Berichten van Moeder de Gans Uitgave van het KinderBoekenHuis Winsum
Jaargang 20 - no. 3 - december 2018
HARM POST ONVANGT EERSTE BOEKENLOPER In het vorige nummer bent u al uitvoerig geïnfor-
meerd over het fenomeen Boekenlopers, waarmee jong en oud zich kan verdiepen in een bepaald genre kinderboeken. Zondagmiddag 25 november hebben de betrokken ex-studenten, want inmiddels allemaal afgestudeerd Neerlandici, via korte lezingen hun scripties toegelicht, op basis waarvan de Boekenlopers tot stand zijn gekomen. In dat kader werd de eerste Boekenloper, gewijd aan “Zeehelden”, aan bestuurslid Harm Post uitgereikt.
In dit nummer Harm Post ontvangt eerste BoekenLoper Nieuws uit het KinderBoekenHuis Even voorstellen Van Moeder vertel eens van Adolf Hitler tot Reis door de nacht - een terugblik KBH, Het Barthlehiem van de Tocht om de Noord Uit de Schatkamer Wat uit boeken valt Zoektocht naar Sluwardi eindigt succesvol in Winsum KinderBoekenHuis heeft eigen bank Decembermaand in vier vitrines Ons gastenboek Winsum schrijft 90 brieven per uur voor Amnesty Leerlingen ‘Tiggeldobbe’ zetten KBH op stelten
1 3 3 5 7 9 10 11 11 12 12 13 13
KINDERBOEKENHUIS IN JANUARI GESLOTEN V
Eerste BoekenLoper gewijd aan zeehelden aan bestuurslid Harm Post uitgereikt door studente Maaike Bakker.
Na de lezingen werden de diverse Boekenlopers door de aanwezigen getest. Tot volle tevredenheid, want al speurende naar de geselecteerde werken kom je ook nog eens andere pareltjes tegen. Dankzij de vruchtbare samenwerking met Saskia Visser van de Wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie van de RU Groningen is het KinderBoekenHuis een prachtig hulpmiddel bij het grasduinen rijker. Romke Visser
anaf zaterdag 22 december (onze gebruikelijke sluiting tijdens Kerst en Oud en Nieuw) t/m zondag 1 februari is het KinderBoekenHuis gesloten. De hele maand januari worden alle medewerkers van het KBH ingezet om de gehele collectie na te kijken en te reorganiseren. Zo zal een aantal categorieen worden afgestoten en opgeslagen in een klimatologisch verantwoorde loods. Deze boeken worden niet of nauwelijks gelezen of uitgeleend en nemen veel ruimte in beslag. Door een andere opstelling van onze collectie hopen we onze bezoekers na januari een duidelijker overzicht te geven van onze boekenvoorraad. Medewerkers en bestuur van het KinderBoekenHuis wensen u desalniettemin
PRETTIGE FEESTDAGEN EN EEN GEZELLIGE JAARWISSELING.
NIEUWS UIT HET EVEN KINDERBOEKENHUIS VOORSTELLEN We hebben met elkaar een drukke, mooie
‘Leg dat boek eens weg en ga buiten spelen!’ riep mijn moeder soms. Ik legde het boek dan wel weg maar ging demonstratief met mijn armen over elkaar zitten. Pubers! Als kind las ik alles wat los en vast zat, maar welke boeken dat waren…
periode achter de rug. De opening van de tentoonstelling “Van Moeder, vertel eens wat van Adolf Hitler tot Snuf de Hond. Het kinderboek uit en over de Tweede Wereldoorlog” door de Commissaris van de Koning, René Paas, was het startschot van een intensief programma. In dat kader konden we ook voordrachten van Martine Letterie en Koos Meinderts voor scholieren aanbieden. Altijd weer mooi om kinderboekenschrijvers van formaat in huis te hebben. Elders in dit nummer leest u daar meer over.
Het artikel van Katja de Bruin over het KinderBoekenHuis in de VPROgids van eind september.
Ik herinner me alleen Joop ter Heul en twee boeken van Fenna Feenstra - ‘Nelleke’s opvoeding’ en ‘Maar die vlag verlaten… Nooit!’
Ondertussen werden we werkelijk overspoeld door schenkingen als gevolg van het prachtige artikel dat Katja de Bruin over het KinderBoekenHuis schreef in de VPRO-gids van eind september. Dit soort landelijke aandacht maakt dan veel positieve reacties los, maar ook een stroom kinderboeken die we moeten zien te plaatsen. Het is dan echt een luxeprobleem dat mensen ons zo goed weten te vinden, maar we groeien stilaan wel weer dicht… Dat is één van de redenen dat we in de maand januari dicht gaan voor het publiek, al blijven we wel bereikbaar en op afspraak toegankelijk. We willen namelijk proberen de automatisering van de collectie af te ronden. Daarbij is het de bedoeling om letterlijk en figuurlijk ruimte te scheppen voor het beter beheren en presenteren van onze collectie. Hiervoor kunnen we binnenkort beschikken over een goede opslagruimte met de juiste klimatologische condities, waarin we delen van de collectie verantwoord kunnen opslaan, hangende de nodige verbetering in organisatie en inrichting. Er is dus veel werk aan de winkel en we houden u op de hoogte. Namens bestuur en medewerkers wens ik u fijne feestdagen en een goed 2019.
