Η εξζλιξθ του αλόγου
1
Ο Ίπποσ (equus), ανικει ςτθν οικογζνεια των ίππιδϊν τα οποία είναι οπλθφόρα, περιςςοδάκτυλα κθλαςτικά. Σα περιςςοδάκτυλα εξελίχκθκαν από τθν τάξθ των κονδυλάρκρων. Σα περιςςοδάκτυλα ςτα εμπρόσ άκρα είχαν τζςςερα δάκτυλα και ςτα πίςω μόνο τρία. Αυτι θ διάπλαςθ των άκρων ςε ςυνδυαςμό με τα μακριά μετακάρπια και μετατάρςια οςτά τουσ ζκανε πολφ καλοφσ δρομείσ. το διάςτθμα μεταξφ 54 - 38 εκατομμφρια χρόνια διαπιςτϊνεται μία διαφοροποίθςθ ςτα δόντια των περιςςοδάκτυλων που είχε ςαν αποτζλεςμα τθ δθμιουργία πολλϊν διαφορετικϊν οικογενειϊν 3 από τισ οποίεσ ηουν και ςιμερα. Η οικογζνεια των Ιππιδϊν, των Σάπειρων και των Ρινόκερων. Οι Ιππίδεσ (Equidae) αποτελοφν μία από τισ τρεισ αρτίγονεσ οικογζνειεσ των περιςςοδακτφλων κθλαςτικϊν και περιλαμβάνουν μονάχα ζνα γζνοσ, τον Ίππο (Equus). τθν οικογζνεια των ιππιδϊν ανικουν τα ηϊα που είναι ευρφτερα γνωςτά ωσ άλογα, ηζβρεσ και όνοι (γαϊδοφρια). Ο διαχωριςμόσ των ειδϊν είναι μζχρι και ςιμερα κζμα ςυηθτιςεων ανάμεςα ςτουσ ειδικοφσ. τισ περιςςότερεσ ταξινομιςεισ πάντωσ αναγνωρίηονται επτά είδθ. Μερικά από αυτά κεωροφνται απειλοφμενα, άλλα όμωσ χαίρουν ωσ εξθμερωμζνα κατοικίδια παγκόςμιασ εξάπλωςθσ. Χρθςιμοποιικθκε από τθν αρχαιότθτα ωσ μζςο μετακίνθςθσ και αποτζλεςε βαςικι κινθτιρια δφναμθ των αμαξϊν αλλά και χριςιμο εργαλείο ςτον πόλεμο όπωσ και ςε ακλθτικοφσ αγϊνεσ . Βοικθςε επίςθσ τθν εξάπλωςθ των ανκρϊπων ςε νζεσ περιοχζσ, κακϊσ και τθ μετανάςτευςθ ολόκλθρων λαϊν. Εξθμερϊκθκε από τον άνκρωπο γφρω ςτο 4.500 π.Χ. τθν αρχαία ελλθνικι, θ ονομαςία του ιταν ίπποσ. Σο άλογο είναι ψθλό ηϊο, (υπάρχουν 1000 φυλζσ αλόγων που το φψοσ τουσ ξεκινάει από 50 εκατοςτά μζχρι και 180 εκατοςτά) γνωςτό για τθν περιφανθ όψθ του. Γεννάει κάκε φορά ςυνικωσ ζνα μωρό, ςπανιότερα δφο, και το κθλυκό τα κθλάηει μζχρι τθν θλικία των 6-7 μθνϊν και ςτθ φφςθ μζχρι τθν θλικία του ενόσ ζτουσ.
