Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida by Udalsarea 21

TOKIKO AGENDA 21

Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila 65.zk. 2007ko Uztaila

Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila Ingurumeneko Esparru Programa Saila bildumako tituluak www.ingurumena.net helbide elektronikoan ikus ditzakezu. • 33.zk. 2004ko ekaina. “TOKIKO AGENDA 21. Partehartzeko mekanismoak martxan jartzeko gida”

• 50.zk. 2005ko maiatza. “50 Ingurumen Jardunbide Egoki, Udalerriak Eredu”

• 34.zk. 2004ko ekaina. “Ore eta paperaren sektoreko enpresen ingurumen-ekarpena garapen iraunkorrari. 2004- 2006”

• 51.zk. 2005ko maiatza. “Mugikortasunaren aldeko 250 ekintza euskal udalerrietan (Ekinean mugikortasun iraunkorraren bidean)”

• 35.zk. 2004ko uztaila. “Hondakin arriskutsuen kudeatzaileen sektoreko enpresen ingurumen-ekarpena garapen iraunkorrari”

• 52.zk. 2005ko uztaila. “2004ko Industria Ekobarometroa”

• 36.zk. 2004ko iraila. “Euskal Autonomia Erkidegoan mugikortasun iraunkorraren udal-planak egiteko gida praktikoa” • 37.zk. 2004ko iraila. “Burdin Galdaketaren, ezburdinazko Galdaketaren eta ez-burdinazko Metalurgiaren Sektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egiten dioten Ingurumenekarpena (2004- 2006)” • 38.zk. 2004ko urria. “Tokiko Agenda 21. Aurrera egiteko komunikatzea. Prozesuan komunikatzeko estrategien eskuliburua” • 39.zk. 2004ko otsaila. “Iraunkortasuna aintzat hartzen duten jaiak” • 40.zk. 2004ko otsaila. “Euskal Autonomia Erkidegoko 2004ko Ingurumen Adierazleak” • 41.zk. 2004ko azaroa. “2003ko Euskal Autonomia Erkidegoko Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen inbentario” • 42.zk. 2004ko abendua. “Euskal Autonomia Erkidegoan Plan eta Programen Ingurumeninpaktuaren Ebaluazio Bateratua Aplikatzeko Gida” • 43.zk. 2005ko urtarrila. “Euskal Autonomia Erkidegoko Aztarna Ekologikoa” • 44.zk. 2005ko apirila. “Euskal Autonomia Erkidegoko garraioaren kanpo-kostuak. MUGIKOST’05 • 45.zk. 2005ko ekaina. “Gazteak aldaketaren alde. Kontsumo iraunkorrerako hezkuntzako esku-liburua” • 46.zk. 2005ko apirila. “Beira-, Zeramika- eta Karesektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egiten dioten ingurumenekarpena (2005-2006)” • 47.zk. 2005ko maiatza. “Laburpena: Euskal Autonomia Erkiegoko Ingurumenaren Egoera 2004” • 48.zk. 2005ko apirila. “Euskal Autonomia Erkidegoko lurzoruan eta biomasan dagoen karbono organikoaren inbentarioa” • 49.zk.2005ko apirila. “Aalborgeko konpromisoak. Euskal udalerriek Europako iraunkortasunari egindako ekarpena”

• 53.zk. 2005ko iraila. “Berotegi-Efektua eragiten duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 2004” • 54.zk. 2005ko urria. “Gainazalak Tratatzeko Sektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egiten dioten Ingurumenekarpena (2005-2006)” • 55.zk. 2005ko azaroa. “Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan. 2005ko Ingurumen-Adierazleak” • 56.zk. 2006ko apirila. “Nekazaritza eta Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan 2006ko Adierazleak” • 57.zk. 2006ko maiatza. “IPPC Zuzentarauaren Eraginpean dauden Instalazioetan Ingurumen-baimen Integratua Eskatzeko gida” • 58.zk. 2006ko uztaila. “Europako Batasuneko Ingurumen Ebaluazio Estrategikorako jardunbide Egokiei buruzko Eskuliburua” • 59.zk. 2006ko uztaila. “Euskal Autonomia Erkidegoko Hondakinen inbentario bateratua. 2003” • 60.zk. 2006ko urria. “Euskadiko udaletan Tokiko Agenda 21-en Ekintza Planen urteko programaziorako eta ebaluaziorako gida metodologikoa” • 61.zk. 2006ko azaroa. “Euskal Autonomia Erkidegoko Aeronautikaren eta Espazioaren Sektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egindako ingurumen-ekarpena (2006-2008)” • 62.zk. 2006ko abendua. “Berotegi-Efektua eragiten duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990-2005” • 63.zk. 2007ko otsaila. “Gida metodologikoa Iraunkortasunaren Alderdi Soziala. Nola indartu Tokiko Agenda 21en alderdi soziala?” • 64.zk. 2007ko martxoa. “Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan. 2006ko Ingurumen-adierazleak” • 65.zk. 2007ko uztaila. “Natur ingurunean Udalek dituzten Eskumenen gida” • 66.zk. 2007ko apirila. “Osasuna eta Ingurumena. Euskal Autonomia Erkidegoan. 2007ko adierazleak”

© IHOBE 2007 ARGITARATZAILEA: Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa – IHOBE, S.A. Edukia eta erredakzioa: Iñigo Lazkano (EHU), Medio Natural-Udalsarea 21 ekitaldeko lanen aholkulari tekniko gisa DISEINUA: Dualxj – Comunicación & Diseño ITZULPENA: Elhuyar LEGE GORDAILUA: xxxx Paper birziklatuan eta klororik gabe zurituan inprimatua ESKUBIDE GUZTIAK ERRESERBATUTA Debekatuta dago publikazio hau erreproduzitzea, informazioa berreskuratzeko sistemetan gordetzea eta publikazio honen zati bat transmititzea, erabilitako bitarteko a edozein dela ere (elektronikoa, mekanikoa, fotokopia, grabazioa, etab.), jabetza intelektualaren eskubideen titularraren eta editorearen idatzizko baimenik gabe.

TOKIKO AGENDA 21

Natur ingurunean UDALEK dituzten ESKUMENEN gida

Esther LarraĂąaga Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu sailburua

A u r k e z p e n a

ngurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak, eta, oro har, Eusko Jaurlaritzak, gure ondare naturala sendotzea eta biodibertsitatea babestea du lehentasun nagusietako bat, Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategiaren (2002-2020) eta Ingurumeneko Esparru Programaren (2007-2010) bidez. Horretarako, udalerrien ditu ezinbesteko tresna, Euskal Autonomia Erkidegoan iraunkortasun-politikak bultzatzeko lanabes. Helburuak betetzeko behar dituzten laguntza tekniko eta baliabideak ematen dizkie (eta emango dizkie beti) Eusko Jaurlaritzak Udalsarea 21 Iraunkortasunerako Euskal Udalerrien Sareko partaideei. Sarearen helburua da Tokiko Agenda 21en Ekintza Planak aplikatzea eta udal-kudeaketaren alor guztietara hedatzea iraunkortasun-irizpideak. Udalsarea 21en esparruan sarean lan egitea bultzatzen denez, Tokiko Agenda 21eko prozesuak indartu egin ditu horrek, eta, gainera, efektu katalizatzailea eragiten du: udalek gero eta ekintza gehiago jartzen dituzte martxan, koordinazio handiagoa dago, eta ingurumen-jardunbide egoki gehiago trukatzen dira hurbileko udalerrien artean. Udalsarea 21en 2006-2009ko Plan Estrategikoan jaso den helburua aintzat harturik (â&#x20AC;&#x153;Udalei trebakuntza teknikoa eta metodologikoa ematea Tokiko Agenda 21 ezartzeko eta udal-kudeaketan iraunkortasuna txertatzekoâ&#x20AC;?), udaletako eta udalaz gaindiko teknikariei eta Euskal Autonomia Erkidegoko hautetsiei laguntzeko da, norberaren udal-esparruan dagoen ingurune naturala berreskuratzeko, gordetzeko eta babesteko lanean. Horretarako, gai horri dagozkion ekintza-eremuak ezagutu egin behar dira, bai orokorrak (lurraldearen antolamenduari buruzko araudia), bai zehatzak (hirigintza-legeak), ingurune naturala babestearen alderdi zehatzenak aztertzea ahaztu gabe, besteak beste, eremu natural babestuak edo hori osatzen duten elementuak: ibaiak, errekak, hezeguneak, kosta, mendiak, paisaia... Izan ere, sakon eta zorrotz ezagutzea da, zalantzarik gabe, ingurumenaren kudeaketa egokia lortzeko bide zuzenena, erakundeetako maila guztietan.

A u r k i b i d e a

SAR R E RA : G IDA REN HELB U RUA K , JO RRAT ZEN D I T UEN E S PAR R UA K ETA LA NT Z EKO M ET O D O A

1.1. Gidaren helburuak 1.2. “Natur ingurunea eta biodibertsitatea”: hausnarketa eremua 1.3. Gida osatzeko metodologia

7 8 9

L UR R AL DE A NT OLA M ENDU A N NAT UR I NGURUNEA BA BES T EA

2.1. Lurralde antolamendua eta natur ingurunea: gogoeta orokorra 2.2. Natur ingurunearen babesa Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde antolamenduaren araudian 2.3. Inguru fisikoaren antolamendua “Lurralde Antolamendurako Arauetan”

10 11 12

HI R I GI NT Z A KO LEGERIA N NAT UR I NGURUNEA BA BES T EA

3.1. Hirigintzako plangintza eta natur ingurunearen babesa 3.2. Natur ingurunea eta lurzoru urbanizaezina babestea

21 24

NATUR I NG U RU NEA REN B A B E S A NAT URGUNEEN A RA UD I A N

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6.

32 35 45 46 50 53

Naturguneak babestea Euskal Autonomia Erkidegoko babestutako naturguneak Urdaibaiko Biosfera Erreserba Euskal Autonomia Erkidegoko Natura 2000 sareko lekuak Ordenamenduko beste kategoria berezi batzuen bidez natur inguruneak babestea Naturguneak eta tokian tokiko eskumenak: hausnarketa orokorra

E L E ME N T U NAT U RA L ZEHAT Z BAT ZUEN BA BES A : I T S A S ERT ZA K , UR AK , I B A I ETA ERREKA K, HEZEGUNEA K , MEND I A K ETA PA I S A I A

5.1. 5.2. 5.3. 5.4.

60 65 79 86

Itsasertzak Uren, ibai zein erreka alboen, eta hezeguneen babesa Mendiak Paisaia eta korridore ekologikoak

TOK I AN T OKIKO N AT U R ING URUNEA A ZT ERT ZEK O , ZABALTZEKO ETA B A LIO ZTAT ZEK O A D MI NI S T RA ZI O T EK NI K A K

6.1. Lehen helburua: udalerriko natur ingurunearen egoera ezagutzea 6.2. Bigarren helburua: udalerriko natur ingurunearen egoera zabaltzea 6.3. Hirugarren helburua: udalerriko natur ingurunearen bilakaera analizatzea

91 92 93

I r u d i e n

a u r k i b i d e a

Euskal Autonomia Erkidegoko Eremu Funtzionalak

RAMSAR: Nazioarte mailan garrantzia duten Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneak

Euskal Autonomia Erkidegoko parke naturalak

Euskal Autonomia Erkidegoko biotopo babestuak

Euskal Autonomia Erkidegoko Aparteko Zuhaitzen lokalizazioa

Natura 2000 Sarea: Euskal Autonomia Erkidegoko Hegaztien Babes Bereziko Eremuak

Natura Sarea 2000. Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL) Euskal Autonomia Erkidegoan

Natura Intereseko Guneak Euskal Autonomia Erkidegoan

Euskal Autonomia Erkidegoko Barruko eta Erkidego Arteko Arro Hidrografikoak

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien eta aintziren Kantaurialdeko eta Mediterraneoko isurialdeak

Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneak

1. S arre ra : g ida ren helburu a k, jorra t zen dit uen es parru a k et a la nt zeko metod oa 1.1. Gidaren helburuak

uskal Autonomia Erkidegoko Garapen Iraunkorrerako Ingurumen Estrategiaren esparruan (2002-2020), natura eta biodibertsitatea babestea lortu beharreko helburu garrantzitsuenetakoa da. Estrategia hori Ingurumen Esparru Programa ezberdinez (lehenengoa 2002-2006ra bitarteko eperako onartu zen eta une honetan 2007-2010 eperakoa onartu da), Euskal Autonomia Erkidegoaren asmoa aniztasun biologikoa, sistema naturalen erabilera iraunkorra eta paisaien barietatea sendotzea da. Asmo horrekin, konpromiso jakin batzuk ezarri dituzte, hiru helburu zehatz lortzeko: ekosistema, espezieak eta paisaiak kontserbatzea eta babestea; horiek leheneratzea; azkenik biodibertsitatea aztertzea eta bere inguruan sentsibilizatzea. Tokiko Ekintza Planak dira Tokiko Agenda 21en ardatzak. Tokiko Agenda 21ek tokiantokian garapen iraunkorra sustatzeko funtsezko tresnak dira. Aipatutako planetan tokiko erakundeek datozen urteetan egin beharreko ekintzak jaso dira. Tokian-tokian lortu beharreko hainbat helburu eta ekintza daude, bertako kudeaketa eta politika iraunkortasunaren alde zuzen dadin. Ildo horretan, udaletako arduradunek beren esparruaren barruan dagoen natur ingurunea leheneratzeko, zaintzeko eta babesteko dituzten beharrei erantzuna emateko jaio da argitalpen hau. Horregatik, gida hau Tokiko Agenda 21en prozesuan esku hartzen duten udal teknikariei, udalaz gainekoei eta Euskal Autonomia Erkidegoko hautetsiei dago zuzenduta nagusiki: diseinu fasetik ezarpenera doa, natur ingurunea babesteko eta hobetzeko helburua daukaten ekintzak zehazteko eta orientatzeko balio dezan. Horretarako, beharrezkoa da arlo honetako ekintza-esparruak ezagutzea, orokorrenetatik hasita â&#x20AC;&#x201D;lurralde antolamenduari buruzko araudia- zehatzenera -hirigintzako legeriaâ&#x20AC;&#x201D;, tartean, natur ingurunea babesteko atal zehatzagoak (babestutako naturguneen teknika) edota hura osatzen duten askotariko elementuak (ibai eta errekak, hezeguneak, itsasertza, mendiak edo paisaia) aztertuta.

1. S

A R R E R A

G I D A R E N

H E L B U R U A K

J O R R A T Z E N

1.2. “Natur ingurunea eta biodibertsitatea”: hausnarketa eremua Natur ingurunearen eta, oro har, biodibertsitatearen gaineko tokiko eskumenak zenbatekoak diren erabakitzeak eta aztertzeak aipatutako kontzeptuetan agertzen dena laburki justifikatzea eskatzen du. Natur ingurunetzat zer jo behar den interpretatzerakoan malgutasunez jokatuz egin nahi izan da lan hau, «natural» kontzeptua modu zabalean erabiltzeak eragiten dituen zailtasunak saihestuz, baina baita kontzeptua modu hertsi eta arautuan erabiltzea ere. • «Natural» kontzeptua, zentzu zabalean, erabat identifika liteke ingurumenarekin. Askotan sinonimo gisa erabiltzen dira natura eta ingurumena kontzeptuak. Bitarteko naturalen osotasuna, hau da, naturatik datorren guztia —eta ez gizakien esku hartze zuzen edo artifizialetik—, natur ingurune kontzeptu zabalago baten barruan sar liteke: airea, ura, landaredia, fauna, bitarteko geologiko eta mineralak, atmosfera, lurzorua, etab. Adibidez, Eusko Legebiltzarrak onartu zuen 1/2005 Legeak, otsailaren 4koak, lurzorua ez kutsatzeko eta kutsatutakoa garbitzekoak, zera jasotzen du Autonomi Erkidegoko lurzorua kontserbatzeko printzipioen barruan —3. artikulua—: «Lurzoruaren funtzio naturalak kontserbatzea» eta «funtzioei ahal bezainbat eustea». Natur ingurunea aztertzea elementu horien guztien kontserbazioa eta erabilera, hala arlo kualitatiboan nola kuantitatiboan, arautzen dituen arau esparrua aztertzea bezain zabala izango litzateke, orduan. Aipatutakoa bezalako abiapuntua hartzea ez litzateke batere eraginkorra izango gida honen helburuetarako, ingurumen ordenamendu osoaren ikuspegi ia panoramikoa exijituko bailuke, ahaztu gabe natur elementu hauetako asko gizakiaren askotariko esku hartzea izan dutela eta dutela, duela milaka urtetik. Horrek zalantzan jar lezake aztertzen den ingurunearen izaera natural hutsa.

D I T U E N

E S P A R R U A K

E T A

L A N T Z E K O

M E T O D O A

• Bestalde, Natura (horrela, hizki larriekin) zuzenbidearen ikuspegitik hartu izan denean, ia beti bi ezaugarritara mugatu izan da: naturgune berezien babesa (parke, erreserba, eta bestelako figura klasikoen bidez), eta landaredia zein fauna basatien babesa. Hau da, adibidez, lege haien helburua (besteak beste, Euskal Autonomia Erkidegoan onartutako: Natura Kontserbatzeko 16/1994 Legea, ekainaren 30ekoa), natur ingurunea babesteari buruzkoa. Natura edo natur ingurunetzat hartu behar denari buruzko ikuspegi arau-emaile ohiko hori murritzegia izan daiteke, batez ere, ingurumen paradigma berriak kontuan hartuta. Biodibertsitatea eta hura zaintzea, naturaltasun osoz, ingurumen politikaren ardatz gisa onartuta, ulertu behar dugu «natur ingurune» deitu dugun hori babesteak hemen aipatu ditugunei baino eremu zabalagoei eragin behar diela. Batez ere, kontuan hartuta natur ingurune-gune gizatiartu binomioa ez dela alternatiba guztiz absolutua, mailakakoa baizik: natur ingurune ia guztietan dago jadanik gizakiaren esku-hartzea edo eragina (kasu batzuetan izaera unibertsaleko fenomeno globaletatik eratorria bada ere: ozono geruzaren suntsiketa, klima-aldaketa, itsas mailaren igoera, basoen soiltzea, etab.). Bestalde, nahiko urbanizatuta dauden zenbait ingurunetan, kontserbazio eta babes parametro batzuek mugatzen dute gizakiaren esku-hartzea.

Laburtzeko, lan honetan «natur ingurune» kontzeptuaren barruan gizakien esku-hartze txikiagoa izan duten errealitateak (hiri edo industria garapen parametroetan egiazta daiteke), fisiko edo juridikoak, sartzeko hautua egin da, edo beren natur ezaugarriengatik, eta haiek iraunarazteko, legeen arreta berezia jasotzen dutenak. Gida honetatik ezabatu egin dira bai natur elementuen kutsadura eta poluzioari buruzko atalak (airea, ura, lurzorua eta kutsadura akustikoa, adibidez), bai landarediaren eta faunaren azterketa bereziagoa —nahiz eta faktore hori ezinbestekoa den biodibertsitateari

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

babes global egokia emateko—. Aipamenen bat besterik ez dago, udalerriek eskumen gutxi dituztelako arlo horietan.

modu errazean: itsasaldea, ibaiak eta ibaiertzak, hezeguneak, mendiak, baita izaera soziokultural handiagoa duen beste faktore bat ere: paisaia.

Gida honen egiturak, beraz, honelako eskema dauka:

f) Azkenik, amaierako kapituluan (VI.ean) udal erakundeek natur inguruneak babesteko politikak diseinatu eta zabaltzeko eskura dauzkaten teknika eta aukeren zerrenda bat agertzen da laburki. Zerrenda hori ezagutaraztea, dibulgatzea eta bilakaera kontrolatzea bultzatuko du gidak.

a) Hasteko, I. kapituluan, gidaren helburu nagusiak, jorratzen diren esparruak eta gida lantzeko metodologia azaltzen dira. b) II. kapituluan, natur inguruneak lurralde antolamenduan duen eragina aztertzen da, bereziki, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauek «gune fisiko» gisa deskribatzen dutena; izan ere, eragin handia baitauka lurzoru urbanizaezinean mailak arautzerakoan. c) Azken ildo horri jarraiki, III.ak hirigintza-araudian lurzoru urbanizaezina nola erregulatzen den jorratzen du, kontzeptua aipatuta, baita lege erregimena eta plangintza berezi baten bidez arautzeko aukerak ere. Euskal Autonomia Erkidegoan 2006an onartutako hirigintza-legeak ezartzen dituen baldintzetan dago oinarrituta hori guztia. d) IV. kapituluan naturgune moten araudia aztertu dugu: kategoriak, haiek eragiten dituzten ondorioak, eta tokiko arduradunek bete behar duten funtzioa horiei guztiei dagokienez.

1.3. Gida osatzeko metodologia Gida hau osatu duen Ekitaldea UDALSAREA 21en barruan dago (Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sarea). Lantalde hau hiru lurralde historikoetako, foru-aldundietako eta Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saileko arduradunez eta teknikariz dago osatuta (azken horren kasuan, IHOBE SAren bidez). 2004-2006 artean egin du lan, informazioa trukatuta, aldika mintegiak eta bilerak eginda, eta bestelako ekintzen bidez. Foru-aldundietako eta Eusko Jaurlaritzako hainbat sailek parte hartu dute. Gida egituratzeaz eta idazteaz, berriz, Iñigo Lazkano Brotons aditua (Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea) arduratu da. Gidan erabilitako arau-erreferentziak 2006ko abenduaren 1ean indarrean zeudenak dira.

e) V. kapituluan udal esparruan maiz agertzen diren natur elementu batzuen oinarrizko araudia lantzen da,

2. L urr a lde a nt ola m endua n n atu r ing urunea babest ea 2.1. Lurralde antolamendua eta natur ingurunea: hausnarketa orokorra

urralde antolamendua, 1983ko Lurralde Antolamenduaren Europako Kartak dioenaren arabera, zientzia arloa, teknika administratiboa, eta politika publikoa da; guztiak bat. Guztiak ikuspuntu orokorra du, eta bere helburua eskualdeen garapen orekatua eta lurralde espazioaren antolaketa fisikoa da, printzipio gidari bati jarraiki. Helburu guztien artean ondokoak aipa daitezke bereziki: a) Bizi kalitatearen hobetzea. b) Baliabide naturalen kudeaketa arduratsua. c) Ingurumenaren babesa. d)

Lurraldearen arrazoizko erabilera.

Lurralde antolamendua, bere oinarrizko tresnaren bitartez: planifikazioak arrazoizko erabilera ezarri nahi du, bertan aurrera eraman daitezkeen jardueren definizio eta kontrolaz. Antolamendu hau guztiz garrantzitsua da, zentzu zabalean, natur ingurune edo ingurune fisikoari dagokionez; hots, lurraldea osatzen duten baliabide eta elementu multzoari dagokionez. Natur ingurunea hiri ikuspuntu soiletik aztertzea beharrezkoa da; baina ez da nahikoa. Hala da, urbanismoak, salbuespenak salbuespen, ez dio beharrezko arretarik ipini natur inguruneari; natur ingurunea, ia beti, azpiegiturak, industria eta eraikinak zabaltzeko eta garatzeko area egoki moduan jo da. Alde batera utziz gero hiri araudiak inguruneari edo bertako elementuren bati egiten dizkion babeserako zertzeladak (paisaiaren babesa, landa ingurunearen zaintzea, esparru eta multzo artistikoak, edo lurzoru urbanizaezinen jabeen betebehar eta eskubideak erregulatzeko araudia bera), egia esan, udalez gaindiko egiazko lurralde planifikazio politika egiten hasi aurretik, natur ingurunearekiko arreta eskasa izan da, oro har. Araudi sektorial batzuk aplikatuta (kostak, urak, naturguneak, etab.) arintzen zen, zati batean behintzat, lurraldearen oreka orokorrarentzat hain garrantzitsua den trataera homogeneo, orokor eta orekatuaren gabezia. Natur ingurunearen antolamenduak, ondorioz, bultzada garrantzitsua jaso du lurralde planifikazioa zabaltzean. Eta, gainera, zehaztapen maila handiarekin. Ez da izan irizpide orokor eta generikoak ezartzea bakarrik (era batean edo bestean ulergarria litzatekeena, kontuan izanda arazo horiek zer lurralde eskalaz jorratzen diren lurralde antolamenduaren arloan), helburua bestelakoa izan da (eta, helburua, neurri handi batean, lortu da): urrats bat gehiago eman eta tresna berriak azaldu eta sortu, esaterako, egunero gehiago erabiltzen diren lurzoruaren erabilera matrizeak eratuta. Matrize horiek mugatu, zehaztu eta egokitu egiten dute (askotan modu loteslean, bestetan modu adierazlean, baina hainbat betebehar juridikorekin horiengandik urrunduz gero) baliabide naturalak eta naturguneak erabiltzeko asmoa dutenentzat benetako arau markoa.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013;

2.2. Lurralde antolamenduari buruzko euskal legedian natur ingurunea babestea Euskadiko lurralde antolamendua ondoko tresna planifikatzaileen bidez egiten da: a. Lurralde Antolamendurako Arauak (LAA) bestelako lurralde plangintzarako tresnak osatzeko erreferentzia marko orokorra osatzen du, baita hiri legedian aurreikusitako planak ere. LAAetara moldatu beharra daukate administrazio publikoek (autonomia erkidegoak, foru aldundiak edo udalak) bere eskumenen bitartez gara ditzaketen eta lurzoruan eragina duten plan, programa eta jarduerak. Indarrean dagoen araudiaren arabera, LAAek ondoko zehaztapenak izan behar dituzte: - Babes berezia izan behar duten area edo zonen definizio eta muga zehatzak. Horren helburua balio ekologikoa, kulturala edo ekonomikoa mantentzea da, eta, bermatzea, bere kasuan, bertan dauden baliabide naturalen arrazoizko ustiatzeak, kasu bakoitzean aplikagarria den araudi zehatzaren arabera. - Nekazaritza ustialeku izateko egungo egokitasunagatik edo potentzialagatik babestu edo zabaldu behar diren lurzoruen definizioa; hala, horien eta etorkizuneko hiri garapenekoen artean proportzio egokia egon dadin. LAAak behin betiko onartu dira 1997ko otsailaren 11ko 28/97 Dekretuaren bitartez (1997ko otsailaren 12ko 29. EHAA). 2006ko martxoaren 28ko 68/06 Dekretuak (2006ko apirilaren 5eko 67. EHAA) 18 hilabeteko muga ezartzen du indarrean sartu zeneko egunetik aurrera kontatzen hasita (hots, 2007ko urriaren 6ra arte) udalerriaren hiri plangintza LAAetara moldatzeko. Hori guztia argi dago, LAAetan dauden arau eta erregelen aplikazio zuzenari kalterik egin gabe.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

b. Lurralde Plan Partzialak (LPP) LAAek zehaztutako hamabost zonetan edo udalez gaindiko zonetan LAAek beraiek garatzen dituzten lurralde plangintza tresnak dira, zona horietako bakoitzean arauek ezarritako antolamendu irizpideak zehaztuta. Orain arte, ondoko area funtzionaleko LPPek behin betiko onarpena izan dute, besteak eratze fasean dauden bitartean: - Arabako Errioxa (2004ko abenduaren 28ko 271/04 Dekretua, 2005eko otsailaren 14ko 30. EHAA). - Araba erdialdea (2004ko abenduaren 28ko 277/04 Dekretua, 2005eko otsailaren 16ko 32. EHAA). - Laudio (2005eko urtarrilaren 25eko 19/05 Dekretua, 2005eko martxoaren 23ko 57. EHAA). - Debabarrena (2005eko apirilaren 12ko 86/05 Dekretua, 2005eko ekainaren 6ko 105. EHAA). - Debagoiena (2005eko apirilaren 12ko 87/05 Dekretua, 2005eko ekainaren 6ko 105. EHAA). - Urola Kosta (2006ko otsailaren 21eko 32/06 Dekretua, 2006ko martxoaren 24ko 59. EHAA). - Bilbo Metropolitarra (2006ko irailaren 26ko 179/06 Dekretua, 2006ko azaroaren 7ko 212. EHAA). c. Lurralde Plan Sektorialak (LPS) lurraldean eragina duten eta Eusko Jaurlaritzako sailek egiten dituzten planak dira. Organo horrek onartu behar ditu eskumena duen arlotan; edo bestela lurralde historikoetako foru organoek onartu behar dituzte, eskumen propioak dituzten arloetan. Gaur arte autonomia erkidegoen inguruko ondoko LPSak onartu dira behin betiko: - Ibai eta erreken ertzen antolamendurako LPS (Kantaurialdeko isurialdea): 1998ko abenduaren 22ko 415/98 Dekretua. - Ibai eta erreken ertzen antolamendurako LPS (Mediterraneoko isurialdea): 1999ko abenduaren 28ko 455/99 Dekretua. - Trenbideen LPS: 2001eko otsailaren 27ko 41/01 Dekretua (2005eko otsailaren 22ko 34/05 Dekretuak aldatua).

L U R R A L D E

A N T O L A M E N D U A N

N A T U R

I N G U R U N E A

- Energia eolikoaren LPS: 2002ko maiatzaren 14ko 104/02 Dekretua. - Eremu hezeen babeserako eta antolamendurako LPS: 2004ko uztailaren 27ko 160/04 Dekretua. - Ekonomia eta merkataritza jardueretarako lurzoruak sortzeko LPS: 2004ko abenduaren 21eko 262/04 Dekretua. Ondoko erkidegotako LPSak nahiko aurreratuak daude elaboratze prozesuan: - Basogintza eta nekazaritza inguruko LPS: hasieran 2005eko urtarrilaren 10eko Aginduaren bitartez onartua. - Itsasertza babesteko eta antolatzeko LPS: hasieran 2005eko otsailaren 28eko Aginduaren bitartez onartua. LAAek aurreikusten dute espresuki bestelako LPSak izango direla etorkizunean natur ingurunea antolatzeko eragin handia izan dezaketenak, ondokoak esaterako: - Harrobi bihurtu daitekeen zonaren LPS. - Hiri hondakin solidoen zabortegien kudeaketarako LPS, bizigabeak eta segurtasunekoak. - Baliabide turistikoen antolamendurako LPS. - Errepideen LPS. - Kirol portuen eta itsas aisialdirako instalazioen LPS. - Telekomunikazioen LPS. - Garraio antolamendurako eta gas banaketarako LPS. - Programa energetikoen LPS. - Kultur ondarearen LPS. Hala eta guztiz ere, zerrenda hori (LAAen izendapenak ditu) ez da itxia, eta eskumen sektorial propioak gauzatuta, administrazio autonomikoek edo lurralde historikotako foru organoek bestelako LPSak eman ahal dituzte, lurraldean eragin garbia dutenak.

LAA, LPP, LPS eta lurraldean eragina duten bestelako plan eta programek ingurumen inpaktuaren baterako ebaluazio egin behar dute (IIEB), Euskadiko ingurumena babesteko 3/1998 Legean aurreikusia, eta 2003ko uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuan garatua, bere hasierako onarpena aipatu Dekretua indarrean sartu aurretik egin bada salbu. Aipatu legearen arabera, ingurumen inpaktuari buruzko txostena egiteko eskumendun ingurumen organoa autonomia erkidegokoa da, planaren onarpena lurralde historikoetan dagoenean salbu. Kasu horietan txostena ingurumen foru organoak egiten du (planak lurralde historiko bat baino gehiago hartzen duen kasuetan salbu). Ingurumen babeserako den tresna horren analisi xehekatu eta sakona ondokoan dago: «Euskal Autonomia Erkidegoan plan eta programen ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua ezartzeko gida», IHOBE Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoak argitaratua 2005ean.

B A B E S T E A

2.3. Inguru fisikoaren antolamendua Lurralde Antolamendurako Arauetan LAAen 8. atalak, “Ingurune Fisikoen Antolamenduari Buruzkoak”, egungo egoera, baliabideek izan beharreko rola eta lurzoru urbanizaezina (LUE) dute oinarri. Hori guztia eskaera sozial berrien eta lurraldearen egiturako aldaketen egoeraren barruan kokatuta dago. LAAen ingurune fisikoaren antolamenduaren irizpide eta helburu orokorrak ondokoak dira: 1. Lurraldeko puntu bakoitzean ekologia, paisaia, ekoizpen eta zientzia-kultura arloak bermatzea. 2. Lurrarekin bateragarriak ez diren jarduerengatik hondatu diren elementu eta giro naturaleko prozesuen hobetze, berreskuratze eta gaitzea. 3. Gutxi ustiatuta edo alferrik dauden baliabide naturalen balioa hobetzeko jarraibideak ezarri. 4. Landa giroaren garapenean lagundu baliabide naturalen antolamendu egoki baten bitartez, ustiatze iraunkorrean oinarrituta, tartean sartuta dauden alderdien adostasun eta parte-hartzearekin; eta dituen ahalmenak aisialdirako erabilita. 5. Lurraldearen ingurumen egoerari buruzko informazio sistema ezarri; hala, martxan dauden ingurumena babesteko ekintzak zuzendu, zabaldu eta aldatu daitezke.

Ingurune fisikoari buruzko LAAen kapitulu honen ikuspuntuak hiru helburu ditu: A) Baliabide naturalen kudeaketarako irizpide nagusiak ezarri; lekuan ingurumen alderdiak sartzeko oinarrizko arauak zehaztu; eta lurraldean garatu behar diren ekintzen jardute moduak definitu. Xede horixe du ondoko atalak: “Ingurune fisikoko prozesu eta elementuen, eta, jarduera kontrolei buruzko arau orokorrak”. B) Sailkatutako lurzorua urbanizaezin moduan antolatzeko irizpideak definitu, Antolaketa Kategoriak ezarrita, eta, sailkapenerako izendapenak homogeneizatuta, eta, era berean, jarraibideak zehaztu kategoria bakoitzean erabilerak erregulatzeko. Lan hori ondokoan jorratzen da: “Ingurune Fisikoa Antolatzeko Kategorien Arau Bereziak”. C) Balore berezia izateagatik trataera berezia jaso behar duten lurraldearen area bereziak zehaztu, kontserbatu ahal izateko. Hala, ikuspuntu hori bideratua dago balio gehien duten elementu naturalak mantentzera, ingurune fisikoaren harrera gaitasunaren araberako jardueren eta plangintzaren garapena lortzera, eta, gatazkan izango ez den garapen ekonomikoa ahalbidetzera, inguru natural erakargarrian eta kontserbazio egoera onean. Ekimenak zentzu honetan ondoko atalean biltzen dira: “Ekintza positiboko neurriak: Jardute proposamenak”.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

A. Arau orokorrak Arau Orokorrek, Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde guztiarekin lotuta eta hiri sailkapenetik aparte, gomendio eta arau-irizpide multzoa biltzen dituzte ingurune fisikoko elementu batzuk tratatzeko (lurzorua, landaredia, fauna, gainazaleko urak, lur azpiko ur-baliabideak, itsasbazterra, itsaso ingurua, paisaia, eta interes zientifiko-kulturaleko aztarnategien babesa) eta, era berean, ingurune fisikoan eragin zuzenagoa izan dezaketen bestelako jardueren garapenerako (azpiegiturak, aterakuntza jarduerak, hiri jarduerak eta eraikinen ingurukoak, hondakin solidoen zabortegiak, jarduera turistikoak eta aisialdikoak, nekazaritza jarduerak). Jarraian, zehaztutako alderdi bakoitzean Arau Orokor hauen antolakuntza irizpide garrantzitsuenak azaltzen dira.

A.1. Ingurune fisikoko elementu zehatz batzuei buruz A.1.1. Lurzorua • Lurralde antolakuntzako edozer prozesutan lehentasuna izan beharko du gaitasunak ustiatzen dituen erabilerak egokitzeak (hondatu gabe) eta berau mantentzeak. • Baso masa guztiz beharrezkoa da lurzoruaren babes eta egonkortasunean. Antolaketa berean sartu beharko dira, zentzu honetan, baso areen funtzioak ongi betetzen uzten ez duten kontu guztiak; bai babestutako espazioak planifikatzearekin harremanak dutenak, bai baso kudeaketa orokorrarekin. Lurralde helburuen arabera espezieak eta erabilera formak moldatzea ahalbidetzen duen lurraldeko baso eredua ezartzean oinarrizko hiru akziok izan behar dute guztiaren muina: - Baso masak ordenatu optimizazio irizpideen arabera, kontuan izanda urtaro bakoitzaren ezaugarriak, bai ekoizpen gehiena ematen duten masentzat, bai mantsoago hazten direnentzat. Antolaketa honetan izango da ustiapen teknikei eta sail berrien landatzeei buruzko erregulazioa. - “Funtzio babeslea duten Mendien Katalogoa” sortu, bereziki Erabilera Publiko moduan izendatuena; horiek hiri informazioan bildu beharko dira. Ingurunearekiko tentuzko ustiaketaren bat egin behar den mendiak gehitu behar dira tresna horretan, higadura prebenitzen eta lurra babesten duten garrantziagatik. - “Paisaia arloko interesa, interes ekologikoa eta interes naturala duten korridoreen eta zonen katalogoa” osatu. • Baso LPSa osatuko da Euskadiko Landa Plan Estrategikoarekin bat. LPS honetan ondokoak zehaztuko dira: babeste xedea duten baso berritze proiektuak, lurraldearen ezaugarrien araberako baso ustiapen arauak, eta, egin beharreko beste ekintzak egungo lurzoruaren hondaketa prozesua geratzeko. Baso LPS hau:

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

1. Natura arriskuak prebenitzeko marko orokorra izango da, eta bere edukiak barnean izango ditu higadura edo irristatze arriskuak dauden zonetako tratamendu begetalak, eta, hidrologia eta baso arloko zuzenketen beharrak; horretarako kontuan izango du Uholdeak Prebenitzeko Plan Integralean biltzen diren gomendioak. 2. Arrisku zona horien mugak izango ditu, eta, horretarako, foru aldundiek egindako Kartografia Geomorfologiko Sintetikoa izango dute oinarri. Zona horietako higadura eta irristatze arriskuak ebaluatuko dira, azpi-zonak zehaztuz eta bakoitzarentzako jardute proposamenak azalduz; era berean, gastu finantzarioak eta kudeaketa moduak ere adieraziko dira, lurzoruaren ezaugarriak kontuan izanda. Baso LPSa onartzen ez den bitartean, aldi baterako arauak ezarri dira. Higadura arriskua dagoen zonetan eskumendun baso administrazioak landarediaren nahastea edo lurzoruaren mugitzea ekartzen duen edozer jardueraren lizentzia emateko gutxieneko baldintza eta irizpideak ezarriko ditu. Hala, berme tekniko nahiko izango dira ziur egon gaitezen jarduera horrek ez duela inolako eragin negatiborik izango lurzoruaren galera prozesuetan. Baso berritzeko jarduera publikoak aipatu azterlanean zehaztutako arrisku handieneko zonetan eta nekazaritzarako okerren diren lurzoruetan zentratuko dira; bestalde, arrisku zonetan egon eta nekazaritza ekoizpena duten lurzoruetan, honen mugitzea ekartzen ez duten landatze teknikak zehaztuko dira. • Nekazaritza lurzoruari dagokionez, antolamendurako lehen urrats moduan, inbentario bat egin behar da, eta, dituen ezaugarri bereziak direla eta mantendu egin behar dira nekazaritza balio irizpideei eta lurraldearen nekazaritza bokazio irizpideei jarraiki. • LPSak, LPPak eta udal hiri plangintzak lurzoruaren nekazaritzako gaitasun faktoreak eta hondatze prozesuen aurrean duten hauskortasuna izango dituzte kontuan obrak eta azpiegiturak lokalizatzeko garaian; era berean, baloreak kaltetzen direnean baztertu egingo dira lur horiek hirien garapen prozesuetatik eta ekonomia prozesuetatik . Babes hau zabaldu egin beharko litzateke, ekoizpena alde batera utzita, nekazaritza erabilerak bideragarri izateko garrantzitsua izango diren lurretara; betiere Euskadiko Landa Plan Estrategikoak zehazten dituen landa garapen irizpideekin bat.

A.1.2. Landaredia • Espazio zabal batean bertako lurrean garatutako erabilerarako antolatze ildoen esker bertako natur ingurunea balore berezi batekin mantendu bada, eta herritar gehienentzat erreferentzia ekologiko eta kultural moduan eratu bada, martxan diren antolatze-ildo horiek dira jarraitu beharrekoak biodibertsitatea eta endemismoa bermatzeko; era berean, habitaten eta aparteko espezien babesa zabaldu behar da Euskal Autonomia Erkidegoan.

L U R R A L D E

A N T O L A M E N D U A N

N A T U R

I N G U R U N E A

B A B E S T E A

• Habitaten arteko korridore ekologikoak mantendu eta berritu behar dira, hala hartu-eman genetikoa bermatzeko.

helburua arrazoitu egin behar dira. Dena dela, ur araudian zehaztutako erabilera publikoko zorrak mantenduko dira.

• Lurraldean egiten diren ekintza guztietan landarediaren babesa izango da kontuan, eta, bereziki, tokian tokiko zuhaitzen babesa.

• Gutxieneko emari ekologikoa bermatzen denean soilik emango da gainazaleko urak ustiatzeko aukera.

A.1.3. Fauna • Faunak aske zirkulatzea oztopatzen duten barrera artifizialak saihestu behar dira. • Goi-tentsioko instalazioak jartzean hegaztien elektrokuzioa saihestuko duten gailuak ipini beharko dira.

A.1.4. Gainazaleko urak • LAAek ondokoa arautzen dute, oro har: Euskal Autonomia Erkidegoko urtegi, ibai (edo ur-laster etengabea) eta erreken (urtaroen araberako ur-lasterrak) aldamenetako hiriko lurrak, lurzoru urbanizaezinak eta urbanizagarriak. Ibai eta erreken ertzen antolamendurako LPSetan garatuko dira aurreikuspen hauek: bata Kantaurialdeko arrorako (1998ko abenduaren 22ko 415/98 Dekretua) eta bestea, mediterraneoko arrorako (1999ko abenduaren 28ko 455/99 Dekretua). 1. Gainazaleko Uren Babeserako Antolatze Kategorian zehaztutakoak aplikatuko dira lurzoru urbanizaezinean, horiek aipatutako elementuekin eta dagokion babes zonarekin daude osatuta. Aipatutako LPSetan zehazten dira sare hidrografikoaren babes zonaren zabalerak ibai eta errekentzat, eta, aintzira eta urtegientzat, kontuan hartuta ohiko ur emari maximoa edo urtegiek hartzen duten ur kantitate maximoa. Udal plangintzak, uren araudi orokorrarekin bat, lurzoru mota honetan zabaldu ahal izango du Gainazaleko Uren Babes Zona; zona horien ertzetatik 100 metrotara dagoen lurzoruaren erabilpena baldintzatua dago. Betiere kontuan hartu behar dira udalerriko ubide eta ur masen ezaugarri espezifikoak, eta ureztatze naturalaren irizpideak, eta Eusko Jaurlaritzaren Uholdeak Prebenitzeko Plan Integrala. 2. Lurzoru urbanizagarriaren gainazaleko uren babes zonak espazio libren sistema-zona berdea izaera izan dezake. Hori nahitaezko lagapen doan bitartez izan ahalko da lurzoru urbanizagarriaren aldameneko sektorearen kargura. Lurzoru mota honetan ere, lurzoru urbanizaezinaren kasuan aipatu dugun moduan, udal plangintzak, uren araudi orokorrarekin bat, Gainazaleko Uren Babes Zona zabaldu ahal izango du. 3. Sare hidrografikoaren aldamenean dagoen hirilurzoruan, eta jada baden antolaketa mantentzeko beharrezkoa denean, udal plangintzak babes zonaren zabalera murriztu ahal izango du lurzoru urbanizagarri edo urbanizatzeko egokia denarentzat. Aurretik murrizketa hori eta lurzoruaren

• Debekatuta dago hondakin urak isurtzea zuzen edo zeharka itsasora, ubide publikotara, urtegitara, ureztatze bideetara edo lur azpiko akuiferoetara, baldin eta hondakin ur horien konposizio kimiko, fisiko edo eduki bakteriologikoak ura kutsatu badezakete eta kalteak eragin osasun publikoan edo ustialekuetan. Hondakinak sor ditzaken edozer jarduerari baimena emateko (hondakinak sare nagusira bideratzen badituzte salbu) frogatu egin beharko da hondakin horiek egoki tratatzen direla eta ez dituztela kutsatzen gainazaleko urak, lur azpikoak edo itsasokoak. Hondakin uren tratamenduak errespetatu egin beharko du hartzailearen autoaraztasun gaitasuna. Hala, amaierako uraren kalitateak (uraren azken erabileraren arabera) araudiak exijitzen duenaren barruan egon behar du. Ubide publikoei dagokionez, kalitate horrek bere legezko sailkapenean zehaztutako mugen barruan egon beharko du.

A.1.5. Lur Azpiko Ur Baliabideak • Administrazioak kontrol eraginkorra egin beharko du akuiferoen inguruan, helburu bikoitzarekin: - Uren kalitatea mantendu. - Gehiegizko ustiapena saihestu. • Toxikotasuna edo konposizio kimiko edo bakteriologikoa dela-eta, gainazaleko edo lur azpiko urak kutsatu ditzaketen ura sortzen duten edonolako instalazio motek ezingo dituzte putzu, lubaki, galeria edo bestelakorik eraiki, hala, lurrak ur horiek xurgatzeko aukera baldin badu. • Putzu septikoak saneamendurako eraikitzea baimendu daiteke berme nahiko denean gainazaleko eta lur azpiko uren kalitatea ez dela arriskuan jarriko. • Edozer motako hondakinak sortzen dituzten jardueren baimen eskaerek indarrean dagoen araudiak eskatzen dituen datu guztiak eman beharko ditu isuriak baimentzeko; baimenik gabe ez da isuririk egongo.

A.1.6. Itsasertzeko espazioa eta itsas ingurunea • Kostaldean egiten den edozer jarduerak indarrean dagoen araudian xedatutakoa bete beharko du domeinu publikoko zona itsasoko-lehorreko inguruan, igarotze, sartze eta babes zortasunek eragiten duten lurren inguruan edo eragin esparruaren inguruan. LPPak zehaztapen osagarriak eman ditzake, bere aplikazio eremuko analisi zehatzetan oinarrituta.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

A.1.7. Paisaia • Paisaia guztiek kalitate maila altuena izan behar dute, lurraldeko alderdi sozio-ekonomikoen eta baldintza fisikoen arabera. Beharrezkoa da, ordea, indar gehiago egitea ikusgarriagoak diren zonetako paisaiak hobetzen eta herritarrek paisaia harmoniatsuagoa ikusten lagunduko duten zonetako paisaiak hobetzen. Horrexegatik, beharrezkoak dira katalogatzea paisaia trataera berezia izango duten zona bisualak eta bisualki negatiboa diren jarduerak ezartzea saihestu behar diren zonak. Bisualki iristeko errazago diren zonak katalogatzeko garaian komunikabideetan, hiriguneetan eta elementu kultural eta natural berezietan zentratuko gara. • Paisaia berezitasun naturalak (harkaitz, gailur, ehunka urteko zuhaitzak...) edo eraikitakoak (zaintza dorrea, ermita, errota, garai bateko elektrizitate fabrikak) plangintzan zehaztuta geratu behar dute babes perimetroaren barruan, ikuste bidea kontuan hartuta. • Egungo paisaiaren forma hausten duen obra edo jarduera orori exijitu behar zaio sor ditzakeen kalteak gutxitzeko dagokion paisaia azterlana egitea eta paisaia konpontzeko eginbeharrekoak burutzea. Garraio azpiegitura berri orok proiektuan obra unitateak (aurrekontu egokiarekin) sartu beharko ditu paisaian egokitzeko. Beren ezaugarriengatik ikusmenerako inpaktu handia sor dezaketen instalazioen kokapenak kontuan hartu beharko du paisaiako inpaktu orokorra (zabortegiak, ibilgailu hilerriak, txatarrak, goi-tentsioko lineak, irrati eta telebistako errepikagailuak, etab.). • Paisaia babestearekiko sentsibilitate berezi hau jarduera bakoitzari dagokion araudi sektoriala errespetatuz ere lor daiteke eta dagokion lurralde eta hiri plangintzan garatu beharko dira. Horrek, zehazki, espazio baztertu eta domeinu publikoen paisaia trataera aztertuko du. Era berean, aztertuko du ere edozer motako lurzoru publikoaren errekuperazio eta mugatzea, eta, bide edo izaera publikoko bestelako elementuen gaineko zor zaintza. • Lurzoru urbanizaezinean ez da onartuko kanpo iragarkirik euskarri naturalean.

A.1.8. Interes zientifiko kulturala duten aztarnategien babesa • Lurzoru urbanizaezinean dauden aztarnategi arkeologiko eta paleontologikoak lurralde eta hiri plangintzan zehaztuko dira eta ondokoek adierazitako babes arau eta babes erregimenak izango dituzte: 7/1990 Legea, Euskal Kultur Ondareari buruzkoa; LAA berak (17. atalean, kultur ondarea antolatzekoa); eta dagokion plangintza sektoriala.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

A.2. Ingurune fisikoan eragina duten jardueren inguruan LAAek ingurune fisikoan modu zuzenagoan eragin dezaketen jardueren garapena arautzen dute:

A.2.1. Azpiegiturak • Azpiegitura ororen kokapen eta diseinuak hainbat aukera eman behar ditu lurraren ezaugarriei buruzko aurretiazko azterlanean edo azterlan paraleloan oinarrituta; betiere, arauen ildoen arabera, ondoko alderdien eragina azaldu behar dute gutxienez: - Lurraldearen kontserbazio balioak ekologia, ekoizpen, paisaia, zientzia eta kultura ikuspuntutik. - Egun lurzoruak dituen erabilerak eta ustiaketak. - Baldintza naturalak eta lurraldearen aukerak aipatu azpiegitura martxan jartzeko eta lokalizatzeko. - Azpiegitura iragazkortzen laguntzen duten neurriak hartu korridore ekologikoen arteko lotura mantentze aldera. • Azpiegitura berriak arau bereziek debekatzen ez duten landa lurzoruaren antolamendu kategoriatan koka daitezke, betiere, bertan zehaztutako babes neurri eta mugak kontuan izanda.

A.2.2. Aterakuntzazko jarduerak • Jarduera mota honentzat baimenetan azaldu beharra dago debekatuta dagoela materiala biltzea aldapa, amildegi, edo ubideetan, horiek uraren bidea oztopatzen badute, edo, material edo substantzia kutsakorren arraste arriskua ekartzen badute. • Jarduera horiei trataera homogeneoa emateko erreferentzia markoa harrobi bihur Daitekeen Zonaren LPS izango da; horrek, kanpoan egin daitezkeen ustialekuen kokapen posibleak adieraziko ditu. • Udalerriaren hiri plangintzak jarduera horiek aurrera eramaten diren zonak adierazita izan behar ditu, baita erabilera hori izan dezaketenak ere. • Plangintza sektorialak eta administrazio publikoen jarduerak saiatuko dira edozer obrak sortutako hondakin solido bizigabeak zuloak betetzeko material moduan erabiltzen aterakuntzazko jarduerak izan diren errestaurazio zonetan, izan ditzaketen ahalmen zientifiko-didaktikoen kalterako izan gabe. • LAAei dagokienez ez dira aterakuntzazko jarduera moduan hartuko prospekzioa eta meategi azterketak; horiek beren araudi zehatza izango dute.

A.2.3. Hiri-jarduerak eta eraikuntza arlokoak • Euskal Autonomia Erkidegoko hiri garapenak dagokion udal plangintzara moldatuko dira, eta, horiek unean indarrean dauden udalez gaindiko plan eta arauetara. Udal plangintzak kontuan izango du, modu berezian, hiri garapenerako edozer proposamenek ingurune fisikoan izan dezakeen inpaktua.

L U R R A L D E

A N T O L A M E N D U A N

N A T U R

I N G U R U N E A

• Euskal Autonomia Erkidegoko hiri garapenak aurrera eramateko oinarrizko aurrekontua erabiliko da, beste erabilerekin oreka mantenduta, eta lurraren balio naturalak, paisaia arlokoak zein ekoizpenekoak mantenduta. Arreta berezia izango dute etxebizitza erabilera duten bakandutako eraikinek. Horien lurzoruaren okupazioaren gaineko eragina, eta ingurunean duten inpaktuarena okupatzen duten espazio fisikotik harago doa. • Etxebizitza bakanduak ezin dira eraiki lurzoru urbanizaezinean nekazaritza ustiapenarekin harremanik ez badago behintzat. • Familia bakarreko edo biko etxea landa giroan egiteko eskariak landaguneetara zuzenduta egon behar du, edo erabilera hori jasotzeko sailkatuta eta klasifikatuta dauden arloetara.

A.2.4. Hondakin solidoen zabortegiak • Hondakin solidoen kontrola, trataera, biltegiratzea, eta garraio kudeaketa eta lokalizazioa egiteko erreferentzia markoa Euskal Autonomia Erkidegoko Segurtasuneko Hiri Hondakin Bizigabe Solidoen Zabortegien Kudeaketarako Lps izango da. LPS horiek, edo bere kasuan, udalerrien hiri plangintzak ondokoak izan behar ditu: 1. Isuriak jasotzeko egokiak ez diren zonak adierazi, isuriak sortzen dituzten jarduera moten arabera; horretarako zehaztu arau hauetan udalerritarako ematen diren irizpideak. 2. Kontrolatu gabeko zabortegien baldintzak aztertu; hala, ikusi ahal izango da bere kokapenak eta erabilerak zer inpaktu sortzen duen; inpaktu horiek zuzentzeko aurreikusi hitzarmen, epe eta baliabide finantzarioak, eta, bere kasuan, kontrolatu gabeko zabortegien itxiera edo deuseztapena antolatu erkidegoko ingurumen zerbitzuekin edo foru aldundikoekin. 3. Zabortegi berrien kokapen egokiena adierazi, lur horiek azpiegitura sistema orokor moduan kalifikatuta. • Debekatuta dago hondakin, zabor edo bestelakorik edozer lekutan uztea; horretarako, prestatutako lekuak daude. Jarduera horiek egiteak plangintza haustea esan nahiko du. Hala, lurzorua bere jatorrizko egoerara etorriko litzateke, erori daitekeen akzioetan inolako kalterik eragin gabe, dagokion araudi sektorialaren arabera.

