“àเÎฮ×ืÍอ¹น§งÒาÁมáแºบºบÍอÕีÊสÒา¹น ” “เฮือน”
! เปนภาษาถิ่นอีสาน หมายถึง เรือนหรือบานที่อยู อาศัย นิยมสรางแบบยกใตถุนสูง หลังคาหนาจั่วไมแหลมมาก ลาด เอียงประมาณ 70-80 องศา แตกอนจะมุงดวยหญาคาหรือหญาแฝก แปนไม (แผนไม) และดินขอ หนาจั่วมักจะทำดวไมเปนลวดลายตะเว็น (ตะวัน) สวยงาม เฮือนจะสวยงามหรือไมนั้นหลังคาคือสวนที่สำคัญ ที่สุดของตัวเฮือน ! เฮือนอีสานมีแผนผังเรียบงายไมซับซอน การจัดวางแผนของหอง และองคประกอบตางๆ ในเฮือนอีสานมีดังนี้ ! 1. เฮือนนอนใหญ จะวางดานจั่วรับทิศตะวันออก-ตะวันตก สวนมากจะมีความยาว 3 ชวงเสา เรียกวา "เฮือนสามหอง" ใตถุน โลง ชั้นบนแบงออกเปน 3 สวนคือ หองเปง เปนหองนอนของ ลูกชาย มักไมกั้นหอง หองพอ-แม่ อาจกั้นเปนหองหรือบางทีก็ปลอย โลง หองนอนลูกสาวหรือหองสวม มีประตูเขามีฝากั้นมิดชิด หากมี ลูกเขยจะใหนอนในหองนี้ สวนชั้นลางของเฮือนนอนใหญ อาจใชสอย ไดอีกกลาวคือ กั้นเปนคอกวัวควาย ที่เก็บอุปกรณการเกษตร ที่พัก ผอน หรือที่ทำงานหัตถกรรม ฯลฯ ! 2. เกย (ชานโลงมีหลังคาคลุม) เปนพื้นที่ลดระดับลงมาจาก เรือนนอนใหญ มักใชเปนที่รับแขก ที่รับประทานอาหาร สวนของ ใตถุนจะเตี้ยกวาปกติ ซึ่งอาจใชเปนที่เก็บฟน
! 3. เฮือนแฝด เปนเรือนทรงจั่ว เชนเดียวกับเฮือนนอน ใน กรณีที่พื้นทั้งสองหลังเสมอกัน โครงสรางทั้งคานพื้นและขื่อหลังคา จะฝากไวกับเฮือนนอน แตหากเปนเฮือนแฝดลดพื้นลงมากกวาเรือน นอน ก็มักเสริมเสาเหล็กมารับคานไวอีกแถวหนึ่งตางหาก ! 4. เฮือนโขง มีลักษณะเปนเฮือนทรงจั่วเชนเดียวกับเฮือนนอน ใหญ แตตางจากเฮือนแฝดตรงที่โครงสรางของเฮือนโขงจะแยก ออก จากเฮือนนอนโดยสิ้นเชิง สามารถรื้อถอนออกไปปลูกใหมไดโดยไม กระทบกระเทือนตอเฮือนนอน ! 5. เฮือนไฟ (เฮือนครัว) สวนมากจะเปนเฮือน 2 ชวงเสา มี จั่วโปรงเพื่อระบายควันไฟ ฝานิยมใชไมไผสานลายทแยงหรือลายขัด ! 6. ชานแดด เปนบริเวณนอกชานเชื่อมระหวางเกย เฮือนแฝด กับเฮือนไฟ มีบันไดขึ้นดานหนาเฮือน มี "ฮานแองน้ำ" อยูตรงขอบ ของชานแดด บางเฮือนที่มีบันไดขึ้นลงทางดานหลังจะมี "ชานมน" ลดระดับลงไปเล็กนอยโดยอยูดานหนาของเฮือนไฟ ที่มา : ! สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เลมที่ 15 ! ! เฮือนอีสานกับความเชื่อในใบลาน http://www.bl.msu.ac.th/bailan/ p_home1.html ! ! หนวยอนุรักษสิ่งแวดลอมธรรมชาติและศิลปกรรมทองถิ่น จังหวัด อุบลราชธานี. (2541). เฮือนและอาคารโบราณอีสาน