Natuurkrant Rotterdam by UITGEVERIJ 11

NEEM MIJ MEE!

De Natuurkrant PARKEN • WATERBEWUSTZIJN • DUURZAAMHEID • WANDELEN • KLIMAATVERANDERING • TUINEN • VOGELS

In het it een rant z k e z e van d i editie van min

‘Wandelen is het ultieme medicijn’ ~ Hippocrates ca. 460-377 v.Chr. grondlegger van de westerse geneeskunde

IN DEZE E

DIT

IE • Groen D oeners • Rondje kinderbo erijen • Met ko rting naa r WFFR • Stadsvo gels herk • Waterb ennen ewustzijn : Word ee n Waterb • De moo aas! iste wand elroutes • Septem ber Park enmaand • Groene recepten • Rotterd amse tuin en En meer!

VEELZIJDIG & INFORMATIEF

‘Alles is onderdeel van één enkel systeem, de Natuur. Het individuele leven is goed als het in harmonie is met de Natuur’ ~ Zeno van Citium

NIET LULLEN, MAAR POETSEN

Beste Lezer, Wat fijn dat je mij hebt meegenomen! Ik vertel je graag van alles over de Natuur: hoe prachtig en bijzonder ze is en hoe het met haar gaat.

Rotterdamse Groen Doeners...

Het gaat helaas niet zo goed met de Natuur. In een onlangs uitgelekt conceptrapport van de VN waarschuwen wetenschappers dat klimaatverandering het leven op aarde de komende decennia fundamenteel zal veranderen. Nog meer dan aanvankelijk werd gedacht. Nóg meer planten diersoorten zullen uitsterven en het weer zal steeds extremer worden met hittegolven en overstromingen. De verandering in het klimaat is nu al merkbaar...

Ze zagen ruimte voor verbetering en besloten zelf aan de slag te gaan. Marlen kweekt biologische groenten in en voor de wijk, Raymond maakt de stad groener en Anne en Femke rijden met een verpakkingsvrije winkelbus door de stad!

Marlen

Klimaatverandering is een natuurlijk verschijnsel, maar door toedoen van de mens is dit proces de laatste zeventig jaar in een stroomversnelling gekomen. De mens stoot te veel vervuilende gassen uit en doet te weinig om dit te stoppen. De klimaatdoelen worden niet gehaald.

In het noordelijkste puntje van Schiebroek ligt Tuinderij de Stadsboerin, een enorme moestuin waar Marlen groenten, kruiden en bloemen teelt voor oogstgenoten in de wijk.

Nú is de tijd om in actie te komen. Als beleidsmakers, bedrijven en burgers samen actief voor de Natuur gaan zorgen, kan klimaatverandering worden vertraagd. Stap één is herwaardering van de Natuur. Alles wat leeft bestaat bij de gratie van de Natuur. De mens is onderdeel van de Natuur en heeft haar nodig om te overleven, niet andersom.

het moment zijn er 100 oogstgenoten. Een aantal van hen helpt regelmatig mee in de tuin. Meewerken mag, maar het hoeft niet. Marlen krijgt ook hulp van stagiaires van de Biologisch Dynamische Landbouwopleiding Warmonderhof en andere vrijwlligers. Om te leren hoe je een zelfoogst-tuin opzet, liep ze eerst een jaar stage op een gemeenschapsmoestuin in Kinderdorp Neerbosch met Hans Alink als leermeester. Vervolgens ging ze op zoek naar een stuk land in Rotterdam en vond uiteindelijk dit gebied, een voormalige schooltuin. Sindsdien doet Marlen in de wintermaanden haar advieswerk en staat ze in het seizoen – van april t/m oktober – op het land tussen de groenten. Marlen is lid van VELT (Vereniging van Ecologisch Leven en Tuinieren) en noemt haar

De tuinderij is een initiatief van stadsboerin Marlen Arkesteijn. Ze studeerde rurale

tuinderij duurzaam of ecologisch. Ze gebruikt biologisch zaad, planten en potgrond.

sociologie in Wageningen en heeft een advies-en onderzoeksbureau voor non-profit

Ze verbouwt van alles: van gangbare groenten zoals bloemkool, kapucijners en peulen

organisaties in natuurbescherming en de landbouw. Maar ze wilde meer...

tot minder gangbare zoals aardpeer, warmoes en rammenas. Marlen: ‘Het hele seizoen

Marlen: ‘Mijn hart en handen zijn groen. Mijn ouders hadden een tuinbouwbedrijf met

verse, ecologisch verbouwde groenten. Mooier wordt het niet!’

tomaten, komkommers en sla, en we leefden met het hele gezin van een grote moestuin.