A.2.5. Jarduera turistikoak eta aisialdikoak • Jarduera horiek lurralde plangintza edo udal plangintza bidez arautzen dira, batez ere, motordun ibilgailuetan oinarritutakoak. Garapen plangintzak kontuan hartuko ditu lurrak kanpoan asialdirako dituen aukerak, eta adierazi egingo ditu asialdi erabilera emateko egoki diren zonak. • Turismo kanpamenduak erabilera baimendu izango dira lurzoru urbanizaezinean ere, plangintzak

B A B E S T E A

berak hala debekatzen ez badu. Baimena lortzeko, aplikagarria den araudi sektorialean zehaztutakoa bete beharko da. Inondik inora, baimen hau ez zaio emango bere lokomozio baliabideen bitartez garraiatu ezin den aterpetxeari. Turismo kanpaleku izateko baimena lortzen duten finkek banaezin baldintza izango dute, eta hala egongo da adierazita jabego erregistroko albo oharrean. • Golf zelaietan, ureztatzeko garaian ur birziklatua erabiltzen, jatorrizko topografia errespetatzen eta zonara ongi egokituko den belar espeziea erabiltzen saiatu beharko da.

A.2.6. Nekazaritza-jarduerak • Jarduera mota honentzako arau orokorra (nekazaritza, basozaintza, abeltzaintza eta akuikultura) nekazaritzan erabiltzen den lurrazala erabilgarri mantentzea da. Jarduera horiek eta egungo nekazaritza lurzoruetan egiten diren erabilerak LAAetan eta lurralde plangintzan azaltzen denaren araberakoak izan behar dute. • Euskal baserriak aktibo jarraitzeko nekazarien errenta dibertsifikatzea da aukera. Horretarako, martxan jar daitezke Euskadiko Landa Plan Estrategikoan zehaztutako jardute ildoak landa garapenerako eta natur ingurunea zaintzeko. • Nekazaritza ustiapenekin lotutako eraikinek ustiapenaren intentsitatearekiko proportzio eta dependentzia erlazio egokia izan behar dute. • Nekazaritza industrientzako hiri lizentziak lortzeko, eskumendun nekazaritza administrazioaren aurretiazko baimena beharrezkoa izango da. • Basogintzako jarduerak Euskadiko Landa Plan Estrategikoan zehaztutako Baso LPSn adierazitakoarekin bideratuko dira (Eusko Jaurlaritzak 1994ko maiatzaren 26an onartua).

B. Arau partikularrak. lurzoru urbanizaezinaren (LUE) antolaketa kategoriak, egungo erabilerak zein potentzialak, eta gainjarritako baldintzak B.1. Antolaketa kategoriak Ingurune fisikoari dagokion kapituluan LAAak zehazten dituzten Antolamendu Kategoriek lurraldea zona homogeneotan zatitzen dute, har dezaketen jardueraren arabera definituta; eta, bakoitzari, ezaugarrien araberako erregulazio espezifikoa aplikatzen zaio. Proposatutako antolaketa kategoriak zazpi dira: 1. Babes berezia. 2. ingurumen hobekuntza. 3. Basogintza arloa. 4. Nekazaritza-abeltzaintza eta landazabala. 5. Mendiko larreak. 6. Erabilera zehatzik gabe. 7. Gainazaleko uren babesa.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

Kategoria horietako batzuetan elkarrekikotasuna dago ingurune fisikoaren gaitasunaren eta lurraldearen egungo errealitatearen artean. Besteen artean, identifikatutako bokazioarekin egungo erabilera egoera egokiago batetara egokitzeko ekiteke dauden akzio positiboko neurriak garatzea da LAAen helburua. Kategoria horiek funtzio bikoitza dute: • Hiri plangintzak LUEren kalifikaziorako erabili dituen izendapenak homogeneizatzea. LAAen osteko garapen planteamenduak eta hiri plangintza berak lurzoru mota horrentzat LAAek zehazten dituzten irizpide eta izendapenak dituen kalifikazioa zehaztu behar dituzte. Hala ere, azpikategoria osagarriak gehitu daitezke aztertzen ari den zonaren ezaugarrien arabera. • Lurralde planifikazioan eta udal plangintzan irizpide orokorrak ezarri antolamendurako, LUEn erabileren eta jardueren arautzea bideratuta. LAAen osteko garapen planteamenduak eta hiri plangintza berak lurzoru mota honentzat erabilera eta jardueraren arautze zehatzagoa ezar dezakete Antolaketa Kategoria bakoitzean. Kontuan izan behar dira beti, LAA horietan izaera orokorrarekin xedatutakoak eta dagokion lurraldearen baldintza bereziak.

B.1.1. Babes bereziko LUE Kategoria hau ondokoei aplikatu behar zaie: ongi zaindutako tokian tokiko basoak, itsasadar eta estuarioak, egoera onean dauden ibai sistemak, hondartzak, barnealdeko zona hezeak, itsaslabarrak, tontorrak edo landaredi berezikoak, eta, oro har, ekologia edota paisaiaren kulturaren ikuspuntutik baliotsuak diren alderdiak. Bereziki, kategoria hauetan ondoko areak gehitu behar dira: • Prozesu ekologikoak mantentzen garrantzia dutenak, hala nola, lurzoruaren babesean, akuiferoen errekargan, etab. • Zaintze egoera onean dauden habitat natural laginak direnak, desagertze arriskuan daudenak, edo, nazioarteko hitzarmen edo xedapen espezifikoen arabera babes berezia eskatzen dutenak. • Mehatxupean dauden animalia edo landarediak dituena, edo, nazioarteko hitzarmen edo xedapen espezifikoen arabera babes berezia behar duten elementu endemiko edo espezie kantitate handiak dituenak. • Landa paisaia edo paisaia malkartsuak direnak, edertasun paregabekoak edo balio kultural handikoak, hala nola, aztarnategi paleontologikoak, mineralak, etab. • Elementu natural arraroak edo apartekoak dituztenak, edo interes zientifiko berezia dutenak. Area zerrenda hori osatzeko Natura Interesa duten Guneen Zerrenda Irekia dago (LAAen 21. ataleko 3.

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

eranskina). Zerrenda horietan dauden espazioek babes bereziko moduan hartuko dira lurralde plan partzialek edo udal plangintzak hala badiote. Babes bereziko guneetan aplikatu beharreko irizpide orokorra gizakiaren esku-hartzea mugatzea da, aurreko egoera mantentzeko helburuarekin; eta zonan bertan ustialekurik bada, ustiapena modu iraunkorrean sustatu behar da, erabiltzen den baliabidearen berritzea bermatuta. Lurraldearen ikuspuntutik eta lurzoru erabilerak ematearen ikuspuntutik arau hauek eta eratorritako lurralde plangintzak ematen duten babesaz gain, ahal izango dute, eskumendun administrazioaren proposamen moduan, euskal araudiak ezartzen dituen naturguneen babeserako figura espezifikoetara gehitu (parke naturalak, biotopo babestuak, edo zuhaitz apartekoak).

B.1.2. Ingurumen hobekuntzako LUE Kategoria hau ondokoei aplikatzen zaie: baso hondatuak, sastraka zonak eta lurzoru baztertuak; baldin eta, barnealdean daudelako, edo balio handiagoko beste area baten alboan daudelako, beren kalitatea hobetzea onuragarritzat jotzen bada. Horregatik, area horiek erabiltzeko irizpide orokorrak garapena du helburu, egungo egoera ekologikoki garatuago dauden egoeretara bideratuta.

B.1.3. Basoko LUE Baso sistemetan, babes eta ekoizpen funtzioak nahastean, zaila da zehaztea edo baztertzea baso erabilera zer den. Horrexegatik, LAAek Antolamendu Kategoria moduan baso area bakarra hartzen dute. Area horren barruan daude, egungo egoeragatik edota erabilera aproposengatik (aldapa, arriskuak, arroen babesa, etab.) baso erabilerarako joera garbia dutenak. Ez dira kontuan hartzen egungo baso masa horiek, zona baxuan edo landazabalean dauden horiek, bertako zati modukoak baitira, eta, hortaz, nekazaritza eta abeltzaintza erabilerak izan ditzakete. Zona motaren arabera, ondorengo plangintzak kategoria honetan azpi-zonak bana ditzake, baso praktika, espezie eta trataerekiko dituen ezaugarriengatik. Baso zonetako erabilera irizpide nagusia basoak modu txukun eta zehaztugabean erabiltzea da, masen ekoizpen iraunkorra bermatuta. Irizpide hau kolokan jartzen ez duten jarduerak onartu beharko dira, arrisku naturalak gutxitzetik eratorritako mugak kontuan izanda.

B.1.4. Nekazaritza, abeltzaintza eta landazabaleko LUE Nekazaritzarako egokienak diren lurzoruak kategoria honetakoak dira. Horretaz gain, egun zaintzeko interes handiena ondoko zonetan dago: Kantaurialdeko landazabaleko mosaikoak, ureztatutako lurrak edo baratze erabilpena dutenak, Arabako Errioxako mahastiak eta Arabako lautadako nekazaritza estentsiboko zonak.

L U R R A L D E

A N T O L A M E N D U A N

N A T U R

I N G U R U N E A

Kategoria honetako trataera irizpidea lurzoruen nekazaritza gaitasunari eustea da, bai eta nekazaritza zein abeltzaintza jarduerak, eta, horiekin bateragarriak izanda, ekosistema eta nekazaritza paisaia zaintzen duten bestelako jarduerak ere. Hala ere, onar daitezkeen beste erabilerek, baita basogintzakoek ere, nekazaritza eta abeltzaintzarekin lotuta egon beharko dute. Balio agrologiko handiko lurzoruetako eraikitze prozesuei eta azpiegiturak ezartzeko prozesuei arreta berezia ipini beharko zaie kontrolatzeko garaian; era berean, arreta jarri behar zaie nekazaritza zonak zatitu eta bakantzen dituzten prozesu kaltegarriei.

B A B E S T E A

• “1”: erabilera edo ekintza egokia da. • “2”: erabilera edo ekintza onargarria da. • “2*”: aurreko kasuan bezalaxe onargarria da, baina garatzeke edo jada osatuta dauden plangintza tresnetan edota erregelamenduetan arautu behar da. • “3”: erabilera edo ekintza debekatuta dago. Zazpi Antolamendu Kategoriak definitu diren modu berean, LAAek matrizean erabiltzen diren erabilera mota ezberdinen irispidea azaltzen dute. Definitutako erabilerak ondokoak dira:

A. INGURUMEN BABESA B.1.5. Mendiko larreetako LUE Mendiko larre moduan hartzen dira altu dauden nekazaritza guneak, mendiguneetako goiko guneetan daudenak. Erabilera irizpide nagusiari dagokionez, aipatu beharra dugu zona hauek mantentzeko nahia ez dagoela jarduera ekonomiko moduan ulertutako abeltzaintza ustiaketarekin lotuta soilik. Alderantziz, aipatutako mendi larreak guztiz inguru baliotsuak dira ingurumenari, paisaiari eta kulturari dagokienez. Beraz, zona horien antolatze irizpide nagusia artzaintzari modu iraunkorrean eutsiko zaiola bermatzea da, hala, area horiek babesteko erarik eraginkorrena sustatuta.

B.1.6. Erabilera zehatzik gabeko LUE Talde honetako parte dira balio gutxiko larre eta sastrakak, eta, kalitate gutxiko lurzoruak eta ekoizpen urriko nekazaritza zonak. Ez dute gainera balio esanguratsurik, ekologia, paisaia, zientzia eta kulturari dagokienez. Arrazoi horregatik, erabilpen irizpide orokor moduan ezarri da, zona horiek egon behar dutela lehenetsita bigarren eta hirugarren sektoreko jarduerak martxan jartzeko orduan, edo, ingurumenarekiko gogorragoak diren bestelako ekipamendu edo azpiegiturak ezartzeko orduan.

B.1.7. Gainazaleko uren babesen LUE Antolaketa kategoria horretako parte dira Euskal Autonomia Erkidegoko ibai eta errekak, eta horien babes zonak, Ibai eta Erreken Ertzen Antolamendurako Lurralde Plan Sektorialean behin betiko azaltzen denaren arabera. Zona horietan jarduteko irizpide nagusia ondokoa da: uraren kalitatea mantentzea, ubide eta urertzetan okupazioa eta aldaketak saihestea, eta arrisku naturalek ekar ditzaketen kalteak murriztea.

C. Ingurune fisikoa antolatzeko matrizea Ingurune fisikoa antolatzeko matrizean (atal honen amaieran dago), antolaketa kategoria bakoitzeko LAAek zehaztutako terminoetan jarduera-lurralde erlazioa azaltzen da. Errenkadak (antolaketa kategoriak) eta zutabeak (egungo erabilera eta jarduerak zein potentzialak) gurutzatuta, erabilera edo jarduera zehatz bat aurrera eraman daitekeen (edo ez) baldintzei buruzko emaitza lortzen da. Lau emaitza posible daude:

1. Kontserbazioa 2. Ingurumen hobekuntza

B. AISIA ETA ATSEDENALDIA 1. Erabilera publiko estentsiboa 2. Erabilera publiko intentsiboa 3. Jarduera zinegetikoak eta arrain-hazkuntzarekin lotutakoak

C. BALIABIDE PRIMARIOEN USTIAPENA 1. Nekazaritza 2. Negutegiak 3. Abeltzaintza 4. Baso erabilera 5. Nekazaritza industriak 6. Aterakuntzazko jarduerak

D. AZPIEGITURAK 1. Garraiobideak 2. Airetiko lineak 3. Lurpeko lineak 4. A motako zerbitzu ez linealen instalazio teknikoak 5. B motako zerbitzu ez linealen instalazio teknikoak 6. Hondakin solidoen zabortegiak

E. HIRI HAZKUNDEAK 1. Aurretik jada badiren nukleoetan oinarritutako hazkundeak 2. Aurretik jada badiren nukleoetan oinarritzen ez diren hazkundeak 3. Erabilera Publikoko eta Interes Sozialdun Eraikinak 4. Bakandutako etxebizitza LUEn 5. Industria edo bilketa arriskutsuak

D. Ingurune fisikoaren antolamendurako arauen garapena eta aplikazioa LAAak lotesleak dira administrazio publikoekiko eta partikularrekiko. Lotura honek eraginkortasun zuzena izan dezake (aplikazio orokorreko arau zehatzetan azaltzen direnean, eta bere helburua, izatez Euskadi guztian eragina duten prozesuen garapena bideratzea denean) edo ez zuzena (hiri eta lurralde plangintzan eskumena duten duten administrazio publikoei zehazki zuzenduta dagoenean eta araudiak biltzen dituen tresna eta figura bidez garatu behar direnean). Gainera, LAAen lotura modu desberdinetan azal daiteke: espazioaren antolamendu eta erabilera irizpideak ezarrita; LAAek egiten

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

dituzten analisi eta balorazioekin bateraezinak direnak baztertuta; onargarriak diren irizpideen artean alternatibak azalduta; edo, jardunbideak gomendatuta. Hala ere, kasu guztietan, LAAek era argi eta garbian azaldu behar dute ebazpen guztiak zer norabidetan egingo duten lan. Hori, LAAen 22. kapituluan egiten du: “LAAen aplikazio arauak”. Zortzigarren kapituluarekin lotuta, ingurune fisikoaren antolamenduari buruzkoarekin lotuta, ondokoa adierazten da: a) Aplikazio zuzeneko ebazpen lotesle izango dira: • Gainazaleko uren tratamenduarekin zerikusia duten Arau Orokor guztiak. • Babes bereziko lurzoru urbanizaezinen antolamendu kategoria arautzeko oinarrizko irizpideak (definizioa, erabilera irizpide orokorra, suertatutako jarduerak, onargarriak eta debekatuak). • Gainazaleko uren babeserako lurzoru urbanizaezinen Antolamendu Kategoria arautzeko oinarrizko irizpideak (definizioa, erabilera irizpide orokorra, jarduera egokiak, onargarriak eta debekatuak). • Udalerriko hiri plangintzak aterakuntzazko jarduerak egiteagatik kaltetutako zonak adierazi beharko dituenaren aurreikuspena, baita bestelako erabilerak izan ditzaketenak ere. Aurreikuspena Aterakuntzazko Jarduerei buruzko Arau Orokorretan dago. • Nekazaritzarekin loturarik ez duten etxebizitza bakanduak lurzoru urbanizaezinean eraikitzeko debekuaren aurreikuspena. Aurreikuspena Hiri Jardueren eta Eraikuntza Arlokoen Arau Orokorretan dago. • Ekintza positiboko neurrien barnean (jardute proposamenak) ondokoak sartzea: egundaino babestutako naturguneen zerrenda, antolamenduaren eta kudeaketaren igortzea araudi espezifikora, eta etorkizunean zerrenda hori osatzeko aukera. Ebazpen lotesle horiek berehalako aplikazioa dute LAAak indarrean jartzen diren unetik aurrera, aparte utzita udalerriaren hiri plangintzak horietara gerora izango duen moldaketa. b) LPPak idazteko, administrazio sektorialentzat (bai ekintza zuzena izan, bai LPSen bitartekoa izan) eta udalerriaren hiri plangintzarentzat irizpide, orientabide eta erreferentzia puntuak ondokoak izango dira:

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

• Ingurune fisikoko prozesu eta elementuen inguruan eta jardueren kontrolaren inguruan beste Arau Orokorrek biltzen dituzten arau, irizpide eta gomendioak. • Arau Bereziak beste Ingurune Fisikoko Antolamendu Kategoriei buruzkoak (hobetzeak ingurumen, baso, nekazaritza, abeltzaintza, landazabal eta mendi landa arloetan, eta erabilera zehatzik zehaztu gabe). • Ekintza positiboko neurrien barnean (jardute proposamenak) natura interesa duten espazioen zerrenda sartzea (LAAen 21. ataleko, 3. eranskinen zehaztuta), bere kontzeptua eta funtzionalitatea lurralde eta hiri planifikazioan; eta LAAen 8. atala ondokoen bitartez garatzeko beharra: Euskadiko Landa Plan Estrategikotik eratorritako LPSen bitartez, LPP, udalerriko hiri plan eta bestelako arauen bitartez, eta ingurune fisikoan eragina duten LPSen bitartez, zehazki, Itsasertza Babesteko eta Antolatzeko LPSren bitartez (onartu gabe) eta Eremu Hezeen Babeserako eta Antolamendurako LPSren bitartez. Eskumendun administrazioa irizpide, orientabide eta erreferentzia puntu horietatik urruntzen denean, behartuta dago hartutako erabakia arrazoitzera, baita gomendioei buruz informatzen duen helburuekin duen bateragarritasuna azaltzera ere. c) 8. ataleko beste eduki guztia irizpide, erreferentzia, eta jardute orokorreko urrats hutsal dela kontsideratzen da. Orientabide eta gomendio horietatik eskumendun administrazioa urrun daiteke, behartuta egon gabe hartutako erabakia arrazoitzera, ezta gomendioei buruz informatzen duen helburuekin duen bateragarritasuna azaltzera ere. Eduki horiek ondorengoak dira: • 8. atala interpretatzeko gakoak: egungo egoeraren diagnostikoa, eta, arazoak zein aukerak lurraldearen eta baliabide naturalen ikuspuntutik. • Etorkizuneko ikuspuntua: etorkizuneko erronkak. • Ingurune fisikoaren antolamenduaren irizpide eta helburu orokorrak LAAn. • Eduki orokorrari erreferentzia eta Ingurune Fisikoaren Arauaren egitura.

3. N a t u r i n g u r u n e a r e n babesa hirigintza araudian

atzuetan, natur inguruneak etekina atera du hirigintza araudiak zein plangintzak lurzoru jakin batzuk babesteko eskaintzen dituzten aukeretatik. Hirigintza plangintzarako bitarteko batzuk, batik bat berezitzat jotzen diren plan mota batzuk, mekanismo egokiak izan daitezke udalerriko inguru edo zona jakin batzuetako natur ingurunea zaintzeko, bi aldetatik zaindu ere: bai haren espazio osotasunaren defentsari dagokionez, bai eta ezaugarri bereziak galaraz diezazkioketen funtsezko aldaketak saihesteari dagokionez ere. Bestalde, lurzoru mota jakin bat, kasu honetan lurzoru urbanizaezina, arau bidez hirigintza eta eraikuntza prozesuetatik kanpoko kategoria gisa ezartzea eta, batez ere, nekazaritza, abeltzaintza, basoa eta abarrekin zerikusia duten jarduerekin lotzea, baliagarria izan daiteke natur ingurunearen babesa sendotzeko. Lurzoru urbanizaezinari landa lur izena eman izan zaio historiako beste une batzuetan. Euskal Autonomia Erkidegoak legedi propioa dauka hirigintza arloan, 2006tik: Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legea, ekainaren 30ekoa. Arau hori 2006ko irailaren 21ean jarri zen indarrean, eta indartu egiten ditu hirigintzan jarduteko aukerak, baldin eta hirigintza politika hein handian natur ingurunea babestera zuzenduta baldin badago. Lurzoruaren erabilpena antolatzea, zuzentzea, gainbegiratzea eta kontrolatzea hirigintza publikoaren egitekoak dira, eta horren barruan sartzen dira ez bakarrik eraldatutako lurra, baita lurzoru naturala ere. 2/2006 Legeak garapen iraunkorra jotzen du hirigintzaren printzipio nagusitzat, eta horren edukia garatzen du. Hirigintza eginkizun publikoak natur baliabideak zentzuz eta modu iraunkorrean erabiltzen direla bermatu behar du eta, horrekin batera, lurralde eredu bat definitu behar du. Eredu horrek honako ezaugarriak izan behar ditu: a) Garapen ekonomikoa eta soziala iraunkorrak eta eramangarriak izateko lagungarriak diren produkzio eta kontsumo prozesuak sustatu behar ditu. b) Pertsonaren garapenari egokitutako ingurumen eskakizunak politika publikoetan eta jarduera pribatuetan txertatzea bultzatu behar du, ondare kolektibo, natural eta urbano osasungarri eta orekatua transmititu ahal izateko belaunaldiz belaunaldi.

Garapen iraunkorraren xedea da pertsona guztiei, naturaz eta paisaiaz ez ezik, ondare kultural, arkeologiko, historiko, artistiko eta arkitektonikoaz ere gozatzeko bidea eskaintzea. Hirigintza antolamenduak hiri garapenaren oinarri hauek hartu behar ditu irizpidetzat: a) Ingurumen iraunkortasuna: ur-baliabide eta energetiko berriztagarrien kontsumoak gainditu ez dezan ekosistemek haiek berriz sortzeko duten ahalmena, eta berriztagarri ez diren baliabideen kontsumo erritmoak ez dezan gainditu baliabide berriztagarri iraunkorrak ordezkatzeko erritmoa. Halaber eragotzi behar da kutsatzaileak airera isurtzeko erritmoak aireak, urak eta lurzoruak haiek xurgatzeko eta prozesatzeko duten ahalmena gainditzea. Horretarako, hirigintza antolaketak energia berriztagarriak erabili eta ustiatzea bultzatu behar du, baita eraginkortasun energetikoa lortzea, ahalik eta hondakin gutxien sortzea eta hiri sistemetan natur baliabideak aurreztea ere. b) Lurzoruak dituen natur baliabideak babestea: bai horien produkzio balioengatik, bai erreferentzia delako hirigintza garapen iraunkorrerako tokiko estrategietarako.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ c) Lurzoruaren okupazio iraunkorra: lurra lehengoratzea, berriz erabiltzea, eta etxebizitza hutsak erabiltzea lehenetsi behar dira, hutsik dauden lurrak erabili ordez. Gainera, lurren sakabanaketa eragotzi behar da, beraien funtzio nagusia bete dezaten, hau da: hiri, landa eta natur guneen ingurumen balioak babestea, batetik; eta, bestetik, ustiapenak modu egokian integratu eta kohesionatzea, mugitzeko ahalik eta behar txikiena sortzeko. d) Eraikuntza eramangarria: lurrak birgaituz lor daiteke. Horretarako, lehentasuna eman behar zaie toki bakoitzeko jatorriko guneetan eraiki eta urbanizatutako ondarea leheneratzeari eta hutsik dauden etxebizitzak erabiltzeari. e) Mugikortasun iraunkorra: ibilgailu motordunak inolako beharrik ez dagoenean erabiltzea saihestu behar da eta, horretarako, lehentasuna eman behar zaie ingurumena errespetatzen duten garraiobideei, eta garraiobideak modu konbinatuan erabiltzeko aukera planifikatu behar da.

Iraunkortasuna hiri plangintzaren oinarrizko irizpidetzat hartzeko garrantziaz ohartzeko, oso interes handikoak dira IHOBE, SAk argitaratutako gidaliburuok: «Hirien Plangintzan Aplikatu Beharreko Iraunkortasun Irizpideak» (2003) eta «Hirigintza plangintza iraungarritasun irizpideekin idazteko eskuliburua» (2004). Ez da hori lurzoru naturalaren antolaketa eta erabilera egokia nabarmentzen dituen hirigintzaren printzipio orokor bakarra. 2/2006 Legeak jasotzen dituen gainerako printzipioek (herri interesaren menpe jartzea, plangintza eskumena, adostasuna, ordenamenduaren koherentzia, herritarren parte-hartzea eta herritarrak informatzea) esparru orokor bat finkatzen dute eta esparru horrek helburu hori bera lortzea erraz dezake. Eta hala, pertsona guztiek beren beharretara egokitutako hiri eta natur inguruneaz gozatzeko duten eskubidea onartzen da, beste hainbat arauren artean.

3.1. Hirigintza plangintza eta natur ingurunearen babesa A. Egiturazko antolaketa eta lurzoru urbanizaezinean duen eragina Plangintzaren bidez hirigintza antolaketa ezartzen da, eta hori lurzoruaren zehaztapenak espazioan eta denboran ordenatzean datza. 2/2006 Legeak bi motatako hirigintza antolaketak bereizten ditu: egiturazkoak eta zehatzak. Lehendabizikoek plangintzaren alderdi garrantzitsuenak jasotzen dituzte eta bigarrengoek, berriz, egiturazko antolaketak ezartzen duen esparru orokor hori osatzeko beharrezkoak diren zehaztapenak. Planak sailkatzeko orduan, zera hartzen da kontuan: planen helburua udalerri baten egiturazko anto-

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

laketa egitea den, edo lurralde esparru jakin bat zehatz antolatzea den. Egiturazko antolaketa plan nagusia Hiri Antolaketarako Plan Orokorra da, eta udalerri osoa hartzen du kontuan. Arau subsidiarioak erabili dituzte orain arte udalerri askotan, izenak berak dioen moduan, egiturazko planen ordez. Antolaketa zehatza egiteko plan moten barruan badira plan berezi batzuk lurzoru urbanizaezina natur inguruneko elementutzat hartzen dutenak, eta hura babesteko aukera ematen dutenak. Kontraesanak sortuz gero egiturazko antolaketaren eta zehatzaren artean, Hiri Antolaketarako Plan Orokorrean ezarritako egiturazko antolaketa nagusituko da. Baina, Hiri Antolaketarako Plan Orokorrean jasotako guztia ez da egiturazko antolaketa. Aldiz, antolaketa zehatzen planek (plan berezi batek, adibidez) aldatu ahal izango dituzte Plan Orokorrak lurzoru mota jakin batzuetan antolaketa zehatzak egiteko jasotzen dituen zehaztapenak. Horregatik dio legeak Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak berariaz identifikatu eta bereizi behar dituela antolaketa zehatzen plangintzari dagokion zehaztapenak, nahiz eta zehaztapen horiek Plan Orokorreko edukiak izan. Ondorioz, planen arteko erlazioa ez da finkatzen haien arteko hierarkia irizpideetan oinarrituta, kasuan kasuko zehaztapen motaren arabera baizik (egiturazkoa edo zehatza). Egiturazko hirigintza antolaketak zehaztapen orokor batzuk ditu udalerri osorako, eta espezifiko batzuk lurzoru mota jakin batzuetarako. Udalerri osorako zehaztapenen artean, honakoak jasotzen ditu egiturazko antolaketak (beste hainbat zehaztapenen artean): • Hiriaren bilakaeraren eta lurzoruaren okupazioaren estrategia. • Udalerri osoko lurzoruaren sailkapena: urbanoa, urbanizagarria eta urbanizaezina. • Ingurumena babesteko, natura kontserbatzeko, paisaia eta elementu naturalak zein artifizialak defendatzeko ildo nagusiak, bereziki kultur ondareari dagozkionak.

Lurzoru urbanizaezinean honako funtzioak ditu egiturazko antolaketak: a) Lurzorua sailkatzea: Horretarako, lurralde antolaketarako tresnetan jasotzen diren lurzoru motak kontuan hartu behar dira eta, hala badagokio, Hiri Antolaketako Plan Orokorrak egokitzat jotzen dituen antolaketako azpimailak gehitu. b) Lurzoru urbanizaezina antolatzea: Maila bakoitzean onartutako zein debekatutako erabilerak eta eraikuntzak aurreikusi behar dira. c) Landa guneak mugatzea: hura antolatzeko irizpideak ezarri behar dira, plangintza bereziaren bitartez. d) Lurzoru urbanizaezinean ezarri beharreko zuzkidurak eta azpiegiturak zehaztea, eta haien oinarrizko parametroak adieraztea.

3. N

A T U R

I N G U R U N E A R E N

B A B E S A

H I R I G I N T Z A

e) Lurzoru erreserbak mugatzea, herri ondarerako gordetzeko (egokia denean).

Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak eta Plangintzarako Arau Subsidiarioek lurzoru urbanizaezinari eragiten badiote, haiek onartzeko edo aldatzeko ezinbestekoa izango da planek ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua (IIEB) betetzea. Ebaluazio hori Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorrak jaso zuen, eta uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuak garatu. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, Autonomia Erkidegoa da ingurumen inpaktuari buruzko txostena egiteko eskumena duen ingurumen organoa, planaren onarpena lurralde historikoen esku dagoen kasuetan izan ezik. Kasu horretan, Aldundiko ingurumen organoak egingo du txostena (planak lurralde historiko baten lurralde esparrua gainditzen duenean, edo lurralde historiko bati baino gehiagori eragiten dionean, salbu). Kontuan izan behar da Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legea indarrean jarri zenetik, Hiri Antolaketarako Plan Orokorren behin betiko onarpena udalei berei egokituko zaiela, zazpi milatik gorako biztanle kopurua badute; eta foru aldundiei, gainerako kasuetan. Aipatu IIEB hori ingurumena babesteko tresna da eta sakon aztertuta dago «Euskal Autonomia Erkidegoko plan eta programen ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua aplikatzeari buruzko gida» izeneko lanean. Lan hori IHOBE-Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoak argitaratu zuen, 2005ean. Hiri Antolaketako Plan Orokorren edukiari buruzko legezko hainbat eskakizunek, nahiz eta berez ez izan lurzoru urbanizaezinari buruzkoak, zeharkako eragina izan dezakete natur ingurunearen babesean. Hala, honako hauek aipa daitezke: • Eraikitzeko gehieneko bolumenak ezartzea urbanistikoki garatuko diren inguruentzat, eta, batez ere, gutxienekoak ezartzea, lurzoru motaren, erabileraren (bizitegi edo ez) eta kasuan kasuko udalerriaren arabera. Eraikitzeko gutxieneko kopurua ezartzeak murriztu egiten du garapen urbanistikorako beharrezkoa den lurzoruaren kontsumoa, eta lurzoru urbanizaezinaren eremuari eusteko nolabaiteko bermea da. Eremu horiei eustea oso garrantzitsua da gurea bezalako herri batean, lurraldea txikia delako. • Hiri Antolaketako Plan Orokorreko egiturazko antolaketak biztanleko bost metrotik gorako lurzoru bat gorde behar du, gutxienez, espazio libreen sarerako. Espazio libre horietan berdeguneak eta hiri parkeak egingo dira. • Xehetasunezko antolaketan, Plan Orokorraren garapenak berdegune eta espazio libreetarako gutxieneko erreserba hori zabaldu behar du, eta barne hartu behar du zuhaitz bat landatu edo kontserbatzea etxebizitza berri bakoitzeko, edo hirugarren zein industria sektorerako eraikitako ehun metro koadroko.

A R A U D I A N

Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legeak adierazten du udal guztiek udal lurzoru ondarea eratu, horri eutsi eta kudeatu behar dutela. Ondare hori udalaren gainerako ondasunetatik bereizita dago, eta ondokoek osatzen dute: udalaren ondasun jakin batzuek (adibidez, hiri-lurzoru eta urbanizagarri gisa sailkatutako ondare-ondasunek, salbuespenak salbuespen) eta udalaren hirigintza jardueratik lortutako baliabide ekonomikoek (lurretan edo eskudirutan egindako lagapenek). Udalaren lurzoru ondarea udalaren lurzoru erreserbako guneetan dauden ondasunen eta eskubideen jabetza erosteko erabil daiteke, besteak beste. Udalak erosteko eta atzera eskuratzeko eskubideak izango ditu, eta horietan oinarrituta erosiko ditu ondasunak zein haien gaineko eskubideak. Bada, lege berriak dio lurzoru urbanizaezinean babes bereziko erreserbak muga daitezkeela herri jabetza errazago lortzeko eta, hala badagokio, hori egokiro ustiatu edo erabiltzeko.

B. Plan bereziak eta natur ingurunearen babesa B.1. Plan berezien erregimen juridikoa Hirigintza plan bereziek, egiten direnean, helburu edo xede zehatz bat dute: inguru edo monumentu bat babestea, azpiegitura edo natur elementu jakin bat ezartzea eta abar. Izaera zehatz eta berezi horrek nabarmen bereizten ditu plangintza tresna orokor edo egiturazkoetatik (Hiri Antolaketarako Plan Orokorra eta Arau Subsidiarioak), haiek udalerri osoko lurraldea hartzen baitute kontuan. Plan bereziak berariaz jasota eta aipatuta egon daitezke hirigintza legedian, edo, bestela, sektore askotako administrazio legediaren arabera eginda (urak, errepideak, kostak, mendiak, energia eta abar). Hain zuzen ere, faktore horrek baldintzatuko ditu haien balio juridikoa eta gauzatzeko prozedura. Lehenik eta behin, kontuan hartu beharko da sektore-legediak horrelako planen gainean dioenari (legediak, batzuetan, izen propioa ere emango die, eta ez da agertuko «plan berezia» izendapena). Arloz arloko araudi horrek zehaztuko du nola egin behar diren berak barne hartzen dituen planak (batzuetan hirigintza legediak ezarritakora joz), eta zer-nolako balio juridikoa eman behar zaien lurralde zein hirigintza plangintzako gainerako tresna orokorren aldean. Hirigintza araudi orokorreko plan berezien araudian, horri dagozkion aurreikuspen zehatzak agertzen dira, eta komeni da haiek ezagutzea. Izan ere, arloz arloko legediak horretara bideratzen gaitu, batzuetan. Arau orokorra da plan bereziak, antolaketa zehatzen planak direnez gero, egiturazko antolaketa planen mende egotea (Hiri Antolaketarako Plan Orokorra, nagusiki). Hori guztia kontuan izan arren, legediak onar dezake Estatuko gobernuak edo EAEkoak lurralde eta hirigintza plan orokorrak derrigorrez aldarazteko agintzea, baldin eta kontraesanak baldin badaude plan orokorren eta gobernuek beren eskumeneko gaietan egindako plan berezien artean. Betiere, berrikusketa edo aldaketa egitean, arau

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

f) Ekonomia eta finantza arloko bideragarritasun azterketa.

bidez aurreikusitako prozedura jarraitu beharko dute, lurralde edo egiturazko plangintza haiek proposatutako plan berezira egokitzeko. Plan partzialetako, hau da lurzoru urbanizagarriari dagozkion planetako zehaztapenen dokumentuen antzekoetan formalizatuko dira Plan Berezien zehaztapenak, baina edukia beren xedera egokituta. Gainera, ingurumen inpaktua ebaluatzeko arautegiak eskatutako dokumentazioa erantsiko da, hala badagokio. Eta hala, hurrengo dokumentu hauek izango ditu: a) Informazio eta justifikazio txostena. b) Informazio planoak.

Plan bereziek lurzoru urbanizaezinari eragiten badiote, haiek onartzeko eta aldatzeko kasu egin beharko zaio ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua (IIEB) egiteko prozedurari. Prozedura hori Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorrean dago aurreikusita, eta uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuaren bidez garatuta. Horrez gainera, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Batzordearen txostena ere kontuan hartu beharko da. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, Autonomia Erkidegoa da ingurumen inpaktuari buruzko txostena egiteko gaitasuna duen ingurumen organoa, planaren onarpena lurralde historikoen esku dagoen kasuetan izan ezik. Kasu horretan, txostena dagokion aldundiko ingurumen organoak egingo du (planak lurralde historiko baten lurralde esparrua gainditzen duenean, edo lurralde historiko bati baino gehiagori eragiten dionean salbu). Gainera, Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeak beste betebehar bat eransten du: ebaluaketa bateratua egin behar da, lurzoru urbanizagarriari eragiten dioten eta arloz arlo banatu gabe dauden babes eta kontserbazio plan berezien inpaktua neurtzeko. Lehenago aipatu den bezala, ingurumena babesteko tresna hau sakon aztertuta dago «Euskal Autonomia Erkidegoko plan eta programen ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua aplikatzeari buruzko gida» izeneko lanean. Lan hori IHOBE-Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoak argitaratu zuen, 2005ean.

c) Antolaketa zehatzaren planoak. d) Exekuzioa antolatu eta kudeatzeko arau nagusien azterketa.

Arloz arloko legedian aurreikusitakoak alde batera utzita, udaletako plan bereziak, eskematikoki, hurrengo prozedura honetan oinarrituta egiten dira:

e) Plan Orokorra garatzeko hirigintza arauak.

FORMULAZIOA

• Udalak edo herri ekimenak (udalaren onarpen izapidearekin, bigarren kasuan).

• Herri ekimenekoa bada, ez da ezartzen isiltasunaren zentzurik eta eperik hasierako onespenerako.

HASIERAKO ONESPENA

• Udala.

• Informazio publikoa (gutxienez 20 egun).

BEHIN-BEHINEKO ONESPENA

• Udala.

• Ingurumen organora bidaltzea, ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratuaren atariko txostena egin dezan, bi hilabeteko epean. • Hasierako onespenaren eta behin-behinekoaren arteko epea ezin da sei hilabetetik gorakoa izan. • Ondoren, kasuari dagozkion derrigorrezko txostenak gainditu behar ditu (Lurraldearen Antolamendurako Batzordearena, ingurumen inpaktuaren gaineko behin betikoa, kostena eta abar).

BEHIN BETIKO ONESPENA

• Udala (herria 3.000 biztanletik gorakoa bada, edo Foru Aldundiak haren esku utziz gero). • Foru Aldundia (gainerako kasuetan).

• Behin-behineko onespena behin betikoa da. • Administrazioaren isiltasun negatiboa, plana herri ekimenekoa izan bada. • Bi hilabeteko epean (plana Diputazioko erregistroan sartzen denetik), eman edo ukatu egin behar da behin betiko onespena. • Erabakirik ez badago: administrazioaren isiltasun negatiboaren bidez.

3. N

A T U R

I N G U R U N E A R E N

B A B E S A

H I R I G I N T Z A

A R A U D I A N

B.2. Natur inguruneari buruzko plan bezerien tipologia euskal hirigintza legedian

3.2. Natur ingurunea eta lurzoru urbanizaezina babestea

Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legeak barne hartzen du Plan Berezien figura (Plan Orokorren egiturazko antolaketa garatzeko eginda badaude, edo harekin zerikusia badute), baldin eta, hirigintza eraikigarritasuna aldatu gabe, xede hauetakoren bat badute:

A. Lurzoru urbanizaezinaren sailkapena, tokiko eskumenak eta hirigintza garapen iraunkorra

1) Itsasertza antolatzea. 2) Barruti eta multzo historikoak eta artistikoak antolatzea, eta interes kultural edo arkitektonikoa duten eraikinak kontserbatzeko edo birgaitzeko zehaztapenak ezartzea. 3) Paisaia eta natur ingurunea babestea eta hobetzea, eta udalerriko landa guneak mugatzea eta antolatzea. 4) Herri azpiegitura eta zuzkiduren funtzionaltasuna babestea. 5) Hiri edo landa ingurunea kontserbatzea eta hobetzea. 6) Hiri hobetze eta berritzea lortzeko operazioak, eta hiri-lurzoruan herri zuzkidurak sortzea. 7) Azpiegiturak, zuzkidurak eta hornidurak ezarri eta zehaztea eta, lurzoru urbanizaezinari eraginez gero, aurreikusitako mugak errespetatzea. 8) Aurrekoen antzeko beste edozein.

Ikus daitekeenez, horrelako plan bereziak egitea justifika dezakete natur inguruneko hainbat elementu babesteak edo horretan garatu beharreko zenbait erabilera eta jarduera antolatzeak. Babes eta kontserbaziorako plan berezien helburua da Hiri Antolaketarako Plan Orokorrek ezarritako antolaketa osatzea. Horretarako, beren zehaztapenen xede diren elementu naturalak edota artifizialak babesteko arauak erabiltzen dira eta, hala badagokie, haietan jaso gabeko beste arau batzuk ere ezarri ahal izango dira. Plan Bereziak honako elementuak babestu edo kontserbatzeko arauak jaso ditzake: itsasertza, paisaia, hiri edo landa ingurunea, eraikinak, instalazioak, baratzeak, landaketak, baso guneak eta ibai ekosistemak, baita beste edozein elementu natural edo artifizial ere. Dagokion babes eta kontserbazio plan berezian ezarritakoari jarraiki, eta hirigintza arrazoiak medio, posible izango da indarrez desjabetzea, babestu beharrekotzat jotzen diren ondasunak zein eskubideak eskuratzeko. Natura, historia, zientzia, kultura, paisaia eta arkeologia ezaugarriek eragin dezakete babesteko behar hori.

Hirigintzaren ikuspegitik, lurzorua urbanizatua, urbanizagarria eta urbanizaezina izan daiteke. Udalerri bakoitzak plangintza orokorra edo egiturazko antolaketa egiteko daukan tresnaren bidez egiten da udalerriko lur guztien hirigintza sailkapena. Hiri Antolaketarako Plan Orokorra izaten da tresna nagusia (edo Arau Subsidiario batzuk, eta kasu horretan ere hiru dira lurzoru motak: urbanizatua, urbanizagarria eta urbanizaezina). Horrelako plangintza tresnarik ez duten udalerrietan lurzorua urbanoa edo urbanizaezina izango da bakarrik. Estatuko oinarrizko legediaren arabera, ondoko ezaugarriren bat duten lurzoruak joko dira urbanizaezintzat: 1. Mota honetan sartu beharreko lurzoruak dira lurraldea antolatzeko planetan edo arloz arloko legedian babes erregimen berezia izanik, legedia horrek berak eraldatzea onartzen ez dituenak. Babesteko arrazoiak hauek izan daitezke: paisaia, historia, arkeologia, zientzia, ingurumen edo kultura balioak izatea; arrisku naturalak izatea; edo jabetza publikoa babesteko mugen eta bide-zorrengatik. 2. Plangintza orokorraren ikuspegitik, begiratu beharrekoak diren lurzoruak: â&#x20AC;˘ Lehen atalean aipatu diren balioengatik (paisaiaren arlokoak, historikoak, arkeologikoak, zientifikoak, ingurumen arlokoak eta abar). â&#x20AC;˘ Nekazaritza, baso edota abeltzaintza balioagatik edo dauzkaten natur aberastasunengatik. â&#x20AC;˘ Desegokitzat jotzeagatik hiri garapenerako, dela natur baliabideak zentzuz erabiltzeko printzipioak hala agintzen duelako, dela hirigintza arautegiak ezarritako lurralde edo hirigintza irizpide objektiboen ondorioz.

Hitz batean, lur batzuk nahitaez sailkatu behar dira lurzoru urbanizaezin gisa (lehen atalekoak), eta beste batzuk baliteke horrela sailkatu behar izatea, udalerri bakoitzeko plangintza orokorrak edo egiturazko antolaketa tresnak (Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak edo, bestela, Arau Subsidiarioek) xedatutakoaren arabera. Bigarrenen kasuan, erabakitzeko askatasun handiagoa dago. Lurzorua urbanizaezin gisa sailkatzeko justifikazio eta helburu asko daude: arrazoi gehiago egon daitezke lur batzuk lurzoru urbanizaezin gisa sailkatzeko (lurraldearen antolaketak edo arloz arloko legediak ezarritakoaren araberakoak). Udalaren hirigintza plangintzak, halaber, erabaki dezake lur jakin batzuk lurzoru urbanizaezin izatea, urbanistikoki garatzeko desegokitzat jotzen baditu.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; Aurreikuspen hori 2000. urtean kendu zen, baina 2003an berriz ere jaso zen hirigintza legedian. Kentze hori oso eztabaidagarria zen, bai toki-autonomiaren ikuspegitik (lurzoru urbanizaezintzat jotzea araututako ahalmen bihurtzen zuelako: ez bazen frogatzen balio jakin batzuk zituela â&#x20AC;&#x201C;paisaia, nekazaritza eta abar-, lurzorua ezinbestean urbanizatutzat edo urbanizagarritzat jo beharko zen), bai garapen iraunkorraren ikuspegitik (lurzorua, ondasun urria izan arren, nahitaez urbanizatu beharko zen, balio horiek zituela frogatu ezean: udalak ezin zuen lurzorua urbanizaezin gisa sailkatu beste arrazoi batzuengatik, adibidez, espekulazioa saihesteko, aurreikuspen demografikoetara egokitzeko, eraikinak ez sakabanatzeko eta abar). Horregatik, 2003an, berriz ere jarri zen indarrean hiri garapenerako desegokitzat jotzen ziren lurzoruak udal plangintzetan urbanizaezin gisa sailkatzeko aukera (nahiz eta historia, arkeologia, zientzia, ingurumen edo gainerako baliorik ez izan). Baina beste baldintza batekin: sailkapena natur baliabideak zentzuz erabiltzeko printzipioetan oinarritzea (eta lurzorua baliabide horietako bat da), eta hirigintza araudiak ezarritako lurralde edo hirigintza irizpide objektiboen arabera egitea.

B. Lurzoru urbanizaezinaren kontzeptua Euskal Autonomia Erkidegoko hirigintza legedian Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legea indarrean jarri baino lehen, Euskal Autonomia Erkidegoko hiri antolaketa eta lurzoruaren erregimen arloko presazko neurriei buruzko 5/1998 Legeak, martxoaren 6koak, hiru lurzoru urbanizaezin mota ezartzen zituen: babestua (plangintzak lurzoru hori horrela sailkatzeko arrazoia zen berebiziko balioa zeukala nekazaritza, basogintza eta abeltzaintzarako, bertako natur baliabideak ustiatzeko aukera zegoela, paisaia, historia edo kultur balioak zituela, bai eta fauna, flora edo oreka ekologikoa babesteko balioa ere), landa gunekoa (plangintzak horrela sailkatzeko arrazoia zen sei baserriko edo gehiagoko multzoak zirela, eta nortasuna ematen zien herri gune baten inguruan bilduta zeudela), eta arrunta (aurreko mailetan sartzen ez den lurzorua, hiri garapenetik kanpo uzten dena, eta nekazaritza zein abeltzaintzarako edo horiekin zerikusia duten aprobetxamenduetarako baino ezin erabil daitekeena). Lurzoru urbanizaezinaren sailkapen hori ez zetorren bat lurzoru hori zazpi mailatan sailkatzeko proposamenarekin. Proposamen hori ingurune fisikoa antolatzeko Lurralde Antolamendurako Arauetan jasotzen zen, eta ez zegoen inolako araurik baliokidetasun egokiak ezartzeko. Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeak desagerrarazi egin du lurzoru urbanizaezinaren sailkapen hori. Lege berriaren arabera, lurzoru bat urbanizaezin gisa sailkatzeko hurrengo irizpide hauek kontuan hartuko dira: a) Lurren hirigintza eraldaketa desegokia izatea 1. Babes erregimen berezi batean baldin badaude, lurraldea antolatzeko edozein tresnari jarraiki; edo

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

arloz arloko legedia aplikatzearen eragin zuzenagatik; edo hirigintza antolaketak horrela sailkatzen dituelako beren nekazaritza, basogintza edo abeltzaintza balioagatik; natur baliabideak ustiatzeko aukerengatik; edo beren paisaia, historia eta kultur balioengatik; hala nola fauna, flora edo oreka ekologikoa babesteko duten balioagatik. 2. Arloz arloko legediari jarraiki, hirigintza eraldatzeko debekuari lotuta badaude, jabetza publikoko elementuak babesteko edo zaintzeko. 3. Hirigintza eraldaketak egiazko arrisku hauek ekartzen baditu, edo ez baditu desagerrarazten: higadura, harri askatzeak, luiziak, suteak, uholdeak eta beste arrisku natural edo teknologiko handi batzuk, bereziki hondamendiak. 4. Beharrezkoa denean horien ezaugarriei eustea herriko edo herri intereseko azpiegiturak, zerbitzuak, zuzkidurak edo hornidurak osorik babesteko. b) Lurrak desegokiak izatea hiri garapenerako 1. Hirigintza garapen ereduaren iraunkortasunerako tokiko estrategia errespetatuko dela bermatzeko, haien landa izaerari eustea beharrezko egiten duten ezaugarriak. 2. Tokiko lehen mailako sektore ekonomikoa sustatzeko eskakizun bereziak, bereziki lehen mailari lotuta egotea justifikatzen duten ezaugarri geografiko edo jatorri izen ezagunak dituzten udalerrietan.

C. Lurzoru urbanizaezinaren erregimen juridiko-urbanistikoa C.1. Jabeen eskubideak Urbanizaezin gisa sailkatutako lurzoruaren jabeek, oinarrizko arautegiaren arabera, beren jabetza erabili, gozatu eta baliatzeko eskubidea dute, lurren izaeraren arabera. Lur horiek nekazaritza, baso, abeltzaintza eta ehiza helburuetarako erabili behar dituzte, edo natur baliabideen zentzuzko erabilpenarekin zerikusia duten beste zeregin batzuetarako. Betiere, kasu bakoitzean, legeek eta plangintzak ezarritako mugen barruan erabili beharko dituzte. Azken tresna horiek (legeak eta plangintzak) maila apalagoko beste eraikuntza erabilpen batzuk ezar ditzakete. Erabilera horiek lurren izaerarekin bat baldin badatoz, lurzoru urbanizaezinaren jabeen hirigintza ahalmenak barne hartuko dituzte. Babes erregimen berezia duten lurzoruak aukera honetatik kanpo geratzen dira. Salbuespen gisa, eta hirigintza legedian ezarritako prozedurari jarraiki, herri intereseko jarduketa espezifikoak ere baimen daitezke, betiere lurzoruak ez badaude babes erregimen bereziren batean sartuta (lurralde antolaketako planei edo arloz arloko legediari jarraiki, dela beren paisaia, historia, arkeologia, zientzia, ingurumen edo kultura balioengatik, dela arloz arloko plan-

3. N

A T U R

I N G U R U N E A R E N

B A B E S A

H I R I G I N T Z A

â&#x20AC;˘ Eraiki daitezkeen lursailak; gutxienez sarrera zuzena izan beharko dute, lehendik ere bazegoen kale edo plazaren batetik.

gintzan egiaztatutako natur arriskuengatik, dela jabetza publikoa babesteko mugaketen edo bide-zorren mende egoteagatik). Kasu horretan lurzoru horiek urbanizaezinak izango dira, eta ezingo da halako jarduketarik onartu. Izan ere, babes erregimen berezia ezin da bateratu herri intereseko jarduketa horren bidez lortu nahi den eraldaketarekin. Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeak ildo horri berari jarraitzen dio. Lurzoru urbanizaezinaren jabetzatik eratorritako ahalmenak zein diren Lurralde Antolamendurako Arauek (LAA) eta gainerako lurralde zein hirigintza plangintzek arautuko dute. Jarduera horietan aritzeko, bitarteko teknikoak eta instalazio ohiko eta egokiak erabili ahal izango dira. Nolanahi ere, jardute horiek ezingo dute hirigintza eraldaketa eragin edo lurzoruaren erabilera aldatu. Gainera, baldintza edafologikoak eta ekologikoak babestea ahalbidetu beharko dute, hala nola bermatu higadura, uholde edo sute arriskuak zein herri segurtasunerako edo osasunerako arriskuak saihestuko dituztela. Erabilera edo jarduera horietarako beharrezko eraikuntza edo instalazio lanak gauzatzean, kasu egin beharko zaie gaiagatik beragatik aplika daitekeen legedi zibil eta administraziozkoak ezarritako mugaketei. Gainera, dagokion lurralde zein hirigintza antolaketari jarraiki egin beharko da, eta aurretik kasu bakoitzari dagozkion aginduzko lizentziak eta baimenak lortu beharko ditu. Aurreko bi ataletan lurraldearen antolaketa aipatu izanak (lurzoru urbanizaezina onargarria den esparrua zehaztean) argi uzten du garrantzitsuak direla, ondorio hauetarako, LAAek gai honetan egiten dituzten zehaztapenak, eta, bereziki, Ingurune Fisikoaren Antolaketa Nagusia. Landa gune izenekoek erregimen berezia dute Euskal Autonomia Erkidegoan. Gune horietan jabeei eraikitzeko zenbait ahalmen aitortzen zaizkie (kasu batzuetan lurzoru urbanizaezina izan arren), nekazaritza eta abeltzaintza erabilerari nahitaez lotuta egon gabe. Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera, landa gunea baserriz osatutako multzo bat da, nortasuna ematen dien herri gune baten inguruan bilduta dago, eta gutxienez sei baserri eta gehienez hogeita bost ditu. Landa gune batek okupatutako lur eremua hiri-lurzoru gisa sailkatu ahal izango du Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak, legez hala behar denean (eta bere erregimen juridikoa lurzoru mota horrena izango da), edo, landa guneko lurzoru urbanizaezin gisa, eta kasu horretarako lege erregimen berezi bat dago. Landa gune baten hirigintza antolaketa zehatza Hiri Antolaketarako Plan Orokorrean jaso daiteke, edo Udalak hori garatzeko egindako plan berezi batean. a. Landa guneak zehatz antolatuko dituzten plangintza tresnek beharrezko zehaztapen guztiak ezarri behar dituzte, eta bereziki hauek: â&#x20AC;˘ Eraikuntzari lotutako lursailen antolaketa.

