Gevel 2022 nabeschouwing

GEVEL 2022, Jaarbeurs Utrecht

Met de gevel de grote opgaven te lijf

Gevel is niet de beurs van profielen, afstandhouders en hang-en-sluitwerk. Op de afgelopen editie, voor het eerst gehouden in de Jaarbeurs in Utrecht, ging het vooral over de grote opgaven waar de bouw voor staat. Op de beursvloer trokken vergezichten en vrije ontwerpoefeningen gezamenlijk op met concrete producten voor aan en in de gevel – bestaand, hagelnieuw of nog in wording.

In 2050 compleet circulair en in 2030 alvast voor de helft: de overheid verlangt van de bouw een flinke transitie. De gevelindustrie introduceerde kortgeleden alvast de Routekaart Circulaire Geveleconomie, die uitstippelt welke wegen leiden naar een circulaire geveleconomie met gesloten kringlopen. Volgens de branchevereniging VMRG ligt de oplossing onder meer in het opschalen en marktrijp maken van circulaire initiatieven.

Toekomstige oplossingen

Een verkennend onderzoek door onder andere VMRG, VKG, NbvT en VHS ziet kansen – maar met een kanttekening: om in 2050 daadwerkelijk 100 procent circulair te zijn, is de gevelindustrie afhankelijk van toekomstige, nog te ontwikkelen oplossingen. Die oplossingen in het verschiet waren een belangrijk onderdeel van Gevel 2022, de beurs rondom de bouwschil die van 31 mei tot en met 2 juni plaatsvond in de Jaarbeurs in Utrecht. De beurs stak met het thema Inception in op de aanpak van de grote opgaven waar de bouw de komende jaren een bijdrage aan moet leveren – woningnood, energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteit en meer hete hangijzers van de toekomst.

Te hoog streefgetal

Bij de aanpak van dat eerste thema – de woningnood – heeft de bouw politiek gezien de wind in de rug. Hugo de Jonge, minister voor Volks huisvesting en Ruimtelijke Ordening, hamert in zijn Nationale Woon- en Bouwagenda op de bouw van 100.000 nieuwe woningen per jaar. Dat streefgetal lijkt voor de traditionele bouw te hoog gegrepen. Op Gevel 2022 konden bezoekers zien of opschalen via industrialisatie en prefabricage een oplossing biedt. Op de beurs was prefab bouwen in meerdere gedaantes aanwezig. Celdex toonde Seal4prefab, een pakket lucht- en waterdichtingsoplossingen specifiek voor houtskeletbouw in hoogbouw, inclusief ramen en deuren. Het industrieel vervaardigde gevelelementensysteem werd onder andere al toegepast in het studentencomplex The Cube in Utrecht-Overvecht, in 2021 opgeleverd. Bij dat project was de keramische gevelbekleding afkomstig van baksteenfabrikant Vandersanden – ook op de beurs aanwezig en participant in diverse allianties met producenten van prefab gevelelementen en woningbouwcasco’s, allianties waarin ook de raam- en deurenindustrie meedraait.

Nationale Woon- en Bouwagenda

In de Nationale Woon- en Bouwagenda die minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) in maart presenteerde, doet de overheid een appel op de bouw, als een van de betrokken stakeholders, om bij te dragen aan de aanpak van de woningnood. Inzet van de minister: 100.000 nieuwe woningen per jaar. Die opgave koppelt VRO aan vermindering van kansenongelijkheid in de volkshuisvesting en de andere grote opgaven: “We bouwen en transformeren toekomstbestendig: met aandacht voor duurzaamheid en voor de leefbaarheid en veiligheid in wijken. Niet alleen in en rond de steden waar een grote kwantitatieve opgave ligt, maar ook aan de grenzen van het land, waar de uitdaging meer kwalitatief van aard is. [...] Naast wonen zijn er [...] ook andere ruimtelijke vraagstukken zoals natuur, werken en infrastructuur.” Het rijk neemt daarbij de regie – en vraagt om een actieve rol van de stakeholders, inclusief de bouw: “Volkshuisvesting is terug van weggeweest, als kerntaak van de overheid of zoals de grondwet het zegt: als ‘voorwerp van zorg der overheid’. Maar de overheid kan het niet alleen. Deze opgave zal de uiterste inzet vergen van alle betrokken partijen: het Rijk, medeoverheden, corporaties, bouwende partijen, stedenbouwkundigen, vastgoedontwikkelaars, investeerders en alle andere betrokkenen. Dit is het gezelschap dat de klus moet en kan klaren: dat de woningen zal moeten bouwen en verduurzamen, dat onorthodoxe maatregelen zal moeten nemen, dat creativiteit zal moeten laten zien en dat lef zal moeten tonen.”

Opschalen

Het adagium van prefab is altijd: slimmer, sneller en met meer kwaliteit. Maar tot nog toe wist geen partij in de bouw die voordelen te koppelen aan de belangrijkste voorwaarde voor het halen van het doel uit de Nationale Woon- en Bouwagenda van De Jonge: opschalen. De nieuwste speler op de prefab markt die die handschoen opneemt, ontbrak op Gevel 2022: Indu-Zero – al waren wel de glas- en de kozijnenleverancier op de beursvloer present die meededen aan de recente Nederlandse Indu-Zero-pilot. Doel van Indu-Zero is om grootschalig woningen te verduurzamen. In Enschede werden recentelijk drie corporatiewoningen van Domijn voorzien van een isolatiepakket dat over de bestaande schil geplaatst werd – met vacuümglas van Fineo (AGC) en kozijnen van Innodeen. Indu-Zero streeft naar een jaarproductie van 15.000 woningen, met een gestandaardiseerd prefab pakket voor gevel en dak, in nieuw te bouwen fabrieken die daarvoor op maat gesneden zijn. De prefab renovatieoplossing maakt bestaande woningen gasloos en energieneutraal. In het standaardpakket wordt ingezet op kozijnloos glas – omwille van materiaal- en gewichtsbesparing, circulariteit en reductie van onderhoud.

