Berichten van Moeder de Gans Uitgave van het KinderBoekenHuis Winsum
Jaargang 19 - no. 2 - Augustus 2017
JUF ELSA LEEST VOOR IN HET KINDERBOEKENHUIS In dit nummer Juf Elsa leest voor in het KinderBoekenHuis 1 Uit het KinderBoekenHuis 3 Even voorstellen: Martha Mol 3 Ons uitstapje naar het KinderBoekenHuis 4 Neutrale vrouwenvereniging Uithuizermeeden op bezoek 4 Toeristisch Noordwest Groningen weer voorzien van kinderboeken 5 Pluis 5 CDA Winsum te gast bij het KinderBoekenHuis 6 Wat uit boeken valt 7 Uit de schatkamer 8 Anke de Vries door Dolf Verroen 9 Cissy van Marxveldt door Marcus van der Heide 11 Kinderboekdieren vernield 13 Boekenzoeker 14
Voorlezen doet lezen Op zaterdag 3 juni jl. was het weer leesfeest in het KinderBoekenHuis. Juf Elsa las voor en niet alleen voor kinderen. Ouderen, waaronder (groot-)ouders van op verhaaltjes beluste kinderen luisterden eveneens aandachtig naar juf Elsa. Dit keer had zij gekozen uit de sprookjes van de gebroeders Grimm. Op
Repelsteeltje een sprookje door de Gebroeders Grimm op boeiende wijze voorgelezen door juf Elsa.
boeiende wijze vertelde zij over Repelsteeltje, De Bremer stadsmuzikanten en De vliegende koffer. De kinderen waren zo verrukt dat een enkeling zelf ook wilde voorlezen en waarom ook niet. Heb je ook zin om voor te lezen en/ of voorgelezen te worden: kijk dan op onze website: www.kinderboekenhuis.eu in de agenda of er weer een (voor)leesmiddag is. Elsa en Koos Trouw
uit het KinderBoekenHuis AAN HET KERKPAD
Even voorstellen ... Martha mol
H
oe paradoxaal het wellicht ook klinkt: wisselvallig zomerweer heeft voor het KinderBoekenHuis een goede kant. Dat bleek vorige maand nog eens weer. De volgens de weermannen en weervrouwen typisch Hollandse zomermaand leidde tot een flink bezoek aan het nieuwe onderkomen van de Stichting Kinderboek Cultuurbezit in Winsum. Pieterpadlopers bijvoorbeeld gebruikten het pand als een schuilplek voor (weer!) een fikse regenbui en kwamen hierdoor in direct contact met een van de mooiste collecties oudere jeugd- en kinderboekenliteratuur van Nederland. Idem dito gold dat voor de fietsers die al dan niet gemechaniseerd het Groninger Hogeland wilden ontdekken.
O
mdat mijn kleinzoon Daantje heet wilde ik hem natuurlijk een Daantjeboek geven. Aangezien mijn eigen Daantjeboeken helemaal kapot gelezen zijn ging ik op zoek naar een gaaf exemplaar, natuurlijk met de oorspronkelijke tekeningen van Leonard Roggeveen. Ik herinnerde me dat er iets met kinderboeken was in Winsum en ging op zoek. Na een telefoontje bleek, dat er onlangs een donatie was ontvangen en er een doos vol met boeken van Leonard Roggeveen klaar stond om verkocht te worden. Ik kwam, ik zag en …. zo is het begonnen.
Nou had het KinderBoekenHuis al niet over belangstelling te klagen. In de tweede helft van vorig jaar – dus na de opening van het nieuwe pand in mei – wisten iets meer dan 1500 geïnteresseerden de weg naar het Winsumer Kerkpad te vinden. Daarbij zijn nog niet eens de bezoekers meegeteld die in groepsverband of tijdens een evenement – denk daarbij aan de De Tocht om de Noord – een kijkje in het pand kwamen nemen. Een gigantisch verschil ten opzichte van de gemiddelde bezoekersaantallen die naar het oude gebouw kwamen. En die trend heeft zich dit jaar doorgezet en de niet al te voorbarige conclusie kan nu al worden getrokken dat het KinderBoekenHuis in 2017 een kleine 4000 bezoekers zal trekken. Voor een relatief kleine stichting een fantastisch aantal! Een indicatie: er gaat vrijwel geen dag voorbij of er lopen ‘onbekenden’ in het gebouw rond op zoek naar juist dat ene boek dat in zijn/haar jeugd zoveel indruk heeft gemaakt. Ook in een wat breder verband blijkt het nieuwe pand een enorme aantrekkingskracht te hebben: verenigingen en organisaties gebruiken het KinderBoekenHuis als vergaderplek. In de eerste plaats natuurlijk onze ‘huisgenoot’, de Historische Vereniging Winsum-Obergum. En zo vervult het gebouw steeds meer een rol in de Winsumer samenleving.
