Afscheid nemen & herdenken 2023

Afscheid nemen en herdenken

Afscheid nemen en herdenken

Afscheid nemen en herdenken

Afscheid nemen en herdenken REGIEN VAN HAAREN HERDENKT HET VERLIES VAN HAAR MIDDELSTE ZOON

Ruud overleed op ‘De dag van de liefde’ Allereerst wil ik de vraag stellen wat voor naam heeft een moeder of vader die een kind verliest.

Als je je ouders verliest, word je wees. Als je je partner verliest, ben je weduwe/weduwnaar. Maar een kind… tja, hoe noem je dat?

Als jong meisje van zes verloor ik een nichtje. Pats boem werd zij uit mijn leven gerukt. Ze kreeg leukemie en overleed in amper veertien dagen. Ik was toen te jong om te begrijpen wat er gebeurde. Ook werd je in die tijd niet echt begeleid ten aanzien van rouw en verdriet.

Jaren later overleed een andere nicht van 18 jaar.

Op haar verjaardag kreeg ze een ernstig ongeluk.

Na tien dagen overleed ze aan een embolie. Voor mijn tante was dat haar derde kind dat ze verloor.

Ik was zelf een jaar of veertien.

KOSTBAARSTE BEZIT Toen ik later zelf moeder werd van drie prachtige zonen dacht ik, hier mag niks mee gebeuren. Dit is mijn kostbaarste bezit. Vaak spookte door mijn hoofd mijn familie, waar inmiddels nog een tante bij was gekomen die een kind verloor. Hoe houden ze zich toch staande. Je kind verliezen om wat voor reden of leeftijd dan ook is het zwaarste wat er is.

Mijn mooie lieve jongens groeiden samen op in het buitengebied van Udenhout. Ze leiden een vrij leven met veel vriendjes en vriendinnen om zich heen.

Ik ben zorgzaam en misschien ook wel te bezorgd; mijn jongens moesten de wereld gaan ontdekken.

Toen ze hun rijbewijs haalden, vond ik dat mega spannend. De wereld wordt eenmaal groter als je een prachtige auto mag besturen. Ik moest dit los gaan laten. Er liggen immers overal gevaren op de loer: het verkeer, stappen, vakanties, ziektes.

VERLIEFD ZIJN Wat ik nooit echt in de gaten heb gehad, is dat verliefd zijn wellicht ook iets kan doen met een mens.

Mijn middelste zoon Ruud vond dit een lastig stukje; verliefd zijn is fijn maar in de pubertijd is dit ook ontdekken. Ruud vond dit lastig. Hij wilde vooral een perfect leventje, mooie kleding, een auto, geld en een leuk meisje.

Ruud heeft op 15-jarige leeftijd een traumatische ervaring opgelopen en kwam op de IC terecht. Hij schrijft in zijn afscheidsbrief dat hij na deze periode niet meer de Ruud is die hij altijd was. Hij kwam in een neerwaartse spiraal, zocht heil in teksten van een Amerikaanse rapper.

Hij deelde dit alles niet met ons, zijn ouders of broers. Hij begon zich zo onzichtbaar mogelijk af te zonderen van anderen. Maar ogenschijnlijk leidde Ruud een normaal leven. Hij werkte, ging naar school en op stap. Hij was vrolijk en zorgzaam.

Maar in de nachten spookte er van alles door zijn hoofd. Eind 2018 liep zijn prille relatie ten einde.

Ruud ging teksten schrijven over de dood, teksten over zijn gedachtes. Hij maakte filmpjes over nachtelijke wandelingen in het bos.

Op 14 februari 2019 stuurt hij een afscheidsbericht via social media. Dit bericht komt bij zijn broer aan, die mij inlicht.

ANGST, BOOSHEID, VERDRIET EN MACHTELOOSHEID De wereld op dat moment stond op zijn kop… gaat

onder je voeten vandaan. Angst, boosheid, verdriet en machteloosheid; er gaat van alles door je hoofd en lijf. Waar moet je hem gaan zoeken en hoe ga je hem aantreffen. Wat is hij van plan en waarom toch?

gegaan om het forensisch onderzoek in te zien.

Hélène heeft familie en vrienden geïnterviewd en dat alles heeft zij gedocumenteerd. Zorgvuldig is de kaft en de titel gekozen: ‘Ruud, roemrijke wolf’ zal te lezen zijn vanaf 14 februari 2024.

Ruud lichtte zelf de politie in, die hem heeft gevonden in een bos dichtbij ons huis. Gelukkig is ons bespaard gebleven dat wij of een van zijn vrienden hem heeft gevonden. Al denk ik nog vaak aan de agenten en andere hulpdiensten… vreselijk.

Het boek heeft mij enorm geholpen om meer rust te krijgen in mijn eigen lijf. Mijn angsten om een dierbare te verliezen zijn vele malen lager. Ik kan mijn andere jongens beter loslaten en geniet vooral weer van het leven.

Er gaat geen dag voorbij dat ik niet aan onze Ruud denk. Zolang ik leef, zal ik zijn naam blijven noemen.

Voor mij zal Valentijnsdag voor altijd een andere betekenis hebben… De dag van de liefde, de dag waarop onze zoon uit liefde voor ons is gegaan.

Ruud overleed op ‘De dag van de liefde’. Wij stellen vaak de vraag: ‘Heeft hij deze dag bewust gekozen?’. De dag dat mensen laten weten dat ze van elkaar houden. De dag dat hij besloot dat wij verder moeten zonder hem… onze zoon, broer, kleinzoon, neef of vriend.

HET LEVEN GAAT DOOR Nu bijna vijf jaar later denk ik nog steeds met regelmaat aan mijn tante, drie kinderen; hoe doe je dat… Je kind overleven. Maar uit ervaring weet ik nu dat je geen keuze hebt. Het leven gaat door; voor jezelf maar zeker voor je andere kinderen. Zij verdienen een leuk en mooi leven, hoe moeilijk dat soms ook is.

MEER RUST Ongeveer een jaar geleden ben ik in gesprek gegaan met mijn collega. Ik heb haar gevraagd een boek te schrijven over Ruud. Hélène Wagener, mijn collega wilde mij helpen het boek voor ons te schrijven. Ze is samen met mij op de plek geweest waar Ruud is overleden. Samen zijn we naar het politiebureau

Afscheid nemen en herdenken ERIK WITTEVEEN HERDENKT MEDE-KOORLID SHIVA

“Het is goed zo Erik” Shiva was een lid van ons ‘Zingen voor je leven koor’ van het inloophuis Midden-Brabant aan het Wilhelminapark. Nu heet het IPSO centrum Midden-Brabant; voor iedereen die te maken heeft gehad met kanker.

begraafplaats te Utrecht. Het was een sombere dag met donkere wolken en regen. We hebben met ons koor gezongen voor haar. Bij de ter aarde bestelling brak heel even de zon door, die haar zo een mooi afscheid gunde.

In 2018 zei ze dat ze uit behandeld was. Na afloop wist ik niet wat ik tegen haar zeggen moest. Ze keek me aan en zei “Het is goed zo Erik”.

Hierna - en begin 2019 - heb ik voor Shiva een lied gemaakt.

De eerste regels luisteren naar de tekst:

Tot haar einde toe bleef ze naar ons koor komen.

Haar stem werd steeds minder maar ze bleef komen.

In december 2018 werd ze begraven op de natuur-

‘In de herfst noch de winter Vond ’n zonnestraal haar weg Door een bladerdek van wolken Naar een stil lenteloos bos.’

Afscheid nemen en herdenken

Een duurzame uitvaart ‘Duurzaamheid’ is vermoedelijk hét woord van dit decennium. Inmiddels in elk segment van de samenleving tot speerpunt verworden… Zo ook in de uitvaartbranche.

Een kleine bloemlezing: Het begint natuurlijk al met de keuze ‘begraven of cremeren’. Een op het eerste oog simpele vraag.

Maar het antwoord daarop is allesbehalve.

Van kaarten tot kist, vervoer tot kleding en bloemen tot (tastbare) herinnering; een duurzame – ‘groene’ – uitvaart is al lang geen novum meer.

Inmiddels zijn er opties te over.

Zo heeft een rapport van TNO (in het verleden) uitgewezen dat een begrafenis goed is voor een uitstoot van 95 kg CO2 en een crematie maar liefst 208 kg. Hierop hebben de vele crematoria al de nodige verduurzamende maatregelen genomen.

Dat gezegd hebbende…

Het taboe slijt… langzamerhand

Er bestaan ook onderzoeken die juist uitwijzen dat begraven de grootste impact op het milieu heeft.

Als we één zekerheid in het leven hebben, is het dat we allemaal vroeg of later dood gaan.

Waarom vinden we het dan toch zo moeilijk om daarover te praten?

Eenduidiger is men over: • De digitale rouwkaart • Een ecologische kist • Bloemen van het seizoen • Kies niet voor volgauto’s maar een bus (of zelfs fiets) • Een duurzaam grafmonument (van natuursteen) • Of beter nog kiezen voor een natuurlijke markering in de vorm van een boompje of bloemen • Een duurzame urn, vervaardigd van biologisch afbreekbaar materiaal • Et cetera • Et cetera

Gelukkig begint het taboe langzamerhand wat te slijten… weliswaar nog maar mondjesmaat.

Om het onderwerp bespreekbaar te maken, kwam Sire vorig jaar met de campagne ‘De dood. Praat erover, niet eroverheen’. Praten over de dood maakt leven ermee namelijk een stuk draaglijker.

Dus hoe lastig het misschien ook is… praat!

Begraven of cremeren?

Bloemen?

Muziek?

Toespraken?

Koffie of bubbels?

Waar moet de as uitgestrooid worden?

Et cetera… et cetera

Bovendien… wanneer het moment dan daar is en jij in die regelmodus moet, kun je je geliefde in ieder geval het mooiste en meest waardevolle afscheid geven.

O ja… en vergeet vooral het testament niet. Er zijn in het verleden zelfs hele tv-programma’s gemaakt waarin de sieraden van mam een heuse familieruzie tot gevolg had.

Een tastbare herinnering Het helpt bij het verwerken van verliest en staat garant voor een tastbare en bovenal persoonlijke herinnering aan een dierbare overledene.

Zie hier de twee belangrijkste redenen waarom steeds meer mensen kiezen voor een zogeheten assieraad.

We kennen allemaal de urn – in vele soorten en maten en niet zelden ook een sieraad voor in huis – maar steeds populairder wordt het assieraad.

Een assieraad is – zoals de naam al zegt – een sieraad waarin de as van een overledene is verwerkt.

Dat kan op meerdere manieren: • Verwerkt in het metaal van het sieraad • Verpakt in een holte van het sieraad (meestal zichtbaar); dit noemt men een askamer.

Veelal worden askamers verlijmd voor extra bescherming.

• Samengeperst tot een klein diamantje van puur as van de overledene of gemengd met koolstof.

Assieraden zijn er in veel soorten en maten. De meest gebruikte materiaalsoorten zijn goud, zilver en edelmetaal (chirurgisch staal).

e Het verhaal gaat dat het idee van koffi en cake bedacht werd door een voorgan , ger. Door dit vóór de dienst te nuttigen len voorkwam men dat mensen flauwvie tijdens de begrafenis.

En nog altijd wordt er koffie met een de plakje cake geserveerd, maar nu ná plechtigheid. ds Toch wordt ook met deze traditie stee de r vaker gebroken en gekozen voor waa dierbare overledene zo van hield.

De nummer 1 positie is weliswaar nog niet tie uit handen gegeven. Maar de combina olbier en bitterballen heeft de achterv ging ingezet.

Bier en bitterballen

Daar zit muziek in

Klassiek is al lang niet meer de norm en ook ‘Waarheen Waarvoor’ heeft afscheid van haar troon genomen.

Muziek is emotie en daarom onlosmakelijk verbonden met een uitvaart. Muzikale barrières zijn daarin de afgelopen jaren doorbroken en de persoonlijke – veelal zelfs eigenzinnige – smaak tot norm verheven. Alles kan, alles mag om de dierbare overledene te eren.

De huidige top 10 laat de volgende nummers zien: 1. Time to say goodbye Andrea Bocelli & Sarah Brightman 2. Ave Maria diverse uitvoeringen 3. Trein naar niemandsland Frans Bauer 4. Rollercoaster Danny Vera 5. Mag ik dan bij jou Claudia de Breij 6. The Rose André Rieu 7. My way Frank Sinatra 8. Zwevend naar ’t geluk Jannes 9. Hallelujah diverse uitvoeringen 10. Door de wind iss Montreal (bron: Monuta)

Afscheid nemen en herdenken

Afscheid Afscheid nemen nemen en en herdenken herdenken

AD VAN GILS, TROTS OP ZIJN KLEIN- EN ACHTERKLEINKIND IN ANTWERPEN

CARLA VAN DER LINDEN HAALT HERINNERINGEN OP AAN HAAR VADER

“Jacintha en Souraya vormden Een man van weinig woorden vier handen op één buik bij pa” Made – “Zo trots als een pauw was hij, mijn vader Ad van Gils, op zijn kleindochter en achterkleinkind, Jacintha en Souraya,” zegt Ad’s dochter Corry van Gils, over haar in juli overleden vader.

“Mijn vader was nierpatiënt, dialyseerde, maar besloot een week na het aantikken van zijn 81e geboortedag te stoppen met die behandeling. Dialyseren is een behandeling met een kunstnier om het bloed te filteren als de nieren dat niet meer goed kunnen. Afvalstoffen, overtollig zout en vocht worden er dan uitgefilterd. Mijn vader zei: ‘Het is genoeg’.”

Ad van Gils was trots op zijn in Antwerpen wonende klein- en achterkleinkind Jacintha en Souraya. (foto: familie van Gils) DOOR MICHIEL PEETERS Iedereen heeft ze, herinneringen aan vriendschappen, ouders, grootouders, kinderen en de liefde.

Die souvenirs van het leven koester je, want ze spelen een rol in je leven. Zo ook bij Corry van Gils, dochter van Ad van Gils. De herinneringen aan haar vader – overleden 27 juli 2023 – bewaart zij in haar hoofd, in haar geestelijke koffer.”

“Pa koos bewust voor het stopzetten van de nierdialyse. Hij was op. Zes jaar lang ging hij drie keer in de week naar het dialysecentrum. Dat vond hij erg. Zeker toen pa hoorde dat hij na zijn zeventigste niet meer in aanmerking kwam voor een transplantatie. De laatste jaren was hij ook nog actief bij het KBO voordat hij als nierpatiënt door het leven ging. In die medische molen bleef hij, want een hartklepoperatie volgde. Het hoefde voor hem toen niet meer. Kon hem ook geen nier geven.

Heb er maar één en de ander is verschrompeld.”

WEGDRIJVEN “Mijn vroegste herinnering aan hem: hij was er ondanks het werken, altijd! Pa was een eerlijke man, open naar een ander toe. En die zijn zinnen, naast het wandelen, verzette met vissen. Hij liet zijn gedachten dan wegdrijven. Als een ander hem iets had aangedaan dan was het een eik, het hout waarmee hij vroeger de kost verdiende bij Simfa.