Ik ben in het leven geroepen om aandacht te vragen voor de Natuur. Ik laat je de mooie plekken zien in Rotterdam waar de Natuur verzorgd en geliefd wordt, waar samengewerkt wordt met de Natuur en waar je van haar kunt genieten. Ik vertel je ook over de problemen van de Natuur en vooral: wat jij kan doen om beter voor haar te zorgen.

Ik verlangde ernaar om meer buiten te zijn en een concrete bijdrage te leveren aan het

Tuinderij de Stadsboerin ligt op het terrein van

veranderen van ons voedselsysteem. De landbouw is een van de grote vervuilers in onze

Natuurtalent op de Veldkersweg 50 in het Schiebroekse

wereld. Ik wilde het anders doen, zelf met mijn handen in de klei…’

Park, in de bocht waar de Berberisweg overgaat in de

Tuinderij de Stadsboerin werkt volgens het zelfoogst-principe: voor € 275,- per persoon

Veldkersweg en een bedrijventerrein.

per jaar ben je oogstgenoot en mag je het hele oogstjaar voor eigen gebruik oogsten.

stadsboerinrotterdam.nl

Het seizoen loopt van april tot november, met een ruime uitloop van wintergroenten. Op

Raymond

Ik hoop dat mijn verhalen je informeren, verwonderen en inspireren. Samen kunnen we de Natuur weer op één zetten en de wereld veranderen. Niet lullen, maar poetsen!

foto Angeniet Berkers

De Natuurkrant

‘Als we de Natuur volgen, is alles gemakkelijk en onbelemmerd; maar als we de Natuur bestrijden, is het leven als roeien tegen de stroom in...’ ~ Seneca

Een geveltuin is niet alleen leuk, het is ook goed voor de biodiversiteit en voor het sociale contact in je straat. Veel voordelen dus. Ik deed een oproep op de Facebook-

Aangemoedigd door de stadscampagnes van Raymond Landegent gingen de afgelopen jaren honderden Rotterdammers aan de slag met een geveltuin: een strook groen op straat bij je huis.

pagina van Plantenasiel Rotterdam aan alle Rotterdammers om ook een geveltuin aan

Samen met zakenpartner Berend van Zanten heeft

verkiezing van de mooiste geveltuin (in juli) en de Geveltuinendag (in september).

Raymond het bedrijf Groenemorgen waarmee de

Het leukst vindt Raymond het domino-effect in de stad. Raymond: ‘Zien geveltuinieren,

mannen middels projecten, campagnes en evene-

doet geveltuinieren. Rotterdammers gaan helemaal los met de geveltuintjes. Het leukste

menten werken aan een groenere en socialere stad.

van alles vind ik de groene kartrekkers. Buurtbewoners die hun buren motiveren om een

Het bedrijfsmotto is veelzeggend: ‘Duurzaamheid is

geveltuin aan te leggen en de fans die flyeren en posters achter hun ramen plakken. Ik

leuk, maar je moet er wel wat te drinken bij hebben’.

denk dat we de 1000 geveltuinen al vér gepasseerd zijn. Maar het gaat natuurlijk niet

Met andere woorden: het moet wel leuk zijn.

om dat getal. Waar het om gaat is dat Rotterdam vergroent. Samen je buurt vergroenen

Raymond: ‘Does it spark joy? Daar gaat het om.’

is misschien wel het mooiste wat er is!’

te leggen.’ ‘De oproep ging viraal! Open Rotterdam en AD wilden me interviewen en in een opwelling riep ik: ik wil er 1000 dit jaar. Rotterdams Weerwoord (programma vanuit gemeente Rotterdam voor klimaat-adaptatie vraagstukken) wilde de campagne ondersteunen. Dit jaar zijn we verder gegaan met de campagne NK Tegelwippen, de

Met campagnes zoals ‘NK Tegelwippen’ zit het met die joy wel goed. Hoe begon het eigenlijk allemaal?

nk-tegelwippen.nl

Raymond: ‘Door corona viel 95 procent van ons werk Het vlaggetje op de cover van deze krant komt van een vlaggenkaart uit 1783.