Het derde deel van de trilogie -‘Terug in het Vaderland’ - kon ik tot mijn grote ergernis nergens vinden. Tot ik het verhaal 55 jaar later vertelde tijdens de rondleiding in het KinderBoekenHuis en een blik in de computer voldoende was om het boek te kunnen lenen. Het was voor mij de doorslag om vrijwilliger te worden. Sinds november 2016 ben ik met pensioen. Ik ben, na een niet-afgemaakte studie Nederlands, correctrice geweest bij het Dagblad van het Noorden en heb meer dan 40 jaar in het UMCG gewerkt waar ik ben geëindigd als redacteur op de afdeling Communicatie. Maerian van der Heijden - de Jong Mensingeweer
Romke Visser, directeur 3
Het gebeurt in de Hoogte!
Interesse naar nog meer mogelijkheden? info@dehoogte.nl
“Van Moeder, vertel eens wat van Adolf Hitler tot Snuf de Hond. Het kinderboek uit en over de Tweede Wereldoorlog”: een terugblik
D
niet aan de verzuiling te houden: schrijvers als K. Norel en Jan Terlouw zijn echt door velen gelezen, ongeacht hun geloofsachtergrond, en behoren daarom tot het collectieve erfgoed.
e geanimeerde opening van de expositie “Van Moeder, vertel eens wat van Adolf Hitler tot Snuf de Hond. Het kinderboek uit en over de Tweede Wereldoorlog” op 15 september j.l. beloofde al veel belangstelling. In samenwerking met het Oorlogs- en Verzetscentrum hadden wij een mooie selectie gemaakt van de grote collectie kinderboeken uit en over de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting. In het vorige nummer heeft Anna van der Molen, coördinator van het OVCG, de achtergronden bij deze selectie toegelicht. We hebben die fraai weten tentoon te stellen via een andere ruimtelijke opstelling van de vitrines, waardoor er ook ruimte voor voordrachten ontstond. En we bouwden zelf een ouderwetse reclamezuil, waarop er tussen kopieën van propagandaposters uit de bezettingstijd de nodige informatie over het tentoongestelde was vermeld.
De opening vormde het startschot voor een reeks aan activiteiten voor scholieren, deels ook verbonden met de Kinderboekenweek. Zo kwamen er twee groepen van OBS De Tiggeldobbe de expositie bezoeken, waarbij er ook voorzien was in een les “Kind zijn in de Tweede Wereldoorlog”. Hierbij werd aandacht besteed aan wat het met kinderen deed als hun ouders lid waren van de NSB of juist in het verzet zaten. Of wat het betekende om als joods kind alleen of met een deel van het gezin bij vreemde mensen te gaan onderduiken. Maar ook kwam aan de orde hoeveel jongeren, na eerst toch betrekkelijk “gewoon” te hebben kunnen doorleven, zomaar ineens het kind van de rekening konden worden. Je huis werd gebombardeerd, joodse klasgenootjes verdwenen ineens uit de klas, je werd geëvacueerd, omdat je huis werd afgebroken voor de “Atlantik-wal” of omdat er honger was, waardoor je werd ondergebracht bij een boerenfamilie in het Oosten of Noorden van het land. En dan kon je zomaar ook nog eens midden in het slagveld belanden, omdat je huis daar toevallig stond. Dankzij deze informatie ging de expositie voor de kinderen echt leven.
René Paas, commissaris de Koning krijgt een rondleiding in het KBH door Anna van der Molen van het OVCG.
Bij de opening stond de Commissaris van de Koning, René Paas, uitvoerig stil bij de betekenis van dit genre jeugdliteratuur voor zijn eigen vorming. Vanuit zijn gereformeerde achtergrond waren schrijvers als Anne de Vries, K. Norel en Piet Prins (Piet Jongeling) vaste prik en de CdK gaf toe dat hij zich als jongen spiegelde aan de heldhaftigheid van de hoofdpersonen uit dit soort boeken, maar nu op oudere leeftijd vooral begrip heeft gekregen voor de morele worsteling die er ook in dit soort boeken schuilen kan. Het is opvallend hoe sterk dit genre voor de generatie van de zogenaamde “babyboom” van invloed is geweest voor haar beeld van de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting. Overigens bleek dan menigeen zich
De prijsuitreiking van de verhalenwedstrijd voor kinderen uit de groepen 5, 6. 7 en 8 voor het basisonderwijs.
Een hoogtepunt was de prijsuitreiking van verhalenwedstrijd voor kinderen uit de groepen 5, 6, 7 en 8 van het basisonderwijs die we samen met het Dagblad van het Noorden organiseerden. Onder de inzendingen waren weer verhalen van hoog niveau, maar de winnares, Salome Prins (10) uit Groningen, overtuigde de jury bestaande uit de journalist en schrijver Frank von Hebel, de burgemeester van Winsum Rinus Michels en de jeug5
dboekenschrijfster Martine Letterie het meeste. Haar verhaal, “Schilderijen die echt gebeuren” is geïnspireerd op haar overgrootouders Willem en Gerritdina van der Sluis, die in het verzet zaten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is elders in dit blad afgedrukt.
