεια τθσ γθσ γιατί αποτελοφςε τθν κφρια και αποκλειςτικι δφναμθ καλλιζργειασ του εφφορου αυτοφ κάμπου μζχρισ ότου εμφανίςτθκε θ μθχανοκίνθτθ δφναμθ (τρακτζρ κ.λπ.), θ οποία βακμιαία εκτόπιςε το άλογο από αυτιν τθν χριςθ ςτθ γεωργία με αποτζλεςμα να μειωκεί ςθμαντικά και θ εκτροφιτου. Ζτςι, παραμζνει μζχρι ςιμερα, αφοφ περιορίςτθκε δραματικά ο αρικμόσ τουσ, το άλογο αυτό τθσ πεδινισ Θλείασ, ωσ απομεινάρι βιολογικισ κλθρονομιάσ τθσ περιοχισ, να υπενκυμίηει τθν παραδοςιακι αγροτικι πρακτικι τθσ περαςμζνθσ γενεάσ. Θ χρθςιμοποίθςθ του αλόγου αυτοφ για τθν καλλιζργεια τθσ γθσ είχε ωσ αποτζλεςμα οι τοπικοί φορείσ τθσ περιοχισ ςε ςυνεργαςία με το Υπουργείο Γεωργίασ να ειςάγουν κατά διαςτιματα παλαιότερα (1915-1942) άλογα βαριάσ ζλξθσ (μεγάλου ςωματικοφ βάρουσ και φψουσ), όπωσ Αγγλονορμανδικά, Nονιουσ κ.λπ., τα οποία διαςταφρωναν με το αυτόχκονο άλογο για παραγωγι ηϊων κατάλλθλων για τθν καλλιζργεια τθσ γθσ και των διαφόρων αγροτικϊν εργαςιϊν. Αποτζλεςμα αυτισ τθσ γενετικισ διεργαςίασ ιταν θ φαινοτυπικι και γενοτυπικι διαμόρφωςθ του ςθμερινοφ αλόγου τθσ πεδινισ Θλείασ. Μεγαλόςωμο ςχετικά άλογο, ςε ςφγκριςθ με το άλογο τθσ ορεινισ Θλείασ, με φψοσ ακρωμίου 140 μζχρι 160 εκατοςτά ςτισ φοράδεσ (μζςοσ όροσ 42 φοράδων, 149 εκατοςτά) και 155 μζχρι 165 εκατοςτά ςτουσ επιβιτορεσ (μζςοσ όροσ 7 επιβθτόρων, 157 εκατοςτά). Ο χρωματιςτόσ που επικρατεί είναι ο ορφνόσ (60%) ςε αποχρϊςεισ βακφ, καςτανοφ και ορφνομελανοφ και ακολουκεί ο ερυκρόφαιοσ (15%) ςε αποχρϊςεισ κοινοφ και βακφ και ο φαιόσ (15%) ςε αποχρϊςεισ βακφ, μθλωτοφ και μελανόςτικτου. Το ςϊμα του είναι μυϊδεσ, ςυμπαγζσ, φαρδφ με αρκετά ανεπτυγμζνουσ ϊμουσ και γλουτοφσ, εμφάνιςθ που πλθςιάηει τα άλογα βαρείασ ζλξθσ. 14
Θ κεφαλι είναι ογκϊδθσ και επιμικθσ και ζχει αυτιά μικρά και όρκια. Ο τράχθλοσ είναι μυϊδθσ, φαρδφσ και δυνατόσ. Θ χαίτθ κανονικι ςε φυςικό μζγεκοσ, κόβεται ι ξυρίηεται χαμθλά με αποτζλεςμα να ςτζκεται όρκια, ςε μορφι ριπιοειδι ι όρκιασ ανοικτισ βεντάλιασ (ρωμαϊκι ι πολεμικι χαίτθ). Θ ουρά κατευκφνεται προσ τα κάτω, αμζςωσ μετά τθν ζκφυςι τθσ από τον κορμό και είναι αρκετά κυςανωτι. Τα άκρα χοντρά και δυνατά με ιςχυρό οςτζινο ςκελετό και αρκρϊςεισ ογκϊδεισ με δυνατοφσ τζνοντεσ. Γενικά, το άλογο αυτό παρουςιάηει αρμονικζσ αναλογίεσ των διαφόρων περιοχϊν του ςϊματοσ και είναι όμορφο άλογο με αρκετά μορφολογικά ςτοιχεία από τα άλογα βαριάσ ζλξθσ. Είναι ευάγωγο, ιπιου χαρακτιρα και ςυνεργάηεται καλά ςτθν εργαςία και ςτθν ιππαςία. Θ ενιβωςθ του αλόγου αυτοφ, ςε ςφγκριςθ με τα άλλα αυτόχκονα ελλθνικά άλογα, κακυςτερεί και αρχίηει με τθν ςυμπλιρωςθ του 2ου ζτουσ τθσ θλικίασ και ςυνικωσ ειςζρχεται ςτθν αναπαραγωγι το 3ο ζτοσ, γεγονόσ που ςυνθγορεί ζμμεςα ότι φζρει γονίδια των αλόγων βαριάσ ζλξθσ, τα οποία, ωσ γνωςτόσ, ζρχονται ςε ενιβωςθ το 2ο με 3ο ζτοσ τθσ θλικίασ των. Ρολλοί ιδιοκτιτεσ των αλόγων αυτϊν δεν γονιμοποιοφν τισ φοράδεσ, γιατί δεν κζλουν να αυξιςουν τον αρικμό των ηϊων που εκτρζφουν, αφοφ δεν τα χρθςιμοποιοφν πλζον για γεωργικζσ εργαςίεσ, αλλά κυρίωσ γιατί δεν βρίςκουν εφκολα επιβιτορα του αυτοφ γενότυπου, ζτςι αναγκάηονται να καταφεφγουν ςε επιβιτορεσ του ορεινοφ αλόγου τθσ Θλείασ.