Ik ben 70 jaar en na mijn laatste baan als vrijwilliger bij Slachtofferhulp was ik toe aan nieuw werk. Voor mijn pensionering heb ik 30 jaar als socioloog bij de gemeente Groningen gewerkt waarvan de laatste 10 jaar bij Natuurmuseum Groningen – een geweldig kindermuseum, maar helaas wegbezuinigd. Ik woon in de stad Groningen. Ik werk sinds medio juni twee dagen per week in het KinderBoekenHuis en raak langzamerhand ingewerkt op allerlei terreinen. Ik geniet van de collectie en van de contacten met bezoekers, vind de sfeer onder de collega’s geweldig en ben enorm blij dat dit op mijn pad is gekomen.
Jan Kiewiet, voorzitter Stichting Kinderboek Cultuurbezit PS: Een opvolger voor onze directeur Greetje Nijburg is nog niet gevonden. Ze vertrekt (gelukkig!) niet helemaal, want ze blijft een ambassadeur van de stichting de contacten in de richting van de buitenwereld onderhouden en verstevigen!
Martha Mol
3
ONS UITSTAPJE NAAR HET KINDERBOEKENHUIS Eenmaal in het museum wisten we niet wat we zagen. Wat een boeken, en keurig geordend. Onder het genot van koffie/thee en wat lekkers vertelde directeur Greetje Nijburg over het ontstaan, het doel, de verhuizing, de ordening van de boeken en de ontwikkeling van het museum. Daarna liep ieder voor zich door het museum. Ook waren er vragen: is dit boek er ook en dat boek vond ik vroeger zo leuk, is dat er ? Meestal kwam er direct een antwoord en anders werd even de computer geraadpleegd. Een mooi museum met een grote boekenschat, een fijne sfeer en veel behulpzame mensen.
De gespreksgroep van Ned. Ver. van Huisvrouwen in Eelde-Paterswolde
Maar …….. nog eens nadenkend over dit bezoek, ontdekten Truus en ik dat we eigenlijk niet gekeken hadden naar de afdeling “boeken die te koop zijn”. En misschien ligt daar wel het boek dat we nog eens willen lezen of aan onze kinderen of kleinkinderen willen laten zien. Dus we moeten nog een keer terug komen! Tot dan!
R
uim 25 jaar geleden begonnen we, als leden van de Ned. Ver. van Huisvrouwen in EeldePaterswolde, een gespreksgroep. Met elkaar praten over maatschappelijke onderwerpen. Zoals: het milieu, draagmoederschap, medische ethiek, kinderopvang enz. Ook maakten we jaarlijks een uitstapje. Meestal een fietstocht in de buurt met, natuurlijk, een gezellig etentje.
Truus Ballintijn en Aaltje Lubbers
De groep is kleiner geworden en de zes leden ouder; maar we ontmoeten elkaar nog steeds elke 6 weken. Ook gaan we op stap. Niet meer per fiets, maar met de auto en 2 rollators.
Neutrale Vrouwenvereniging Uithuizermeeden op bezoek
O
p 6 mei van dit jaar kwamen wij bij u op bezoek. Nadat we ontvangen werden met koffie, thee en cake, begon de lezing. Deze werd gegeven door één van uw vrijwilligers en was zeer vermakelijk en interessant. We werden getrakteerd op de prachtigste boeken; waaronder het eerste kinderboek vol gedichten uit de 18e eeuw en een erg oud poësiealbum, een soortement doosje vol losse pagina’s waarop tekeningen en gedichten stonden. We mochten alles bekijken en aanraken en elk boek werd voorzien van een interessant verhaal of anekdote. Na een tweede kop koffie en thee met ditmaal heerlijke chocolade, mochten we zelf rondneuzen tussen de vele, vele boeken die uw museum rijk is. We kwamen tijd tekort
Een bladzijde uit het oude poesie-album
om alles te kunnen bekijken... Dus wellicht tot een volgende keer! Neutrale Vrouwenvereniging Uithuizermeeden
4
TOERISTISCH NOORDWEST GRONINGEN WEER VOORZIEN VAN KINDERBOEKEN Een aantal campings, bed en breakfasts en