2
Θ οικογζνεια των Ιππιδϊν Ζχουν πυκνό τρίχωμα που αποτελείται από κοντζσ και απαλζσ τρίχεσ. Ηουν πολλά χρόνια και ο μζςοσ όροσ ηωισ του φτάνει τα 25 ζωσ 30 χρόνια. Αν και πιςτευόταν ότι δεν είναι ιδιαίτερα ζξυπνο ηϊο, όπωσ δείχνει και το όνομά του, ζχει αποδειχτεί ότι κατζχει ευφυΐα που ζχει να κάνει με τθν εκμάκθςθ κακθκόντων, τθ μνιμθ και τθ λφςθ προβλθμάτων. Ο ςθμερινόσ ίπποσ μάλλον εμφανίςτθκε ςτθ Βόρεια Αμερικι, κατά τθν εποχι του Πλειςτοκαίνου, και από εκεί μετανάςτευςε ςτον υπόλοιπο κόςμο. Από το ίδιο εξελικτικό δζντρο προιλκαν το γαϊδοφρι, θ ηζβρα, θ Κουάγκα, το άλογο Przewalski και άλογο Παλλάσ.
Άγριο άλογο Przewalski, από τα λίγα που έχουν απομείνει. Ωσ τόποσ εξθμζρωςθσ του αλόγου κεωρείται θ περιοχι τθσ νότιασ Ρωςίασ και Ουκρανίασ, όπου υπιρχαν μεγάλεσ ςτζπεσ με αγζλεσ από άγρια άλογα. Αργότερα το άλογο εξαπλϊκθκε ςε άλλεσ περιοχζσ με τισ μετακινιςεισ μεγάλων πλθκυςμϊν. Κατά τθν εποχι του χαλκοφ είχε επεκτακεί 3
από τθ νότια Ρωςία μζχρι το Καηακςτάν και τθν Αρμενία, ενϊ εμφανίςτθκε κοντά ςτθ Μεςοποταμία το 3.000 π.Χ. Οι Τξϊσ διζδωςαν το άλογο ςτθν Αίγυπτο, όπου χρθςιμοποιικθκε επίςθσ για τθ μεταφορά τθσ άρχουςασ τάξθσ και αναπτφχκθκε και θ ιπποφορβία. τθν Περςικι αυτοκρατορία ιταν ξακουςτοί ιππείσ οι κφκεσ, που κατοικοφςαν ςε περιοχι βόρεια τθσ Μαφρθσ κάλαςςασ. Σα εξθμερωμζνα άλογα χρθςιμοποίθςαν αρκετοί πολιτιςμοί από τθν προϊςτορία μζχρι το Μεςαίωνα, όπωσ οι Αςςφριοι, οι Βαβυλϊνιοι, οι Πζρςεσ, οι Ζλλθνεσ, οι Εβραίοι, οι Αιγφπτιοι, οι Ρωμαίοι και οι Άραβεσ
O γάιδαροσ, γάδαροσ ι γαϊδοφρι, ςτο κθλυκό γζνοσ γαϊδάρα, γαδάρα ι γαϊδοφρα και ςτθν κακαρεφουςα όνοσ, είναι κατοικίδιο εξθμερωμζνο κθλαςτικό ηϊο που ανικει ςτθν τάξθ περιςςοδάκτυλα. Θ επιςτθμονικι του ονομαςία είναι Equus asinus, είναι δθλαδι ζνα είδοσ του γζνουσ «άλογο» (Ίπποσ - Equus). Πρόκειται για ηϊο που φθμίηεται για τθν παροιμιϊδθ υπομονι του. Αποτελεί επίςθσ ςφμβολο ταπεινότθτασ, κάτι που υποδθλϊνεται και ςτθν Καινι Διακικθ, με τθν είςοδο του Χριςτοφ ςτα Ιεροςόλυμα «επί πϊλου όνου». Βζβαια ο κάτοχοσ όνου τθν εποχι εκείνθ ςτθν περιοχι δεν ιταν και ευκαταφρόνθτοσ. Από τθ διαςταφρωςθ αλόγου (ςυγκεκριμζνα φοράδασ) και γαϊδάρου προζρχεται το μουλάρι, ενϊ από τθ διαςταφρωςθ αλόγου και κθλυκοφ γαϊδάρου προζρχεται ο γίννοσ. Παλαιότερα οι άνκρωποι τον χρθςιμοποιοφςαν ςαν μεταφορικό μζςο. Μουλάρι ι θμίονοσ ονομάηεται το ηϊο που προζρχεται από τθ διαςταφρωςθ αλόγου και γάϊδαρου. Σο μουλάρι προζρχεται από γονιμοποίθςθ φοράδασ από γάιδαρο. Ζνα 4