Το άλογο πεδινισ Θλείασ
15
Σο άλογο τησ Ανδραβίδασ
Το άλογο τθσ Ανδραβίδασ Θ αγάπθ και θ εμπειρία των κατοίκων τθσ Κοίλθσ Hλίδασ ςτθν εκτροφι άλογων και οι κατάλλθλεσ εδαφικζσ και κλιματολογικζσ ςυνκικεσ, ευνόθςαν από τουσ αρχαίουσ χρόνουσ τθν εκτροφι του ωραιότερου Ελλθνικοφ αλόγου. Τα πρϊτα ςυγγράμματα ςτον κόςμο, που αναφζρονται ςτθν εκτροφι και περιποίθςθ του άλογου με τίτλο "Ρερί Ιππικισ" και "Ιππαρχικόσ", γράφτθκαν ςτθν Θλεία, από τον εξόριςτο Ακθναίο ςτρατθγό Ξενοφϊντα. Τον 4o αιϊνα προ Χριςτοφ, ιππικό με άλογα από τθν Θλεία χρθςιμοποίθςε ο Μζγασ Αλζξανδροσ, ςτθν εκςτρατεία εξάπλωςθσ του Ελλθνιςμοφ ςτθν Αςία. Στθν αρχαία Ολυμπία οργανϊκθκαν για πρϊτθ φορά οι αρματοδρομίεσ και άλλα ιππικά αγωνίςματα. Τθν περίοδο του Μεςαίωνα, (1204-1438), θ Ανδραβίδα ζγινε πρωτεφουςα του Γαλλικοφ κράτουσ τθσ Ρελοποννιςου, που ονομαηόταν "Ρριγκιπάτο του Μορζωσ". Τα ντόπια άλογα διαςταυρϊκθκαν με τα άλογα των Φράγκων Ιπποτϊν ενϊ κατά τθν Τουρκοκρατία με Ανατολικοφ τφπου, (Αραβικά), άλογα και ζτςι δθμιουργικθκε θ φυλι τθσ Ανδραβίδασ. Μια παράδοςθ λζει, πωσ κάποτε ςτθν περίοδο τθσ τουρκοκρατίασ, ο τοφρκοσ διοικθτισ τθσ Γαςτοφνθσ, ζςτειλε δϊρο ςτο ςουλτάνο ζνα ηευγάρι πανζμορφα Ανδραβιδζικα άλογα. Ο ςουλτάνοσ ευχαριςτικθκε τόςο πολφ, που με φιρμάνι του, παραχϊρθςε επίςθμα ςτουσ κατοίκουσ τθσ Ανδραβίδασ το δικαίωμα να εκτρζφουν και να ιππεφουν τα πανζμορφα άλογά τουσ. Στθ νεότερθ ιςτορία, ο Ελλθνικόσ Στρατόσ προμθκευόταν άλογα από τθν περιοχι τθσ Ανδραβίδασ τα οποία ιταν διαςταυρϊςεισ με αγγλονορμανδικοφσ επιβιτορεσ τθσ φυλισ NONIUS. Πταν άρχιςε θ ανάπτυξθ τθσ ακλθτικισ ιππαςίασ ςτθν χϊρα μασ, τα πρϊτα άλογα που χρθςιμοποιικθκαν ςτθν υπερπιδθςθ των εμποδίων, προζρχονταν από τθ φυλι τθσ Ανδραβίδασ. Ραρά τισ επιδράςεισ που δζχτθκε μζςα ςτουσ αιϊνεσ, το άλογο τθσ Ανδραβίδασ διατιρθςε τα μορφολογικά γνωρίςματα των προγόνων τθσ μεςαιωνικισ εποχισ. Τα άλογα τθσ φυλισ Ανδραβίδασ ζχουν φψοσ ακρωμίου, άνω του 1.50 μ-1.60 μ. Οι κυριότεροι χρωματιςμοί είναι ο φαιόσ, ερυκροφαιόσ, ορφνόσ, ερυκρόσ, καςτανόσ 16
και ξανκόσ. Θ κεφαλι είναι κανονικι, το ςτικοσ μεγάλο και βακφ. Οι γλουτοί είναι πολφ καλά αναπτυγμζνοι, τα άκρα ιςχυρά και θ ραχιαία γραμμι ελαφρϊσ κοίλθ. Συνικωσ τα άλογα τθσ φυλισ, φζρνουν άςπρα ςτίγματα ςτο κεφάλι και τα πόδια. Τα άλογα τθσ φυλισ, είναι κατάλλθλα κυρίωσ για υπερπιδθςθ εμποδίων. Είναι, κατά κανόνα ζξυπνα ηϊα, μακαίνουν εφκολα και ζχουν μεγάλθ μυϊκι δφναμθ. Το άλογο τθσ Ανδραβίδασ
Θ φυλι Ανδραβίδασ μζχρι το 1995 απειλοφνταν με εξαφάνιςθ. Ο επίςθμοσ επιβιτορασ "ΡΘΓΑΣΟΣ", τθσ Εταιρείασ Ρροςταςίασ Ιππικισ Ραράδοςθσ και Φυςικισ Κλθρονομιάσ, ζδωςε νζα ηωτικότθτα ςτθ φυλι. Ζχει δϊςει πάνω από 50 καυμάςια πουλάρια και απομάκρυνε οριςτικά τον κίνδυνο εξαφάνιςθσ τθσ φυλισ Ανδραβίδασ. Ζχει πολφ καλζσ επιδόςεισ ςτθν ιππικι δεξιοτεχνία και τθν υπερπιδθςθ εμποδίων. Σταβλίηεται ςτον Ιππικό Πμιλο Ανδραβίδασ.
17
Κάκε Σεπτζμβριο, ο Ιππικόσ Πμιλοσ Ανδραβίδασ, οργανϊνει αγϊνεσ προσ τιμιν τθσ πιο ρωμαλζασ και ωραιότερθσ ελλθνικισ φυλισ αλόγων.