hotels in het noordwesten van Groningen is weer voorzien van kinder- en jeugdboeken. Met de auto volgeladen trokken Greetje en Kleny op een zonnige vroege ochtend de provincie in. Sommige instanties hoefden ze niet of hadden nog van voorgaande jaren, terwijl anderen een gat in de lucht sprongen. Een visrestaurant op Lauwersoog bij de afvaart van de boot naar Schiermonnikoog werd voor het eerst aangedaan. Ze hadden juist een speelhoek voor kinderen ingericht en dat kwam geweldig uit. “Kinderen mogen de boeken meenemen hoor. We brengen wel weer nieuwe”. Hotel ‘t Klooster in Kloosterburen, inmiddels ook voorzien van ons minibiebje, wilde vooral oudere boeken. “Past zo mooi bij de entourage, we zijn heel nostalgisch ingericht. Prachtig!” In Molenrij net als voorgaande keer weer niemand te bekennen. Dus vooral pockets en folders achtergelaten op de heftig draaiende wasmachine. Ook camping De Roussant in Zoutkamp weer bezocht. Zoals altijd eerst sceptisch maar bij het zien van de voorraad dolenthousiast. En zowaar kwam de eigenaresse later ook twee minibiebs in Winsum halen. “Dat staat echt prachtig met de boeken erin!” Bij Het Booze Wijf op Lauwersoog weer de boekenkast opgeruimd en aangevuld (“Gooi de volwassenenboeken er maar uit hoor”) en toen waren we pas op de helft van onze route. De tweede helft een paar weken later met collega Claudia afgelegd. Insektenwereld DoeZoo in Leens en zeehondencreche
Greetje en Kleny laden de auto vol voor de campings
Pieterburen kunnen weer even vooruit met dierenboeken. In Grijssloot tussen Leens en Kloosterburen heerste bij een nieuwe bed en breakfast stress, want ze openden hun deuren die zaterdag en het cement vloog ons nog om de oren. Maar “oh wat een prachtig idee, jullie boeken” kon er tussendoor en de eigenaresse wilde wel drie dozen. Nou ja, anderen moeten ook nog wat! Via het Theemuseum in Houwerzijl en Mosterdmuseum in Eenrum (“Wat een fijn gebaar!”) met een bijna lege auto terug naar het KinderBoekenHuis. De missie was weer geslaagd! Kleny de Jonge-Bimolt
PLUIS
Pluis, in gedachten noem ik de kat zo, want ik weet niet of het een hij of een zij is, kwam wel vaker langs bij het KinderBoekenHuis. Zag er goed verzorgd uit en leek intellectueel. Want Pluis ging op het matje voor onze glazen deur naar binnen zitten staren. Boekie lenen, effies buurten, brokkie? Na een half uur te hebben gewacht en geen reactie van binnen te hebben gekregen hield Pluis het voor gezien en wandelde met de neus in de lucht weg. Toen pas zagen we ook dat Pluis geen staart had. En zo ging er een zoveelste aflevering van Dick Bruna’s Nijntje (Pluis) verloren. Kleny de Jonge-Bimolt 5
CDA Winsum te gast bij het kinderboekenhuis Het CDA in Winsum was op vrijdagavond
Wat een prachtig pand en wat een unieke collectie kinder- en jeugdboeken. Van Reis door de nacht van Anne de Vries tot de Avonturen van de Kameleon. We mogen echt trots zijn op dit bijzondere museum in Winsum. Daarna werd hier een driegangenmenu geserveerd door Hotel Restaurant Aduard met veel streekgebonden producten. Van boer tot bord weten zij waar hun producten vandaan komen. Al met al een zeer geslaagde seizoenafsluiting. Dank voor de gastvrijheid en het feit dat u als lezer van Moeder de Gans het KinderBoekenHuis steunt!
28 juli te gast bij het KindeBoekenHuis in Winsum voor de jaarlijkse seizoenafsluiting van het bestuur en de fractie. Dit jaar was de seizoensafsluiting extra bijzonder. Niet alleen door de locatie, maar ook omdat dit de laatste bijeenkomst was van de lokale afdeling Winsum. Vanaf 1 januari 2018 zullen de CDA-afdelingen Bedum, De Marne, Winsum en Eemsmond fuseren naar CDA het Hogeland. Dit in verband met de aanstaande herindeling van deze 4 gemeenten per 1 januari 2019. Circa 20 CDA’ers kregen eerst een rondleiding door het museum. We werden gastvrij ontvangen door directrice Greetje Nijburg-Datema en vrijwilligster Marga Visser!
