Heeft een gebroken hart

Flamenco

Spaanse passie

FLAMENCO-ICONEN BRENGEN DE DUENDE NAAR UTRECHT

Maar liefst twee Spaanse grootheden uit de flamenco zijn deze maand te zien in de stad: gitarist Tomatito en danseres Eva Yerbabuena. Waarom zijn deze artiesten zo beroemd en hoe ver reikt hun invloed? Een rondgang langs onze eigen Utrechtse flamencotoppers.

Tekst Machiel Coehorst

José ‘Tomatito’ Fernández Torres is het boegbeeld van de flamenco nuevo, een stijl geworteld in de Andalusische muziektraditie met vertakkingen naar de jazz, latin en pop. Tomatito was de vaste begeleider van de legendarische zanger Camarón de la Isla en speelde samen met Paco de Lucía en artiesten als Frank Sinatra, Elton John, George Benson, Neneh Cherry en John McLaughlin. Ook sleepte hij twee Latin Grammy’s in de wacht.

Waar Tomatito een legende is in de wereld van de moderne flamencomuziek, is Eva Yerbabuena de grand lady van de hedendaagse flamencodans. Befaamd om haar expressie, technische perfectie en duizelingwekkende voetenwerk geeft ze de flamenco een diepe zeggingskracht. Ze was een belangrijke wegbereider voor een nieuwe dans en werd in haar lange carrière bedolven onder de prijzen.

‘Het is rauwe, directe emotie’ Jan Gemke, flamencogitarist en -docent Over flamenco: ‘De rauwe, directe emotie van flamenco spreekt me vooral aan. Ik kwam er al jong mee in aanraking, toen ik met mijn ouders naar ons huis in Portugal reed. In Spanje kocht mijn vader platen van Paco de Lucía. Die vond ik geweldig. Toen ik later zelf gitaar ging spelen,

kwam ik al snel bij flamenco uit. Je kunt het alleen

spelen, maar ook met een groep. Ideaal.’

Over Tomatito: ‘Zijn technische beheersing is ongekend. Hij bouwt voort op de traditie van Paco de Lucía, maar zegt

zelf dat hij niet aan hem kan tippen. Tomatito is een heel bescheiden man. Zijn stijl is puntig, ritmisch – hij swingt nogal. Compositorisch is hij niet mijn favoriete flamencogitarist, maar dat is een kwestie van smaak.’ Over Eva Yerbabuena: ‘Ik zag haar ooit in Sevilla optreden en dat was heel goed. Voor een flamencodanseres beschikt ze over een vrij ingetogen stijl. Ook kan ze heel goed een verhaal vertellen met haar dans. En er zit modern ballet in.’

‘Flamenco gaat van hart naar hart’ Mascha Meijman, flamencodanseres en -docente Over flamenco: ‘Flamenco is mijn leven. De film Carmen van Carlos Sauro heeft me de ogen geopend. Toen besefte ik dat flamenco niet alleen over liedjes gaat, maar dat de stemming in elke noot zit. Het is heel extreme muziek: het kan droef klinken of hartverscheurend, maar ook juist heel vrolijk. Flamenco gaat van het hart naar het hart. Wat ontbreekt in de – vaak toch wat rationele – Nederlandse cultuur, kun je kwijt in de flamenco. Die is veel intuïtiever van aard.’

Over Tomatito: ‘Hij heeft veel samengewerkt met de zanger Camarón de la Isla, de Jezus Christus van de flamenco. Maar hij speelde ook met een jazzpianist en een Cubaanse pianist. De stijl van Tomatito

klinkt modern, terwijl je door alles heen de traditie hoort. Je voelt waar hij begonnen is, maar niet waar hij gaat eindigen. Zijn muziek kan nog alle kanten op en dat vind ik mooi.’ Over Eva Yerbabuena: ‘Haar voetenwerk is echt ongelooflijk. Dat heeft ze voor ons vrouwen op de kaart gezet. Vroeger deden alleen de mannen dat in flamenco en bewogen de vrouwen gracieus met de armen en de sleeprokken. Zij was de eerste vrouw die het voetenwerk – taconeo genaamd – heel snel, zuiver en muzikaal uitvoerde. Soms lijkt ze wel een jazzdrummer die soleert binnen een ritme.’