Σο άλογο τησ Μεςςαράσ Κρήτησ
Το άλογο τθσ Κριτθσ H φυλι τθσ Kριτθσ είναι θ αρχαιότερθ τθσ Eυρϊπθσ.Tα άτομα αυτισ τθσ φυλισ παρουςιάηουν πολλζσ ομοιότθτεσ με άλογα που εμφανίηονται ςε μινωικζσ παραςτάςεισ, αρχαία νομίςματα και γλυπτά. Xαρακτθριςτικό, και μάλιςτα εγγενζσ και όχι επίκτθτο, των αλόγων αυτϊν είναι ο πλαγιοτροχαςμόσ, κοινϊσ ραβάνι ι γιοργαλίδικο τρζξιμο. Αρχικά εκτρεφόταν ςτθν περιοχι τθσ Mεςςαράσ, ςιμερα εκτρζφεται ςε όλθ τθν Kριτθ. Eχει φψοσ 1,35 - 1,45 μ. H κεφαλι είναι λεπτι και εκφραςτικι, θ μετωπορρινικι γραμμι ευκεία, ο λαιμόσ αδφνατοσ, το ςϊμα ςτενό, θ γραμμι τθσ ράχθσ ευκεία, τα καποφλια αποςτρογγυλευμζνα, οι μθροί εςφιγμζνοι, θ κοιλία 18
λαγωνικοφ (μικρι περιφζρεια). H χαίτθ είναι άφκονθ και θ ουρά πολφ μακριά, αλλά κόβεται ςε μικρι θλικία. Tα άκρα είναι λεπτά και, ςε ςχζςθ με το ςϊμα, μακριά. Xαρακτθριςτικό τθσ φυλισ είναι ο πλαγιοτροχαςμόσ. Oι κυριότεροι χρωματιςμοί είναι ο μζλασ, ο καςτανόσ, ο ορφνόσ, ο φαιόσ και ο ερυκρόφαιοσ (κόκκινεσ τρίχεσ ανάμεςα ςτισ ψαρζσ). Oι οπλζσ είναι ςκλθρζσ μαφρου χρϊματοσ. Iδιαίτερα χαρακτθριςτικά (άςπρα ςθμάδια ςτο μζτωπο και ςτα πόδια) δεν εμφανίηονται, ςπάνια εμφανίηεται ανκυλλίσ (μικρό λευκό ςθμάδι ςτο μζτωπο). Eίναι πικανόν θ φυλι να ζχει υποςτεί βελτίωςθ κατά τθν περίοδο τθσ τουρκοκρατίασ με άλογα ανατολικοφ αίματοσ. Ράντωσ τα άτομα αυτισ τθσ φυλισ παρουςιάηουν πολλζσ ομοιότθτεσ με άλογα που εμφανίηονται ςε μινωικζσ παραςτάςεισ, αρχαία νομίςματα και γλυπτά. Εκτρζφεται κυρίωσ ςτθ νιςο Κριτθ, πλθν όμωσ και ςε άλλα νθςιά (Κυκλάδεσ, Δωδεκάνθςα) εκτρζφονται άλογα που προζρχονται από τθν Κριτθ. Επίςθσ, ςτθν Κριτθ ζχουν ειςαχκεί τα τελευταία χρόνια, λόγω τθσ αναπτυςςόμενθσ ηιτθςθσ, άλογα από τθ Θεςςαλία και κυρίωσ τθν Ρελοπόννθςο ςε μικρό αρικμό. Το Κρθτικό άλογο ι Μεςςαράσ, όπωσ ςυνθκίηεται να καλείται ςτθν περιοχι, εκτρζφεται ςχεδόν ςε όλο το νθςί και το βρίςκει κανείσ ςχεδόν με τθν ίδια ςυχνότθτα ςε πεδινζσ, θμιορεινζσ και ορεινζσ περιοχζσ του νθςιοφ. Το μζγεκοσ και ο όγκοσ διαφόρων τμθμάτων του ςϊματοσ (κεφαλι, λαιμόσ, κορμόσ, άκρα) βρίςκονται ςε αρμονικι ςυμμετρία μεταξφ τουσ, γεγονόσ που κακιςτά το Κρθτικό άλογο πολφ όμορφο και εντυπωςιακό, φαινοτυπικά. Είναι άλογο μετρίου αναςτιματοσ με φψοσ ακρωμίου ςτα ενιλικα αρςενικά 1,38 ζωσ 1,42 μζτρα και 1,32 ζωσ 1,36 ςτα κθλυκά, περίπου. Θ εντυπωςιακι εμφάνιςθ και γενικά θ ομορφιά του αλόγου αυτοφ οφείλεται, πικανόν, ςτο μεγάλο ποςοςτό γονιδίων του αραβικοφ αλόγου με το οποίο παλαιότερα είχε διαςταυρωκεί ςε μεγάλθ κλίμακα από τουσ ξζνουσ κατακτθτζσ του νθςιοφ. Το χρϊμα, που επικρατεί ςτο Κρθτικό άλογο, είναι το ορφνό με λίγεσ ςχετικζσ αποχρϊςεισ (μελανό, βακφ, καςτανό και κοινό), πλθν όμωσ υπάρχουν κα άλογα ςε αποχρϊςεισ του φαιοφ (βακφ, μθλωτό και ανοικτό). Ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά χρωματιςμοφ δεν ςυναντϊνται ςυχνά, ενϊ απεναντίασ φζρουν πολλζσ κορυφζσ ςτθν κεφαλι, λαιμό, τράχθλο και κορμό.