Peter Ritzema Fractievoorzitter CDA Winsum
www.deprint.nl info@deprint.nl Telefoon: 0595 444 916 Hoofdstraat Obergum 20, 9951 AH Winsum Openingstijden dinsdag t/m donderdag van 9.00 - 18.00 uur vrijdag van 9.00 - 20.00 uur zaterdag van 9.00 - 16.00 uur
6
Vaak blijven boekenleggers in boeken achter. Uit een paar dozen met schenkingen vielen er vijf: drie van stof, twee van papier. Vooral de stoffen exemplaren zijn interessant. “Jezus is geboren” staat er op een. De boekenlegger is versierd met kerstafbeeldingen. De tweede is van de Efteling en de derde zou in deze tijd een hele foute zijn. De donkerrode bladwijzer is fraai geborduurd met stiekem rokende kindertjes en een tevreden dampende man. De tekst luidt Jong gewend oud gedaan! De stichting Hygiëne ‘s Gravenhage drukte een boekenlegger met de tekst Houd dit boek schoon. De laatste is een Bijbelbladwijzer met zoveel tekst erop, dat het bijna een boekje is. Deze boekenlegger is aangeboden door ‘uw diakenen, zij zijn ook in elk ander opzicht steeds gaarne tot uw dienst!’
H
Vervolgens een zwart-witte ansichtkaart uit het verwoeste Zeeuwse Brouwershaven na de watersnoodramp van 1953. Geen fijne kaart om te versturen!
et is slechts een bruin beduimeld papieren omslagje, dat uit een boek viel, maar zeker het vermelden waard: Gebedenboekje voor kinderen, bevattende 75 korte gebeden voor verschillende gelegenheden door P. Duys. Derde druk te Kampen bij Meinsma & Co 1857. Het boekje zelf is spoorloos!
Geachte redactie, In het Aprilnummer staat op blz. 7 een stukje van Kleny de Jonge-Bimolt met een ‘gedicht in het oudHollands’. Kennelijk is het bij u niet bekend dat dit een deel van het derde couplet van het Wilhelmus is! Met vriendelijke groeten, V.P. Loeliger-Salomonson, Oegstgeest. Het is fijn, dat onze Gans zo goed gelezen en gewaardeerd wordt. Dat ik daarin soms even uit de bocht vlieg kan gebeuren. Het derde couplet van ons Wilhelmus een ‘gedichtje’ noemen is zuur. Mijn excuses. Ter verdediging kan ik aanvoeren dat ik op school alleen het eerste en het zesde couplet van ons volkslied heb geleerd. Hierbij de volledige tekst van dat derde couplet: Lijdt u, mijn onderzaten die oprecht zijt van aard, God zal u niet verlaten, al zijt gij nu bezwaard. Die vroom begheert te leven, bidt God nacht ende dach, dat Hij mij cracht zal geven, dat ick u helpen mach.
Kleny de Jonge-Bimolt 7
UIT DE SCHATKAMER
het Caribische eiland. Daaronder De boten van Brakkeput, dat in 1956 uitkwam en werd bekroond met de Gouden Griffel. Het is het verhaal van de eenzame Matthijs die op zijn twaalfde verjaardag een zeilboot krijgt. Die staat hij met veel moeite af aan een vluchteling die op eiland aanspoelt. Brakkeput is een plantage, gelegen aan het Spaanse Water, in het verhaal de Witte Baai genoemd. De vluchteling spoelt aan op Holle Tong, een eilandje in die baai. De jongen helpt de vluchteling door hem eten en drinken te geven en staat zijn boot af, zodat de man verder kan vluchten. De boten van Brakkeput (het plantageleven) is onderdeel van een drieluik, dat het traditionele leven op Curacao beschrijft. De beide andere boeken Padu is gek en Gewoon een straatje gaan over respectievelijk een dorpje op het platteland en een armoedige stadswijk in Willemstad.
Wat staat er zoal in de boekenkasten in het pand van het KinderBoekenHuis aan het Kerkpad? Op deze pagina proberen wij u een indruk te geven van de ‘schatten’ die de stichting in haar bezit heeft.
O
pnieuw zijn twee bekende kinderboekenschrijvers ons ontvallen. Michael Bond stierf in juni in Londen op 91-jarige leeftijd, zijn Nederlandse collega Miep Diekmann overleed in juli. Zij werd 92.
Michael Bond, de schrijver van Paddington Velen zullen zich afvragen: wie is Michael Bond. Maar als ik Paddington Beer zeg gaat allicht een lampje branden. Bond is de geestelijke vader van het beroemde beertje. Vooral ook door zijn afbeelding op mokken, rugtassen en kinderkleding. Als schrijver was Bond in Nederland niet zo bekend. Toch verschenen er van zijn hand zo’n 20 boeken over het leuke beertje. De eerste Paddington verscheen in 1958.
In de meeste peuterspeelzalen en op kleuterscholen zijn de boekjes Wiele wiele stap (1977) en Stappe stappe step (1979) te vinden. In 1956 begon ze aan de beroemde Annejetserie, in 1983 verschenen de boekjes van Hannes en Kaatje. De meeste werken werden door The Tjong Khing voorzien van illustraties.