Het door de kinderen gemaakte monument voor het jongetje Leo, omgekomen in de Tweede Wereldoorlog.
Leo mocht graag schrijven en tekenen, deed dat ook in Kamp Westerbork, waar zijn vader dan zijn tekeningen en schrijfsels naar buiten smokkelden. Martine Letterie vertelde heel boeiend over hoe zij het boek geschreven heeft en wat er allemaal bij komt kijken. Na haar verhaal gingen de kinderen met haar aan de slag om een monument voor Leo op te richten, o.a. bestaande uit tekeningen die zij zelf naar aanleiding van de voordracht hadden gemaakt.
De workshop van Martine Letterie over haar boek “Groeten van Leo”, waarna de kinderen aan de slag konden om een monument voor Leo te maken.
Zeer de moeite waard was de workshop van Martine Letterie op 20 oktober. Zij heeft haar sporen verdiend als schrijfster van kinderboeken over oorlogstijd en bezetting, waaronder ook via enkele boeken in opdracht van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Op 20 oktober stond haar boek “Groeten van Leo” centraal.
De workshop striptekenen door Jaap Stevens Een workshop striptekenen op 26 oktober door Jaap Stevens, een lokaal bekend kunstenaar, borduurde voort op het leren omzetten van verhalen naar beelden. De aanwezige kinderen (9-13 jaar) kregen eerst een korte voordracht over de strip als kunstvorm en de betekenis van het stripverhaal binnen de jeugdliteratuur. Jaap Stevens nam de kinderen vervolgens mee in de diverse technieken van tekenen, maar zette hen al gauw aan de slag. Het was twee uur lang werkelijk doodstil, met alleen wat gefluister door de meester tekenaar die via wat tips en getekende voorbeelden de kinderen goed verder hielp. Maar het viel niet mee om in een middag zowel de techniek beter onder de knie te krijgen als een verhaal in een paar plaatjes te kunnen vertellen. Daarom komt er binnenkort een vervolg.
Dit zevenjarige joodse jongetje, in 1942 met zijn ouders naar Westerbork gedeporteerd en uiteindelijk omgekomen, staat model voor het lot van 18.000 joodse kinderen die door de Duitsers uit Nederland zijn gedeporteerd en vermoord. 6
Organisator Peter Velthuis (l) en burgemeester Rinus Michels van Winsum trappen Tocht om de Noord 2018 af. foto archief dvhn
vertel nog eens over Hitler’, die op dat moment in het KBH te zien was. Koffie met Groninger koek verrichtten daarbij wonderen.
Kinderen luisteren aandachtig naar verhalen uit de Tweede Wereldoorlog.
Koos Meinderts sloot op 19 november het programma voor de kinderen af. Hij wist twee schoolgroepen van OBS De Wierde uit Adorp en CBS De Piramiden uit Winsum intens te boeien met het voorlezen uit en vertellen over zijn boek “Naar het Noorden”. Hoewel dan de expositie ten einde is, volgt er nog een lezing voor volwassenen die door omstandigheden pas na de jaarwisseling kan worden gehouden. Een lezing van Linda Horn over de prentenboeken van El Pintor op 27 januari a.s. in samenwerking met de Stichting Een Joodse Erfenis, om half vier in de voormalige synagoge te Winsum. Romke Visser
De áanloop’vanuit de Westerstraatkant het KinderBoekenHuis in was enorm.
Winsum was dit jaar het eindpunt van de tweedaagse wandeltocht, ook wel de culturele ontdekkingstocht genoemd, door de provincie Groningen. De allereerste wandelaar meldde zich al om 12.08 uur bij de eindpost. Maar volgens kersverse KinderBoekenHuis-directeur Romke Visser was zijn museum Het Bartlehiem van de Tocht om de Noord. Hij volbracht geroutineerd de hele wandeling, evenals zijn voorgangster Greetje Nijburg.
KBH, HET BARTLEHIEM VAN DE TOCHT OM DE NOORD Het moeten er toch zo tegen de vijfduizend
wandelaars geweest zijn, die door het KinderBoekenHuis trokken op die warme zaterdag de 28ste september. De doos met duizend Moeder de Ganzen, die voor belanghebbende deelnemers een exemplaar bevatte, was tenminste nagenoeg leeg. Uit het hele land waren ze naar Groningen getrokken. Veel Friezen, met een grote pompebleddenvlag, maar ook een klein Groninger vlaggetje op hun rugzak. Winsum ligt tenslotte niet ver van de Friese grens. Deelnemers uit onder meer Amersfoort, Utrecht, Amsterdam, maar ook uit het buitenland. Duitsers, die verbijsterd de vier vitrines met voorwerpen (hakenkruizen, nazi-helmen, jodensterren en foto’s van Hitler) en boeken over WO II ontdekten. “Was ist denn dass?” Medewerkster Marga haastte zich om een en ander uit te leggen over de expositie ‘Moeder
Gaandeweg de middag werd het steeds drukker rondom het KinderBoekenHuis. Gezellig druk! Het gebouw aan het Kerkpad was een rustpunt in de route. Koffie, thee met wat lekkers, een kopje soep of gewoon even bijkomen temidden van de vele kinderboeken op een van de mooiste plekjes van Winsum. Sommige deelnemers wilden echter zo snel mogelijk naar het eindpunt en ‘scheurden’ door het museum. “Nee, hoef geen Gans of koffie. Wil een douche en een ijskoud pilsje...” En dat hadden we in het KinderBoekenHuis nu net niet! Kleny de Jonge-Bimolt 7
ANNIE’S VOORUITZIENDE BLIK... SCHILDERIJEN DIE ECHT GEBEUREN
Het boek Abeltje van Annie M.G. Schmidt zou in deze tijd geschreven kunnen zijn. Dan was het reuze actueel geweest! Misschien had de schrijfster een vooruitziende blik.