19
Το άλογο τθσ Κριτθσ Το ςϊμα του είναι ευρφ, μυϊδεσ, εφρωςτο και ςυμπαγζσ με μυϊκζσ μάηεσ ςτουσ γλουτοφσ και ςτισ ωμοπλάτεσ, ομοιόμορφα ανεπτυγμζνεσ. Το ςτικοσ ευρφ και μυϊδεσ αντανακλά τθν ιςχυρι κράςθ και αντοχι του αλόγου αυτοφ. Θ κεφαλι του, ςε μζγεκοσ αρμονικό με το υπόλοιπο ςϊμα, καλφπτεται από λεπτό δζρμα με αποτζλεςμα να διαγράφονται κακαρά οι διάφορεσ χϊρεσ τθσ κεφαλισ (οφκαλμοί, ρϊκωνεσ, χείλθ, παρειζσ), που ςε ςυνδυαςμό με το ιδιόμορφο ζντονο βλζμμα του, να αποκτά χαρακτθριςτικι προςωπικότθτα. Οριςμζνα άτομα, ειδικά μεταξφ των επιβθτόρων, παρουςιάηουν επιμικθ αβακι κοιλότθτα ςτο μζςον κα κατά μικοσ τθσ κεφαλισ, αρχόμενθσ κάτω από τθ νοθτι γραμμι που ενϊνει τουσ δφο οφκαλμοφσ και επεκτεινόμενθ 10-15 εκατοςτά προσ τουσ ρϊκωνεσ. Το χαρακτθριςτικό αυτό κεωρείται από οριςμζνουσ εκτροφείσ ωσ ενδεικτικό γνϊριςμα του κακαρόαιμου Κρθτικοφ αλόγου. Τα άκρα φζρονται παράλλθλα μεταξφ τουσ και κάκετα προσ το ζδαφοσ, με οςτζινο ςκελετό και με δυνατζσ και κακαρζσ αρκρϊςεισ, το δε μζγεκόσ τουσ είναι ςε αρμονία με το ςϊμα τουσ. Οι οπλζσ του είναι ςκοτεινοφ ςυνικωσ χρϊματοσ, ςκλθρζσ με ςτρογγυλι ςχετικά κατατομι.Άλογα, που χρθςιμοποιοφνται από τουσ ιδιοκτιτεσ για γεωργικζσ εργαςίεσ ςπανίωσ πεταλϊνονται. Θ χαίτθ αναπτφςςεται ςε μικοσ και αποκλίνει πλάγια ςτθν επιφάνεια του τραχιλου, ςυνικωσ αριςτερά. Ρολλοί εκτροφείσ τθν κουρεφουν κοντι γιατί τθν κεωροφν εμπόδιο. Θ ουρά φζρεται προσ τα κάτω ομαλά και πολλοί εκτροφείσ, ιδιαίτερα ςτουσ επιβιτορεσ, τθν αποκόπτουν μερικϊσ για λόγουσ εμφάνιςθσ, ζτςι ϊςτε όταν τρζχουν ςε ιπποδρομίεσ ι ςυμμετζχουν ςε εκκζςεισ να φαίνεται ςυνζχεια του ςϊματοσ, επειδι ανορκϊνεται οριηόντια μόνο το πρόςκιο τμιμα τθσ ουράσ κατά τον πλαγιοτροχιςμό. Ο πλαγιοτροχιςμόσ (αραβάνι) είναι χαρακτθριςτικό γνϊριςμα του Κρθτικοφ αλόγου και κεωρείται μάλιςτα ωσ απαραίτθτο γνϊριςμα από τουσ ιπποτρόφουσ προκειμζνου να κεωρθκεί το άλογο Κρθτικό. 20
Γενικά, το Κρθτικό άλογο είναι ηωθρό, νευρικό και ευερζκιςτο και αντιδρά εφκολα ςτο πλθςίαςμα από αγνϊςτουσ. Ιππεφεται εφκολα γιατί, λόγω του πλαγιοτροχιςμοφ, δεν αναπθδά τον αναβάτθ ζντονα όταν τρζχει ςε ανϊμαλο ζδαφοσ. Ζχει ιςχυρι αντοχι και κράςθ και ςυνδζεται με τον ιδιοκτιτθ του. Θ αναπαραγωγικι περίοδοσ του Κρθτικοφ αλόγου εκτείνεται από τθν αρχι τθσ άνοιξθσ μζχρι τθν αρχι του κζρουσ, αν και οι περιςςότερεσ φοράδεσ γονιμοποιοφνται ςυνικωσ το Μάιο. Θλικία ζναρξθσ τθσ αναπαραγωγικισ ηωισ για τουσ επιβιτορεσ και φοράδεσ είναι ςυνικωσ το 2oζτοσ. Οι ιδιοκτιτεσ των φοράδων που χρθςιμοποιοφν τα ηϊα τουσ για αγροτικζσ εργαςίεσ ςπανίωσ γονιμοποιοφν τισ φοράδεσ τουσ κάκε χρόνο. Συνικωσ αφινουν διάςτθμα 2-3 ετϊν και πολλζσ φορζσ παίρνουν μόνο ζναν πϊλο ςτθ διάρκεια τθσ ηωισ τουσ. Θ αναπαραγωγικι ηωι τθσ φοράδασ εκτείνεται πολλζσ φορζσ μζχρι τθν θλικία των 20 ετϊν. Επίςθσ οι επιβιτορεσ, που υπάρχουν ςε μεγάλθ αναλογία ςτον πλθκυςμό (41,5%), οριςμζνων εκτροφζων δεν χρθςιμοποιοφνται ποτζ για αναπαραγωγι ενϊ άλλοι εκτροφείσ εμπορεφονται τουσ επιβιτορεσ αναπαραγωγικά, ειςπράττοντασ από τουσ ιδιοκτιτεσ των φοράδων, που γονιμοποιοφν επιτυχϊσ, ςεβαςτό ποςό χρθμάτων. Ιδιαίτερα οι επιβιτορεσ, που διακρίνονται ςε ιππικοφσ αγϊνεσ και εκκζςεισ και των οποίων ο φαινότυποσ προςομοιάηει ςτισ απαιτιςεισ του Κρθτικοφ αλόγου, τυγχάνουν πολφ εμπορικοί ςτθ χρθςιμοποίθςι τουσ με αμοιβι για γονιμοποίθςθ φοράδων και παραγωγι πϊλων. Ρολφ ςπάνια χρθςιμοποιείται το Κρθτικό άλογο για παραγωγι θμιόνων ι γίννων.