Miep Diekmann laat een schat aan kinderboeken na. Ze schreef zo’n zeventig peuter-, kleuter-, kinder-, jeugdboeken en – romans. Ze werd onderscheiden met onder meer de Staatsprijs voor Kinder- en Jeugdliteratuur, de Duitse Staatsprijs, de Nienke van Hichtumprijs en de Gouden Griffel. Schrijven over kwesties als discriminatie, seks en zelfmoord schuwde ze niet. Een deel van haar oeuvre is ook in landen als Engeland, Amerika, Duitsland, Zuid-Afrika, Frankrijk, Tsjechië, Slowakije, Japan en Ukraïne uitgegeven.
Miep Diekmann heeft ervoor gezorgd, dat vooral de landelijke dagbladen meer aandacht gingen schenken aan kinder- en jeugdliteratuur. Ze schreef vele artikelen en recenseerde honderden kinderboeken. Haar overlijden was voor het KinderBoekenHuis aanleiding een kleine expositie aan haar veelzijdige werken te wijden.
Waarom juist kinderboeken? “Schrijven voor kinderen is veel socialer”, zei ze keer op keer.
Kleny de Jonge-Bimolt
Ze was negen jaar toen ze met haar ouders en zus naar Curacao vertrok. Daar zou het gezin van 1935 tot 1939 blijven. Deze periode heeft grote invloed gehad op haar leven en literaire werk. Veel boeken spelen zich af op 8
ANKE DE VRIES
Om te beginnen wilde ze weten wat ze met haar Wouter Pannekoek moest doen, maar ze bleek het manuscript al opgestuurd te hebben naar Lemniscaat, die levenslang haar uitgever zou blijven. Nieuw voor haar waren de lezingen die wij op scholen gaven. ‘Mag ik met je mee?’ vroeg ze toen ze hoorde dat ik diezelfde week een lezing had.
Dolf Verroen
Ik hoefde haar niet op te halen. Ze stond al op de stoep toen ik aankwam. Ze zag er uit alsof ze een leuk avontuur tegemoet ging. In de klas ging ze bescheiden in een hoekje zitten, maar toen ik haar na een kwartiertje vroeg om iets te vertellen over zichzelf, begon ze zonder enige verlegenheid te praten. Ze hield pas op toen mijn lezingenuur om was. Ze stond voor de klas alsof ze nooit iets anders gedaan had. Alsof ze alles in de hand had.
Anke de Vries
D
‘Dat is niet moeilijk,’ zei ze na afloop. ‘Dat ga ik vaker doen.’
e schrijfster Margaretha Ferguson woonde in het Haagse Statenkwartier. Noch de beperkte omvang van de flat, noch de eindeloze stenen trappen weerhielden haar er van grote gezelschappen schrijvers. toneelspelers, musici, beeldende kunstenaars te ontvangen. Er werd voornamelijk gediscussieerd, veel wijn gedronken en kaas gegeten.
Hierna trok ze jarenlang door het land, van school naar school, van boekhandel naar boekhandel. Ze schreef het ene boek na het andere. Een doener in hart en nieren. Ze was niet uit op succes, ze lachte teleurstellingen weg, maar ik zag hoe ze er van genoot toen ze een paar maal achter elkaar werd bekroond door de Kinderjury en haar boek Blauwe Plekken een echte bestseller was.
Ergens in 1972 kwam Anke de Vries op één van die bijeenkomsten naar me toe. Naar aanleiding van een buurtprotest tegen de komst van een supermarkt, had ze een kinderboek geschreven, De vleugels van Wouter Pannekoek. Van mij wilde ze weten hoe ze nu verder moest.
Ons leven is getekend door lange vriendschap en toch is het moeilijk een precies portret van haar te schrijven. Misschien omdat Anke zo nuchter is. Als het minder ging met haar werk, nou ja, dan was dat zo. Als ze een tijd niet schrijven kon deed ze wel wat anders.
Ze had een cursus schrijven gevolgd en ze moest lachen toen ik zei dat ik niets van dat soort cursussen moest hebben. Ze hechtte denk ik weinig geloof aan mijn pleidooi voor authenticiteit, schrijven als ontdekkingsreis.
9
Anke is een lief meisje met onverwachte ondeugende trekken.
Het was geen grootspraak. In Frankrijk, tijdens ons bezoek, begreep ik er meer van. In een eigen werkruimte maakte ze collages. Dat is uitzoeken, knippen en plakken. Het is werken met je ogen, je hoofd en je handen. Bijna ambachtelijk werk, dat haar misschien wel meer ligt dan schrijven.