A R A U D I A N

â&#x20AC;˘ Eraikuntza bolumena eta solairuen gehieneko kopurua. Inoiz ere ezingo dute bi solairu baino gehiago izan. â&#x20AC;˘ Eraikina eta landa mugakideak zein bideak bereizteko parametroak. â&#x20AC;˘ Erabilera baimendu, bateragarri eta debekatuen erregimena b. Edozein lurzoru motatan jabetza publikoa babesteko ezarritako mugak eta bide-zorrak aplikagarriak izango dira landa guneko lurzoru mota urbanizaezin honetarako. c. Prozedura espezifiko baten bidez mugarriztatu eta erregularizatuko dira lursailak, bai eta lortuko ere hirigintza zerbitzuak. Hori guztia araudiaren arabera egingo da. d. Landa guneko lurzoru urbanizaezinean, plangintzak ezingo du eraikitako eremua handitzea eragin, eta etxebizitza berrien kopurua ezingo da izan aurretik dagoenaren %50etik gorakoa. Etxebizitzen kopurua ez da handitutzat joko aurrez zegoen baserriaren banaketa horizontala egiten bada, etxebizitza bi edo gehiago egiteko. Hirigintza antolaketak ezarritako baldintza eta mugaketak betez egin beharko da hori. e. Egungo eta aurreikusitako baserri guztien kopurua ezingo da izan hogeita bostetik gorakoa. f.

Plangintzak ezingo du definitu zuzkidura, hornidura, espazio libre berri, edo trazaketa berriko kale zein plazarik; aurretik dauden mugak eta lerrokatzeak erregularizatzeko aukera baino ez du emango.

Foru aldundiek beren lurralde historikoetan dauden landa guneen inbentarioak egingo dituzte, eragindako udalerriei entzun ondoren. 2/2006 Legea indarrean jarri baino lehen, eta Hiri Antolaketarako Plan Orokorraren edo arau subsidiarioen arabera, landa guneko lurzoru urbanizaezin gisa sailkatuta zegoen lurra maila berean sartuta geldituko da lege berrian, maila horretan sartu eta sailkatzeko baldintzak betetzen ez baditu salbu; izan ere, orduan hiri-lurzoru gisa sailkatuko da. Horren arrazoia da aurreko legediak landa gunetzat hartzen zuela plangintzak horrela sailkatutako lurzorua eta, horretarako, beharrezkoa zen han baserri multzo bat egotea. Multzo horrek sei baserrikoa edo gehiagokoa izan behar zuen eta nortasuna ematen zien herri gune baten inguruan bilduta egon. Aurreko legediaren arabera, plangintzak landa gune bakoitzeko hirigintza aprobetxamendua eta etxebizitza kopurua handi zezakeen, betiere aurretik zegoen kopuruaren bikoitza gainditu gabe. Era berean, egindako eta aurreikusitako etxebizitzen kopuru osoa ezin zen hogeita hamarretik gorakoa izan. Aurreko araudiari jarraiki garapena burutu duten landa guneak finkatuta geldituko

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ dira, eta debekatuta izango dute landa gune sailkapenaren barruan gehiago garatzea. Gune horiek gehiago garatzeko, beharrezkoa izango da lehendabizi sailkapena aldatzea, hau da: landa guneak izaera hori utzi eta hiri-lurzoru bihurtzea, eta garapen lurzoru izaera utzi eta hiri-lurzoru edo urbanizagarri bihurtzea, kasuari dagokionaren arabera.

C.2. Lurzoru urbanizaezineko erabilerak eta jarduerak arautzea Lurzoru urbanizaezinaren jabeei eskubideak ematea eta, aldi berean, zenbait betebehar edo obligazio ezartzea ulertzeko, hirigintza legediak lurzoru mota horretan baimentzen eta debekatzen dituen erabileren eta jardueren araudia aipatu behar da. Horretarako, garrantzitsua da nabarmentzea hirigintza legedi berriak Eusko Jaurlaritza behartzen duela Euskal Autonomia Erkidegoko lurzoruaren erabileren sailkapen arautua egitera, eta hori nahitaez bete beharrekoa izango dela lurralde antolaketarako tresnak eta hirigintza antolaketarako tresna eta planak idazteko. Onarpen dekretuak definitu egin beharko du noraino arautzeko ahalmena duen Euskal Autonomia Erkidegoko herri administrazioek lurzoruaren erabilera jorratu eta informazioa emateko dauzkaten beste planen eta tresnen aldean. Dekretu hori 2/2006 Legea indarrean jarri eta urtebeteko epean egingo da. Lurzoru urbanizaezina honelakoa da, Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera: a) Ez da egokia hirigintza eduki edo helburua duten ekitaldien, erabileren edo jardueren euskarria izateko. Izan ere, aukeratutako lurzorua okupatzeko ereduaren arabera, desegokiak dira. Espresuki debekatuta dago eraikuntza berriak egitea, helburua etxebizitzak egitea bada. Arau horrek ez du eragotziko, dena den, baratzezaintza edo abeltzaintza ustiapen ekonomiko bat etxebizitza gisa erabiltzeko baimena ematea jabe eta kudeatzaileari, eta bere familia unitateari. Horretarako, beharrezkoa duela frogatu beharko du, eta etxebizitza ustiaketa horri lotuta geratuko da, funtzionalki eta era iraunkorrean. Aurreikuspen horiek betetzen direla bermatzeko, lege berriak zehatz arautzen ditu baserriak berreraikitzeko baimenak, hala nola baratzezaintza edo abeltzaintza ustiapen ekonomiko bati lotutako oinplano berriko etxebizitza eraikitzeko lizentziak. Arautze hori aurrerago azalduko da, lurzoru urbanizaezinen lizentzien erregimena aztertzen denean. b) Desegokia da hirigintzaren bidez eraldatzeko. Izan ere, lurzoruak dituen berezko balioak eta ingurumen arlokoak babestu behar dira. Legez aurreikusitako salbuespenak ez dira atal honetan sartzen (adibidez, landa guneetako salbuespenak). Zuhaitz eremuak dituen eta basoko lurtzat hartuta dagoen lurzoru urbanizaezina ezingo da berriz sailkatu edo kalifikatu, sutea edo ingurumen kaltea

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

gertatuz gero, edo zeukan sailkapena justifikatu zuten ezaugarriak galdu baditu legez kanpoko mozketa batengatik, baldin eta horrek ekartzen badu gutxienez hurrengo hogei urteetan baso helburua galtzea. Oinarrizko legediak epe luzeagoa ezarri ahal izango du. Izan ere, Mendiei buruzko 43/2003 Legeak (2006ko apirilean onartutako erreformatik) epe luzeagoa ezartzen du, hogeita hamar urtekoa hain zuzen. Alabaina, suak hartutako baso lurren kasurako baino ez da, eta zenbait salbuespen onartzen ditu. Lurzoru urbanizaezin gisa sailkatutako lurretan ondoko erabilerak onartuko dira: LAAek edo lurraldea antolatzeko arauek eta tresnek zentzuz eta landa izaeraren arabera erabiliak izan daitezen egokitzat eta doitzat jotzen dituztenak. Erabilera horiek, dena den, ezingo dute lurraren hirigintza eraldaketa eragin, eta ezingo dira erabili hirigintza helburuetarako. Gogorarazi behar dugu LAAek, «ingurune fisikoaren antolaketa mailei» dagokienez («babes berezia», «ingurumena hobetzea», «basoa», «nekazaritza, abeltzaintza eta landazabala», «mendi larreak», «azaleko uren babesa» eta «zehaztutako erabilera asmorik gabe»), arau nagusi baten bidez erregulatzen dituztela lurzoru urbanizaezin mota horien erabilera eta jarduerak. Arau nagusi horrek honela sailkatzen ditu: (1), onargarriak (2); onargarriak, plangintza izanez gero (2*); eta, debekatuak (3). LAAetan beretan zehazten da antolaketa espezifiko horiek lurzoru mota bakoitzarentzat duten balioa, eta zehaztapen horiek lotesleak dira kasu batzuetan (adibidez, «babes berezia» eta «azaleko uren babesa» atalei dagozkien zehaztapenak). Alabaina gainerako motei dagokienez, aholkuak dira eta baldintza jakin batzuk betetzeko eskatzen dute (irizpideak, iradokizunak eta orientabideak dira, hirigintza eta lurralde plangintza -orokorra edo arloz arlokoa- egiteko eskumena duten administrazioentzat, eta haiek aholkuak betetzen ez badituzte, behartuta daude berariaz arrazoitzera hartutako erabakia, eta erabaki hori zein neurritan den bateragarria aholkuak aipatzen dituen helburuekin). Lurzoru urbanizaezinean eraikuntza eta instalazio lanak baimentzeko, hurrengo baldintza hauek bete beharko dituzte: a) Ziurtatzea lurrek landakoak izaten jarraituko dutela, eta biztanle gunea osatzeko arriskua saihestea. Izan ere, arrisku hori dago, baldin eta bizitegi eraikin bat egiteak eragiten baldin badu udal plangintzak ezarritako distantzia parametroen barruan bizitegi erabilerako gutxienez lau eraikin egotea. b) Neurri egokiak hartzea, lurren eta inguruaren ingurumen baldintzak zaindu, mantendu eta, beharrezkoa balitz, lehengoratzeko. c) Ahalegintzea eraikuntza berriaren tipologia inguruko landa arkitektura tradizionalera egokitzen; erabilitako materialei, fatxadaren osaerari eta eraikinaren bolumetriari dagokienez, behinik behin.

3. N

A T U R

I N G U R U N E A R E N

B A B E S A

H I R I G I N T Z A

A R A U D I A N

d) Bermatzea bere kontura eutsiko zaiela herri azpiegitura eta zerbitzuen kalitateari, funtzionaltasunari eta zerbitzu mailari.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legean aipatzen diren erabilerak honako hauek dira:

Hala ere, lurzoru urbanizaezinean hainbat jarduera gauzatu ahal izango dira:

a) Birzatiketa proiektuetan sartuta ez dauden lur zatiketak edo bereizteak, edo lursailak edo landak zatitzeko beste edozein ekintza. Lurzorua edonolakoa izan daiteke.

a) Aplikagarria den arloz arloko legediak edo lurralde plangintzak herri interesekotzat jotako zuzkidurak, hornidurak eta jarduerak ezartzeko helburua, bakarra eta soil-soila, dutenak. Gainera, dagokion foru aldundiak interes publikotzat jo beharko ditu, eta erabaki hori hartu aurretik herritarrei informatzeko 20 eguneko epea eman behar die. b) Herri administrazioek emango dituzten erabilerak eta zerbitzuak ezartzeko, hirigintza eta lurralde plangintzek aurreikusten dituzten obrak. c) Hirigintza eta lurralde plangintzaren arabera, eta arloz arloko legedi egokiari jarraituz, proiektatutako bideak, eta horiek gauzatzeko zein mantentzeko azpiegiturak edo sareak.

Gainera, lurzoru urbanizaezinean debekatuta daude hirigintzako partzelazioak, eta inola ere ezin da banaketarik, bereizterik edo zatiketarik egin nekazaritza, baso edo antzeko legeetan ezarritakoaren aurka. Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera, hirigintza zatiketatzat hartzen da zatitze ekintza bera, lege ondorio guztiekin, honako kasuetan: zatiak edo lursailak osorik edo zati batean lurzoru urbanizaezinean kokatuta badaude; zati, unitate edo lursail berri edo independenteetako bakoitzak hartzen duen eremua txikiagoa bada nekazaritza legediak unitate txikientzat jotzen duena baino; onartutako jarduera eta erabileretarako beharrezko azpiegitura edo zerbitzu kolektiboak baditu edo horiek izatea aurreikusita badago; edo, nolanahi ere, haiek urbanizatzea eragiten badu.

b) Oinplano berrian mota guztietako instalazioak eraikitzeko eta ezartzeko lanak. c) Aurretik dauden mota guztietako eraikuntzak, eraikinak eta instalazioak handitzeko lanak. d) Eraldaketa edo berritze lanak, baldin eta eraikinaren egitura edo konfigurazio arkitektonikoari edo eraikuntzen, eraikinen eta mota guztietako instalazioen kanpoko itxurari eragiten badiete. e) Barne antolaketa aldatzen duten lanak, edo eraikuntzak birgaitzeko helburua dutenak, erabilera edozein izanda ere. Horien barruan sartzen dira aurrez zegoen etxebizitza bitan edo gehiagotan zatitzea eragiten dutenak ere. f) Behin-behinekoz egin behar diren obrak. g) Eraikuntzaren osagarri diren urbanizazio lanak. h) Eraikuntzak eraistea, aurri zorian deklaratutako eraikinen kasuan izan ezik. i)

Edozein lurzoru motatako lur mugimenduak eta lurbetetze zein berdintze lanak.

Aridoak erauztea eta harrobiak ustiatzea.

k) Natur paisaiaren ezaugarriekin zerikusia ez duten hondakinak metatzea eta materialak biltzea, baldin eta hura hondatzen edo andeatzen badute. l)

Eraikinak, murruak eta hesiak ixtea.

m) Bideak irekitzea, hala nola aldatzea edo zolatzea. Nekazaritza ustiategien alorrean landaketa unitate txikienak arautzen dituen Euskal Autonomia Erkidegoko araudiak dio (168/1997 Dekretuak, uztailaren 8koa bera) Bizkaian 0,75 hektareakoak direla, Gipuzkoan hektarea batekoak eta Araban hektarea bat eta hiru artekoak, zonen arabera, eta kontuan hartuta ustiategiak idorrekoak edo ureztatuak diren. Sailak zatitzeko ekintza ez bada hirigintzako partzelazioa, Udalak bereizteko baimena eman beharko du.

D. Lurzoru urbanizaezinean eraikitzeko lizentziak

n) Aurrez fabrikatutako etxeak eta antzeko instalazioak jartzea, behin-behinekoak izan zein behin betikoak. 単) Berotegiak jartzea. o) Kale-plazetatik ikus daitezkeen txartelak eta propaganda hesiak jartzea, altxatuta badaude, edo egiturari eusteko balio duen elementu batean bermatuta. p) Lur azpian kokatzen diren edo horri eragiten dioten instalazioak.

D.1. Erregimen orokorra

q) Kable elektrikoak, telefonikoak edo antzekoak jartzea, hala nola telekomunikazio sareak edo energia garraiatzekoak, eta edonolako antenak paratzea.

Lurraren erabilera eta jarduera mota jakin batzuetarako, lurzoru mota gorabehera (urbanoa, urbanizagarria edo urbanizaezina), beharrezkoa da udalak aldez aurretik hirigintza-lizentzia ematea.

r) Obrak edo haien zatiak lehen aldiz erabiltzea, hala nola haiek aldatzea eta, osorik edo zati batean, eraikinaren erabilerak bestelakotzea.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; s) Edozein establezimendu mota irekitzea; industrialak, merkataritzakoak, profesionalak eta elkarteak, barne. t) Hirigintza edo lurralde plangintzak babesten dituen zuhaitzak edo zuhaixka itxurako landareak moztea. u) Urtegiak, putzuak eta herri ubideak zuzentzeko eta babesteko lanak egitea, eta bide pribatu zein kale-plazetarakoak, eta, oro har, lurraldearen antolaketari eragiten dion edozein lan edo erabilera mota. v) Legeak araututako lurzoru urbanizaezineko eraikuntzak. w) Lurraldea eta hirigintza antolatzeko plangintzaren tresnek adierazitako beste edozein ekintza eta, oro har, obrak egitea edo lurzorua, lurpea edo hegala aurreikusitako ildoen antzekoetan erabiltzea eragiten duten jarduera guztiak.

Adierazi bezala, udalaren hirigintza plangintzak lizentzia behar duten erabileren edo jardueren esparrua zabal dezake, eta, horregatik, hori eskatzea edo ez (berariaz aipatutako ekintzetan izan ezik) herrien araberakoa da. Udal arautegiak, lizentzien ordez, aurrez idatzizko jakinarazpen bat bidaltzeko eska diezaioke interesdunari, egitekoak diren lanak garrantzi tekniko txikikoak badira, eta, beraz, ez bada beharrezkoa proiektu teknikoa aurkeztea, edo gogaikarriak, osasunaren aurkakoak, kaltegarriak edo arriskutsuak ez diren jarduerak egiteko bada. Gauza bera gertatzen da arautegiak berak aurreikusten dituen beste edozein jarduerarekin. Udalak edozein unetan egiaztatu ahal izango du eskatutako baldintzak betetzen diren eta, eskatutakoarekin bat ez badator, jarduera bertan behera uzteko agindu ahal izango du. Kasu horretan, erabakia arrazoitu beharko du. Eskatutako hirigintza-lizentzia ukatzeak (arrazoituta egon beharko du, nahitaez) berariaz adierazi beharko du lurralde eta hirigintza antolaketako edo bestelako zein arauren aurkakoa den ekintza, eragiketa edo jarduera. ÂŤBestelakoÂť arauen gaineko aipamen horrek esan nahi du Udalak lizentzia emateko edo ukatzeko ez duela helburu izan behar hirigintza eta lurralde plangintza betetzea bakarrik, hau da, lurraldearen erabilerari eragiten dioten arloz arloko beste arautegi batzuk ere bete behar dituela (naturguneen gaineko araudia eta planak, natura 2000 sarearen araudia, kostetako arloz arloko legeak, ur eta mendiei buruzkoak eta abar). Udalez gaindiko interes orokorreko herri-lan jakin batzuk egin behar izanez gero (adibidez, portuak, aireportuak, autobiak eta autobideak, abiadura handiko trenak, urtegiak eta abar), arloz arloko arautegiaren arabera erabakiko du Udalak hirigintza-lizentzia eskatu behar duen edo ez. Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolaketari buruzko 4/1990 Legearen arabera, batik bat lurraldeari dagozkion herri-lanek (lurralde plan sektorialetan agertzen direnak eta Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Batzordeak hala deklaratu dituenak), ez dute udal lizentziarik

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

behar. Ez badago arloz arloko aurreikuspen espezifikorik arlo horretan, udala ez beste herri administrazio batek sustatu nahi dituen jarduerak ez badira batik bat lurraldeari dagozkionak, administrazio horrek egitasmoaren berri eman beharko dio Udalari. Udalak hiru hilabeteko epean jakinarazi behar du lizentzia emango dion edo ez, eta erabakiak arrazoitua izan behar du. Epe hori igaro ondoren jakinarazpenik ez badu jaso, herri administrazio sustatzaileak ondorioztatuko du egitasmoa bat datorrela hirigintza legediarekin eta lurralde plangintzarekin, eta udalarekin hitz egin ondoren, egitasmoa berehala gauzatzen hasteko baimena eman ahal izango du. Hirigintza lizentziak xedetzat baldin baditu Ingurumen Inpaktuaren Ebaluazioa (IIE) gainditu behar duten erabilerak edo jarduerak, lizentziaren edukiak zehaztu egin beharko du zein neurri aurreikusten dituen ingurumen organo eskudunak egindako inpaktu adierazpenean aipatzen den ingurumen inpaktua gutxitzeko, zuzentzeko eta jarraitzeko. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, Autonomia Erkidegoa da adierazpen hori egiteko gaitasuna duen ingurumen organoa; egitasmoa onartzeko edo baimentzeko funtsezko baimena lurralde historikoen esku dagoen kasuetan izan ezik. Kasu horretan, adierazpena aldundiko ingurumen organoak egingo du (egitasmoak lurralde historiko baten lurralde esparrua gainditzen ez badu, edo lurralde historiko bati baino gehiagori eragiten ez badio). Partikularrek egiten badituzte ekintza horiek jabetza publikoan (edo horren alboko zerrenda jakin batzuetan, legez ezarritakoaren arabera), orduan ere hirigintza-lizentzia eskatuko da. Horrez gain, jabetza publikoaren jabe den erakundeak edo gaian eskumena duenak ere baimenak eman ahal izango dituzte. Hori guztia alde batera utzi gabe arloz arloko legedia. Arloz arloko legediak udalaren prebentziozko esku-hartzetik kanpo utz ditzake zenbait jarduera (bereziki Estatuko edo autonomiako administrazioek gauzatuz gero). Kasu horretan, hirigintza-lizentzia ere ez dute beharko. Lurzoru urbanizaezinean baimendutako erabileretako bat zera da: aplika daitekeen arloz arloko legediak edo lurralde plangintzak herri interesekotzat jotzen dituen zuzkidurak, hornidurak eta jarduerak ezartzea helburu espezifiko eta soil-soiltzat dituena. Betiere, beharrezkoa da dagokion foru aldundiak jarduera horiek herri interesekoak direla adieraztea; ez jarduerak orokorrean, kasu jakin bakoitzean baizik. Baina deklarazioa egin aurretik, informatzeko hogei eguneko epea eman behar die herritarrei. Erabilera horiek, gainera, hirigintza baimen egokiak beharko dituzte, sektoreko legediak besterik ezarri ezean.

D.2. Lurzoru urbanizaezinean sailkatutako jardueren lizentzia Baliteke, kasu batzuetan, lurzoru urbanizaezinean garatu nahi den jarduerarako ezinbestekoa izatea sailkatutako lizentzia lortzea. Dagokion alkateak ematen du lizentzia hori. Jarduteko lizentzia hori lortzeko prozedura araututa dago otsailaren 27ko Euskal Autonomia Erkidegoko

3. N

A T U R

I N G U R U N E A R E N

B A B E S A

H I R I G I N T Z A

A R A U D I A N

LIZENTZIARIK BEHAR EZ DUTEN LURZORU URBANIZAEZINETAKO JARDUERAK 1. Etxe-eskortak eta gehienez 20 abelgorri buru dituzten abeltzaintza ustiategi txikiak (ustiategian espezie bakar batekin aritzen badira), edo ustiategi baliokideak, ondoren adierazten diren proportzioen arabera abelgorri buru bat = zaldi bat = txerri eme ugaltzaile bat = gizentzeko lau txerri = 10 ardi edo ahuntz = 10 untxi eme ama = 40 hegazti. Ustiategian hainbat espeziek batera bizi behar badute, aurreikusitako abelburu guztien baliokidea kalkulatuko da abelgorri burutan, aurreko proportzioaren arabera, eta 20 abelgorri buruko muga berari eutsiko zaio. Gehienez 25 txakur izan ditzaketen txakur zaindegiak ere barne hartzen dira (hazkuntza eta trebatzea). 2. Lanabesak, aleak, bazka eta ongarriak gordetzeko 1.000 metro koadrorainoko eremu erabilgarria duten nekazaritza biltegiak, instalatutako potentzia mekanikoa 25 kW-tik beherakoa bada, ďŹ tosanitarioen biltegiratze espeziďŹ koak salbu. Produktu horiek banatzeko guneak hartuko dira biltegi ďŹ tosanitariotzat. 3. 3. Erregai likidoak edota gasdunak biltegiratzeko instalazioak (zerbitzugune, hornikuntza parke, banaketa instalazio edo antzeko instalazioen zati direnak izan ezik), gehienez ere 10.000 litroko edukiera badute; eraldatze guneak; errepikagailuak; eta antzeko instalazioak.

Ingurugiroa Babesteko 3/1998 Legeko III. idazpuruko III. kapituluan. Jarduera lizentzia udalek eman behar dute, baina hori lortu baino lehen, gaitasuna duen ingurumen organoak txosten bat egin behar du. Eskaera Udalari aurkezten zaio, proiektu teknikoarekin eta deskripzio txostenarekin batera. Eskaera horrek zuzenean jaso dezake ezezkoa, hirigintza plangintzan edo tokiko arautegian oinarritutako arrazoiengatik. Hala ez bada, alkateak espedientea jendaurrean jarri behar du (hamabost egunez), eta zuzenean jakinarazi behar die lurzoruaren ondoan bizi direnei. Era berean, eskatutakoaren edukiari buruzko osasun txosten nahitaezko eta lotesle bat eduki behar da. Udalak txosten arrazoitu bat egin behar du espediente osoari buruz, eta ingurumen organo eskudunari bidali behar dio. Organo eskudun hori foru aldundia izango da, jarduerak egoitzadun hiri-lurzoruan egin nahi badira; edo Eusko Jaurlaritza, gainerako kasuetan (hortaz, lurzoru urbanizaezinean ere bai). Ingurumen organoak jarduerari buruzko txosten bat jaulki beharko du, gehienez ere hamabost eguneko epean. Txosten hori loteslea izango da udal agintariarentzat, bai jarduteko lizentzia ematearen kontrakoa bada, bai neurri zuzentzaileak ezarri beharra erabakitzen badu. Alkateak emango edo ukatuko du jarduteko lizentzia, eskaera aurkeztu eta sei hilabeteko epean. Garrantzitsua da jakitea administrazioaren isiltasuna positiboa dela, oro har, legearen arabera. Salbuespen hauxe da: ingurumen organoak aurkako txostena jakinarazi eta Udala txosten hori exekutatzekotan dagoenean. Jarduteko lizentzia ematen ez den bitartean, udalek ezingo dute obra lizentziarik eman instalazio horietan sailkatutako jarduerak garatzeko. Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera, xedetzat sailkatutako jardueren erregimenari atxikitako erabilerak edo jarduerak dituzten hirigintza-lizentziek zehaztu egin behar dituzte jarduera horiek erregulatzeko arautegiaren arabera bidezko diren neurri zuzentzaileak, eta baita benetan hartzen eta gauzatzen diren eta ondo funtzionatzen duten egiaztatzeko prozedurak ere.

Martxoaren 9ko 165/1999 Dekretuak, bestalde, II. eranskinean zehazten du zeintzuk diren baimenik behar ez duten lurzoru urbanizaezinetako jarduerak. 165/1999 Dekretuak araututakoaren arabera salbuetsita dauden jarduerek ez dituzte baliogabetzen udalak esku hartzeko dituen eskumen guztiak. Jardun baino lehen, lurzoruak eragiten dioten sektoreetako araudiek eskatutako baldintzak bete beharko ditu (ingurumen eta osasun arlokoak, segurtasun industrialekoak eta abar), eta jabeek dokumentazio tekniko aplikagarria aurkeztu beharko dute Udalean. Horretarako, jardueraren ezaugarri zehatzei kasu egin beharko die. Hori aurkeztuta, jarduerak gauzatu behar diren lekuaren ondoko bizilagunei jakinarazpen pertsonala helarazi beharko die Udalak eta, hamar eguneko epea eman, alegazioak aurkez daitezen. Dokumentazio tekniko hori Udaleko zerbitzu teknikoek egiaztatuta, eta alegazioak aztertuta, Udalak neurri osagarriak ezarri ahal izango ditu jarduerak egokiro gauzatzeko. Jardueren tituludunek, ondoren, udalari jakinarazi beharko diote instalazioak aurkeztutako dokumentaziora egokitzen direla eta, egoki izanez gero, ezarri diren neurri osagarrietara. Horretarako, instalazio mota horri dagozkion ziurtagiri teknikoak erantsi beharko dituzte. Era berean, Udaleko zerbitzu teknikoek egiaztatze bisitak egin beharko dituzte, jarduerak modu egokian gauzatzen direla bermatzearren, eta instalazioak jabeek aurkeztutako dokumentazio teknikora egokitzen direla ziurtatzearren.

D.3. Baratzezaintza edo abeltzaintza ustiategiei lotutako eraikuntza lizentzia Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legeak, 1997an Lurralde Antolamendurako Arauek ezarritako ildoari jarraiki, adierazten du lurzoru urbanizaezinean debekatuta dagoela etxebizitza gisa erabiltzeko eraikin gehiago egitea. Baina bi salbuespen aipatzen ditu: â&#x20AC;˘ Lehendabizikoa (aurreko atal batean aipatua), landa guneen erregimen berezia da.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; â&#x20AC;˘ Bigarrena da baratzezaintza edo abeltzaintza ustiapen ekonomiko bat etxebizitza gisa erabiltzeko baimena ematea jabe eta kudeatzaileari, eta bere familia unitateari. Horretarako, beharrezkoa duela frogatu beharko du, eta etxebizitza ustiaketa horri lotuta geratuko da, funtzionalki eta era iraunkorrean. Baratzezaintza eta abeltzaintza ustiategi bati lotutako eraikuntza baimena emateko, ezinbestekoa izango da ustiategi ekonomikoaren jabe eta kudeatzaileak hori ohiko etxebizitza gisa erabiltzea. Horretako, eskatzaileak dagokion lurralde historikoko nekazaritza sailaren baimena eskatu beharko du aldez aurretik eta honako hauek egiaztatu beharko ditu, gutxienez: a) Ustiategiak gutxieneko baldintzak betetzen dituela era autonomoan bideragarritasun ekonomikoa izateko. b) Eskatzailea Gizarte Segurantzan dagokion erregimen berezian sartuta dagoela, gutxienez eskaera egin baino urtebete lehenagotik. c) Aurkeztutako azken errenta aitorpenean eskatzailearen diru-sarrera arrunten %50 baino gehiago baratzezaintza edo abeltzaintza jardueraren ustiapenetik datozela. Baimena urratuta edo hori baztertuta ematen diren lizentziak zuzenbide osoz deusezak izango dira. Nolanahi ere, lurzoru urbanizaezinean bizitegi erabilerarako eraikuntza lanak egitea baimentzen duten lizentziek lege baldintza bat bete beharko dute: gutxienez hogeita bost urte jarraian iraun behar du erabilera horrek kasuan kasuko baratzezaintza edo abeltzaintza ustiapen ekonomikoarekin, edo landa garapenaren berezko beste erabilera batzuekin duen loturak (ez da inolako etenik onartzen). Era berean, baratzezaintza

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

edo abeltzaintza erabilerekiko lotura egiaztatzeko balio duten lursailak baimendutako eraikinari lotuta geratuko dira hirigintza eta erregistro aldetik. Lege baldintza ez betetzeak legez kanpo utziko du bizitegi erabilera eta eraikuntza antolamendutik kanpo utziko. Bata zein bestearen berri jasoko da Jabetzaren Erregistroan, legez dagokion eran. Urraketa gertatu ondoren, Udalak lizentzia iraungi dela adierazi beharko du. Aurretik, eragindako jabeari entzun beharko dio eta hark ez du kalte-ordaina jasotzeko inolako eskubiderik izango. Ustiategien Erregistroan baratzezaintza edo abeltzaintza ustiategi ekonomikoaren erregistroen edozein aldaketa eginez gero, Dagokion lurralde historikoko nekazaritza sailak Udalari jakinaraziko dio.

D.4. Baserriak berreraikitzeko lizentzia Baserri baten berreraikuntza baimentzeko ezinbestekoa izango da horrek baserri gisa identifikatzeko modua ematen duen egitura bati eustea. Inoiz ere ezingo dira berreraiki eraikuntzak haien murruen hondarrak jatorrikoen gailurrera iristen ez badira, eta, oro har, hondakinek ez badute modurik ematen jatorriko eraikinaren oinplano orokorra eta hasierako bolumetria ezagutzeko. Hala ere, lurzoru urbanizaezinean baserriak eta bizitegi eraikinen berreraikitzea baimendu ahal izango da baldin eta behar bezala egiaztatutako ustekabe baten ondorioz edo ezinbestean erabiltezin geratu badira, baita sistema orokorrak ezartzeko, derrigorrez desjabetuak eta eraitsiak izan badira ere. Eskatzaileak udal administrazioari eskatu beharko dio berreraikitzeko, eta horretarako urtebeteko epea izango du, erabiltezin geratu zenetik edo desjabetzea gertatu zenetik kontatzen hasita. Aipatu desjabetze kasu horretan, berreraikuntza babes berezikoa ez den lurzoru urbanizaezinean egin ahal izango da. Berreraikuntza lanak betiere, arau gisa, jatorriko eraikinaren osaera bolumetrikoa errespetatu beharko du. Baserrietan berreraikuntza lanak egiteko lizentzia lortzeko, baldintza batzuk bete behar dira: a) Proiektuak gutxienez hogei egun egon behar du jendaurrean. b) Ustekabekoa, ezinbestea edo desjabetzea dela eta egin beharreko berreraikuntza kasuetan, bidezko txostenak eskatuko zaizkie berreraikuntza baimentzea ahalbidetzen duten gertaera eta gorabeheretan esku hartu duten edo haien berri izan duten erakundeei. Inoiz ere ezingo da baserrien birgaitzetzat hartu lurzoru urbanizaezinean kokatutako eraikinak bizitegi erabilerarako eraberritzea edo birgaitzea, lehenago ez badute legez bizitegi erabilerarik izan.

4. N a t u rg u n e e n a r a u d i a n natur ingurunea babestea 4.1. Naturguneak babestea A. Zer da naturguneak babestea?

kologiaren aldetik balio handia duten naturguneak gordetzeko kezkaren aurrekari nagusia 1872koa da. Hain zuzen, urte hartan Yellowstone Ameriketako Estatu Batuetako parke natural deklaratu zuten. Harrez gero, Europara ekarri zuten natura babesteko modalitate hori, eta hemen zabaldu egin zen. Hartara, naturguneen egiazko sektore politika sortu zen, baina politika hori ez zen beti zerikusia zuten politiketatik bereizten (hirigintza, basogintza edo ondare historikoa babestea). Hiri garapenak eta industria iraultzak eragindako efektu negatiboen ondorioz sortu zen hainbat naturgune bere horretan gordetzeko beharra. Zaila da halako kontserbazio tekniken araubiderik aurkitzea XIX. eta XX. mendeen aurretik egindako legeetan. Hori ez da gertatzen ingurumena antolatzeko beste sektore batzuetan (ura, zarata edo airearen arloetan, adibidez). Honako baldintza hauek betetzen badira, leku bat berariaz babestutako naturgunetzat jo daiteke: eremu zehatz eta mugatu bat bakantzea, hor egin beharreko erabileren eta jardueren arautegia izatea, ingurumen edo natur balio esanguratsuak izatea eta, batez ere, berezi izaera berariaz adierazita izatea. Estatuen barne politikak alde batera utzita, nazioarteko erakundeek hainbat estrategia eta gomendio eman dituzte eremu horiek sustatzeari eta aldezteari dagokionez. Arlo horretan, nabarmentzekoa da Natura Babesteko Nazioarteko Elkarteak 1948tik egin duen lana. Erakunde honen helburuak dira, alde batetik, nolabaiteko homogeneotasuna ezartzea babestu beharreko eremuak kategoriatan banatzeko eta, bestetik, politika publikoak taxutzeko eta gauzatzeko iradokizunak eta jarduera ildoak proposatzea. Beti izan dira arazo ugari onartzeko gune jakin batzuk egiazko santutegi edo museo naturalak balira moduan babestu behar direla. â&#x20AC;˘ Aurkako lehen ahotsak eragindako pertsonenak izan ohi dira: eremu babestuaren barruan diren herriek aldarrikatzen dute eskubidea dutela adierazpenak eragiten ez dien lurraldeetako herritarren baldintza beretan garatzeko ekonomikoki. Horrela, ordainen eta sustapen neurrien arazoa sortzen da, eta legeek ez diote beti behar bezala aurre egiten arazo horri. Ingurumenaren eta garapen ekonomikoaren arteko gatazka argien islatzen duen egoeretako bat da. â&#x20AC;˘ Guneak babesteko sistemari eragiten dion bigarren faktorea masa turismoaren fenomenoa da. Horrek presio handia sortzen du eremu babestuetan gauza daitezkeen erabileren gainean. Eremuko balio natural nagusia da babes juridikoa eskaintzeko arrazoi garrantzitsuena, eta, era berean, turismo ustiapenean interesa duten pertsona asko erakartzen ditu (eremuan eta ingurumarietan eraikitzea barne), bai eta aisia ustiatu nahi duten asko ere, eta horrek arazo asko sortzen ditu (masifikazioa, zirkulazioa, zarata, hondakinak, eta abar). â&#x20AC;˘ Eremu babestuak erabiltzeko eta horiez gozatzeko eskaerak gora egitea, halaber, neurri batean konponbidea izan daiteke eragindako herrien garapen ekonomikorako. Herri horiek guneen erabilera publikoari eta aisia gozatzeari lotutako zerbitzuak eman ditzakete. Hori diru sarrera iturri ona izaten da, eta eremu horretako hirigintza eta industria garapenari legez jartzen zaizkion mugak konpentsa ditzake. Nolanahi ere, jokoan diren hiru interesen arteko oreka (ingurumen balioa, garapen ekonomikoa eta erabilera publikoa) zaila da, baina beharrezkoa da lehena ez dadin desnaturalizatuta geratu.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ Naturguneak babesteko politikaren arrakasta neurtzeko adierazle garrantzitsuenetakoak naturgune izendatutako lurzoruen portzentajea erakusten du. Datuak bizkor aldatzen diren arren, eta nahiz eta ehunekoak aldatzen diren, oinarritzat hartutako naturguneen kontzeptu juridikoen arabera, Europako batez bestekoa %8 ingurukoa da. Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, esanguratsua da 1989. urtera arte (urte horretan Urdaibaiko Biosfera-erreserba deklaratu zen) ez zegoela juridikoki babestutako naturgunerik. 1997an, Euskal Autonomia Erkidegoko naturgune babestuek lurraldearen %5 hartzen zuten. Euskal Autonomia Erkidegoak zenbait gune Garrantzi Komunitarioko Lekutzat (GKL) jotzeko, eta haiek Natura 2000 Sarean sartzeko proposamenak Euskal Autonomia Erkidegoaren %20ri eragiten dio. Baina, horrek ez die eragiten babes erregimen bereziaz babestutako eremu guztiei (adibidez, Urdaibaiko biosfera erreserbatik kostaldea eta padurak, ibaia eta Kantauriko artadiak bakarrik aipatzen dira). Estatu osoa kontuan hartuta, Natura 2000 Sareak lurraldearen %15 baino pixka bat gehiago hartuko duela espero da. Nolanahi ere, ez da eragindako lurraldeen ehunekoa bakarrik hartu behar kontuan ingurumen politika egokia den edo ez erabakitzeko. Badaude aurrekoa bezain garrantzitsuak diren beste bi faktore: emandako babes maila eta babestutako sistema naturalen aniztasuna. • Babestu beharreko naturguneen inbentarioa edo zerrenda egite hutsa eraginkorra baino, itxurakeria izan daiteke. Izan ere, eremu bakoitzak ez badu erregimen berezia, edota ez badira eremu horretako baliabideak antolatzen, eremu bat zerrenda batean sartzeak ez du inolako ondorio juridikorik ekartzen. Ildo horretan dauden legeek oinarri eskasa daukate; alegia, antolakuntzako, planifikazioko eta kudeaketako esparruak ezartzen dituzte, eta horiek osatu egin behar dira nahitaez. Garapen lan hori ez bada egiten, ez dira lortuko legeetan aipatzen diren babes helburuak. • Gaur egun, naturguneak babesteko politika indartu egin da, bioaniztasuna zaintzeko ingurumen paradigma berri baten babespean. Paradigma hori 1992ko Rio de Janeiroko konferentzian ezarri zen, hain zuzen ere. Aniztasun Biologikoari Buruzko Hitzarmena urte horretako ekainaren 5ean onartu zen, eta zortzigarren artikuluan ondokoa zehazten da: alderdi kontratugile bakoitzak, ahal den neurrian eta egoki den heinean, «eremu babestuen edo biodibertsitatea babesteko neurri bereziak behar dituzten eremuen sistema bat ezarriko duela» (‘a’ letra), «ekosistemak eta habitat naturalak babes daitezen sustatuko duela, bai eta naturguneetan espezien multzo bideragarriei eutsiko diela» (‘d’ letra), eta «ingurumenaren aldetik egokia den garapen iraunkorra sustatuko duela eremu babestuen ingurumarietan, eremu horien babesa handitzeko» (‘e’ letra). Garrantzitsua da babestutako lurzoruaren ehunekoa eta haren kontserbazio erregimena, baina ez hori bakarrik. Alegia, lurralde horretako ekosistemen kontserbazioa bermatu behar da (hezeguneak, goi edo erdi mendia, basamortuak, eta abar).

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

B. Zein legedi dago indarrean naturguneak babesteari dagokionez? Naturguneak babesteko legeetan lau alor bereiz daitezke, eta alor horien artean lotura estuak daude; izan ere, arautegi horiek eremu berean elkar daitezke. Honako hauek dira lau alor edo maila horiek: • Nazioarteko esparrua. • Europako Batasuneko esparrua. • Estatuko esparrua. • Autonomia erkidegoetako esparrua.

B.1. Nazioartean Naturgune batzuk zenbait estatuk izenpetutako nazioarteko itunetan aipatzen dira. Itun horietan gune jakin batzuk babesteko figura solte multzo zabal bat agertzen da. Nagusiki, nazioartean garrantzia duten hezeguneei buruz ari gara (Ramsarko Hitzarmenean ezarri zituzten, 1971ko otsailaren 2an) eta baita biosfera-erreserbez ere (Unescoren 1971ko Gizakia eta Biosfera programaren barruan sortu ziren, eta Sevillako Nazioarteko Konferentzian ezarri zituzten haren oinarriak, 1995eko martxoaren 20an). Nazioarteko hitzarmen eta akordioek eremu horiei dagozkien aplikazio arauak zehazten dituzte. Hainbat kasutan, estatuek bete beharreko arau espezifikoak ere ezartzen dituzte (besteak beste: eremu jakin batzuk izendatzea; horiei buruzko informazioa bidaltzea; eremu jakin batzuk babestea, balio naturalak eta kulturalak gordetzeko; eta, eremu babestuak ez desklasifikatzea espazio berriak sustatu edo izendatu gabe). Kasu gehienetan, xedapen horiek oso malguak izaten dira, eta helburuak sinbolikoak baino gehiago juridikoak izaten dira. Hitzarmen horietan ez da mekanismo hertsatzailerik izaten, nahiz eta hitzarmen horiek barne antolamendua osatzen duten, eta nazioarteko arau ia guztietan mekanismo hertsatzaileak izaten diren. Gune horietako ingurumenaren

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

babesa handitu egingo da, baldin eta gune hori, lehen aipatutako kategorietan egoteaz gain, babestu beharrekotzat jotzen bada Europako arauetan edo barne arauetan oinarrituta. Hori sarritan gertatzen da. • Euskal Autonomia Erkidegoan biosfera-erreserba bat dugu: Urdaibai. Unescok hala izendatu zuen 1984an, Eusko Jaurlaritzak proposatuta. Horrek azaltzen du, adibidez, erreserba horretako patronatuko kideetako bat Unescoren Gizakia eta Biosfera programako ordezkari bat izatea. • Euskal Autonomia Erkidegoan diren nazioarteko garrantziko hezeguneak, eta Ramsar zerrendan agertzen direnak (Ramsar hirian 1971n izenpetutako hitzarmenaren esparruan sortu zen zerrenda hori) honako hauek dira: Urdaibai (1993), Laguardia –Carravalsecako urmaelak, Carralogroño eta Prao de la Paul (1996), Txingudi (2002), Ulibarri-Ganboa urtegiaren dandarra (2002), Añanako gatzagak - Caicedoko lakua (2002) eta Muskoko urmaela (2002). Azken hori Laguardiako urmaeletan ere badago.

B.2. Europako Batasunean Naturguneen adierazpena, Europako erkidego zuzenbidearen eskakizunen arabera, bi arauren bitartez gauzatzen da: • 79/409/CEE Zuzentaraua, apirilaren 2koa, Hegazti Basatiak Kontserbatzeari buruzkoa: Estatuei Hegaztien Babes Bereziko Eremuak (HBBE) sortzeko betebeharra ezartzen die. Europako Batasuneko itsaso eta lur geografiaren baitan egokienak diren eremuak izan behar dute, kopuruei eta azalerari dagokienez. Eremu horietan, Zuzentarauko 1. eranskinean aipatzen diren hegazti basatiak babestu behar dira, bai eta era erregularrean iristen diren migrazio hegaztiak

B A B E S T E A

ere. Horren helburua da ugalketa, muda eta negutoki eremuak nahiz migrazioetan atseden hartzeko guneak babestea; garrantzi berezia ematen zaie hezeguneetako ekoizpenari eta, batez ere, nazioarteko garrantzia dutenei. • 92/43/CEE Zuzentaraua, maiatzaren 21ekoa, habitat naturalak eta fauna nahiz flora basatia babestekoa: Estatuei Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE) sortzeko betebeharra ezartzen die. Espazio horiek Zuzentarauko 1. eta 2. eranskinean aipatzen diren espezieen habitat naturalak izan behar dute. Ezarritako izendatze prozedura nahiko konplexua da; izan ere, Autonomia Erkidegoek, Estatuko Administrazioak, Europako Batzordeak, eta, azkenik, berriro ere Autonomia Erkidegoek esku hartzen dute. Horregatik, KBE eremu horiek sortzeko prozesua gehiegi luzatzen bada, Europako Batzordeak Garrantzi Komunitarioko Lekuen zerrenda (GKL) onartzeko erabakiak ondorio juridikoak izango ditu, Kontserbazioko Eremu Berezitzat deklaratu aurretik ere, aurretiazko mekanismo gisa. Bi eremu mota horiek, HBBE eta KBE eremuak, Europako Natura 2000 Sare Ekologikoko zati dira. Gai horretako barne araudien arabera, autonomia erkidegoei dagokie espazio horiek deklaratzea eta kudeatzea. Betiere, Estatuaren eskumenak errespetatu beharko dituzte, eremu horiek Parke Nazionalen mugen barruan badaude, edota, bereziki, jurisdikziopeko urei dagokionez.

B.3. Estatuan Naturgune babestuei buruzko Estatuko oinarrizko arautegiaren funtsa 4/1989 Legean, martxoaren 27koan, dago. Lege hori Naturguneak nahiz Fauna eta Flora basatia Kontserbatzeari buruzkoa da. Lege hori (artikulu

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ asko autonomia erkidegoetako oinarrizko arauak dira) hainbatetan aldatu da onartu zuten unetik gaur egun arte, bereziki, lege horren gainean Konstituzioaren jurisprudentziak hartutako erabakietara egokitzeko. Naturguneak nahiz Fauna eta Flora Basatia Kontserbatzeko 4/1989 Legean honako gune babestu mota hauek ezartzen dira: a. Parkeak. b. Natur Erreserbak. c. Monumentu Naturalak. d. Paisaia Babestuak. e. Parke Nazionalak. Legeak arreta berezia jartzen dio azken espazio babestu mota horri. Nolanahi ere, hori ez da oso interesgarria Euskal Autonomia Erkidegoaren kasurako, gure lurralde esparruan ez baitago Parke Nazionalik. Horrez gain, kontuan hartu behar da Konstituzioaren Jurisprudentziak onartzen duela autonomia erkidego bakoitzak aipatutakoez bestelako irudiak sortzea, edota horietako zenbait figura bakarrean bateratzea. Horrela, babes neurri propioak eratuko ditu. Baina, neurri horiek Legearen oinarrizko arauak errespetatu behar dituzte, eta arau horiek bost maila ezartzen dituzte autonomi erkidegoetako naturguneak sailkatzeko. Sailkapen horren helburua da koordinatu ahal izatea oinarrizko araudiari eta nazioarteko izendapenari zein homologazioari dagokienez.

B.4. Autonomia erkidegoetan Euskal Autonomia Erkidegoan naturguneak babesteari buruzko legeei dagokionez, hiru kategoria bereizi behar dira: • 16/1994 Legea, ekainaren 30ekoa, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeari buruzkoa. Gai horren inguruko oinarrizko araua da, eta Estatuko oinarrizko arautegian ezarritakoa garatzen du (ez du ezer arautzen nazioarteko edo Europako Batasuneko arauak aplikatzetik ondorioztatzen diren espazio kategorien gainean). 16/1994 Legean, hiru naturgune babestu mota ezartzen dira Euskal Autonomia Erkidegorako: parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz apartekoak. Kategoria horiei deituko diegu «naturgune babestuak», adiera hertsian. • 5/1989 Legeak, uztailaren 6koak, Urdaibaiko Erreserba babesteko eta antolatzeko erregimen berezia ezartzen du, eta 1984an Unescok egindako adierazpena araudi bidez gauzatzea du helburu. • Lurralde Antolamendurako Araudiak (Lurraldea Antolatzeko 4/1990 Legea, eta hura garatzen duten 1997ko Lurralde Antolamenduko Arauak) eta 3/1998 Legeak, Ingurumena Babesteko Lege Orokorrak, bi kategoria sortzen ditu (Natura Intereseko Guneak eta Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Guneak). Dena den, zentzu hertsian, ez dira aurrekoen

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

moduko naturguneak, baina irudi horiekin lotura puntu ugari dituzte.

4.2. Euskal Autonomia Erkidegoko naturgune babestuak A. Babestutako naturguneetako araudien eta politiken helburuak 16/1994 Legeak, ekainaren 30ekoak, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babestekoak, honako helburu hauek ezartzen ditu: a) Biztanleek baliabide naturalak era antolatuan erabiltzea, espezieen eta ekosistemen aprobetxamendu iraunkorra, nahiz leheneratzea eta hobetzea bermatzeko. b) Ekosistema naturalen eta paisaiaren aniztasuna eta berezitasunak gordetzea, bai eta geologia intereseko eremuak babestea ere. c) Oinarrizko ekologia prozesuei eta baldintza basatietan bizi diren fauna eta flora espezieen habitatei eustea, aniztasun genetikoa bermatzeko. d) Ondare naturalaren ekoizpen gaitasunari eustea. Helburu horiek lortzeko, Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoek, beren eskumenek ahalbidetzen duten heinean, eta titulartasuna eta erregimen juridikoa edozein izanik ere, honako printzipio orokorren arabera kudeatu behar dituzte natur baliabideak: • Baliabide naturalak era antolatuan kudeatzea, albait onura gehien sor ditzaten egungo belaunaldientzat ekonomiaren, gizartearen eta ingurumenaren aldetik, baina, betiere, etorkizuneko belaunaldien beharrei eta nahiei erantzuteko gaitasuna murriztu gabe. • Lurzorua erabiltzea emankortasuna galarazi edo kaltetu gabe. • Nekazaritzarako egokiak diren lurzoruak horretarako erabiltzea, gaitasun biologikoari eta ekoizpenari eustea bermatuko duten teknikak erabiliz (nekazaritzan, abeltzaintzan eta basogintzan). Jarduera horretan inguruneko ekosistemak errespetatu beharko dira, eta jabetzaren gizarte funtzioarekin bat egin beharko du. • Ur baliabideak babestu egin behar dira isurpenen aurrean. Halaber, autoarazketarako gaitasunari eutsi beharko zaio eta gaitasun hori handitu, eta fauna eta flora ere babestu beharko dira. • Landaredia babestu egin behar da, bereziki, basoak, landare multzoak, hesiak eta ibaiertzetako landaredia; mendietako basoen ustiapena era ordenatuan egin behar da, behar sozio-ekonomikoen arabera eta eragin ekologiko txikieneko eremuetan sustatuz. Landaredia desagerrarazi den eraiki gabeko azalere-

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

tan landareak berriro landatu behar dira, albait bizkorren, eta eremuko ezaugarrietara egokituta. • Fauna eta flora basatia errespetatu egin behar dira, ondare naturaleko zatiak izaki, eta arriskuan diren espezieak gordetzeko eta leheneratzeko egin behar dira ahaleginak, batez ere. • Itsas baliabideak guztion ondarea dira eta guztion zerbitzura egon behar dute. Hain zuzen ere, baliabide horiek albait errendimendu handiena eskuratzeko moduan erabili behar dira, ustiapen ekonomiko arrazional eta eraginkorra eginez. Ustiapen horrek bateragarria izan behar du espezieak babestearekin eta komunitatearen ongizatea handitzearekin. • Azpiegitura lanak eta, oro har, eraikuntza lanak, naturara eta paisaiara egokitu behar dira, inpaktua onargarria izan dadin. • Ikasleek naturari buruz ikas dezaten sustatuko da, eta hezkuntzako proiektu zientifikoak gauzatuko dira, natura ezagutzeko eta kontserbatzeko. • Natur ingurunea kulturarako eta aisiarako gune gisa erabiltzea bermatuko da. • Ordainak bermatuko dira, baldin eta naturgune babestuen arautegia ezartzeak errentak jaistea eragiten badu.