Je kwam er dan niet meer in bij hem.

Het verdriet om zijn verlies probeer ik nu op te vangen met herinneringen. Die koester en omarm ik en daar put ik kracht uit. Na een verlies besef je pas wat je had.

29 oktober gaan we onze gedachten verzetten, net zoals pa dat deed bij het vissen. We laten ze wegwaaien, wegdrijven op het strand bij Hoek van Holland. Die herinnering zal in ons geheugen gegrift worden,” besluit Corry.

ZONNETJE “Vind dat vader, die met zijn doopnamen Adrianus Wilhelmus heette en getogen is in Made, vooraan in de Hofstedestraat, zo voor Allerzielen best eens in het zonnetje – ook al is het postuum – gezet mag worden. Ken pa als een echte doorzetter (ondanks zijn hielblessure, op zijn werk bij Simfa, vroeger Houtfabriek Simons in Oosterhout sloeg een deel van zijn hiel weg bij een bedrijfsongeval). Toch liet hem dat niet na wandelen als zijn geliefkoosde hobby en ontspanning te bestempelen. Pa versleet veel wandelschoenen. Vroeger bij wandelvereniging Neo Crescendo, destijds organisator van de Avondvierdaagse. Samen met mijn moeder liep hij liefst veertien keren de Nijmeegse 4Daagse, de 40 km wandeling. En wat het nog bijzonderder maakte, de week voor Nijmegen liepen ze samen ook nog de Apeldoornse Vierdaagse. Ook aan de 80 van de Langstraat nam hij deel. Petje af toch!”

Ad van Gils straalde altijd als hij aan zijn klein- en achterkleinkind dacht: Jacintha en Souraya, volgens Corry. Ze woonden te ver weg voor hem; helemaal in het verre Antwerpen. “De mooiste herinnering aan hem is voor mij nog altijd zijn laatste bezoek aan die twee. Eigenlijk durfde hij die verre reis niet te maken, maar toch ging pa. Het waren vier handen op één buik! “

Mijn vader was een man van weinig woorden, maar wel een man van z’n woord. Als hij had gezegd dat hij iets zou doen, deed hij het ook. ‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’, was ver voor de Pipi Langkousperiode al zo’n beetje zijn lijfspreuk. Hij begon gewoon.

Als kind herinner ik me onder andere het behangen van de woonkamer. Het bleek toch niet zo’n makkelijk patroon en het was zes weken ploeteren (of waren het zes zondagen?). Toen ik jaren later als tiener een nog ingewikkeldere behangwand in de slaapkamer wilde, fixte hij dat ook. De woonkamerwand is inmiddels al tig keer opnieuw behangen. Ruim 45 jaar na dato is de slaapkamerwand nog altijd niet veranderd.

BROER Mijn eerste autootje kocht ik ongezien. Pa was hem op zijn route tegengekomen bij een bedrijf waar hij vaak moest lossen. Hij zei dat het goed was en ik vertrouwde blindelings op zijn oordeel qua auto’s.

Zo werd ik eigenaar van een gele Fiat 127.

Ik was niet de enige met dat vertrouwen qua auto’s.

De hele familie kwam bij ‘Broer’ (zoals mijn vader genoemd werd) wanneer het op auto’s aankwam.

Voordat een auto werd aangeschaft, kwamen ze om advies: Was het een goed merk(?), kon hij er eventueel kleine dingen aan doen (?), ging hij mee kijken bij de dealer(?) en als er iets was bij iemand z’n auto werd hij op een proefritje meegevraagd om bijvoorbeeld mee te luisteren naar ‘vreemde’ geluidjes et cetera.

M’n vader fungeerde ook als wegwijzer naar de verste uithoeken binnen de Nederlandse landsgrenzen; ver voor het TomTom tijdperk. Het beruchte stratenboek was zijn bijbel die hij alleen nodig had om de route in dorp of stad te finetunen. Hoe je van A naar B kwam, kon hij soms zo gedetailleerd vertellen dat je dreigde de weg kwijt te raken in de stroom aanwijzingen. Eén ding wist je in elk geval zeker, wanneer hij begon met “Daor kunde af richting…” dan volgde steevast “Mar de motte dus nie dóen!”. Het wachten was op ”En dan goade noar …”.

GANGMAKER Mijn vader, de man van weinig woorden, was, hoe tegenstrijdig dat wellicht ook lijkt, wel de gangmaker op menig familiefeest. Hij was geen carnavalsvierder, ging nooit naar de kroeg maar bij zo’n besloten feest droeg hij met luide stem een voordracht voor of zong het hoogste lied. Al dan niet uitgedost in carnavaleske kleding.

Een familielid dat ging verhuizen, had direct, ook zonder vragen, meteen een chauffeur en sjouwer.

Hij heeft heel wat huisraad ‘verkast’, niet in de laatste plaats dat van mij.

Pap was ook beresterk. Iemand feliciteren was niet iemand een hand geven. Die werd opgetild en er werd mee rondgehupsd. Of dat nu zijn volwassen (schoon)zussen waren of zijn bejaarde moeder; als je jarig was, ging je de lucht in. Helaas ging dat ook een keer mis waardoor hij met wat gebroken ribben in het ziekenhuis belandde.

Hij kende zijn eigen kracht niet. Alles moest nog ‘even een slag extra’ hebben. Dat heeft eens tot gevolg gehad dat ik plotsklaps een autoband voorbij zag komen. Er was niet direct een andere auto in de buurt dus het verbaasde me nogal, en toen … krak … zakte mijn auto op de weg. De bandenwissel was iets te strak aangezet, drie van de vier bouten waren kapot gedraaid. En bedankt pap!

Toen de kleinkinderen groot genoeg waren om verhalen aan te horen werd hij, vooral tegen hen, spraakzamer. Dat wil zeggen: Er kwam vaak een hoop flauwekul uit zijn mond. Hij nam ze zeer geregeld in de maling. “Maar opa zei dat”, tja in het vervolg toch maar goed op opa’s oogjes letten. Bij glimmende pretoogjes moeten de alarmbellen afgaan qua waarheidsgehalte.

Pas toen mijn kinderen tieners en jong volwassenen waren, kwamen de meer serieuze verhalen. Over zijn scholing, de oorlog en natuurlijk over zijn werk als chauffeur.

Met mijn dochter sprak hij over ‘de paardjes’ (die hij nooit had gehad maar haar dat als klein kind, gek als ze op paarden is, wel altijd wijsgemaakt had) en over de bokkenwagen, waar hij dan weer wel de trotse bezitter van was geweest. Wat glunderde hij dan ook toen zij hem en mijn moeder met haar paardenkar kwam ophalen voor een proefritje om ze in stijl naar het feestadres te brengen toen ze 60 jaar getrouwd waren. Hij vond het geweldig. Genoot. Was trots als een pauw.

VRACHTWAGEN De laatste jaren werd het met zijn geheugen minder en minder, zijn verhalen (dezelfde verhalen) van vroeger werden telkenmale uitgebreider en spannender. Eén verhaal bleef echter altijd hetzelfde: Een waarzegster op een kermis had hem voorspeld dat hij 92 jaar zou worden.

Ze had het mis. 19 oktober, twee jaar geleden, kregen we midden in de nacht een belletje. Hij was 89.

Op zijn gedachtenisprentje poseert hij, ongeveer een jaar tevoren, zo trots als een pauw naast ‘De Dodge’ van de firma vd Noort, waar hij als jong broekie zijn vrachtwagenchauffeursloopbaan op begonnen was. Hij had zich ‘op’ de wagen gebluft.

Gewoon gesolliciteerd als chauffeur daags voordat hij op rij-examen moest en nog aangenomen ook!

Zei je ‘Broer’, Ben, Bernard zei je vrachtwagen.

Op 25 oktober namen we afscheid. Op dezelfde manier als er altijd bij een familiefeest afgesloten werd. Zo afsluiten dat voelde goed. Het hoorde bij m’n vader. In gedachte zag ik hem staan. Sierra Madre uit volle borst meezingend, zoals wij dat nu voor hem voor een laatste keer deden.

Dag pap, kijk maar als die condor hoog in de lucht naar ons hier beneden. Ik hoop dat het je bevalt.

SINTERKLAAS

Ad van Gils en zijn achterkleinkind. (foto: familie van Gils)

Voor de kleinkinderen kwam elk jaar Sinterklaas op bezoek. Met de goedheilig man en zijn knechten was het altijd goed herinneringen ophalen. Was opa al zo oud? Hij (b)leek Sinterklaas heel goed te kennen. De voorgelezen gedichten over hem en mijn moeder werden aandachtig doch schaterlachend aangehoord. Toen de eigen kleinkinderen al lang niet meer in Sinterklaas geloofden, waren er gelukkig nog buurtkinderen en kinderen van neven/nichten die nog wel een heilig geloof in de alwetende man en zijn gevolg hadden. Dus kon het kinderfeest bij ons thuis gewoon doorgang vinden.

Met waarschijnlijk mijn vader als de meest genietende van het huis vol mensen.

Bernard van der Linden, 16 juni 1932 – 19 oktober 2021

Afscheid nemen en herdenken YVONNE EN LIEKE HERDENKEN HUN ZOON EN BROER

“Mart is nog overal” Op 11 april 2018 overleed Rijenaar Mart Hazebroek op 23-jarige leeftijd tijdens een tentamen op de Fontys in Tilburg. De oorzaak was een scheuring van de binnenwand van de aorta. Moeder Yvonne en zus Lieke praten graag over hem: “Het is fijn als mensen hem blijven noemen.”

DOOR MARLENE LUNTER Mart had drie oudere zussen. Hij was een dromerig, creatief kind en klom als negenjarige al achter een drumstel. Hij speelde in allerlei bands, waaronder Tass Finner en lost/ctrl en studeerde aan het Rock City Institute in Eindhoven. Voor het conservatorium en de Rockacademie deed hij vergeefs auditie. Daarna begon hij aan een docentenopleiding maatschappijleer. Vlak voor zijn dood werkte hij mee aan een campagne om jongeren te laten stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen.

NETWERK Mart had ADD en had daardoor moeite structuur aan zijn leven te geven.

Afspraken vergat hij soms. Zo moest hij voor een feest voor plaksnorren zorgen, herinnerde zich dat op het laatste moment, kon er niet meer aan komen en gaf toen iedereen met een tekstmarker een snor. Yvonne: “Hilarisch, die gingen er niet meer af.

Iedereen liep een poosje voor schut.”

Mart had weinig interesse in geld. Had hij twee euro en kon hij er niks van kopen, dan gaf hij het weg. Op zijn elfde ging hij naar de Red Hot Chili Peppers. Yvonne: “Ik ben zo blij dat hij dat heeft

meegemaakt.” Op zijn 14e had hij zijn verjaardagsgeld tot zijn 18e al opgemaakt: “Volgend jaar hoef ik niks, als ik nu naar dat concert kan.” Tweedehands spullen vond hij prima. In zijn geest werden zijn bezittingen verspreid onder vrienden en familie.

Als volwassene had hij een goed functionerend netwerk om zich heen. Zijn vriendin Anne keek mee in zijn agenda en zorgde dat hij zijn afspraken nakwam.

Ze kenden elkaar drie jaar en woonden allebei anti-kraak in Tilburg. Ze zouden net gaan samenwonen in het appartement van Lieke die naar een eengezinswoning verhuisde.

Yvonne: “Een jaar na Marts dood vertelde Anne ons dat ze gevoelens had voor een ander. Ik was blij dat we het van haar hoorden en ook dat wij blij voor haar konden zijn.”

AFSCHEID IN FESTIVALSFEER Over de uitvaart vertelt Yvonne: “Ons gezin en vrienden van Mart hebben er een groots afscheid in het Willem II Stadion van gemaakt met twee bands en diverse sprekers.” Lieke: “We hebben het vooral via internet wereldkundig gemaakt om niemand uit te sluiten.” In het stadion hingen prachtige posters met daarop het programma. Er waren zo’n duizend mensen aanwezig.

‘Everything now’ van Arcade Fire verscheen als sluitstuk op een groot scherm. De familie begon te dansen en iedereen deed mee. Yvonne: “Dat heeft ons zo gedragen.” Zes vrienden liepen met de kist door een erehaag van alle aanwezigen.

Het thema was: doe het nu, het kan morgen afgelopen zijn. Lieke: “Mart was niet van de grote dingen.

Hij zat in het moment en wilde iets moois maken van het gewone leven.” Yvonne: “Postuum hoorden we: hij was er, hij maakte tijd vrij voor mensen.

Hij voelde het aan als hij nodig was.” De rouwkaart

Het gezin Hazebroek, v.l.n.r.: Mart, Doortje, Jos, Yvonne, Lieke, Evi zegt in een paar woorden wie hij was: liefde, humor, trouw, eigenzinnigheid, wijsheid.

GEDENKEN De urn met de as van Mart ligt in gedenkbos De Spinder ten noorden van Tilburg. Lieke: “Bovenop de ingegraven urn hebben we een hartjesboom gepland. Die bloeit rond zijn sterfdag. Rond zijn verjaardag verliest hij zijn blad.” Yvonne: “Er gaan nog steeds veel mensen naartoe. Iedere week is er wel iets veranderd. Het ziet er altijd mooi uit.”

Veel mensen dragen een tatoeage die iets met Mart te maken heeft. Verschillende afbeeldingen zijn het.

Anne heeft twee handen met een bosje bloemen, omdat hij altijd bloemen gaf. Een ander heeft een omhelzing. Zijn zussen Doortje en Evi hebben de tattoo 11.11, de tijd waarop hij zijn laatste appje stuurde. “Hij is nog overal,” zegt Lieke.

Inmiddels zou hij oom zijn geweest. De eerste van zijn vrienden kopen een huis, krijgen kinderen.

Steeds weten ze: dat gaat hij niet meemaken.

Was het verdriet in het begin overrompelend, nu “zit het als doosjes in een kast,” vertelt Yvonne. “Ik kan die zelf opendoen en er een uitpakken. Maar soms overvalt het me nog. Dan duurt het even voor ik besef dat ik weer rouw. Het komt steeds in andere gedaantes.”

Lieke: “Ik ben trots op hem. Hij kon zulke wijze dingen zeggen.” Yvonne: “Hij leek een oude ziel in een jong lichaam. Hij heeft zo’n intensief leven gehad.

Daar troost ik mezelf mee.”

VERANDERENDE ROUW Ze moesten verder zonder hem, ieder in zijn eigen tempo. Lieke: “Mijn leven heeft lang op pauze gestaan.” Zijn naaste familieleden zijn allemaal van werk veranderd. “Het paste niet meer.”

Er komt steeds een nieuw stukje rouw bij. Eerst was het alleen het verlies van een zoon en een broer.