Toen ze nog in Den Haag woonde, nodigde ze me nogal eens uit om te komen eten. Ik was nooit de enige. Soms had ze gasten met wie ik het uitstekend kon vinden, maar vaker nog mensen in wie ik uitgesproken politieke tegenstanders vond. Dan eindigde zo’n maaltijd van mijn kant zo heftig dat ik me geneerde. Toen ik me een keer verontschuldigde en nederig zei dat ik me zou inhouden, begon ze te proesten en zei: ‘Maar daarom nodig ik die mensen juist uit, Dolf. Je bent zooo leuk als je boos word.’
Het is jammer dat we zo ver uit elkaar wonen. Wij kunnen allebei eindeloos telefoneren, maar soms stagneert het omdat er zoveel gebeurt. Haar man werd ziek, hun drie kinderen kregen kanker, maar ze klaagde nooit. Ze ging gewoon stug door.
Anke is getrouwd met Laurent, een Fransman. Ze begreep dat haar schoonouders liever een Franse schoondochter hadden gehad, maar daar trok ze zich niet veel van aan. Ze ontmoetten elkaar toen zij zeventien was. Het was liefde op het eerste gezicht. Drie jaar later trouwden ze en de eerste jaren van hun huwelijk woonden ze door het werk van haar man in het buitenland. Toen ze eenmaal gesetteld waren in Nederland en ze schrijfster was geworden, zagen we elkaar veel. Een jaar of vijftien geleden verhuisden ze naar Frankrijk.
Ik vond het jammer dat ze niet meer schreef maar zie… begin februari 2016 kregen we ineens een uitnodiging voor de presentatie van haar nieuwe boek Littekens en een tentoonstelling van haar werk in de galerie Het Cleyne Huys op het Haagse Noordeinde, twee stappen van het koninklijk werkpaleis.
Wij hebben ze daar een keer opgezocht. We ontmoetten een nieuwe Anke. ‘Toen ik stond te strijken had ik ineens een verhaal,’ zei Anke. ‘Toen ik de was klaar had ben ik begonnen. Het was in een week klaar. Nou ja, het is maar een klein boekje.’ ‘Je uitgever zeker blij?’ ‘Weet ik nog steeds niet.’ Geen zenuwen, nergens over. ‘Als hij het niet leuk vindt?’ ‘Dan gaat het niet door. Ook zo erg niet.’ Het was er stampvol. Anke zat te stralen te midden van collega’s, vrienden en belangstellenden. Aan de muren haar collages, een euforie van vormen en kleur.
Toch heb ik haar één keer in twijfel gezien. Ze had Dumper geschreven, een verhaal over een hond. Haar uitgever vond het niet goed en dat vond ze vervelend, want ze had al een vervolg in haar hoofd en ze snakte om dat op te schrijven. Ik las het en bood het aan bij een uitgever die het meteen wilde hebben. Anke twijfelde. Ze belde haar uitgever die geen bezwaar had, die zelfs niet de moeite nam om het manuscript nog eens te lezen.
‘Dat doe ik het liefste,’ zei ze. ‘Snijden, plakken, zoeken…’ Ik ben er zeker van dat er opeens een nieuw boek verschijnt. Zo maar, alsof het uit de lucht komt vallen.
‘Ben je niet woedend?’ vroeg ik. ‘Waarom?’ zei ze verbaasd. Ik begreep daar niets van. ‘Ik schrijf wel weer een ander,’ zei ze laconiek. ‘En als ze me niet meer willen hou ik op. Ook niet erg.’ 10
CISSY VAN MARXVELDT (1889-1948) Marcus van der Heide Joop ter Heul De Schoolidyllen van Top Naeff en Joop ter Heul van Cissy zijn het boegbeeld geworden van het meisjesboek tussen de beide wereldoorlogen. De zorgeloze vrolijkheid van Joop bleef ook na WO II aanspreken. De boeken bleven met de immer kenmerkende tekeningen van Hans Borrebach onverminderd populair: in 1946 verscheen al de dertiende druk van de HBS-tijd. Natuurlijk is Joop ter Heul wel eens ondeugend en lastig maar ook zij treft uiteindelijk de ware man, zoals dat in die tijd hoorde. Seks komt in de boeken niet voor, zoenen was bij wijze van spreken al voldoende om aan een verloving te denken. Wat aanspreekt in de boeken van Cissy van Marxveldt is de licht onderkoelde humor en de geestige dialogen (vaak geestiger dan de gebeurtenissen zelf). In latere boeken, zoals de Marijke-serie (vanaf 1929) is de sfeer soms minder uitbundig, maar toch blijft het thema hetzelfde: door liefde komt alles weer goed…
Cissy van Marxveldt
I
n januari van dit jaar verscheen van de hand van Monica Soeting de biografie van Cissy van Marxveldt (464 p., € 34,99 euro). Voorjaar 2000 stelde ik de tentoonstelling 100 jaar Gooise kinderboeken 1897-1997 samen, in het Goois Museum in Hilversum. Deze begon met de Hilversumse Truida Kok (Loula Almerus, 1897) en eindigde met de Naardense Bart van Mierop (Bonpa, 1996). Alle auteurs kregen een A4-tje als c.v. Als bespreking van de verschenen biografie (die ik nog niet gelezen heb) volgt hier die van Cissy van Marxveldt. Setske de Haan werd 24-11-1889 geboren in Oranjewoud, waar haar vader onderwijzer was. Ze maakte de HBS in Heerenveen niet af, maar vertrok in 1908 als au pair naar Engeland. In Bath zat ze een tijd op een kostschool. Na haar terugkeer was ze een tijdje journaliste en werkte als typiste op een handelskantoor.