Door Salome Prins
Het is 5 april 1942. Anna zit in de klas en verveelt zich een beetje. Ze denkt alvast na over met wie In 1953 verscheen Abeltje. Een van de vele boeken van Annie. Naast ze zou spelen. Klaartje, Maaike of toch Lisa? hoofdpersonen Abeltje, Laura en mevrouw Klaterhoen speelt meneer Lisa zit aan de andere kant van de klas. Ze ziet datTump Anna eenverfilmd beetjemet stil eenniet groteoplet. rol. HetZe boekvindt werd inAnna 1998 zelfs Frits en verlegen. Lisa weet niet waarom. Ze kijkt verbaasd als Anna vraagt: wil je misschien spelen? Ja, Lambrechts in de rol van meneer Tump. zegt ze na even nadenken, maar dan wel bij mij. Zullen we voor onze knuffels een mooi huis van Bijna iedereen kent wel het verhaal van Abeltje, de liftjongen uit blokken bouwen? Om vijf uur moet Anna weer naar huis. Lisa vindt tochtot wel enalseen Middelum aan de IJssel haar dat uitgroeit een aardig grote plaats er zich beetje mysterieus. een poetsdoekenfabriek vestigt. Er komt zelfs een groot hotel. Als de jongen in het mooie pak met eerder in de lift Het is ochtend, Anna stapt uit bed. In een keer hoort ze buiten eenrode keiharde knalgenoemde en dan mensen nog een van hotel Knots staat drukt hij per ongeluk op het verboden bovenste en nog een. Ze rent nog in haar pyjama naar de woonkamer. Daar zitten papa en mama voor de groene glazen Ze vliegen dwars door het dak van het radio. Ze lijken ook geschrokken. Haar moeder zegtkleine vlug: Anna, gaknopje. je maar aankleden. gebouw over de Noordzee en de Atlantische Oceaan. Onderweg ’s Avonds laat hoort ze haar vader zachtjes praten worden beneden in de hal metuitgeprobeerd iemand die zeeen niet kanin verschillende knopjes en na landing zien. Ze hoort haar vader vragen: ja, kunnen we morgen komen? Het en antwoord ze niet. Ze het water, weer opstijgen een tweede hoort landing komen ze midden in rent gauw terug naar haar kamer. Wat is er toch aan de hand? Mama even later binnen enviertal Central Park in New York komt terecht. In de ‘Big Apple’ beleeft het zegt: we gaan morgen ergens logeren, maar we weten niet hoelang. watAbeltje. belangrijke spulvele avonturen. Tot zoverDus evendoe liftjongen len in je tas, kleren, je tandenborstel en je teddybeer. Anna houdt van logeren, maar dit Meneer Tump is een wel mottige mottenballen-handelaar uit voelt Middelum. niet zo leuk. Een opschepperige, narcistische man met een bontkraagje, eigenaar van het Anti-Mot-Bedrijf. Zijn grootste wens is president te worden Anna heeft zoveel vragen. Naar wie zouden ze toe gaan? De volgende ochtend moet ze vroeg van een groot land. En je ziet de bui al hangen! Als het kwartet na wakker worden, om 5 uur al, want ze gaan heel vroeg naar de logeerplaats. Als ze aankomen, ziet een tijdje in de lift verder vliegt en terechtkomt in de hoofdstad ze dat het Lisa’s huis is. Ze gaan naar binnen en daar staat een slaperige Lisa. Hoi Lisa, zegt Anna. Quoquapepapetl van de republiek Perugona wil het volk hem als Lisa zegt ook hoi, maar kruipt dan weer snel in bed. Anna gaat ook nog even proberen te slapen. president nadat hij een generaal en een aantal burgers met zijn anti-motballen geneestlogeren van de mysterieuze ziekte.De Perugona Na een paar weken is het normaal. Anna en haar vader en moeder bij Lisalila thuis. plek is weliswaar geen grootnaar land, maar Joziaskan. TumpGelukkig stemt graag toe. van Anna in de klas is leeg. Ze vindt het jammer dat ze niet meer school mag ontpopt een ware die vreemde invoert en ze wel schilderen in de werkplaats van Lisa’s vader.HijDat kanzich zeals goed. Zedictator schildert mooiewetten landgeen tegenspraak duldt... En hier komt, naast de naam, de gelijkenis schappen en leuke dingen die ze graag wil doen, maar nu niet kan doen, zoals schommelen en met debuiten huidige Amerikaanse Donald wel heel sterk fietsen. Anna mag alleen ’s avonds schilderen, als alles donker is.president Dat vindt zeTrump wel cool, naar voren! want dan mag ze opblijven. Annie M.G. Schmidt kon niet beseffen hoe sterk het verhaal van Soms mag Lisa kijken hoe Anna schildert. De schilderijen zo mooi,inzegt Abeltje zijn de