Doe concessies

Ook WellDesign was op Gevel 2022 present, met PHOMI-gevelbekleding. Managing director Mathijs van Dijk, die in het verleden het MorgenWonen-concept ontwikkelde voor VolkerWessels, pleit al jaren voor industrialisatie van de bouw: “Dat is een must. De bouw moet goedkoper en het moet sneller. Om de klimaatdoelen te halen moeten duizend woningen per dag worden aangepakt. Welstand en corporaties moeten stappen durven zetten. En er moeten concessies worden gedaan op gebied van randafwerking. Gebruik nou eens geen steenstrips in prefab gevelelementen, maar kunststof gevelpanelen. Dan heb je ter hoogte van de kozijnen ook geen kostbare oplossingen meer met steenstrips die de hoek om moeten. Dat bespaart tijd en geld.”

Biodiverse gevels

Dat de gebouwschil kan bijdragen aan het herstel van biodiversiteit werd tijdens Gevel 2022 niet alleen op de beursvloer geïllustreerd.

Vier thema’s op Gevel 2022

Tech

Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van 3D-design en printing, BIM, materialenpaspoort, prefab, digitalisering en automatisering.

Nature

Biobased bouwen, hernieuwbare materialen, biodiversiteit, gezondheid en de gebruiker in gebouwen.

Art and history

Karakter en narratief van gevels, tactiliteit en ornament, vakmanschap en stedelijke context.

Future

Data-gedreven en parametrisch ontwerpen, circulaire economie, aanpasbaarheid van gevels.

Pal naast de Jaarbeurs wordt momenteel druk gebouwd aan Wonderwoods, groene woontorens met rondom tuinen op hoogte. Binnen toonde Cloud Garden een andere manier om gevels te vergroenen. Het bedrijf levert een lichtgewicht circulair groen gevelsysteem dat onder meer is toegepast aan de gevels van de Aeres Hogeschool op de Floriade Almere en The Mall of the Netherlands in Leidschendam. CEO Herman Oving ziet gevels als verticale tuinen die bijdragen aan de biodiversiteit en klimaatadaptatie: “Groene gevels zorgen bovendien voor een beter binnenklimaat en een gezonde leefomgeving.”

“Om de klimaatdoelen te halen moeten duizend woningen per dag worden aangepakt. Welstand en corporaties moeten stappen durven zetten”

Slimme folies

Ook slimme zonneregulering draagt bij aan dat betere binnenklimaat – en aan energie-efficiëntie en CO2-reductie. Start-up ClimAdTechnology presenteerde op de beurs een alternatief voor conventionele zonweringsystemen. Het bedrijf uit Delft ontwikkelde vier coatings op basis van polymeren die kunnen worden aangebracht op glasoppervlak of – bij nieuwbouw – in het raam geïntegreerd kunnen worden. ClimAdTechnology ontwikkelde onder meer een fotochromische raamfolie die reageert op het zonlicht: op een zonnige dag kleurt de folie donkerder en reguleert de zonnewarmtetoetreding. De thermochrome raamfolie van het bedrijf houdt, op basis van de buitentemperatuur, zonnewarmte tegen (op warme dagen) of laat deze juist door (op koude dagen).

Vrije expressie met PV

Zonnepanelen zijn al lang en breed niet meer gebonden aan standaard formaten en kleuren en een opstelling op het dak. Gevel-ambassadeur UNStudio bracht Solar Visuals mee naar de Jaarbeurs, het bedrijf dat in 2018 werd opgericht door UNStudio, UNSense, TNO en TS Visuals. Solar Visuals ontwikkelt zonnepanelen als integraal onderdeel van de gevel en koppelt het oogsten van duurzame energie aan design. Het Belgische Soltech presenteerde op Gevel 2022 complete mozaïeken uit PV, volledig geïntegreerd in het glas – design als deel van de marsroute naar een circulaire bouw die aan de grote opgaven gewaagd is.

Online shoppen

Voor de koop en verkoop van materialen en producten weet de bouw van oudsher uitstekend de weg te vinden op het internet. De online Kozijnshop introduceerde begin dit jaar een nieuw platform voor de verkoop van houtskeletbouw-elementen: wandshop.nl. Op het platform geven klanten – particulieren en kleine tot middelgrote aannemers – met een configurator aan wat voor hsb-element zij wensen: formaat, Rc-waarde, binnenplaat, folies, aansluitdetails en raam- en deuruitsparingen. De koppeling aan kozijnshop.nl betekent dat de houtskeletbouw-elementen inclusief ramen, deuren en glas geleverd worden.

Architect-ontwikkelaar Martine Verhoeven sprak op Gevel 2022 over circulaire bouwprocessen vanuit de optiek van de ontwikkelaar.

Architect Pieter Sprangers (Toko Fuze): “De gevel is een sociaal-maatschappelijk intermediair.”