De Natuurkrant is een uitgave van Uitgeverij 11 © Niets uit deze krant mag gekopieerd of gebruikt worden zonder toestemming van de de uitgever. Deze krant is digitaal te lezen op issuu.com/uitgeverij11 De Natuurkrant is tot stand gekomen in samenwerking met het Rotterdams Milieucentrum, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Natuurstad Rotterdam en diverse Rotterdamse duurzame ondernemers. Wij danken iedereen voor de fijne samenwerking!

weg en had ik ineens ‘corona-vakantie’. Ik was voornamelijk thuis en dan kun je het maar

Raymond blogt over allerlei duurzame

beter gezellig maken! Zo kwam ik op het idee om een geveltuin aan te leggen.

zaken op groenemorgen.org

Anne & Tessa

Geïnspireerd door Het Zero Waste Project Boek kwamen ze op het idee van een verpakkingsvrije winkel. Inmiddels rijden partners Anne Sonnleitner en Tessa Overboom met hun duurzame winkelbus op vier vaste routes door Rotterdam en Capelle a/d IJssel. Tessa: ‘De hoeveelheid plastic afval na een bezoek aan de supermarkt bezoek ging ons steeds meer tegenstaan. Al brainstormend kwamen we op het idee om een mobiele winkel te beginnen waar je eenvoudig verpakkingsvrije boodschappen kunt doen.’ Ze schreven een bedrijfsplan en vroegen subsidie aan bij gemeente Rotterdam maar werden afgewezen. Gelukkig was dit geen reden voor Tessa en Anne om op te geven.

goedeboekjes.nl info@goedeboekjes.nl

DE NATUURKRANT

Tessa: ‘In tegendeel. We hadden inmiddels een bedrijfsplan van 60 pagina’s en geloofden erin. Met particuliere leningen, crowdfunding en eigen geld lukte het alsnog om de winkel op te zetten. Inmiddels heeft Tessa haar baan in de horeca opgezegd en werkt ze fulltime voor Potjes & Deksels. Tessa: ‘Anne heeft nog een baan ernaast, maar de rondes rijden we altijd samen, dat is gezellig en zo kunnen we onze klanten goed helpen.’ Op de website staan de routes en tijden en kun je je aanmelden voor een herinnering per mail of app als de bus eraan komt. De bus rijdt op Bio-CNG: gemaakt van slib en

restafval met 90 procent minder CO2 uitstoot dan benzine. Verzamel dus snel je lege potjes, bakjes, deksels en zakjes en zoek Anne en Tessa op voor je boodschappen zonder (plastic) afval! Potjes & Deksels staat eens per twee weken op de Rotterdamse Oogstemarkt.

potjesendeksels.nl

DE NATUURKRANT

‘We zijn zo graag in de vrije Natuur, omdat ze geen mening over ons heeft’ ~ Friedrich Nietzsche

Zelf groenten verbouwen is makkelijker dan je denkt! Niets wakkert de liefde en verwondering voor de Natuur aan als het verbouwen van groenten. De vreugde als je zaadjes ontkiemen, de schoonheid van de groeiende planten, de dankbaarheid bij het oogsten en tot slot het genot van je eigen oogst op je bord! Zelf voedsel verbouwen is goed voor hart en ziel. En het is makkelijker dan je denkt! Wil jij ook sugarsnaps, kropsla, palmkool, snijbiet, wortel, boterboon, paksoi en/of klimcourgette uit je eigen moestuin?

NEEM EEN BAD IN HET BOS In de jaren ’80 ontstond in Japan een nieuwe natuurtherapie: Shinrin-yoku, wat letterlijk ‘bosbaden’ betekent. Het is een vorm van mindfulness: je dompelt jezelf onder in de atmosfeer van het bos en beleeft de natuur aandachtig met al je zintuigen. Bosbaden is goed voor je gezondheid. Een hele rits wetenschappelijke studies onderstreept de gezondheidseffecten. Shinrin-yoku is stressverlagend en ontspannend, het verlaagt cortisol en adrenaline, het brengt het sympatische zenuwstelsel tot rust (het ‘fight of flight’ systeem), het activeert je parasympatische zenuwstelsel (het ‘rust en herstel’ systeem), het verlaagt de bloeddruk, het verbetert concentratie en geheugen, het helpt tegen piekeren, vergroot je creativiteit en probleemoplossend vermogen, zorgt voor afname van angstige gevoelens, depressie en boosheid, geeft energie en stimuleert het immuunsysteem door een toename van lichaamseigen Natural Killer (NK) cellen. Kortom: bomen zijn goed voor je! Sinds corona wandelen we veel meer met zijn allen. Dat is een goede zaak. Heb je wandelinspiratie nodig? In deze kant vind je diverse mooie wandelingen in de regio en prachtige parken om je onder te dompelen in de Rotterdamse Natuur en heerlijk te bosbadderen!