werkelijkheid 2018,Lisa tegen Anna, jammer dat ze niet echt gebeuren. Op een dag, vroeg in zegt Anna’s moeder: we moeten 23de jaarochtend, na haar dood, benadert! gaan. Anna zegt: maar mam, morgen is de kunstwedstrijd omdat ons dorp honderd bestaat. Ik Met meneer Tump loopt het overigens goed af.jaar Hij komt tijdig tot wil mijn mooiste schilderij laten zien. Sorry, daar mag je niet heen, zegt haar moeder. Anna zucht, inkeer. dat weet ik toch ook wel, ik wil Lisa vragen om net te doen of het haar schilderij is. En dan kan ik horen hoe het afloopt. Anna loopt naar Lisa toe en vraagt: wil jij misschien voor mijKleny daarheen de Jonge-Bimolt gaan? Lisa vindt het hartstikke spannend, maar wil wel. Het schilderij is ook zo mooi. Dan moet Anna weg. Die volgende dag gaat Lisa naar de kunstwedstrijd. Lisa mist Anna en Anna mist Lisa Op de 5de dag van mei was eindelijk de oorlog voorbij. Iedereen was blij en vierde feest, behalve Lisa. Die was verdrietig. Haar ouders zeiden dat Anna misschien nooit meer terug zou komen. Lisa bleef wachten en hopen. Op een dag kwam ze dan toch opeens Anna weer tegen. Anna en haar ouders waren teruggekomen naar het dorp. Toen Lisa en Anna elkaar weer zagen, waren ze superblij! Lisa riep direct: jouw schilderij heeft de wedstrijd gewonnen! En je mag naar het schilderijmuseum, want daar hangt ‘ie nu. Ik ga wel met je mee om te zeggen dat jouw naam op het kaartje eronder moet staan en niet mijn naam. Anna kijkt blij. En, zegt Lisa, je mag ook nog vijf mensen gratis meenemen. Jeej, roept Anna, dan neem ik jou en onze ouders ook mee. Anna mocht nog veel meer schilderijen maken in de werkplaats van Lisa’s vader. En de meiden gingen lekker schommelen en fietsen. Ze deden alles waardoor de schilderijen echt werden. Het winnende verhaal van de verhalenwedstrijd van het DVHN van de winnares, Salome Prins (10)
8
UIT DE SCHATKAMER
Ik vond veel nuttige informatie op de site ‘Marineschepen.nl’. Deze onderzeeboot kwam in 1936 in de vaart, gebouwd door de scheepswerf ‘De Schelde’ te Vlissingen. In 1939 werd de boot toegevoegd aan de onderzeebootdivisie in Nederlands Indië. De thuishaven werd Singapore.
Wat staat er zoal in de boekenkasten in het
pand van het KinderBoekenHuis aan het Kerkpad? Op deze pagina proberen wij u een indruk te geven van de ‘schatten’ die de stichting in haar bezit heeft.
De onderzeeboot de O16.
Ik las in al die verhalen, dat succes en verlies dicht bij elkaar kunnen liggen. De O16 bracht op 12 december – 7 december was de aanval op Pearl Harbor – drie Japanse schepen tot zinken. De commandant was de bovengenoemde Luitenant ter zee eerste klas A. Bussemaker. Op 15 december liep de O16 op weg naar Singapore op een mijn. Aanvankelijk overleven 6 mensen (van de 42 bemanningsleden), die op het moment van de klap, op de brug stonden. Uiteindelijk overleeft kwartiermeester Cor de Wolf als enige, nadat 34 uur ongeveer 80 km. gezwommen heeft. Hij spoelt aan op het eilandje Dayang.
Anton Bussemaker (1890 -1941)
Anton Bussemaker (1890 -1941), commandant
van de HR. MS. O16, die op 15-12-1941 door de Japanners tot zinken werd gebracht in de baai van Pattani. Hij is de grootvader van Jet Bussemaker, oud minister van onderwijs, cultuur en wetenschap. Zijn zoon Henk Bussemaker schreef samen met Janet van Klink ‘De tegenaanval’ over de dood van zijn vader.
Het hoofdstuk 8 van ‘O16’ eindigt - de hoofdpersoon heet Joost – met de redding. ‘De bruine visser nam Joost mee in zijn prauw en roeide hem naar zijn eiland’. Uiteindelijk arriveert de hoofdpersoon weer in Singapore. Het boek eindigt met de plaatsing van Joost op een nieuwe onderzeeboot. ‘De koningin rekent erop dat iedereen zijn plicht doet, zei de admiraal’. Ook Cor de Wolf blijft de Koninklijke Marine trouw en bleef gedurende de hele oorlog bij de Onderzeedienst werkzaam.
Waarom zocht ik naar deze man op het internet? Ik vond een briefje in het boek ‘O16’ van K. Norel met de tekst: ‘dit is historisch’ en ‘commandant was Bussemaker’. Ik begreep uit dit briefje dat Norel zijn verhaal gebaseerd had op historische feiten. Ik besloot dit eens na te pluizen.