Bussum In april 1944 werd Bussum de woonstee van Cissy van Marxveldt. Ze woonde hier tot haar dood (31-10-1948). Tijdens de oorlog publiceerde ze niet (werd niet lid van de Kultuurkamer), maar na de oorlog verschenen nog 3 boeken: De dochter van Joop ter Heul, Hazenhart en een oorlogsboek; ook zij maakte het mee. Het oorlogsboek droeg ze op aan de nagedachtenis van haar man, “hoofdofficier bij het Nederlandse leger, op 15 augustus 1944 te Overveen door de Duitsers gefusilleerd”. Hij was in 1940 uit dienst gekomen en had zich aangesloten bij een groep officieren die zich bezig hield met wat er na de bevrijding gedaan diende te worden. Leo Beek werd in januari 1942 al gearresteerd. Pas na de bevrijding
Ze huwde op 3-2-1916 met de militair Leo Beek, die in Laren (NH) in garnizoen lag. Het jonge paar vestigde zich in Hilversum (villa Zonneheuvel). In hun verlovingstijd bedachten ze al voor Setske het pseudoniem Cissy van Marxveldt. In 1919 verscheen het eerste deel van de ‘Joop ter Heul-serie’, De HBS-tijd van Joop ter Heul, met vele reminiscenties aan haar eigen HBS-tijd in Heerenveen. Overigens spelen in het hele oeuvre (meer dan 30 meisjesboeken) de autobiografische elementen, vooral Engeland, een grote rol.
11
Naschrift In december 1994 begon ik in het Contactblad van de Historische Kring Bussum (Jrg.10, nr.3) met een serie artikelen WO II en Bussum in de letterkunde. Deel 1 ging over een tiental auteurs, die gedurende (een deel van) de oorlog in Bussum woonden en meestal daarover ook schreven. Als laatste komt Cissy van Marxveldt aan bod met Ook zij maakte het mee: de avonturen van het meisje Lous dat in het verzetswerk terechtkomt en er zich dapper weet door te slaan. Jan van Marxveldt schreef “medio 1944 te Bussum” de oorlogsdetective De drijfjacht van David Napoleon, “gezet augustus 1944 – zomer 1945, en geïllustreerd door John Kennis te Bussum” [aldus het Colofon]. Herfst 1945 volgde het oorlogsboekje De smalle dijk, waarin Ronald Beets [ = Beek zelf?] uit Brussum [Bussum] onderduikt aan ‘De Dijk’ in Loensdrecht [Loosdrecht]; dit kwam in 1946 uit. Ronald komt tenslotte in een strafkamp oog in oog te staan met “de smeerlap, die op Loensdrecht de verrader heeft uitgehangen”, maar “die een half jaar later de doodstraf tegen zich hoort eisen door het Bijzonder Gerechtshof te Amsterdam. Dan pas valt het doek over een klein drama, dat een ‘kleine dijk’ zo in opschudding heeft gebracht”[slot boek]. Leo Beek zelf schrijft dat zijn moeder de boekjes “wel aardig“ vond, wat in dit geval “matig” betekende.
hoorde Cissy van de fusillade in Overveen. Hazenhart, spelend in Blaricum en Laren, eindigt als detective. Juist de vrouw des huizes, tante Anna met het ‘hazenhartje’, blijkt in de gaten te hebben dat de nieuwe juffrouw in de huishouding uit is op een nachtelijke inbraak. Bovendien weet ze oom Pieter zo ver te krijgen dat hij toestemming geeft voor de verloving van het nichtje dat na de dood van haar ouders als dochter in huis was opgenomen. De zoon van Joop ter Heul De jongste van de twee zoons van Cissy, Leo Beek (*1920) schreef in 1991 onder het pseudoniem Jan van Marxveldt een ‘biografie’ van zijn moeder onder titel De zoon van Joop ter Heul. Hij stond immers model voor heel wat beschrijvingen in de romans en korte verhalen. In 1945 en 1946 had hij het pseudoniem al gebruikt voor een tweetal ‘oorlogsboekjes’. In de jaren vijftig schreef hij ook onder pseudoniem Dick Bender, maar de verhalenbundel De korte carrière van Jantje Vos (1993) publiceerde hij weer als Jan van Marxveldt. Hij woonde toen in Baarn.