διαφορετικό είδοσ, το γαϊδουρομοφλαρο ι γίννοσ, προκφπτει όταν γίνει γονιμοποίθςθ κθλυκοφ γαϊδουριοφ από άλογο. Σο μουλάρι (αλλά και το γαϊδουρομοφλαρο) είναι ζνα υβρίδιο, προκφπτει δθλαδι από τθ διαςταφρωςθ δυο διαφορετικϊν αλλά ςυγγενϊν ειδϊν. Μορφολογικά το μουλάρι ομοιάηει ςτο ςϊμα και το δζρμα με γάιδαρο, ενϊ ςτισ περιοχζσ του λαιμοφ και του κεφαλιοφ περιςςότερο με άλογο. Ενϊ το άλογο ζχει 64 χρωμοςϊματα, και το γαϊδοφρι 62, το μουλάρι ζχει 63. Σο μουλάρι δεν μπορεί να αναπαραχκεί λόγω του αρικμοφ των χρωμοςωμάτων που ζχει και είναι ςτείρο. ε εξαιρετικζσ περιπτϊςεισ υπάρχουν γεννιςεισ από μουλάρια, αλλά είναι ιδιαίτερα ςπάνιεσ. Σο μουλάρι είναι πιο μεγαλόςωμο και ζχει το ςϊμα ενόσ αλόγου και τα πόδια ενόσ γαϊδουριοφ. Σο γαϊδουρομοφλαρο ζχει το ςϊμα γαϊδουριοφ και τα πόδια ενόσ αλόγου. Είναι πιο μικρόςωμο από το μουλάρι. Σα μουλάρια ςυνδυάηουν χαρακτθριςτικά των γαϊδουριϊν, όπωσ θ υπομονι και επιμονι, και των αλόγων, όπωσ θ αντοχι και θ δυνατότθτα μεταφοράσ μεγάλων βαρϊν. Όταν ενοχλθκεί, το μουλάρι μπορεί να κλωτςιςει πολφ δυνατά, προσ κάκε κατεφκυνςθ. Χρθςιμοποιοφνται ςε αγροτικζσ κοινωνίεσ για βοικεια ςτισ μεταφορζσ, παλιότερα όμωσ και μζχρι τον Β' Παγκόςμιο Πόλεμο ευρφτατθ ιταν θ χριςθ τουσ από τουσ ςτρατοφσ του κόςμου ωσ μζςα μεταφοράσ, κυρίωσ λόγω τθσ μεγάλθσ αντοχισ τουσ και τθσ ανκεκτικότθτάσ τουσ ςτισ αςκζνειεσ. τθν Ελλάδα υπιρχαν 508.000 γαϊδοφρια το 1950, 95.000 το 1995 και λιγότερα από 16.000 το 2008
Η ηζβρα είναι περιςςοδάκτυλο κθλαςτικό ηϊο που ανικει ςτισ Ιππίδεσ, ςυγγενισ του αλόγου. Σο ςυνθκζςτερο είδοσ Ηζβρασ είναι θ Ηζβρα θ γνιςια (Equus zebra). 5
Γενικά, μοιάηει με το άλογο. Σο τρίχωμά τθσ είναι άςπρο ι πολφ ανοιχτό κίτρινο με λεπτζσ μαφρεσ ραβδϊςεισ, οι οποίεσ υπάρχουν και πάνω ςτθν κοντι και όρκια χαίτθ τθσ. Ζχει μικοσ 2,2μ. και ηυγίηει γφρω ςτα 200 κιλά. Ζχει μικρό κεφάλι, αλλά ευκίνθτα αυτιά, που ςτρζφονται ςε μεγάλεσ γωνίεσ. Σο είδοσ Equus Zebra ηει ςτθν νότια και δυτικι Αφρικι. Σα άτομα δεν μζνουν μόνα τουσ, αλλά ςε αγζλεσ. Μερικζσ φορζσ μάλιςτα βόςκουν μαηί με αντιλόπεσ ι ςτρουκοκαμιλουσ για να αντιμετωπίςουν τα ςαρκοφάγα αποτελεςματικότερα. Άλλα είδθ: Εquus burchelli, που τείνει να εξαφανιςτεί τελείωσ,
Equus quaga, που μοιάηει πιο πολφ με άλογο παρά με ηζβρα.