In 1995 werd het wrak opgespoord door een Zweedse duiker. Het wrak bleek te liggen op een locatie, die klopte met het verhaal van Wolf. Hij heeft de identificatie niet meer meegemaakt. Hij overleed in 1983. Het wrak is later, naar men aanneemt, illegaal geborgen door Cambodjaanse schroothandelaren. Eveline van der Heijden
Tekeningen van Jan Lutz. Uitgever Callenbach, Nijkerk
9
Veelzeggend is de inscriptie in De Maaier Waakt uit 1946, geschreven door C.E. Pothast-Grimberg:
Aan Greetje. Ter herinnering aan je verblijf in de Wieringermeer en aan den 17en april 1945. Volgens Internet: Op 17 april 1945 om 12.15 uur bliezen de Duitsers de Wieringerdijk op, op twee dicht bij elkaar gelegen punten, enkele kilometers ten zuidoosten van Den Oever (ter hoogte waar nu het ‘Sluitgasbosch’ is) Bijna negen uur eerder was een begin gemaakt met het informeren van de bevolking. Vanaf 12.15 uur kwam het water de polder in, eerst nog vrij langzaam, maar allengs sneller. Uiteindelijk stond het water, naar gelang de hoogteligging van de grond, een halve tot ruim vijf meter boven het maaiveld.
Soms vallen de verrassingen niet uit onze boeken
maar zijn er in geplakt of geschreven. We beschouwen ze als echte aanwinsten en als iemand een schenking doet en zich verontschuldigt dat er een opdracht in staat verzekeren we de schenker dat we er juist heel blij mee zijn. Voor deze aflevering van Wat uit de boeken valt heb ik een kleine selectie gemaakt.
Ten eerste een briefje van De Christelijke Militaire Reciteer Vereeniging “Oefent U” uit 1901, vastgeplakt in het jeugdboek Een Schipbreukeling door G.C. Hoogenwerff uit 1884. Ik ben gaan zoeken op Internet en het blijkt, dat er nog steeds reciteerverenigingen bestaan. Ik heb niets kunnen vinden over De Christelijke Militaire Reciteer Vereeniging “Oefent U”.
En tenslotte een inscriptie uit 1972. In Floortje Bellefleur en haar hamster van Cok Grashoff waar Willemijn Bronzwaer de volgende tekst heeft geschreven:
In 1972 wou ik zo graag een hamster. Toen zagen we in een boekwinkel dit boek staan. En dat heb ik toen van mijn moeder gekregen. Martha Mol
10
KINDERBOEKENHUIS
ZOEKTOCHT NAAR SLUWARDI EINDIGT SUCCESVOL…
HEEFT EIGEN BANK
........ IN WINSUM !
Al jaren weet ik dat ik sommige biologische
kennis te danken heb aan het voorlezen van mijn meester uit de zesde klas van de lagere school.
Van een bank komt een bank... Nadat het KinderBoekenHuis in het voorjaar door een miscommunicatie een kwartiertje van een mooie steigerhouten bank had mogen genieten (hij stond prachtig tegen ons gebouw) hebben we er nu zelf een. Die is helemaal van ons! De vorige bank (‘Als de eigenaar niet op komt dagen is ie van jullie’), bracht ons wel op een idee. Wandelaars van onder meer het Pieterpad en het Pronkjewailpad, die bij ons gebouw langs lopen, gaan sneller op een bank zitten dan aan een tafeltje met een paar stoelen. Bovendien zou De tocht om de Noord deze keer ook het KinderBoekenHuis aandoen.
Zo af en toe keerden herinnering uit een boek, Sluwardi de bunzing van C. van der Zwet plezierig terug. Meester Schra las uit dit spannende boek voor alsof hij het uit zijn hoofd vertelde. Toen ik een reünie bezocht van mijn lagere schoolklas kon eigenlijk niemand van mijn klasgenoten dit bevestigen, dus begon ik te twijfelen. Thuisgekomen zocht ik Sluwardi op internet en warempel, hij bestond echt. Na enige maanden gezocht te hebben in allerlei (kinder)boekwinkels kreeg ik in Utrecht de tip om het eens te proberen bij het KinderBoekenHuis in Winsum en het was meteen raak. Het was nog even afwachten of het boek geleend of gekocht zou kunnen worden, maar toen ik op 1 november j.l. in Winsum in het prachtige onderkomen kwam, bleek ik een exemplaar te kunnen kopen! Grote blijdschap… en inmiddels heeft het lezen van het boek weer veel boven gehaald. Gelukkig had ik tijdens mijn zoektocht in een Kringloop, Corax, de jonge raaf, van dezelfde schrijver, gevonden en daarmee bleek ik de mensen in Winsum weer blij mee te kunnen maken.
Een goed klussende directeur is dan goud waard. Romke Visser zette een pracht exemplaar in elkaar. Daar maakten de afgelopen zomer veel wandelaars dankbaar gebruik van. Even bijkomen bij het KBH. Soms voorzien van een kopje koffie/ thee of soep of gewoon even stil genieten van het prachtige plekje aan het Kerkpad in Winsum. Kleny de Jonge-Bimolt
Dus heb ik dit stukje geschreven om mijn dank uit te spreken aan de vrijwilligers van het KinderBoekenHuis voor hun prachtige werk in hun mooie locatie. Hartelijke dank en groeten, Jos van Doorn, (69 jr.) Amersfoort
11
DECEMBERMAAND IN VIER VITRINES
Vitrines: Winter; Sinterklaas; Kerst; Oud en Nieuw / Driekoningen.