B. Naturgune babestuen tipologia Natura Babesteko Legean 16/1994 Legeak, ekainaren 30ekoak, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babesteari buruzkoak, hiru naturgune babestu mota zehazten ditu: 1. Parke naturalak. 2. Biotopo babestuak. 3. Zuhaitz Apartekoak. Horiei ezartzen zaizkie lege horretan xedatutako zehaztapenak. Naturgune babestutzat jo daitezke honako baldintza hauetakoren bat edo gehiago jazotzen badira: a) Komunitateko ekosistemen, paisaien edo eraketa geologiko edo geomorfologikoen adierazgarri izatea. b) Eragin nabarmena izatea ekosistemak egungo egoeran babesten, garapen prozesuen jarraipena bermatzen, espezieen migrazioa ahalbidetzen eta natur ingurunea erregulatzeko funtzioei jarraipena ematen. c) Rol garrantzitsua izatea funtsezko prozesu ekologikoei eusten. d) Landare eta animalien komunitateak babestea ahalbidetzea, edozein espezie desagertzea saihestuz, eta material genetikoaren lagin hautatuak izateko.

B A B E S T E A

e) Kontserbazio egoera onean diren, desagertzeko arriskuan diren edota, nazioarteko hitzarmenen nahiz xedapen zehatzen arabera babes berezia eskatzen duten habitat naturalen laginak izatea. f) Arriskuan diren espezie gisa katalogatuta dauden, edota, nazioarteko hitzarmenen edo xedapen zehatzen arabera, babes berezia eskatzen duten animalia edo landare komunitateak egotea. g) Arraroak edo bereziak izateagatik nabarmentzen diren elementu naturalak egotea. h) Ikerketa zientifikoa, natur inguruneak interpretatzea edota ingurumen parametroak aztertzea eta kontrolatzea ahalbidetzea. i)

Ezaugarri ekologiko egokiak izanik, tokiko eta inguruneko komunitate eta herriei laguntzea. Eremua era ordenatuan garatzeko elementu dinamizatzailea izan behar du.

Natur inguruneko kultura, historia, arkeologia edota paleontologia balioak ondare kulturalaren isla adierazgarri eta baliotsuak izatea.

k) Edertasun bereziko edo balio kulturaleko landa paisaia osatzea, edota paisaia orokorraren baitan elementu bakandu eta esanguratsuak izatea.

Printzipioz, naturgune babestuak izendatzeko, 16/ 1994 Legean, ekainaren 30ekoan, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babesten duenean, xedatuta dauden hiru modalitateetako bat izan behar du. Ez da baztertzen eremu bereko zenbait tokitan babesguneak eratzea (Biotopo Babestua, parke natural baten barruan; Zuhaitz apartekoa, biotopo babestuaren edo parke naturalaren barruan). Naturgune horietan guztietan, gainera, babestutako eremu periferikoak ezar daitezke, kanpoko ekologia edo paisaia inpaktuak saiheste aldera. Eremu periferiko horietan helburuak betetzeko beharrezkoak diren mugak jar daitezke.

B.1. Parke naturalak B.1.1. Zer da parke naturala? Paisaien edertasunarengatik, ekosistemen adierazgarritasunarengatik nahiz faunaren, floraren edo eraketa geomorfologikoen berezitasunarengatik bereizten dira. Aginte publikoek esku hartu behar dute, baliabide naturalak era ordenatuan aprobetxatzea eta erabilera publikoa ematea bateragarriak izan daitezen balio ekologikoak, estetikoak edo hezkuntzakoak kontserbatzearekin eta leheneratzearekin. Naturgune bat parke natural izan dadin, Eusko Jaurlaritzak hala deklaratu behar du, berariaz. Horretarako, lehenengo Parke Naturaletako Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana onartu behar du eta, gero, dekretua egin.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013;

B.1.2. Nola izendatzen da parke naturala? Eremu bat Eusko Jaurlaritzaren dekretuz parke naturaltzat jo aurretik, izendapen horren eremuari dagokion Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana taxutu eta onartu behar da. Baliabide Naturalen Antolamendu Plana taxutzeko, honako izapide hauek jarraitu behar dira: 1. Eremu jakin bateko Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana taxutzeko prozedura hasteko erabakia Eusko Jaurlaritzako Sail eskudunak hartzen du (gaur egun, Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila arduratzen da horretaz). Sail horrek bideratu behar ditu prozedura hori sustatzeko nahiz eremu horrek parke naturalaren kategoria har dezan bultzatzeko ekimen publiko edo pribatu guztiak. Ekimen horretan, honako hauek barne hartu behar dira, gutxienez: espazio geografikoaren identifikazioa eta, proposatzen duenaren arabera, plana taxutzea justifikatzen duen azalpen txostena. 2. Behin erabaki hori hartu denean, Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana taxutzen hasten da. Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak, ofizioz edo alderdi batek hala eskatuta, planaren aurretiko dokumentua idatzi behar du. Aurretiko dokumentu horretan barne hartu behar dira dagokion lurralde eremuko baliabide naturalak antolatzeko helburuak eta jarraibideak. Aurretiko dokumentu horren inguruko txostena dagokien foru aldundiek aztertu behar dute. Halaber, entzunaldi izapidea bete behar da interesdunen alde; eragindako eremuetako gizarte interesen titularren alde; baliabide naturalak ingurumen arloan babeserako legez onartutako printzipio orokorrak helburutzat dituzten elkarteen alde;

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

eta, antolatzekoa den lurraldeko udalen zein tokiko erakunde txikiagoen alde. 3. Aurreko izapideak betetakoan, txostena eskatuko zaio Naturzaintzako Aholku Batzordeari. Txosten hori hilabeteko epean jaulkiko du, eta Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana behin-behinekoz onartuko da, Lurralde Antolamendu eta Ingurumen sailburuak hala aginduta. 4. Behin-behinekoz onartu eta gero, Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana jendaurrean aurkeztuko da, hirurogei egunez. Izapide horren ondorioz, behin-behineko planeko irizpideak eta konponbideak nabarmen aldatzen badira, berriro ere jendaurrean aurkeztuko da, lehengo baldintza beretan. Fase hori amaitutakoan, edota informazio publikoko izapide berria ez bada beharrezkoa, planeko aldaketak ez direlako esanguratsuak, plana egin duen sailak Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana behin-behinekoz onartzea erabaki dezake. 5. Aurreko izapideen ondoren, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Batzordeak aztertu behar du Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana, eta horren inguruko txostena egin. Txosten hori hiru hilabeteko epean egin behar du, espedientea jaso eta hurrengo egunean zenbatzen hasita. Lurraldearen Antolamendurako Batzordearen txostena oso garrantzitsua da. Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak erreferentzia egiten dionean Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauek Babestutako Naturguneen Sarean jasotzen ez den gune bati, Lurraldearen Antolamendurako Batzordearen txostenak proposatutako muga loteslea izango da. Kasu

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

horretan, Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana taxutzeko prozedurarekin jarraitu ahal izateko, aurrez Eusko Jaurlaritzak onartu egin behar ditu Lurralde Antolamendurako Arauen aldaketak, bi elementu antolatzaileak bateratze aldera. 6. Eusko Jaurlaritzari dagokio Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana behin betikoz onartzea, Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak hala eskatuta. Hori dekretu bidez egin behar da, eta dekretu hori Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu behar da. Jarraian, onartu eta argitaratu (maiz, aldizkarian bertan) egin behar da Parke Natural deklaratzeko Dekretua, baldin eta plana taxutzeko prozeduran katalogazioa egokitzat jo bada.

B.1.3. Zein parke natural daude Euskal Autonomia Erkidegoan? Oraingoz, bederatzi Parke Natural daude Euskal Autonomia Erkidegoan. Parke naturalen zerrenda, eta parke izendatzen duen dekretuaren aipamena: • URKIOLA (275/1989 dekretua, Abenduaren 29koa). • VALDEREJO (4/1992 dekretua, urtarrilaren 14koa). • ARALAR (169/1994 dekretua, apirilaren 26koa). • GORBEIA (228/1994 dekretua, ekainaren 28koa). • AIAKO HARRIA (241/1995 dekretua, apirilaren 11koa). • IZKI (65/1998 dekretua, martxoaren 31koa). • PAGOETA (254/1998 dekretua, azaroaren 29koa). • AIZKORRI - ARATZ (76/2006 dekretua, apirilaren 4koa). • ARMAÑÓN (176/2006 dekretua, irailaren 19koa).

B A B E S T E A

B.1.4. Zein arauk zehazten ditu parke naturaletako erabilerak eta jarduerak? Euskal Autonomia Erkidegoko parke naturalen kasuan, ahalbidetzen, baimentzen, errazten, mugatzen edo debekatzen diren erabilera eta jarduerak, oinarrian, hiru arautan zehazten dira: Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana onartzen duen Dekretuan, Parke Natural Deklaratzeko Dekretuan, eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana onartzen duen Dekretuan.

B.2. Biotopo babestuak B.2.1. Zer da Biotopo Babestua? Biotopo Babestuak dira oinarrizko arautegian erreserba natural, monumentu natural edo paisaia babestua izendapena duten naturguneak. Biotopo babestuak sortzearen helburua hauxe da: ekosistemak, komunitateak, elementu biologikoak, interes geologikoko eremuak nahiz natur inguruneetako toki zehatzak, edo berezitasun nabarmena, arrarotasun, edertasun ikusgarri edo ageriko interes zientifikoa duten eraketak babestea. Arraroak, ahulak, garrantzitsuak edo bereziak direlako, balio berezia ematen zaie.

B.2.2. Nola izendatzen da Biotopo Babestua? Arraroak, ahulak, garrantzitsuak edo bereziak direlako, ekosistema, komunitate edo elementu geologikoei balio berezia eman nahi zaienean (hau da, oinarrizko arautegietan erreserba naturaltzat jotzen dena) eta biotopo babestu izendatu, ezaugarri horiek berretsiko dituen txosten bat egin behar da eta, ondoren, parke naturalen kasuan bezala, Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana egin eta onartu beharko da. Itxina mendigunearen kasu berezia alde batera utzita (Gorbeiako Parke Naturalaren barruko biotopo babestua da), egia esan, une honetara arte deklaratutako biotopoetan ez da aurretik halako

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

planik egin. Hori dela medio, Euskal Autonomia Erkidegoko organo eskudunen arabera, ez dagokie oinarrizko arautegian jasotzen den erreserba natural kategoria. Hain zuzen ere, kategoria hori da baliabideak deklaratu aurretik antolatzea eskatzen duena.

tiapena mugatu egingo da, ustiapena zaindu nahi diren balioak babestearekin bateragarria den kasuetan salbu.

Hori alde batera utzita, biotopo babestu izendapena lortzeko prozeduran nahitaez sartu behar da interesdunen entzunaldia. Gainera, eragindako gizarte eta erakunde interesen titularrei galdetu egin behar zaie (besteak beste, jakina, udalei), eta lankidetza eskatu. Biotopo deklaratzeko dekretua onartu aurretik, Euskal Herriko Natura Zaintzeko Aholku Batzordeak (Naturzaintza)txostena egin behar du.

Gaur egun, Euskal Autonomia Erkidegoan bost biotopo babestu daude. Atxikitzen den zerrendan egun duten izena eta izendapena jasotzen dekretua ageri dira. Horietako lehena, parke natural baten baitan integratutako biotopo babestu kasu bakarra da.

Eusko Jaurlaritza onartu eta Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratutako biotopo babestuak deklaratzeko dekretuan, dagokion eremuan baimentzen, sustatzen eta mugatzen diren jardueren erregimen juridikoa jaso ohi da, baita baimen daitezkeen eta debekatzen direnena ere. Biotopo babestuetan baliabideen us-

B.2.3. Zein Biotopo babestu daude Euskal Autonomia Erkidegoan?

• ITXINA MENDIGUNEA (368/1995 dekretua, uztailaren 11koa). • LEITZARAN IBAIA (416/1995 dekretua, irailaren 29koa). • LAGUARDIAKO URMAEL MULTZOA (417/1995 dekretua, irailaren 19koa). • INURRITZA (40/1997 dekretua, otsailaren 25ekoa). • GAZTELUGATXE (229/1998 dekretua, irailaren 25ekoa).

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

B.3. Zuhaitz apartekoak B.3.1. Zer da Zuhaitz apartekoa? Zuhaitz apartekoak dira ezaugarri ezohikoak edo nabarmenak dituztenak (tamaina, adina, historia, edertasuna, kokalekua, eta abar) eta horrexegatik ingurumen babes berezia merezi dutenak. Izendapen horrekin, zuhaitz bakanduak babesten dira, eta ez espezieak orokorrean. Zuhaitz apartekoen izendapenean adierazi egin behar dira egoki babesteko beharrezkotzat jotzen diren muga geografikoak, bai eta horietan egiten diren erabilera eta jarduerak arautzeko arautegiak ere. Praktikan, erabilera eta jarduerak arautzea ohikoa da orain arte deklaratutako zuhaitz apartekoen kasuan.

B.3.2. Nola izendatzen da zuhaitz apartekoa? Ez dago jarraitu beharreko prozedura zehatzik, beraz, izaera orokorreko xedapenak taxutzeko ohiko prozedura erabiliko da. Natura babesteko arauek eskatzen dituzten baldintza bakarrak honako hauek dira: 1. Deklarazio dekretua egiteko prozeduran, interesdunen entzunaldia egin behar da eta eragindako gizarte eta erakunde interesen titularrei galdetu egin behar zaie. Hain zuzen ere, horien lankidetza bilatuko da. 2. Euskal Herriko Natura Zaintzeko Aholku Batzordeak (Naturzaintza) aurreko txostena egingo du eta, ondoren, Eusko Jaurlaritzak onartu beharko du izendapena, dekretu bidez.

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

B A B E S T E A

Lantarongo pinazi pinua (Araba) Gasteizko sekuoia (Araba) Artziniegako artea (Araba) Garaiko artea (Bizkaia) Muxikako artea (Bizkaia) Artzentalesko pedunkuludun haritzaren eta ametzaren arteko hibridoa (Bizkaia) Zeanuriko hagina (Bizkaia) Zeanuriko hagina (Bizkaia) Aizarnazabalgo artea (Gipuzkoa) Mutrikuko artea (Gipuzkoa) (Deskatalogatuta) Getariako artelatza (Gipuzkoa) Albizturgo duglas izeia (Gipuzkoa) Bergarako magnolia (Gipuzkoa) Gaubeako artea (Araba) Zigoitiako pedunkuludun haritza (Araba) Urkabustaizko hagina (Araba) Kanpezuko hagina (Araba) Kanpezuko ezkia (Araba) Donostiako artea (Gipuzkoa) Donostiako pedunkuludun haritza (Gipuzkoa) Hernaniko ginkgoa (Gipuzkoa) Altzoko pagoa (Gipuzkoa) Aiako hagina (Gipuzkoa) Arrasateko sekuoia (Gipuzkoa)

Zuhaitz apartekoak deklaratzeko dekretuek ondokoa zehazten dute, eranskinetan: Zuhaitz apartekoaren zenbakizko kodea, espeziea, probintzia eta herria, egoera (UTM koordenatuak) eta ezaugarri esanguratsuak.

B.3.3. Zein arau aplikatzen zaie zuhaitz apartekoei? Gaur arte, 26 zuhaitz izendatu dituzte zuhaitz aparteko, baina horietako bat desklasifikatu egin dute, ezinbesteak eragindako arrazoi naturalengatik. Egungo zerrenda honako hau da: 1. Zuiako pedunkuludun haritza (Araba) 2. Arana ibarreko lizarra (Araba)

Deklaratutako zuhaitz apartekoak kudeatzea dagokion foru aldundiaren zeregina da. Zuhaitz apartekoei honako babes erregimena aplikatzen zaie: a) Debekatuta dago horien produktuak edota zatiak nahiz osotasuna aprobetxatzea, haziak edo

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ propaguluak helburu zientifikoetarako biltzea salbu. Azken horretarako, dena den, kudeaketaz arduratzen den organoaren baimen administratiboa beharko da.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

kontserbazioaren arabera ezarri behar dira, bai eta lurraldea eremutan nola banatuta dagoen kontuan hartuta ere.

b) Debekatuta dago horiek suntsitzea, hondatzea, markatzea nahiz edozein izaerako objekturen berme edo euskarri fisiko gisa erabiltzea.

d) Legez ezarritako guneak babesteko halako erregimenen bat aplikatzea (parke naturala edo biotopo babestua), baldin eta hala badagokio. Kasu bakoitzean, gune horren lurralde mugak adierazi egin behar dira.

c) Zuhaitzei baldintza onetan eusteko behar diren baso, landare eta osasun tratamenduak dagokion foru aldundiko organo eskudunak egin behar ditu, zuzenean edota Zuhaitz apartekoaren jabearekin egindako akordioen bitartez.

e) Sektore eta antolamendu politiketako erreferentziako irizpideak ezartzea, jarduera ekonomikoei eta sozialei, publikoei eta probatuei dagokienez.

d) Zuhaitz apartekoek Babes Eremu Periferikoa dute. Eremu horrek adaburuaren proiekzioa eta horren inguruko hiru metroko lur zerrenda barne hartzen ditu. Babes Eremu Periferiko horretan debekatuta dago zuhaitza edo lurzorua kalte ditzaketen jarduerak egitea, bai eta sua piztea ere.

C. Babestutako naturguneen planifikazioa C.1. Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak (BNAP) C.1.1. Zer da BNAP? Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak (BNAP) antolakuntzako tresna berebizikoak dira administrazio publiko eskudunetarako; izan ere, hainbat elementu eta baliabide naturalen kudeaketa egokitzea ahalbidetzen dute, natura babesteko eta gordetzeko arauetan jasota dauden oinarrizko printzipio orokorrak berma daitezen. Legearen aldetik, planeamenduko tresna malguak dira. Hainbat intentsitate mailarekin, hainbat eremuren tratamendu lehentasunezko eta integrala ahalbidetu behar dute, babestu beharreko baliabideak, naturguneak eta espezieak gordetzeko eta leheneratzeko. Bereziki, BNAP horiek rol garrantzitsua dute naturguneak babesten. Izan ere, nahitaez onartu behar dira, parke naturalak edo biotopo babestu jakin batzuk izendatu aurretik. Babestutako naturgune horiek deklaratzen badira aurretik BNAP behin betikoz onartu gabe, neurri handi batean, ez da eraginkorra izango.

C.1.2. Zer eduki behar du BNAPek? BNAP direlakoetan honako hauek barne hartu behar dira: a) Antolatu behar den lur esparruaren muga eta ezaugarri fisiko eta biologikoen deskribapena eta interpretazioa.

f) Ingurumen inpaktua balioztatzeari loturiko jarduerak, obrak edo instalazio publiko nahiz pribatuak zehaztea. g) Aplikazioaren emaitzaren jarraipen plana.

C.1.3. Noiz eta nola osatu behar dira BNAPak? BNAPak egin daitezke baliabide naturaltzat jotzen den edozein elementutan garatzen diren erabilera eta jarduera guztiak erregulatzeko. Nolanahi ere, ohikoena da BNAPak onartzearekin batera, eremu jakin bat naturgune babestu deklara dadin, hain zuzen ere, hori aurretiko fasea baita. Zehazki, BNAP aurrez onartzea eskatzen da: • Eremu bat parke natural deklaratzeko. • Eremu bat biotopo babestu deklaratzeko, Estatuan dauden arau orokorren arabera erreserba naturalaren kontzeptuarekin bat baldin badator.

C.1.4. Zer balio juridiko du BNAP batek? BNAPak Eusko Jaurlaritzaren dekretuz onartzen dira, eta onartzen dituen dekretuan bertan jasotzen den eragina dute. Zehazki, bi aukera bereizi behar dira: • Natura babestearekin eta gordetzearekin zuzenean zerikusia duten gaiei dagokienez, BNAPak derrigorrezkoak eta betearazleak dira. Kasu horretan, bere xedapenek mugatu egiten dituzte lurralde antolamenduko edo antolamendu fisikoko beste edozein tresna. Izan ere, haien zehaztapenek ezin dituzte BNAPetako xedapenak aldatu. Hori dela medio, lurralde antolamenduko edo antolamendu fisikoko aipatu tresnak kontraesanean badaude BNAPekin, horietara egokitu behar dira, BNAP behin betikoz onartu eta urtebeteko epean. Egokitzapen hori gertatzen ez den bitartean, BNAPen zehaztapenak aplikatuko dira eta, edozein kasutan, lehendik diren lurralde antolamenduko edo antolamendu fisikoko tresnen gainetik lehenetsiko dira.

b) Lur horietako baliabide naturalen, ekosistemen eta paisaien babes egoera zehaztea. Horretarako, diagnostikoa eta etorkizunean izango duen bilakaeraren aurreikuspena jaso behar dira.

• Beste edozein jarduera, plan edo sektore programari dagokionez, BNAPek adierazle izaera izango dute eta zehaztapenak subsidiarioki ezarriko dira.

c) Erabileren eta jardueren inguruko muga orokorrak babestu behar diren guneen eta espezieen

Bereziki interesgarria da BNAP bat egiteko prozedura hasteak ekartzen duen prebentzioko babes erregimena.

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

• Behin BNAP bat egiteko prozedura hasi denean, ezin izango da errealitate fisikoa edo biologikoa eralda dezakeen jarduerarik egin, baldin eta plan horren helburuak lortzea ezinezko bihurtzen badute, edo nabarmen zailtzen badute. Halakorik gertatzen bada, foru erakunde eskudunak ezagutzen dituen jarduera materialak nahiz izatezko jarduerak geldiarazteko aginduko du. • Prozedura hasteko erabakia hartutakoan, ezin izango da eman errealitate fisikoa edo biologikoa aldatzea ahalbidetu dezakeen baimenik, lizentziarik edo emakidarik, ez bada plana kudeatzeko eskumena duen foru organoaren aldeko txostenarekin. Agindu hori Lurralde Antolamendu eta Ingurumen sailburuak emango du, eta Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratuko da. Baimena ematen duen administrazioak, ofizioz edo aipatutako foru organo eskudunak hala eskatuta, txostena egitea eskatuko da, gehienez hilabeteko epean, eta izapidetutako administrazio espedientearen kopia bidali behar da. Txosten hori negatiboa izan daiteke soilik izapidetutako espedientean egiaztatzen denean jarduera horrek ezinezko bihur dezakeela edo nabarmen zail dezakeela planeko helburuak lortzea. Baimena, lizentzia edo emakida emateko prozedurarekin jarraitzea ezinezkotzat jotzen duen espediente horretako ebazpenaren aurka, indarrean den legedian jasotako errekurtsoak jar daitezke.

C.2.2. Zer eduki izan behar du EKZPk? Honako eduki hau izan behar du parke natural bateko EKZPk, gutxienez: a) Parke naturala kudeatzeko arauak, jarraibideak eta irizpide orokorrak. b) Parke naturalaren barruan garazten diren aisialdi eta ekonomia jarduerak antolatzeko arauak. c) Parke natural bakoitzeko helburu zehatzak garatzeko programak egiteko jarraibideak, honako gai hauek kontuan hartuta: naturako fenomenoak babestea eta gordetzea, ikertzea eta interpretatzea; ingurumen heziketa; bisitarien erabilera eta gozamen publikoa; eta parkean edota parkeak eragiten duen eremuan bizi diren komunitateen garapen sozio-ekonomikoa. d) Parkea sor zedin eragin zuten beste kontserbazio helburuei jarraiki, beharrezkotzat jotzen diren bestelako zehaztapenak.

C.2.3. Noiz eta nola osatu behar dira EKZPak? Parke natural bateko EKZP parke natural izendapena jaso ondoren egin behar da, BNAP behin betikoz onartu eta urtebeteko epean. Honako hau da plana egiteko prozedura:

Hori dela eta, interesgarria da zehaztea BNAP hasierako akordio baten ondorioa izan dela, nahiz eta behin betikoz onartu gabe egon (kasu batzuetan, hasieran ere ez), edota ez egon eragindako eremuaren katalogaziorik 16/1994 Legeko espazio babestuen tipologiaren barruan. BNAP bat egiteko hasierako erabakiak berak hainbat efektu juridiko sortzen ditu eragindako eremuan gauzatuko diren ekintzetan.

a) EKZPren hasierako dokumentua parkearen kudeaketaz arduratzen den foru organoak idatzi behar du.

- Deba-Zumaia kostaldeko zatiaren BNAP (hasieran 2006ko ekainaren 14ko Aginduak onartu zuen; EHAA, 129; 2006ko uztailaren 7koa).

• eremuko gizarte interesak ordezkatzen dituzten elkarteak,

- Trianoko Mendien eremuko BNAP (hasieran 2006ko ekainaren 13ko Aginduak onartu zuen; EHAA, 129; 2006ko uztailaren 7koa). - Añanako Diapiro eremuko BNAP ( hasieran 2004ko otsailaren 24ko Aginduak onartu zuen; EHAA, 66; 2004ko apirilaren 6koa). - Inurritza eremuko BNAP (hasieran 2006ko abenduaren 20ko Aginduak onartu zuena, EHAA 21, 2007ko urtarrilaren 30ekoa).

C.2. Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Planak C.2.1. Zer da EKZP? Parke natural bat deklaratutakoan, eta deklarazio horren aurretik onartu beharreko BNAP onartu eta urtebeteko epean, parke naturalaren Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (EKZP) egin behar da. Parke naturaleko EKZPk bat etorri behar du aurretik BNAPek ezarritako irizpideekin.

B A B E S T E A

b) Hasierako dokumentu hori aztertu eta horren gaineko txostena egin behar da. Txostena bi hilabeteko epean jaulki behar da: • Udalak eta tokiko erakunde txikiak,

• Naturzaintza Natura Zaintzeko Aholku Batzordea. c) Aurreko izapidea osatutakoan, EKZP idatzi duen foru organoak Parke Naturaleko Patronatuaren esku utziko du onarpena. d) Patronatuak berariaz onartzen badu EKZP proiektua, edota aurkezten den unetik bi hilabeteko epea igarotakoan ez badu adierazten guztiz edo zati batean aurka dagoela, foru organoak EKZP behin-behinekoz onartu beharko du. e) Behin-behinekoz onartu eta gero, EKZPren txostena egin behar dute nahitaez Eusko Jaurlaritzako eta foru aldundietako hirigintza gaietako organo eskudunek. Txosten hori hilabeteko epean egin behar dute. f) Jarraian, foru organo eskudunak honako hauek egingo ditu: • Parkearen helburu zehatzak garatzeko programak egiteko araudiak onartuko ditu behin betiko, bai eta parkea kudeatzeko arauak, irizpideak eta ildo nagusiak ere;

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ • EKZP Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailera bidaliko du, eta horrek planeko arauen zatia Eusko Jaurlaritzaren esku utzi beharko du, dekretuz onar dezan. g) EKZP Eusko Jaurlaritzaren dekretuz onartuko da behin betiko. Dekretu horrek planeko arauei dagokien zatia onartuko du, eta foru organo eskudunak onartutako irizpideak, ildoak eta arauak eranskin gisa argitaratzeko aginduko du.

C.2.4. Zer balio juridiko du EKZPk? EKZPek, printzipioz, bost urteko indarraldia dute. Epe hori igarotakoan, nahitaez berrikusi behar dira, eta onartzeko betetako izapide berei jarraitu behar zaie. EKZPak, hierarkiaren aldetik, Parke Naturaletako BNAPetan ezarritako zehaztapenen azpitik daude, baina hirigintza planeamenduaren gainetik. Hartara, EKZPren zehaztapenak bateraezinak direnean indarrean den hirigintza planeamenduarekin, ofizioz berrikusiko dute organo eskudunek.

D. Euskal Autonomia Erkidegoko naturgune babestuen antolamendua eta kudeaketa D.1. Zein administraziok du eskumena naturgune babestuak kudeatzeko? Parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz apartekoak kudeatzea naturguneen gaian eskumenak dituzten foru organoei dagokie. Kudeaketa horretan, honako funtzio hauek barne hartzen dira: 1. Urtero aurrekontua eta kudeaketa programa egitea. Hor BNAPetako zehaztapenak gauzatu direla jaso behar da, baldin eta hala egin bada. 2. Berezko zerbitzuetatik eratorritako funtsak nahiz kanpotik jasotako baliabideak administratzea.

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

3. BNAPen edo, hala badagokio, deklarazio arauan jasota dauden babes arauak bete daitezen zaintzea, eta dagozkien txostenak eta baimenak ematea. 4. Zigortzeko ahalmena erabiltzea. 5. Indarrean diren legeetan edo BNAP eta EKZPetan aurreikusitako gainerakoa, besterik baldin badago.

D.2. Zer antolaketa izan behar du naturgune babestuak? Naturguneetako foru erakunde eskudunek zuzendarikontserbatzailea izendatu behar dute kudeaketarako, eta horrek hainbat espaziotan gauza ditzake jarduerak aldi berean. Zuzendari-kontserbatzaile horren funtzioak honako hauek dira: 1. Naturgune babestua antolatzeko tresnak sustatzea eta aplikatzea, behar diren jarduerak garatuz. 2. Ingurune fisikoan administrazioek garatzen dituzten jardueretan laguntzea eta horiek nahitaez jakinaraztea, baldin eta espazio babestuko baliabide naturaletan eragina badute. 3. Inbertsioen eta jardueren urteko aurrekontua eta urteko programa taxutzea, eta exekutatzea, behin onartutakoan. 4. Beharrezkotzat jotzen diren ekintzak sustatzea, espazio babestuaren alde egiteko. 5. Jardueren eta emaitzen urteko txostena egitea. 6. Gunea kudeatzen duen foru organoak ezarritakoak.

Gainera, parke naturaletan organo aholkularia egongo da, Patronatu deitua, eta parke naturalaren kudeaketa organoei atxikita egongo da. Patronatuaren osaketa parke natural deklaratzeko dekretuan garatuko da, eta, halaber, horretan adierazi beharko dira Batzorde Iraunkorraren osaketa eta horren funtzioak. Parke naturaletako patronatuetan, honako erakunde hauetako ordezkariek egon behar dute, gutxienez: • Eusko Jaurlaritzakoak, • dagozkion foru aldundietan parke naturalak kudeatzen dituzten sailetakoak, • Udaletakoak eta eragindako tokiko erakundeetakoak, • eragindako eskubideen titularrenak, • ingurumena ikertzen eta proiektatzen esperientzia egiaztagarria duten elkarteetakoak, • nekazaritza sindikatuetakoak, • baso jabeen elkarteetakoak.

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

Parke naturalen patronatuen funtzioak honako hauek dira: a) Parkerako mesedegarri eta egokitzat jotzen dituen kudeaketak sustatzea eta gauzatzea; b) Parke horretan ezarrita dauden arauak bete daitezen zaintzea; c) EKZPak eta horien berrikuspenak onartzea; d) urteko kudeaketa programak onartzea; e) inbertsioen eta jardueren aurrekontua eta urteko plana onartzea; f) jardueren urteko memoriak eta zuzendari-kontserbatzaileak landutako emaitzak onartzea, eta disfuntzioak zuzentzeko edo kudeaketa hobetzeko beharrezkotzat jotzen dituen neurriak proposatzea; g) Parkearen eragin sozio-ekonomikoko esparruan konpentsazio moduan egingo diren jarduera proiektuak jakinaraztea; h) Parke naturala gordetzeko, hobetzeko eta ezagutzeko, nahiz eremua ekonomikoki eta sozialki garatzeko egokitzat jotzen dituen neurriak proposatzea; i)

Parkearen balioak aztertzeko, ezagutarazteko eta horiez gozatzeko jarduerak sustatzea eta bultzatzea;

Naturzaintzako Aholku Batzordearentzat urteko laburpen memoria egitea, naturgune babestuko kudeaketaren emaitzak eta estrategiak jasoz, zuzendari-kontserbatzailearen urteko txostena oinarritzat hartuz;

k) barne erregimeneko arauak onartzea eta aldatzea; l)

Batzorde iraunkorraren esku uztea egokitzat jotzen dituen funtzio guztiak;

m) organo eskudunei proposatzea legearen helburuak lortzeko beharrezkoak diren elkarlan hitzarmenak.

D.3. Zer eragin du eremu bat naturgune babestu izendatzeak? 16/1994 Legearen (Euskal Autonomia Erkidegoko natura zaintzeari buruzkoa), ekainaren 30ekoaren arabera, deklarazio horrek honako efektu hauek eragiten ditu: • Erabilera publikokotzat jotzea eragindako ondareak eta eskubideak, haiek desjabetu ahal izateko. • Administrazio kudeatzaileak jabetza erosi eta berreskuratzeko dituen eskubideak baliatzea, jabetzaren eremuaren barruan dauden lurrak «inter vivos» transmititzeko, kostu bidez.

B A B E S T E A

• Naturgune babestuen mugen barruko lursailetan nahitaez jarri behar dira parke natural gisa identifikatzen dituzten seinaleak. Horrekin batera, zortasun honek eskatzen du finka mugakideek bidea utzi behar dutela eta baimena eman hura ezarri, zaindu eta erabiltzeko egin behar diren lanak egiteko. Nolanahi ere, deklaratzeko eta inposatzeko dagokion espedientea izapidetu behar da, eta, hala dagokionean, kalte-ordaina emango da. • Naturgune babestuetan erabat edo zati batean sartuta dauden herrietako tokiko erakundeek lehentasunezko eskubidea izango dute espazioetan eskaini beharreko zerbitzuen prestazioen esleipenetan. • Jabetza pribatuetako edo ondare eskubide edo interes legitimoetako titularrek kalte-ordaina jasotzeko duten eskubidea, nahitaez desjabetzeko legeetan jasota dagoenari jarraiki, baldin eta haiek desjabetza bidez kentzen badizkiete. Gabetze hori edozein eratan eginda ere, kalte-ordaina jasotzeko eskubidea izango dute.

D.4. Zer da Euskal Autonomia Erkidegoko Espazio Natural Babestuen Sarea eta nola antolatzen da? Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko (parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz apartekoak) 16/1994 Legeak, ekainaren 30ekoak, gune babestutzat jotzen dituen guneen multzoak Euskal Autonomia Erkidegoko Espazio Natural Babestuen Sarea osatzen du. Sare horrek honako helburu hauek ditu: a) Gune horiek kudeatzeko sistema orokorrak koordinatzea. b) Gune horiek kanpotik sustatzea, era homogeneo eta bateratuan. c) Naturguneak eta bizitza basatia kontserbatzeko Estatuko eta nazioarteko programetan parte hartzea. d) Informazioa trukatzea beste babes sare edo sistemekin, nahiz natura babesteari eta gordetzeari loturiko Estatuko edo nazioarteko erakundeekin. Horretarako, Euskal Autonomia Erkidegoko Espazio Natural Babestuen Sarearen Erregistroa sortuko da. Horrek lurralde historikoetan sortzen direnekin batera jardungo du. Erregistro horrek izaera administratiboa izango du, publikoa izango da eta, oinarrian, informatzeko funtzioa izango du. Naturguneak erregistro horretako sarean ofizioz sartuko dira, deklarazio araua Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu eta hamar eguneko epean. Sarearen erregistroa bi tresnaren bidez antolatuko da: Artxiboa eta inskripzioen liburua. Erregistroaren artxiboan honako dokumentu hauek egongo dira: a) Deklarazioko legezko araua. b) Gunearen lurralde esparruaren mugaketa literal eta kartografiko zehatza.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; c) Lurraldeko legeei eta administrazioari buruzko informazioa. d) BNAP, baldin badago. e) EKZP, baldin badago.

Inskripzio liburua prozedura informatikoen bitartez antolatuko da eta, naturgune babestu bakoitzerako, honako datu hauek adieraziko dira: a) Naturgune babestuaren identifikazioa. Horri izaera korrelatiboko inskripzio zenbakia emango zaio. b) Deklaratzeko legezko araua. c) Hala badagokio, BNAP onartzeko araua, eta Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu zeneko data. d) Hala badagokio, EKZP onartzeko araua, eta Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu zeneko data. e) Azalera. f) Naturgunean lurrak dituzten lurralde historikoak, udalerriak eta tokiko erakunde txikiak. g) Patronatuko presidentearen eta idazkariaren identifikazioa, baldin eta kargudun horiek baldin badaude. h) Zuzendari-kontserbatzailearen identifikazioa.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

baiko Biosfera Erreserbak erregimen juridiko berezia izan zezan, integritatea babeste aldera, nahiz gea, flora, fauna, paisaia, ura eta atmosfera, hots, azken batez, ekosistemen multzoa, lehenera zedin sustatzeko. Izan ere, naturaren, zientziaren, hezkuntzaren, kulturaren, aisiaren eta sozio-ekonomiaren aldetik interesgarriak baitira. Sortzen duen babes sistemak, osorik edo zati batean, hogeita bi herriri eragingo dio. Sistema hori oso desberdina da natura babesteko arau orokorretatik, bai antolatzeko tresnei eta bai edukiari nahiz funtzioei zein erreserba antolatzeko eta kudeatzeko erregimenari dagokienez. Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren Legeak (UBEL) bereziki babestu beharreko gisa sailkatzen dituen eremuak zehazten ditu. Hain zuzen ere, honako hauek dira: itsasadarreko, kostaldeko eta Kantauriko artadietako eremu batzuk, eta interes arkeologikokoak. Horien lurralde esparrua legearen 1. eranskinean zehazten da, kartografikoki. Eremu horiek barne hartzen dituzten lurrak ezin dira erabili haien helburua edo izaera eraldatzen duten edo babestu nahi den balio espezifikoa urratzen duten erabilietarako. Eremu horietarako ezartzen zen erabileren legezko erregimena behin-behinekoa zen, harik eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (EKZP) indarrean sartu zen arte; zehazki, 242/1993 dekretuak, abuztuaren 3koak, onartu zuen plan hori. Baina, EKZPk honakoa egin dezake: a) legeak baimendutako erabilerak debekatu edo mugatu, helburu edo muga generikoak betetzeko sortzen diren behar berriak direla medio; b) babes bereziko eremuen muga geografikoak handitu, baldin eta beharrezkotzat jotzen bada legearen babes helburua bermatzeko;

4.3. Urdaibaiko biosfera erreserba A. Urdaibaiko Biosfera Erreserba Babestu eta Antolatzeari Buruzko Legearen eragina eta helburuak Natura kontserbatzeko 16/1994 Legean aurreikusitako sistema alde batera utzita, posible da erkidegoko legegile batek lege berezi baten bitartez gune babestuaren kategoria berezia ezartzea, eta, hartara, erregimen juridiko berezia ezartzea eremu jakin batzuetan. Euskal Autonomia Erkidegoan, egoera hori Urdaibaiko Biosfera Erreserban bakarrik gertatzen da. Eremu hori gune babestuaren kontzeptu zabalean barne har daitekeen arren, Urdaibaiko Biosfera Erreserba Babesteko eta Antolatzeko 5/1989 Legean, uztailaren 6koan, jasota dagoenari jarraiki antolatzen eta arautzen da. Sortutako biosfera-erreserba kategoria ez da egokitzen ez Estatuko oinarrizko arauetara ez eta Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko 16/1994 legera, ekainaren 30ekora, ere. Hain zuzen ere, Gizakia eta Biosfera nazioarteko programan oinarritzen da (MaB: Man and BiosphĂ¨re); Unescorena da programa. Kontuan hartu behar da Urdaibaiko erreserban hainbat hirigune dagoela, eta industria eta turismo garapen handia dagoela. Horrelakorik ez da gertatzen bestelako gune babestuekin. Urdaibaiko Biosfera Erreserba Babesteko eta Antolatzeko 5/1989 Legea, uztailaren 6koa, egin zen Urdai-

c) eremu horietan erabilera berriak baimendu, baldin eta hori beharrezkoa bada natur ingurunea oneratzeko edo leheneratzeko jarduerak gauza daitezen. Erreserbaren baitako gainerako lurrak ere EKZPren zehaztapenei jarraiki antolatu behar dira, baina soilik plana indarrean sartzen den unean lurzoru urbanizaezin gisa sailkatuta badaude. Hartara, EKZP funtsezko tresna da erreserba osoa antolatzeko. Legearen helburu bera du, baina arreta berezia jartzen zaie gainazaleko eta lurpeko urak babesteari; errekarga eremuak, tokiko landaredia masak eta lurraldearen erabilera tradizionalak, barne.

B. Urdaibaiko Erreserba Antolatzea guztien multzoa babestea eta leheneratzea da, bereziki, gainazaleko eta lurpeko urei nahiz tokiko landaredia masei dagokienez. Gainera, erreserbako lurzoru urbanizaezinak arrazoiz erabiltzea bermatu behar du. EKZP hori 242/1993 dekretuarekin, abuztuaren 3koarekin, behin betiko onartu zen arren, bi erreforma izan ditu (27/2003 dekretua, otsailaren 11koa, eta 181/2003 dekretua, uztailaren 22koa). Dena den, azkena baliogabekotzat jo zuen Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak, 2005eko apirilaren 28an.

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

Urdaibaiko erreserbaren EKZP lurralde ekintzako planen bitartez garatuko da (horiek egiazko hirigintza plan berezitzat jotzen dira). EKZPk hemeretzi ingurumen unitatetan banatzen du erreserba, eta lurraldeko ekintza planek haietako bakoitzari eragin diezaiekete, edota ingurumen balioen eta naturaren arabera mugatutako gutxienez zazpi eremuri. Lurralde ekintzako plan horiek barne hartzen dituzte horietan integratutako maneiatze planak eta programak. Legeak aurreikusten du EKZPrekin batera Jarduera Sozio-ekonomikoak Harmonizatzeko eta Garatzeko Programa (JSHGP) izango dela, eta bat etorriko dela araudi honen babes helburuarekin. Programa hori sektore planetan garatuko da, eta administrazio eskudunek idatziko dute. Sektore planek ere babestea izan behar dute helburu eta Eusko Jaurlaritzaren onespena beharko dute. JSHGP 258/1998 dekretuak, irailaren 19koak, onartu zuen behin betiko. Balio juridikoari dagokionez, JSHGP sektore planak garatzeko arau orientatzailea da eta, hartara, adierazle izaera du. Beraz, proposatzen dituen estrategia, jarduera ildo eta garapen proposamenak ez dira lotesleak izango. Hala, gauzatzen diren sektore planek eta unean uneko jarduerek egokientzat jotzen diren aurreikuspenak ezarri edo proposatuko dituzte. Proposamen horiek izango dira agiri honetan jaso ez arren interesgarritzat jotzen direnak. Indarrean den EKZPren arabera, JSHGP sektore planen bitartez garatu behar da, eta horiek bermatu behar dute JSHGP egoki koordinatu dela lurraldeko, sektoreko, ingurumeneko eta abarreko gainerako tresnekin eta, zehazki, EKZPrekin berarekin eta garatzen dituzten tresnekin.

B A B E S T E A

4.4. Euskal Autonomia Erkidegoko Natura 2000 sareko lekuak A. Natura 2000 sarea: oinarri juridikoa eta tokien tipologia A.1. Basoko Hegaztien eta Hegaztien Babes Bereziko Eremuei buruzko Zuzentaraua (HBBE) 79/409/CEE Zuzentarauak, hegazti basatiak babesteari buruzkoak, helburu generikoak lortzeko barne hartzen dituen babes neurrien artean (Europako lurraldean normalean aske bizi diren hegazti espezie guztiak kontserbatzea) zera ezartzen du: estatu kideek Hegaztien Babes Bereziko Eremu (HBBE) gisa sailkatuko dituztela kopurutan eta gainazalean Zuzentarauaren 1. eranskinean aipatzen diren lurraldeak, Zuzentaraua aplika daitekeen itsaso eta lur geografiaren baitan. HBBE horiek ere deklara daitezke erregularki iristen diren espezie migratzaileen kasuan, nahiz eta 1. eranskinean ez aipatu. Hala, haien ugalketa, muda, hibernatze eta atseden eremuak babestuko dira. Halaber, garrantzi berezia jarri behar zaie hezeguneei eta, batez ere, nazioarteko garrantzia dutenei. HBBEak izendatzea autonomia erkidegoei dagokie. Betiere, Estatuaren eskumenak errespetatu beharko dituzte, eremu horiek parke nazionalen mugen barruan badaude, edota jurisdikziopeko urei eragiten badiete. Autonomia erkidegoek deklaratutako HBBEen berri emango diote Ingurumen Ministerioari, hark Europako Batzordeari jakinaraz diezazkion. Aginte publikoek marjina duten arren HBBEak aukeratzeko orduan, eremu horiek klasifikatzeko irizpide ornitologikoak erabiltzen dira. Irizpide horiek Zuzentarauan zehaztuta daude, eta honako hauek izan daitezke: batetik, 1. eranskinean zerrendatutako hegaztiak egotea, eta, bestetik, habitata hezegune gisa sailkatuta egotea.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ Estatuak ezin ditu arrazoi ekonomikoak erabili izendapena saihesteko. Aginte publikoek marjina duten arren HBBE gisa lurralde egokienak aukeratzeko, ezin dute marjina hori izan eremu horietako gainazala aldatzeko edo murrizteko. Azken hori salbuespen arrazoiek baino ez dute justifikatzen, eta horiek Zuzentarauan aipatzen den helburu ekologikoaz gaindiko interes orokor bati jarraitu behar diote. Ondorioz, eskakizun ekonomiko eta aisiakoak ezin dira aintzat hartu interes orokor gisa. Euskal Autonomia Erkidegoan honako HBBE hauek daude deklaratuta: • Urdaibaiko biosfera erreserba (144 HBBE) • Txingudi (243 HBBE) • Salvada mendatea (244 HBBE) • Gaubea. Arcena mendatea (245 HBBE) • Araba hegoaldeko mendateak (246 HBBE) • Izki (ES 2110019)

HBBEren gaineko arautegian ez dira aipatzen eremurako aurretiko edo ondorengo planifikazio eskakizunak, gunearen antolamendu berezko eta espezifikorako eskakizunak, deklarazioarako jarraitu beharreko prozedurarako eskakizunak, edota publizitateari buruzkoak. Izan ere, alderdi horiek guztiak planifikatzea erkidegokoetako legeei dagokie (oraingoz, halako legerik ez dago Euskal Autonomia Erkidegoan). Baina garrantzitsua da nabarmentzea HBBEen gaineko erkidegoko jurisprudentziak berariaz onartu duela espazio horietako publizitatea segurtasun juridikoaren printzipiotik eratorritako ondorioa dela. HBBEak mugatzen dituzten mapek indar lotesle eztabaidaezina izan behar dute. Ez bada hala, edozein unetan zalantzan jar daiteke HBBEren muga geografikoa. Justizia instantzia horrek onartu du, halaber, Hegazti Basatien Zuzentarauko hainbat betekizun bete egin behar direla, nahiz eta eremu hori formalki ez egon HBBE deklaratuta. Horretarako baldintza zera da: deklarazio hori justifikatzen duten hegaztiak daudela egiaztatzea.

A.2. Habitaten Zuzentaraua, Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL) eta Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE) Habitat naturalak nahiz fauna eta flora basatia kontserbatzeko 92/43/CEE Zuzentarauaren funtsezko helburua da garrantzi komunitarioa duten habitat naturalak eta fauna eta flora basatiari ongi eustea eta haiek leheneratzea, kontserbazio egoera onean egon daitezen. Hegaztiak ez dira multzo horretan sartzen, Hegazti Basatien Zuzentarauak dagoeneko babesten dituelako. Habitaten Zuzentarauak ezarritako tresna nagusia Europako sare ekologiko bat sortzea da. Sare horretan Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE, zuzentarau honetan arautzen dira) eta Hegaztien Babes Bereziko Eremuak (HBBE, Hegazti Basatien Zuzentarauan dago) sartuko dira. Sare koherente horri “Natura 2000” deituko zaio. Sareak bermatu egin behar du “erkidegoan garrantzia

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

duten habitat naturalei eta fauna nahiz flora basatiko espeziei egoera onean eustea edo haiek leheneratzea”. Helburu hori lortzeko, Habitaten Zuzentarauak xehetasun handiz arautzen du (Hegazti Basatien Zuzentarauak ez bezala) KBE deklaratzeko jarraitu beharreko prozedura. Araudi horrek barne-zuzenbidea ordezkatu zuen, 1997/1995 Errege Dekretuaren eskutik. Dekretu horrek bioaniztasuna habitat naturalen eta fauna eta flora basatiaren babesaren bitartez bermatzea du helburu. 2003an, Kontserbazio Bereziko Eremuen legezko definizioa sartu zen legedian: interes komunitarioa duten espezien habitaten egoerari eusteko, edota, hala badagokio, baldintza onetara leheneratzeko mugatutako espazioak, betiere, erkidegoko araudiei jarraiki. Habitaten Zuzentarauak honako faseak aurreikusten ditu Kontserbazio Bereziko Eremu deklaratzeko: 1) Estatuek 1. eranskineko habitatak eta 2. eranskineko tokiko espezieak agertzen diren lekuen zerrenda proposamena bidali behar diote Europako Batzordeari, Habitaten zuzentaraua jakinarazten den unetik hiru urteko epean. Babes Bereziko Eremu deklara daitezkeen tokien behin-behineko eta behin betiko izendapena autonomia erkidegoei dagokie. Nolanahi ere, Estatuak esku hartzea oso garrantzitsua da hainbat kasutan. Babes bereziko eremuak parke nazionaletan edota jurisdikziopeko uretan daudenean, Estatuari dagokio izendapena proposatzea eta onartzea, nahiz eta aurretik dagokien autonomia erkidegoekin hitzartu behar den. Autonomia erkidegoetako organo eskudunak dira KBE izenda daitezkeen eremuen zerrenda egingo dutenak. Eusko Jaurlaritzak, 1997ko abenduaren 23an, 25 habitateko zerrenda bat onartu zuen, hau da, guztira 92.471 hektarea babesteko eskatu zuen (EEuskal Autonomia Erkidegoko lurren %12), eta Ministerioari bidali zion. 25 eremu horien barruan sartu ziren ordura arte babestutako naturgune guztiak (parkeak eta biotopoak), baina horietako bi (Urdaibai eta Txingudi) zati batean soilik. Horiez gainera, une horretan babesteko irudi legalik ez zuten gainerako interes naturaleko eremuak ere sartu ziren zerrendan. Ondorengo bi akordiorekin (2000ko azaroaren 28koa eta 2003ko ekainaren 10ekoa) eremuen kopurua 52ra igo zen, alegia, lurren %20ra). Eusko Jaurlaritzak honako zerrenda hau proposatu zuen: 1. Gaubea (ES 2110001) 2. Sobron (ES 2110002) 3. Urkabustaiz uharteko hariztiak (ES 2110003) 4. Arkamo-Gibijo-Arrastaria (ES 2110004) 5. Omecillo-Tumecillo ibaia (ES 2110005) 6. Baia ibaia (ES 2110006) 7. Arreo-Caicedo Yuso lakua (ES 2110007) 8. Ebro ibaia (ES 2110008) 9. Gorbeia (ES 2110009) 10. Zadorra ibaia (ES 2110010)

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

11. Zadorrako urtegiak (ES 2110011) 12. Ayuda ibaia (ES 2110012) 13. Arabako ordokiko harizti uharteak (ES 2110013) 14. Salburua (ES 2110014) 15. Gasteizko mendi altuak (ES 2110015) 16. Aldaiako mendiak (ES 2110016) 17. Barrundia ibaia (ES 2110017) 18. Kantauri mendatea (ES 2110018) 19. Izki (ES 2110019) 20. Ega-Berron ibaia (ES 2110020) 21. Laguardiako urmaelak (ES 2110021) 22. Entzia (ES 2110022) 23. Arakil ibaia (ES 2110023) 24. Arno (ES 2120001) 25. Aizkorri-Aratz (ES 2120002) 26. Izarraitz (ES 2120003) 27. Urolaren itsasadarra (ES 2120004) 28. Oria Garaia (ES 2120005) 29. Pagoeta (ES 2120006) 30. Garate-San Barbara (ES 2120007) 31. Ernio-Gatzume (ES 2120008) 32. Inurritza (ES 2120009) 33. Oriaren itsasadarra (ES 2120010) 34. Aralar (ES 2120011) 35. Araxes ibaia (ES 2120012) 36. Leitzaran ibaia (ES 2120013) 37. Ulia (ES 2120014) 38. Urumea ibaia (ES 2120015) 39. Aiako Harria (ES 2120016) 40. Jaizkibel (ES 2120017) 41. Txingudi-Bidasoa (ES 2120018) 42. ArmaĂąon (ES 2130001) 43. Ordunte (ES 2130002) 44. Barbadunen itsasadarra (ES 2130003)

B A B E S T E A

rietan nahitaez sartu behar dira lehentasunezko habitat naturalak edo espezieak, nahiz eta beste hainbat tokitan ere sar daitezkeen. Une horretatik aurrera, toki horiek Habitaten Zuzentarauko hainbat betekizun bete beharko dituzte. GKLen zerrenda sei urteko epean egin behar da, Habitaten Zuzentarauak jakinarazten duen unetik zenbatzen hasita; alegia, hasierako aurreikuspenen arabera, 1998ko ekainerako. Epeak nabarmen gainditu dira. Prozesua erabat gelditzea saihesteko, eskualde biogeografikoen arabera onartzen da GKLen zerrenda, ez multzo bakarrean. 2002ko urtarrilean lehen zerrenda argitaratu zen, eskualde geografiko makaronesikoari buruzkoa (errazena da, bi estaturi bakarrik eragiten diolako; hain zuzen ere, Azoreak, Madeira, eta Kanariar Uharteak bakarrik barne hartzen ditu). 2004ko urtarrilean, Alpeetako eremu biogeografikoari dagokion zerrenda argitaratu zen (Alpeak, Pirinioak, Apeninoak eta iparraldeko mendi ferroeskandinaviarrak). Kasu bietan, Batzordeak berak adierazi zuen onartutako zerrendak ez zirela aski, estatuek ez baitzituzten proposatu Zuzentarauaren baldintzak betetzeko beharrezko toki guztiak. 2004ko abenduaren 7ko erabakiaren bitartez, Batzordeak, 92/43/CEE Zuzentarauari jarraiki, Atlantikoko eskualde biogeografikoko garrantzi komunitarioko lekuen zerrenda argitaratu zuen (DOUE L-387, 2004ko abenduaren 29koa). 2006ko uztailaren 19ko erabakiz, erakunde berak Mediterranioko eskualde biogeografikoari dagokion zerrenda onartu du (DOUE L-259, 2006ko irailaren 21ekoa) eta, hartara, Euskal Autonomia Erkidegoko GKLen zerrenda osatu da. 3) Europako Batzordeak Garrantzi Komunitarioko Lekuen zerrenda aukeratu eta onartutakoan, espazio horiek Babes Bereziko Eremutzat izendatzen dituzte autonomia erkidegoek lehenbailehen eta, gehienez ere, sei urteko epean. Hau da, hasieran aurreikusi zen prozedurak gutxienez 2004ko ekainera arte irautea, baina, adierazi bezala, epeak nabarmen atzeratu dira.