6
Σο Κουάγκα είναι ζνα εξαφανιςμζνο υποείδοσ τθσ ηζβρασ. Κάποτε αρικμοφςε τεράςτια κοπάδια ςτθν Νότια ακτι τθσ Αφρικισ. Διζφερε από τα άλλα είδθ ηζβρασ επειδι είχε ρίγεσ μόνο ςτο μπροςτινό μζροσ του ςϊματοσ του ενϊ το πίςω μζροσ ιταν εντελϊσ καφζ. Θ λζξθ Κουάγκα ςθμαίνει ηζβρα ςτθν γλϊςςα των Κόικόι. Σο μόνο Κουάγκα που φωτογραφικθκε ηωντανό ιταν ζνα αρςενικό ςτον ηωολογικό κιπο του Λονδίνου το 1875. Σο τελευταίο Κουάγκα πζκανε ςτον ηωολογικό κιπο του Άμςτερνταμ το 1883. Equus grevyi, θ μεγαλφτερθ απ' όλεσ.
7
Ο Ηϊιπποσ ιταν ηϊο, πρόγονοσ του ςθμερινοφ αλόγου, που ηοφςε πριν από 50.000.000 χρόνια ςτα υγρά δάςθ τθσ Ευρϊπθσ και τθσ Βόρειασ Αμερικισ.
Θ λζξθ "Θϊιπποσ" ςθμαίνει "το πρϊτο άλογο". Ο Θϊιπποσ είχε πολλζσ διαφορζσ με το ςθμερινό άλογο. Σο μζγεκόσ του ιταν πολφ μικρότερο κακϊσ ιταν όςο μία ςθμερινι αλεποφ. Επίςθσ, αντί για χαίτθ είχε λίγεσ ςκλθρζσ τρίχεσ πάνω ςτο λαιμό και μία κοντι και πλατιά ουρά. Ο λαιμόσ του ιταν κοντόσ και τα δόντια του ηϊου μποροφςαν να μαςιςουν μόνο τρυφερά φφλλα. τα μπροςτινά του πόδια είχε τζςςερα δάχτυλα ενϊ ςτα πιςινά είχε τρία. Αυτό το πρωτόγονο άλογο είχε και άλλα οςτά ςτα άκρα του, γεγονόσ που δθμιουργεί τθν υπόκεςθ ότι οι πρόγονοί του πρζπει να είχαν πζντε δάχτυλα και ότι τα άκρα τουσ κα ζμοιαηαν μάλλον με αυτά τθσ αρκοφδασ. Ο θϊιπποσ ηοφςε ςε υγρά και δαςωμζνα μζρθ. Μποροφςε να τρζχει μζςα ςτα πυκνά δάςθ για να ςωκεί από τουσ εχκροφσ του. Επίςθσ, μποροφςε να φτάνει και να τρϊει τα φφλλα των κάμνων και των χαμθλϊν κλαδιϊν των δζντρων (ίςωσ εκείνθ τθν εποχι να μθν υπιρχε ακόμθ χορτάρι). Με τθν πάροδο του χρόνου αλλάξανε οι ςυνκικεσ ςτα μζρθ που ηοφςε ο θϊιπποσ. Σα λαςπϊδθ εδάφθ των δαςϊν ξεράκθκαν ςιγά-ςιγά και το χϊμα ζγινε ςκλθρότερο. ιγά-ςιγά άλλαξε και ο θϊιπποσ. Θ μεταβολι, φςτερα από πολλοφσ αιϊνεσ, ιταν τόςο μεγάλθ ϊςτε οι επιςτιμονεσ αναγκάςτθκαν να του αλλάξουν όνομα. Σο νεϊτερο αυτό άλογο ονομάςτθκε Μεςόιπποσ 8