21
Σο ροδίτικο άλογο
Το ροδίτικο άλογο Τα αλογάκια τθσ όδου είναι απόγονοσ ενόσ πανάρχαιου φφλου. Είναι είδθ μικρόςωμα κακϊσ το φψοσ τουσ δεν ξεπερνά τουσ 80-115 πόντουσ. Ζχουν εξαιρετικι ςωματικι διάπλαςθ, τζλειεσ αναλογίεσ, τρίχωμα πλοφςιο ςε χαίτθ και ουρά. Τα μορφολογικά χαρακτθριςτικά του μικρόςωμου αυτοφ αλόγου μοιάηουν με τα αντίςτοιχα χαρακτθριςτικά των μεγαλόςωμων φυλϊν αλόγου. Να ξεχωρίςουμε ότι δεν είναι άλογα νάνοι, τα γνωςτά pony. Επομζνωσ το αλογάκι τθσ όδου ανικει ςτο γζνοσ Equus Cabalus, αλλά λόγω του μικροφ ςωματικοφ μεγζκουσ του και τθσ μακραίωνθσ ιςτορίασ του επιβάλλεται να το χαρακτθρίςουμε ξεχωριςτι φυλι. Ζχει εξαιρετικι ςωματικι διάπλαςθ, κεφάλι μικρό, τράχθλο μακρουλό και μυϊδθ, ευρφ κϊρακα, ιςχυροφσ επικλινείσ γλουτοφσ, μυϊδθ και ιςχυρά πόδια που καταλιγουν ςε ςκλθρζσ μαφρεσ οπλζσ. Ο χρωματιςμόσ του ποικίλει από ςκοφρο καφζ ζωσ βακφ κόκκινο ι κανελί, πλοφςια μακριά χαίτθ με δεξιόςτροφθ ι αριςτερόςτροφθ φορά, ηωθρά μάτια, μεγάλα ρουκοφνια και ευκίνθτα αυτιά. Τεντωμζνα τα αυτιά εκφράηουν φόβο, αναςθκωμζνα ανθςυχία και κατεβαςμζνα θρεμία. Ζχει γίνει εξζταςθ ςτο DNA τουσ, ςτα εργαςτιρια του Cambridge. Στθ ράχθ και ςτο ςτόμα ζχουν ςθμάδια, γραμμι ςτθν πλάτθ και, λευκά ςθμάδια, που επιβεβαιϊνουν τθν αρχζγονθ καταγωγι τουσ. Κυριότερεσ αιτίεσ τθσ μείωςθσ του πλθκυςμοφ των αλόγων είναι οι κατά καιροφσ πυρκαγιζσ και οι ανομβρίεσ, οι Ιταλοί ςτρατιϊτεσ κατά τθ διάρκεια του πολζμου ςκότωναν τα μικρόςωμα αυτά ηϊα για τροφι, θ κακοποίθςθ του οικοςυςτιματοσ και ο περιοριςμόσ τθσ ζκταςθσ βοςκισ τουσ από άλλεσ δραςτθριότθτεσ κυρίωσ θ αναρχία ςτθ διαχείριςθ των αιγοπροβάτων και θ ζλλειψθ ευαιςκθςίασ από πολλοφσ για τθν προςταςία τουσ, ιδίωσ κτθνοτρόφουσ τθσ περιοχισ. Διάφορα ευριματα που εκτίκενται ςτο αρχαιολογικό μουςείο τθσ όδου μαρτυροφν ότι τα άλογα υπιρχαν από αρχαιότατων χρονϊν ςτο νθςί. Ρλιρθσ καταγραφι τουσ ζγινε από τουσ Ιταλοφσ κατά τθ διάρκεια τθσ Ιταλικισ κατοχισ του νθςιοφ. Μάλιςτα, οι Ιταλοί μερίμνθςαν για τθν καταςκευι ενόσ καταυλιςμοφ του περίφθμου "Cavallino" όπου επιδόκθκαν ςτθν εκτροφι αλόγων τθσ φυλισ όδου με 22
ςκοπό τθ ςφςταςθ ίλθσ ιππικοφ για ςτρατιωτικοφσ ςκοποφσ. Ρροπολεμικά διοργανϊνονταν και επιδείξεισ αλόγων ςε εκκεςιακό χϊρο κοντά ςτο ςθμερινό καηίνο τθσ πόλθσ όδου. Θ εν λόγω φυλι ζχει ςυνδεκεί με τθν πολιτιςμικι παράδοςθ του νθςιοφ, κακϊσ τα άλογα αυτά χρθςιμοποιοφνται από τουσ αγρότεσ για το αλϊνιςμα των ςιτθρϊν. Ο ςθμαίνων ρόλοσ του ροδίτικου αλόγου ςτθν κοινωνία του νθςιοφ απεικονίςτθκε ςε διαφορζσ μορφζσ λαϊκισ τζχνθσ. Συμφϊνα με τισ μαρτυρίεσ κατοίκων του Αρχάγγελου όδου, τα άλογα τθσ φυλισ όδου αρικμοφςαν περίπου 150 άτομα το 1950, ςταδιακά θ ςυμβολι τουσ ςτθν αγροτικι παραγωγι ελαχιςτοποιικθκε με αποτζλεςμα τα άλογα να αφεκοφν ελευκζρα ςτθν ορεινι περιοχι του όρουσ Κουτςομφτθσ. Εξαιτίασ των δυςμενϊν ςυνκθκϊν διαβίωςθσ και των διωγμϊν που υπζςτθςαν από τουσ κτθνοτρόφουσ τθ περιοχισ, τα ηϊα αυτά αποδεκατίςτθκαν. Το 2000 απζμεινε ςτο βουνό μόνο μια αγζλθ ζξι αλόγων. Το αλογάκι τθσ όδου κινδυνεφει από τθν λακροκθρία, τθν ζλλειψθ τροφισ, τα αυτοκινθτιςτικά ατυχιματα και άλλα πολλά που κζτουν ςε κίνδυνο τθ ηωι των αλόγων αυτϊν. Οι ανκρϊποι κυνθγοφν τα ηϊα αυτά, είτε για το κρζασ τουσ, είτε για ευχαρίςτθςθ με αποτζλεςμα τθν κατακόρυφθ μείωςθ του πλθκυςμοφ τουσ και οδεφουν ςτον αφανιςμό τθσ ςπάνιασ αυτισ φυλισ που ηεί μόνο ςτο νθςί τθσ όδου.