45. Astondoko dunak (ES 2130004) 46. Gaztelugatxe (ES 2130005) 47. Urdaibaiko ibai sarea (ES 2130006) 48. Urdaibaiko kostaldea eta padurak (ES 2130007) 49. Urdaibaiko Kantauriko artadiak (ES 2130008) 50. Urkiola (ES 2130009) 51. Lea ibaia (ES 2130010) 52. Artibai ibaia (ES 2130011) Zerrenda hori (toki bakoitzari buruzko informazioa ere sartu behar da, mapa, izendapena, kokapena eta hedadura barne) Ministeriori bidaltzen zaio, toki horiek Europako Batzordeari proposa dakizkion. 2) Jarraian, Batzordeak, estatuekin hala hitzartuta, Garrantzi Komunitarioko Lekuen (GKL) proiektua idatzi behar du, estatuek proposaturiko zerrenda oinarri hartuta. Garrantzi Komunitarioko Leku ho-

B. Leku bat Natura 2000 Sarean sar tzeak eragiten dituen administrazio betekizunak Espazio bat GKL, KBE edo HBBE deklaratzean ondorio juridiko handiak eragiten ditu. Ondorio horiek, Europako Batasuneko arauetan nahiz barne arauetan daude zehaztuta. â&#x20AC;˘ GKL bada, Europako Batzordeak hala izendatzen duen unean, zerrendetan sartzen duen unean, alegia, honako betekizun hauek sortzen dira: 1. Eremu horietan neurri egokiak hartu behar dira habitat naturalak eta espezieen habitatak hondatzea saihesteko, eta espezieetan eragina duten aldaketak ere saihesteko. Izan ere, aldaketa horiek eragin nabarmena izan dezakete babes honetako helburuak lortzeari dagokionez.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013;

2. Edozein plan edo proiektuk aipatu lekuei eragin ahal badie (dela banaka dela beste plan edo proiektuekin bateratuta), nahiz eta plan horrek harreman zuzenik ez izan lekua kudeatzearekin, edota beharrezkoa ez izan, zein eragin izan ditzakeen aztertuko da. Azterketa hori, betiere, lekua babesteko helburuak aintzat hartuta egingo da. 3. Lekuko eraginen balioztapenak ondorio negatiboak izanik ere, eta konponbide alternatiborik ez egonagatik ere, plan edo proiektua halabeharrez egin behar bada, lehen mailako interes publikoko arrazoiengatik (gizarte edo ekonomia izaerako arrazoiak barne), beharrezkotzat jotzen diren konpentsazio neurri guztiak hartuko dira, Natura 2000ren koherentzia globala babesten dela bermatzeko. Baldin eta leku horretan lehentasunezko habitat naturala eta/edo espeziea badaude, giza osasunari eta segurtasun publikoari loturiko arrazoiak bakarrik argudia daitezke; edota ingurumenerako funtsezko garrantziko eragin positiboak ekartzea; edo, lehen mailako interes publikoko bestelako arrazoi premiazkoak. Azken kasu horretan, Batzordeari galdetu beharko zaio aurrez. â&#x20AC;˘ KBE bada, autonomia erkidegoek hala izendatzean, aurreko betekizunez gain (tokia GKL deklaratzen denetik indarrean jarriko direnak) beste bat ere

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

eransten da: Autonomia erkidegoek beharrezko kontserbazio neurriak zehaztu behar dituzte. Horiek, hala dagokienean, kudeaketa plan egokiak ekarriko dituzte (bereziak edo beste garapen plan batzuetan integratuak), eta baita toki horietako habitat naturalen edo espezieen ekologia eskakizunei erantzungo dieten neurri arautzaile, administratibo edo kontratuzkoak ere. â&#x20AC;˘ Hegaztien Babes Bereziko Eremua bada (HBBE), autonomia erkidegoek hala izendatzen duten uneaz geroztik, honako betekizunak eragingo ditu. Hegazti Basatien Zuzentarauak beharrezko neurriak hartzera behartzen du, jasota dauden hegazti espezieen dibertsitate eta habitaten azalera nahikoa zaintzeko, hari eusteko edo leheneratzeko eta, horretarako, honako neurri hauek hartu beharko dira: a) babes eremuak sortzea; b) eustea eta antolatzea, babes eremuen barruan eta horietatik kanpo diren habitatetako eskakizun ekologikoei jarraiki; c) suntsitutako biotopoak oneratzea; d) biotopo berriak garatzea. HBBEen barruan, neurri egokiak hartu behar dira habitatak kutsatzea edo hondatzea saihesteko, bai eta

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

hegaztiei eragiten dieten perturbazioak saihesteko ere, baldin eta faktore horiek arau hauen helburuen gainean eragin nabarmena badute. HBBE eremuetatik kanpo ere, estatu kideek ahalegina egin behar dute kutsadura edota habitatak hondatzea saihesteko. Habitaten Zuzentaraua aplikatu aurretik deklaratutako HBBE eremuetan, zuzentarau honek GKLetarako ezarritako betekizunak bete behar dira, Hegazti Basatien Zuzentarau zorrotzagoen ordez. HBBE izan behar luketen arren hala deklaratu ez diren eremuek Hegazti Basatien Zuzentarauaren menpe jarraituko dute, eta ez Habitaten Zuzentarauaren menpe. Nolanahi ere, indarrean jarraitzen du Hegazti Basatien Zuzentarauan estatu kideei kutsadura saihesteko egiten zaien eskaerak. Zehazki dioena da babes eremuetatik kanpo, estatu kideek habitatak kutsatzea edo hondatzea saihesten saiatu behar dutela. Azken finean, Natura 2000 Sarea osatzen duten eremuetan (GKL, KBE eta HBBE) lurralde eta hirigintza planeamenduko ahalmen publikoak baldintzatzen dira, bai eta horietan proiektu publikoak onartzea eta baimenak nahiz lizentziak ematea. Ez du axola gaitasun horiek Estatuak, erkidegoek, foru aldundiek edo tokiko administrazioek baliatzen dituzten. Adierazten diren jardueretatik edozein eginda ere, Europako arauetan eskatzen diren elementuak baldin badaude, Hegazti Basatien eta Habitaten Zuzentarauen eskakizunak bete behar dituzte. Interesa dela medio, eta Natura 2000 Sareak tokiko eskumenei eragiten diela ikusita, Europako Batzordeak Habitaten Zuzentarauko alderdi garrantzitsuenei buruz egindako gidak aipatuko ditugu, «Natura 2000 guneak kudeatzea. Habitatei buruzko 92/43/CEE Zuzentarauko 6. artikuluko xedapenak» (Europako Komunitateetako Argitalpen Ofizialen Bulegoa, Luxenburgo, 2000) eta «Assessment of plans and projects significantly affecting Natura 2000 sites. Methodological guidance on the provisiones of Article 6(3) and (4) of the Habitats Directive 92/42/EEC» (Office for Official Publications of the European Communities, Luxenburgo, 2002).

B A B E S T E A

• Batetik, ordu arte onartuta zeuden naturguneen zerrenda egiten du (Urdaibaiko Biosfera Erreserba; Urkiola, Gaubea, Aralar, Gorbea eta Aiako harria parke naturalak; Leitzaran ibaia, Carralogroñoko, Carravalsecako eta Prao de la Paulgo urmaelak eta Itxina biotopo babestuak). Espazio horiek antolatu eta kudeatzeko arauak natura babesteko lege orokorrek eta garapen legeek nahiz Urdaibaiko Biosfera Erreserbako legeek ezartzen dituzte (aipaturiko planifikazio tresnak barne). • Baina zerrenda hori irekitzat jotzen da; izan ere, gune berriak izenda daitezke, eta zerrenda osatzen joango da. Hori dela medio, LAAen 21. kapituluko 3. eranskinean, era ez-loteslean, naturaren aldetik interesa duten hainbat leku aipatzen dira, horien balioak gordetze aldera. Zerrenda honako hau da: 1. Ranero Harriak (Bizkaia) 2 Izkiz (Araba) 3. Aizkorri (Araba eta Gipuzkoa) 4. Entzia (Araba) 5. Pagoeta (Gipuzkoa) 6. Gaztelugatxe-Matxitxako (Bizkaia) 7. Gorliz-Armintza (Bizkaia) 8. Armintza-Bakio (Bizkaia) 9. Otoioko mendiak eta itsaslabarrak (Bizkaia) 10. Zierbena eremua (Bizkaia) 11. Pobeña padurak eta Arena hondartza (Bizkaia) 12. Mendexa-Berriatua kostaldea (Bizkaia) 13. Ordunte mendiak (Bizkaia) 14. Jaizkibel mendia (Gipuzkoa) 15. Bidasoako padurak eta terrazak (Gipuzkoa) 16. Uliako itsaslabarrak (Gipuzkoa) 17. Getariako San Anton (Sagua) (Gipuzkoa) 18. Mutriku-Saturrarango itsaslabarrak (Gipuzkoa) 19. Mendizorrotz errekak (Gipuzkoa) 20. Aitzuri punta (Mendata)-Zumaia (Gipuzkoa) 21. Urola ibaiaren itsasoratzea (Gipuzkoa) 22. Inurritzako dunak eta itsasadarra (Gipuzkoa) 23. Garate-Santa Barbara (Gipuzkoa)

4.5. Natur inguruneak babestea, ordenamenduan aurreikusitako beste kategoria berezi batzuen bidez A. Natura Intereseko Guneak Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamenduko maiatzaren 31ko 4/1990 Legean jasotzen denez, Lurralde Antolamendurako Arauek bereziki babestu behar diren eremuen mugak eta definizioa zehaztu behar dituzte, besteak beste. Horren helburua da balio ekologikoak, kulturalak edo ekonomikoak zaintzea eta, hala badagokio, eremuen baliabide naturalak arrazoiz ustiatzea, kasu bakoitzean aplika daitezkeen lege zehatzei jarraiki. LAAk, aipatu aurreikuspena betetze aldera, zera jasotzen du ingurune fisikoaren antolamenduaren barruan:

24. Arno-Olatz mendia (Gipuzkoa) 25. Aginagako urtegia (Gipuzkoa) 26. Andutz mendia (Gipuzkoa) 27. Oria itsaslabarreko paduretako lekuak (Gipuzkoa) 28. Haranerreka ibarra (Gipuzkoa) 29. Atxulondo-Abaloz (Gipuzkoa) 30. Izarraitz (Gipuzkoa) 31. Adarra-Usarbelartza (Gipuzkoa) 32. Ernio-Gaztume (Gipuzkoa) 33. Kareketa-Irukurutzeta-Agerre Buru (Gipuzkoa) 34. Murumendi (Gipuzkoa) 35. Araxes-Jazkugañe eta Basabe ibarra (Gipuzkoa) 36. Gorostiaga mendia (Satui) (Gipuzkoa)

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

37. Halbinagoia pagadia (Araba) 38. Zuia ibarraren hondoko hariztiak (Araba) 39. Godamo mendiko hariztia (Araba) 40. Luzuriaga hariztia (Araba)

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

saia, geologia, paleontologia, fauna, botanika, etnografia, arkeologia, didaktika edo aisiaren aldetik). Eremu horien irismena zehazteko, Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saileko 1:25.000 kartografia erabiliko da balioztatzeko erreferentzia gisa.

41. Arzubiaga hariztia (Araba) 42. Mezkia hariztia (Araba) 43. Añua hariztia (Araba) 44. Arreo-Caicedo Yuso lakua (ES ) 45. Olandina urmalea (Apellaniz) (Araba) 46. La Solana muinoko erkameztia (Araba) 47. Kripango artederretak (Araba)

Natura Intereseko Guneak izaten dira baso klimatikoak, itsas eragineko ekosistemak (dunak, padurak, itsaslabarrak, uharteak eta estuarioak), barneko hezeguneak, harkaitzak, itsas zatiak eta sasi klimatikoak dituzten eremuak. Gune horiek guztiak oso interesgarriak dira autonomia erkidegorako, eta oso ahultzat jo daitezke, oso txikiak direlako eta hor gauzatzen diren erabilerengatik.

48. Navaridasko artederreta (Araba) 49. Dueñasko pinudia (Labranza) (Araba) 50. Lasernako abariztia (Araba) 51. Udalaitz (Bizkaia eta Gipuzkoa)

LAAek Natura Intereseko Guneak dauden udalerriak zehazten dituzte, bai eta horietan diren balioak ere (pai-

Natura Intereseko Guneen zerrendan aipatutako guneak: • Euskal Autonomia Erkidegoko Natura babesteko ekainaren 30eko 16/1994 legean zehazten diren babes figura zehatz batzuen barruan sar daitezke, Administrazio eskudunak hala proposatuz gero. Horrek espazio bakoitzaren antolamendu eta kudeake-

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

tari eragingo dio. Hain zuzen ere, horrela gertatu da hainbatetan: IZKI (2)

• Parke Naturala

PAGOETA (5)

• Parke Naturala

AIZKORRI (Aizkorri-Aratz) (3)

• Parke Naturala

ARMAÑON (Raneroko Haitzak) (1)

• Parke Naturala

INURRITZA (22)

• Biotopo Babestua

GAZTELUGATXE (6)

• Biotopo Babestua

• Lurralde nahiz hirigintza antolamenduko planeamendu tresnek kontuan har ditzakete, lurraldea antolatzeko eta sailkatzeko proposamenetan. Kasu horretan, planeamendu tresna horiei egokitzen zaie espazioak fisikoki mugatzea, adierazitako balio naturalak kontuan hartuz. LAAetako ingurune fisikoko antolamendu matrizeari jarraiki, Natura Intereseko Guneak osatzen dituzten espazioek babes bereziko lurzoru urbanizaezin kategoria izateko, Lurralde Plan Partzialek edo Udaleko hirigintza planeamenduak hala ezarri beharko dute. Hori gertatzekotan, Natura Intereseko Gune horietan ezarri beharreko erabilera irizpide nagusia bereziki babestu beharreko lurzoru urbanizaezinari ezarri behar zaion berbera izango da: gizakiaren esku hartzea mugatzea, lehendik den egoerari eusteko bermatzeko eta eremua aprobetxamenduen mende badago, aprobetxamendu hori era iraunkorrean egitea sustatu behar da. Azken hori lortzeko, erabiltzen den baliabidea berrituko dela bermatu behar da. • Euskal Autonomia Erkidegoak proposaturiko GKLen zerrendako zati izan (nahiz eta denak ez diren) eta, Natura 2000 Sarea osatzeko prozesuaren azken fasean, Kontserbazio Bereziko Eremu izendatuak izan.

B. Ingurumenaren aldetik sentikorrak diren guneak Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko otsailaren 27ko 3/1998 legeari jarraiki, honakoak jotzen dira Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Gunetzat: dituen ingurumen balioengatik eta haien ahultasunagatik ingurumena gehiago hondatzeko arriskua duten eremuak. Eusko Jaurlaritzari dagokio, ingurumen organoak hala proposatuta, Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Guneak onartzea. Horretarako, aurretik, Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumen Batzordeak txostena egin beharko du. Hain zuzen ere, gutxienez ondokoak jotzen dira Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Gunetzat (Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko otsailaren 27ko 3/1998 Lege Nagusia promulgatu zen unean hiri-lurzoru gisa sailkatuta zegoen lurraldea salbuetsita, betiere): a) Itsasoko-lehorreko jabari publikoak eta horiek babesteko zortasuna.

B A B E S T E A

b) Domeinu publiko hidraulikoa; korronte zuzeneko ubide naturalak, lakuetako ohantzeak eta ubide publikoetako gainazal urtegiak, barne. Halaber, polizia eremuari nahiz ertzetako babes zorrei dagozkien eremuak ere barne hartzen dira, baldin eta katalogatuta badaude, betiere. c) Akuiferoen karga eremuak, nahiz kutsaduraren aurrean oso sentikorrak diren eremuak, baldin eta katalogatuta badaude. d) Natura interes handiko eremuak, katalogatuta baldin badaude. e) Historia edo arte ondarearen zati izateagatik katalogatuta dauden lekuak, horien ingurunea barne.

Ingurumenaren aldetik sentikorrak diren guneen zerrendan, badira batzuk legeen arabera hala izendatuta daudenak zuzenean, baina beste batzuen kasuan, Eusko Jaurlaritzaren katalogoan jasotzen badira bakarrik joko dira sentikortzat). Aipatu katalogoa onartu arte, ingurumenaren aldetik gune sentikortzat joko dira Lurralde Antolamendurako Arauetan Natura Intereseko Gunetzat hartzen direnak eta, betiere, arau horietan aurreikusitako erabilera erregimenaren menpe egongo dira. Zer ondorio ditu gune bat Ingurumenaren aldetik Sentikor izendatzeak? Bi ondorio ditu: • Batetik, proiektu edo jarduera batzuek ingurumen inpaktu azterketa bat gainditu behar dute, ingurumenaren aldetik sentikorra den eremuan egin behar badira bakarrik. • Bestalde, hainbat arau urratzen badira Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Guneetan, gertaera larrigarritzat jotzen da legean ingurumenaren aurkakotzat jotzen diren urraketak egitea, eta dagokion administrazio isuna jarriko da.

C. Gune berezi zehatz baten babesa hirigintza plangintza berezi baten bidez: Txingudiren kasua Aurreko kapituluan ikusi dugunez, natur inguruneak plan berezien bidez ere babes daitezke. Plan berezi hori udalerri batean egiten bada, ingurumen aldetik interesgarria den udalerri barruko gune bat babesteko, plan berezi hori baldintzatuta egongo da, Hiri Antolamenduko Plan Orokorraren edota arau subsidiarioen menpe egongo delako. Alabaina, ingurumenaren aldetik eskuduna den Eusko Jaurlaritzako sailak plan berezi bat onartzen duenean, egoera ezberdina da. Hirigintzako legeek ahalbidetuko dute plan hori udalerriko hirigintza antolamenduko tresna orokorren gainean jartzea. Bestetik, plan bereziaren figurari esker (adibidez, hori dago onartuta Txingudi eremuan), bizkor esku hartu da ingurumenaren aldetik zalantzarik gabeko interesa duen eremuan, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babesteko 16/1994 legea onartu baino lehen egin da.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; Hain zuzen ere, Txingudi Eremuko Baliabide Naturalak Babesteko eta Antolatzeko Plan berezia 1994ko uztailaren 29ko aginduak (Irun herriari dagokionez), eta 2001eko irailaren 26ko aginduak (Hondarribia herriari dagokionez) onartu zuten behin betiko. Dena den, plan berezi hori egiteko eta behin-behinekoz onartzeko erabakia naturgune legearen onarpena baino lehenagokoak izan ziren.

4.6. Naturguneak eta tokian tokiko eskumenak: hausnarketa orokorra ENaturgune jakin batzuk babesteko arauen eta politikaren esparruan, tokiko erakundeek rol garrantzitsua izan dezakete. Jakina, politika horrek eskatzen duen babes helburua lortzeko, prozesu horretan esku hartzen duten administrazioek bateratuta ekin behar dute (erkidegokoak, foru izaerakoak eta, batez ere, tokikoak); funtzionamendu horren oinarria da, hain zuzen, administrazio arteko lankidetzaren printzipioa. Toki horiek babesteko ahaleginarekin bat, Tokiko Agenda 21en programak diseinatu nahi dira. Zehazki, honako alderdi hauek kontuan hartu behar dira, prozesuan udalek eta bestelako tokiko erakundeek esku hartzeko duten moduari dagokionez: A) Aztertu ditugun guneetako askoren deklarazio prozeduran ohikoa da tokiko erakundeek parte hartzea, entzunaldia, kontsulta edo informazio publikoko mekanismoen bitartez, bai zuzenean deklarazio prozesuan, eta bai planeamendua bera taxutzean. Planeamendua, batzuetan, gunea babestu aurretik egin behar da. Une horretan, udalek eta gainerako tokiko administrazioek beren oharrak, iradokizunak, alegazioak eta iritziak aurkeztu behar dituzte, hartu nahi den erabakiaren oinarrizko alderdiei dagokienez: gunearen hedadura, banaketa, erabilera erregimena, antolakuntzako aurreikuspenak, eta abar. Horregatik, tokiko erakunde horrek behar adina informazio izan behar du deklarazioak bere udalerri barruan eragingo duen lurraldearen gainean, bai eta hor diren ingurumen arazoen gainean eta gune hori babesteak tokiko interesei edo bizilagunei eragingo dizkien zailtasunen gainean ere. Hori bereziki garrantzitsua da araudi aurreikuspenen helburuak itxuraz une honetara arte natura balioak babesteko sistemarik ez duten lurrak eremu babestu izendatzea den kasuetan, edota, horietan, babes sistemarik izanda ere, aski ez denean. B) Arreta berezia jarri behar zaie naturgune mota jakin batzuek duten planifikazio bereziari. Planifikazio tresna horiek (Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Planak) nagusitu egingo dira, oro har, tokiko hirigintza planeamenduen gainean, baita izaera orokorra dutenen gainean ere, baldin eta gunea babesteari buruzkoak badira. Ondorioz, udalek bi planifikazio sistema horien artean kontraesanak saihestu behar dituzte, bereziki, hiri

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

plangintza osoa berrikusten denean edo zati batzuk aldatzen direnean. Askotan, kontraesanak erraz konpontzen dira, arauak berrikusita. Ohikoa da (eta, batzuetan, egokia) Hiri Antolamenduko Plan Orokorrak eta Planeamenduko Arau Subsidiarioek planifikazio espezifikoaren mende uztea babestutako gune batek eragiten dion ingurunea arautzea. Beste kasu batzuetan, naturgunea planifikatzeko tresna espezifiko horiek hirigintza legeen eta tokiko planeamenduaren esku uzten dute garatzekoa den erabilera edo jarduera arautzea. Baina ez dugu gunearen deklarazioak bilatzen duen babes helburua alde batera utzi behar eta, beraz, ez da egokia indarrean dauden eta horren kontrakoak diren hiri plangintzako xedapenak ezartzea. C) Aurrekoen antzeko hausnarketak egin daitezke gune babestuan udal lizentziak emateari buruz. Baliabide Naturalen Antolamendu Plana taxutzean, prozedura hasita dagoenean, ezin dira egin gunearen errealitate fisikoa eta biologikoa aldatzen duten ekintzak, baldin eta planaren helburuak lortzea ezinezko egiten edo nabarmen zailtzen badute. Behin-behinekoz onartuta dagoenean, plana kudeatzeko foru organo eskudunaren aldeko txostena ezinbestekoa izango da baimena, lizentzia edo emakida lortzeko (Udalarenak barne), baldin eta baimen horiek errealitate fisikoa edo biologikoa aldatzen duten ekintzak gauzatzea ahalbidetzen badute. Horrela saihets daiteke indarrean den hirigintza planeamendua ezarriz gunea babesteko helburuen aurkako lizentziak ematea. Horretatik guztitik ondorioztatzen da komunikazio eta informazio bideak ezarri behar direla (formalak edo informalak) administrazio eskudunekin, planak egin edo kudeatzeko, horien taxutze prozeduran partaidetzari erreferentzia egite soiletik haratago. Udalak informazio egokia eskatu eta jaso behar du planen egoerari, lortu nahi diren helburuei, saihestu nahi diren jarduerei, eta abarri buruz. Izan ere, bestela, ezinezkoa izango litzateke legeetan jasota dauden jardueren gaineko kontrol eskumenak erabiltzea. Baliabide naturalen antolamendu plana onartutakoan eta espazio babestua deklaratutakoan, udal lizentziak emateko baldintzak planifikazio tresna horrek jarriko ditu. Besteak beste, zer dagoen debekatuta eta zer baimenduta zehazteaz gain, prozedurazko eskakizunak ezar ditzake, jarduera jakin batzuetarako baimenak eskuratzeko: organo kudeatzailearen aurretiko txostena, ingurumen inpaktuaren azterketa, eta abar. Udalak eskakizun horiek guztiak aintzat hartu behar ditu espazio babestuari eragiten zaion kasuetan lizentziak emango duen edo ez erabakitzeko. Gauza bera egin behar da gune horiek Natura 2000 Sarean badaude, nahiz eta ingurumen planifikazio zehatzik ez izan. D) D) Arauetan jasota dauden naturgune guztiak kontuan hartuta, parke naturalen eta Urdaibaiko biosfera erreserbaren kasuan bakarrik aurreikus-

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

B A B E S T E A

ten da tokiko erakundeek parte hartzea haiek kudeatzeko organo aholkularietan (Patronatuen Batzarrak eta Batzorde Iraunkorrak). Partaidetza hori askotarikoa da, baina ia beti bermatzen da, gutxienez batzarren kasuan, tartean diren udal guztiek parte hartuko dutela. Garrantzitsua da udaletako ordezkariek, parte hartzen duten organo guztietan, gunea babestearen inguruko esperientziak, informazioa eta arazoak trukatu eta zabaltzea (aurretik eta ondoren). Horren helburua da esparru bakoitzean auzi horien inguruan erabaki kontraesankorrak hartzea saihestea. E) Naturguneei eusten laguntzeko eta eragindako herriei ordaina emateko, eragin sozio-ekonomikoko esparruak zehaztu behar dira. Eremu horiek naturgunea dagoen udalerriek osatzen dituzte, eta haien babes eremu periferikoa ere barne hartu behar du, halakorik baldin badago. Eremu horietan jarduera sozio-ekonomikoko programak gauzatu behar dira, eta bereziki garrantzitsua da tokiko erakundeek duten ahalmena gunea kudeatzeko zerbitzuen emakida emateko. Legeak lehentasunezko eskubidea ematen die tokiko erakundeei emakidak eman edo ez erabakitzeko. Naturguneen planifikazioa, antolamendua, babesa, kudeaketa eta erabilera betetzea bermatzen duen finantzaketa tokiko administrazioen baliabideetatik ere etor daiteke. Hau da, babes horretatik ondorioztaturiko behar batzuk udalen aurrekontuen bidez ordain daitezke (osorik edo zati bat). Hortaz, Udalak aurreikuspen bat egin behar-

ko du, daukan gastu ahalmenaren arabera zein esku hartze izan dezakeen zehazteko. Nolanahi ere, arlo horretan, oso garrantzitsutzat jotzen da lankidetza hitzarmenak egitea eragindako administrazio guztien artean, espazioa babesteko. Bereziki garrantzitsua da hitzarmen horien bidez babestutako lurralde esparruaren baitako herriak sozio-ekonomikoki garatzeko programak egitea. Batez ere, programa horien helburu askok tokiko interes agerikoa dutelako: azpiegiturak sortzea, jarduera tradizionalak hobetzea, tokiko biztanleak babesak eta gunearen kudeaketak sorturiko jardueretan sartzea, landa etxeak oneratzea, arkitektura ondarea babestea, eta abar. Kasu askotan, udalerriek ezin izaten diete bakarrik aurre egin gastu horiei. F) Azkenik, aipatzekoa da guneak babesteko tokiko politikak ez duela zertan araudi honetan agertzen diren aplikazio berak arautu. Hain zuzen ere, hainbat kasutan gerta daiteke tokiko erakunde jakin batek interesa izatea bere udalerriko eremu bat babesteko, haren balio ekologikoak direla medio, eta eremu hori ez egotea aipatu ditugun gune babestuen kategoria edo tipologietan. Izan ere, agian beste administrazio batzuentzat gune horien ingurumen balioa ez baita oso garrantzitsua izango (nahiz eta tokiarentzat garrantzitsuak izan), edo agian guneak azalera txikiegia izango duelako. Kasu horietan, udalek eremu horri ingurumen babes berezia eman diezaiokete, adibidez hirigintza planeamenduaren bitartez (orokorra edo berezia). Baina babes maila txikiagoa da, lehen azaldutako naturguneak babesteko politika orokorrean sartuta dauden guneekin alderatuta.

Koop.)

mankomunitatea)

2 (Enirio-Aralar

2 (Gip)

1 (Izki)

1 (Ar)

4 (partzuergoak))

1 (Altzola Bigantxategi Elkartea) 17

1 (eremuan ezarria))

PRESIDENTEA

EHIZA ETA ARRANTZAKO LURRALDE FEDERAZIOAK EDO SOZIETATE EDO KLUBAK

JABEEN ELKARTEA

EUSKAL HERRIKO MENDI NEKAZARITZAREN FEDERAZIOA

EUSKAL HERRIKO NEKAZARITZA SINDIKATUAK EDO ERAKUNDEAK

INGURUKO BASO-NEKAZARITZA SEKTOREA

BASO JABEEN ERAKUNDEA

EUSKADIKO BASOGINTZA ELKARTEEN KONFEDERAZIOA

GUZTIRA

2 (Erabilera publikoko mendietan BESTE BATZUK emakidadunak/ Espeleologia taldeak)

1 (Armañon)

1 (Biz)

ZUZENDARIA/ KONTSERBATZAILEA

INGURUMENA BABESTEKO EAEko ERAKUNDEA

INGURUKO ERAKUNDE EKOLOGISTAK

D I T U Z T E N

1 (Idazk.)

1 (Gorb)

2 (Gip)

1 (Gip.-ekoa)

1 (Pagoeta)

1 (Biz)

T O K I K O

1 1

1 (Ar)

■

Garapenerako erak.)

1 (Gip)

UDA L EK

1 (Pres. Kons.

1 (Haranen Landa

1 (Gip)

1 (Ar)

UNESCO (MaB programa)

EHU EDO ORDEZKARI ZIENTIFIKOAK

I N G U R U N E A N

1 (Gip)

1 (EHU)

MENDI FEDERAZIOA EDO MENDI SOZIETATEA

1 (Ar)

1 (Gip)

1 (edo entzutetsua)

2 (EHUtik eta zientzia erakundetik)

erakundea)

1 (Ar zientzia

1 (zientif)

1 (edo entzutetsua)

ENTITATE LOKAL TXIKIAK

UDALAK

FORU ALDUNDIAK

INGURUKO KULTURA-ERAKUNDEA

1 (Ar)

1 (edo entzutetsua)

2 (2tik)

2 (Biz)

1 (zientif)

11 (11tik) 6 (Admin. batzarrak)

4 (3tik)

2 (Gip-Ar)

1 (Admin. batzarrak)

7 (3tik)

3 (Gip)

A T U R

1 (botorik gabe)

Erreserba)

1 (Urdaibai Biosfera

6 (5etik)

1 (Ar)

7 (6tik)

2 (Gip)

8 (8tik)

2 (Gip)

8 (8tik)

2 (Biz-Ar)

PATRONATUAK. BATZARRA

6 (22tik)

2 (Ar)

Armañon

2 (Biz-Ar)

AizkorriAratz

3 (Biz)

Pagoeta

EAEko ADMINISTRAZIOA

Izki

Alako Harria

Aralar

EUSKO JAURLARITZA

Gorbeia

Gaubea ESTATUKO ADMINISTRAZIOA

Urkiola

Urdaibai

N ESKUM ENEN G I D A

A G E N D A 2 1

Pagoeta

AizkorriAratz

Arma単on

PATRONATUAK BATZORDE IRAUNKORRA

Izki

Alako Harria

FORU ALDUNDIAK

Aralar

Gorbeia

1 (Biz)

Gaubea

Urkiola

2 (Gip-Ar)

Urdaibai

(partzuer. bat)

1 (Patronatukoa)

BATZARREAN ORDEZKATUTAKO BESTE ERAKUNDE, TALDE, ENTITATE ETA INSTITUZIOAK

GUZTIRA

IDAZKARIA

PRESIDENTEA

BEEN ERAKUNDEA

ENIRIO-ARALAR MANKOMUNITATEA

ZUZENDARIA/ KONTSERBATZAILEA

ENTITATE LOKAL TXIKIAK

EAEko ADMINISTRAZIOA

2 1

2 (Biz-Ar)

3 2 (Biz-Ar)

2 (Biz)

UDALAK

1 (5etik)

2 (2tik)

1 (6tik)

2 (11tik)

2 (8tik)

1 (3tik)

1 1 1

1 1 (Patronatukoa) 22

2 (3tik)

1 1

1 (8tik)

2 (22tik)

1 (botorik gabe)

1 1

1 1 1

1 (Batzarrekoa)

B A B E S T E A I N G U R U N E A N A T U R A R A U D I A N A T U R G U N E E N

4. N

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

Euskal Autonomia Erkidegoa Aitortutako Guneen Araudia Urdaibaiko Biosfera Erreserba

Deklarazioa:

Aitorpena eta erregimen jurdikoa:

• Abenduaren 29ko 275/1989 Dekretua (1990eko urtarrilaren 4ko 3. EHAA).

• 1989ko uztailaren 6ko 5/89 Legea (1989ko uztailaren 29ko 145. EHAA). • 1997ko urriaren 31ko 15/97 Legeak aldatua (1997ko azaroaren 17ko 220. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria: • Abuztuaren 3ko 242/1993 Dekretua (1993ko abenduaren 7ko 235. EHAA). • Otsailaren 11ko 27/2003 Dekretuak (2003ko martxoaren 5eko 46. EHAA) eta 2003ko uztailaren 22ko 182/2003 Dekretuak aldatua (abuztuaren 19ko 160. EHAA).

• Otsailaren 15eko 93/1994 Dekretuak (1994ko martxoaren 16ko 52. EHAA); apirilaren 25eko 252/1995 Dekretuak (1995eko maiatzaren 22ko 95. EHAA); eta ekainaren 2ko 97/1998 Dekretuak, Urkiola parke natural izendatzeari buruzko Dekretuko 6. atala indargabetzen duena (1998ko ekainaren 17ko 112. EHAA), aldatua.

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria: • Lehen EKZP: Abenduaren 5eko 505/1995 Dekretua (1996ko urtarrilaren 25eko 18. EHAA). • Bigarren EKZP: Maiatzaren 30eko 111/2006 Dekretua (abuztuaren 8ko 150. EHAA).

Araudiaren garapena: • Azaroaren 24ko 313/1992 Dekretua, Patronatuak eman beharreko txostenei buruzkoa (1992ko abenduaren 21eko 247. EHAA). • Lankidetza Kontseilua sortzen duen otsailaren 14ko 164/1995 Dekretua (1995ko otsailaren 14ko 164. EHAA), abuztuaren 29ko 197/1997 Dekretuak aldatua (1997ko irailaren 18ko 178. EHAA). • Irailaren 29ko 258/1998 Dekretua, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren jarduera sozio-ekonomikoen egokitzapenerako eta garapenerako egitaraua onartzen duena (1998ko urriaren 21eko 200. EHAA). • Abenduaren 21eko 446/1999 Dekretua, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako Patronatuan udal ordezkariak hautatu eta izendatzeko arauak finkatzen dituena (2000ko urtarrilaren 7ko 4. EHAA). • Abenduaren 21eko 447/1999 Dekretua, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako Patronatuan biosfera erreserbaren azterketan eta babesean izen ona duten biosfera erreserbaren eremuko elkarte ekologista eta kontserbazionistek izango duten ordezkaritza izendatzeko modua eta ordezkaritzaren indarraldia arautzeko dena. (2000ko urtarrilaren 7ko 4. EHAA). • 2004ko azaroaren 18ko Agindua, Lurralde Antolamendu eta Ingurumen sailburuarena, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren Artadi Kantauriarren Lurralde Ekintzarako Egitasmoa behin betiko onartzeko dena (2004ko abenduaren 30eko 249. EHAA).

Gaubeako parke naturala Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana: • Urtarrilaren14ko 3/1992 Dekretua (1992ko otsailaren 10eko 27. EHAA).

Deklarazioa: • Urtarrilaren14ko 4/1992 Dekretua (1992ko otsailaren 11ko 28. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria: • Lehen EKZP: Otsailaren 28ko 174/1995 Dekretua (1995eko apirilaren 3ko 65. EHAA). Ekainaren24ko 155/1997 Dekretuak aldatua (1997ko uztailaren 14ko 133. EHAA). • Bigarren EKZP: ekainaren18ko 146/2002 Dekretua (2002ko abuztuaren 1eko 145. EHAA).

Gorbeiako parke naturala Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana: • Ekainaren 28ko 227/1994 Dekretua (1994ko abuztuaren 16ko 154. EHAA).

Deklarazioa:

Urkiolako parke naturala

• Ekainaren 28ko 228/1994 Dekretua (1994ko abuztuaren 16ko 154. EHAA).

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Lehenengo BNAP: Otsailaren 22ko 102/1994 Dekretua (1994ko martxoaren 21eko 55. EHAA).

• Martxoaren 31ko 66/1998 Dekretua (1998ko ekainaren 3ko 102. EHAA).

• Bigarren BNAP: Ekainaren18ko 147/2002 Dekretua (2002ko abuztuaren 9ko 150. EHAA).

4. N

A T U R G U N E E N

A R A U D I A N

N A T U R

I N G U R U N E A

B A B E S T E A

Aralarko parke naturala

Deklarazioa:

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Martxoaren 31ko 65/1998 Dekretua (1998ko maiatzaren 4ko 80. EHAA).

• Apirilaren 26ko 168/1994 Dekretua (1994ko uztailaren 4ko 126. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Uztailaren 13ko 146/2004 Dekretuak aldatua (2004ko uztailaren 27ko 142. EHAA).

• Urriaren 10eko 200/2000 Dekretua (2000ko azaroaren 2ko 210. EHAA).

Deklarazioa: • Apirilaren 26ko 169/1994 Dekretua (1994ko ekainaren 29ko 123. EHAA).

• EKZPren zati arau-emailearen aldaketa 2005eko otsailaren 8ko 26/2005 Dekretuaren bitartez (otsailaren 21eko 35. EHAA).

Pagoeta parke naturala Aiako Harria parke naturala Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana: Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana: • Apirilaren 11ko 240/1995 Dekretua (1995eko ekainaren 6ko 105. EHAA).

• Irailaren 29ko 253/1998 Dekretua (1998ko urriaren 28ko 205. EHAA).

Deklarazioa: Deklarazioa: • Apirilaren 11ko 241/1995 Dekretua (1995eko ekainaren 6ko 105. EHAA).

• Irailaren 29ko 254/1998 Dekretua (1998ko urriaren 28ko 205. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria: • Apirilaren 16ko 87/2002 Dekretua (2002ko maiatzaren 2ko 81. EHAA).

Aizkorri - Aratz parke naturala Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

Izki parke naturala

• Apirilaren 4ko 76/2006 Dekretua (2006ko apirilaren 21eko 76. EHAA).

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

Deklarazioa:

• Martxoaren 31ko 64/1998 Dekretua (1998ko maiatzaren 4ko 80. EHAA).

• Apirilaren 4ko 75/2006 Dekretua (2005eko maiatzaren 19ko 94. EHAA).

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

Armañon parke naturala

Gaztelugatxe biotopo babestua

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

Deklarazioa:

• Irailaren 19ko 175/2006 Dekretua (2006ko azaroaren 29ko 228. EHAA).

• Irailaren 15eko 229/1998 Dekretua (1998ko urriaren 2ko 188. EHAA).

Deklarazioa: • Irailaren 19ko 176/2006 Dekretua (2006ko azaroaren 29ko 228. EHAA).

Itxina Mendiguneko biotopo babestua

Zuhaitz apartekoak Deklarazioa: • Maiatzaren 16ko 265/1995 Dekretua (1995eko ekainaren 8ko 108. EHAA).

• Uztailaren 11ko 368/1995 Dekretua (1995eko abuztuaren 30eko 165. EHAA).

• Apirilaren 16ko 80/1996 Dekretua, Gipuzkoako Lurrralde Historikoan dagoen Mutrikuko artea zuhaitz apartekoen zerrendatik ezabatzeko dena (1996ko maiatzaren 2ko 2. EHAA).

Leitzaran ibaiko biotopo babestua

• Otsailaren 11ko 23/1997 Dekretua, zuhaitz apartekoen bigarren aitorpena egiten duena (1997ko otsailaren 25eko 38. EHAA).

Deklarazioa:

Deklarazioa: • Irailaren 29ko 416/1995 Dekretua (1995eko urriaren 20ko 201. EHAA).

Laguardiako aintziraguneko biotopo babestua Deklarazioa: • Irailaren 19ko 417/1995 Dekretua, Carralogroño, Carravalseca eta Prao de La Paul aintziren ingurukoa (1995eko urriaren 20ko 201. EHAA). • Azaroaren 29ko 255/1998 Dekretua, Muscoko aintzira biotopoa eransteko eta izendapena aldatzeko (1998ko urriaren 16ko 197. EHAA).

Euskal Autonomia Erkidegoko Natura 2000 sarean interes komunitarioko lekuen zerrendara erants daitezkeen guneen proposamena: 1997ko abenduaren 23ko, 2000ko azaroaren 28ko eta 2003ko ekainaren 10eko Eusko Jaurlaritzaren akordioak (EHAAn argitaratu gabe).

Txingudi Baliabide Naturalak Babesteko eta Antolatzeko Plan Berezia: • 1994ko uztailaren 29ko Agindua, Irungo udalerriari buruzkoa (1994ko abuztuaren 25eko 161. EHAA). • 2001eko irailaren 26ko Agindua, Hondarribiko udalerriari buruzkoa (2001eko azaroaren 2ko 212. EHAA).

Inurritza inguruko biotopo babestua Deklarazioa: • Otsailaren 25eko 40/1997 Dekretua (1997ko martxoaren 11ko 48. EHAA).

5. E l e m e n t u z e h a t z batzuen babesa: itsasertzak, urak, ibaiak eta errekak, hezeguneak, mendiak, paisaia eta korridore ekologikoak 5.1. Itsasertzak

tsasertzarekin eta hori osatzen duten zerrendekin lotutako erregimen juridikoa uztailaren 28ko 22/1988 Itsasertzetako Legean dago bilduta, funtsean. Arau horretan honakoak ezartzen dira: • Itsasoko-lehorreko jabari publikoko ondasunen sailkapena zein definizioa, eta horien titulartasun publikoaren babesari buruzko erregulazioa. • Ondasun horien erabileraren erregulazio juridikoa, bai administrazio publikoen aldetik, bai partikularren aldetik, baita horren ondorio ekonomiko-finantzarioak ere. • Itsasertzaren ondoan dauden lursailetan ezartzen diren zortasunak eta mugak. • Arau hori betearazteko zigor-sistema. • Kostaldeari buruz Estatuak, autonomia erkidegoek eta tokiko agintaritzek dituzten eskumenak.

Hondartzak, itsasoko-lehorreko guneak, jurisdikziopeko urak, eremu ekonomikoko baliabide naturalak eta plataforma kontinentala Estatu mailako itsasoko-lehorreko jabari publikoko ondasunak dira, Konstituzioak ezartzen duenaren arabera. Itsasertzetako 2/1988 Legeak honako eduki hauek barne hartzen ditu:

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ • Itsasoko-lehorreko eremuak zehazten ditu, baita hondartza-eremuak ere. Bi elemetu horiei, batera hartuta, “itsasertzak eta itsasadarretako ertzak” esaten zaie, Legearen arabera. Hondartzak eta itsasoko-lehorreko eremuak udal-barrutien barruan daude. • Estatuaren itsasoko-lehorreko jabari publikokoak ere badiren zenbait elementu gehitzen ditu, urertzen kontzeptuan sartzen ez badira ere: - Itsasertzerako sarbidea, materialen metaketagatik edo itsaso-eremu bat kentzeagatik, edozein izanda ere horren arrazoiak. - Itsasoari kendutako lursailak, eraikuntza-lanen zuzeneko edo zeharkako ondorio gisa, eta itsasertzean egindako lehortze-lanak. - Itsasoak hartutako lursailak, edozein arrazoirengatik bere ibilguaren barruan geratu direnak. - Nabarmen bertikalak diren itsaslabarrak, gailurreraino itsasoaren ondoan daudenak edo itsasokolehorreko jabari publikoko eremuetan daudenak. - Jabari publiko gisa mugatutako lursailak, edozein arrazoirengatik hondartzaren, itsaslabarraren edo itsasoko-lehorreko eremuaren ezaugarriak galdu dituztenak. - Barruko uretan edo jurisdikziopeko uretan dauden harkaitzak, baita arrazoi naturalen ondorioz jurisdikziopeko uretan edo barrualdeko uretan edo ibaietan osatzen diren uharteak ere, itsasaldia nabarmentzen den lekuraino; edonola ere, bi kasuetan aurretik zeuden jabego-eskubideak bermatuko dira. - Emakidadunek beren esku dagoen itsasoko-lehorreko jabari publikoko azalera bat osatzeko erantsi dituzten lursailak, emakidaren klausuletan hala ezartzen denean. - Itsasertzaren mugakide diren lursailak, itsasokolehorreko jabari publikoan sartzeko erosten direnak. - Aipatutako jabarian Estatuak egindako lanak eta instalazioak. - Kostak argiztatzeko eta itsas-eremuetan seinaleak jartzeko lanak zein instalazioak. - Estatuaren esku dauden portuak eta portu-instalazioak. • Jurisdikziopeko uren eta barrualdeko uren erregulazioak berariazko legedia du, ibilgua eta lurpea barne (urtarrilaren 4ko 10/1977 Legea), baita eremu ekonomikoko eta plataforma kontinentaleko natur baliabideei buruzko erregulazioak ere (otsailaren 20ko 15/1978 Legea). Euskal Autonomia Erkidegoak ez du oraindik berariazko legedi propiorik sortu bere itsasertzari buruz. Hala ere, gai horri dagokionez, posible da autonomia erkidegoaren eremuko arau-erreferentzia batzuk aurkitzea. Otsailaren 27ko 3/1998 Legeak (Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko Lege Nagusia) administrazio publikoek itsasertzari dagokionez bete beharreko zenbait printzipio eta helburu ezartzen ditu. Hala ere, horiek guztiak generikoak dira:

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

• uren kalitatearen eta itsasertzaren kalitatearen maila egokia lortzea eta horri eustea; • eremu horietako ingurumena hondatzeko arriskua saihestea; • ur-ertzek duten korridore ekologiko izaera bermatzea, ahal den neurrian; • itsasertza behar bezala zaintzen eta babesten dela bermatzea, babesari eta leheneratzeari lotutako beharrezko neurriak hartuta; • kostaldeko eremuak modu iraunkorrean erabiltzen direla ziurtatzeko planak egitea; • itsasoko-lehorreko jabari publikokoak diren ondasunak zentzuz erabiltzen direla zaintzea, horien izaera eta helburua kontuan hartuta eta paisaia, ingurumena eta ondare historikoa errespetatuta; • hezeguneak zaintzea, horiek babesteko eta leheneratzeko helburuak eta neurriak finkatuta, horiek hobeto ezagututa eta horien hondatzea saihestuta. Horrez gain, ezin dugu ahaztu lege horrek berak itsasoko-lehorreko jabari publikoa eta horren babes-zortasuna ingurumen aldetik sentikorrak diren gune gisa hartzen dituela, sailkapen horrek juridikoki dakartzan ondorio guztiekin. Horrez gain, aipatu beharrekoa da Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauek Itsasertza Antolatzeko eta Babesteko Lurralde Plan Sektoriala egitea aurreikusten dutela (egun egiten ari dira); bestalde, Hezeguneetarako Lurralde Plan Sektorialak (aurrerago aztertuko dugu horren edukia) kostaldeko hezeguneei lotutako aurreikuspen garrantzitsuak barne hartzen ditu.

A.Hondar tzak eta itsasoko-lehorreko eremuak: kontzeptu eta erregimen juridikoa Itsasertzetako legediaren arabera, itsasertzak eta itsasadarrak honako hauez osatuta daude:

• Itsasoko-lehorreko eremua Itsas-lehorreko eremua edo itsasbeherako lerro edo itsasgora bizi ekinozialaren arteko eremuaren artean eta ezagututako denborale handienetan olatuek jotzen duten arteko muga edo, gainditzen duenean, gehienezko itsasgora bizi ekinozialaren lerro arteraino. Definizio horri beste bi aurreikuspen gehitu behar zaizkio: zonalde hau ibaien ertzetara hedatzen da itsasgoren eragina nabarmen egiten den lekuetaraino; itsasoko-lehorreko eremuaren kontzeptuaren padurak, albuferak, marjalak, zingirak eta, oro har, itsasgoren joan-etorrien ondorioz, olatuen ondorioz edo itsasoko uraren filtrazioagatik ureztatzen diren lur beheak.

• Hondartzak Material solteen gordailu-zonaldeak; hala nola, hondarrak, legarrak eta hartxintxarrak, barnean sartuta ebakiak, bermak eta dunak, hauek landaredia izaki ala ez, itsasoaren edo itsas-haizearen eraginez edo beste arrazoi natural batzuen eraginez sortu direnean.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

…

Itsasertzetako legeak sistema sinple bat ezartzen du itsasoko-lehorreko jabari publikoa erabiltzeko erregimena zehazteko.

publikoko eremuetan, betiere, horiek hondartza inguruetan edo babes berezia behar duten beste eremuetan jartzekoak ez badira.

• Erabilera publikoa eta izaeraren araberakoa

Estatuaren esku dauden portuen kasuan (Euskal Autonomia Erkidegoan Bilbokoa eta Pasaiakoa soilik), azaroaren 26ko 48/2003 Legeak, mota horretako portuetako zerbitzuak eta erregimen ekonomikoak arautzen dituenak, honako hau ezartzen du: portu-jabari publiko horren erabilera dagokion berariazko araudiaren arabera arautuko dela, eta araudi horretan aurreikusten ez diren gaietan baino ez dela aplikatuko itsasertzetako legedia.

Paseatu, egon, bainatu, nabigatu, ontziratu eta lehorreratu, arrantza egin, landareak eta itsaskiak hartu eta inolako eraikuntza- edo instalazio-lanik eskatzen ez duen antzeko beste edozer jarduera, betiere, indarrean dagoen araudiaren arabera egiten badira. (Erabilera askea, publikoa eta doakoa).

• Administrazioak eman beharreko baimena eskatzen duten erabilerak Estatuaren Administrazioak ondasun horiek (erabat edo partzialki) erabiltzea, bere eskumenaren barruko helburuak betetzeko; hala nola, ikerketak eta azterketak, eraikuntza-lanak, instalazioak edo zerbitzuak. (Erreserbak). Autonomia erkidegoek ondasun horiek erabiltzea, portu berriak edo garraiobideak eraikitzeko edo dagoeneko daudenak zabaltzeko edo aldatzeko. (Esleipena). Ondasun horiek desmuntagarriak ez diren instalazioz edo lanez betetzea. (Emakida). Intentsitate-, arrisku- edo errentagarritasun-egoerak batera gertatuz gero, inolako instalaziorik edo eraikuntzarik eskatzen ez duten erabilerak; halakorik eskatuko balute, instalazioek desmuntagarriak izan behar dute, edo ondasun higigarri gisa sailkatzeko modukoak izan behar dute. (Baimena). (Bada erregimen juridiko berezi bat isurpen-baimenetarako eta agregazioak erauzteko baimenetarako). Baimen horiek Estatuko Administrazioak eman behar ditu, lurretik itsasora botatzeko isurien kasuan izan ezik; kasu horretan, tokiko administrazioari dagokio baimena ematea. Itsasoko-lehorreko jabari publikoa kasu honetan soilik har daiteke: duten izaeragatik bestelako kokapenik onartzen ez duten jarduerak egiteko edo instalazioak sortzeko. Edozein izanda ere eskatzen den baimena edo baimen hori ematen duen administrazioa, espresuki kanpo geratzen dira babes-zortasunean ere debekatuta dauden erabilerak, honako hauek izan ezik: hirien arteko garraiobideak eraikitzeko edo aldatzeko lanak, legeak onartzen duen mailatik gorako trafiko-intentsitatea duten bideak hobetzeko lanak (zerbitzuguneak barne, Ministroen Kontseiluak horiek erabilera publikokoak direla baieztatu ondoren) eta betegarri gisa erabil daitezkeen obra-hondakinen isurketak, horretarako baimena edukiz gero. Horrez gain, debekatuta dago baimenik gabe ibilgailuak eremu horietan uztea edo eremu horietatik ibiltzea, baita bertan kanpatzea ere. Azaroaren 27ko 54/1997 Legeak, Sektore Elektrikoa Arautzeari buruzkoak, salbuespen berri bat ezarri zuen: salbuespen gisa eta behar bezala bermatutako erabilera publikoko arrazoiak direla medio, Ministroen Kontseiluak, Sustapen, Ingurumen, Industria eta Energia Ministerioek hala eskatuta, goi tentsioko linea elektrikoak jartzeko baimena eman ahal izango du itsasoko-lehorreko jabari

Horrez gain, 1988ko Itsasertzetako Legeak hondartzen antolakuntzari buruzko berariazko zenbait irizpide ezartzen ditu: • Hondartza-zerbitzuetarako eraikinak hondartzatik kanpo jarriko dira, legeak ezartzen dituen gehienezko tamainak eta gutxieneko distantziak errespetatuta. • Hondartzan jartzeko instalazioek (sasoiko zerbitzuei dagozkienak barne), itsasgoran hondartzak duen azaleraren erdia baino gutxiago hartu beharko dute. Instalazio horien banaketa Administrazio Autonomikoak egingo du eta, halakorik ezean, modu homogeneoan egingo da hondartza guztian.