Mart met vriendin Anne

Afscheid nemen en herdenken ANS MAAS HERDENKT HAAR MAN ARNO

Wat mist hij toch veel Afscheid nemen en herdenken

Bloemen voor je moeder Als organist en dirigent in verschillende kerken heb ik menigmaal een uitvaartdienst muzikaal mogen verzorgen. Ik vind dat een mooi werk. De meeste mensen worden met veel liefde en zorg herdacht in deze diensten.

DOOR KITTY LOKATE De rituelen zijn bekend en de muziek is stemmig en ingetogen. Mooie bloemstukken sieren de kist.

Er worden warme woorden gesproken, gericht aan de overledene of vertellend over het geleefde leven. Vaak hoop ik dat de zinnen die op dat moe ment voorgelezen worden ook gezegd zijn op het moment dat de desbetreffende mens nog in leven was. Ik weet dat dat niet altijd zo is. Soms was er geen tijd, soms was dat te moeilijk of te confrone terend. Misschien was er gewoon niet eerder aan gedacht.

In een uitvaartdienst werd een keer een tekst voore gelezen waarin het advies werd gegeven om niet te wachten met bloemen brengen naar je moeder tot het te laat is. Kijk, daar kunnen we wat mee! Met een bloemetje is je moeder altijd blij en je loopt geen risico op een ongemakkelijk moment.

Mijn moeder is helaas zover dementerend dat ik soms niet weet of onze bloemen nog op tijd zijn. Ze herkent ons, haar kinderen en haar andere familie

niet altijd meer en ze is zich vaak niet echt bewust van haar omgeving. Tenminste, dat lijkt zo.

Laatst had ik anjers voor haar. Een flinke bos in drie kleuren die mooi bij elkaar pasten. We gingen sae men aan de slag om de bloemen in een vaas te zete ten. Ik sneed de stelen af en ma zette ze zorgvuldig in de vaas. Ma geniet intens van zo’n werkje. Ze is graag bezig met haar handen en dit is iets wat ze goed kan. Het duurde even maar toen hadden we een prachtig resultaat. Ik zette de vaas met bloee men op een klein tafeltje. “U zit goed in de bloemen ma!” zeg ik. “Ja, en weet jij van wie ik die gekregen heb?” vraagt ze vrolijk in een zeldzaam geworden moment van helderheid. Ik denk dat ze mij een bee tje aan het plagen is. Maar dat wil ik zeker weten en daarom overtreed ik de regel dat je dementerende mensen niet mag overhoren. “Van wie dan ma, van wie heeft u die bloemen gekregen?” Ma kijkt mij blij aan: “die heeft Sjef zojuist uit de tuin gehaald.”

Sjef is haar man en mijn vader. Hij is jaren geleden overleden maar dat beseft ma niet meer. Hij staat mijn ego niet in de weg. “Dat heeft hij goed gedaan hè ma, het is een mooie bos bloemen.”

Ik zit nu, op zaterdagavond, ‘De Beste Zangers’ terug te kijken. Zo’n mooi programma met geweldige muziek, dat veel emoties losmaakt bij heel wat mensen… ook bij mij.

Kortgeleden heb ik mijn 65-jarige verjaardag mogen vieren en vandaag heb ik een babyshower mee georganiseerd voor onze dochter die binnenkort moeder gaat worden van haar eerste kindje.

STERRETJE Weer zo’n moment waarop ik mijn man – en matje – heel erg mis. En ik niet alleen, ook mijn lieve familie. Want ook mijn zoon en zijn vrouw hebben twee prachtige dochters die opa Arno nooit hebben mogen leren kennen. Voor deze twee lieve meiden is opa Arno een sterretje en leeft altijd bij ons in ons hart en dat hebben we de meisjes mee kunnen geven.

jaar lang – een mooie bos bloemen van hem gekregen met een eigen handgeschreven kaartje erbij.

Dit had hij nog van zijn laatste contante geld bij de bloemist geregeld. De eerste bos was zo schrikken en emotioneel… en de laatste niet minder want toen was het echt voorbij. Hoeveel liefde straalt dat uit!

GEAMPUTEERD Arno, een echt geboren en getogen Goirlenaar; mijn alles sinds mijn 16e verjaardag. Ik ben geamputeerd en dat groeit nooit meer aan.

EUTHANASIE Arno Maas, mijn maatje, de vader van mijn kinderen is alweer zeven jaar niet meer in ons midden.

17 oktober 2016, op 57-jarige leeftijd – twee dagen na de verjaardag van onze dochter – heeft hij na het dragen van zijn verschrikkelijke ziekte het heft in eigen handen genomen door te kiezen voor euthanasie.

TROTS Je zou zeggen ‘Zeven jaar alweer’ maar toch, dagelijks is hij nog in mijn gedachten. Ze zeggen ‘Je hebt zoveel moois om voor verder te gaan’ en dat is ook zeker zo, maar ik voel het ook anders. Wat mist hij toch veel en wat zou hij trots zijn geweest op zijn kinderen, aanhang en kleinkinderen.

BLOEMEN Na zijn overlijden heb ik iedere maand – een heel

Arno, mijn maatje

Afscheid nemen en herdenken ANS MAAS-TROMMELEN HERDENKT HAAR MOEDER FIEN

De meest zorgzame vrouw die ik ooit heb gekend Ik ben de jongste van vier kinderen en kreeg in 1995 op 33-jarige leeftijd MS. Daar ik altijd samen met mijn man en onze twee, toen kleine, kinderen in Dongen ben blijven wonen, heb ik heel veel liefde gehad van mijn lieve moeder.

Mijn lieve vader heeft toen nog vijf jaar geleefd maar is in 2000 overleden. Daar ik meteen drie keer per jaar opgenomen ben in het ziekenhuis had ik mijn moeder hard nodig toen mijn kinderen tussen de middag en na schooltijd uit school kwamen. En ook kregen mijn man Peter en de kinderen eten.

Ook nam ze elke middag de tijd om naar het ziekenhuis op bezoek bij mij te komen.

KUSJE Nadat mijn vader was gestorven, kreeg ze een seniorenwoning in de Mandenmaker en heeft ze het huis in de Nolenslaan verkocht. Van 2001 tot oktober 2020 heeft ze daar met heel veel plezier gewoond. Ik woon er vlakbij en ging elke dag naar mijn moeder. Ook belden we elkaar nog vele keren per dag op. Ik heb sinds 1995 meer dan vijftig keer

in het ziekenhuis gelegen. En de laatste jaren lag mijn moeder ook vaak in het ziekenhuis daar ze last kreeg van hartfalen, nierfalen en hoge bloeddruk.

Maar zoals mijn moeder er was voor mij, zo was ik er voor haar. Iedereen in de buurt in de Mandenmaker kende mij en ik hun. En ze wisten als ik vergeten was om mijn moeder een kusje te geven, reed ik met mijn elektrische rolstoel terug om mijn moeder een kusje te geven.

Ik nam mijn moeder heel vaak mee naar een High Tea en we gingen vaak winkelen. Wij hebben zo vaak zo genoten met elkaar. Ook kwam mijn moeder elk jaar bij ons Sinterklaas vieren en één van de twee kerstdagen. In oktober 2020 kwam ze in het ziekenhuis terecht. Ik mocht niet naar het ziekenhuis van mijn neurologe want dat zou mijn dood worden door de Corona. Mijn moeder mocht niet meer naar haar eigen huisje in de Mandenmaker.

Ze werd vanuit het ziekenhuis opgenomen in een crisisopvang in verpleegtehuis de Oosterheem eind oktober. Daar ben ik nog diverse keren geweest omdat ik haar zo had gemist, al waren we dagelijks aan

het facetimen met elkaar in het ziekenhuis. Maar al snel ging het mis. Op 9 november gingen Peter en ik naar mijn moeder. Ik weet niet of het een voorgevoel was maar ik hield mijn mondmasker op. Mijn moeder wilde dat ik het af ging zetten want ze verstond mij slecht. Dit deed ik maar ik ging met mijn rolstoel achteruit zitten zodat ik verder van haar af zat. Toen we afscheid namen zei ik tegen mijn moeder ‘Ik geef deze keer geen kusje’. ‘Dat is niet erg,’ zei mijn moeder, alsof ze het ook wist. Dinsdag werd ze ziek. Woensdag waren er Coronapatiënten op de afdeling en donderdag is mijn moeder opgenomen in het ziekenhuis. Vrijdag kwam ze terug naar Oosterheem, dat wilde ze graag en toen kreeg ze de uitslag. Mijn moeder had Corona. Het was vrijdag de dertiende. Ze is uiteindelijk op 30 november gestorven.

moeilijk dat ik van mijn allerliefste moeder en de meest zorgzame vrouw die ik ooit heb gekend geen afscheid heb kunnen nemen.

NOG STEEDS MOEILIJK

Ma, je was de liefste en beste moeder en ik mis je nog elke dag.

Mama, ik hou van je en zal altijd van je blijven houden. Tot we elkaar weer ontmoeten…

Nu ik dit allemaal schrijf, huil ik weer. Ik mocht niet meer naar Oosterheem. Ik heb mijn moeder alleen nog via FaceTime gezien. Maar ik heb het nog steeds

Afscheid nemen en herdenken

Jan Damen, reiziger in hart en nieren Op 4 november 2021, om tien voor twaalf om precies te zijn, overleed Jan Damen op zevenzestigjarige leeftijd. Tot het allerlaatste moment werd hij verzorgd en omringd door zijn naasten.

DOOR: NICOLE VERHOEVEN-SPEEK

Afscheid nemen en herdenken

Onze Frank AFSCHEID NEMEN… Was dat voor mij maar mogelijk geweest 51 jaar geleden.

Dat zou mij erg hebben geholpen bij herdenken.

Dan zou ik iets over ons zoontje hebben kunnen vertellen: hoe hij eruit zag, welke kleur haartjes hij had, of hij op zijn zussen leek. En zou ik misschien foto’s hebben die ik kon laten zien als ik over hem zou vertellen. Ik heb alleen de kaart van de controles bij verloskundige. Ik mocht hem niet vasthouden en zien bij de geboorte. Zelfs in ons trouwboekje werd hij niet bijgeschreven tot ons grote verdriet. Voor mijn 60e verjaardag had mijn jongste zus Wilhelmien B&W benaderd met de vraag of het soms mogelijk was dat men ons zoontje toch bij zou schrijven in ons trouwboekje. En ja hoor dat kreeg ze voor elkaar… 34 jaar later kreeg ik mijn mooiste verjaardagscadeau ooit.

Vorig jaar op zijn 50e geboorte-/sterfdag kreeg ik van onze drie dochters een prachtig herinneringsbeeldje en schreef ik alles eens op wat op mijn netvlies staat over die dag. Mijn manier om hem toch eens bijzonder te herdenken, wat eigenlijk een speciale dag voor hem had moeten zijn.

ONZE FRANK De dagen kropen weer naar 10 september. Ik ben dan steeds wat uit mijn doen.

Gedachten gaan terug naar 1972; een geboorte- en sterfdag van ‘toen’.

Na 7 maanden in blijde verwachting kondigde (te vroeg) de geboorte zich aan.

Na twee dochters een zoon. Even waren we blij. Plots een ijzige stilte: we hoorden geen geschrei.

Ik mocht hem niet vasthouden of zien. Snel liep men met hem bij mij vandaan…

Hij ademt wel, wordt wat blauw, meer werd er niet gezegd.

En hij werd tussen warme kruiken in zijn wiegje gelegd.

Na spannende minuten… Geen verbetering kwam eraan.

Is men met hem toch naar het ziekenhuis gegaan.

Daar werd hij in de couveuse gelegd…

Toen zijn vader daar bij hem stond en de dokters geen hoop meer konden geven.

Eindigde op zijn geboortedag na twee uurtjes ook zijn leven.

Zie hem maar als doodgeboren, dat is het beste voor jullie werd tegen mijn man gezegd.

Vanuit het ziekenhuis zou men hem discreet begraven.

Zonder dat ik hem nog even mocht zien, en dat… dat blijft aan mij knagen.

Maria van Riel-Broeders

“Zes keer per dag kwam ome Jan aangefietst,” glimlacht Jolanda Traa. Jolanda was een nicht van Jan Damen, die op 4 november 2021 overleed. “Als hij het hoekje om kwam, stond Max onze hond al bij het raam. Die twee waren zogezegd twee poten op één buik. Mijn oom kon er mee lezen en schrijven.”

En lachend: “Dat hij iedere keer als hij kwam een ons worst voor Max meenam, heeft daar vast aan meegeholpen.” En niet alleen nam Jan worst mee voor de hond. “’s Avonds had hij altijd taart bij zich voor bij de koffie.”

FIETS Jan Damen overleed die 4e november om precies tien voor twaalf. Jolanda staat op, loopt de kamer uit en komt even later terug met een prachtige metalen modelfiets, matzwart gespoten. In het wiel is een klok ingebouwd, die tien voor twaalf aangeeft en voor altijd op die tijd zal blijven stilstaan. “Harm, mijn man, heeft deze fiets zelf gemaakt.” Die fiets was kenmerkend voor Jan. “Overal fietste hij naartoe: Tilburg, Den Bosch, Baarle Nassau. Op een gewone, niet elektrische fiets!” Harm valt Jolanda bij: “Jan was een echt buitenmens.” Jolanda heeft nog een mooie, grappige herinnering aan Jan en één van zijn fietstochtjes. “Jan ging eens naar de markt in Tilburg, waar hij heel veel boerenkool kocht en deze in grote vuilniszakken deed. Hij dacht dat het wel zou lukken op zijn fiets om die zakken zo mee naar huis te krijgen, maar dat bleek toch niet het geval.

Belde hij toch maar even naar Harm.”

BEHULPZAAM Cia vertelt liefdevol over haar broer: “Onze Jan, zoals iedereen hem noemde, was zo lief en zachtaardig en stond altijd voor iedereen klaar. Zo zorgde hij voor zijn buurvrouw, die extra hulp kon gebruiken. En Jan was graag overal bij.” Jolanda vult haar moeder aan: “Toen ik in 2017 mijn rijbewijs haalde, is Jan meegegaan naar het CBR. Hij wilde er graag bij zijn als ik zou terugkomen van het afrijden.” Cia: “Al was het midden in de nacht en er was iets, Jan kwam meteen naar je toe. Een keer moest ik naar het ziekenhuis, reed Jan achter de ziekenwagen aan.

Sterker nog, hij was er eerder dan de ziekenwagen.

Zo was hij.” Hoewel Jan al jaren in een rijtjeshuis woonde, liggen zijn roots, net als bij de rest van de familie, bij het woonwagenkamp. Harm verzon dan ook een hele mooie, passende tekst voor op zijn grafsteen: Hier rust een reiziger in hart en nieren.

Voor Jolanda, Harm, Cia en Grad voelt het verlies van Jan Damen nog steeds als vers. Ook voor zijn achterneef Jan Gelton en zijn vrouw Suus, die geregeld over de vloer kwamen, is het een gemis.

“Maar,” besluit Jolanda, “het is fijn dat we zoveel mooie herinneringen aan hem hebben en ik weet zeker dat hij altijd bij ons is.”