Het enige dat je nodig hebt is een duurzame moestuinbak van minstens 30x30cm., of een grotere bak die je verdeelt in vakken van 30x30cm., eventueel een klimrek, een buitenplek met minstens 6 uur zonlicht, goede organische potgrond, zaad, water en een beetje liefde! In het boek de Makkelijke Moestuin vertelt Jelle Medema je stap voor stap hoe je heel eenvoudig, zonder gedoe, je eigen groenten kunt kweken. Je hoeft er geen groene vingers voor te hebben en het vraagt geen zwaar werk. Het kan overal, in je tuin of op je balkon, zo groot of klein als jij wilt! Met dit boek als handleiding, leer je het hele proces van zaaien tot oogsten en krijg je het beste resultaat met zo min mogelijk werk. Iedereen kan op deze manier groenten verbouwen, want de Makkelijke Moestuin lukt altijd!

foto van vitamina poleznova via Unsplash

De Makkelijke Moestuin Jelle Medema en Saskia Naber ISBN 9789058213044 • prijs €21,99 makkelijkemoestuin.nl

Bloemen houden van mensen...!? In Nederland worden jaarlijks 12 miljard bloemen verkocht. Waarschijnlijk denk je met zo’n bloemetje de Natuur in huis te halen. Maar de bloemenindustrie doet de Natuur vaak meer kwaad dan goed. Waar kun je op letten als je een bloemetje koopt? Bloemen uit de winkel zijn helaas vaak niet erg duurzaam.

om je boeket. Dat ziet er net zo leuk uit en scheelt veel

flowermiles – die veel bloemen afleggen uit teeltgebieden

WAT IS JE TOEKOMSTDROOM VOOR KORE?

Een bosje uit de verwarmde kas of ingevlogen uit een ver

(plastic) afval.

in Afrika, Zuid-Amerika en elders. Deze bloemen worden

‘Ik wil biologische bloemen en planten op de kaart zetten

dagelijks in grote getalen verscheept naar Nederland in

voor stadsmensen. Ik wil mensen een positief alternatief

land heeft een flinke klimaatimpact. In de bloementeelt wordt veel water gebruikt en ook veel chemische bestrij-

Biologische bloemen

koelvliegtuigen en -vrachtwagens. Ze worden deels ook

bieden op de reguliere sierteelt. Ik wil dat doen door men-

dingsmiddelen (pesticiden). Greenpeace deed onderzoek

De beste keus is een biologische boeket. In de biologi-

weer verder geëxporteerd. Niet alleen die flowermiles

sen te informeren en de mooie verhalen te vertellen van

en vond meer dan 40 gifstoffen in een gemiddeld boeket

sche bloementeelt worden helemaal geen chemische

zijn schadelijk, ook de mensonterende arbeidsomstan-

de telers waar ik mijn bloemen inkoop. Mensen blij maken

snijbloemen. Het ging om stoffen die giftig zijn voor bijen

bestrijdingsmiddelen gebruikt. Dit is het best voor de

digheden, vervuiling en waterverspilling in de landen van

met mooie, duurzame boeketten, dat doe ik het liefst!’

en in Nederland verboden zijn.

Natuur en de biodiversiteit. Helaas is het aantal bio-

herkomst zijn schrikbarend.’

telers in Nederland nog heel klein. Dit komt vooral omdat

Bestrijdingsmiddelen

de vraag naar biologisch geteelde bloemen niet groot is.

EN BLOEMEN UIT NEDERLAND DAN?

De bloemenindustrie staat bekend als een ‘hoog risico’

‘Helaas zijn ook Nederlandse bloemen niet heilig. Heel

categorie, als het gaat om verboden middelen. Een groot

veel bloemen worden in grote kassen geteeld; dat

deel van de snijbloemen in de Nederlandse winkels

vraagt om enorm veel water en energie. Ook worden in

komen uit het buitenland. De meest verkochte bloem bijvoorbeeld, de roos, komt uit Afrika waar telers bestrijdingsmiddelen gebruiken die hier verboden zijn. Waar kun je op letten als je een bloemetje koopt?

In Rotterdam verkoopt Fien de Graaf duurzame, biologische bloemen uit de regio. Raymond Landegent interviewde haar over haar bloemenwinkel Kore.