Ο Μεςόιπποσ ιταν ηϊο, πρόγονοσ του ςθμερινοφ αλόγου και απόγονοσ του Θϊιππου, που ζηθςε τθν εποχι του Ολιγοκαίνου περίπου πριν από 45.000.000 χρόνια. Ο Μεςόιπποσ είχε το μζγεκοσ ενόσ μεγάλου κυνθγετικοφ ςκφλου, με πιο κοντι χαίτθ και πιο μακριά ουρά. ε όλα τα πόδια του είχε τρία δάχτυλα, από τα οποία το μεςαίο ιταν μακρφτερο, δυνατότερο και οπλιςμζνο με ζνα πολφ χοντρό νφχι. Κακϊσ οι ςυνκικεσ πάνω ςτθ Γθ αλλάηανε, το κλίμα γινόταν ξθρότερο. Πολλά δάςθ εξαφανίηονταν και τθ κζςθ τουσ ζπαιρναν τα λιβάδια. Ο Μεςόιπποσ προςαρμόςτθκε ςτο περιβάλλον αλλάηοντασ από γενιά ςε γενιά. Άρχιςε να τρϊει χορτάρι και τα δόντια του ζγιναν κατάλλθλα ϊςτε να μαςάνε ςκλθρά και ξερά χόρτα. Ζγινε ψθλότεροσ, ταχφτεροσ και απόκτθςε μακρφτερο λαιμό. Ζχοντασ μεγάλο πια ανάςτθμα δεν μποροφςε να κρυφτεί ςτα δάςθ. Μποροφςε όμωσ να τρζχει γρθγορότερα από τουσ προγόνουσ του και να ξεφεφγει από τουσ εχκροφσ του. τθριηόταν πια ς' ζνα μόνο δάχτυλο κάκε ποδιοφ του κακϊσ τα άλλα δάχτυλα δεν ακουμποφςαν ςτο ζδαφοσ. Σα νφχια των δακτφλων που μεταχειριηόταν, μεταβλικθκαν ςε δυνατζσ οπλζσ. Αυτζσ οι οπλζσ ιταν μειονζκτθμα για τελματϊδικα μζρθ, δθμιουργοφςαν όμωσ πλεονζκτθμα ςτισ ξερζσ πεδιάδεσ. Με τον καιρό τα άλογα ζγιναν πιο μεγαλόςωμα και ζχαςαν τα άχρθςτα δάχτυλα.
9
Ο επόμενοσ απόγονοσ Miohippus με τθν μζτρια ςωματικι διάπλαςθ, ζηθςε πριν 30 εκατομμφρια χρόνια. Αρχίηει να απομακρφνεται από τα δάςθ ( ηει ςτισ παρυφζσ), τα μάτια του αποκτοφν μεγαλφτερθ απόςταςθ μεταξφ τουσ, δίνοντασ του μεγαλφτερο οπτικό πεδίο, τα άκρα του είναι ακόμθ μακρφτερα από τουσ προγόνουσ, επιβεβαιϊνοντασ τθν αυξθτικι τάςθ του ςϊματοσ και τθν ανάγκθ για περιςςότερθ δφναμθ αντοχι και ταχφτθτα.