GEZORGD Toen Jan erg ziek werd, heeft hij twee maanden in huis gewoond bij zijn zus Cia, waar ook Jolanda en Harm wonen en de broer van Jolanda, Grad. Cia vertelt: “Jan lag in een bed voor het raam. Toen wilde hij ineens naar zijn eigen huis om daar te sterven.” Al die tijd heeft Harm voor hem gezorgd, van ’s morgens zeven uur tot ’s avonds elf uur. Het liefst had Harm ook ’s nachts nog voor Jan gezorgd, maar vanwege zijn gezondheid werd nachthulp ingeschakeld voor Jan. Jolanda: “Harm heeft het zó goed gedaan!” Voor Harm was het niet meer dan vanzelfsprekend dat hij dat deed voor Jan. En de al goeie band is in die tijd nog hechter geworden.

“Onze Jan, zoals iedereen hem noemde”

Afscheid nemen en herdenken

Afscheid nemen en herdenken

VERDRIET IS DE KEERZIJDE VAN LIEFDE … EN IK HEB WEER KLEUR GEVONDEN IN MIJN LEVEN

FRANS DE POORTER HERDENKT ZIJN BROER MAARTEN Een wonderlijk verhaal over Bjorn enJou zijn baasje Jan van de Merwe als oudere broer

Rouwen is en blijft een werkwoord VERTEL EENS… Mariet Bastiaansen (Adviseur Mentale Gezondheid gemeente Hilvarenbeek) en sympathisant van de Metgezel in Zingeving uit Oisterwijk heeft een gesprek gevoerd met twee rouwenden. Truus heeft een lange relatie achter de rug. Peter had een relatie van zeven jaar. Beiden zijn onafhankelijk van elkaar deelnemers geweest van de lotgenotengroep Rouwenden voor weduwen en weduwnaars in Oisterwijk… onder de noemer ‘Samen op weg onder de regenboog’.

Het gesprek heeft plaatsgevonden in de bossen van Oisterwijk aan een heel mooi ven waar Truus vertelde over de relatie met Martin. Peter vertelde over zijn geliefd meisje Mariette. Hoe nu verder?

WIE WAS MARTIN EN MARIETTE? Martin was voor Truus: eenvoudig , lief en een echte natuurliefhebber. Martin had een lang ziekteproces achter de rug en beiden deelden alles met elkaar. Martin vroeg meermaals: wat ga je doen als ik er niet meer ben? Truus vertelt dat het een gemakkelijk onderwerp was om samen over de naderende dood te spreken. Dat konden wij heel goed.

Met vele deskundigen heeft hij zijn leven met vijf jaren verlengd en dat vonden wij beiden heel fijn.

Het intens samen toeleven naar het levenseinde heb ik Martin gegund en dat was toen hoger dan het nu missen. Het missen komt nu echt nu Martin er niet meer is. Je voelt de grond onder je voeten wegzakken.

Wie was Mariette voor Peter: Peter is dankbaar dat Mariette hem gevormd heeft en het was mijn eerste liefde op de lagere school. Nadien hebben wij elkaar 35 jaar niet meer gezien en daarna elkaar weer ontmoet. Van dat moment af konden wij elkaar niet meer loslaten… beiden waren wij op zoek naar verbinding vanuit het verleden. Wij zijn dan gehuwd en hebben een relatie van zeven jaar achter de rug.

Geheel onverwachts werd Mariette op ‘n dag zeer plotseling weggerukt uit het leven… het gevolg van een hersenbloeding. Daarna werd alles, maar dan ook alles, anders. Ik werd heel verdrietig en had daar ook geen grip meer op.

WAT HEEFT JOU DOEN BESLUITEN OM DEEL TE NEMEN AAN DE ROUWGROEP? Truus: ik wil gehoord worden... ik wil begrepen worden… antwoorden krijgen. In mijn groot verdriet kreeg ik te horen dat ik beter nog even kon wachten om aan te sluiten bij de rouwgroep. Je moet de eerste periode zelf doen. Je bent wel een beetje van het padje af.

Kom je in de groep bij de andere deelnemers dan zal de begeleiding jou steeds laten zien dat er behalve verdriet ook andere dingen zijn. Zij laten mij ontdekken dat ik echt door mag leven. Er wordt gekeken naar de dag van morgen en de toekomst na het verlies van mijn geliefde Martin. Er komen ook zoveel vragen op van: mag ik dat wel denken, doe ik het goed? En ja, alles is goed. Iedereen mag het op zijn manier doen. Ik ging onbevangen naar de groep en het was wel prettig om te zien en te voelen dat je niet de enige bent.

Peter : Ik wilde contact krijgen om rouw en zingeving te doen matchen. Maar voor mij lukte dat niet tot ik uiteindelijk aansloot bij de lotgenotengroep rouwenden in Oisterwijk van de Metgezel in Zingeving.

WAT HEEFT DE LOTGENOTENGROEP JOU HET MEEST GEBRACHT? Peter: Je moet een nieuwe fase van je leven in met datgene wat gebeurd is. Met lotgenoten rond de werktafel naar erkenning en herkenning met elkaar in een veilige en rustige omgeving. Ik heb geleerd om meer bezig te zijn met mijzelf. Mijn leven was sterk

bepaald door vasthouden. Jan Daem heeft aan mij en iedereen van de groep duidelijk laten zien hoe de omvorming van ‘loslaten’ naar ‘anders leren vasthouden’ plaatsvindt. Niets moet met de letter T, echter wel de moed met een letter D. Wij gaan allemaal door een dal heen maar met de kennis en inzichten die wij hebben gekregen, gaat alles anders.

Truus: Alle nieuwe dagen er weer voor gaan en er staan en dit vanuit het oeverloze verlorene. Ik kreeg huiswerk in elke sessie mee om daarmee bezig te zijn, om na te denken over de volgende stappen.

Over jezelf nadenken… wat heb ik voor nieuws gedaan. Soms denk je dat alles gewoon is maar niets is meer zo gewoon. Als je partner komt te overlijden, is geen dag meer hetzelfde. Alles is weg. Ik heb moeten leren zien dat ik nog leef en dat ik nog iets moois van mijn leven mag maken. Ik kan weer genieten, ik kan weer blij zijn… ik kan weer iets betekenen voor een ander. Ik ben wel zo enorm moe en uitgeput geweest... maar ik word steeds sterker. Ik leef van de vele dierbare herinneringen met Martin.

WELKE RICHTING HEB JIJ GEKREGEN BIJ HET VOLGEN VAN DE LOTGENOTENGROEP? Truus: Dat ik de moeite waard ben om door te leven. Je moed – niets moet, één lettertje verschil maar mij wel de vraag stellen: neem ik de stap? – en ja dat wil ik. Het is zo heilzaam dat ik het iedereen gun die een geliefde heeft verloren.

Peter: Door de aanwezigheid van een gemêleerd aantal deelnemers (max. 8) kreeg ik ook inzichten en hoorde ik ervaringen wat ik mogelijk nog tegen zou komen. Niet dat het allemaal hetzelfde is maar het is wel een proces waar je met z’n allen doorheen gaat. De factor tijd is hierbij van groot belang. Dat is ook het enige wat wij hebben. Ik leer beter voelen en het voelen ook onder woorden te brengen.

WAT ZEGT JOU HET WOORD VEERKRACHT? Peter: op zoek gaan naar mijn kracht was één van de belangrijkste opdrachten. Ik ervoer dat ik het wilde maar ook dat ik het niet kon. Ik heb ooit de vraag gekregen waar sta ik binnen vijf jaar: deze vraag moet je niet aan een weduwe of weduwnaar stellen. Wij kunnen vooruit kijken maar niet ver meer vooruit.

De lotgenotengroep noemt zich ‘Samen op weg onder de regenboog’.

Een regenboog heeft ook iets vrolijks, iets kleurrijks.

Deze regenboog heb ik later leren waarderen en daar heb ik later over nagedacht omdat ik de kleur van mijn leven kwijt was. Ik ben dankbaar dat ik deze groep heb mogen volgen om de kleur van het leven terug te vinden.

Truus: Door het intense begrip dat ik kreeg in deze groep. Soms hoor je jezelf iets zeggen door de verlorenheid en paniek en dan wordt het verstaan, er wordt op ingegaan en dan pas krijgt het zijn volledige waarde. Ik voel mij goed en sta meer en meer steviger op mijn benen. Ik wil niet weglopen maar voel mij steeds beter en beter. Ik dacht: rouwen is pure liefde, het is gewoon liefde die zo een pijn doet.

Maar ik weet ook: verdriet is de keerzijde van liefde.

De integrale filmopname van dit gesprek is terug te vinden bij www.metgezelinzingeving.com onder de link: Lotgenoten rouwenden onder de regenboog.

Dinsdag 14 november start een volgende najaars-lotgenotengroep.

Met dank aan Truus en Peter voor dit openhartig gesprek over het grote verlies van hun geliefde Martin en Mariette.

Mariet Bastiaansen Adviseur Mentale Gezondheid gemeente Hilvarenbeek

hebben, was een feest

Heesbeen – Wie niet in wonderen gelooft, is geen realist. Dat wonderen bestaan, hebben wij ondervonden. Vijf jaar geleden kreeg mijn man/onze vader Jan van de Merwe na een hersenstaminfarct te horen, dat hij nooit meer zelfstandig zou kunnen zitten, laat staan lopen.

DOOR GEKE VAN DE Mijn broer Maarten is MERWE gestorven op 21 november 2020, op zijn 69e verjaardag. Deze keuze heeft hij En wondermet geschiedde.

Dankzij zijn motivatie zelfhet in overleg zijn kinderen genomen. en revalidatie kwam Jan letterlijk weer op de been.

Wandelde met zijn onafscheidelijke GolHet gedichthijopweer zijn rouwkaart, die hij zelf heeft geden Retriever deweken Grotestraat. tweede schreven in dedoor laatste voor zijnEen overlijden: wonder volgde. “U heeft nog maar enkele maanden te leven”, voorspelde de longarts die bij Jan Een witte duif is een teken van vrede. longvlieskanker vaststelde. werden maar liefst Als dat zo is laat het Het mij even weten.

42 maanden.

Die arts sprak van mijn een medisch De laatste dagen zit ik met geweten.wonder. Wij vonden het een godswonder.

Moet ik blijven of zal ik gaan.‘Pas’ op 10 juni dit Ik jaar werd door zijn Schepper thuisgeneem nuJan afscheid, en daarna is het haald.

GEDAAN !

Wie was Jan? Geen mens is volmaakt. Jan dus ook Groetjes niet. Hij kon wel eensMaarten ongeduldig zijn. Maar dan had je het ook gehad. Jan was een geweldige man op wie jewerd kon geboren bouwen.opOprecht, bescheiden en Maarten 21 november 1951 als achtaltijd zichzelf wegcijferend.

Een man met eenHij groot ste kind in een gezin met twaalf kinderen. was sociaal hart, man; meelevend altijdzagen, oog en oor voor een creatief wat zijnenogen konden zijn de medemens.

Eenwas bestuurder puureen sang.

Hij was handen maken. Hij behulpzaam, harde wer20 voorzitter van de Hagedoorn Stichting,van 13 kerjaar en een goede broer voor mij. De levensloop jaar voorzitter de Vereniging Senioren HeusMaarten, die ikvan samen met mijn zus heb gemaakt, den, jarenzelf vicevoorzitter Stichting Ouwildevele hij eerst horen. Wantvan hijde twijfelde of hij er deren Gemeente Heusden, 6 jaar secretaris van op 21 november 2020 wel iets van mee kreeg, tijdens Dorpsvereniging Heesbeen-Doeveren, enz. de uitvaart. Dus hebben mijn zus Gonnie enenz. ik die op Na het opgespeld krijgen van een Koninklijke onde woensdag voor zijn overlijden voorgedragen.

Het derscheiding aantelofprijzingen was erg mooi en omeen dit lawine zo samen doen, maarreaook geerde Jan met deEnvraag: ”Kunnen weniet nu alstublieft erg emotioneel. het zou Maarten zijn als hij weer normaal Zijn levensstijl was: doe wel niet nog enkeledoen?”. opmerkingen had die we aan moesen niet om. tenzie passen.

EenVandaar. kleine bloemlezing:

BJORN Maarten de Poorter, 69 jaar: veelzijdig man. Broer, Over wonderen gesproken.

Of was er sprake van vriend, echtgenoot, vader, schoonvader en opa. instinct?

Bjorn, onzepseudo Golden Retriever, wist altijd Verhalenverteller, pastoor/kapelaan, wanneer Janfan, thuiskwam.

Kort ervoor ging hij steeArendsoog vorst, levensgenieter, humorist, vast bij onstoneelspeler, toegangshekschilder, zitten, wetend dat Jan sportman, hs’er (handige eraan kwam. Zo werkte dat jaar in jaar uit. Na een sodemieter), doorzetter, wilskrachtig. opname drie kind en een halve maand in een revalidaAls je als van achtste geboren wordt in gezin tiecentrum de Tolbrug mochtdoen.

Jan een halve dag van twaalf moet je veel alleen naar huis. al die tijdhand niet had Nou en datBjorn deeddie je zijn danbaasje ook. Aan jouw ging je jongere zus mee naar de kleuterschool. Als je dan als tiende geboren wordt en je een grotere broer hebt die bijna vier jaar ouder is dan kijk je daar enorm tegen op. Maar je was een sociaal bewogen broer en nam het vaak voor de jongsten in het gezin op.

MEESTER VERVALSER Jij was mijn grote broer op de lagere school… zat drie klassen hoger. Maar samen naar school lopen dat paste niet bij die leeftijd. Gepaste afstand, ik een metertje of twee vooral lachend achter jou en je vriend aan. Dat je een meester vervalser was, weet natuurlijk niemand. We hadden een weekrapport, met daarop: gedrag/vlijt en catechismus.

Hierop moest elke week een handtekening komen van een van de ouders. Op een gegeven moment hebben we afgesproken dat het weekrapport werd afgeschaft. Want als we een onvoldoende hadden dan zwaaide er wat. Dit was nogal eens het geval, vooral voor catechismus. Maar hoe nu die handtekening op ons weekrapport krijgen? We gingen die zelf zetten; eerst met carbon papier overtrekken.

Later werd Maarten zo handig dat hij het uit de losse pols deed. Maarten naar de middelbare school.

Toen moest ik het zelf doen. Wat blijkt, nu hebben we een bijna identieke handtekening. Alleen onze voorletter verschilt.

gezien, ochtend al om zeven uurjebijde ons hek gehad ging en jedie wist niet goed meer waar inspizitten.

Hij kwamhaalde. niet naar binnen om te eten zat ratie vandaan Maar ik denk dat heten altijd daar nog,waren toen ikvan vierhetgeen uur later Jan onze oprit verhalen je met zelf meemaakte en op Hoe spannender wist hij van Jans komst? diereed. dan veel maakte met een vleugje fantasie. Maar mooi en spannend waren ze altijd; Na overlijden van Jan hield ik Bjorn bij hem eenhet blijvende herinnering. weg.