B. Mugakide diren lursailekiko mugak eta zortasunak Itsasertzetako legediak itsasertzeko eremu gisa sailkatutako eremuen ondoko lursail guztien (hondartzak eta itsasoko-lehorreko eremua) gaineko muga- eta zor-sistema ezartzen du. Zor eta muga bakoitzaren kokapena zehazteko, aipatutako itsasertz horren barruko lerrotik abiatu eta proiekzio horizontala hartzen da kontuan. Jarraian azaltzen diren mugak eta zorrak ezin dira preskribatu, eta legearen bidez ezartzen dira zuzenean. Horrez gain, muga eta zor horiek kostaldeko lursail guztietan aplikatzen dira, kasuan kasuko berariazko araudiak ezartzen duena kontuan hartuta, nazio-segurtasunerako interesgarriak diren horietan izan ezik. Azken horiek berariazko araudi baten bidez arautuko dira. Autonomia erkidegoek itsasertza babesteko araudi propioa sor dezakete, legearen zortasunek eta mugek gutxieneko erregulazio osagarria baino ez baitute eskaintzen.

B.1. Igarotze-zortasuna 6 metroko lerro bati aplikatzen zaio (lerro hori 20 metrora zabal daiteke zeharkatzeko zailak edo arriskutsuak diren eremuetan) eta lerro horrek libre geratu behar du zaintza-ibilgailuentzat eta oinezkoentzat. Zor horretatik kanpo geratuko dira bereziki babestuta dauden kostaldeko eremuak; kasu horietan, berariazko araudia hartu beharko da kontuan. Zonalde horietan kasu hauetan soilik sar daiteke: • Itsasoko-lehorreko jabari publikoan lanak egin behar direnean (kasu horretan, hartu beharreko lerroa

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ antzeko beste batengatik ordezkatu behar da, ibilgailuak eta oinezkoak bertatik igaro daitezen). • Itsas pasealekuak egin behar direnean: oinezkoentzako pasealekuak lehenetsiko dira.

Igarotze-zortasuna kasu guztietan aplikatuko da, edozein izanda ere lurzoruaren hirigintza-sailkapena. Lursailean 1988ko Itsasertzeko Legearen aurretiko lanak edo instalazioak daudenean: • Aurreko legearen arabera eskatu beharreko baimenik ez badute, instalazio eta lan horiek eraitsi egingo dira, betiere, interes publikoko arrazoiak direlaeta Estatuko Administrazioak horiek legeztatzen ez baditu.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

lehorreko jabari publikoaren erabilerarako komenigarriak direnak. • Kirol-instalazio irekiak. • Lubetak egitea, baso-zatiak ebakitzea eta zuhaitzak moztea, baldintza jakinetan.

3. Estatuko Gobernuak eta salbuespen gisa soilik baimen ditzakeen instalazioak • Hiri arteko garraiobideen eraikuntza edo aldaketa, edo urtean eguneko 500 ibilgailutik gora izaten dituzten bideen aldaketa edo horien zerbitzu-guneen aldaketa (araudiaren arabera, baimen hori ez da ezinbestekoa horrek zeharkako eragina baino ez badu babes-zortasunean). • Goi-tentsioko linea elektrikoen instalazioa.

• Lan edo instalazio horiek aurreko legediarekin bat badatoz, baina lege berriarekin bateragarriak ez badira, horiek egokitzeko aldaketa txikiak egin daitezke, Estatuko Administrazioaren baimenarekin; alabaina, ez inolaz ere onartutako lan edo instalazio horiek finkatzeko edo modernizatzeko lanik, ezta horiek handitzeko edo horien desjabetze-balioa areagotzeko lanik ere. Arau hori bera legeztatutako lanen edo instalazioen kasuan aplikatuko da.

• Bizileku gisa erabiliko diren eraikinak, bereziki, garrantzitsuak badira eta arrazoi ekonomikoengatik itsasertzean egin behar badira, betiere, aurrean hondartzak, hezeguneak edo bereziki babestu beharreko beste zonaldeak dituzten babes-zortasuneko eremuetan eraikitzen ez badira. • Beste leku batean jar daitezkeen arren, eta, itsasokolehorreko jabari publikoak erabiltzeko beharrezkoak ez izan arren, aurreko puntuan aipatutako egoerak biltzen dituzten industria-instalazioak.

B.2. Sartzeko zortasuna Itsasora sartzeko zortasuna itsasoko-lehorreko jabari publikoaren ondoko lursailetan aplikatuko da, sarbidearen helburuak eta izaerak eskatzen duen luzerari eta zabalerari erreparatuta. Lurralde-antolamendurako planek eta tresnek itsasaldera joateko eta ibilgailuak inguruan uzteko behar adina leku aurreikusi beharko dituzte, guztiak ere jabari publikotik kanpo, bereziki babestuta dauden eremuetan izan ezik (horietan, berariazko araudia hartuko da kontuan). Sarbideen beharra ez da kopuruz zehaztuko, hiri-lursailetan edo lurzoru urbanizagarrietan izan ezik: azken kasu horietan, ibilgailu-zirkulaziorako sarbideen arteko tartea 500 metrokoa izango da, eta oinezkoentzako sarbideen arteko tartea, berriz, 200 metrokoa.

B.3. Babes-zortasuna 100 metroko eremua da, 200 metroraino zabal daitekeena, Estatuko Administrazioa kasuan kasuko autonomia erkidegoarekin eta udalarekin ados jartzen bada. Babeszortasunak barne hartzen duen zonaldean lau jardueratalde bereiz ditzakegu:

1. Baimen beharrik gabeko erabilera askeak Laboreak eta landaketak soilik, betiere, igarotze-zortasunean ezarritakoa errespetatuta, baita lehen 20 metrotan zenbait itxitura-muga ere.

2. Administrazio Autonomikoak baimendutako erabilerak eta instalazioak • Duten izaeragatik bestelako kokapenik onartzen ez duten jarduerak, lanak edo jarduerak edo itsasoko-

4. Erabat debekatuta dauden erabilerak eta instalazioak • Agregazioen suntsiketa dakartenak. • Hondakin solidoen, lan-hondarren eta araztu gabeko hondakin-uren isurketa (lehenbiziko biak baimenduta daude, betegarri gisa erabilgarriak direnean eta baimen egokiak dituztenean). • Kartelen, hesien edo ikus-entzunezko bitartekoen bidezko publizitatea (eraikinetako aurrealdean ikus-eremua murriztu gabe jartzen direnak izan ezik).

Babes-zortasunaren aplikazioari lotutako babes-neurrien intentsitatea ikusita, araudiak egindako aurreikuspenak pixkanaka aplikatzea aurreikusten du, kostaldeko lursail bakoitzaren hiri-sailkapenaren arabera: • Lurzoru urbanizaezinetan eta programatu gabeko lurzoru urbanizagarrietan babes-zortasuna erabat aplikatuko da, oso-osorik. • Hiri-lurzoruan, babes-zortasunaren aplikazioa 20 metrora murriztuko da (hala ere, bada berariazko araudi bat eraikuntza hori baino distantzia txikiagora dagoenerako). • Lurzoru urbanizagarrien kasuan, funtsezko ideia dagoeneko esleituta dauden hiri-aprobetxamenduei eustea da.

Babes-zortasun horren eraginpean geratzen diren aurretiko eraikinak edo instalazioak daudenean, Admi-

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

nistrazio Autonomikoak baimena emanez gero, horiek hobetzeko eta konpontzeko lanak egin ahal izango dira, betiere, horien tamaina handitu gabe eta lan horiek eraikinetan ekar dezaketen balio-handitzea desjabetze-kasuetan kontuan hartu gabe.

…

Prozedura horietan honako arlo hauek aurreikusten dira: dagokion kasuan, udalaren hirigintza-ziurtagiri bat eskatzen da, proposatutako erabilera indarrean dagoen planeamenduarekin bat datorrela ziurtatzeko. Horrez gain, kasu bakoitzari dagokion udalak txosten bat aurkeztu behar du ebazpenaren aurretik eta erabakia udalari jakinarazi behar zaio.

B.4. Eragin-eremua Planeamenduak ezarritako zabalera duen zonalde bateko hirigintza-antolamenduak (horren gutxieneko zabalera 500 metrokoa izango da, itsasertzeko barruko mugatik aurrera) honako irizpide hauek errespetatu beharko ditu: • Hondartza eta ibilgailuen trafikorako bideak dituzten eremuetan, ibilgailuak uzteko lurzoruak gorde behar dira, igarotze-zortasunaren eraginpetik kanpo dauden eremuetan utziko direla bermatzeko. • Eraikinek hirigintza-legediak ezarritakoari egokitu behar dute. • Pantaila arkitektonikoak edo bolumenen pilaketa saihestu behar dira. Horretarako, eremu horretako eraikuntza-dentsitateak udalean lurzoru urbanizagarriaren edo urbanizagarri izateko egokia den lurzoruaren batez besteko eraikuntza-dentsitatearen parekoa edo hori baino txikiagoa izan behar du.

C. Itsasoko-lehorreko jabari publikoaren gaineko tokiko eskumenak Itsasertzetako legediak udal-eskumenak autonomia erkidego bakoitzak finkatzen duen esparrura mugatzen ditu, honako gai hauei dagokienez: 1. Itsasoko-lehorreko jabari publikoko mugaketen berri ematea. 2. Emandako baimen mota guztien berri ematea (erreserbak, adskripzioak, emakidak...). 3. Dagokion kasuan, hondartzan jar daitezkeen sasoiko zerbitzuak ustiatzea, tokiko erregimenaren araudiak zuzeneko edo zeharkako kudeaketarako ezartzen duen edozein modu erabilita. 4. Hondartzak eta eremu publikoak garbitasun- eta osasun-egoera egokietan mantentzea, eta Estatuko administrazioak salbamenduari eta giza bizitzen segurtasunari buruz ezarritako arauak kontuan hartzea.

Zehazki, Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, abuztuaren 20ko 196/1997 Dekretuak arautu egiten du babes-zortasuneko eremuetan erabilpen-baimenak emateko prozedura, eta lurretik itsasora isurketak egiteko baimenei buruzko prozedura. Urari buruzko ekainaren 23ko Euskal Autonomia Erkidegoko 1/2006 Legeak Uraren Euskal Agentziaren eskuetan uzten du babes-zortasuneko eremuetan erabilpen-baimenak emateko eta baimen horiek zaintzeko, ikuskatzeko eta zigortzeko ardura.

Hala ere, honako hauek dira itsasertzetako araudiak tokiko erakundeen eskumenetan dituen ondorio esanguratsuenak: • 1988ko itsasertzetako Legeak kostaldeko udalerrietako hirigintza-planeamendu guztia baldintzatzen zuen. Lehenik eta behin, zorren ondorioek zuten garrantziagatik, batez ere, itsasertzen mugakide diren lursailetan. Bestalde, lege horrek Estatuko Administrazioaren derrigorrezko txosten lotesle bat gehitzen zuen (egia esan, bi ziren: bata hasierako onarpenaren aurrekoa eta, bestea, behin betiko onarpenaren aurrekoa) lege horrek barne hartzen zituen itsasertzeko eremu guztietan eragina izan lezaketen lurralde- eta hirigintza-antolamendurako tresna guztien gainean. • Interes orokorreko lanak Estatuko Administrazioaren esku daude eta ez dira tokiko administrazioen edozein kontrol-jardueraren mende egongo; horrez gain, beste administrazio publikoek ere ezin izango dituzten lan horiek bertan behera utzi. Hona hemen interes orokorreko lanak: jabari publikoa babesteko, defendatzeko eta zaintzeko lanak, edozein izanda ere horiek barne hartzen dituzten ondasunen izaera edo jatorria; itsasorako sarbide publikoei lotutako lanak, planeamenduan aurreikusten ez direnak; hondartzak sortzeko, berreskuratzeko eta leheneratzeko lanak; itsasoan eta barruko uretan egindako lanak, autonomia erkidegoen eskumenei kalterik egin gabe; eta itsasertzak zein itsas-seinaleak argiztatzeko lanak. Interes orokorreko lanak egiteko, txosten bat eskatuko zaio dagokion autonomia erkidegoari eta udalari; horiek hilabeteko epea izango dute proposatutako lana lurraldearen planifikazio-tresnekin bat datorren ala ez adierazteko, indarrean dagoen hirigintza-planeamendua oinarri hartuta. Txosten horiek egiten ez badira, aldekoak direla ulertuko da. Ezadostasuna egongo balitz, Ingurumen Ministerioak Ministroen Kontseiluan aurkeztuko du txostena: kontseilu horrek erabakiko du proiektua gauzatzea egokia den ala ez. Egokia dela erabakiz gero, planeamendua aldatzeko edo berrikusten hasteko prozedura hasteko agindua emango du, dagokion legedian ezarritako izapideak kontua hartuta. Aurretik aipatutako tresnarik ez badago edo interes orokorreko lana horietan aurreikusita ez badago, proiektua dagokion autonomia erkidegora eta udalera bidaliko da; horiek planeamendua idatzi edo berrikusi egingo dute proiektuaren ebazpenetara egokitzeko. Horretarako, sei hilabeteko epea izango dute proiektua onartzen den unetik aurrera. Epe hori igaro ondoren planeamenduaren egokitzapenik egiten ez bada, lanak aurrera eramateko inolako oztoporik ez dagoela ulertuko da.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013;

5.2. Uren, hezeguneen eta ibai- eta errekaertzen babesa A. Erriberak zein zor tasun-eremuak eta polizia, urari buruzko Estatuko araudian A.1. Erriberak Urari buruzko Legearen arabera (uztailaren 20ko 1/2001 Lege Dekretua, 2003an eta 2005ean erreformatua), jabari publiko hidraulikoa honako elementu hauez dago osatua: ur kontinentalak (bai azalekoak, bai berriztagarriak diren lurpekoak, berriztatzeko behar duten denbora kontuan hartu gabe), ur-laster naturalen ibilguak (etengabeak edo etenak, nahiz eta salbuespen batzuk egon), aintziren, urmaelen eta azaleko urtegien hondoak ibilgu publikoetan, akuiferoak (baliabide hidraulikoen antolamendu-jarduerei dagokionez) eta itsasoko ura gezatzetik datorren ura. Uraren Legeak honako definizio hauek ezartzen ditu: â&#x20AC;˘ Urertzak ibilgu publikoen alboko zerrendak dira, ur beheen mailatik gora kokatuak. â&#x20AC;˘ Ertzak ibilguen mugakide diren lursailak dira. â&#x20AC;˘ Ur-laster eten edo etengabe baten ibilgu naturala ohiko uhaldi maximoetan urez estalita geratzen den lursaila da.

A.2. Zortasun eta polizi zonak Uraren Legeak ezartzen duenez, ertzak bi mugen mende daude: a. Bost metroko zabalera duen zortasun-eremu bat, erabilera publikoa izango duena eta araudien bidez erregulatzen dena. Horren helburua ibilguaren zaintzaz arduratzen diren langileei bidea ematea da, baita ibai-arrantzari lotutako jardueretarako eremua eskaintzea, ondasunen zein pertsonen salbamendua edo, noizbehinka edo beharrezkoa den kasuetan, ontzien lehorreratzea edo amarratzea ere. Zortasun-eremuan, jabeek askatasun osoz landa ditzakete zuhaitzak ez diren espezieak, betiere, horiek zortasun- edota zor-eremu horretan adierazitako helburuari lotutako betebeharrak betetzea eragozten ez badute. Alabaina, ezin dute ezer eraiki baimenik gabe: baimen hori, gainera, oso kasu justifikatuetan soilik emango da, kasuan kasuko berariazko araudia errespetatuta. Zuhaitz-espezieak landatzeko baimena ur-gaietan eskumena duen erakundearen esku dago. b. Ehun metroko zabalera duen ur-poliziarako eremuan honako lurzoru-erabilerak eta jarduerak baldintzatuko dira: lursailaren erliebe naturalaren aldaketa nabarmenak, agregazioen erauzketa, mota guztietako eraikinak (behin-behinekoak edo behin betikoak) eta ibaia haztean korrontea oztopa dezakeen edo uren jabari publikoa kalte dezakeen erabilera edo jarduera oro. Urari

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

buruzko Euskal Autonomia Erkidegoko 1/2006 Legearen arabera, ur-poliziarako eremuetan zer erabilera baimenduko diren eta bertan zer eraikin egingo diren erabakitzea Uraren Euskal Agentziaren esku geratuko da.

Itsasoaren bokaletik hurbil dauden eremuetan, urtegien ondoko inguruetan edo ibilguen zein ertzen baldintza topografikoek edo hidrografikoek pertsonen eta ondasunen segurtasunerako beharrezko egiten dutenean, bi zonaldeen zabalera aldatu ahal izango da, araudiak ezartzen duen moduari jarraituta. Edonola ere, aintziren, urmaelen eta urtegien ertzak ur-korronteetarako finkatutako zor- eta polizia-eremuen mende geratuko dira. Benetan premiazkoa bada, behin-behineko babeslanak egin ahal izango dira ibilguen ertzetan. Ur-gaiak kudeatzeko printzipio nagusietako bat arro hidrografikoarekiko errespetua da. Arro hidrografikoa bokale, estuario edo delta bakar batetik itsasoratzen den ura garraiatzen duten ur-laster, ibai eta, zenbaitetan, aintzirek drainatzen duten lurraldea da. Baliabidea kudeatzeko unitate gisa harturik, arro hidrografikoa zatiezina da. Arro hori hainbat autonomia erkidegotan dagoenean, ur-gaietan esku hartzeko administrazioeskumenak Estatuaren esku geratzen dira, Konfederazio Hidrografikoen bidez (hala ere, eskumen batzuen kudeaketa autonomia erkidegoen esku utz ditzakete). Arroa autonomia erkidego bakar batean dagoenean, berriz, eskumena autonomia erkidego horren esku geratzen da, eskuarki.

B. Euskadiko Uren Legearen inplikazioak 2006. urtean, Euskal Autonomia Erkidegoak ur-gaiei buruzko legedi propioa lortu du. Urari buruzko ekainaren 23ko 1/2006 Legea da, eta hona hemen horren helburu nagusiak: ingurumenari lotutako funtsezko helburuak zehaztea, eta uren babesa zein erabilera arautzea, baita zigorren erregimena ere; Uraren Euskal Agentzia sortzea, zuzenbide pribatuko erakunde gisa. Agentzia horren xedea legeak ur-gaietan ematen dizkion eginkizunak kudeatzea da; ur-gaiei eta lan hidraulikoei buruzko planifikazio- eta zerga-erregimenak ezartzea; eta hornikuntzari, saneamenduari eta arazketari lotutako arau nagusiak zehaztea. Urari buruzko 1/2006 Legeak administrazio publikoek errespetatu beharreko printzipio nagusi batzuk ezartzen ditu: a) Mugapen hidrografikoen kudeaketaren eta planifikazioaren batasunarekiko errespetua. b) Tratamendu eta planifikazio integrala, uraren ekonomia, baliabidearen iraunkortasuna, horren egoeraren kontrola eta horren neurrizko erabilera.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

…

h) Urak eragindako uholdeen eta sarraskien inguruko prebentzio-politika.

c) Koordinazioa, administrazioen arteko elkarlana, gardentasuna eta erabiltzaileen zein erakundeen parte-hartzea, uraren politika egiteko eta aplikatzeko prozesuan. d) Uraren kudeaketa publikoaren eta lurraldearen antolakuntzaren zein ingurumenaren kontserbazioaren, babesaren eta leheneratzearen arteko bateragarritasuna. e) Hornikuntza-, saneamendu- eta arazketa-zerbitzu publikoen eraginkortasuna, hornikuntza unibertsala lehenetsita. f) Elkartasuna, erantzukizuna eta uraren kudeaketak zein erabilerak eragindako kostuen ordainketa. g) Uraren inguruko gaiei buruzko informazioa guztiontzat eskuragarri izatea; zehazki, isuriei eta urmasen egoerei buruzko informazioa.

Ura ondasun publikotzat hartzen duen politika sustatzea, merkatuko legeetatik eta salerosketa askearen legeetatik kanpo.

Euskadiko lurraldea sei arro hidrografikotan banatzen da: • Barrukoak (12): Asua, Barbadun, Butron, Estepona, Galindo, Gobelas, Oka, Lea, Artibai, Deba, Oiartzun eta Urola. • Komunitate artekoak (14): Karrantza, Aguera, Ibaizabal, Oria, Urumea, Bidasoa, Ebro, Puron, Omecillo, Baia, Zadorra, Arakil, Inglares eta Ega. Urari buruzko 1/2006 Legeak funtsezko erakunde bat sortu zuen: Uraren Euskal Agentzia, hain zuzen.

Hona hemen Uraren Euskal Agentziaren egitekoak (tokiko erakundeen eskumenetan eragin handiena dutenak azpimarratzen dira): a. Lege horrek planiﬁkazio hidrologikorako aurreikusten dituen tresnak egitea eta horiek Gobernuari aurkeztea. Gobernuak tresna horiek onar edo alda ditzake, baita horien inguruko izapideak egin ere. b. Elkarteen arteko arroen Estatu mailako planiﬁkazio hidrologikoan parte hartzea, gai hori arautzen duen araudia oinarritzat hartuta. c. Ondare publiko hidraulikoa babesteko jarduerak bultzatzea, bereziki kontzesio eta baimen administratiboei dagokienez, baita ondare publiko hidraulikoari buruzko araudiaren aurkako lege-hausteak zigortzeko ere. d. Uraren inguruko gaien xedapen orokorren proiektuak egitea, eta horiek Euskal Autonomia Erkidegoko aginte eskudunetan aurkeztea. e. Estatuko Administrazioak transferitutako, emandako edo eskuordetutako eskumenak gauzatzea. f. Interes orokorreko obra hidraulikoak. g. Uren Erregistro Nagusiaren antolakuntza eta funtzionamendua. h. Babestutako Eremuen Erregistroaren antolakuntza eta funtzionamendua. i. Indarrean dagoen araudiaren araberako arauen eta zergen aplikazioak aztertzea. j. Indarrean dagoen legediak uraren inguruan ezartzen dituen zergak kudeatzea, likidatzea, biltzea eta ikuskatzea. k. Plan nagusiei, arau subsidiarioei, plan partzialei eta plan bereziei buruzko informazio loteslea ematea, horien hasierako onarpenaren ondoren. Txosten horrek udal-planeamenduaren eta ondare publiko hidraulikoaren babesaren eta erabileraren arteko lotura bakarrik izango du hizpide, sektore- edo ingurumen-arrazoiengatik aplika daitezkeen beste lege batzuk diotenari kalterik egin gabe. Bi hilabeteko epean ez bada igortzen edo jakinarazten baiezko moduan ulertuko da. l. Plan nagusiei, arau subsidiarioei, plan partzialei eta plan bereziei buruzko informazio loteslea ematea, horien hasierako onarpenaren aurretik. Txosten horrek Euskal Autonomia Erkidegoko interes orokorreko lanen eta udal-planeamenduaren arteko lotura bakarrik izango du hizpide, sektore- edo ingurumen-arrazoiengatik aplika daitezkeen beste lege batzuk diotenari kalterik egin gabe. Bi hilabeteko epean ez bada igortzen edo jakinarazten baiezko moduan ulertuko da. m. Gobernuari urez gainezka egin dezaketen eremuen erabilera mugatzeko proposamena egitea, pertsonen eta ondasunen segurtasuna bermatze aldera. n. Lurreko eta itsasoko isurietarako baimena ematea. o. Itsasoko-lehorreko zor-eremuetan baimenak ematea, baita eremu horiek zaintzea eta ikuskatzea ere. p. Bere eskumeneko gaiei lotutako diru-laguntzak ematea. q. Araudiek egiteko agintzen dioten eraikuntza-lan guztiak egitea, batez ere, hornikuntza-, saneamendu- eta ureztatze-politikari begira, baita kudeaketa-erakundeen eta erabiltzaile-elkarteen kontrolari begira ere. r. Ondare publiko hidraulikoaren kontserbazioa bermatzea, gaian eskudunak diren administrazioekin batera.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

Zuzenbide pribatuko erakunde publiko horrek izaera juridiko propioa eta lanerako eskumen osoa du. Uraren Euskal Agentzia ingurumen gaietan jarduten duen Eusko Jaurlaritzako Sailaren barruan dago. Uraren Euskal Agentzia zenbait gobernu-, kudeaketa- eta aholkularitza-erakundez osatuta dago eta, horietako batzuetan, udal-partaidetza ere sartzen da. • Agentzia horren Zuzendaritza erakundea kudeatzen eta ordezkatzen duen organo exekutiboa da. Eusko Jaurlaritzak izendatzen du organo horren titularra, ingurumen gaietako saileko titularraren proposamenak kontuan hartuta. • Administrazio Kontseilua Agentziaren gobernu-organoa da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioko ordezkariz eta foru aldundietako ordezkariz dago osatuta, modu paritarioan.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

• Erabiltzaileen Batzarra Agentziaren partaidetza-organoa da: Legebiltzarrak hautatutako bi kidez gain, organo horretan Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren ordezkariek, ur-gaietan eskudunak diren administrazioetako ordezkariek eta erabiltzaile-elkarteetako ordezkariek parte hartzen dute (erabiltzaileen kasuen, Batzarreko kide guztien herena baino gehiago osatu behar dute). • Euskal Autonomia Erkidegoko Ur Kontseilua Agentziaren organo erabakitzailea eta aholkularia da, partaidetza-erregimenean, eta honako hauek osatuko dute: Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioko ordezkariek, foru aldundietako ordezkariek, Estatuko ordezkariek, erabiltzaileen ordezkariek eta naturaren babeserako taldeen elkarteetako ordezkariek.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

Urari buruzko 1/2006 Legearen alderdi interesgarrienetako bat Euskal Autonomia Erkidegoko planifikazio hidrologikoaren arautzea da. Planifikazio hori honako tresna hauen bidez gauzatzen da: 1. Euskadiko Mugape Hidrografikoko Plan Hidrologikoa. 2. Neurriei buruzko programa. 3. Xehekapenezko plan eta programa hidrologikoak.

Euskadiko Mugape Hidrografikoko Plan Hidrologikoak indarrean dagoen legedi nagusiak ur-gaietan ezartzen dituen erabakiak barne hartzen ditu, baita honako beste alderdi hauek ere: a) Ur-masaren eta inguruaren ezaugarriak, presio antropikoen eta horiek ur-masetan duten eraginaren ezaugarriak zein inguru sozio-ekonomikoaren eta egungo hornikuntza-, saneamendu- eta uholdeen aurkako babes-sistemen ezaugarriak. b) Ur azpiko eta azaleko ur-baliabideen ebaluazioa, baita horren erabileraren eta eskuragarritasunaren ebaluazioa ere. c) Egungo eta etorkizuneko beharren identifikazioa, eskariaren kudeaketa egokia, berrerabilpena eta erabilera eraginkorra oinarri hartuta. d) Ur-masak eta inguruak babesteko eta leheneratzeko ildoak zein proposamenak, eta ustiapenari, isuriei eta erabilerei lotutako arauak. e) Baliabideen eta eskarien arteko balantzea ezartzea, eta oinarrizko azpiegiturak zein beharrrezko jarduerak zehaztea. f) Planaren eta horren finantzaketaren analisi ekonomikoa, kostu-etekinen analisiaren ikuspegitik, ingurumen-kostuak barne, baita kostuen leheneratze-printzipioaren analisia ere

Euskadiko Mugape Hidrografikoko Plan Hidrologikoa arauek ezartzen duten prozeduraren bidez egingo da, herritarren partaidetza bermatuta, 2000/60/CE Zuzentarauaren arabera eta administrazio publikoen eskuhartzearekin. Neurrien programaren helburua Euskal Autonomia Erkidegoan Legearen III. atalean uraren inguruan ezartzen diren ingurumen-helburuak lortzea da. Eusko Jaurlaritzak bere egin ahal izango ditu xehekapenezko plan edo programa hidrologikoak, ur-masa, eremu geografiko, ekosistema edo sektore ekonomiko baterako ingurumen-helburuen lorpenak hala gomendatzen duenean. Neurrien programen edo xehekapenezko planen edo programen onarpena Eusko Jaurlaritzaren esku geratuko da, horren eskumenen alorrean, araudien bidez ezartzen diren prozeduren arabera. Prozeduretan arreta

…

berezia jarriko da administrazioen partaidetzan. Premiazko kasu justifikatuetan, prozedurak aukera eman beharko du neurrien programan edo xehekapenezko plan edo programa hidrologikoetan aldez aurretik aurreikusi gabeko jarduerak gauzatzeko, baita aurreikusitako zenbait jarduera bertan behera uzteko ere. Urari buruzko 1/2006 Legean aurreikusitako planifikazio-tresnek Lurralde Plan Sektorialen ondorioak izango dituzte lurraldearen antolakuntzari dagokionez. Horiek egiteko prozesuan Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Batzordeak parte hartu beharko du. Ingurumenaren eta naturaren babeserako legeek babestutako eremuak izaera horrekin hartu beharko dira planifikazio hidrologikoko tresnetan. Gainera, zenbait eremu, arro, akuifero edo ur-masa bereziki babestu ahal izango dira beren ezaugarri naturalengatik edo interes ekologikoagatik, ingurumenaren eta naturaren babeserako legeen arabera. Plan hidrologikoek eremu horien sailkapena eta horiek babesteko berariazko baldintzak bilduko dituzte. Planifikazio hidrologikoaren araudi horren osagarri gisa, eta, nolanahiko administrazio-jarduerari dagokionez, honako hau ezartzen da: lur azpiko edo azaleko ur kontinentaletan edo horien ibilguan edo ertzetan eragina izan dezaketen edozein planetan, programatan edo jardueratan baliabidearen eta inguruaren babesa, zaintza zein leheneratzea lehenetsiko da. Zehazki, lurraldearen eta hiriaren antolakuntza-planek eta -tresnek horiek guztiak babesteko neurri egokiak ezarri beharko dituzte, baita sor daitezkeen eskariak eta bitarteko teknikoak zein finantzarioak aurreikusi ere, plana edo programa ingurumena errespetatuta gara dadin. Urari buruzko 1/2006 Legean udal-eskumenetan eragin handiena duten alderdien inguruko azalpen txiki hau amaitzeko, arau zehatz baten aipamena egingo dugu: arau horren arabera, planifikazio hidrologikoan aurreikusitako lan publiko hidraulikoak ez dira udal-baimenaren mende egongo, baldin eta Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamenduko Legean ezarritako betekizunak betetzen badituzte. Era berean, udalaz gaindiko izaera edo interesa duten lan hidraulikoak ere ez dira baimen horren mende egongo. Tokiko erakundeek beren lurraldetan egingo diren lan hidraulikoen proiektuei buruzko informazioa eman eta jasoko dute, horiek egin aurretik.

C. Ibai eta erreka er tzen inguruko Lurralde Plan Sektoriala Lurralde Antolamendurako Arauek, «inguru fisikoaren antolakuntza»ri buruzko 8. atalean, lurzoru urbanizaezinaren antolamendu maila gisa hartzen du «Azaleko Uren Babesa», ibaiez eta errekez eta horren babes-eremuaz osatutakoa. Horren antolakuntza garatua eta zehaztatua Euskal Autonomia Erkidegoko Ibai eta Erreka Ertzen Lurralde Plan Sektorialak barne hartzen du. Bi isurialdeetako (Kantauri isurialdea eta Mediterraneoko isu-

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013;

rialdea) arazoak desberdinak direnez, bi plangintza egin dituzte, isurialde bakoitzarentzat bat: abenduaren 22ko 415/1998 Dekretuak behin betiko onartzen du Kantauri isurialdearen Lurralde Plan Sektoriala; abenduaren 28ko 455/1999 Dekretuak gauza bera egiten du Mediterraneoko isurialdearekin. Bi plangintzek hainbat xedapen komun dituzte eta, beraz, biak batera azalduko dira, desberdinak diren alderdiak bereizita. Kantauri isurialdeari dagokionez, honako hau nabarmentzen du planak: gure ibaiek aldizka eragiten dituzten uholdeen inguruko gertakari tamalgarriek gaia sakon eta serio aztertzeko beharra mahaigaineratzen dute. Gure bailaren osaketa geografikoaren eta lurzoruaren sakontasunaren zein eskasiaren ondorioz, zuzenzuzen kolonizatu izan dira gure inguruan dauden ibar urriak. Horretarako erabili diren antolakuntza-irizpideek ez dituzte kontuan hartu gure ibaien beharrak. Mediterraneoko isurialdeko planak ez du isurialde horren arazo hidraulikoei buruzko hausnarketa orokorrik egiten; alabaina, arro hori Ebro ibaiaren arro hidrografikoan sartu

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

izanaren funtsezko datua sakon aztertzen du, horrek dakartzan eragin garrantzitsuengatik, bai arauei, bai eskumenei, bai kudeaketari dagokionez. Lurralde Plan Sektorialaren antolakuntza-eremua honela dago osatuta: â&#x20AC;˘ 100 metroko zabalera duten lurzoru-zerrenden multzoa, ur-ibilgu guztien ertzetan kokatuak, ibaiak jaiotzen direnetik itsasora (Kantauri isurialdean) edo Ebro ibaira (Mediterraneoko isurialdean) iristen diren arte; Mediterraneoko isurialdearen kasuan, Arabako Lurralde Historikoan dagoen Ebro ibaiaren ezkerraldea ere sartzen da. â&#x20AC;˘ Urtegien (bi isurialdeetan) edo aintziren zein urmaelen (Mediterraneoko isurialdean) inguruan kokatutako 200 metroko lurzoru-zerrendak. Lurralde Plan Sektorialak honako arro hauek barne hartzen ditu Bizkaian: Kalera, Karrantza, Kadagua eta

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

Aguera ibaien arroak, eta Artibai, Lea, Oka, Sollube, Estepona, Butroi, Gobela, Asua, Galindo, Barbadun eta Nerbioi eta Ibaizabal ibaietako arroen lurralde guztiak, eta Bizkaiko kostaldera iristen diren kostako erreken gainerako arro txiki guztiak. Gipuzkoari dagokionez, plan horrek Bidasoa, Urumea eta Oria ibaien arroak ere barne hartzen ditu, baita Jaizubia, Oiartzun, Añorga, Iñurritza, Urola, Narrondo, Deba eta Saturraran ibaietako arroen lurralde guztiak, eta Gipuzkoako kostaldera iristen diren kostako erreken gainerako arro txiki guztiak. Plan horretako aurreikuspenek bat egiten dute sarri kostaldeen inguruko legediarekin; beraz, behar-beharrezkoa da horien guztien arteko koordinazioa. Kostaldeen legediak lursail mugakideetan ezartzen dituen mugez gain, plan horren arauak ere derrigorrez bete behar dira. Kontuan hartu beharra dago Urdaibaiko Biosfera Erreserban berariazko araudia aplikatzen dela; gauza bera gertatzen da Inurritza ibaiarekin (Biotopo Babestuaren araudian oinarritzen da), Txingudiko eremuarekin (plangintza urbanistiko berezia du) eta Lurralde Antolamendurako Arauetan Natura Intereseko Guneen zerrenda irekian agertzen diren ibaiadarren eremuekin (Zierbena, Pobeñako Padurak eta Arena hondartza, Leako eta Berriatuko kostaldeko ibarrak, Urola ibaiaren bokalea, Iñurritza ibaia eta bertako duna, Oria ibaiko Paduaren enklabeak); hala ere, araudi horien kalterik gabe, kasu horietan guztietan Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenaren Babes Nagusiko 3/1998 Legeak xedatutakoa bete beharko da. Mediterraneoko isurialdean, Lurralde Plan Sektorialak Puron, Omecillo, Ega, Araia eta Ebro ibaietako arroak barne hartzen ditu Araban, baita Zadorra, Inglares eta Bayas ibaietako arroen lurralde guztiak ere. Beraz, Bizkaiko zenbait udalerritakoak diren Bayas ibaiaren inguruko lurraldeak ere barne hartzen ditu, baita Bizkaiko eta Gipuzkoako zenbait udalerritakoak diren Zadorra ibaiaren inguruko lurraldeak ere. Lurralde Plan Sektorialak honako kontzeptu hauek definitzen ditu: ibaia (10 km koadroko arro-azalera baino handiagoa duen ur-ibilgua); erreka (1 eta 10 km koadro bitarteko arro-azalera duen ur-ibilgua); isurketa (1 km koadroko arro-azalera baino txikiagoa duen ur-ibilgua); urtegia, ibilguaren zabalera (ohiko uhaldi maximoetan urek duten maila zehazten duena; elkarren segidako 10 urte esanguratsuren arteko batez bestekoaren bidez kalkulatzen da); ertza (ezker-eskuin ubidearen ondoan dagoen lursaila); eragin-eremu (Urari buruzko Legearen ur-polizien ingurua), ubideak babesteko edo ubideerretiroak (eraikuntzari eta urbanizazioari dagokionez), arro-azalera, aintzira eta urmaela. Ibaien eta erreken antolakuntza ezartzen duen araudia honela egituratzen da: • Bada ubide guztietan aplikatu beharreko araudi nagusia. Araudi horren oinarrizko hizpidea honako hau da: kultur interesa duten elementuak, ur-hornikuntzarako urtegiak eta ubideetatik hurbil dauden azpiegiturak babestea. • Horrez gain, ibai-ertzetan egindako zonifikazioaren araberako araudi berezitu bat ere sortu da (ingurumen-osaketaren eta osaketa urbanistikoaren arabe-

…

ra), baita ibaien tramifikazioen araberakoa ere (arro hidraulikoen arabera). Puntu zehatz bakoitzean aplikatu beharreko araudia hiru osagaiekin lotutako baterako araudiaren aplikazioaren ondorioa izango da.

C.1. Ubide guztietan aplikatu beharreko araudi orokorra Lurralde Plan Sektorialak kultur interesa duten ibai-ertzetako zenbait elementu babesteko jarraibideak eta irizpideak ezartzen ditu: • Kultur interesa duten zubiak. Kasu horietan eta, batez ere, hiri-eremuetan kokatutako zubien kasuan, kasu bakoitza udal-planeamenduan aztertu beharko da. Edonola ere, uholdeen prebentziorako arazo hidraulikoak konpontzeko alternatibek erabat errespetatu beharko dute inguruko hiri-eremua. Hirigintza-garapen berriak gara daitezkeen lekuetan kokatuta dauden zubien kasuan, planeamendua idazteko orduan komenigarria izango litzateke inguruaren azterketa hidrauliko orokorra egitea, garapen-lanak hasi aurretik esku hartzeko alternatiba guztiak ebaluatuta. Hori guztia Euskal Ondare Kulturalari buruzko 7/1990 Legeari (ondasun kultural gisa aitortzen badira) kalterik eragin gabe egingo da. Lurralde Plan Sektorialak berak ere ahaleginik handienak egiteko iradokizuna egiten du alternatiba hidraulikoek 85 zubi errespeta ditzaten (25 Bizkaian, 32 Gipuzkoan, 28 Araban). • Hirigune historikoak. Eremu horiek babesteko eta birgaitzeko politikak bateragarria izan behar du uholdeak saihesteko beharrezko ibilguak birbideratzeko, zuzentzeko, zabaltzeko edo irekitzeko lanekin. Udal-planeamendua idazteko prozesuan, berariazko azterketa hidraulikoak eta urbanistikoak egin behar dira ondarea zaintzeko helburuak eta uholdeen arazoak konpontzeko bideak uztartu ahal izateko. Hirigune historikoetan ez dira kontuan hartuko eraikinak baztertzeko araudi honetan ezarritako parametroak, puntu bakoitzean dagoen berariazko arazoa baizik, kasu bakoitzari dagozkion alternatibak aztertuta, eta komenigarritzat jotzen diren konponbideak aplikatuta.

Lurralde Plan Sektorialak honela definitzen du babes-eremua: 200 metro luze den perimetro-zerrenda, aintziren, urmaelen edo urtegien gehienezko mailari dagokion puntutik neurtzen hasita. Aipatutako eremuari dagokionez, Lurralde Plan Sektorialaren erabakiak zehatz-mehatz garatuko dituen plan berezi bat idatzi behar da. • Urtegia babesteko eremu horretan egin nahi den edozein jarduerak aipatutako plan berezi horretako berariazko araudia errespetatu beharko du. Mediterraneoko isurialdean honako hau zehazten da: ur-hornikuntzarako urtegien, aintziren edo urmaelen ondoan urbanizagarri gisa sailkatutako lurzoruen kasuan, 50 metroko gutxieneko babes-ze-

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ rrenda ezarri beharko da eraikinak urtegiekin, aintzirekin eta urmaelekin mugatzen diren lerroaren, eta uren ohiko gehienezko mailaren artean. • Plan berezi horren onarpenarekin batera Lurralde Plan Sektorialak erabilera komenigarrien, onargarrien (zenbait baldintzarekin) eta debekatuen inguruko araudia ere ezartzen du, Lurralde Antolamendurako Arauetan ezarritakoa oinarri hartuta. • Horrez gain, udalerri bakoitzeko hirigintza-planeamendu orokorrean lurzoru urbanizaezinetan dauden ur-bilketa esanguratsuenak aipatu behar dira, baita horiei lotutako babes-neurriak ezarri ere.

Halaber, Lurralde Plan Sektorialak ubideen ondoko lur azpiko azpiegitura linealen instalaziorako erretiroerregimena ezartzen du (adibidez, hodi biltzaileak, gasbideak, ura bideratzeko hodiak, telekomunikazio-sareak, etab.). Hala, hiru eremu bereizten dira: • Landa-eremua: 15 metro, bertako bide baten azpian jartzen direnean izan ezik. Hodi biltzaileak eta beste hodi hidraulikoak muga horretatik kanpo gera daitezke behar bezala justifikatzen direnean. • Garatutako eremuak: azpiegiturak tokiko bideen edo espaloien azpian instalatuko dira, baita bideratzeen arkubarneretan ere.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

• Hiri-garapen berrietarako erabil daitezkeen eremuak:ahal den heinean azpiegiturak urbanizazio berriaren bide edo espaloi azpietan jarriko dira.

Behar bezala justifikatutako salbuespenetan izan ezik, azpiegitura linealak ezin izango dira landa-eremuetako bideratzeetan jarri. Ibilgu-gurutzapenak beharrezko bideratzeen bidez konponduko dira. Azpiegituren instalazioak natur interesa duten elementu guztiak errespetatu beharko ditu, behar bezala aztertutako ezinezko kasuetan izan ezik. Azpiegitura horien diseinuak eremu bakoitzeko landaredia leheneratzeko aukera eman beharko du. Mediterraneoko isurialdean ezartzen denez, Arabako ureztatze-sistemak instalatzeko eta mantentzeko, Ebro Arroko Plan Hidrologikoak eta Arabako Ureztatze Sistemen Planak xedatutakoari jarraitu behar zai.

C.2. Ingurumen-osaketaren araberako araudia Ibaien eta erreken ertzak lau mailatan sailkatuko dira bakoitzaren ingurumen-osaketaren arabera. Hori zerrendatzeko ordena definitutako babes-moten artean ezarritako hierarkiari dagokio. Dena dela, eremuak ez dira beren artean baztergarriak.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

…

IBAIEN ETA ERREKEN ERTZAK LAU MAILATAN SAILKATUKO DIRA BAKOITZAREN INGURUMEN-OSAKETAREN ARABERA Lehentasunezko Natura Intereseko Eremuetako Ertzak

Ondo zaindutako landaredia duten ertzak

• Parke Naturalak, Biotopo Babestuak, Urdaibaiko Biosferako Erreserba, plan bereziak babestutako Txingudiko eremua, Natura 2000 sarerako proposatutako tokiak eta LAAetan Natura Interesekotzat hartzen diren guneak dira.

• Babeserako irizpide nagusiak Ubideak Babesteko Eremu bat ezartzen dute, ingurua aldatzeko edozein jarduera debekatuta.

• Mota hau ubideetako erriberetan eta ertzetan dagoen landarediaren artapen-egoeraren arabera deﬁnitzen da, zaintzea komeni den landaredia duten ertzak dituzten ibai-tarteak hautatuta.

• Ertz horietan dagoen landaredia zaindu nahi da ekosistema bere egoera klimatikotik gertu dagoenean, edo klimaxerako bilakaera erraztu izaera biguna duten birsortzeko esku-hartzeen bidez, landaredia baliotsuari eusteko ahaleginean.

• Berariazko arauetara bideratzea. Antolamendu-araurik ez badu: landa-eremuko ertzetan 50 metroko gutxieneko mugalerroa jarri behar da natur inguruaren edozein aldaketa egiteko (salbuespenak salbuespen). • Landa-eremuetan erabileren inguruko erregulazio nagusia aplikatzen da, debekatutako erabilerei lotutako zenbait aldaketarekin.

• Natur ingurunean aldaketak egiteko, landa-eremuko ertzetan, gutxienez, 10 metroko tartea utziko da urertzeko landarediorlaren kanpoaldearekiko. • Landa-eremuetan erabileren oinarrizko araudi generikoa aplikatzen da, zuhaitzen mozketa eta ertzetako zuhaixken kasuan izan ezik: kasu horietan, berariazko araudi sektorialari jarraituko zaio.

Higadura- eta lerraduraarriskua edo/eta akuiferoen urrakortasuna duten ertzak

• Higadura- edo/eta lerradura-arriskua duten zonatako ertzak. Ubidetik gertu dauden lurzoru ahulak edo/eta mendi-hegalen ezegonkortasuna duten guneak dira, higadura arazoak eta maila bateko zein besteko lerradurak izateko arriskua dutenak. • Euskal Autonomia Erkidegoko Akuiferoek Poluzioaren (altua edo oso altua) aurrean duten Urrakortasunaren Mapan deﬁnitutako eremuak .

Berreskuratzeko premia duten ertzak

• Hondakindegiak, zabortegiak, hondeaketak, betelanak, ubideratze-lanak eta abar direla eta degradatutako lurrak dira. Halaber, kategoria honetan hartu dira barne beste edozein arrazoi dela eta beren kalitate ekologikoa gutxitu duten edo gomendioen arabera aktiboki birsortu behar diren eremuak.

Kalifikazio berezirik gabeko eremuek ingurugirobabeserako oinarrizko politika nagusi baten gai izan behar dute. Lurralde Plan Sektorialaren arabera, politika horrek honako alderdi hauek barne hartu beharko lituzke: • Aplikatu beharreko irizpide nagusia ahal den neurrian ertzetako baldintza naturalak zaintzea izango da, dagoen padurako edo erriberako landarediari eusten lagunduta eta paduren birsortzearen edo zuhaitzik gabeko erriberak birlandatzearen bidez degradatutako ertzak berreskuratzea sustatuta. Uholdeen aurrean babesteko, azpiegiturak eraikitzeko edo hirigintza-garapena sustatzeko ubideratzeak edo, errektifikazioak beharko dituzten ubideei da-

• Eremu horietan aintzat hartu beharreko irizpide nagusia landareestalkiari eustea izango da, baita narriatuta dagoen kasuetan edo existitzen ez den kasuetan hori hobetzea edo ezartzea ere, higadura-prozesuen garapenari aurre egiteko funtsezko tresna gisa. Halaber, landare-estalkiaren narriadura dakarten edo lurmugimenduak berekin dakartzaten jarduerak ekidingo dira. • Zona horietan lurzoruaren ezarpen-propietateen arabera hautatutako zuhaitz-espezieak edo zuhaitz-formakoak landatzea edo ereitea erraztuko da, higadura-prozesuak ekiditeko kultur prozedurarik egokienei jarraiki. • Landa-eremuetan erabileren inguruko erregulazio nagusia aplikatzen da, debekatutako erabilerei lotutako zenbait aldaketarekin. • Ertz horietan aplikatu beharreko irizpide orokorra hondakindegiak eta zabortegiak direla eta degradatutako, edo ubideratzeak edo beste mota batzuetako obrak direla eta alteratutako enklabeen berreskuratzeari eta zaharberritzeari heltzea izango da. Ingurumena hobetzeko jarduerak sustatuko dira, ubidearen morfologia naturala berreskuratzeko eta erriberetako landaredia edo padurak lehengoratzeko esku-hartzeen bidez. • Landa-eremuetan erabileren erregulazio nagusia aplikatuko da.

gokienez, esku-hartze horiek ibaiaren ubidea haran osoaren marko espazialean integratzea erraztuko duten tratamenduekin egiten ahaleginduko gara. • Landa-eremuetako ibai-ertzetarako oinarrizko arauak erabilera egokiak, baimenduak (zenbait baldintzarekin) eta debekatuak finkatzen ditu. Erregimen hori bera da bi isurialdeetan..

C.3. Uholdeen prebentzioari eta jarduera hidraulikoei buruzko berariazko araudia Lurralde Plan Sektorialak barne hartzen dituen ur-ibilgu guztietarako, puntu bakoitzeko adar-arroaren azaleraren arabera, 8 ibai-tartetan banatzea ezarri da.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

IBAITARTEAK

Adar-arroaren azalera, kilometrotan

600 km2 < C

400 km2 < C ≤ 600 km2

200 km2 < C ≤ 400 km2

III

100 km2 < C ≤ 200 km2

50 km2 < C ≤ 100 km2

10 km2 < C ≤ 50 km2

1 km2 < C ≤ 10 km2

C ≤ 1 km2

I. eta VI. mailetako ibai-tarteak ibaiaren kontzeptuari dagozkie; 0 mailakoak, errekei edo ubideei; eta 00 mailakoak, berriz, isurketei. Lurralde Plan Sektorialak ibai-tarteen sistema hori xehatzen du arro guztietako ur ibilgu bakoitzean; Ertzen Antolamenduari buruzko Mapetan hori guztia grafikoki irudikatuta dago. Osagai hidraulikoko alderdiak, 1/25.000 eskalan; alabaina, 0 mailakoak ez dira berariazko identifikazio batekin agertzen informazio grafiko horretan. 00 mailakoak, berriz, ez dira grafikoetan agertu ere egiten. Uholde daitezkeen eremuei buruzko berariazko araudia honela labur daiteke:

• Landa-eremuan Oro har, eta, azpiegiturak gauzatzeko ez bada, debekatuta egongo da 0,5 km2 baino gehiagoko adar-arroa duten ubideak estaltzea. Hori baino isurialde-azalera txikiagoa duten ibai-tarteetan ere estalitako ubideratzeak ekidingo dira, batez ere, solidoak eta flotatzaileak arrastatuko direla aurreikusten denean. Salbuespen izango dira behar bezala justifikatutako ezinbesteko kasu nabarmenak. Ildo horretatik, urpean gera daitezkeen eremuetan baimentzen diren behin-behineko eraikuntzak eta instalazioak (negutegiak...) hidraulikaren ikuspegitik komenigarriena den norabidean kokatu beharko dira, flota dezaketen edo hustuketa-bideak oztopa ditzaketen material edo elementuen pilaketa mugatuko da, eta zorrotz murriztuko da hiri- edo industria-jatorriko inerte edo hondakin solidoen metaketa.

• Hiri arteko komunikazioetarako azpiegiturek betetzen dituzten ertzetan Ibaietako ertzetan proiektatutako hiri arteko komunikazioetarako bide berriak 500 urteko errepika-denborako ur-boladek ez eragiteko moduan diseinatuko dira.

• Garatutako eremuetan 500 urteko ur-boladen eraginez urpean gera daitezkeen eremuetan, planta berriko eraikinetan debekatu egingo da 500 urteko uholde-kotatik behera pertsonen egoitza iraunkorrak izateko etxebizitzak eta lokalak gaitzea.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

10 urteko ur-boladen eraginez, urpean gera daitezkeen eremuetan uholderen bat gertatuz gero, erabili ezinik gera daitezkeen segurtasuneko edo/eta larrialdiko ekipoak instalatzea debekatuta egongo da. Dagoeneko instalatutako ekipoei dagokienez, premiazkoa da horiek arriskutik kanpo dauden eremuetara eramatea. Gaur egun, 10 urteko ur-boladen uholde-kotatik behera kokatuta dauden merkataritza eta industriako guneetan hondakin solidoak edo edozein motatako konposatuak, arrastatuz edo disolbatuz gero baliabide naturalak polui ditzaketenak, edo/eta pertsonentzat eta ondasunentzat arriskutsuak izan daitezkeenak metatzea ekidingo da. Kokapen arrazoiak direla-eta, urpean gera daitezkeen areatan kokatu behar duten zerbitzu eta ekipamendu komunitarioetarako eta beren instalazioak uholde-kotatik behera dituzten edo kota horietatik igarotzen diren garraio publikoko zerbitzuetarako, pertsonak eta ondasunak zaintzeko egoki irizten diren neurriak bermatuko dituen Barne Larrialdiko Plan bat prestatuko da, administrazioarekiko lankidetzan. Urpean gera daitekeen gune baten perimetroaren barruan kokatzen diren lurpeko aparkalekuen kasurako, pertsonak arriskutik kanpo dauden puntuetarantz ateratzeko beharrezko neurriak hartuko dira.

• Hirigintza-garapen berrietarako erabil daitezkeen eremuetan Hirigintza-garapen berri guztiak urpean gera ez daitezkeen eremuetan kokatuko dira lehentasunez. Hirigintza-bilbe berrien diseinuak eta morfologiak beti hartuko dituzte aintzat ur-boladaren emariarekiko gutxieneko erresistentzia hidrodinamikoaren hirigintza- eta egitura-osaketaren irizpideak, gisa horretan emariaren fluxua eta drainatzea erraztuta.