φυλή Zακφνθου δεν ζχει ακόμθ επίςθμα αναγνωριςκεί. Oι γεννιτορζσ τθσ προζρχονται από άλογα τθσ Hλείασ που είχαν διαςταυρωκεί ςτισ αρχζσ του 20οφ αιϊνα και κατά τθν περίοδο του Mεςοπολζμου με επιβιτορεσ αγγλοαραβικισ φυλισ. Σιμερα εκτρζφονται ςτθ Zάκυνκο και χρθςιμοποιοφνται ςτισ άμαξεσ του νθςιοφ και για ιππαςία από τουσ τουρίςτεσ. Tα άλογα τθσ φυλισ αυτισ εκτίκενται ςτθν Iππικι Eκκεςθ τθσ ανδραβίδασ ςτθν κατθγορία των «αγγλοαράβων». αναμφίβολα είναι τα ωραιότερα ελλθνικά άλογα. H αρμονικι ςωματικι τουσ διάπλαςθ είναι αποτζλεςμα τθσ επιλογισ εκλεκτϊν γεννθτόρων από το ζμπειρο μάτι και το ξεχωριςτό γοφςτο των Zακυνκινϊν αριςτοκρατϊν φίλων του αλόγου. 23
Tο φψοσ ακρωμίου είναι 1,45 – 1,55 μ., ο ςυνθκζςτεροσ χρωματιςμόσ είναι ο μζλασ, εμφανίηονται όμωσ και άλλοι χρωματιςμοί. H φυλή Pοδόπησ δεν ζχει ακόμθ αναγνωριςτεί. Eκτρζφεται ςτισ ορεινζσ κοινότθτεσ των νομϊν Pοδόπθσ και Ξάνκθσ. Tο φψοσ ακρωμίου είναι 1,25 – 1,45 μ. Oι κυριότεροι χρωματιςμοί είναι ο ορφνόσ και ο φαιόσ ςε όλεσ τισ αποχρϊςεισ. Συναντϊνται και άτομα ξανκά και ιςαβζλλεια. Tα περιςςότερα άλογα εμφανίηουν ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά (λευκά ςθμάδια ςτο μζτωπο και ςτα πόδια). H κεφαλι είναι αρμονικι, το ςϊμα ςυμπαγζσ κυλινδρικό με καλι μυϊκι ανάπτυξθ. Oι οπλζσ είναι ςκοτεινοφ χρϊματοσ και θ χαίτθ και θ ουρά άφκονεσ. Ρολλοί εκτροφείσ κουρεφουν τθν χαίτθ, θ οποία εμφανίηεται όρκια (ρωμαϊκι ι πολεμικι χαίτθ). ΣΑ ΑΓΡΙΑ ΑΛΟΓΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΑ Σε πολλζσ περιοχζσ τθσ χϊρασ μασ υπάρχουν ςιμερα ελεφκερα άλογα, που τα περιςςότερά τουσ ανικουν ςτθ φυλι Ρίνδου. Στο όροσ αίνοσ τθσ Kεφαλονιάσ υπάρχουν περίπου 25 άλογα, τα οποία διαβιοφν ςε πολφ ςκλθρζσ ςυνκικεσ ςε υψόμετρο 1.628 μ. H φυλι του αίνου είναι άλογα που ηουν ελεφκερα ςτισ υπϊρειεσ του όρουσ Αίνοσ τθσ Kεφαλονιάσ (υψόμετρο 1.628 μ.). Eχουν κοινι καταγωγι με τα άλογα τθσ φυλισ τθσ Ρίνδου, όμωσ οι ςκλθρζσ ςυνκικεσ διαβίωςθσ δθμιοφργθςαν μορφολογικά χαρακτθριςτικά διαφορετικά από εκείνθσ. Tο φψοσ τουσ είναι 1,15 – 1,25 μ. H κεφαλι είναι μικρι και εκφραςτικι, το ςτικοσ ςτενό και βακφ, οι ϊμοι και τα καποφλια ιςχυρά και μυϊδθ. Tα άκρα πολφ ιςχυρά, το ακρϊμιο εμφανζσ. H χαίτθ και θ ουρά άφκονεσ. Oι οπλζσ μαφρεσ και ςκλθρζσ. H γενικι εμφάνιςθ των ηϊων είναι ακλθτικι. Tα ςυνικθ χρϊματα είναι καςτανό, ορφνό (=ςκοφρο), φαιό και ερυκρόφαιο. Βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=5FfpbmZgNIw
Στθν περιοχι τθσ Hπείρου, ςτισ εκβολζσ του ποταμοφ Kαλαμά, υπάρχει ζνα μικρό κοπάδι.Στθ νοτιοδυτικι Eλλάδα, ςτισ εκβολζσ του Αχελϊου, υπάρχει επίςθσ κοπάδι 40 αλόγων. 24
https://www.youtube.com/watch?v=hVutOdgjngE βίντεο-άγρια άλογα ςτισ εκβολζσ του Αχελϊου.