Helaas, Bjorn bleefThuis daardoor zeswe weken Bij opa kekenwant we ‘Ribcord’. hadden nog lang zijnwas baasje zoeken. keer alsspringen ik hem geennaar tv. Het een serie overElke parachute binnenliet, naar stoel bij raam, en natuurlijkrende dedenhijwe datJans na. Namen wehet thuis een en staarde mij daner niet laken en maakten eenbegrijpend parachuteaan. van.Op Weadvies klomvan legde ik Jans jack in de meneen opdierenarts de muur bij de kleuterschool diehondengrensde mand. snuffelde eraan endan wilde meer in aan deBjorn zandbak en sprongen vanniet de muur zijn gaanInliggen totdat ik na een weekMaarten het jack de mand zandbak. diezelfde zandbak leerde had Wonderlijk. mijnweggehaald. zus Gonnie roken, waarna ik in opdracht van Maarten gras moest kauwen. Dit zou de reuk van Afgelopen vrijdagmiddag nam Bjorn het roken neutraliseren zodat zeikhet thuismee nietnaar zouJans NaZiek enigdat gesnuffel nestelde de hond zich den graf. ruiken. mijn zus is geworden! tevreden op periode de liggende bleefworden… daar liggen Een nieuwe braksteen aan…en ouder jetoen ik wegliep. Dansen, Het kostte moeite om zelf ontwikkelen. metmij degrote meisjes natuurlijk, Bjorn metenme mee tezoen. krijgen.

Wonderlijk toch? sjansen je eerste Je was een gewild object voor de meisjes van je leeftijd. Je was een mooie jongen zoals toen werd gezegd. Ook een Sneeuwwitje drinken en een sigaretje roken; dat hoorde er toen bij als je ouder werd, en het stond stoer.

WAARDEVOL

Annette kwam in beeld, je latere vrouw. In 1974 trouwden jullie. Je werd vader… en ja ook opa. Je maakte geboorteborden en zelfs een kaptafeltje voor je kleindochter. Ja Maarten, wat je ogen zagen, maakten je handen. …

Maar jammer genoeg werd jij steeds zieker. Je lichaam begon 33 jaar geleden te haperen en tegen te sputteren. Annette hield de moed erin en sleepte jou nog wel af en toe de deur uit. Jeetje Maarten, wat had jij een doorzettingsvermogen en wilskracht na alle tegenslagen die je op je pad tegenkwam.

De laatste zes weken van je leven, na het telefoontje dat je ermee ging ‘stoppen’ – zo zei je dat – waren Bjorn baasje voor en onszijn van groteJan waarde. Ik ben de laatste weken zowat dagelijks bij je geweest. We hebben veel gehuild, maar ook veel gelachen. Vroeger hadden opa’s en oma’s een fotoboekje met foto’s van de kleinkinderen. Nu hebben we een mobiele telefoon met foto’s. Als we het dan over onze kleinkinderen hadden, toonde jij me de foto’s. Dan zag ik weer de glans in je ogen. Je was zo trots op je zes kleinkinderen.

Wat waren deze laatste weken waardevol!

Wat hebben we genoten!

Wat hebben we mooie herinneringen opgehaald en gedeeld!

Wat hebben we gelachen en gehuild!

Wat hebben we samen gezellig geborreld!

Kortom: wat waren deze laatste weken fijn, respectvol, liefdevol… een echt broer-gevoel!

D’N IKKE EN D’N DIKKE Jou als oudere broer hebben, was een feest. Elke avond voor het naar bed gaan, vertelde je een verhaal uit eigen werk. Het verhaal ging altijd over ‘d’n Ikke en d’n Dikke’. We hebben het hier later over

Maarten, een veelzijdig man.

Afscheid nemen en herdenken

Uitvaartverzorging Mutsaers: “Respect voor de doden, siert de levenden” Uitvaartverzorging Mutsaers bestaat meer dan 65 jaar.

Met vestigingen in Best en Oirschot heeft het bedrijf bewezen aandacht te hebben voor de overledenen, maar ook voor de nabestaanden. Het uitgangspunt van Uitvaartverzorging Mutsaers is dat ieder mens uniek is en dat de uitvaart daarbij moet aansluiten. De leus van Ferry Mutsaers is: “Respect voor de doden, siert de levenden.”

“In de afgelopen jaren is er veel veranderd in de uitvaart­ verzorging”, zegt Ferry Mutsaers.

“Tegenwoordig willen nabestaanden niet alleen vooraf weten hoe de zorg is geregeld, maar ook de nazorg achteraf krijgt aandacht. Rouwbrieven zijn vaak anders dan voorheen, vaak met foto’s in de rouwbrief verwerkt en er wordt veel meer digitaal geregeld. Door internet zijn mensen veel meer op de hoogte van wat er allemaal mogelijk is. Nu worden overledenen vaak thuis opgebaard en kan er op verschillende manieren worden stilgestaan bij een overlijden. Wij spelen als uitvaartverzorging daarop in. Wij gaan met nabestaanden het gesprek aan en overleggen wat zij willen.”

LAATSTE WENSENBOEKJE Inspelend op deze trends biedt Uitvaartverzorging Mutsaers een laatste wensenboekjes aan, een noviteit die door velen wordt gewaardeerd. Ferry Mutsaers: “In een laatste wensenboekje kan worden opgenomen wat mensen willen als ze zijn overleden. Als de uitvaartwensen worden vastgelegd, weten ze zeker dat hun uitvaart zo verloopt als ze in gedachten hebben.

En belangrijk, familie wordt veel vragen en zorgen uit handen genomen. Mensen kunnen hun wensen in een kosteloos en vrijblijvend gesprek met ons bespreken.

En als ze dat willen, reiken wij ideeën aan voor de invulling van de uitvaart. Met een laatste wensenboekje worden de wensen met betrekking tot de uitvaart kenbaar gemaakt, maar het verplicht de familie tot niets.”

WereldLichtjesDag ter nagedachtenis van een overleden kind

Afscheid nemen en herdenken

Als ik dood ben Als ik dood ben: breng mij naar een tuin waar duizend vlinders vliegen gedragen op het fluisterstille ademen dat hier niet gehoord kan worden.

Als ik dood ben: laat mij los, breng mij naar die tuin waar duizend tinten wit stralen in de zon die de bleke maan overbodig maakt want zie: de nacht kleed van de dood in de verste verten niet meer te bekennen.

Als ik dood ben: word en doe als ik.

Verstil en zwijg houd je adem in -heel even maarvoel je volstromen met rust, licht, vrede

word je gewaar alles wat er al langer was en langer zal zijn dan jij en ik, wij samen, kunnen duren.

Als ik dood ben: breng mij naar een tuin waar fonteinen onbekommerd water sprenkelen over liefde die uitgroeit boven alles wat hier komt en gaat.

Of is dat teveel gevraagd voor mensen die wij zijn?

Gerard Oostveen Allerzielen 2023

Zondag 10 december Prinsenhof in Best Op zondag 10 december is het WereldLichtjesDag. Op deze dag gedenken ouders, familieleden en andere betrokkenen, kinderen die zijn overleden. Er worden lichtjes ontstoken die de nagedachtenis extra onderstrepen. WereldLichtjesDag wordt dit jaar gehouden in Prinsenhof, Hoofdstraat 43 in Best. Iedereen die overleden kinderen, jong of oud, wil herdenken is welkom vanaf 18.30 uur. Na afloop kan er worden nagepraat onder het genot van een kopje koffie of thee. Aanmelden voor WereldLichtjesDag is niet nodig.

Elke tweede zondag in december wordt Wereld­ LichtjesDag gehouden. Op deze dag steken men­ sen om 19.00 uur over de hele wereld kaarsjes aan ter nagedachtenis aan overleden kinderen. Het maakt daarbij niet uit hoe oud het kind was of hoe lang het al geleden is. Je kind blijft immers je kind.

Voor altijd in je hart en gedachten. De wereld wordt zo even letterlijk wat lichter voor mensen die een kind verloren hebben en daarnaast is er het besef dat je niet alleen bent met je verdriet. “We hopen op deze manier een lichtpuntje te kunnen bieden in deze donkere dagen”, zegt Elly van der Steen namens de organisatie.

ONTSTAAN

Tijdens de herdenkingsdienst in Prinsenhof wordt livemuziek gebracht en er wordt geluisterd naar troostende woorden en gedichten. Ook branden er kaarsjes.

WereldLichtjesDag is onder de naam World Wide Candle Lighting ontstaan in 1997 in Amerika, door The Compassionate Friends. Inmiddels worden er wereldwijd kaarsen gebrand voor overleden kin­ deren. Omdat we in verschillende tijdzones leven, is het idee dat er die dag, ieder uur ergens op de wereld, kaarsen worden aangestoken voor over­ leden kinderen.

“Iedereen is welkom, die een overleden kind wil herdenken”, zegt Elly van der Steen. “Samen de­ len maakt het gemis van een dierbare draaglijker.

Dat geldt voor een moeder, vader, broer of zus, een vriend of vriendin of iemand uit de nabijheid.

Ook mensen die dit initiatief steunen zijn uiteraard welkom.”

Afscheid nemen en herdenken

Voor vader Stille man Geboren, leven, rouw, verdriet Zo jong hij kent zijn moeder bijna niet Het is zo stil in mij ik heb nergens woorden voor Het is zo stil in mij en de wereld draait maar door Oorlog, nachtmerries, jonge veteraan Knappe keeper keeperstrui Melkmeisje op de fiets, vlinders, verliefd Jo zijn bruid meer dan 67 jaar Dochters hartenvijf retetrots lief kind babyzoon groot verdriet Schoonzonen veel en knappe kleinkinderschaar Dierbaar dankbaar Melkbus, kar met paard Ondernemen, risico’s, kansen, overname volgende generatie De Hart Transport

Flora, Tikka, Trolk en Hekkies Volle moestuin huis verbouwen met kopschotten opleggers Hard hart berucht bekend Lief lef kracht zacht Vaderrol tot het laatst Zorg voor mama, ben lief voor mama Moed houden Kop op Papa zei: Ik sta achter jullie, ik kijk van boven mee En het is zo Stil in mij Zo stil in mij Zo stil in mij Zo stil in mij Zo stil in mij

Voor moeder Handen die zwijgen Ogen die voelen Een hart dat ziet Huilende oren Beweegt tijd plots Voor goed niet meer

Onvermijdelijk, ongelooflijk, overleden

Door Janine de Hart

Afscheid nemen en herdenken CORRESPONDENT HENK POELAKKER HERDENKT ZIJN SCHOOLVRIEND HANS

Afscheid nemen en herdenken

Een wonderlijk verhaal over Bjorn en zijn baasje Jan van de Merwe Heesbeen – Wie niet in wonderen gelooft, is geen realist. Dat wonderen bestaan, hebben wij ondervonden. Vijf jaar geleden kreeg mijn man/onze vader Jan van de Merwe na een hersenstaminfarct te horen, dat hij nooit meer zelfstandig zou kunnen zitten, laat staan lopen.

DOOR GEKE VAN DE MERWE En het wonder geschiedde. Dankzij zijn motivatie en revalidatie kwam Jan letterlijk weer op de been.

Wandelde hij weer met zijn onafscheidelijke Golden Retriever door de Grotestraat. Een tweede wonder volgde. “U heeft nog maar enkele maanden te leven”, voorspelde de longarts die bij Jan longvlieskanker vaststelde. Het werden maar liefst 42 maanden. Die arts sprak van een medisch wonder. Wij vonden het een godswonder. ‘Pas’ op 10 juni dit jaar werd Jan door zijn Schepper thuisgehaald.

Wie was Jan? Geen mens is volmaakt. Jan dus ook niet. Hij kon wel eens ongeduldig zijn. Maar dan had je het ook gehad. Jan was een geweldige man op wie je kon bouwen. Oprecht, bescheiden en altijd zichzelf wegcijferend. Een man met een groot sociaal hart, meelevend en altijd oog en oor voor de medemens. Een bestuurder puur sang. Hij was 20 jaar voorzitter van de Hagedoorn Stichting, 13 jaar voorzitter van de Vereniging Senioren Heusden, vele jaren vicevoorzitter van de Stichting Ouderen Gemeente Heusden, 6 jaar secretaris van Dorpsvereniging Heesbeen-Doeveren, enz. enz.

Na het opgespeld krijgen van een Koninklijke onderscheiding en een lawine aan lofprijzingen reageerde Jan met de vraag: ”Kunnen we nu alstublieft weer normaal doen?”. Zijn levensstijl was: doe wel en zie niet om. Vandaar.

Mijn schoolvriend Hans werd dit jaar 65 jaar, een mooi moment om hem na al die jaren weer eens te bellen. Hoe zou het met hem zijn? Tot mijn grote schrik hoorde ik dat hij al drie jaar in een verpleeghuis woont en dat contact met de buitenwereld nihil is. Tranen sprongen in mijn ogen toen zijn vrouw me dit vertelde. Twee weken later belde zijn broer: “Hans is overleden”.

Die avond begon het mijmeren dat tot op de dag van vandaag voortduurt. zo ongeveer hetzelfde vriendinnetje. We haalden kattenkwaad uit, klommen ’s avonds stiekem in bussen die bij jou in de buurt geparkeerd stonden, we zochten en vonden nesten met eieren die we uitbliezen en als trofeeën aan een touwtje hingen op onze kamers.

gezien, ging die ochtend al om zeven uur bij ons hek zitten. Hij kwam niet naar binnen om te eten en zat daar nog, toen ik vier uur later met Jan onze oprit op reed. Hoe wist hij van Jans komst?

Na het overlijden van Jan hield ik Bjorn bij hem weg. Helaas, want Bjorn bleef daardoor zes weken lang naar zijn baasje zoeken. Elke keer als ik hem binnenliet, rende hij naar Jans stoel bij het raam, en staarde mij dan niet begrijpend aan. Op advies van een dierenarts legde ik Jans jack in de hondenmand. Bjorn snuffelde eraan en wilde niet meer in zijn mand gaan liggen totdat ik na een week het jack had weggehaald. Wonderlijk.

Afgelopen vrijdagmiddag nam ik Bjorn mee naar Jans graf. Na enig gesnuffel nestelde de hond zich tevreden op de liggende steen en bleef daar liggen toen ik wegliep. Het kostte mij grote moeite om Bjorn met me mee te krijgen. Wonderlijk toch?

BJORN Over wonderen gesproken. Of was er sprake van instinct? Bjorn, onze Golden Retriever, wist altijd wanneer Jan thuiskwam. Kort ervoor ging hij steevast bij ons toegangshek zitten, wetend dat Jan eraan kwam. Zo werkte dat jaar in jaar uit. Na een opname van drie en een halve maand in revalidatiecentrum de Tolbrug mocht Jan een halve dag naar huis. Bjorn die zijn baasje al die tijd niet had

Herinneringen

Bjorn en zijn baasje Jan

Weet je nog dat we samen op de kleuterschool zaten? Dat we samen in dezelfde straat woonden?