Jarduera hidraulikoen gaineko berariazko araudiari dagokionez, Lurralde Plan Sektorialak honako hau ezartzen du: • Oro har, estalitako ubideratzeak ekidingo dira; hala ere, planak zenbait salbuespen onartuko ditu, betiere, baldintza jakin batzuk betetzen badira. Pixkanaka-pixkanaka dauden estaldurak kentzen ahaleginduko gara, batez ere 5 km2 baino gehiagoko arro drainatzaileak dituzten ubideei dagokienean. Jada hiri-garapen intentsibo oso finkatua duten 5 km2 baino gutxiagoko arro drainatzaileak dituzten ubideetan dauden estaldurei bagagozkie berriz, horiek egoki dimentsionatzen saiatuko gara. • Honako kasuetan beharrezkoa izango da alternatiba hidraulikoei eta ingurugiroaren eraginen zuzenketari buruzko azterketa bat, adar-arro guztia kontuan izango duena: urbanizazio-prozesuetan edo ibarretako betelanerako zein lur-berdinketarako jarduketetan, ubidearen trazadura errektifikatzea, etab. • Hirigintza-garapen berriko guneetan, ibaien bizitasun ekologikoa errazteko, uholdeen prebentzioa eta erriberako landarediaren zaintza bateragarri egingo

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

dituzten ubideak bideratzeko eta errektifikaziorako irtenbide bigunak (ezponda berdeak, berriz landa daitezkeen harri-lubetak, ubide bikoitzak eta abar) hartzea proposatzen da. Zona horietan ubide bikoitzeko formulak erabiltzea gomendatzen da; izan ere, horiek hobeto egokitzen dira ibaiko uren maila baxuetako baldintzetara eta ibaietako dinamika hidraulikora.

C.4. Hirigintza-osagaiaren araberako araudi zehatza Ertzetako zonifikazio xehatua ezartzen da, hirigintzagarapen maila nagusiaren arabera.

• Ertzak landa-eremuan Hirigintza-planeamenduan urbanizaezintzat hartzen den lurzorua da, oro har. Hiri arteko komunikazio-azpiegiturarik ez dago bertan.

• Hiri arteko komunikazioetarako azpiegiturek betetzen dituzten ertzak Hirigintza-garapeneko eremuen kanpo-perimetroan kokatuak. Bertan, hiri arteko komunikazio-azpiegituren sareak daude: autopistak, autobideak, sare nagusiko errepideak eta trenbideak.

• Ertzak garatutako eremuetan Ertz horietan, hirigintza-garapenaren prozesua nabarmen finkatuta egoten da: hiri-lurzoruak, landaguneak, zenbait eremu jakin, erdi finkatutako lurzoru urbanizagarria, etab.

• Hirigintza-garapen berrietarako erabil daitezkeen ertzak Eremu horietan hirigintza-okupazio berriak aurreikusten dira. Oro har, eraikuntza-profil baxuko lurzoru urbanizagarriak izaten dira. Maila horretan sartzen dira landa-eremuetako birsailkapen-eremuetako ertzak. Eremu horietako bakoitzari lotutako araudi garrantzitsuena honako hau da:

• Landa-eremuan - Ubide publikoko muga banatzeko lerroarekiko gutxieneko tarte bat gordeko da. Erretiro hori honakoa izango da: 50 metrokoa urtegietarako, lakuetarako eta urmaeletarako, zein III, IV, V eta VI mailetako ibai-tarteetarako, 30 metrokoa I eta II mailetako ibai-tarteetarako, 15 metrokoa 0 mailako ibai-tarteetarako, edota Urei buruzko Legekoa 00 mailetako ibai-tarteetarako. Erretiro horiek lur naturalaren alterazioa dakarten esku-hartze guztietan aplikatuko dira (eraikuntzetan, mota guztietako instalazio edo eraikinetan, finko nahiz desmuntagarrietan, lur-berdinketa edo -mugimenduetan eta abarretan). - Horrez gain, ubidearen bi aldetako 100 metroko zabalerako banda batean lurzoru urbanizaezinak berezko dituen eraikuntzak, jarduerak eta lurzoruaren erabilerak bakarrik ahalbidetuko dira.

…

- Landa-eremuko ertzak dituzten ubideetan ez da trazaduraren alteraziorik, estaldurarik edo errektifikazio artifizialik egingo.

• Hiri arteko komunikazioetarako azpiegiturek betetzen dituzten ertzak - Landa-eremuetako erretiro minimoen erregimena aplikatuko da; hala ere, kasu horretan, hiri arteko komunikazio-sare nagusien azpiegiturek natur ingurunean eragiten dituzten ondorioak onartu beharko dira. Azpiegituraren tamainaren arabera udal-planeamenduak Lurralde Plan Sektorialak ezarritakoa indargabe dezake; beraz, azpiegitura jakin baten eraikuntza-lanak udal-araudi sektorialaren bidez gauza daitezke. - Obra publiko edo azpiegitura horiek kentzeko irizpideen artean, Arroen Plangintza Hidrologikoen irizpideak ezartzen dira, baita Urari buruzko Legeak zor-eremuetarako ezartzen duen 4 metroko zerrendari eustea -ezinezkoa denean izan ezik-, eta natur interesa duten elementuak zein ertzetako landaredia zaintzea eta babestea ere, ezinezkoa denean izan ezik.

• Ertzak garatutako eremuetan - Garatutako eremuetako ertz gisa hartutako ertzetan gutxieneko eraikuntza-erretiroek eraikuntzaren eta ibaiaren arteko bat-egite espazial aski handia bermatuko dute eta, hala badagokio, baita uholdeen aurrean defendatzeko etorkizunean beharrezko izango diren obren bideragarritasuna ere. Muga banatzeko lerro edo ubideratze definitua dagoen ala ez kontuan hartuta, erretiro-lerro desberdinak ezarriko dira. 15 edo 30 metro VI tarteko mailetan, 15 edo 25 metro V tarteko mailetan, 15 edo 22 metro IV tarteko mailetan, 12 edo 16 metro III tarteko mailetan, 10 edo 14 metro II tarteko mailetan, eta 10 edo 12 metro I eta 0 tarteko mailetan. Mediterraneoko isurialdeko Lurralde Plan Sektorialak berariazko erregimena ezartzen du Ebro ibairako: erregimen horrek kategorizazio bakarra zehazten du, ibilguaren homogeneotasuna eta uretatik gorako zerga-azalera handia dela eta. Hona hemen eraikuntza-lanek errespetatu behar duten gutxieneko erretiroa: 30 metro etxebizitzak finkatuta dauden hiri-lurzoruan (ubideratze-lerroa dutenean), 50 metro etxebizitzak finkatuta dauden hiri-lurzoruan (muga banatu gabeko ubideratze-lerroa dutenean) eta 50 metro industria-poligonoetan. Erretiro horiek lotesleak izango dira eraikuntza berrien kasuan eta izaera adierazgarria izango dute jada egindako eraikuntzak artatzeko, birmoldatzeko eta ordezteko eragiketen kasuan. - Eraikuntza berrirako ezarritako erretiroen koadro nagusira egokitzen ez diren garatutako eremuetako ertzetako ubideetako eraikuntza erretiroak modu xehekatuan finkatu eta justifikatuko ditu udalerri bakoitzeko plangintza orokorrak, Lurralde Plan Sektorialak finkatutako zenbait baldintza eta irizpide oinarri hartuta.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ • Ertzak hirigintza-garapen berrietarako erabil daitezkeen eremuetan - Ertz horietan jada garatutako hirigunetako ertzetako eraikuntza- eta urbanizazio-tarteak baino handiagoak planteatzen dira. Ubideratzeko eta ertzak tratatzeko obrak oraindik definitu gabe daudela eta kasu guztietan erretiroak ubide publikoaren muga banatzeko lerro teorikoari dagozkiola hartu da abiapuntutzat. - Gutxieneko hiru erretiro-lerro ezartzen dira: bata, eraikuntzarako, bestea, urbanizazio-lanetarako eta, azkena, –ez da beti halakorik izaten- eremuan ondo zaindutako landaredia duten ertzak dauden kasuetarako. Kantauri isurialdean lerro horiek 35, 20 eta 25 metrokoak dira VI tarteko mailetan, 30, 15 eta 20 metrokoak V tarteko mailetan, 26, 11 eta 16 metrokoak IV tarteko mailetan, 20, 8 eta 10 metrokoak III tarteko mailetan, 16, 6 eta 8 metrokoak II tarteko mailetan, eta 12, 2 eta 4 metrokoak I eta 0 tartetako mailetan. Mediterraneoko isurialdean, berriz, lerro horiek 35, 20 eta 25 metrokoak dira VI tarteko mailetan, 30, 15 eta 20 metrokoak V tarteko mailetan, 26, 11 eta 16 metrokoak IV tarteko mailetan, 20, 8 eta 10 metrokoak III tarteko mailetan, 16, 6 eta 8 metrokoak II tarteko mailetan, eta 15, eta 5 metrokoak I eta 0 tartetako mailetan. Ebro ibaiaren kasuan, eraikuntza- eta urbanizazio-lanetarako gutxieneko erretiroa 50 eta 30 metrokoa izango da, hurrenez hurren, etxebizitza-poligono berrietarako, eta 100 eta 70 metrokoa, berriz, industrialde berrietarako. Erretiro horiek lotesleak izango dira eraikuntza berrien kasuan, eta izaera adierazgarria izango dute jada egindako eraikuntzak artatzeko, birmoldatzeko eta ordezteko eragiketen kasuan.

C.5. Ibai eta erreka ertzen inguruko lurralde plan sektorialarekiko lotura Hasiera batean, ibai- eta erreka-ertzei buruzko Lurralde Plan Sektorialeko erabaki guztiak lotesleak dira (irizpideak), kultur intereseko elementuen kasuan (kultur interesa duten zubiak eta hiriguneak, batez ere) izan ezik; azken kasu horretan, erabakiak aholkuzkoak izango dira, hau da, udal-planeamendurako iradokizunak. Udal-plangintzak lurzoru urbanizaezineko ubideen ertzetan “Lurrazaleko Urak Babesteko Lurzoru Urbanizaezina” kategoria ezarriko du, Lurralde Plan Sektorialean finkatzen den zabalera kontuan hartuta. Udal-plangintzak, ubidearen bi aldetako 100 metroko zerrendari dagokionez, Lurralde Plan Sektorial honetan jasotako irizpideak hartu beharko ditu barne. Egungo instalazioak edo eraikuntzak, udal-plangintzaren arabera egindakoak, Lurralde Plan Sektorialean ezarritakoaren aurkakoak direnak, ez dira antolamendutik kanpoko gisa kalifikatuko, aitzitik, udal-plangintza izango da kasu bakoitzean, dagokion azterketaren ondoren, egoki irizten diren zehaztapenak ezarriko dituena. Hasiera batean, Lurralde Plan Sektoriala indarrean sartu

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

zenean oraindik hasierako onarpena ez zuten hirigintzaplaneamenduetan plan hori aplikatu beharko da.

D. Hezeguneen Plan Sektoriala Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneen araudia Hezeguneen Plan Sektorialaren bidez onartu dute. Uztailaren 27ko 160/2004 Dekretuan onartu zuten behin betiko (azaroaren 19ko EHAA). Hezeguneak, oro har (bai kostakoak, bai barrualdekoak), biosferako ekosistema aberatsenetakoak eta bitxienetakoak dira, baita hauskorrenetakoak ere. Gune horiek nahiko ugariak dira Euskal Autonomia Erkidegoan, bi arrazoiri esker: batetik, kostaldeari esker, itsasoko interfasean garatutako estuarioak sortzen baitira bertan. Bestetik, klima euritsuari eta substratu- eta orografia-motari esker. Izan ere, horien bidez, ur-masak pilatu eta hainbat motatako aintzirak, padurak eta putzuak sortzen dira lurralde osoan. Horiez gain, aipatzekoak dira ere dauden urmael artifizialak (meatze-ustiategietan, Bizkaian, eta ureztapen-lanetarako, Araban) eta urtegiak. Hezegune horiek guztiek garrantzi handiko unitate funtzionalak osatzen dituzte, horien barruan gertatzen diren prozesu hidrologiko eta ekologikoengatik. Oso eginkizun garrantzitsua dute biobertsitateari eusteko orduan, baita erregulazio hidrikoa bermatzeko orduan ere. Hezeguneek hainbat prozesu nagusitan (materia organikoaren ekoizpena, sare trofikoen mantentzea, elikagaien birziklapena) duten eginkizunak eragin zuzenak ditu hainbat arlotan; esaterako, edateko uraren hornikuntzan eta, oro har, uren ekosistema-kalitatean. Hala ere, hainbat mendetan, hezeguneak baztertutako eremuak izan dira, eta nekazaritza-jardueretarako edo hirigintza-garapenerako erabili izan dira. Alabaina, azken urteotan, jarrera aldaketa garrantzitsua gertatu da horiekiko. Hezeguneek interes handia pizten dute gizartean, horien natur baliabideen dibertsitatea eta berezitasuna dela-eta. Bestalde, eremu horiek oso kokapen pribilegiatuak izaten dituzte, gehienean. Horren guztiaren ondorioz, hezeguneetako lurzoruak inolako bereizketarik gabe erabiltzen dira sarri, eta horietako ingurumen-egoera hondatu egiten da. Kostaldeko nahiz barrualdeko hezeguneak larriki hondatzen ari dira, giza jardueraren ondorioz gehienean. Hori dela eta, komeni da jarduera horiek guztiak arautzea, hondatzeegoera hori atzeraezin bihurtu aurretik Urari buruzko Legeak hezeguneen inguruko araudi laburra ezartzen du. Araudi horren arabera, hezeguneak eremu zingiratsuak dira, artifizialki sortutakoak barne. Horien mugaketa berariazko araudiaren arabera egingo da, eta eremu horiei eragiten dieten jarduera guztiek administrazioaren baimena beharko dute. Ur- eta ingurumen-gaietan eskudunak diren administrazioak elkarlanean arituko dira hezeguneak eraginkortasunez babesteko, eta horien kudeaketa iraunkorra bultzatzeko, batez ere, natura eta paisaia aldetik interes berezia duten hezeguneen kasuan. Eremu horiek babesteko lehen mekanismoa hezeguneei buruzko hitzarmena izan zen: nazioartean garran-

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

tzia duen hitzarmen hori Ramsarren (Iran) sinatu zuten 1971ko otsailaren 2an. Ramsarreko zerrendan Euskal Autonomia Erkidegoko sei hezegune daude: Urdaibai (1993), Guardiako aintzirak (1996), Txingudi (2002), Ulibarri-Ganboako urtegia (2002), Añanako gatzagak /Arreo-Caicedo Yusoko lakua (2002) eta Salburua (2002). Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauen arabera (1997), Hezeguneen Lurralde Plan Sektoriala (8. ataleko 7.c sailean), Inguru Fisikoaren Antolamendurako Arauaren garapen-tresnetako bat da, eta horren edukia jarraian azalduko dugu. Hezeguneen Lurralde Plan Sektoriala idatzizko dokumentazioz (informazio-memoria, justifikazio-memoria, antolakuntza-memoria, aplikazio-arauak, jarduteko proposamenak eta eranskinak –plangintzarekiko eraginak, esparru juridikoa, Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneen inbentarioa eta bibliografia–) eta dokumentu kartografikoz osatuta dago (antolamendu-planoak eta Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneen banaketari buruzko mapa). Justifikazio- eta antolamendu-memoriak, aplikazio-arauak eta hezeguneen inbentarioa arau gisa hartzen dira. Gainerako dokumentu guztiak informaziozkoak dira, eta ez dira Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialaren barruan sartzen. Aipatutako planak mugagabe egon daiteke indarrean; hala ere, plana aldizka berrikus daiteke (indarrean sartu eta lau urtera plana berrikusteko aukera egiaztatu behar da) (20. art.). Hona hemen hezeguneen definizioa (1. art.): padurak, gune zingiratsuak edo putzuz betetzen direnak, lokatz- edo zohikatz-guneak; naturalak edo artifizialak izan daitezke, iraunkorrak edo aldi batekoak, ur-jario gelditu, moteldu edo lasterrekoak, eta ur geza, gazi edo gazikarakoak (gatz-edukia edozein dela ere). Era berean, hezegunetzat hartuko dira itsasbeheran, gehienez, bost metro sakon diren itsas ureko guneak. Horrez gain, hezeguneen barruan daude inguruko kosta- eta ibai-eremu guztiak, baita bost metro sakon baino gehiago diren itsas ureko guneetan dauden uharteak edo hedadurak ere. Sailkapen horretatik kanpo geratzen dira ibai-ibilguak, horiek berariazko tresna baitute: ibai eta erreka ertzen inguruko lurralde-planeamendua, hain zuzen. Hezeguneei buruzko Lurralde Plan Sektorialaren eta beste arloko plan batzuen arteko bateragarritasunari dagokionez, honako hau ezartzen da: • Portuko jabari publikoetan eragina badute, Hezeguneei buruzko Lurralde Plan Sektorialeko erabakiak portuetako xedapenetara (oraindik ez daude onartua) edo kasu bakoitzari dagokion arloko araudira egokitu beharko dira (19. art.). • Jabari publiko hidraulikoari edo itsasoko-lehorreko jabari publikoari dagokionez, Hezeeguneen Lurralde Plan Sektoriala urari eta kostei buruzko legediaren mende geratuko da. • Ibai- eta erreka-ibilguekin mugatzen diren II. taldeko hezeguneak «lehentasunezko Natura Intereseko Eremuen ertz»en barruan daude. Horiek Erreken eta Ibaien Ertzen Antolamenduari buruzko Lurralde Plan Sektorialean zehazten dira.

…

Hona hemen Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialaren helburuak (2. art.): hezegune bakoitzaren inguru ekologikoaren, paisaiaren, ekoizpen-jardueren eta alderdi zientifiko-kulturalen babesa bermatzea; hondatutako hezeguneen paisaia, fauna, flora eta landaredia leheneratzeko eta hobetzeko aukera bultzatzea; eta natur baliabideen birbalorazioa bultzatzeko jardunbideak ezartzea. Hiru helburu generiko horietako bakoitzean, planak horiek lortzeko mekanismoak zehazten ditu. Planaren lehen xedapen gehigarriak hezeguneetarako jardunbide nagusi batzuk ezartzen ditu. Alabaina, plan horrek hezeguneak arautzeko funtsezko lau tresna ezartzen ditu: 1. Euskal Autonomia Erkidegoko Hezeguneen Inbentarioa. 2. Hezeguneen sailkapena. 3. Hezegune babestuen katalogoa. 4. Erabilerak eta jarduerak arautzeko matrizea.

Euskal Autonomia Erkidegoko Hezeguneen Inbentarioa (5. art.) informazioa emateko eta gune horiek zaintzeko tresna irekia da; tresna hori hezeguneen bilakaera ezagutzeko eta, kasuaren arabera, eremu bakoitzak behar bezala babesteko neurriak ezartzeko sortu zuten. Inbentarioa mantentzeko eta eguneratzeko ardura Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailari dagokio. Hasiera batean, Inbentarioak planaren 1. eranskinean bildutako hezeguneak barne hartzen ditu (372 guztira: horietatik 258 Araban daude, 67 Bizkaian eta 47 Gipuzkoan). Edozein pertsona juridikok, fisikok, publikok edo pribatuk hezegune jakin bat sartzeko eskaera egin dezake Eusko Jaurlaritzan, betiere, hezegune horrek babesteko moduko balioak baditu. Eskaera behar bezala aurkeztu behar da eta, horrekin batera, hezegunearen garrantziari buruzko informazio teknikoa eta zientifikoa aurkeztu beharko da. Hezegunea Inbentarioan sartzeko azken erabakia sailburuaren esku dago; horrek, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratuko du bere erabakia, dagokion lurralde historikoan. Hezegune bat onartzen duen Aginduak honako alderdi hauek barne hartu beharko ditu, gutxienez: babestu beharreko balioak eta hezegunea babesteko zein zaintzeko helburuak, hezeguneari zuzenean eragiten dioten xedapenak eta planak, eta inbentarioan sartu beharreko eremuaren eskalako mugaketa kartografikoa. Inbentarioak datu-base bat ere izango du, eta Euskal Autonomia Erkiegoko hezegune guztiei buruzko informazio garrantzitsua agertuko da bertan. Antolakuntza-proposamenaren garapen-maila eta kasu bakoitzean aplikatu beharreko araudia zehazteko helburuarekin, planak Euskal Autonomia Erkiegoko hezeguneak hiru multzotan sailkatzen ditu: • I. taldea: naturgune gisa (Parke Naturala, Biotipo Babestua edo Urdaibaiko Biosfera Erreserba) aitortutako hezeguneak. Talde horretan hogeita zazpi eremu daude (16 Araban, 6 Bizkaian eta 5 Gipuzkoan),

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

eta horien antolakuntza ez dago Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialaren esku, hezegune bakoitzaren berariazko araudiaren esku baizik. • II. taldea: 20 hezegune dira, guztira, eta bi mota bereizten dira: indarrean dagoen lurzoruari buruzko hirigintza-plan bereziak babestutakoak (bakarra dago: Txingudi) eta Lurralde Plan Sektorialaren bidez araututakoak (19 dira guztira: horietatik 8 kostaldekoa dira, eta 11 barrualdekoak. Lurraldeei dagokienez, 7 Araban daude, beste 7 Bizkaian eta gainerako 5ak Gipuzkoan). Hona hemen azken 19 horiek: Barbadun itsasadarra, Butroi itsasadarra, Lea itsasadarra, Artibai itsasadarra, Deba itsasadarra, Urola itsasadarra, Inurritza itsasadarra (Biotopo Babestuari buruzko araudiarekin zerikusirik ez duten alderdiei dagokienez), Oria itsasadarra, Santa Barbarako putzua, Olandina urmaela, Arreo-Caicedo Yusoko lakua, Vicuña urmaela, Navaridas urmaela, Salburuako hezeguneak, Lacorzana urmaela, Astrabuduako ibarreko hezegunea, Bolueko bailarako putzuak, Añanako gatzagak eta Etxerreko putzua. Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak arreta berezia eskaintzen die II. taldeko hezeguneei. Horiek guztiak Babestutako Hezeguneen Katalogoan sartzen dira (I. taldekoak bezalaxe) eta, horrez gain, planak beste zenbait ataletan ere aipatzen ditu hezegune horiek. Horrela, antolakuntzaren eremu espaziala zehatz-mehatz agertzen du: alderdi horri dagokionez, hainbat irizpide aplikatzen dira kostako edo barrualdeko hezeguneen kasuan (7. art.), eta berariazko araudia ezartzen da horietako bakoitzarentzat (14. eta 15. art.); araudi horrek kasu bakoitzean erabilerak eta jarduerak arautzeko matrize nagusiak ezartzen duena osatzen du. • III. taldeak: Inbentarioan agertzen diren gainerako hezeguneak barne hartzen ditu. Kasu horretan, hezegune horiekiko babesa udal-planen mende dago, hasiera batean.

Babestutako Hezeguneen Katalogoa (6. art.) Euskal Autonomia Erkidegoko hezegune garrantzitsuenen babesa bermatzeko sortu zen. Hasiera batean, Katalogo horrek I. eta II. taldeetako hezeguneak barne hartzen ditu (hau da, 47 hezegune). Katalogoa mantentzeko eta eguneratzeko ardura Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailari dagokio. Inbentarioan bezalaxe, edozein pertsona juridikok, fisikok, publikok edo pribatuk hezegune jakin bat sartzeko eskaera egin dezake Eusko Jaurlaritzan, betiere, hezegune horrek babesteko moduko balioak baditu. Eskaera behar bezala aurkeztu behar da eta, horrekin batera, hezegunearen garrantziari buruzko informazio teknikoa eta zientifikoa aurkeztu beharko da. Hezegunea Katalogoan sartzeko edo hortik ateratzeko azken erabakia Eusko Jaurlaritzaren esku dago, Lurralde Antolamendu eta Ingurumen sailburuaren proposamena kontuan hartuta eta erabakia publikoki argitaratuta, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian eta dagokion lurralde historikoko aldizkarian argitaratu beharreko dekretu bidez. Hezegune bat onartzen duen dekretuak honako alder-

…

di hauek barne hartu beharko ditu, gutxienez: babestu beharreko balioak eta hezegunea babesteko eta zaintzeko helburuak, hezeguneari zuzenean eragiten dioten xedapenak eta planak, babes-erregimena zonifikazioa zehaztuta, katalogoan beharreko eremuaren eskalako mugaketa kartografikoa eta zonifikazioa. Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak erabilerak eta Jarduerak Arautzeko Matrizea Ezartzen du (12. art.), Lurraldearen Antolamenduari buruzko ildoetan ezarritako ereduari jarraituta. Egia esan, bi matrize dira: bata, kostako hezeguneentzat eta, bestea, berriz, barrualdeko hezeguneentzat. Horietako bakoitzean, lehendabizi, balizko erabilerak eta jarduerak zehazten dira (8. art.). Erabileren eta jardueren inguruko arauak finkatzek orduan, Lurralde Antolamendurako Arauetan horiei buruz ematen diren definizioak eta sistematizazioa hartzen dira kontuan. Hala ere, planaren helburuak eta araututako zonaldeen berariazko ezaugarriak ikusita, kasu batzuetan horiek gehiago zehazten dira. Bestalde, lurzorua arautzeko hainbat maila finkatzen dira, Arauek lurzoru urbanizaezinen inguruan ezartzen duten lurralde-eredua kontuan hartuta (10. art.). Hala ere, Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak, ekosistema horien ezaugarrien berariazkotasuna kontuan hartuta, antolamendurako azpimaila gehigarriak ezartzen ditu kasu batzuetan, eremu edo sektore bakoitzeko erabileren eta jardueren inguruko arauak eremuaren harrera-gaitasunaren eta berezitasunen araberakoak izan daitezen. Jarduerak eta erabilerak arautzeko matrizeak bi faktorerekin (erabilerak eta jarduerak antolakuntza-mailekin) gurutzatzen dira eta hainbat emaitza lor daitezke. Beraz erabilerak sustatuak (1), onargarriak (2) edo debekatuak (3) izan daitezke. Erabilera sustatuak helburua lortzeko eragin positiboa duten edo izan dezaketen erabilerak dira; erabilera onargarriak, berriz, eragin negatiborik ez dutenak. Berariaz adierazi ala ez, sustatuak edo onargarriak ez diren erabilera guztiak debekatuak dira, hezegunearen bilakaeran eragin negatiboa dutelako eta, horrenbestez, finkatutako helburua lortzea eragozten dutelako (9. art.). Erabilera onargarriak baldintzatuak izango dira, horien eraginak erabilera sustatua eta hezegunearen ezaugarriak arriskuan jar ez ditzan. Hori dela eta, erabilera onargarriei (2) dagokienez, hainbat azpiemaitza bereiz daitezke, erabileren baldintzapenaren arabera: akuiferoak ez kutsatzea (bat edo bi izartxo), horien garapena udal-planaren arabera (c letra) edo arloko planaren arabera (letra f), beste baldintza batzuen arabera (d eta e letrak) edo, kostako hezeguneen kasuan, erabilera sektore jakin batean kokatuta dagoen ala ez kontuan hartuta (a letra) edo erabilera hori zonalde horretan espreski debekatuta ez dagoela kontuan hartuta (b letra). Ikus dezakegunez, matrize horiei emango zaien interpretazioa derrigorrez osatu behar da hezegune bakoitzaren berariazko arauekin: II. taldeko hezeguneen kasuan, arau horiek Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialeko 14. eta 15. artikuluetan zehazten dira. Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak barne hartzen dituen erabakiak eta xedapenak hiru motatan sailkatzen

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ dira, horiek juridikoki eraginkorrak izan daitezen (17.1. art.): • Zuzenean aplikatzeko arauak, lotesteak eta Lurralde Plan Sektoriala indarrean sartu bezain laster aplikatuko direnak. • Administrazio publikoei zuzendutako ildo lotesleak, ildo horien eragina zeharkakoa da, horiek kasuaren araberako erakunde eskudunen mende baitaude. • Eraginkortasun loteslerik gabeko gomendioak, lerakunde publikoen eta partikularrek Lurralde Plan Sektorialak araututako jarduerak bideratzeko sortuak. Horien helburua planaren helburu generikoak lortzeko gomendagarriak eta positiboak diren aholkuak ematea da; alabaina, horien garapena eta aplikazioa beste tresna juridiko-administratibo batzuen esku dago.

Lurraldearen Antolamendurako Arauetan erabilitako metodoan ez bezala (atal bakoitzeko ebazpenen izaera finkatzen zen, sailez sail), Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak beste sistema bati jarraitzen dio. Lurralde Plan Sektorialaren aurreikuspenak modu desberdinean aplikatzen dira lurzoruaren hirigintza-sailkapenaren arabera (17.2. art.): • Hiri-lurzoruen edo garatzeko asmoa izanik hasierako onespenik ez duten lurzoru urbanizagarrien (plan berezia, plan partziala) kasuan Lurralde Plan Sektoriala izango da ildo nagusia. • Hasierako onespena duten gainerako lurzoruen (hirikoak edo urbanizagarriak) kasuan, Lurralde Plan Sektorialak zenbait jarduera baino ez ditu gomendatuko. • Urbanizaezintzat sailkatutako lurzoruan, Lurralde Plan Sektorialaren aplikazioa dagokion hezegunea sailkatuta dagoen taldearen mende dago. I. taldeko hezeguneen kasuan, hezegune horretan babestutako eremuari dagokion araudi propioa aplikatuko da. Hezegunea II. taldekoa bada, Lurralde Plan Sektorialaren araudia aplikatuko da zuzenean; araudi hori loteslea da hirigintza-planerako (Txingudiren kasuan izan ezik). III. kasuko hezeguneen kasuan, udal bakoitzeko hirigintza-planak zehaztuko du talde horretako zer hezegunek dituen ingurumen-, natura- eta/edo paisaia-balioak. Sakoneko azterketa zehatzen bidez, hezegune horien babesa ezarri ahal izango dute, baita horien inguruko erabileren erregimena ere. Hezegune bakoitzari Lurralde Plan Sektorial honetan zehaztutako antolakuntza-maila bat emango zaio, 1. eranskinean biltzen diren tipologien arabera.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

arabera. Horrez gain, udal-planari dagokio hezeguneen mugak ezartzea. Horretarako, maila zabalagoan egin beharko ditu hezeguneak, lurraldean, behar bezala txertatzeko behar diren egokitzapen guztiak (18. art.).

5.3. Mendiak A. Mendien ingurumen-babesa A.1. Mendiei buruz indarrean dagoen araudia eta eskumenak Mendien babesa eta zaintza arautzen duen oinarrizko marko juridikoak Mendien inguruko 2003ko azaroaren 21eko 43/03 Legea du oinarri (2006ko apirilaren 28ko 10/06 Legeak moldatua). Arau horiek Estatuaren eskumenaren pean xedatu dira mendi, baso ustiapen eta ingurumen arloen inguruan. Arau horri kalterik sorrarazi gabe, Euskadiko Autonomia Estatutuak Autonomia Erkidegoari mendi-basoen, oihanen erabilera eta zerbitzuen, abelbideen eta bazka-larreen inguruko eskumena onartzen dio (10.8. art. Estatutuak Autonomia Erkidegoko AE). Hala ere, 27/1983 Legeak, azaroaren 25ekoak, Autonomia Erkidego Osorako Erakundeen eta bertako Lurralde Historikoetako Foruzko Jardute Erakundeen arteko harremanei buruzkoak 7.a.9. artikuluan baieztatzen du azken horien eskumen esklusiboa mendi-baso, ustialeku, oihan zerbitzu, abelbide, bazka-larre, basozaintza eta nekazaritza eta baso lurzoruen zaintza zein hobekuntzan. Horrexegatik, adibidez, mendien inguruko oinarrizko araudi berriak zehazten du testuan zehar autonomia erkidegoei erreferentzia egiten zaien bakoitzean ulertuko dela erreferentzia egiten zaiola ere Euskadiko Lurralde Historikotako foru organoei. Mendien inguruko eskumen esklusiboa foru organo horiek dute Lurralde Historiko bakoitzeko erregimen juridiko pribatiboaren arabera, eta barnean daude arautze, erregelamendu, administrazio (ikuskaritza barne) eta berrikuste ahalmenak.

Udalerri bakoitzak urtebete izango du bere hirigintza-plana Lurralde Plan Sektorialera egokitzeko, plan hori indarrean sartzen denetik aurrera. Lurzoru urbanizaezinen kasuan, udal-planak Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialean ezarritakoaren arabera finkatuko du arloen sailkapena; horretarako, azpimaila gehigarriak sortu ahal izango dituzte lurralde bakoitzaren berezitasunen

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

Mendien arloko foru eskumenaren inguruan hiru Lurralde Historikoek araudi espezifikoa dute: 1986ko uztailaren 4ko 13/86 Foru Araua, Arabako mendien erregimena arautzen duena; 1994ko ekainaren 2ko 3/94 Foru Araua, Bizkaiko mendi eta babestutako naturguneen administrazioari buruzkoa; eta 2006ko urriaren 20ko 7/06 Foru Araua, Gipuzkoako mendiei buruzkoa. Foru Arau horiek Lurralde Historikoek gai honetan dituzten eskumenen harira xedatu dira, eta, Bizkaia eta Arabakoak, gainera, baita konstituzioaren aurrekoa zen mendiei buruzko Estatuko legezko araudiak ezartzen zuen marko juridikoaren ildora ere (1957ko ekainaren 8ko Mendien Legea). Gipuzkoako mendiei buruzko Foru Araua mendien inguruko Estatuko legera moldatuta dago (2003ko azaroaren 21eko 43/03 Legea), baina ez dago moldatuta, ordea, 2006an lege horri egin zitzaion erreformara. Hori dela eta, foru araudi horiek guztiak ez daude guztiz moldatuta mendiei buruzko indarrean dagoen oinarrizko arauditik ondorioztatutako betebeharretara; hala ere, esan beharra dago helburu hori lortzeko testu berriak sortze-fasean daudela. Horra hor non sor daitezkeen desakordioak eta kontraesanak mendiei buruzko oinarrizko legedian eta indarrean dauden Foru Arauetan xedatutakoaren artean.

â&#x20AC;Ś

Nekazaritzarekin, basogintzarekin eta artzaintzarekin lotutako izaera anitza duten lurrek mendiei buruzko araudia izango dute aplikagarri baso ezaugarri eta ustiapenari dagokionez, nekazaritza eta abeltzaintza ezaugarriak direla-eta dituzten araudien kalterako izan gabe. Baso ustialeku moduan ondokoa ulertzen da: ustialeku zurgaiak eta zuretarakoak; barnean daude, era berean, baso biomasa, eta hainbat ustialeku mota: kortxoarena, larreak, ehizarakoak, fruituenak, onddoenak, landare aromatikoenak eta sendabelarrenak, erle produktuak eta bestelako produktuak eta zerbitzuak mendientzat esanguratsuak diren merkatu baliodunak. Mendiak babestutako naturguneak badira edota horien parte badira, bertako araudi espezifikoaren bidez arautzen dira; era berean, mendiei buruzko oinarrizko araudiko xedapenak ere kontuan izan behar dira, betiere, bestearekin kontraesanik sortzen ez badute. Mendiak babestutako naturgune izendatzeko prozedurarako beharrezkoa izango da eskumena duen baso organoak parte hartzea, baldin eta organo hori organo deklaratzailea ez den beste bat baldin bada.

A.3. Basoen ingurumen-antolamenduaren printzipio nagusiak: Mendiaren funtzio soziala A.2. Mendi kontzeptu juridikoa Mendi moduan ondokoa ulertzen da, gaiaren inguruko oinarrizko araudiaren arabera: edozer lur mota bertan baso, zuhaitz, zuhaixka, sastraka eta belar espeziea hazten bada, bai bat-batean bai ereite edo landatze prozesuen ondorioz, eta, ingurumen, babes, ekoizpen, kultura, paisaia edo jolas funtzioak dituena edo izan ditzakeena. Ez dira mendi izango ez nekazaritza laborantzan erabiltzen diren lurrak, ez hirikoak, ez eta autonomia erkidegoak (edo, lurralde historiko bakoitzak, hala badagokie) baztertzen dituen bestelakoak bere baso eta hiri araudian. Gainera, baso araudi horrek berak zehaztu ahal izango du lurraldearen ezaugarrien arabera unitate administratiboaren gutxieneko dimentsioa mendi moduan zer tratatu behar den jakin ahal izateko, eta, hala, mendiei buruzko araudia aplikatzeko. Ondokoak mendi moduan tratatu behar direla ere zehazten da:

Mendiek, edozer izanda euren titulartasuna, gizarte funtzio esanguratsua dute, bai baliabide naturalen iturri moduan, bai hainbat ingurumen zerbitzuren hornitzaile moduan, esaterako, lurzorua eta ziklo hidrologikoa babesteko; karbono atmosferikoaren finkatzeko; biologi aniztasuna gordetzeko, eta, era berean, paisaiaren oinarrizko elementuetakoa da. Baliabide eta aberastasun horiek guztiak onartzean, eta, horietaz gizarte guztia baliatzen dela ikusiz, administrazio publikoek nahitaez mendiak zaindu, babestu, berritu eta hobetu behar dituzte, eta era berean, aprobetxamendu antolatua burutu behar dute. Oinarrizko araudi berriaren helburua mendiak babestea eta mantentzea da, euren berritzea, hobetzea eta aprobetxamendu arrazionala sustatuz; betiere, guztiaren oinarrian taldekako solidaritatea izango da. Horrexegatik, hainbat irizpide iradokitzaile ezarri dira: a) Mendien kudeaketa iraunkorra.

a. Lugorriak, harkaitzak eta hareatza. b. Mendiaren zerbitzurako eta mendian bertan dauden eraikin eta azpiegiturak. c. Arauak zehazten dituen mugak eta baldintzak betetzen dituen abandonatutako nekazaritza lurrak, betiere, bere baso egoeraren ezaugarri nabarmenak hartu baditu. d. Lur oro, aurretik zehaztutako ezaugarriak bete gabe, baso erabilerara eraldatzeko edo zuhaitzak sartzeko helburura gehitzen denean, aplikagarria den araudiaren arabera. e. Nekazari lurretako basoguneak, autonomia erkidegoak zehaztutako gutxieneko azaleradunak.

b) Mendien funtzio anitzen betetze orekatua, ingurumen, ekonomia eta gizarte balioetan. c) Baso planifikazioa lurralde antolamenduaren markoan. d) Baso ekoizpenak sustatzea, eta bai horri lotutako sektore ekonomikoak ere. e) Enplegua sortzea eta landa garatzea. f) Baso ekosistemetako biodibertsitatea berritzea eta mantentzea. g) Ingurumen babesaren inguruko nazioarteko akzioen helburuen baso politikaren txertatzea, bereziki basamortutze, klima aldaketa eta biodibertsitatearen arlokoak.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013;

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

lotutako kudeaketa, zaintza lanak eta sute itzaltzeak. Basogintza alorreko administrazioak, salbuespen gisa, motordun ibilgailuak igarotzea baimen dezake; betiere ziurtatuz gero, errepidea egokia dela, sarreran seinaleak egoki ipinita daudela, titularrek onartzen dutela, eta mantentzea zein erantzukizun zibila bere gain hartzen dituztela. Zaintza, su-itzaltze eta kudeaketarekin zerikusirik ez duten pertsonen sarrera mugatu ahal izango da, aurreikusitako arrisku handiko zonetan su arriskurik bada; neurri hori argi eta garbi jakinaraziko da.

B. Mendien sailkapena B.1. Mendi publikoak eta mendi pribatuak B.1.1. Mendi publikoak: Domeinu publikoko mendiak (sailkatuak, komunak eta bestelakoak) eta ondare-mendiak Mendi publikoak Estatu, autonomia erkidego, udal entitate eta bestelako zuzenbide publikoko entitateenak diren mendiak dira. Mendi publikoak honela sailka daitezke:

JABARI PUBLIKOKO MENDIAK a) Katalogatuak Erabilera Publikoko Mendien Katalogoaren barnean daudenak.

h) Administrazio publikoen arteko lankidetza baso politikak egiteko eta burutzeko garaian. i)

Gaiarekin lotura duten gizarte eta ekonomi sektoreek baso politiketan parte hartzea. Zuhurtzi irizpide edo ikuspuntua; hala, biodibertsitate biologikoaren galera edo murrizketa esanguratsua gertatzeko mehatxu handia baldin bada, ezin izango da aitzakia moduan ipini froga zientifikorik ez dagoela, eta mehatxu hori saihesteko edo murrizteko neurriak ezin izango dira atzeratu.

k) Mendiak klima aldaketara moldatzea, erresilientziara eta erresistentziara bideratutako kudeaketa bidez.

Mendiak modu iraunkorrean kudeatu behar dira, ingurumen alderdiak eta jarduera ekonomiko, sozial eta kulturalak uztartuz. Hala, natur ingurunea mantentzeaz gain, lana sortzen da eta landa giroko garapen aukerak eta bizi kalitatea handitzen laguntzen da. Aipatutako irizpide iradokitzaile horietako asko bilduta zeuden jada, guztiz edo partzialki, lurralde historikotako baso araudian. 2006ko lege erreformak mendietako sarrera publikoaren arazoa arautu du. Sarrera hori eskumendun administrazio publikoek arautu ahal izango dute. Errepide saretik kanpo dauden basoko pistetatik motordun ibilgailuekin ibiltzea mugatu egingo da, eta ondokoetara mugatuta egongo da: bide-zorrak, administrazio publikoei dagokien nekazaritzarekin eta basogintzarekin

b) Komunalak Udal entitateak dira jabeak, baina ustiapena inguruko bizilagun guztiei dagokie.

c) Bestelako erasandakoak Erabilera edo zerbitzu publikoaren eraginpekoak, betiere katalogatutakoen eta komunalen ezaugarriak ez dituztenak.

ONDARE MENDIAK Jabego publikoko mendiak baina ez direnak jabari publikokoak.

Baso jabari publikoko mendiak besterenezinak, preskribaezinak eta enbargaezinak dira, eta ez daude titulartasuna kargatzen duen inolako zergari lotuta. Jabari publikoko mendiak kudeatzen dituen administrazioak izaera publikoa eman diezaioke natur ingurunearekiko errespetua erakusten duen erabilerari, betiere, irabaziasmorik gabe egiten bada eta indarrean dagoen araudiaren arabera; bereziki, aplikagarriak diren kudeaketa eta planifikazio tresnetan aurreikusten denarekin, eta bateragarriak direnean legez ezarrita dauden ustiapen, baimen eta kontzesioekin. Era berean, baimen-egilespenak egitera behartuko ditu, dagokion baso araudiaren arabera, beren intentsitate, arrisku maila eta errentagarritasuna direla eta, hala behar duten jarduerak; eta kontzesio-egilespenak egitera behartuko ditu baso jabari publikoko erabilera pribatiboa gauzatzen duten jarduerak.

â&#x20AC;˘ Katalogatutako mendiak Erabilera Publikoko Mendien Katalogoa izaera administratiboa duen erregistro publikoa da, eta bertan

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

ematen dute izena erabilera publikoko deklaratutako mendi guztiek. Katalogo honen barruan daudela kontsideratzen dira 2003ko oinarrizko lege berriaren aurretik erabilera publikoko moduan deklaratutako mendi guztiak. Aipatutako Katalogoan ondoko mendi publikoak sar daitezke: 1. Mendi babesleen ezaugarri batzuk edo bestelako babes bereziko figurak betetzen dituztenak (eta kudeaketa mota horietako mendi bakoitzarentzat zehaztutako helburuetara hertsiko da). 2. Egungo egoeran ezaugarri horiek guztiz bete ez, eta berritu, zuhaitzak sartu edo basoa hobetzeko asmoa dutenak, horiek babesteko helburuarekin (eta kudeaketak mendi babesleentzat zehaztutako helburu berdinak izango ditu). 3. Autonomia erkidego bakoitzak bere araudian ezartzen dituenak.

â&#x20AC;˘ Mendi komunalak Mendi komunalak udal entitateen pean dauden mendiak dira, baina ustiapena inguruko bizilagun guztiei dagokie. Hala eta guztiz ere, legez mendi horiek jabari publikoko moduan daude sailkatuta. Mendiei buruzko foru araudiak ondokoak zehazten ditu: ustialeku komun zehatzak, horien lehentasun esleipen sistema, eta horiek erabiliko dituzten bizilagunen baldintza subjektiboak. Mendi mota horien egoera modu askotarikoa izan daiteke. Askotan, ustiatzeen inguruko udal ordenantzek arautzen dituzte edota erabilerek edota tradiziozko ohiturek; izan ere, batzuetan eskubideak udal zehatz bateko bizilagunei dagozkie, besteetan kontzejuko bizilagunei dagozkie (Araban), eta beste batzuetan partzuergoko biztanleei (Entzia, Iturrieta, Gipuzkoako Partzuergo Txikia, eta, Gipuzkoa zein Arabakoak), ustialekuak udalerri ezberdinetako biztanleenak izatea ere posible da (kasu batzuetan, gainera, bi lurralde historiko ezberdinetakoak: Araba eta Gipuzkoa); baserri zehatz batzuek ere ondasunaren titulartasuna banatuta izan dezakete, eta gainera, baserri horiek udalerri ezberdinetakoak izan daitezke.

Gainera, aipatu beharra daude lurralde historiko bakoitzak mendiaren jabetzaren inguruan dituen datuak. Arabaren kasuan, adibidez, gehienak titulartasun publikoa dute, eta, gainera, sailkatuta daude (ehuneko laurogei bat); Gipuzkoa eta Bizkaiaren kasuan egoera guztiz bestelakoa da, mendi pribatuak dira gehien.

â&#x20AC;Ś

plangintzara, eta, aplikazioa dagokion baso organoak berrikusiko du.

B.2. Mendi babesleak eta bestelako babes bereziko figurak dituzten mendiak B.2.1. Mendi babesleak Babesle izendapena jaso dezakete titulartasun pribatu edo publikoa duten mendi edo baso lurrek ondoko kasuetako batean daudenean: a)

Arro hidrogafikoen buruan daudenak eta erregimen hidrologikoaren erregulazioan nabarmen parte hartzen dutenak, elur jauziak eta uholdeak saihestuz, eta herri, labore eta azpiegiturak babestuz.

b) Lurzoruak zaintzeko lanen lehentasun inguruetan egotea, higadura prozesu, eta, baso zein hidrologia zuzenketen aurrean, eta, bereziki, duna kontinentalen kasuetan. c) Lurra edo arrokak erortzea murriztu edo saihesten dutenak, urtegiak lurperatzea saihesten dutenak, eta, laboreak zein azpiegiturak haizetik babesten dituztenak. d) Ura hartzeko azaleko eta lur azpiko lekuen babes perimetroan egotea. e) Arroen plan hidrologikoetako parte izan eta ingurumen interesa duten ibai zatien parte izatea. f) Autonomia erkidegoko araudiak zehazten dituen beste batzuk. g) Baso zona babestu gisa izendatua egotea Baliabide Naturalak Antolatzeko Planean edo Baso Baliabideak Antolatzeko Planean. Mendi babesleak kudeatzeko moduaren helburua baso masaren egonkortasuna lortzea da; bere kasuan, saihestu egingo da mendien zatitze ekologikoa eta basometodoak aplikatuko dira ondokoak kontrolatzeko, batez ere: higadura, sute arriskuak, elur, haize, eta uholde kalteak edota mendiaren ezaugarri babesleak arriskuan jarriko dituzten bestelako arriskuak. Mendiei buruzko Foru Arauek mendi babesle izendapena titulartasun pribatukoei soilik eman diezaiekete ez baitaude 2006ko mendiei buruzko oinarrizko araudira moldatuta.

B.1.2. Mendi pribatuak Mendi pribatuak zuzenbide pribatuko pertsona fisiko edo juridikoenak dira, bai indibidualki edo bai jabekidetza erregimenean. Mendi pribatuak bere titularrak kudeatzen ditu, eta berak kontrata ditzake kudeaketa lanetarako zuzenbide publiko edo pribatuko pertsona fisiko edo juridikoak, edo, bestela, mendia bera kokatua dagoen lekuaren ardura duten baso organoak. Mendi pribatuen kudeaketak egokitu beharra du, kasuan kasu, dagokion kudeaketa tresnara edo baso

B.2.2. Bestelako babes bereziko figurak dituzten mendiak Autonomia erkidegoek titulartasun publiko edo pribatuko mendien babes bereziko bestelako figurak ezarri ahal izango dituzte, ondoko ezaugarritakoren bat biltzen dutenak, besteak beste: a) Biologia dibertsitatearen alde egin dezatela, sistema ekologiko mantenduta, flora zein fauna babestuta edo genetika dibertsitatea zainduta.

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; b) Ondokoak izatea edo horien parte izatea: babestutako naturguneak, Sare Natura 2000ko eremuak, biosfera erreserbak edo bestelako legezko babes figurak. Bestela, eragin-esparruetan ere egon daitezke edo paisaiako elementu esanguratsua izan daiteke edo horren parte izan. c) Sute arrisku handiko eremuen barnean egotea. d) Bere baso balioen esanahi bereziagatik. f) Autonomia erkidegoko araudiak zehazten dituen beste batzuk.

Mendi horien kudeaketaren helburua mendia zaintze egoera egokian mantenduko dela bermatzea da, edo, bere kasuan, izendapen hori sustatu zuten balioak lehengoratzea.

B.2.3. Bi mendi mota horientzako arau komunak Mendi babesle izendapena edo babes bereziko bestelako figura eskumendun basogintza arloko administrazioak egingo du. Aurretik txostena egingo da, eta, kasu guztietan, jabeak eta mendia kokatzen den udaleko entitateak esaten duena entzun beharko da. Nahitaez xede honetarako sortu behar den erregistro publiko administratiboan azaldu beharko du izendapenak. Bere txertatzea sustatu zuten egoerak desagertu ostean, prozedura bera jarraitu beharko da sailkapenetik ateratzeko. Titulartasun pribatua duten mendi babesle eta bestelako babes bereziko figuren kudeaketa beren jabeen ardura da. Horiek eskumendun basogintzako administrazioari mendien antolamendurako dagokion proiektua edo plan dasokratikoa aurkeztu behar diote, eremuan indarrean dauden baso baliabide eta baliabide naturalak antolatzeko planifikazio tresnak eskuragarri ez badaude. Mendi mota horietan jartzen diren mugak (ekologia, babes edo gizarte funtzioengatik) ekonomikoki konpentsatuko dira. Mendi babesle eta bestelako babes bereziko figuren kudeaketa eremuan indarrean dagoen planifikazio tresnara moldatuko da, mendien antolaketa proiektua edo plan dasodratikoa ez badu. Tresna hori ere ez balego, mendi horietan egin nahi diren ustialekuak eskumendun baso organoak baimendutakoak izan beharko dira; eta, betiere, izendapena emateko izan ziren balioak mantenduko direla bermatu beharko da. Mendi horien kudeaketa tresnen parte izango dira neurri zehatzak mendi horien eta antzeko sailkapena dutenen artean, edo mendi horien eta beste babestutako edo interesdun naturguneen artean, ibai abelbideen zehar eta komunikazio naturaleko beste bidetatik korridore biologikoak ezartzeko; horren guztiaren helburua herrien isolamendua saihestea, eta, espezie eta dibertsitate genetikoaren nahastea sustatzea da.

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

C. Baso-planifikazioa: baso-baliabideen antolamendu planak Mendiei buruzko oinarrizko araudi berriak baso baliabideak antolatzeko planak sortu ditu (BBAP). Baso planifikazio tresnak dira, lurralde antolamenduaren markoan tresna bat eratuta. Gogoratu beharra dago Euskadiko Lurralde Antolamendurako Arauek (8. kapitulua, 5.2. atala, a.3 paragrafoa) azaltzen dutela jada Basogintzako Lurralde Plan Sektorialaren beharra, Euskadiko Landa Plan Estrategikoaren arabera. Egun Nekazaritzako, Basogintzako eta Natur Inguruneko Lurralde Plan Sektoriala sortze prozesuan dago (informazio publikoko urratsa egina da jada), eta, horrek antolatze tresna bakarrean bilduko ditu nekazaritza eta basogintzako planifikazio sektorialak dituen betebeharrak. Argitu beharreko oinarrizko kontuetako bat Nekazaritzako eta Basogintzako Lurralde Plan Sektorialaren eta mendiei buruzko oinarrizko araudian ezarritako BBAPen artean dagoen tartea da. BBAPak egin aurretik mendi izendapena duten lurrak zehaztu behar dira, oinarrizko araudiaren eta dagokion baso araudiaren arabera. BBAPen lurralde eremuak ezaugarri bereziak dituzten baso lurraldeak izango dira; ezaugarri geografiko, sozio-ekonomiko, ekologiko, kultural edo paisaia arloko homogeneoak dituztenak eskualde hedaduran edo horren baliokidean, hain zuzen ere. Hala eta guztiz ere, eskualdekatze edo sailkapen administratibora molda daitezke, baita lurralde antolamenduak proposatzen dituenetara ere, jada badirenak. Dagokion baso organoak egindako proposamenaz baso lurraldeak zehaztu beharko dira eta horiei dagokien BBAP eman beharko zaie; betiere, baso produktuen merkatu baldintzak, mendiek sortutako zerbitzu eta onurak, edo baso arloko egoki diren bestelako alderdiak lurralde horietan garrantzi sozio-ekonomiko berezikoak direla irizten denean. Hala exijitzen duen babestutako naturgunea delako, BBAP emateke duen eremuaren lur berak hartzen dituen Baliabide Naturalen Antolamendu Plana (edo baliokideren bat) baduenean, plan horrek BBAP izaera izan dezake, betiere, baso organoaren aldeko txostena badu eta organo hori Baliabide Naturalen Antolamendu Plana onartu duena ez bada. BBAPen dokumentazio eta edukiei dagokienez, izendapenarekiko mendekotasunik gabe, ondoko elementuak izan ditzakete: a) Lur eremuen zehaztapena eta ingurune fisiko eta biologikoen karakterizazioa. b) Lurralde horietan dauden paisaia eta mendien analisi eta deskripzioa: erabilera, egungo ustiapenak (bereziki, tradiziozkoak) eta jada badiren babes figurak, aberebideak barne. c) Alderdi juridiko-administratiboak: titulartasuna, katalogatutako mendiak, mankomunitateak, jabeen elkarteak, antolaketa proiektuak edo bestelako kudeaketa edo planifikatze tresna baliokideak.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

d) Ezaugarri sozioekonomikoak: demografia, eskulan espezializatuaren erabilgarritasuna, langabezi tasak, basogintza arloko industriak, barnean daude basoko biomasako energiaz baliatzen direnak eta landa-turismoa garatzera bideratutakoak. e) Lurraldearen erabileraren araberako zona sailkapena. Helburuak, bateragarritasuna eta lehentasunak. f) Beharrezkoak diren ekintzen planifikazioa planean zehaztutako helburuak bete ahal izateko, barnean egongo lirateke: baso berritze aurreikuspenak, baso eta hidrologia berriztapena, suteen prebentzioa eta itzaltzea, jolas erabileraren eta mendi antolamenduaren arautzea, dagokionean, kontuan izanda, ehiza, arrain eta onddo antolamendua. g) Administrazioaren eta jabeen artean mendiak kudeatzeko akordioak, hitzarmenak eta kontratuak egiteko markoa ezartzea. h) Mendiak ustiatzeko eta antolatzeko gidalerroak ezartzea, betiere, ekosistemak arriskuan ez direla jarriko bermatuta eta mendien ekoizpen gaitasuna mantenduko dela ziurtatuta. i)

Kontrol, jarraipen eta ebaluazioen inguruko oinarrizko irizpideak eta plana berrikusteko epeak.