D
e overgang was best wel groot: van de gruwelen in WOII naar de lieflijke feestdagen in december. Vier vitrines zijn weer gevuld: Sinterklaas, Kerst, Oud en Nieuw/Drie Koningen en Winter. Als je de deurtjes van de Sintvitrine opent, komt de geur van speculaas en pepernoten je tegemoet. De wortel in het kinderschoentje met stro is door Amerigo (Sints schimmel) vergeten en krimpt snel. En Sinterklaas is al weer terug naar Spanje!
Ook de wintervitrine baadt in de alcohol: Glühwein. Sneeuwvlokken omcirkelen de fles. Schaatsen (echte ‘houtjes’), wanten en een ijsmuts horen daar uiteraard bij. Alle vitrines zijn voorzien van veel, vooral oude, kinderboekjes, die het desbetreffende feest begeleiden: Rie Camer, Hansje Brinker (De zilveren schaatsen}, pop ups en vooral feestboekjes van 1867 tot 1930.
Kerst komt eraan. Een en al sfeer in de vitrine met het lieve Dickenshuisje en de hele oude kinderboekjes. “Zo vierden ze Kerst in vroeger tijden”. In de Oud en Nieuw-/Drie Koningenvitrine gooiden we het in de drank: twee flessen champagne. Daarnaast een aantal rolletjes om te vullen met slagroom. Oliebollen gingen ons te ver. Die zouden groen uitslaan. Dus deden we het maar met het Oliebollenfeestboekje van Jean Dulieu. (ja die van Paulus!).
Ook het KinderBoekenHuis viert volop feest. Bij het per perse gaan van deze Moeder de Gans werd door alle vrijwilligers een heuse kerstboom opgetuigd ter vervolmaking van de feestvreugde. Kleny de Jonge-Bimolt
ONS GASTENBOEK
Wat een feest om hier langs te komen tijdens onze Pieterpadwandeling. Zou er ‘t liefst de hele middag blijven. Helaas, we moeten verder.
H
et KinderBoekenHuis is onlangs begonnen aan het vierde gastenboek sinds de opening in mei 2016. Er staan veel lovende woorden in van de vele bezoekers uit de hele wereld, die ons fraaie gebouw aan het Kerkpad in Winsum vonden. De leukste hebben we er uitgelicht.
Ich war hier im Kindergarten. Wunderbar! A.Moller, Bielefeld.
Gevonden! Stond op ons vakantielijstje. Prachtige ruimte, zodat er veel te genieten was. De boeken komen heel mooi uit door het mooie licht. Paar boeken ontdekt waar ik naar op zoek ga. Heel gastvrij. Lekkere koffie.
12
Winsum schrijft 90 brieven per uur voor Amnesty Zaterdag 8 december stonden de mensenrechten
LEERLINGEN TIGGELDOBBE ZETTEN KBH ‘OP STELTEN’
weer centraal in het Kinderboekenhuis in Winsum. Amnesty International Winsum organiseerde er de jaarlijkse schrijfactie. Steeds weer schoven er mensen aan om een brief te schrijven aan autoriteiten in o.a. Iran, Zuid-Afrika en Venezuela om hen op te roepen de mensenrechten te respecteren. Centraal stonden dit jaar 8 vrouwen die onterecht gevangen zitten of bedreigd worden. Deze vrouwen krijgen ook kaarten uit Winsum met bemoedigende woorden.
Als een zootje ongeregeld drongen ze, niet geheel geruisloos, het KinderBoekenHuis binnen. Twintig kinderen van obs De Tiggeldobbe uit Winsum. Eenmaal aan de grote tafel gezeten waren het makke schapen. Geïnteresseerd volgden ze het verhaal van directeur Romke Visser over het ontstaan en het nut van het KBH. Reeds na zijn eerste woorden gingen al enkele vingers de lucht in. Vragen, waar over nagedacht was...
De derde Winsumse schrijfmarathon voor Amnesty International Winsum in het KBH in Winsum.
De derde Winsumse schrijfmarathon was weer goed bezocht. In drie uur tijd werden er 270 brieven en kaarten geschreven. Sommigen schreven aan iedereen, zoals wethouder Bert Westerink. Een van deze doorzetters zei: “Dat geeft je toch een extra goed gevoel als je voor iedereen iets hebt kunnen doen.” Anderen kwamen snel even een kaartje schrijven en droegen zo ook bij aan de schrijfestafette en de gezellige sfeer. “Wie had dat gedacht dat ik ooit nog eens een kaart zou sturen naar een linkse feministe!” zei een man die voor het eerst meedeed.