Σα Άγρια άλογα του Πεταλά Eνα πολφ μεγάλο κοπάδι, περίπου 200 άλογα, υπάρχει ςτθν περιοχι τθσ Λεπενοφ αμφιλοχίασ Μζχρι πριν 30-40 χρόνια απαραίτθτα ςτουσ Λεπενιϊτεσ ιταν τα άλογα και μουλάρια για τισ δουλειζσ τουσ (μεταφορζσ, όργωμα). Πμωσ γριγορα αυτά αντικαταςτάκθκαν από το αυτοκίνθτο κι ζτςι περιιλκαν «ςε αχρθςτία». Εγκαταλείφκθκαν απ' τουσ ιδιοκτιτεσ τουσ ελεφκερα ςτα υψϊματα του Ρεταλά. Τα άγρια άλογα που ηουν ςτθν περιοχι του Ρεταλά του Δ.Δ. Λεπενοφσ είναι άλογα δεφτερθσ και τρίτθσ γενιάσ. Θ ςθμερινι αγζλθ αποτελείται από άλογα που γεννικθκαν ςε άγριεσ ςυνκικεσ. Ηουν ςτο βουνό "ξεπετάλωτα", δθλαδι ελεφκερα και ανακαλφπτουν τθν καταγωγι τουσ, τθν πρότερθ άγρια κατάςταςθ. Το ζνςτικτο κακοδθγεί αυτι τθν ελεφκερθ διαβίωςθ και αναςφρει τθν αρχζγονθ μνιμθ τουσ, εντελϊσ απείραχτθ και αναλλοίωτθ από τθν μακραίωνθ δουλεία. https://www.youtube.com/watch?v=rrnJTOINAJ8 βίντεο.
Τα άλογα αυτά ηουν ς' ζνα χϊρο τριακοςίων χιλιάδων ςτρεμμάτων, που εκτείνεται ςτα όρια των Διμων Στράτου, Αμφιλοχίασ και Ινάχου. Ο χϊροσ αυτόσ ιταν κάποτε δάςοσ γεμάτο από ελάφια, ηαρκάδια, λαγοφσ και λφκουσ, αγριογοφρουνα και αλεποφδεσ. Στθ βόρειο Eλλάδα, ςτισ εκβολζσ του Αξιοφ, του Αλιάκμονα και του Ζβρου, υπάρχουν επίςθσ κοπάδια ελεφκερων αλόγων, και ςτο όροσ Pοδόπθ μια μεγάλθ εκτροφι 400 ελεφκερων αλόγων. Tα ηϊα αυτά δεν ζχουν ιδιοκτιτεσ, αλλά τα φροντίηουν θ τοπικι αυτοδιοίκθςθ και πολλοί πολίτεσ οι οποίοι τα αγαποφν. https://www.youtube.com/watch?v=V3A81rnc0uc βίντεο Άλογα(ελεφκερα βόςκουν ςτο δάςοσ του Άγ. Προυσ.
Σα άγρια άλογα του Ολφμπου Στισ πλαγιζσ τθσ Ελαςςόνασ και τθσ Καρυάσ, ελεφκερα ςτθ φφςθ... Τα άγρια άλογα του Ολφμπου.. περιφανα άτια, ανζμελα καλπάηουν ςτισ πλαγιζσ του βουνοφ των κεϊν.. 25
Ξεχαςμζνα γενιζσ ολόκλθρεσ και εκτοπιςμζνα από τα αγροτικά αυτοκίνθτα τα Θεςςαλικά άλογα ηουν και πολλαπλαςιάηονται, άγρια πλζον, ςτισ βουνοκορφζσ του Ολφμπου μακριά και απλθςίαςτα από τουσ ανκρϊπουσ. Στον Πλυμπο ςιμερα υπάρχει μια ολόκλθρθ αγζλθ από τζτοια άλογα.
Θλεκτρονικι Βιβλιογραφία http://www.gaiapedia.gr/gaiapedia/index.php/Φυλζσ_ιπποειδϊν http://www.skyrianhorsesociety.gr/en/ http://www.kgbzath.gr/ http://www.paseges.gr/el/news/Spanies-fyles-ippwn-sta-Trikala http://www.alogomagazine.com/
26
Σι ςημαίνει Γιοργαλίδικο, Αραβάνι και Ραβάνι. Yorgala –Rahvan Αt ςτα τοφρκικα. Αt ςτα τοφρκικα ςθμαίνει άλογο και θ λζξθ καταφανϊσ προζρχεται από το αρχαίο Άτι = άλογο . Yorgala ςτα τοφρκικα ςθμαίνει γοργό, ευκολοβάδιςτο , αλλά και το άλογο που χρθςιμοποιεί τα δυό του πόδια ςτθ μία πλευρά εναλλάξ με τα δφο από τθν άλλθ, δθλ. τα πόδια τθσ μιασ πλευράσ κινοφνται ταυτόχρονα και ζπονται εκείνα τθσ αντίκετθσ, όπωσ τθσ καμιλασ. Ζτςι ζχει ζναν κλθρονομικό ςυγκεκριμζνο βαδιςμό, γοργό/ γριγορο, ξεκοφραςτο για τθν αναβάτθ και ουςιαςτικά δεν καλπάηει ςαν τ’ άλογα ιπποδρόμου ι υπερπιδθςθσ εμποδίων. Αν και θ λζξθ πικανολογϊ πϊσ προζρχεται από το ελλθνικό Γοργόσ, ο νεοελλθνικόσ οριςμόσ για τα άλογα αυτά είναι « πλαγιοβαδιςτζσ». Ρροτιμϊ το Γοργό Άτι, τουρκιςτί Yorgala Αt και Γιοργαλίδιο Άτι / άλογο . Στο χωριό μου λίγοι είχαν τζτοια άλογα και δεν τα ςαμάρωναν, μόνο τα ςζλωναν , ι ξζςτρωτα για ιππαςία και «φιγοφρα» μιασ και λογίηονταν ωσ ςθμερινά