De beste keus zijn vollegrondsbloemen van Nederlandse

Nederland veel gifstoffen gebruikt bij de teelt, zowel in kassen als in de volle grond. In beide gevallen komen die gifstoffen terecht in de lucht en in het water en dat heeft effect op de biodiversiteit, die raakt uit balans. Slechts 1 procent van de bloementeelt is biologisch.’

bodem. In het najaar zijn zonnebloemen een goede keuze,

WAAROM BEN JE GESTART MET KORE?

in de winter tot en met het voorjaar scoren tulpen goed

‘Ik ben opgeleid als ontwerper en werkte jarenlang in de

HOE KUN JE TOCH DUURZAAM VAN BLOEMEN

qua duurzaamheid. Ook gladiolen, guldenroede, lelies en

culturele sector. Daarnaast werkte ik als vrijwilliger bij

GENIETEN?

narcissen van Nederlandse bodem in het seizoen zijn een

een biologische bloementeler (Loofwerk) op het land en

‘Zelf bloemen zaaien! In je tuin, je balkon of op straat.

goed keuze. Minder duurzaam zijn bloemen uit het bui-

raakte steeds meer onder de indruk van de manier van

Dan kun je er af en toe eens wat plukken en de bijen en

tenland zoals rozen, orchideeën, gerbera’s en chrysanten.

omgaan met de grond en de natuur. Ik ging meelopen bij

insecten kunnen ervan meegenieten. Als je geen groene

Iets anders om op te letten is de verpakking van je

een bloemist en voelde: Ja, ik wil meer met m’n handen

vingers hebt, kun je ook langsgaan bij pluktuinen waar

boeket.

werken en het liefst met duurzame bloemen en planten…’

je voor een klein bedrag je eigen boeket mag plukken.

Verpakkingsmateriaal

HOE IS HET GESTELD MET DE DUURZAAMHEID VAN

die horen bij het seizoen. In de winter verkoop ik vanuit

Vaak worden bloemen verpakt in Single Use Plastic dat

BLOEMEN?

Kore alleen droogbloemen omdat er in die periode in

Duurzame bloemenwinkels in de buurt vind je op

thuis meteen in de afvalbak verdwijnt. Zonde en nergens

‘Slecht. De sierteelt sector is helaas echt behoorlijk

Nederland gewoonweg nog geen snijbloemen groeien uit

slowflowers.nl

voor nodig. Vraag om een papieren wikkel of een touwtje

vervuilend. Het begint bij de afstand – de zogenaamde

de open grond…’

Lees het volledige interview met Fien op groenemorgen.org

In de winkel is het altijd het best om bloemen te kopen

Kore Bergweg 256-a korekore.nl

Deze pagina is powered by Rotterdams Milieucentrum

DE NATUURKRANT

IN SEPTEMBER IS HET WEER TIJD VOOR DE ROTTERDAMSE PARKENMAAND! Voor de zevende keer wordt in september de Rotterdamse Parkenmaand georganiseerd. U kunt dan in de Rotterdamse parken genieten van wandelingen, workshops, natuurwerkdagen en (dans)voorstellingen. Het programma is te vinden op www.parkenmaand.nl. met de populaire XXL wandelingen vanaf het Luchtpark

GROENE CONNECTIE

over de Luchtsingel naar de DakAkker dakboerderij.

Groen verbindt buurten en haar bewoners. De Groene

Voorgaande jaren waren deze wandelingen binnen een

connectie in Rotterdam West doet dat letterlijk! Een

paar dagen volgeboekt. Dus wees er snel bij!

groen ‘lint’ door Delfshaven verbindt groene initiatieven aan elkaar via een wandelroute van acht kilometer. Op zondag 19 september kunt u samen met stadsgenoten deze acht kilometer lange groene connectie meefietsen. Onderweg vertellen betrokken bewoners meer over de Buurttuin op het Dakpark, het Essenburgpark, de buitenplaats Spangen, Park 1943, de Spoortuin en het zelfbeheer en wat groen hen oplevert. Een verrassende fietstocht met inspirerende sprekers die deels over het oude spoorwegtracé loopt.