BBAPak egitean alderdi asko izango dira kontuan nahitaez: udal entitateei egindako kontsultak, baso jabe pribatuei euren ordezkapen organoen bitartez egindako kontsultak, erasandako bestelako bidezko erabiltzaileei egindako kontsultak eta interesa duten bestelako erakunde zein gizarte agenteei egindako kontsultak; era berean, kontuan izan behar dira ere informazio publikorako tramiteak. BBAPen edukia nahitaezkoa eta exekutiboa izango da mendiei buruzko araudiak jasotzen dituen gaietan. Gainera, izaera adierazgarria izango dute bestelako jarduera, plan edo programa sektorialekiko. Administrazio publikoek mendiak antolatzeko teknikak sustatu behar dituzte eta ekonomikoki lagundu behar dute. Mendi publiko edo pribatuek ondoko kudeaketa tresnaren bat izan behar dute: mendi antolaketa proiektua, plan dasokratikoa edo bestelako kudeaketa tresna baliokideren bat. Betebehar hori ez dute izango autonomia erkidegoek, beren basoen ezaugarrien arabera, zehazten duten gutxieneko azaleratik behera dauden mendiek (Euskal Autonomia Erkidegoan kasuan, lurralde historikoak direla ulertzen da). Tresna horiek mendiaren titularrak edo eskumendun baso organoak eskatuta egingo dira, eta azken horrek, kasu guztietan, onartu egin beharko luke. Tresna horien gauzatzea unibertsitate mailako basogintza inguruko titulazioa duten profesionalek gidatu eta berrikusi behar dute, eta erreferentzia moduan, kasuan kasu, mendia kokatzen den BBAPa izan behar dute. Baso baliabideen ustiatzeak dagokion BBAPean (egina daudenean) mendi kudeaketarako ezarritako

…

aginduen arabera egingo dira. Moldatuko dira ere, kasuan kasu, indarrean dauden mendi antolamenduaren proiektuan zehazki ezartzen denari, plan dasokratikoari edo kudeaketa tresna baliokideari. Baso organoak zurgaiak ez diren ustialekuak arautuko ditu. Ustialeku horiek, eta bereziki, larreek, baso kudeaketarako dagokion tresnan edo mendia kokatzen den BBAPan espresuki araututa egon beharko dute. Mendiei buruzko foru araudiak biltzen zituen aipatutakoen antzeko baso kudeaketa tresnak. “Arabako Mendien 13/1986 Foru Arauak (mendi publiko edo pribatuentzat) antolatze proiektuak, plan teknikoak eta urteko ustiapen planak biltzen ditu. Ustiatze eta hobetze plan fakultatiboek sailkatutako mendiak eta mendi babesleak biltzen dituzte, plan teknikoa edo antolatze proiektua izan bitartean. Espresuki zehaztutako salbuespenetan izan ezik, beste guztietan ez da baimenduko inolako ustiatzerik Foru Aldundiak onartutako plan edo proiektu teknikoan zehaztuta ez dagoenik”. “Bizkaiko Mendien 3/1994 Foru Arauak antolamendu planak, plan teknikoak, urteko ustiapen eta hobetze planak, eta bestelako plan eta proiektu osagarriak erregelamenduz zehaztea aipatzen du. Tresna horiek sailkatutako mendiei eta mendi babesleei aplikatzen dira. Basogintza, gizarte edo ekonomia arloan garrantzitsuak direla ziurtatua duten mendi partikular ez babesleei dagokienez, eskumendun foru departamentuak titularrari antolamendu plana edo plan teknikoa idazteko eskatu ahal izango dio, eta exijentzia ez bada betetzen, berak idatzi ahal izango du. Gainera, Bizkaiak bertako baso espezie zehatz batzuk babesteko eta mantentzeko araudi zehatza du (1997ko urriaren 14ko 11/97 Foru Araua). Bertan, baso masa zehatz batzuen plan tekniko babesleak aurreikusten dira,espezie zehatz batzuek nagusiki, edo eurak bakarrik bizi diren mendi publiko edo pribatuetan”. “7/2006 Gipuzkoako Mendiei buruzko Foru Arauak planiﬁkazio eta baso kudeaketa tresnak aurreikusten ditu, esaterako: baso antolamenduari buruzko gidalerroak, baso baliabideen antolamendu planak (BBAP), sailkatutako mendien ustiatze planak, baso antolamendu proiektuak eta baso kudeaketa iraunkorreko plan teknikoak (PTGFS”.

Zortasun edota polizia guneek, eta jabari publiko hidraulikoen eraginpeko guneek, itsasoko-lehorrekoek, errepidetakoek edota trenbidetakoek eragindako mendietako aprobetxamenduek ez dute behar izango jabari horietako eskumendun organoen baimenik. Hala izango da, betiere, mendi horiek kudeaketa tresnak badituzte, eta horien onarpena, dagokion baso organoak egindakoa, aipatutako jabari publikoko kudeaketa organoek behar bezala jakinarazi badute.

D. Hiri-planifikazioa eta baso-antolamendua Hiri plangintza tresnek, baso lurren kalifikazioan eragina dutenean, beharrezko izango dute, oinarrizko araudiaren arabera, eskumendun basogintzako administrazioren txostena. Txosten hori loteslea izango da katalogatutako mendiak edo babesleak badira. Hiri araudi nagusiak, gainera, baso balioa irizpide posible moduan du lurzorua urbanizaezin moduan sai-

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

â&#x2013; lkatzeko. Hala jasotzen da, era berean, mendien foru araudian. Bizkaiko Mendien 3/1994 Foru Arauak zehazten du hiri plangintzako tresnek erabilera publikoko mendiak eta babesleak urbanizaezin eta babes bereziko moduan hartuko eta sailkatuko dituztela. Kalifikazio horren edonolako aldaketak basogintzan eskumena duen sailaren onarpen zehatza behar du. Aurreikuspen horrek, ordea, ez du eraginik izango legeak izendatutako erabilera publikoko edo interes bereziko lan edo obretan, baldin eta lurralde edo hiri antolamendu tresnetan sartuta badaude edo aurreko eskumendun administrazioek gauzatzea onartu badute; administrazio horiek bere araudi zehatzaren arabera jokatuko dute. Gipuzkoako Mendien 7/2006 Foru Arauak agintzen du hiri kalifikazioen ondorioz baso erabilera eta ustiapenean aldaketak dituzten mendiek, mendi izaera izaten jarraituko dutela kalifikazio aldaketa irmoa izan arte. Jabari publikoko mendiak eta mendi babesleak baso erabilerako lurzoru urbanizaezin moduan hartuko eta kalifikatuko dituzte hiri plangintzako tresnek, eta, hiri plangintzako dokumentuetako plan eta memoriatan azaldu egin beharko dira. Izaera orokorreko eta garapen izaerako hiri tresnek, plan bereziek, berrikuspenek edo aldaketek edo, hala badagokio, aurrerapenek, ur publikoen zortasun-zonan dagoen landarediari eta mendiei eragiten dietenean behin-behineko onarpenaren aurretik basogintza administrazioaren nahitaezko txostena behar dute. Onar-

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

pen prozeduran behin betiko onarpenik aurreikusten ez bada, txostena hasierako onarpenaren aurretik eskatu beharko da. Ez da egokia izango onarpen hori ematea txostena eskatu eta bi hilabete igaro arte behintzat. Txosten hori loteslea izango da jabari publikoko mendietan edo mendi babesleetan eragina badu, baso lurren muga, kalifikazio eta arautze erregulazioaren arloan. Mendi baten baso erabileraren aldaketak, interes orokorrak sustatuta ez bada, berezitasun batzuekin, ezohiko izaera izango du, eta, eskumendun baso organoaren aldeko txostena behar izango du, eta bere kasuan, mendiaren titularrarena. Erretako baso lurren berritzea bermatzeko debekatuta dago erretako mendiak edo baso lurrak, gutxienez, hogeita hamar urtean birkalifikatzen dituen edozer erabaki hartzea. Debeku hori deusezta daiteke ezohiko kasu batean, basoaren sutearen aurretik erabilera aldaketa aurreikusita balego ondokoren batean: a) aldez aurretik onartutako plangintza tresna. b) onartzeke dagoen plangintza tresna, aldeko ingurumen ebaluazioa egina badu, edo berau beharrezkoa ezean, informazio publikoko tramitea pasatuta balu. Basoen eta mendiko beste erabilera batzuen bateratzearen ondorioz, foru araudiak distantzia erregimena zehazten du euren artean.

BIZKAIKO MENDIEN 3/1994 FORU ARAUA 1. Aurretik dauden eraikinei dagokienez, etxebizitza funtzioa dutenei dagokienez, hain zuzen ere, bai aldi baterako etxebizitzak izan edo ez, distantzia ondokoa da: baimendutako landarediaren artean gehien dagoen espeziearen mozte garaiko batez besteko altuera eta erdi, gutxienez. 2. Basoaren ostean eraikitako etxeek ezingo dute exijitu distantzia horiek errespetatzea edota mantentzea, ez eta mendia moztu eta berriz ere zuhaitzak landatzera ekiten zaionean ere. 3. Ez da distantzia hori gorde beharko nekazaritza tresnak gordetzeko balio duten eraikinekiko, eta, oro har, ez da gorde beharko etxebizitza moduan erabiliko den edozer eraikinekiko. 4. Basoek larre, belardi, fruta-arbola eta laboreekiko mantendu beharreko distantzia ondokoa da: landarediaren artean gehien dagoen espeziearen mozte garaiko batez besteko altueraren herena, muga komunetik hasiko da kontatzen. 5. Bide orokor eta aberebideei dagokionez, landatutako sail horien kanpo mugarekiko hiru metroko distantzia gordeko da. 6. Baso zonaren barruan dauden lur zatietako sailen arteko distantzia ez da izango bi metro baino gutxiagokoa. 7. Distantzia erregimen honetatik kanpo geratuko dira ondokoak: ibaien eta bideen izkinetan alineazio sinpleak sortzen dituzten sailak, etxalde eta mugen banaketarako balio dutenak, haize-babes funtzioa dutenak, eta dekorazio funtzioa dutenak, betiere, isolatuak badira.

GIPUZKOAKO MENDIEN 7/2006 FORU ARAUA Edozer baso berritze egitean kontuan hartu beharko dira baso sailen eta inguruko etxaldeen arteko distantziak arautzen dituena; alderdien arteko akordioak, ohiturazko ordenantzak edo bertako ohiturak salbu, muga komunetik ondoko distantzietara egin beharko dira: â&#x20AC;˘ Baso sailen artean: 2 metro. â&#x20AC;˘ Laborantza, zelai edo fruta arbolen sailekiko: a) 6 metro eukalipto motako espezietan. b) 4 metro bestelako espezie hostotsuetan. c) 3 metro erretxinadun edo konifera espezietan. â&#x20AC;˘ Landetxe edo bestelako nekazaritza erabilera duten eraikinekin mugan: 40 metro lineal eraikinekiko. Basoaren ostean eraikitako etxeek edo nekazaritza erabilera duten eraikinek ezingo dute exijitu distantzia horiek errespetatzea edota mantentzea, ez eta mendia moztu eta berriz ere zuhaitzak landatzera ekiten zaionean ere.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

E. Udal-eskumenak mendiei dagokionez Udalek mendien inguruan dituzten eskumenak, oinarrizko legezko araudiaren arabera, ondokoak dira: 1. Udala titularra den mendien kudeaketa, Erabilera Publikoko Mendien Katalogoan ez daudenetan. 2. Udala titularra den sailkatutako mendien kudeaketa, dagokion baso araudian hala ezartzen denean. 3. Udalaren titulartasuneko baso ustiapen guztien errendimendu ekonomikoaren disposizioa, xedatutakoaren kalterako izan gabe sailkatutako mendien hobetze funtsarekin erlazionatuta, edo, bere kasuan, dagokion baso araudian xedatutakoaren kalterako izan gabe. Sailkatutako mendien titularrak diren udal entitateek hobetze funtsa batean arauz zehaztutako zenbatekoa ipini beharko dute. Funtsaren helburua Erabilera Publikoko Mendien Katalogoan dauden mendiak hobetzea eta zaintzea da. Ipini beharreko zenbatekoa ez da baso ustiapenen balioaren edo mendian garatutako beste jarduera edo okupazioekin ateratako etekinen % 15 baino gutxiago izango. Aipatutako funtsa foru baso organoak kudea dezake, edo horrek udal entitate titularrari eman diezaioke ardura. 4. Nahitaezko txostenen igortzea, Erabilera Publikoko Mendien Katalogoan dauden eta bere titulartasuna duten mendien kudeaketa tresnak sortzeko prozesuan. 5. Mendien oinarrizko arauetan aurreikusitako bestelako nahitaezko txostenen igortzea, bere titulartasuneko mendien inguruan. 6. Lege honen gai xedean, espresuki ematen dizkion bestelakoak, dagokion baso araudiak edo aplikagarriak diren bestelako legeak. Hala nola, BBAPak egiteko orduan udal entitateak kontsultatu behar dira. Era berean, udal ordenantzak eman ditzakete bere titulartasuneko mendien erabilera eta ustialekuak erregulatzeko, betiere, mendiei buruzko araudi orokorrean xedatzen dena errespetatzen badute.

Arabako Lurralde Historikoan udal erregimena nahiko berezia da, eta mendiei dagokien eskumen banaketan eragina du. Kontzejuak udal entitateak dira lurralde izaeradunak, pertsonalitate juridiko propioa dute eta jarduteko gaitasuna dute. Bere jurisdikzioa lurralde muga baten barnean gauzatzen du, betiere, udalerriak osatzen duen lurralde azalera baino txikiagokoa. Arabako kontzejuak arautzen ditu 1995eko martxoaren 20ko 11/95 Foru Arauak. Kontzeju oro ofizialki aitortutako udalerri baten barnean dago eta bere eskumenak gauzatzeko lurraldea du (kontzeju terminoa). Erakundea Kontzeju Irekia edo Itxia izan daiteke, beti Erregidore Presidentea izango du, eta Administrazio-batzarra laguntza moduan. Mendien inguruan kontzejuei aitortzen zaizkien eskume-

…

nen artetik ondokoak aipa daitezke: “Kontzejuaren landa-bideetako, mendietako, iturrietako, eta erabilerako eta zerbitzu publikoetako gainerako ondasunetako polizia” eta “bere ondarearen administrazioa, kontserbazioa eta arautzea, basoa barne”. Foru araudi zehatz bat ere bada Kontzejuen ondasunen eta ustiapenen erregimena arautzen duena; nahiz eta Mendiei buruzko Foru Arauan biltzen diren ustiapenak, dagokien kontzejuko ordenantzak eta mendiei buruzko foru araudiak arautu.

5.4. Paisaia eta korridore ekologikoak A. Paisaiaren babesa A.1. Paisaia kontzeptu juridikoaren garapena Naturako beste ondasun eta osagaiekin gertatzen ez den bezala (hala nola, airea, ura edo lurzorua), paisaiak ez du juridikoki babes berezirik izan duela gutxi arte. Paisaiaren babesa orain arte ez da era zuzenean egin, baizik eta, batez ere, sektore horretan naturgune babestuetarako, kultur ondarerako edo hirigintza ordenamendurako zegoen araudiaren bidez. Lurralde antolamendutik ere nabarmendu izan dute batzuetan osagai hori babesteko beharra. Atzerapen handi samar horren eta paisaia babesteko politikan zehaztapen ezaren arrazoietako bat kontzeptu hori kontzeptualizatzeko dagoen zailtasuna da. Paisaiaren ideiak berak arazoak sortzen ditu. Lehenik eta behin, kideko beste natur errealitate batzuetatik bereizteko zailtasunagatik (ekosistemak, nekazaritza ingurunea, zenbait inguruneren balio estetikoa, etab.). Bestalde, paisaia kontzeptuak aldaketak izan ditu une historikoen arabera, eta babesteko beharra gailendu denean, beti ikusmolde elitista samarrari begiratu izan zaio: inguru bereziki ederrak babestu behar dira edo garrantzia kultural argiarekin lotura dutenak. Horrek, gainera, paisaia babestearen beharra irizpide benetan baloratiboekin lotzera garamatza, eta, ondorioz, irizpide horiek nahiko erlatiboak ere badira. Paisaiaren zaintza juridikoaren balioa azken urteetan asko hazi da, batez ere, zenbait estatuk Paisaiaren Europako Hitzarmena onartu eta sinatu zutenetik, 2000ko urriaren 20an, Florentzian. Hitzarmen hori lehen mailako dokumentu juridikoa da eta balio handia du, paisaia kontzeptua ingurumen-ondare juridiko eta autonomo gisa zehaztu eta botere publikoen aldetik berariazko babesa izan dezan.

A.2. 2000ko Paisaiaren Europako Hitzarmena 2000ko Paisaiaren Europako Hitzarmenak paisaiaren ohiko kontzeptu elitista gainditu eta ideia demokratikoagoa ematen dio. «Paisaia» hitzak lurraldeko edozein zati izendatzen du, biztanleen ulertzeko modua kontuan hartuta, eta bere izaera faktore natural edota gizatiarretatik sortzen da, baita haien arteko erlazioetatik ere. Hitzarmenean paisaiari buruz ematen den definizio horretatik zenbait ondorio atera daitezke:

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■

D I T U Z T E N

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

T O K I K O

HITZARMENA LORTZEKO HAR DAITEZKEEN NEURRI BEREZIAK BAT BAINO GEHIAGO DIRA A. Sentsibilizaziorako

• Gizarte zibilaren, erakunde pribatuen eta agintari publikoen sentsibilizazioa handitu paisaien balioaren, zereginaren eta eraldaketaren inguruan.

B. Trebakuntza eta hezkuntza

• Paisaiaren ezagupenean eta parte-hartzean adituen trebakuntza bultzatzea. • Paisaiaren politikari, babesari, kudeaketari eta antolamenduari buruzko diziplina askotako trebakuntza programak bultzatzea, sektore pribatuko zein publikoko profesionalentzat eta eragiten dien elkarteentzat. • Eskoletan eta unibertsitateetan irakaspenak bultzatu, interesa duten irakasgaietan, paisaiarekin eta bere babesarekin, kudeaketarekin eta antolamenduarekin lotura duten balioak landuta.

C. Identiﬁkatzeko eta kaliﬁkatzeko

• Berezko paisaiak identifikatzea lurraldearen osotasunean. • Bere ezaugarriak aztertu, baita horiek eraldatzen dituzten dinamika eta presioak ere. • Eraldaketei jarraipena egin. • Paisaiak kalifikatu, eragindako eragile eta herriek egotzi dizkieten balio partikularrak kontuan hartuta. Hori guztia, politika horrek eragiten dien eragileak mugiarazita. Identifikazio eta kalifikazio lanak Europan antolatutako esperientzia eta metodologia trukeen bidez zuzenduko dira.

D. Paisaiaren kalitatearen helburuak

• Paisaiaren kalitaterako helburuak jarri identiﬁkatutako eta kaliﬁkatutako paisaientzat, galdeketa publikoa egin ondoren.

• Izaera subjektiboa duen osagaia sartzen du paisaiaren definizio juridikoan: biztanleen ulertzeko modua. Osagai subjektibo horrek berak demokratizatzen du paisaiaren ikusmoldea; izan ere, nolabaiteko memoria edo norbanakoaren zein taldeko identitatearen kontzeptura eramaten baitu paisaiaren kontzientzia eta lurraldearen kultura. Horregatik, Hitzarmenak “paisaiaren kalitatearen helburua” agintari publiko eskudunek egindako adierazpena dela dio, biztanleek beren bizi-inguruaren paisaia ezaugarriei buruz paisaia zehatz baterako dituzten nahiak. • Paisaia naturala izan daiteke, edo gizakiak egindako ekintzen ondorioz sortua edo biak aldi berean. Babestu beharreko paisaiaren ideia ez dago edertasun naturalei lotuta bakarrik. Hitzarmenaren arabera, paisaiaren babesak paisaia baten beharrezko edo berariazko alderdien kontserbazioa eta mantentzea biltzen ditu, osaketa naturalaren bidez edo gizakiaren parte-hartzearen bidez sortutako bere ondare balioek hala frogatzen dutenean. • Aurreko guztiaren ondorioz, Hitzarmena lurralde osoan erabiltzen da, naturguneak, landaguneak, hiriguneak eta hiriguneetako inguruak barne (estatuek lan tresna hau sinatu edo berresteko garaian aurkako salbuespenik jarri ezean). Lurreko guneei eta barruko zein itsasoko urei eragiten die. Bereziki ederrak direla pentsa daitekeen paisaietan zein egunerokoetan erabiltzen da, baita hondatutakoetan ere. • Hitzarmena sinatu duten botereek tokiko eta herrialdeko mugen arteko elkarlana bultzatuko dutela hitz ematen dute, eta, behar izanez gero, paisaia birbaloratuko duten programa komunak egin eta abiaraziko dituztela.

Paisaiaren Europako Hitzarmen hori sinatu dutenek erabiltzeko garaian barruko eskumenen banaketa, konstituzio oinarriak eta administrazio-antolamendua hartu behar dituzte aintzat, subsidiariotasun oinarria errespetatuta, Tokiko Autonomiaren Europako Karta kontuan hartuta. Dena dela, Hitzarmen horren xedapenak ez diote trabarik egiten alor honetarako zorrotzagoak diren beste batzuei. Horiek, lan tresna nazionaletan edo nazioartekoetan egon daitezke eta lotesleak izan daitezke, gaur egungoak edo etorkizunekoak. Sinatzaileek izaera orokorreko zenbait neurri hartuko dituztela hitz ematen dute: a. Paisaia, juridikoki, biztanleen bizi-eremuan funtsezko osagai gisa onartzea, kultura eta natura ondarearen dibertsitatearen bizi-eremu eta bere nortasunaren oinarri. b. Paisaien babeserako, kudeaketarako eta antolamendurako neurriak zehaztu eta praktikan jarri, aurrerago zehazten diren zenbait neurri partikular zehatz hartuta. c. Herritarren, tokiko eta lurraldeko agintarien eta paisaia politiken sorkuntza eta gauzatzeak zehaztutako gainontzeko eragileek parte hartzeko neurriak zehaztu. d. Paisaia, lurraldearen antolamenduaren eta hirigintzaren politikan eta kultura, ingurumen, nekazaritza, gizarte eta ekonomia politiketan sartu, baita paisaiaren inguruan eragin zuzena edo zeharkakoa izan dezaketen gainerako politiketan ere.

5. E

L E M E N T U

Z E H A T Z

B A T Z U E N

B A B E S A

â&#x20AC;Ś

A.3. Tresna juridikoak paisaia babesteko

c. Babestutako naturguneei buruzko arauak

Euskal Autonomia Erkidegoan ez dago 2000ko Florentziako Paisaiaren Europako Hitzarmena garatzeko paisaiaren babeserako araudi nagusi eta zehatzik. Baina bada araudi ugari eta sakabanatua lan tresna horrek paisaia babesteko alorrean dituen helburuak lortzeko. Aurreikuspen horiek partzialki aztertzeko paisaiaren babeserako diren ondorengo arauak azter daitezke:

Paisaiaren babesa izan da naturguneak kontserbatzeko araudia inspiratu duen oinarri iradokitzaileetako bat. Euskadiko Naturaren Kontserbaziorako 16/1994 Legeak dituen helburuak zehazterakoan, â&#x20AC;&#x153;sistema naturalen eta paisaiaren aniztasuna eta berezitasunaâ&#x20AC;? hartzen du bere gain. Paisaia, ondorioz, leku zehatz bat babestutako naturgune izendatzeko kontuan hartu beharreko naturako osagaietako bat izan daiteke. Eta nahiz eta Estatuko oinarrizko araudian badagoen babestutako paisaiaren kategoria zehatz bat (Euskadiko kasuan Biotopo Babestu gisa sartuko litzateke), ez du ezerk lurralde bat bere paisaia balioengatik Parke Natural gisa edo Biotopo Babestu gisa izendatzea eragozten, administrazioaren aldetik zuhurtziarakotasuna erabilita. Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren berezko lege-araudiak (5/1989 Legea) helburuen artean Erreserbako paisaia bere osotasunean babestea dauka, baita berreskurapena bultzatzea ere.

a. Lurraldearen antolamenduan sartuta dauden lan tresnak. b. Arauak eta hirigintza-planak. c. Babestutako naturguneei buruzko arauak. d. Arau nagusiak.

a. Lurralde antolamenduko lan tresnetan sartutako arauak Lurralde Antolamendurako Arauen helburuetako bat lurraldeko puntu bakoitzerako, besteak beste, bere paisaia balioen kontserbazioa bermatzea da. Horretarako: i. Ildo nagusietan, natura, paisaia eta ekologia aldetik garrantzia duten inguru eta korridoreen katalogoa egitea proposatzen da. ii. Ildo nagusi horietan paisaia babesteko aurreikuspen zehatzak hartzen dira barne (ikus II. kapitulua). iii. Paisaiak, gainera, ingurune fisikoa antolatzeko kategoria zehatz dezake; hala nola, babes bereziko gunea. Horrela kalifikatzen dira landa-paisaiak edo malkartsu harmoniatsuak, ohiz kanpoko edertasuna edo kultur balioa dutenak; adibidez, paleontologiaaztarnategiak, mineralak, etab. Baina paisaiaren balioari beste kategoria batzuetarako erabilera irizpide nagusi gisa ere egiten zaio erreferentzia, hala nola abere, nekazaritza, landa eta larre menditarretako esparruetan.

b. Hirigintza arauak eta planak i. Hirigintza araudiaren arabera, paisaia balioen presentziak hirigintza planteamendu orokorrean, lurzorua urbanizaezin gisa sailkatzea ahalbidetzen du, balio horiek babesteko. ii. Gainera, lurzoru urbanizaezin mota horretan lurralde antolamenduaren planen edo sektoreko araudiaren arabera, besteak beste, bere eraldaketarekin bat ez datozen babes erregimen bereziren baten menpe dauden lurzoruak sartu behar dira nahitaez, paisaia balio horiek aintzat hartuta. iii. Hirigintza nagusi eta autonomoaren antolaketaren garapenean, paisaiaren babesari eta hobekuntzari zein natur inguruneari buruzko plan bereziak egin beharko dira, beharrezkoa bada

Paisaiaren babesa, babestutako gune mota desberdinetan (Parke Naturalak, Biotopo Babestuak eta gainerako kategoriak), gune bakoitzaren araudi erregulatzaile zehatzean mugatuko da: kasu bakoitzean dauden gunearen araudi adierazlean, planifikazio tresnetan (Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana zein Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana), etab. Ondorio horiek izan ditzan har daitezkeen neurri-kopuru zabal eta heterogeneoak ez du uzten horiei buruzko zerrenda zehatzik egiten: paisaiaren morfologia eraldatuko duten zenbait erabilera debekatzea (eraikuntzak, elektrizitate lineak, mendi-pistak, negutegiak, lur-mugimenduak, etab.), ohiko paisaiaren kontserbazioa eta zaharberritzea bultzatzea (murruetan, landaretzan, nekazaritza-lanetan, sestra-kurbaren laboreetan, etab.), inpaktu bisuala eskatzea zenbait ekintzatarako, ingurumenean duen eragina kontuan hartuta edo gabe, fotomuntaiak edo antzekoak erabilita, besteak beste. Teknika-zerrenda horrek ematen duen babesak babestutako naturgune bakoitzaren barne paisaia besterik ez du hartzen, edo gehienez, bere inguruko babes eremuak, baldin badaude. Horrek, sistema hori paisaiaren babes sistema berezi bihurtzen du, lehen aipatutako ikuskera elitistaren ildotik. Zehazki, euskal araudia naturguneetan hiri inguruko guneak jartzean lortu nahi diren helburuez ari denean, eragin ekologikoak edo kanpoko paisaiaren eraginak saihestu beharra aipatzen du. Azkenik paisaiaren harmonia hausteak babestutako naturguneetako araudian aurreikusitako arau-hauste zehatzetan ezar daitekeen balizko isun administratiboa handitzen du.

d. Arau nagusiak Ez dago araudi zehatzik Euskal Autonomia Erkidegoan paisaiaren babesaren inguruan, nahiz eta aztertu ditugun arauetako batzuk (hala nola, Lurralde Antolamendurako Arauetako paisaiari buruzko arau nagusietan daudenak) asmo orokorra izan, gune zehatz edo lurzoru kategori jakin bati buruzkoak ere badira, arau lotesleak ez izanik ere, gomendio hutsak baizik. Arautze orokor bat, nahiz eta oso zatikatua egon, otsailaren 27ko Ingurumenaren Babeserako 3/1988 Le-

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ gedi Nagusian dago. Legeak erreferentzia egiten dion kontzeptuaren barruan paisaia espresuki sartzen da beste natur baliabide edo osagai batzuekin batera, hala nola airea, ura, lurzorua, flora eta fauna. Eskuduntza esparruaren barruan, paisaiaren kontserbazioa da administrazio publikoei egozten zaien helburuetako bat, biodibertsitatearen kontserbazioaren politika eremuan. Nahiz eta paisaiaren zaintzak ingurumen-araudiaren beste helburu batzuekin lotura duen, bereziki kostaldearen beharrezko babesaren eremuan. Itsasoko-lehorreko jabari publikoko ondareen zentzuzko erabilera zaintzeko, bere izaera, helburuak eta paisaiarekiko, ingurumenarekiko eta ondare historikoarekiko errespetua, arlo horretan, administrazio publikoek duten politikaren beste oinarrietako bat da. 1994ko Euskadiko Naturaren Babeserako Kontserbazio Legeak zehazten du euskal administrazio publikoek, beren eskuduntzen eremuan, egungo baliabide naturalen aldeko kudeaketa zainduko dutela, bere titularitatea eta erregimen juridikoa alde batera utzita, azpiegitura eta eraikuntza oinarrien arabera egingo direla, eta, beren eragina onargarria bada, naturari eta paisaiari egokitu behar dutela. Izaera orokorreko betebeharra da (baina erlatiboa: duen inpaktuaren arabera beteko da edo ez da beteko), lurralde autonomo osoan erabili ahal izango da, eta ez da egongo etorkizunean sortuko den edo izendatuko den babestutako naturgune baten menpe.

B. Korridore ekologikoak Ingurumen garrantzi handiko guneen arteko loturazko edo iragazkortasun irizpideak ezarri beharra arau batzuetan dago agerian: • 1997ko Euskadiko Lurralde Antolamendurako Arauek «Interes natural, paisajistiko eta ekologikoa duten eremuen eta korridoreen katalogoa» sortzea proposatu zuten. Fauna aske ibiltzea eragozten duten hesi artifizialak ez sortzeko betebeharra ere aipatzen zuten. • 1992ko maiatzaren 21eko Batzordearen 92/43/CEE Zuzentarauak, inguru natural eta fauna zein flora basatien babesari dagokiona, bere hamargarren ar-

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

tikuluan zehaztu zuen, beharrezkoa denean, agintari publikoek, beren lurralde antolamenduaren eta garapenaren politika nazionalaren esparruan, eta bereziki Natura 2000 sarearen koherentzia ekologikoa hobetzeko, fauna eta flora basatiarentzat funtsezko garrantzia duten paisaiako osagaien kudeaketa bultzatzen ahaleginduko direla. Osagai horiek, egitura lineal eta jarraia dutelako (hala nola ibaiak eta beren ibaiertzak edo zelaiak mugatzeko ohiko sistemak), edo lotura puntu direlako (hala nola urmaelak eta ibar-basoak) funtsezkoak dira migraziorako, geografiaren banaketarako eta espezie basatien arteko trukaketa genetikorako. • Garapen Iraunkorraren Euskadiko Ingurumen Estrategian (2002-2020), Ingurumen Esparru Programa 2002-2006k, Euskal Autonomia Erkidegoan, korridore ekologikoak ezartzea hartu zuen zuen konpromisotzat.

Duela gutxi arte, loturazko irizpideak lurraldearen planifikazioan, habitaten eta espezie-taldeen zatiketa eta isolamendua saihesteko, zenbait azpiegitura proiektutako plangintzatan eta gauzatzean besterik ez da erabili, hala nola errepideak eta abiadura handiko tren lineak; izan ere, lurraldea asko zatitzen dute. Euskal Autonomia Erkidegoko Korridore Ekologikoen Sarea ezartzean, migrazioa, banaketa geografikoa eta espezie basatien arteko trukaketa genetikoa hobetuko duten paisaiako osagaien kudeaketaren bila dabil. Faunak dituen mugikortasun patroi desberdinak intereseko naturguneen arteko lotura, habitaten zatiketa eta sakabanaketa saihesteko, zenbait espazio-mailatan (eskualde gainekoa, eskualdekoa, tokikoa) aurre egin beharra ikusten da. Hala, eskualde mailan, Euskal Autonomia Erkidegoan, Natura 2000 sarearen barruan sartzeko proposatutako guneen artean loturazko korridore ekologikoak zehaztu dira. Bertan biltzen dira bere habitata zatikatzeko arriskua duten espezie basatiak. Proposatutako sarea eta dituen edukiak lurraldea planifikatzeko garaian balorazioa egiteko lehen mailako faktore bat da, batez ere, han kokatuta dagoen gunean plan bat (IIEB) edo egitasmo bat (Ingurumen Inpaktuaren Azterlana, IIA) onartzeko behar den ingurumenaren balorazioa egiteko garaian.

6. Toki a n t okiko na t ur ingurunea a zt er t zeko, z aba lt zeko et a baliozt a t zeko administ ra zio t eknika k

rain arte, gida honetan tokiko erakundeek, zenbait arlo eta sektoretan (lurralde antolamendua, hirigintza, babestutako naturguneak, kostaldeak, urak, ibaiak eta bere ertzak, eremu hezeak, mendiak, paisaia eta korridore ekologikoak) natur ingurunea babesteko izan dezaketen zeregina aztertu dute, batez ere, ikuspegi arautzailetik eta eskumenen aldetik. Baina ez da ahaztu behar, inolaz ere, udalek dituzten botere eta eskumen generikoak jardun egin daitezkeela eta zehazki ingurune fisiko eta naturalaren balizko babesarekin zerikusia duten helburuetara bidera daitezkeela. Hala, mota desberdineko erregulazio teknika generikoak (batez ere tokiko ordenantzen eta hirigintzako plangintzen bidez) erabil ditzakete tokiko korporazioetako arduradunek: sustapenekoak (laguntzak, diru-laguntzak, sariak, errekonozimendu formalak, etab. emanda), antolakuntzakoak (organo edo erakundeen sorrera, parte-hartze publikoaren hainbat mailarekin), hitzarmenekoak (partikularrekin, enpresekin edo beste erakunde publiko edo pribatuekin egindako akordioak, itunak, kontratuak, etab.), administrazio-informazioari buruzkoak (generikoa edo espezifikoa, zerbitzu nagusien bidez edo zentro espezializatuak sortuta), etab. Horren helburua natur ingurunearen kudeaketa iraunkorra egitea da, orain arte aztertutako sektoreetako ohiko planteamendu mugatua alde batera utzita. Azken finean, tresna guztiak tokiko korporazioen esku uztean datza, natur ingurunearen kudeaketa egokia egiteko, ingurumenaren ikuspuntutik. Alde horretatik, arreta hiru helburutan jarri behar da bereziki: a) Udalerri horren natur ingurunearen egoera ezagutzea. b) Jendeari, oro har, egoera hori jakinarazi eta horri buruzko informazioa eman. c) Natur ingurune horren egoerak denboran duen bilakaera aztertzen lagunduko duten kontrol eta egiaztapen parametroak ezarri (bereziki adierazleen sistema malgu eta erraz baten bidez).

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ Horregatik, jarraian transkribatu duguna tokiko jardueretarako aukeren katalogo ireki eta zabala besterik ez da. Natur ingurune horri lotutako ingurumen izaerako hainbat esperientziatan oinarrituta egin da, eta horietako asko Tokiko Agenda 21en Ingurumen Ekintza Planetatik ateratakoak dira. Tokiko edozein erakunderen esku dagoen aukeren inbentario zabala zehazten saiatu gara, ekintza-mota bakoitzaren eskuduntza arau markoaren azterketa sakona egin beharrik izan gabe –gidaren erabilera arrazoiengatik–. Udalerri bakoitzak hemen proposatzen diren ekintza edo ekintzak aurrera eramateko aprobetxamendu eta eskuragarritasun maila aztertu beharko du, jokoan dauden zenbait faktoreri begiratuta: • Lehenik eta behin, udalerri guztiek, nolabait, ekiteko pauso berak jarraitzea nahi dute. Tokiko korporazio bakoitzak hemen proposatzen diren neurri bat edo batzuk hartzeko beharra ikusi beharko dute, baina ez dira inolaz ere, ez derrigorrezkotzat ez lotesletzat joko. • Bestetik, logikoa da pentsatzea korporazio bakoitzak eman beharreko lehen pausoa udalerriaren beraren natur ingurunearen egoera aztertzea dela. Horren inguruko azterketak (orokorrak edo partzialak) egoteak edo ez egoteak, hiriaren ezaugarriak eta geografikoak, dauden baliabide pertsonal eta materialen araberako ekintzen aukerak edo ingurumen aldetik (edo beste mota batekoak) jarriko diren lehentasunek baldintzatuko dute.

Azken finean, katalogo horretan zenbait jokabide, aukera eta teknika sartu dira udalerriaren natur ingurunea EZAGUTZEKO, ZABALTZEKO eta ANALIZATZEKO.

6.1. Lehen helburua: udalerriaren natur ingurunearen egoera EZAGUTZEA Garatu beharreko balizko ekintzak ondorengoak lirateke: • Eskala egokian udalerri osoaren kartografia zehatza egin natur ingurunearen azterketa, jarraipena eta kontrola egiteko. Jada badaude jokabide horiek abiarazteko laguntzak eta diru-laguntzak. • Ikuspegi arautzailetik aztertu diren udalerriko natur ingurunearen zenbait alderdi biltzen dituen fitxa deskribatzaile bat egitea: lurzoru urbanizaezina mugatu (zehaztapenak barne), bertan emandako plangintza berezia, udalerriko lurraldearekiko naturguneek duten lotura, izendatutako zuhaitz apartekoen presentzia, udalerritik igarotzen diren ibai eta erreken zerrenda eta horien sailkapen-zonifikazioa dagokion sektore planean, itsasoko-lehorreko jabari publikoko eremuaren (baldin badago) zehaztapena, eta kosta-zortasunak eragindako zintak, baita balizko gune hezeak (dagokien katalogazioarekin), udalerrian kokatutako mendi publiko eta pribatuen inbentarioa, korridore ekologikoek udalerrian duten eraginaren analisia, etab. ere. Era horretako fitxak, udal eskumenak erabiltzean, kanpoko zein barruko

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

kudeaketarako koordinazio tresna baliagarriak izan daitezke, noizean behin eguneratuta. • Udal azterketa bat egin, udalerrian natur inguruneak duen egoerari buruzko gida edo katalogo gisa. Azterketa hori, dagoen egoera, ingurumenaren inguruko diagnosia eta egin beharreko balizko ekintzak deskribatzen saiatuko da, eta Tokiko Agenda 21etik sortutako Ekintza Planeko ataletako bat osatu ahalko luke. Natur inguruneari buruzko udal azterketa horiek lurralde eta hirigintza planifikaziorako oinarri izan daitezke, baita iraunkortasun irizpideak hartuta ere, dituen ezaugarrien arabera egindako tokiko erabilera kudeatzeko. Natur inguruneari buruzko gida edo katalogo honek, gutxienez, ondorengo alderdiak bildu beharko lituzke: 1. Bete-betean edo zati bat udalerrian kokatuta dauden babestutako naturguneak. 2. Udal intereseko habitatak, aurrekoetatik desberdinak, ahal den neurrian adierazita, bere leku, natura, erabilera eta titularitate ezaugarriak. Ekintza Planetan ez ezik, hirigintza planen tresnen etorkizuneko berrikuntzetan ere kontuan hartu ahal izango lirateke. 3. Udalerrian kokatutako mendiak eta horien sailkapen juridikoa, titularitatea, landaketak eta espezieak. 4. Landaretza mapak, natur osagai bakoitzaren kalitatea kontuan hartuta, eta, batez ere, landarez betetako guneak eta ingurumen balioko landaretza azpimarratuta. 5. Dunak eta idorren aztarnategiak. 6. Udalerrian dagoen fauna eta flora (hegaztiak, arrain-hazkuntzetan erabiltzen diren espezieak, anfibioak, moluskuak, etab. barne) edo behintzat ingurumen aldetik azpimarragarriak diren gune zehatzetan, bereziki katalogoan mehatxatuta azaltzen direnak edo, adierazle ekologiko gisa, paper bereziki garrantzitsua izan dezaketen espezieak. Bestalde, kontu handia izan behar da fauna eta flora mehatxa dezaketen inbaditzaileak izan daitezkeen espeziekin. 7. Udal interesa duten zuhaitzak, bai landa lurzoruan (betetzen duen lurzorua zein den adierazita eta zein espezie den), bai hiri-lurzoruan. Hor, aurreko parametroekin batera, agian zenbait aleren berezitu ahal izango litzateke (kopurua, espeziea, adina, neurria, ezaugarriak, ingurua, funtzioa). 8. Geologia interesa duten guneak (harpeak, antiklinalak, leizeak, kartsak), baita gailurreria edo harkaitzak ere. 9. Edertasun bereziko paisaia bereiziak. 10. Lurzoru urbanizaezinetako aisia guneak, bere ezaugarriak identifikatu eta eskura duten dirukopurua. 11. Korridore eta ibilbide ekologikoak, bidezidor naturalak, natur ibilaldiak, hiriguneetan koka-

6. T O K I A N

TOKIKO

NATUR

INGURUNEA

AZTERTZEKO

ZABALTZEKO

BALIOZTATZEKO

ADMINISTRAZIO

TEKNIKAK

tutako eta ingurumen aldetik interesa duten bidezidorrak.

rretarako, udalerriak era askotako informazio teknikak izan ditzake:

12. Iturburu, iturri, putzuen inbentarioa, baita lehor daudenak baina garbitu eta berreskuratu ahal izango liratekeenak ere.

• Solasaldiak, seminarioak, jardunaldiak, udalerriaren egoera naturalari buruzko tailerrak antolatzea, bai publiko zehatz eta jakinarentzat (udal teknikariak, hezitzaileak, elkarteak, kaltetutako pertsonak) bai hiritar guztientzat, oro har.

13. Lurzoru urbanizaezinetako txabolak, aterpeak edo beste instalazio batzuk (kokapena, titularitatea, helburua, ezaugarriak, etab.) zehaztuta. 14. Andeatutako elementu artifizialen edo landa ingurunean erabileraz kanpo daudenen (negutegiak, elektrizitate dorreak, etab.) inbentarioa, horiek ezabatzeko plana diseinatzeko asmoz. • Aurreko tokiko natur ingurunearen katalogoarekin batera edo katalogoaren barruan inguru horretako lurzoruaren erabileren bilakaeraren azterketa egitea. • Aurreko ataletan aipatu ditugun ikerketak egiteko garaian zenbait udalerriri zuzenean gaiari heltzea zail samarra gerta dakioke. Unibertsitatearekin, espezialdutako fundazioekin edo ingurumenaren babeserako elkarteekin (batez ere udalerrietako lurralde eremuari lotutakoak) hitzartutako beka, diru-laguntza, sari, akordio (baita beste administrazio batzuen parte-hartzearekin ere) bidez, inbentario horiek pixkanaka egiten joan ahal izatea proposatzen da. • Inkestak eta galdeketak egitea udalerriaren egoerari, lehentasuna duten ekintzei eta gai horretan udal politikaren garapenaz duten pertzepzioari buruz herritarrek duten iritzia jakiteko.

6.2. Bigarren helburua: udalerriko natur ingurunearen egoera ZABALDU Behin, aurreko atalean aipatu bezala, udalerriak bere natur ingurunean dauden zenbait egoerari buruz nahikoa informazio duenean, prozesuaren hurrengo pausoa lortutako datuak publikoki zabaltzea izango litzateke; ho-

ETA

• Liburuak, monografiak, katalogoak, gidak, liburuxkak, triptikoak, mapak, etab. argitaratzea. Bertan, era batean baino gehiagotan, konplexutasun eta luzera desberdineko datuak azalduko dira tokiko natur inguruneari buruz. • Tokiko natur inguruneari buruzko informazio-taulak jarriko dira, bai dagokien udal-zerbitzuetako bulegoetan, bai kanpoan, bereziki orientabide hori ematea garrantzitsua den lekuetan (jolasguneetan, bidezidor-sareen sarreretan, ikuspegi puntuetan, etab.), betiere, inguruan ongi integratzen badira. • Begiraleku, ibilbide ekologiko, garrantzizko naturguneak, eta abarren kokapena orientatzeko seinalizazioa. • Tokiko natur ingurunearekin lotura duten behin-behineko edo behin betiko erakusketak egitea. Jada eginak dauden zenbait esperientzia aprobetxagarriak dira: interpretazio zentroak sortzea (adibidez, babestutako naturguneetan, nahiz eta kasu horietan espazioaren kudeaketan bat egiten duten udalerri guztien eta administrazioen arteko lankidetza gomendagarria izan); natur inguruneari buruzko sail espezifikoak tokiko turismo bulegoetan; inguruko natur inguruneari erreferentzia egiten dioten ingurumen heziketako zentro espezifikoen sorrera; inguruko landare espezieak jasoko dituzten baso didaktikoak edo botanika-parke txikiak; ale bakoitzak bere ezaugarri nagusien azalpen txiki bat izango du. • Irteerak antolatzea, ariketa didaktikoak aire librean, Eskolako Agenda 21en barruan edo publiko oroko-

A T U R

I N G U R U N E A N

UDA L EK

■ rrago batentzat bisitaldi gidatuak, inguruko natur ingurunearen ezagutza sakontzeko asmoz. • Azterketa, datu eta informazio horiek guztiak udalaren web orrian jartzea; horrez gain, gaiarekin lotura zuzena duten arau erregulatzaileak (udal-ordenantzak eta hirigintza-planak), herritarrak parte hartzeko eztabaida-guneak, iradokizunetarako postontziak, argazki-katalogoak sar daitezke.

6.3. Hirugarren helburua: udalerriko natur ingurunearen BILAKAERA ANALIZATZEA Azkenik, beharrezkoa da udalak tokiko natur ingurunearen bilakaeraren denbora-azterketan buru-belarri sartzea, inguru horretan beren jokabideek duten eragina zein den egiaztatzeko balioko duten ingurumen-adierazle sistema erraza poliki-poliki osatuta. Jarraian proposatzen diren adierazleak gutxi gorabeherakoak besterik ez dira. Horietako batzuk tokiko korporazio batzuk onartutako ingurumen ekintzen programetan azaltzen dira sarri; beste batzuk aldiz, lurralde maila zabalagoetako adierazleen berdinak dira, eta administrazioen artean behar den koordinazioa izanik, zailtasun handiegirik gabe zehaztu ahal izango lirateke: • Lurzoru urbanizaezinen hektarea kopurua eta bere portzentajea udalerriaren azalera osoarekiko. Autonomia Erkidegoko ingurumen-adierazleetan (Ihobe) lurzoruaren artifizialtasun maila deitzen da. Adierazle horren urteko kalkulua egitea oso garrantzitsua izango litzateke lurzoru mota horren etengabeko kontsumoa nabaritzeko, eta lurraldearen antolaketa iraunkorrarekin bat datorren edo ez ikusteko. Ahal balitz, datu hori gehiago zehaztu ahal izango litzateke lurzoru urbanizaezinaren sailkapenaren helburua zein den gehiago zehaztuta (basokoa, babes berezikoa, nekazaritza eta abeltzaintzakoa, etab.), lurralde antolaketan proposatutako motaren arabera. Diseinatzen diren eta lurzoru urbanizaezina berriro

D I T U Z T E N

T O K I K O

ESKUM ENEN

G I D A

A G E N D A

2 1

sailkatzen duten hirigintza lanetan eraikuntza-dentsitatearen bilakaera izan daiteke lurzoruaren kontsumoa neurtzeko beste osagai garrantzitsuetako bat. Adierazle horrek kalkuluan arazoak sor ditzake lurzoru urbanizaezinetik doan garraio azpiegiturak, energiak, eta abarrek osagaiei erreferentzia egiten dienean. Kontuan hartu beharreko beste osagai bat, nahiz eta agian ez den hain nabaria, udalerriko titulartasun publikoko lurzoru urbanizaezinen portzentajea da. • Antzeko adierazlea egin ahal izango litzateke naturgune baten babes bereziko erregimena duten udalerriko hektarea kopurua eta udalerriak orotara duen azalera, eta, bereziki, lurzoru urbanizaezina erlazionatuta. Hori da, Autonomia Erkidego mailan (ingurumen-adierazleak, Ihobe) biodibertsitate eta paisaiatzat jotzen dena. Komenigarria litzateke, dena den, eragin horiek lortzeko erabiliko litzatekeen naturguneen kontzeptua: parke naturalak eta biotopo babestuak besterik ez diren, Natura 2000 sareak eragindako guneak bertan biltzen diren, Lurralde Antolamendurako Arauetan Natura Intereseko Guneei, korridore ekologikoei, etab. erreferentzia egiten ote dien. Adierazle orokor bat erabiltzea ere egokia izango litzateke, baita zenbait espazio motatarako beste zehatzago batzuk ere, zailtasun handia baitu erantsitako datuak besterik ez erabiltzeak, batez ere, lurzoruko zati berak sailkapen osagarriak izan ditzakeelako (parke naturala izan daiteke, eta, aldi berean, Natura sareko zati, eta, ondorioz, ingurumen aldetik sentikorra den gunea, etab.). • Nahiz eta bere interesa zenbait kasutan kualitatiboa baino kuantitatiboa izan zitekeen, adierazle gisa erabili ahal izango litzatekeen beste datu interesgarri bat, lurzoru urbanizaezinean urtean emandako lizentzia kopurua (lanak egiteko, sailkatutako jarduerena, etab.) izango litzateke. • Baso inbentarioan adierazten diren datuetatik abiatuta, egokia izango litzateke udalerriko baso guneetan dagoen landaretza autoktonoaren portzentajea

6. T O K I A N

TOKIKO

NATUR

INGURUNEA

AZTERTZEKO

ZABALTZEKO

kalkulatzea, baita udalerriaren baso lurzoruarekiko irabazitako edo galdutako baso lurzoru kopurua (globala eta erlatiboa), edota udalerriko azalera osoarena ere. Gauza bera egin ahal izango litzateke urtero landatutako eta moztutako lurzoruari buruz, ratioa kalkulatuta (Tokiko Agenda 21en adierazleetan (Ihobe, 2003) azaltzen den bezala), bereziki, zuhaitz-kopuruei dagokienez. â&#x20AC;˘ Zailtasun handiagoak izan ditzake udalerrian dauden flora eta faunaren kopuruen erabilerei buruzko adierazleak erabiltzeak udalerrian dagoen biodibertsitate maila zehazteko. Azterketa zehatzik ezean, lurralde maila zabalagoan egindako lanetatik lortutako datuak erabili ahal izango lirateke, edo bestela, garrantzia handiko espezien azterketetara bakarrik mugatu bere erabilera.

ETA

BALIOZTATZEKO

ADMINISTRAZIO

TEKNIKAK

â&#x20AC;˘ Hondatutako naturguneen zerrenda egin ahal izango litzateke, bere kopurua eta zabalera adierazita, baita nekazaritzarako lurzoru zabalera zehaztuta (ez du zertan lurzoru urbanizaezinarekin bat etorri behar) ere. Urtero, prozesu horretan, degradazio prozesu horretatik berreskuratutako naturguneen kopurua, bere eragina termino absolutuetan eta portzentajezkoetan egiaztatzeko aukera legoke, baita nekazal alderdia galdu duten nekazal lurren azalera (osoa eta portzentajezkoa) ere. â&#x20AC;˘ Beste era bateko jarduerek bigarren mailako adierazgarriak sortu ahal izango lituzkete: natur inguruneari buruz herritarrei aldiro egindako inkestak, gaiari buruzko urteko argitalpenak, jarduera eta parte-hartzaile kopurua udalak antolatutako solasaldietan, jardunaldietan, irteeretan, etab.