ςπορ αυτοκίνθτα. Ραρακάτω το γοργό/ γιοργαλίδικο άλογο ςτο δθμοτικό τραγοφδι : «ο ςκλάβοσ» «…Πεσ μου βρε γζροντα, προφταίνω ςτα ςτεφάνια; Αν ζχεισ άλογο γοργό, ςτο ςπίτι κα προλάβεισ μα αν ζχεισ άλογο αργό ςτθν εκκλθςιά κα φτάςεισ. Δίνει βιτςιά ςτο άλογο κι ανζμοι τον επαίρνουν μα είχε άλογο γοργό ςτο ςπίτι προλαβαίνει..» Rahvan At ςτα τοφρκικα και ςτα νεοελλθνικά Αραβάνι ι Ραβάνι, ςθμαίνει το υπερκινητικό Άτι/ άλογο. Κάνω μια αυκαίρετθ , αλλά αλθκοφανι ετυμολογία τθσ λζξθσ από το Ομθρικό: «… ..υπό δε κνιμαι ρώοντο αραιαί , δθλ. οι κνιμεσ του υπερεκινοφντο» , αλλά και από το Αραρίςκω = ςυναρμόηω ( βλ. …Liddell & Scott A τόμοσ ςελ. 370 , εκδ. Σιδζρθσ ), δθλ. ςυνάρμοςθ των ποδιϊν που κάνουν τ’ άλογα αυτά κατά τον ειδικό κλθρονομικό γοργό υπερκινθτικό βαδιςμό τουσ και όχι καλπαςμό. Βλ. εδϊ Κρθτικοφσ πλαγιοβαδιςτζσ ( !! ) Γιοργαλίδικα, Γοργά Άτια: http://www.youtube.com/watch?v=ir2s6U3QbLo&feature=related 27
τα Γιοργαλίδικα άλογα ζλκουν τθν καταγωγι τουσ από τθν Κρήτη ( άλογα Μεςςαράσ ) όπου ίςωσ βρζκθκαν εκεί από τθν αρχαία Αίγυπτο τον 17ο π.Χ αιϊνα. Άλλοι πάλι αναφζρουν ότι είναι απόγονοι των αλόγων Ταρπάν από τα βάκθ τθσ ωςίασ και ανικουν ςτθν κατθγορία των ορεςίβιων αλόγων ςφμφωνα με ζρευνεσ του Ρανεπιςτθμίου Kentucky. Θ ςφγκριςι τουσ με ςκελετοφσ που βρίςκονται ςτο Αρχαιολογικό Μουςείο Θρακλείου παραπζμπει ςτθν ίδια ράτςα με τα άλογα των Μινωιτϊν και ςτο ςυμπζραςμα ότι δεν ζχουν υποςτεί γενετικζσ μεταβολζσ ςτο πζραςμα των χρόνων. Βζβαια ζγιναν διαςταυρϊςεισ τουσ με τ’ άλογα των κατακτθτϊν τθσ Κριτθσ (κυρίωσ αραβικά) που επθρζαςαν ι και βελτίωςαν τθ ράτςα τουσ. Θ νεότερθ φυλι δθμιουργικθκε μάλλον από τθ διαςταφρωςθ του ικαγενοφσ κρθτικοφ αλόγου με το αραβικό τθν περίοδο τθσ Αραβοκρατίασ (824-961 μ.Χ). Σε κάκε περίπτωςθ κεωροφνται θ αρχαιότερθ φυλι τθσ Ευρϊπθσ. Το 1895 οι Οκωμανοί ανζφεραν ότι θ Κριτθ διζκετε μια ξεχωριςτι φυλι αλόγων με ειδικό υπερκινθτικό τρόπο βαδίςματοσ (rahvan – αχβάν που παρ-ετυμολογιςαμε παραπάνω), από τα οποία μετζφεραν ςτθ Μ. Αςία και Ανατολία, όπου τα εκτρζφουν και προςζχουν πολφ. Το 1928 είχαν καταγραφεί μόνο 6.000 άλογα ςε όλθ τθν Ελλάδα. Μετά κινδφνευςαν με εξαφάνιςθ και ςιμερα ευτυχϊσ επανζκαμψαν. Άλογα που προζρχονται από τθ Κριτθ, ςυναντοφνται ακόμα ςε Ρελοπόννθςο ( Ρθνεία , Αμαλιάδα ), Κυκλάδεσ, Δωδεκάνθςα, Χίο, Μυτιλινθ και γενικά ςε όλθ τθν Ελλάδα. H Μοραΐτικθ φυλι τθσ Πηνείασ εκτρζφεται ςτισ θμιορεινζσ περιοχζσ τθσ Hλείασ (περιοχι Eφφρασ) και όπωσ λζνε ζλκει τθν καταγωγι τθσ από τα αρχαία ελλθνικά άλογα των Ολυμπιακϊν ιπποδρομιϊν ( βλ. Ξενοφϊντα «Iππαρχικό» και το «Ρερί Iππικισ Tζχνθσ» ) . Ενδζχεται κατά τθν περίοδο τθσ οκωμανοκρατίασ άτομα τθσ φυλισ να διαςταυρϊκθκαν με άλογα αραβικοφ αίματοσ, όπωσ δείχνει θ ομοιότθτα που εμφανίηει με εκείνα τθσ Βερβερικισ φυλισ, ενϊ ζχουν και αυτά Γιοργαλίδικο γοργό βάδιςμα. ( πλθροφ. I. Μενεγάτοσ, Eπίκ. κακθγθτισ Γεωπονικοφ Ρανεπιςτθμίου Ακθνϊν ) ι να ςυγγενεφουν με τα πρϊθν ςοβιετικά Ακάλ Τεκζ που φζρουν χαρακτθριςτικά αρχαίων αλόγων. Μιπωσ το άλογο του Θ. Κολοκοτρϊνθ ιταν τζτοιο, Μοραΐτικο Ρθνείασ από δϊρο του Αλι Φαρμάκθ ( Λάλα ) ; άρθρο του Δημ. Σταθακόπουλου http://www.kalavrytanews.com/2012/09/blog-post_10.html
28