12
Flower Design Winsum Hoofdstraat winsum 24 9951 AB Winsum T: 0595 44 3620 www.flowerdesign-winsum.nl info@flowerdesign-winsum.nl
KINDERBOEKDIEREN VERNIELD Â
H
et is dan toch gebeurd. Vandalen vernielden de bronzen personages uit kinderboeken, die de muur van het KinderBoekenHuis aan de Kerkpadkant sieren. De dierenfiguren werden verbogen, de witte muur en vensterbank beschadigd.
Vermoedelijk zijn er tijdens dat weekeinde flessen tegenaan gegooid. Er is aangifte gedaan bij de politie.
13
De Boekenzoeker Ik ben op zoek naar het boek: Dubbele Lotje - Erich Kästner Ineke Duinkerken e-mail: j.duinkerken01@chello.nl Dankzij onderstaande bedrijven, overheden en fondsen komt het KinderBoekenHuis tot stand: Prins Bernhard Cultuurfonds J.B. Scholtenfonds Gemeente Winsum Levende dorpen provincie Groningen Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) Fonds Rabobank Noordenveld West-Groningen Stichting Cultureel Erfgoed Noordwest-Groningen Berend Nieuwenhuis Verhuismanagement Ingenieursbureau Wiertsema & Partners BV, Tolbert Ingenieursbureau Witteveen+Bos, Heerenveen Stichting Moeder de Gans, fonds Toos Zuurveen QNH Consultants, Groningen Eska Graphic Board, Sappemeer Wierda-Stichting, Winsum Groningen Seaports Koninklijke Oosterhof Holman
Ik ben op zoek naar het boek: De geheime stem uit den Aether - Dick Faber Uitgeverij De Steenuil Cor Punter e-mail: cor.punter@ziggo.nl
spar Gijzen Winsum SCHENKING
Ook heeft u de mogelijkheid ons boeken te schenken. U gaat wellicht verhuizen of opruimen en u wilt dat uw boeken een goede bestemming krijgen. Dan kunt u er zeker van zijn dat wij zorgvuldig met uw schenking om zullen gaan. Bent u zelf niet in de gelegenheid ze bij ons te brengen, dan kunt u contact opnemen met één van onze contactadressen. Deze zijn te vinden in Almelo, Amsterdam, Assen, Deventer, Eelde, Heerde, Hellendoorn, Leeuwarden, Mook, Naarden, Oostburg, Schagen, Ugchelen, Utrecht, Velp (Gld.), Velp (N.B.). Adressen en telefoonnummers zijn bij ons op te vragen. Wij kunnen u helpen te bemiddelen en samen zorgen we dan dat de boeken in Winsum komen.
HET VOLGENDE NUMMER Het eerstvolgende nummer van Moeder de Gans verschijnt in december 2017. Kopij voor de nieuwe editie kunt u t.a.v. de redactie aanleveren tot uiterlijk 1 december a.s. op e-mail: info@kinderboekenhuis.eu Uitgave van het KinderBoekenHuis Winsum, verschijnt drie maal per jaar. Bijdrage voor donateurs € 20,- per jaar op rekening (IBAN): NL68ABNA0467316430. BIC ABNANL2A KinderBoekenHuis Winsum, Kerkpad 2, 9951 EP Winsum (Gr.) Tel. 0595 - 44 36 63. E-mail: info@kinderboekenhuis.eu Website: www.kinderboekenhuis.eu
Openingstijden Dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur Zaterdag van 12.00 tot 16.00 uur Redactie Jan Kiewiet, Bouwina Hellinga, Kleny de Jonge-Bimolt, Greetje Nijburg en Ubel Smid. Opmaak: Ubel Smid Vormgeving - Druk: De Print, Winsum -
14
www.ubelsmid.nl
directie vervoer
“Visser chauffeursdienst is meer dan rijden alleen”
chauffeursdiensten
Mobiel: 06 - 200 85 852
privé chauffeur
www.visserchauffeursdienst.nl
Romke’s Verbouw- en onderhoudsbedrijf Lombok 4 9951 SC Winsum Tel.: 0595 492 163 Mobiel 06 - 232 49 120