Dat we in de eerste klas les kregen van juffrouw Langenhuizen en dat meester Boswinkel onze hoofdmeester was? Dat we die brave meester plaagden, hem opbelden en voor de gek hielden?

Dat we lid werden van de net opgerichte padvindersclub. Dat we bij die groep samen bij de Panters zaten en dat jij je kleine accordeon had meegenomen naar het kamp? Dat we allebei tijdens dat kamp weigerden om melk te drinken en dat ik vanwege heimwee door jou getroost moest worden?

Hansie en Henkie waren een twee-eenheid. We deden samen een poging om een dorpskrantje te beginnen, interviews met onder andere de dominee en de bewoners van een historisch huisje. We speelden samen in het schoolbandje en mochten optreden in de ‘grote zaal’ van het Dorpshuis. Als jochies schminkten we ons als zwarte piet om de kleintjes in de buurt te verrassen met een handvol pepernoten. We maakten zelf vliegers en verkochten die met een vlieggarantie, we hadden allebei duiven en werden lid van een heuse postduivenclub. We werden verliefd op hetzelfde meisje; gelukkig bleek het een tweeling en hadden we allebei

We woonden nog maar koud in Brabant of jij kwam op je brommer 200 kilometer vanuit Twente naar ons gereden. Je eerste woorden waren: wonen jullie aan het eind van de wereld? Als dienstplichtig militair werd je gelegerd in Raamsdonksveer, vlakbij onze Brabantse woonplaats. Je trouwde met die mooie Ursula en ik mocht aanwezig zijn. We werden ouder, gingen meer en meer onze eigen weg.

In 1995 dreigde Brabant onder water te lopen en jij belde ons op: als je moet evacueren, kom gerust naar Tukkerland. Echte vriendschap. Geweldig Hans.

En nu heb je het aardse leven moeten verlaten maar je laat mij achter met een hoofd vol boeiende verhalen en gedachten aan bijzondere avonturen.

Dag Hans. Wat hebben we samen een mooie jeugd gehad.

Afscheid nemen en herdenken HENNY VAN BAVEL GEDENKT ZIJN ZOON YURI

‘Die storm in mijn hoofd gaat nooit liggen’ Afscheid nemen en herdenken WILLEM JAN KLOMP OVERLEED VIER JAAR GELEDEN

“Hij is nog altijd bij mij!”

Mijn zoon heet Yuri. Hij was 39 jaar toen hij ’s nachts met zijn auto tegen een boom is gereden. Op deze manier is hij uit het leven gestapt. Hij zei de laatste maanden steeds tegen ons ‘Die storm in mijn hoofd gaat nooit liggen’. En ‘Ik kan er niet meer tegen. Een keer maak ik er een eind aan.’

En dat is dus gebeurd.

ZO PIJNLIJK Wat ik als bijzonder moeilijk en pijnlijk heb ervaren bij dit overlijden, is dat de meeste mensen niet kunnen inschatten wat dit met je doet. Ze weten niet wat ze moeten zeggen en lopen je dan maar gauw voorbij of negeren je. Zo pijnlijk. ‘Het is geen onwil’ zei de huisarts, ‘maar onkunde’. En dat is ook zo.

Toch zou ik graag aan mensen aan willen geven: Zeg gewoon ‘Ik weet niet wat ik moet zeggen’ maar negeer die betrokken persoon niet.

milieleden en vrienden, omdat zij en wij geen weg wisten met de rouw. En dat is misschien nog wel het meest pijnlijke en verdrietige van alles.

DAT STERKTE ONS ENORM Natuurlijk hadden ook wij onverwachte, sympathieke reacties. Dat sterkte ons enorm. En het was bij ons ook nog corona-tijd. Extra moeilijk dus.

GEEN WEG WISTEN MET DE ROUW We hebben niet alleen Yuri verloren, maar ook fa-

Afscheid nemen en herdenken Els van Pelt heeft in huis een klein herinneringsplekje ingericht.

Natuurlijk hoort de dood, net als een geboorte, bij het leven. Verdriet staat naast vreugde; een lach en een traan maken er allebei deel van uit. Els van Pelt, uit Hilvarenbeek, verloor haar zoon Willem Jan vier jaar geleden in december 2019. Voor haar is hij nog altijd in haar omgeving en dat gaf en geeft haar de kracht om het verdriet te verwerken. Els vertelt graag over Willem Jan, zijn hobby’s, zijn gezin en vooral ook zijn werk en ook daarmee houdt zij de herinnering aan hem levend.

DOOR KEES VAN KEMENADE “Willem Jan was pas getrouwd met Sophie. Een man in de kracht van zijn leven. Heel gezond met voetbal als een van zijn hobby’s.” Els pakt de foto erbij die ook de rouwkaart sierde. “Hier zie je hem, zoals hij was. In kostuum, want hij was gastheer bij sterrenrestaurant Nobel in ’s-Hertogenbosch. De onderscheiding had hij, toen de foto in november 2018 werd gemaakt, zojuist ontvangen. Die van meester-gastheer, een uitzonderlijke eer. Het werk in het restaurant was zijn lust en zijn leven.

Lange dagen maken, vond hij geen probleem. Hard werken was eigenlijk zijn andere hobby. Het vak bijhouden, betekende ook voortdurend studeren.

Hij werd geprezen door iedereen in kringen van restauranthouders en personeel.” Maar dan slaat het noodlot toe. Willem Jan loopt een besmetting op met een bacterie, die zich ook op een hartklep nestelt en die zwaar beschadigt. Hij wordt geopereerd en naar het lijkt met succes. Maar de aorta is beschadigd en begint een scheur te vertonen. Een nieuwe operatie mocht niet meer baten, tijdens het proces en onder de handen van de chirurgen die het uitvoerden, sterft Willem Jan. Zijn familie en vrienden, maar ook de artsen blijven verslagen achter.

KOM NU, MAAR NIET ALLEEN! “Ik weet het nog precies, de operatie was in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Het was ‘s middags begonnen, maar in de avond waren zij nog steeds bezig. Toen werd er gebeld vanuit het Catharina: kom nu meteen, maar kom niet alleen.

Neem iemand mee! Ik voelde toen al wel dat het de verkeerde kant op ging. Met mijn zoon Rob zijn we er naar toe gereden. In de gang kwam ik mijn schoondochter Sophie al tegen. Hij is er niet meer!

Dat was het eerste wat ze zei. Maar toch heb ik het gevoel dat ik goed afscheid heb kunnen nemen.

De mensen van het ziekenhuis hadden hem keurig op bed gelegd. Ik heb zijn, nog warme hand, vastgepakt. Zijn zoon, uit een eerder huwelijk, Thobias kwam bij me zitten. Het is helemaal niet eng, zei ik tegen mijn kleinzoon en dat vond hij ook. Een week later is Willem Jan gecremeerd. Het restaurant had gezorgd voor een geweldige afscheidsreceptie, waar iedereen met naam en faam uit de horeca bij aanwezig was.”

DE HERINNERING KOESTEREN Els van Pelt kijkt, ondanks het verlies met grote dankbaarheid terug op haar tijd met haar zoon.

“Willem Jan was de jongste van mijn drie zonen.

Heel aimabel en vooral op mensen gericht, daarom paste het werk in de horeca hem als een handschoen. Hij begon heel gewoon hier op de mavo in Hilvarenbeek. Zijn keuze voor de horeca stond van meet af aan vast. Na de mavo naar de Rooi Pannen in Tilburg voor een vakopleiding. Na de voltooiing begon zijn carrière in deze wereld. Op zijn hoogtepunt is hij eruit weggerukt.” Fysiek is dat zo, maar voor Els is haar zoon nog altijd aanwezig. “Door mijn gedachten. Zelfs als ik zit te puzzelen, denk ik aan hem en als ik ’s avonds een wijntje drink, dan proost ik op hem. In de woonkamer heb ik een herinneringsplek ingericht met foto’s en een kleine urn met een deel van zijn as. Muziek is voor mij ook een middel tot verwerking. Niet dat hij erg van klassieke muziek hield, maar ik draai bijvoorbeeld Casta Diva uit de opera Norma. Die muziek associeer ik met hem; dan komen de tranen weer in mijn ogen. Zijn verjaardag vieren wij met vrienden nog altijd, met een etentje en met een bezoek aan een bowlingcentrum. Wij houden zo contact, want ik dank heel veel aan de steun van zijn vrienden en van familie, met name zijn eerste echtgenote en van Sophie zijn vrouw. Mijn grote troost is ook dat ik mij realiseer dat Willem Jan een compleet leven heeft gehad, ondanks dat hij maar veertig is geworden. Zijn werk, maar ook zijn gezin, zijn hobby voetbal bij Hilvaria – hij was er ook coach – heeft hij achter zich moeten laten, maar de mooie herinneringen aan hem zijn overal gebleven.”

Joop Heesters, geëngageerde ereburger en toegewijde familieman Naast dat hij enorm veel betekende voor de gemeente Geertruidenberg was Joop Heesters een door en door familieman en stond hij altijd met aandacht klaar voor zijn gezin. Als ereburger was hij met zijn petje op niet te missen. Het was dan ook een grote tragedie toen hij afgelopen zomer overleed. Dochter Bapke Heesters kijkt met een lach en een traan terug op haar vaders bestaan.

DOOR LISA SCHUURMANS “Ik zie hem nog zo zitten, in de hoek op het bankje naast het zwembad.” In haar achtertuin prijkt een straatnaambordje op de plek waar Joop zich het liefst bevond: in het water. “Dat heeft hij tot op het laatste moment gedaan,” vertelt Bapke.

SAMEN GEERTRUIDENBERG LATEN BRUISEN Joop Heesters werd in 1938 geboren in Geertruidenberg, trouwde met Cokkie en kreeg twee dochters en vier kleinkinderen. Met zijn achtergrond in het onderwijs en een grote voorliefde voor de oudheid bestormde hij in de jaren 70 van de vorige eeuw de politiek met zijn partij Keerpunt ’74. De aanleiding: de verpaupering van de stad. “Hij wilde de charme van Geertruidenberg opnieuw op de kaart zetten, daar heeft hij echt voor gevochten.

Zo maakte hij zich hard voor de oude panden en monumenten op de markt.” 44 jaar lang zat hij in de Geertruidenbergse politiek. “Hij stond belangeloos klaar voor iedereen, om zoveel mogelijk mensen te kunnen helpen. Dat was écht zijn doel: samen Geertruidenberg weer laten bruisen.”

EEN DROOM DIE UITKOMT Naast een volle agenda door zijn inzet in de lokale politiek was Joop onder meer actief bij de Oudheidkundige Kring, zat hij in het bestuur bij voetbalclub Right-oh, zette hij zich in voor de Katholieke Ouderenbond en hielp hij mee bij de opgravingen ten dienste van Museum de Roos. Voor zijn inzet aan de stad werd hij in 2018 benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau, “maar dat vond hij niet zo bijzonder,” geeft Bapke aan. “Dat vond hij zo onpersoonlijk. Maar toen hij werd onderscheiden als ereburger kwam zijn droom echt uit.” Naast een lintje kreeg hij bovendien een speciale plek die naar hem werd vernoemd: het Joop Heestershof. “Dat was het allermooiste dat hij kon krijgen, hij was er ongelofelijk trots op.”

Willem Jan Klomp was trots op de onderscheiding als meester-gastheer in de horeca die hij enkele jaren tevoren had ontvangen.

LANGS DE ZIJLIJN VAN DE HOCKEY- EN TURNWEDSTRIJDEN Naast zijn onvoorwaardelijke liefde voor de stad waar hij opgroeide, koesterde hij veel liefde, tijd

en aandacht voor zijn gezin. “Hij was van ieder kleinkind goed op de hoogte wat er speelde en stond altijd langs de zijlijn van de hockey- en turnwedstrijden. Zelfs toen hij slecht ter been geraakte, stond hij bij kleindochter Bieke vooraan tijdens de hockeywedstrijd in Utrecht om haar aan te moedigen. Hij gaf alle kleinkinderen het idee dat ze zijn favoriet waren.”

AANDACHT EN VRIENDSCHAP “Hij zei altijd: het mooiste wat je iemand kan geven, is aandacht en vriendschap. Dat liet hij overal blijken. Dat gedachtegoed vertaalde hij zowel thuis als in zijn politieke carrière, en dat hopen wij nu voort te zetten.”

Joop Heesters overleed op 28 juni 2023 op 84-jarige leeftijd. Hij liet zijn vrouw Cokkie en dochters Bapke en Jopke achter, samen met vier kleinkinderen.

Afscheid nemen en herdenken

DIE LAATSTE MOMENTEN STAAN ONUITWISBAAR IN MIJN HERINNERING

Ineke Strouken herdenkt haar man Ton Fisher Op 19 februari van dit jaar verloor ik na een ziekbed van een paar weken mijn lieve en zorgzame man Ton Fischer.

Omdat ik gespecialiseerd ben in de historische achtergronden van tradities geef ik regelmatig lezingen over sterf- en rouwrituelen. Nu ondervind ik zelf hoe pijnlijk rouwen is. Ik mis Ton nog elke minuut en soms is het verlangen bijna niet te dragen.

DANKBAAR Maar tegelijkertijd ben ik dankbaar voor de jaren die wij samen hadden en voor het feit dat wij sa-

men waren toen hij zijn laatste adem uitblies. Die laatste momenten staan onuitwisbaar in mijn herinnering. Het waren eigenlijk heel intieme minuten.

Niemand erbij, alleen wij samen. Ik weet zeker dat Ton me gevoeld heeft. Ik aaide hem over zijn hoofd en schouders en zei “Ga maar schatje”… en hij ging.

NOOIT MEER Eerst kon ik het nog niet geloven en zei “Maar je gaat nu toch nog niet?”. Maar Ton was gegaan. In het begin ben je nog in shock. Ik heb hem zelf gewassen en aangekleed. En ik dacht nog ‘dit is de laatste keer dat ik zijn lijf voel en hem bloot zie’.

Dat ‘nooit meer’ drong toen nog niet echt tot me door. Pas na zijn uitvaart begon de werkelijkheid langzaam binnen te komen en nog steeds zijn er momenten dat mijn hart het niet kan geloven dat hij echt nooit meer terugkomt.

Dat zijn lieve lach en humor er niet meer zijn. Dat het nooit meer wordt zoals het was. Dat zijn lichaam as geworden is. Rouwen is dapper doorgaan met leven. Dat heb ik nu ervaren. Maar ik hou mij vast aan het gezegde ‘Liefde is sterker dan de dood’. Ton is er niet meer, maar zijn liefde zal altijd bij mij zijn.

Afscheid nemen en herdenken Afscheid nemen en herdenken

Hoe noemt u het?

De uitvaartspecialistes van Els Uitvaartzorg informeren en inspireren, zo komen wij samen met u tot de mooist mogelijke en meest persoonlijke uitvaart.