Samen grasduinen in de collectie. Ze kregen ook een opdracht: Zoek deze drie boeken op in onze enorme collectie. Drie groepen gingen aan het werk. Na zo’n minuut of vijf meldde de eerste groep zich al met het gevraagde boek. Op Romke’s vraag wie van hen deze boeken had gelezen gingen een paar aarzelende vingertjes omhoog. Een paar scholieren wilden het boek best wel meenemen naar huis om zich erin te verdiepen. Na een korte uitleg over de betreffende boeken mochten ze nog even rondsnuffelen. Opnieuw was de belangstelling groot en de vragen interessant. Zo’n drie kwartier na binnenkomst vertrok de horde, met een hoofd vol informatie, even luidruchtig als ze gekomen was. Romke en medewerkster Kleny hadden een kwartiertje rust.
Er waren ook veel bekende gezichten, waaronder wethouder Marc Verschuren die er voor de derde keer was. De schrijvers kwamen niet alleen uit Winsum, ook Adorp, Sauwerd, Eenrum en Saaksumhuizen waren vertegenwoordigd. De jongste schrijfster was dit jaar Vera van 7 jaar. Ze maakte een prachtige kaart voor Atema Daemi, die in Iran in de cel zit omdat ze protesteerde tegen de doodstraf. Vera kwam met haar moeder mee en zo waren er opvallend veel moeders en dochters die samen schreven. Een hart voor de mensenrechten wordt kennelijk doorgegeven van generatie op generatie.
Toen voltrok zich eenzelfde ritueel: de tweede groep van De Tiggeldobbe diende zich, wederom niet geheel geruisloos, aan. Omstreeks het middaguur was de stilte op het KBH oorverdovend. Kleny de Jonge-Bimolt
Saskia Visser 13
Marenland recreatie Winsumerdiep 6 9951 CG Winsum Telefoon: 0595 442 750
www.marenland.nl
14
ONS GASTENBOEK
Wat een fijne en rustgevende plek!
Het KinderBoekenHuis is onlangs begonnen aan
Boek van vroeger gevonden. Onze dag is weer goed!
het vierde gastenboek sinds de opening in mei 2016. Er staan veel lovende woorden in van de vele bezoekers uit de hele wereld, die ons fraaie gebouw aan het Kerkpad in Winsum vonden. De leukste hebben we er uitgelicht.
Wat een mooi gebouw waar de boeken heel goed in uitkomen. En super gastvrouwen!
Prachtige ruimte, aardige mensen en vooral nostalgie!
Wat een aanwinst voor Winsum! En geweldig toegankelijk voor rolstoelen, rollators etc. Toos Saal is vast tevreden, mocht ze van boven naar beneden kijken!
Toen het leven nog ongecompliceerd leek!
Een leesgoudmijn voor vele generaties!
LEDEN COMITÉ VAN AANBEVELIN
Wat een prachtig idee om dit te realiseren. Een generatie vasthouden en doorgeven aan volgende generaties. Echt grandioos!
Mevrouw Els van Eijck van Heslinga, Harm de Jonge, Dhr. Jan Jutte, Dhr. Jaap Kramer, Dhr. Dolf Verroen, Dhr. Jean Pierre Rawie, Dhr. Wim Daniëls.
SPAR GIJZEN WINSUM
BESCHERMVROUWE Mevrouw L. Vonhoff-Luyendijk, voormalig lid Eerste Kamer
SCHENKING U gaat wellicht verhuizen of opruimen en u wilt dat uw boeken een goede bestemming krijgen. Dan kunt u er zeker van zijn dat wij zorgvuldig met uw schenking om zullen gaan. Bent u zelf niet in de gelegenheid ze bij ons te brengen, dan kunt u contact opnemen met één van onze contactadressen. Deze zijn te vinden in Almelo, Assen, Deventer, Eelde, Heerde, Hellendoorn, Naarden, Utrecht, Velp (Gelderland), Velp (Noord-Brabant). Adressen en telefoonnummers zijn bij ons op te vragen. Wij kunnen u helpen te bemiddelen en samen zorgen we dan dat de boeken in Winsum komen.
HET VOLGENDE NUMMER Het eerstvolgende nummer van Moeder de Gans verschijnt in april 2019. Kopij voor de nieuwe editie kunt u ter attentie van de redactie aanleveren tot uiterlijk 1 april op e-mail: info@kinderboekenhuis.eu
Uitgave van het KinderBoekenHuis Winsum, verschijnt drie maal per jaar.
Openingstijden
Bijdrage voor donateurs € 20,- per jaar op rekening (IBAN): NL68ABNA0467316430. BIC ABNANL2A
Zaterdag van 12.00 tot 16.00 uur
KinderBoekenHuis Winsum, Kerkpad 2, 9951 EP Winsum (Gr.) Tel. 0595 - 44 36 63. E-mail: info@kinderboekenhuis.eu Website: www.kinderboekenhuis.eu
Dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur
Redactie: Bouwina Hellinga, Eveline van der Heijden, Kleny de JongeBimolt, Martha Mol, Ubel Smid en Romke Visser.
Opmaak: Ubel Smid Vormgeving
15
-
www.ubelsmid.nl
directie vervoer
“Visser chauffeursdienst is meer dan rijden alleen”
chauffeursdiensten
Mobiel: 06 - 200 85 852
privé chauffeur
www.visserchauffeursdienst.nl
Romke’s Verbouw- en onderhoudsbedrijf Lombok 4 9951 SC Winsum Tel.: 0595 492 163 Mobiel 06 - 232 49 120