Θ προςαρμοςτικότθτα ςυνεχίηει να εξελίςςει το είδοσ και αυτό φαίνεται ακόμθ περιςςότερο από τον απόγονο Merychippus, που ζηθςε πριν 25-20 εκατομμφρια χρόνια! Ο πρϊτοσ εκπρόςωποσ τθσ οικογζνειασ των ιππιδϊν που ζηθςε ςε ανοικτζσ εκτάςεισ, λόγω τθσ εξάπλωςθσ του χόρτου ςε όλεσ τισ θπείρουσ. Σα μάτια του τοποκετθμζνα ςτα πλαϊνά του κρανίου, του ζδιναν μεγαλφτερο οπτικό πεδίο ϊςτε να εντοπίηει γρθγορότερα τουσ εχκροφσ του. Σο φψοσ του ςϊματοσ του φκάνει το 1 μζτρο (όςο το φψοσ του κυριανοφ αλόγου ςιμερα), και γι αυτό δεν μποροφςε να ηει πια μζςα ςτα δάςθ αφοφ ιταν δφςκολο να κρυφτεί από τουσ εχκροφσ του! Λόγω αφξθςθσ μεγζκουσ αναπτφςςει μεγαλφτερεσ ταχφτθτεσ και αλλάηει διατροφικζσ ςυνικειεσ (μακριά από τα δάςθ τρζφεται κυρίωσ με χόρτο).
10
Ο απόγονοσ του Merychippus, ονομάηεται Pliohippus και ζηθςε πριν από 6 εκατομμφρια χρόνια! Ο Pliohippus ζηθςε ςε ανοικτζσ εκτάςεισ και τρεφόταν με άφκονο χόρτο. Σα οςτά του μεγαλϊνουν για να διευκολφνουν τθν κίνθςθ και όλα τα δόντια προςαρμόηονται ςτισ νζεσ ςυνκικεσ, ενϊ παράλλθλα όλο το ςϊμα επιμθκφνεται!
Ο τελευταίοσ επιηιςασ τθσ μεγάλθσ οικογζνειασ των ιππιδϊν είναι ο Equus. Αυτό το είδοσ εμφανίςτθκε πριν από 5εκατομμφρια-χρόνια-και-εξαπλϊκθκε ςχεδόν ςε ολόκλθρθ τθ γθ μζχρι πριν από 2 εκατομμφρια χρόνια! Απολικϊματα του Equus ζχουν βρεκεί ςε όλεσ τισ θπείρουσ εκτόσ από τθν Αυςτραλία και τθν Ανταρκτικι, για λόγουσ άγνωςτουσ ακόμα. Κατά τθν περίοδο του τελευταίου παγετϊνα εξαφανίςτθκε από τθν Αμερικάνικι ιπειρο ίςωσ από κάποια αςκζνεια. Θ ανατομικι του διάπλαςθ ιταν περίπου αυτι των ςθμερινϊν άγριων ίππων, με βαρφ κεφάλι και αδφνατο ιςχίο. Ο Equus ιταν το τελευταίο είδοσ που εξαφανίςτθκε κατά τθν περίοδο του τελευταίου παγετϊνα. Μζςα ςτα 55 εκατομμφρια χρόνια εξζλιξθσ του ίππου, παρατθρείται μία ςυνεχισ αλλαγι χαρακτθριςτικϊν, θ οποία είναι αποτζλεςμα τθσ προςαρμογισ των ιππιδϊν ςτο εκάςτοτε περιβάλλον. Ζτςι ομάδεσ ιππιδϊν που εξελίχκθκαν ςε ψυχρζσ περιοχζσ είχαν παχφ δζρμα, πυκνό παχφ τρίχωμα ϊςτε να μθν ζχουν απϊλειεσ ςωματικισ κερμότθτασ. Ενϊ αντίκετα ομάδεσ που εξελίχκθκαν ςε Τροπικζσ ηϊνεσ είχαν λεπτό δζρμα και πιο αραιό τρίχωμα προκειμζνου να διατθριςουν τθ κερμοκραςία του ςϊματοσ χαμθλότερθ! Γνωρίηοντασ τισ γεωλογικζσ και κλιματολογικζσ αλλαγζσ που ζχουν ςθμειωκεί ςε όλο τον πλανιτθ είναι λογικό να ζχουν βρεκεί μζχρι ςιμερα πάνω από 350 διαφορετικά είδθ απολικωμάτων τθσ οικογζνειασ των ιππιδϊν!