‘IN FLAMENCO HOOR JE DE KRACHT VAN DE ZIEL’

‘Alsof ik naar de hemel ga’ Fermin Miranda Caceres, eigenaar/entertainer van tapasrestaurant eLe Over flamenco: ‘Zelf kom ik uit Paraguay, maar mijn moeder is Spaans. Ze draaide veel Spaanse muziek. Toen ik Paco de Lucía voor het eerst hoorde, was ik in shock. Zo goed! In flamenco hoor je de kracht van de ziel. Ik krijg er kippenvel van. Duende noemen ze dat in Spanje. Ik heb het gevoel alsof ik naar de hemel ga als ik flamenco hoor.’ Over Tomatito: ‘Hij is een fantastische gitarist. Een perfectionist en aardig bovendien. Een jaar of twintig geleden speelde hij in Vredenburg en bracht ik hem daarna naar Casa Sanchez (destijds een roemrucht Spaans restaurant aan de Springweg, red.). Hij had last van zijn vingers en zijn nek. Ik mocht hem masseren, maar als hij de volgende dag bij het optreden pijn zou hebben, zou hij mij vermoorden. Het liep goed af, en later ben ik met hem meegegaan op tournee door Nederland. Hij is een van de beste ter wereld.’

Over Eva Yerbabuena: ‘Ze heeft veel kracht en energie en maakt een mooie fusie van oude en nieuwe flamenco. En ze gooit zich met hart en ziel in haar dans. Ook haar heb ik een keer gemasseerd in Nederland, haha. Ze was een beetje ziek en toen heb ik haar genezen. Echt waar.’

‘Echt gezellig waren Eva’s lessen niet’ Antje Herber, flamencodanseres en -docente Over flamenco: ‘Deze muziekvorm is bijna even complex als klassieke muziek. Je raakt nooit uitgeleerd; ik beleef er al heel lang plezier aan. Zowel fysiek als geestelijk kan ik er veel in kwijt. En hoe beter je wordt, hoe dieper het contact wordt tussen de gitarist, zanger en danser. Flamenco is voor mij een vorm van communicatie, met pure emotie als uitlaatklep.’ Over Tomatito: ‘Zijn toptijd vond ik zijn samenwerking met Camarón de la Isla in de jaren 70 en 80. Hij heeft een mooie, ritmische stijl die veel flamencogitaristen zeker heeft geïnspireerd. Maar ik raak niet heel lang geboeid door sologitaar. Mij gaat het meer om het geheel van dans, zang en muziek.’ Over Eva Yerbabuena: ‘Van haar heb ik nog les gehad. Ze was een werkpaard. Echt gezellig waren haar lessen niet, haha. Maar er zijn maar weinig mensen die zo prachtig bewegen als zij. Ze heeft een waanzinnige bewegingstaal, er zit altijd een verhaal of gedachte achter. Ze gebruikt ook heel mooie choreografieën. De laatste tijd gaat ze meer de theatrale kant op. Ik ben heel benieuwd naar de show in Utrecht!’

11 maart, Tomatito, TivoliVredenburg tivolivredenburg.nl 13 maart, Eva Yerbabuena, Stadsschouwburg (onderdeel van de Flamenco Biënnale Intermezzo Serie 2020) stadsschouwburg-utrecht.nl Fotografie Remco van Blokland, Alain Jacq, Oscar Romero

Uit

DOVENCULTUUR Foodjockeys & signdancers Ooit bedacht hoe je favoriete liedje ruikt, smaakt of voelt? Ontdek het tijdens Sencity Festival in TivoliVredenburg. Aromajockeys, foodjockeys, signdancers, interactieve kunstinstallaties en vj’s nemen je mee in een belevingswereld waar muziek centraal staat. Sencity Festival is geïnspireerd op dovencultuur en staat vol acts die op zintuigprikkelende manieren toegankelijk wordt gemaakt. Zo kunnen zowel horende als slechthorende en dove bezoekers de emotie van de muziek ervaren. Een greep uit de line-up: rock-’n-roll van The Jerry Hormone Ego Trip, hiphop van GIAN, dansgrooves van Zep & Friends en de finale van de Podiumbeest Awards. 28 maart, TivoliVredenburg sencity.nl

En verder:

TRANSITION FESTIVAL Benjamin Herman & het Alma Quartet KIDS Geitjes aaien & proefjes doen EXPO De beste tentoonstellingen in de stad MUZIEK Van Yung Nnelg tot Donna Blue STERK WATER Dineren op het fort DE KLEEDKAMER Actrice Jacqueline Blom THEATER 5x toneel, dans & cabaret FILM Sibel 14 16 18 19 22 24 27 30