Families komen vaak bij Els Uitvaartzorg via mond tot mond reclame. Mensen zijn tevreden en vertellen dat door aan vrienden en familie. Daarnaast ontvangen wij regelmatig aanvragen om een keer te komen praten over een aanstaand overlijden. Ook worden onze uitvaartspecialistes uitgenodigd om, zonder directe aanleiding, eens te komen informeren. Zo’n gesprek is altijd interessant, voor zowel de familie die ons op bezoek vraagt, als voor onszelf. Er komen prachtige verhalen voorbij en nadat wij ook onze kennis en ervaring hebben gedeeld, sluiten wij het gesprek altijd af in een prettige sfeer. Wat volgt is een gedocumenteerd verslag van het gesprek, al dan niet vergezeld van een kostenbegroting. Het geeft de mensen rust om duidelijkheid te hebben, of dit nu over de mogelijkheden gaat of over de te verwachten kosten.

Het komt ook voor dat wij samen met de familie of de persoon in kwestie een Laatste Wensen Gesprek brochure invullen. Vaak is het de aanzet om over dit beladen onderwerp te spreken. Nog niet alle puntjes worden op de i gezet, maar de start is er en het biedt ruimte om nog eens over de onderwerpen van het afscheid na te denken en te doorvoelen wat de wensen zijn.

Een Laatste wensen gesprek wordt gevoerd om inzicht te geven in de mogelijkheden. Wij maken tijd voor iets dat van groot belang is en dat wordt gewaardeerd. Wij helpen en zetten aan om tot overwegingen te komen, tot het best mogelijke en volledig gewenste resultaat, voor een passend afscheid.

Eén contactpersoon, heldere informatie en geen provisie of verscholen marges op de ingekochte producten en/of diensten. “Kan dat dan?”, horen wij vaak. Ja, dat kan. Els Uitvaartzorg werkt volko-

men transparant en u krijgt nadien altijd alle originele facturen en de bijbehorende uitleg.

Door onze ervaring kennen wij de locaties, de mogelijkheden en weten wij dat bijna alles mogelijk is.

Maak de uitvaart persoonlijk, beleef het afscheid en start de rouw op de dag van het overlijden. Niet 7 dagen later, omdat u het zo druk heeft gehad met het regelen van het afscheid. Wij ontzorgen daadwerkelijk, vanaf het eerste gesprek en tijdens de week tussen overlijden en afscheid. Doordat wij uit handen kunnen nemen wat u zelf niet wenst voor te bereiden of uit te voeren, ontstaat er een geheel andere situatie. Een uitvaart waar ruimte is voor een lach en een traan en nadien een tevreden gevoel.

Dus bel of mail ons voor een persoonlijk gesprek en wellicht kunnen wij samen een Laatste Wensen Gesprek brochure invullen. Het geeft rust voor u en uw nabestaanden, het is kosteloos en geheel vrijblijvend. Vanzelfsprekend is het nadien nog altijd aan te passen.

Bent u geïnteresseerd in een natuurbegrafenis, ook daarover kunnen wij u meer vertellen. Het mooie is dat je in Nederland zelf kunt kiezen. Kijk eens in de omgeving welke natuurbegraafplaats u aanspreekt, maak er een wandeling en luister naar de natuur. U hoeft natuurlijk niet te wachten tot u 100 jaar oud bent, een wandeling op een vrije middag is prettig en gezond voor iedereen.

U kunt Els Uitvaartzorg dag en nacht bereiken op: 088-21 40 400 of via de mail: info@elsuitvaartzorg.nl Weet u dat u altijd bij ons terecht kunt, of u nu wel of geen uitvaartverzekering heeft.

Wij horen graag van u.

Onze grote broer, onze Viking, onze strijder Op 24 juni 2022 stierf onze grote broer, Robbert Jan (48 jaar), ook wel onze Viking, onze strijder.

Die dag verloren wij niet alleen hem maar ook een stuk verleden, een stuk toekomst, een stukje DNA, een vertrouwde familiestructuur, een vanzelfsprekende aanwezigheid, een stuk hoop en de personen die wij waren voor zijn dood.

Onze broer – geboren in Oosterhout – vertrok al vrij vroeg uit deze stad. Hij wilde wat van de wereld zien. Sommige vogels moeten niet worden gekooid. Dat kwam ook wel tot uiting in zijn wilde acties in zijn jeugdjaren en later in zijn liefde voor reizen. Hij heeft met zijn gezin jarenlang op Curaçao gewoond, daar was hij eindelijk de vrije jongen die hij verlangde te zijn. Hij deed daar de begeleiding van bouwprojecten van de mooiste villa’s en hotels en ook woonwijken. Hij had daar te dealen met opdrachtgevers die gedurende het bouwproces hun wensen veranderden. Zijn lichaamsbouw en vlijmscherpe humor kwamen daar zeker van pas.

Hij verkocht ze wat niet voor geld te koop was, namelijk zoals hij zei: “de realiteit”. Bij het opleveren van een project zei hij: “This is as good as it gets, beter dan dit wordt het niet, geniet er maar lekker van”. Met zijn zoon en dochter reisde hij naar De Galapagos eilanden, Japan, ging regelmatig met ze duiken en hield zich in zijn vrije tijd bezig met het lesgeven van Aikido aan kinderen, die ook wel onder de indruk waren van die strenge maar ook wel grappige meneer. Tot hij voelde dat hij weer meer richting Brabant wilde komen. Hij settelde zich uiteindelijk vijf jaar geleden in Breda waar hij met Kerst de traditie in ere hield om te barbecueën. Niet onverdienstelijk, want dat deed hij ook op Curaçao.

De einzelgänger werd steeds meer familieman. Hij ging met zijn broer regelmatig naar bokswedstrijden en bij zijn zus hielp hij met behangen. Met zijn nichtjes en neefjes ging hij naar de Efteling want hij durfde wel in de Baron. Toen hij in november 2021 de diagnose slokdarmkanker kreeg, leken de vooruitzichten hoopvol. Hij sloeg zich dapper door de chemokuren, bleef sporten, wandelen met zijn geliefde hond Jimmy en ging met zijn kinderen nog uit eten in een Michelin restaurant.

In april 2022 werd hij geopereerd en had hij zijn favoriete Rocky boks quote ‘It ain’t about how hard you hit. It’s about how hard you can get hit and keep moving forward’ ingelijst en opgehangen voor zijn eigen mentale support als hij weer thuis zou komen uit het ziekenhuis. Niet wetende dat na tien weken van complicaties, niet gehoord en gezien worden, een ontzettende lijdensweg, deze Rocky quote elke dag voor de achterblijvers van toepassing zou zijn…

Melanie en Remco Kastelijns

Robbert Jan wilde wat van de wereld zien.

Afscheid nemen en herdenken AFSCHEID NEMEN IN JANSHOVE

“Niets is gek of raar”

Afscheid nemen en herdenken

Mam

Voor ‘Afscheid nemen en gedenken’ ging ik naar Woonzorgcentrum Janshove in Baarle-Nassau.

Want hoe voelt het als afscheid nemen bij je werk hoort.

DOOR CLAUDI OLIESLAGERS Marielle had tussen het zorgen voor, tijd om dit met mij te delen. Ze is bijna verzorgende IG en is druk met afstuderen. Maar als ik met haar praat, hoor ik een lieve, warme, meelevende verzorgende. Palliatieve zorg (de laatste zorg) is iets wat ze ondanks het verdriet wat erbij komt kijken graag doet.

VAN ALLES GEREGELD WORDEN “Vaak zie je een bewoner achteruitgaan en ben je al even bezig met het bieden van warme zorg. Janshove is het thuis van onze bewoners. Iedereen weet dat hij ooit gaat sterven en hoe fijn is het dan dat dat thuis (in Janshove) mag zijn.” Marielle vertelt dat ze meestal wat vaker binnenloopt als iemand op sterven ligt. “Familie zit vaak te waken en kan wel wat extra steun gebruiken. Soms hebben ze ook vragen.

Als een bewoner dan uiteindelijk sterft, moet er van alles geregeld worden.”

gaan we naar de uitvaart, maar dat kan niet altijd.”

Marielle vertelt dat iemand begeleiden met het sterfproces vooral heel mooi kan zijn. “Je kunt afscheid nemen, familie helpen en een bewoner nog begeleiden. Niets is gek of raar” zegt Marielle, “alles is bespreekbaar.” Ik vraag haar nog wat het met andere bewoners doet. Marielle vertelt dat die het ook vaak zien aankomen. “Ze zeggen: het is goed zo. Voor andere bewoners is het ook geen aanleiding om hierover extra in gesprek te gaan. De dood komt vanzelf.”

Bij het weggaan zie ik nog een gedenkhoekje staan.

Ik sta er ook even bij stil. Een foto, een kaars condoleancekaartjes en de rouwbrief. Een bewoners staat erbij en schrijft een kaartje, kijkt naar de foto, knikt en loopt door naar de eetzaal.

EREHAAG “Uiteraard moet er eerst een arts komen schouwen, de uitvaartondernemer moet komen. Gelukkig is familie er vaak bij, anders wordt deze uiteraard als eerste gebeld. Als een overleden bewoner Janshove verlaat, wordt er uitgeleide gedaan. Je moet dit zien als een soort erehaag van de lift tot de deur. Hier wordt door al het aanwezige personeel en bewoners die dat willen de laatste eer bewezen. Familie is vaak verbaasd als ze ons allemaal even stil zien staan bij deze laatste reis.”

Mam Hoe lang zeg ik dit al niet meer hardop.

Mam, een moeder heel gewoon, niet een moeder voor iets bijzonders in de krant, geen lintje van de koning.

Maar ik zou je wel een lintje willen geven en nu dan uiteindelijk toch in de krant: Voor al het werk dat je voor ons hebt gedaan. Een mooie jeugd gegeven met ‘gewone’ dagen, gezellige feestdagen, feestelijke verjaardagen, fijne bezoekjes aan oma, even samen naar de markt.

Cadeautjes voor ons allemaal, zelf gemaakt, vaak genaaid, vaak gebreid. Altijd stond de naaimachine op tafel voor een jurk, een bloes, een broek en zelfs voor de trouwjurk van mijn zus. Gewoon een moeder die er altijd was. Soms streng, maar nooit zonder reden. Mopperen heb ik je zelden horen doen ook al moest je, door de ploegendienst van pap, veel alleen doen voor je vier kids.

Ik realiseerde me dat pas later toen wij zelf vier

kinderen hadden en mijn man eens een dagje niet thuis was.

Wat ben je een geweldige oma geweest voor onze kinderen, jouw kleinkinderen; een spelletje, een geschild appeltje, pannenkoeken, de vrijdagse friet.

Het snoeptrommeltje bij de voordeur. Altijd een snoepje in je tas als je op bezoek kwam. Als je er was, gaf je mij even ruimte om een boodschap te doen, alleen zonder kinderen, heerlijk even alleen de deur uit.

Alle wijze naailessen, poetslessen, breilessen, altijd met een eindeloos geduld. Wat zou ik je nu nog graag een dikke knuffel geven om je voor alles te bedanken.

Zolang je er was, vond ik alles heel gewoon, maar nu nog steeds, 23 jaar later, bewonder ik je, mis ik je en denk ik vol liefde aan je terug.

Mam, wat zou ik het graag nog een keer ‘gewoon’ hardop zeggen tegen mijn lieve ‘gewone’ mam.

DE DOOD KOMT VANZELF Janshove is een klein huis. “Ons kent ons” zegt Marielle. “Dus vaak kennen we de familie ook. Soms

Afscheid nemen en herdenken ROUWGROEP ‘DOODGEWOON’

“We hebben allemaal hetzelfde verdriet!”

Rouwgroep ‘Doodgewoon’ is voor alle mensen uit de regio die hun partner hebben verloren.

Er zijn op dit moment ruim twintig aanmeldingen. De rouwgroep komt ongeveer één maal per maand bij elkaar. De deelnemers ervaren saamhorigheid en een luisterend oor. Daarnaast is er vooral ook herkenning. “We hebben namelijk allemaal hetzelfde verdriet!”

er een speciaal thema. Zo was het thema in september ‘met welke woorden kun je troosten?’ Begin november gaat het over namen noemen. “Zoals een oud Joods spreekwoord zegt: hij/zij is pas dood als zijn/haar naam niet meer genoemd wordt. Een beetje dus het idee van Allerzielen. “

WELKOM In eerste instantie was ‘Doodgewoon’ bedoeld voor de mensen uit de gemeente Alphen-Chaam maar er zijn ook aanmeldingen buiten de gemeente. “Niet alle gemeenten hebben een dergelijke rouwgroep dus deze mensen zijn ook van harte welkom”, laat de rouwgroep weten. Sporadisch melden zich mensen die verder weg wonen. De rouwgroep verwijst die dan door naar een rouwgroep bij hen in de buurt. “Vaak weten ze niet van het bestaan daar van.”

DOOR BERRY VAN OERS “Het gevoel dat de ander je snapt al voordat de zin is uitgesproken. Horen dat je niet gek bent als je denkt gek te worden van verdriet, want de ander heeft dat ook.” Men hoopt dat praten over verlies en verdriet een beetje ‘doodgewoon’ wordt. “Door er niet over te praten krop je juist alles op en voel je jezelf nog slechter. Bij het leven hoort ook de dood en zullen we die moeten aanvaarden. En als er een traantje valt is dat niet erg, want dat kan heel erg opluchten.”

BEREIKBAARHEID Men hoopt dat praten over verlies en verdriet een beetje ‘doodgewoon’ wordt!

GOEDE IDEEËNFONDS Marianne Jacobs-Bouwens uit Chaam liep al enige tijd met het idee van een rouwgroep rond en meldde dat vervolgens aan bij het Goede Ideeënfonds van de Gemeente Alphen-Chaam. Daar werd haar idee goed ontvangen. Vanuit meerdere hoeken binnen de gemeente kregen de plannen vorm.

Via een kleine financiële bijdrage kwamen er een website en flyers met hulp tegen fikse kortingen van respectievelijk een reclamebureau uit Alphen en een grafisch ontwerper uit Galder. Na enkele publicaties ging de eerste bijeenkomst op 23 januari van dit jaar van start.

THEMA Men wordt door een digitale nieuwsbrief geïnformeerd. Op een bijeenkomst komen meestal vier tot tien mensen. Er wordt dan vaak gewandeld, samen koffie gedronken of geluncht, steeds in een andere horecagelegenheid binnen de gemeente. Soms is

De rouwgroep vindt het soms moeilijk om mensen die net alleen zijn komen te staan te bereiken. “Vaak zijn zij wat ouder wanneer hen iets dergelijks overkomt en niet iedereen is handig met de computer om de website, de facebookpagina of de artikelen op Ons Alphen-Chaam te vinden.” Via de website www.doodgewoon.nl is de rouwgroep te bereiken.

Men kan ook bellen naar 06-27599969 of mailen naar info@doodgewoon-chaam.nl.