11
Διάφορα είδθ πρωτόγονων ίππων .
Orohippus
Parahippus
Hipparion
Hypohippus
Το πρϊτο μονοδάκτυλο (μόνοπλο, με μία οπλι) άλογο εμφανίςτθκε τθν εποχι του Πλειοκαίνου, πριν από 5.500.000 χρόνια, και ονομάςτθκε Ιππάριον (Hipparion), απολικωμζνα λείψανα του οποίου βρζκθκαν ςτθ Βόρεια Αμερικι, τθν Αφρικι και τθν Ελλάδα, ςυγκεκριμζνα ςτο Πικζρμι, ςτο Αχλάδι και τον Αλμυροπόταμο τθσ Eφβοιασ και ςτθ άμο. Περί το τζλοσ του Πλειοκαίνου εμφανίςτθκε ο Πλιςιπποσ, ο οποίοσ, ωσ προσ τθ μορφι του, είναι πολφ κοντά ςτο ςθμερινό άλογο. Σα ίχνθ των εξαφανιςμζνων δαχτφλων φαίνονται ακόμθ ςτα ςθμερινά άλογα. Είναι μικρά κόκαλα, κρυμμζνα μζςα ςτο δζρμα, λίγο πάνω από τθν οπλι.
dinohippus
Anchitherium
12
Σα είδθ που επζηθςαν (μεταξφ 10000 - 15000 χρόνια), ςτθ Ευραςία είναι τρεισ βαςικζσ κατθγορίεσ πρωτόγονων ίππων: 1. ίπποσ των Δαςϊν από όπου προιλκαν όλεσ οι 'βαριζσ' ράτςεσ,
2. ο ίπποσ Przewalski ο οποίοσ ηει και ςιμερα,
13
ίπποσ Przewalski
3. και ο ίπποσ Ταρπάν ο οποίοσ εξαφανίςτθκε ςτα τζλθ του 19ου αιϊνα.
ίπποσ Σαρπάν
14
Αρκετά χιλιάδεσ χρόνια αργότερα οι τρεισ αυτζσ κατθγορίεσ μετά από διαςταυρϊςεισ, κλιματολογικζσ και γενετικζσ αλλαγζσ, οδθγικθκαν ςε 4 διαφορετικοφσ τφπουσ ίππων: Pony type 1: Ηοφςε ςτθν Βορειοδυτικι Ευρϊπθ. Μικρόςωμο είδοσ με μεγάλθ αντοχι ςτο κρφο. Πρόγονοσ του ο ίπποσ Σαρπάν και εκπρόςωποι του είναι τα Exmoor ponies τθσ Αγγλίασ και το Icelandic Pony τθσ Ιςλανδίασ.
Pony type 2: Ηοφςε ςτθ Βόρεια Ευρϊπθ και Αςία ςε πολικζσ ςυνκικεσ. Εκπρόςωποι του ςιμερα το Fjord pony τθσ Νορβθγίασ και πολλοί τφποι Βόρειων κρατϊν.
15
Horse type 3: Ηοφςε ςτθν Κεντρικι Αςία και Κεντροδυτικι Ευρϊπθ. Εξελίχκθκε ωσ νζοσ τφποσ προςαρμοςμζνοσ ςε εφκρατεσ κλιματολογικζσ ςυνκικεσ και εκπρόςωποι του ςιμερα είναι το Akhal - Teke, το Barb και Turcoman!
Horse type 4: Γνωςτό ωσ Primeval Arabian ι Proto-Arab. Αυτό το είδοσ είναι απόγονοσ του Σάρπαν, ηοφςε ςε εφκρατεσ περιοχζσ τθσ Μζςθσ Ανατολισ και Νότιασ Αςίασ. Ίπποσ κομψόσ με μικρό κεφάλι και ςυμπαγζσ ςϊμα. Οι κάτοχοι των ςθμερινϊν Caspian και Arabian horses, υποςτθρίηουν ότι τα άλογα αυτά είναι αυκεντικοί απόγονοι του Proto Arab horse!
16
17