Afscheid nemen en herdenken

Afscheid nemen en herdenken Afscheid nemen en herdenken

Ik mis je

WE HEBBEN SAMEN ‘SIMPLY THE BEST’ GEZONGEN VOOR HEM

Tineke Brockman herdenkt haar lief

Kijk jij van daarboven nog weleens naar benêe Denk je nog weleens hoe het was met ons twee Weet . . . dat ik je nooit vergeet We hadden het zo goed We waren zo gelukkig Alle dagen weer Het is weg Het is niet meer Ik zoek je alle dagen Heb nog zoveel vragen Ik zoek je in de natuur Ik zoek je in muziek Ik zoek je in onze kinderen en Kleinkinderen En kan ik je daar dan vinden Dan ben ik even blij Oh, was je nog maar hier Was je nog maar hier bij mij Ik mis je, ik mis je, ik mis je Ik mis je elke dag

Ik ben op 26 juli 2018 mijn lief verloren. Hij is ziek geweest van 2010 tot zijn overlijden op 26 juli 2018.

Voor zijn overlijden hebben we er veel over gepraat. Ook over hoe hij zijn uitvaart wilde.

De dag voor hij overleed, zei hij dat hij niet in de kerk wilde, omdat hij niet geloofde.

VLINDER Mijn antwoord: “Als jij dat niet wilt dan doen we dat niet. Maar, je weet dat ik wel geloof. Hoe ga je mij nu laten weten dat er een hiernamaals is.”

Spontaan zei hij: “Met een vlinder”.

Mijn lief is overleden middels palliatieve sedatie (dan gaat een arts medicatie vaccineren, totdat iemand overleden is; in dit geval werd er gespoten met tramadol en morfine). Daar is de huisarts die dag om 12.00 uur mee begonnen. Hij overleed om 17.40 uur.

Wat schetste mijn verbazing? Toen ik even met mijn zoon naar buiten ging, zag ik twee vlindertjes voor het raam. Ik heb het toen eigenlijk slechts geregistreerd… tegen niemand gezegd. Een week later pas toen ik van alles aan het regelen was, schoot het me opeens weer te binnen.

Loes Westgeest

de. Van het moment van overlijden totdat hij naar het crematorium werd gebracht, is hij overigens thuis gebleven.

FLESJE BIER

Vroeger, voor hij ziek werd, lustte hij graag een flesje bier. In het crematorium hebben de mensen een flesje bier gedronken. Ik niet, want ik lust geen bier.

GRIEKS

Afgelopen september – meer specifiek dinsdag 5 september – zou mijn man 75 jaar zijn geworden.

Ter ere van zijn verjaardag hebben we samen Grieks gegeten. Dat vond mijn lief het lekkerste eten en zo hebben we zijn verjaardag gevierd en hem herdacht.

KUS Op het moment dat mijn lief overleed, heb ik hem een kus gegeven. Mijn man wilde Tina Turner horen als hij was overleden. We hebben dus samen ‘Simply the best’ gezongen voor hem.

Mijn lief wilde gecremeerd worden… zo geschied-

Afscheid nemen en herdenken ANS RULLENS HERDENKT HAAR OVERLEDEN DOCHTER

Noortje – voor altijd jong

35 jaar zou ze deze zomer zijn geworden. Mijn dochter Noortje overleed op een ijskoude dag in januari 2010. Van zich niet lekker voelen naar overlijden in de nacht; het is na al die jaren nog steeds niet te bevatten. Noortje is overleden aan een acute hersenvliesontsteking. Verschrikkelijk en onrechtvaardig. Ze was zo levenslustig, ze had zo’n levenskracht.

Juist haar levenslust ontmoet ik nog regelmatig.

Op straat, als ik haar vriendinnen tegenkom bij het winkelen. Geen meisjes meer, maar vrouwen met kinderen. Ik moet er soms ineens om lachen. Van verbazing. Daar had Noortje kunnen lopen. Met haar kinderen!

De pijn gaat nooit weg, maar de herinneringen aan haar en haar levenslust gelukkig ook niet. Ik laat me troosten door wat op me af komt. Zoals haar vriendinnen die ik tegenkom. En muziek die over verlies en verdriet gaat. Maaike Ouboter bijvoorbeeld. Ze zingt het prachtige Dat ik je mis. Maaike verloor haar ouders op jonge leeftijd kort na elkaar.

Ze is iets jonger dan Noortje nu zou zijn. Ik moet zo aan haar denken als ik dit liedje hoor. Door die woorden en klanken, maar ook door haar persoonlijke verhaal, voel ik me begrepen en getroost.

Missen is niet mooi, maar als iemand missen begrijpt, is dat wel mooi. Dan komt er weer een glimlach op mijn gezicht.

Gerard van Maasakkers is ook zo’n troost. Hij verloor heel jong zijn zusje. “Marieken, Mariken, voor jou is dit lieke”, zingt hij. Niet alleen die woorden troosten,

ook het weten dat ook hij een groot verlies heeft geleden!

Maar het allermooiste is misschien wel Emma Kok. Zij zingt zo prachtig met André Rieu. Ze heeft een ziekte, die haar erg beperkt in het leven. Maar ze zingt zich er doorheen, juist omdat ze een normaal leven wil. Ze deed mee aan de Voice Kids en ze won.

Emma’s verhaal is Noortjes verhaal. Een verhaal van levenskracht. Ze studeerde social work op het HBO, werkte voor haar stage met gehandicapte kinderen bij Het Overstapje, had een rijk sociaal leven met ontzettend veel vrienden.

Noortje is er niet meer, maar haar levenslust blijft me altijd bij. Dat vind ik best bijzonder.

Natuurlijk heb ik regelmatig last van andere gevoelens. Dan vind ik het oneerlijk en voel ik me wat somber. Of schuldig!

Gelukkig breekt altijd de zon weer door. Mijn zoon en zijn gezin zijn de zonnestralen. We gaan regelmatig naar het graf van Noortje. Kleinzoon Sam had een grote bos bloemen in zijn armen op weg naar jarige tante Noortje. Hij zei ‘mama’ aan het graf. Mijn zoon zei: “Dat zou ze vast nu ook zijn geweest”.

Wat zou ze stralen als ze wist dat ze tante was van Sam en Nora. Haar nichtje, vernoemd naar Noortje. Zo is het leven goed en kan ik dankbaar zijn en doorleven. Zonder Noortje naast me, maar wel met Noortje in mijn gedachten en in mijn hart. Én in een heus boek dat ik door Marian Schutte over haar heb laten schrijven. Ik heb zelf de titel bedacht: Noortje. Voor altijd jong.

Dat zou Noortje toch ook mooi vinden, een boek over haar! Met teksten van iedereen die van haar hield erin. Ze hield zelf zo van mooie teksten. Laatst vond ik nog zo’n spreuk, die ze als kind zo mooi vond. Het is een cadeau van haar aan mij om het nu weer te lezen: Volg nu voor heel even de woorden langs de waterlijn.

Laat hier je grootste zorgen slechts natte voeten zijn.

Afscheid nemen en herdenken

Troostlied (voor nabestaanden)

Afscheid nemen en herdenken DE MEEST FANTASTISCHE VADER EN OPA DIE JE MAAR KON HEBBEN

Conny Koumans herdenkt haar vader

Mijn vader Antoon Schoormans, geboren en gea togen Oosterhouter, was een bijzonder man. Hij oordeelde nooit, was hartelijk, sportief en had een bijzondere kijk op mens, dier en aarde.

Hij genoot van zijn meiden en kleinkinderen. Zó trots dat we hem soms af moesten remmen. De meest fantastische vader en opa die je maar kon hebben. En bovenal mijn moeders (Ria) beste maaa tje. Bijna 50 jaar getrouwd waren zij.

Ik mis hem nog elke dag.

Maar zo dankbaar dat mijn wiegje bij hem mocht staan. Mijn god wat prijs ik me gelukkig de meest fantastische vader te hebben gehad die je maar kan wensen.

er zit niets anders op wat zullen we verder nog…? we zullen de toekomst zonder jou voor lief moeten nemen en het verleden zullen we knuffelen we zullen het aankleden het een warme wollen jas aan doen want de toekomst wordt gaandeweg ons verleden … en jij… jij krijgt vanaf nu een aureool van fijn-geweven zuivere zijde kleurrijk en zacht zo voelbaar aanwezig zodat we je nergens hoeven zoeken want je bent er nog zoals je er was ben je er nog ons leven wordt alleen maar vinden zonder te zoeken iedere dag en overal

VOOROP IN DE POLONAISE

wat dierbaar was en onvervangbaar wat zeldzaam was en zuiver wordt bitter en zoet, bitterzoet en ondoorgrondelijk dichtbij en tegelijk ver weg maar onmiskenbaar voelbaar in ons

Februari 2013 liep hij nog voorop in de polonaise in een kroeg op de Markt in Oosterhout. Die nacht is hij samen met mijn moeder naar het ziekhuis gereden. Vreselijke pijn had hij in zijn buik… een galsteen.

Wat een eenvoudige ingreep had moeten zijn, liep fataal af door een medische misser. Op 30 augusa tus 2014 – op 69ajarige leeftijd, nog vol in het leven – hebben wij hem los moeten laten.

het leven zat jou op de hielen de dood ook maar je zult ons niet ontlopen wij halen je in vanaf nu zul je je tussen ons in nestelen en we zullen een wiegelied voor je zingen ’s nachts en op klaarlichte dag een wiegelied vol gedroomde intervallen vol flinterdunne dissonanten en vol wonderschone harmonie want overal zul je altijd zijn en zo houden we het voortaan daar leven we mee voortaan zo lang het ons gegeven is zo lang… we kunnen niet anders er zit niets anders op

(K.W.)

NIET HUILEN SCHAT Zonder tranen lukt het nog steeds niet om dit te schrijven.In mijn oor hoor ik hem zeggen… ‘Niet huilen schat!’.

Afscheid nemen en herdenken

Antoon genoot van zijn meiden.

BIJ ZIJN AFSCHEIDSDIENST IN DE KERK STONDEN OUD-COLLEGA’S VAN DE WEGENWACHT IN EEN EREHAAG

Ineke de Quartel herdenkt haar man Piet Ik voelde mij erg aangesproken door de oproep om een verhaal te vertellen over iemand die je verloren hebt. Het gaat om mijn man, Piet de Quartel. Ik mis hem heel erg en hou nog steeds veel van hem.

Afscheid nemen en herdenken

Mijn zoon Het jaar 2022 waarin ik mijn oudste zoon verloor.

Mijn zoon die geboren werd op een autoloze zondag in 1973.

Mijn zoon die zijn hondje Buffie naar een oom moest brengen omdat hij plotseling een zusje en broertje erbij kreeg.

Mijn zoon die als een guitig jong ventje altijd kattenkwaad uithaalde.

Mijn zoon die als puber het water opzocht met zijn surfplank op een karretje achter zijn fiets.

Mijn zoon die ik zo achter zijn broek moest zitten om zijn best te doen op school.

Mijn zoon die op 17-jarige leeftijd een meisje ontmoette waarmee hij ook getrouwd is.

Mijn zoon die van reizen hield, want hij was een vrijbuiter; je kon hem niet aan banden leggen.

Mijn zoon die de HTS heeft afgemaakt waarop zijn moeder zo trots was dat hij toch een diploma had.

Mijn zoon die ook weer een zoon kreeg waarmee hij trots in een rugzak rondliep.

Mijn zoon die plotseling naar Curaçao vertrok en daar 14 jaar gewoond en gewerkt heeft.

Mijn zoon die vroeg aan zijn moeder “Kan je op komen passen, want wij willen even naar Miami?”.

Mijn zoon die terugkwam uit Curaçao en in Breda ging wonen want Brabant trok hem wel.

Mijn zoon die de diagnose slokdarmkanker kreeg en hij en wij enorm van slag waren.

Mijn zoon die er vol voor ging met bestralingen en chemokuren met daarna een operatie.

Mijn zoon die in april geopereerd werd en van lieverlee achteruit ging.

Mijn stoere sterke humoristische zoon is op 48-jarige leeftijd overleden in juni 2022.

Mijn zoon, wat had ik nog graag dingen uit het verleden met je uit willen praten.

Wat mis ik hem en wat mis ik zijn uitspraak “Ja moeders, op een autoloze zondag ben ik geboren”.

Je moeder

Hij was 40 jaar Wegenwacht bij de ANWB. In 2017 is hij plotseling op bijna 68-jarige leeftijd overleden.

Hij heeft in zijn werkzame leven heel veel meegemaakt. Tijdens zijn werk langs de weg heeft hij veel bekende personen ontmoet (onder andere Majoor Bosshardt). Ook zette hij zich (als voorzitter) in voor de medezeggenschap van de ANWB-organisatie en heeft in die hoedanigheid jaren samengewerkt met Paul Nouwen en Guido van Woerkom (directeuren ANWB). Zo is Piet tijdens een jubileum eens voorgesteld aan Prins Bernhard en hadden ze een onderonsje over hun baarden.

Maar ook op sociaal vlak zette hij zich in voor de medemens. Zo was hij bestuurslid van een bejaardentehuis (Achter de Hoven) en voorzitter van de stichting ‘Open Bejaardenwerk in Sprang-Capelle’.

In die hoedanigheid was hij mede verantwoordelijk voor het opzetten van een alarmeringssysteem voor de ouderenorganisatie.

EREHAAG

Linda, en vier kleinkinderen: Isobel, Minou, Thijmen en Pieter. Wij praten veel over opa met hen. En de jongste kleinzoon wil ook Wegenwacht worden.

Piet heeft verschillende oldtimers opgeknapt, zoals een MG-Midget en een MG-B. Hij kon ook altijd aan het geluid van een motor horen welk merk het was.

Op de tentoonstelling ‘75 jaar Wegenwacht’ zijn ze allemaal met opa’s Wegenwachtauto en opa’s eigen pet en uniformjas op de foto gezet. Dierbare herinneringen.

Wij herdenken elk jaar zijn verjaardag en de dag dat hij van ons is weggegaan.

IN ONS HART Als gezin hebben wij ons 50-jarig huwelijk gevierd tijdens een lang weekend in de Beekse Bergen met Piet in ons hart en onze gedachten erbij.

Ik ben heel dankbaar dat Piet in mijn leven is geweest. Hij zal voor altijd in ons hart zijn en wij zullen hem nooit vergeten.

Ook zat hij in het schoolbestuur van de basisschool Prins Willem-Alexander en een provinciale organisatie voor Protestants Christelijk Onderwijs. Tevens was hij voorzitter van de Commissie van Beheer van kerk De Brug in Sprang-Capelle.

Bij zijn afscheidsdienst in de kerk stonden oud-collega’s van de Wegenwacht in een erehaag en begeleidden hem daarna naar de begraafplaats. De collegialiteit van de Wegenwacht is enorm groot en blijft ook nu nog bestaan.

VIER KLEINKINDEREN Maar ook op persoonlijk vlak wordt hij heel erg gemist. Wij waren bijna 45 jaar getrouwd, hebben twee dochters op wie hij super trots is, Jeannette en

Piet was 40 jaar Wegenwacht