Wandelen met Marius Huender door het Kralingse Bos

De start is om 10.30 uur bij de ‘APPELS’ op de Heemraadssingel. Kijk voor meer info op degroeneconnectie.nl

AFTRAP

Erik Kaiel en een productie van arch8. In de unieke voor-

De aftrap van de Parkenmaand 2021 is op zondag 5

stellingen van Murikamification wordt het publiek verrast

september in wijkpark Het Oude Westen. Met om 13 uur

in de straten van hun eigen stad … In dit geval in ons

de jaarlijkse Groenrede(n), muziek, presentaties en dans-

eigen mooie park! Ticketverkoop via parkenmaand.nl

Wandelen met Wilma Kruger van het Wijkpark

De Rotterdamse boswachter vertellen met hart en ziel

voorstelling. De ceremoniële aftrap door wethouder Bert

over hun parken. U kunt de hele maand september met

Wijbenga (buitenruimte) is direct na de Groenrede(n).

hen mee de parken in. Een boswachterswandeling boekt

De groenrede(n) werd in 2019 uitgesproken door Wim

u op parkenmaand.nl

Pijbes, in 2020 door directeur Kees Moeliker van het Natuurhistorisch Museum en vorig jaar door de Gebroeders

De Groene Connectie in West

WEES WELKOM U bent van harte welkom in de Rotterdamse parken tijdens de Rotterdamse Parkenmaand! Meer info en alle activiteiten kunt u vinden en boeken op:

www.parkenmaand.nl

Groen.

De boswachters legt uit...

MEEWERKEN IN HET PARK In veel Rotterdamse parken werken vrijwilligers. Zij doen

Aftrap Parkenmaand 2020 door wethouder Wijbenga

vaak de extra klussen zoals het ecologisch beheer. Tij-

Jong en oud ontdekken het park...

dens de Parkenmaand kunt u ook de handen uit de mouwen steken en meewerken in de parken! In het Kralingse Bos bijvoorbeeld, maar ook op het dakpark in Delfshaven, Het Park bij de Euromast

het grootste openbare dakpark van Europa! Iedere zaterdagochtend vanaf 10 uur gaan de vrijwilligers

WANDELEN IN HET PARK

aan de slag. In september kunt u zich bij hen aansluiten.

Ook zijn er dit jaar weer veel mooie wandelingen en

Aanmelden via dakparkrotterdam.nl

tochten in voorbereiding. Zo kunt u iedere zondagmiddag Dansduo Marta Alstadsæter en Kim Jomi Fischer

in september mee met ecoloog Han van Hulzen met

Aan het werk in en voor de Rotterdamse parken

de bomenwandeling Heemraadspark en organiseert DANSEN IN HET PARK

de stichting Droom en Daad samen met de gemeente

Zondag 5 september start om 14.00 uur de dansvoorstel-

Rotterdam wandelingen door Het Park.

ling ENGEL in Wijkpark Het Oude Westen, een voorstel-

In dit park, ontworpen door vader en zoon Zocher, is al

ling van het Rotterdamse makersduo Marta Alstadsæter

veel gebeurd en gaat nog veel gebeuren. Stichting Droom

en Kim Jomi Fischer. Meer info op martaandkim.com

en Daad wil samen met Gemeente Rotterdam dit histo-

De tweede voorstelling van ‘dansen in het park’ is op

rische Rijksmonument dat aangelegd werd in 1875 weer

zondagmiddag 12 september in Het Park bij de Euromast

zoveel mogelijk terugbrengen in de oorspronkelijke staat.

met MURIKAMIFICATION, naar een choreografie van

In het centrum van Rotterdam kun je weer meelopen

Foto’s: Tom Pilzecker / Karin Oppelland / Loes Schakenbos

De Parkenmaand wordt georganiseerd door het Rotterdams Milieucentrum op initiatief van het Parkenoverleg en wordt (financieel) ondersteund door de gemeente Rotterdam, Stichting Droom en Daad, de Postcode Loterij, Stichting Bevordering van Volkracht en het Elise Mathilde fonds.

DE NATUURKRANT

‘De natuur is niet alleen materie, ze is ook spirit’ ~ Carl Jung

Parken Parade WANDEL INSPIRATIE

5 PIM JANSE IS BOMENRIDDER Stichting de Bomenridders streeft ernaar dat bomen in Rotterdam minimaal vijftig jaar oud kunnen worden en dat het aantal oudere bomen blijft groeien.

Foto’s: Tom Pilzecker • tompilzecker.nl

WOLLEFOPPENPARK

ESSENBURGPARK

HET PARK BIJ DE EUROMAST

Het Wollefoppenpark is een stadspark in de wijk

Het Essenburgpark ligt in Rotterdam-West langs de

Hier vind je de grootste verzameling oude bomen in

Zevenkamp. Er is een wandelnerwerk en er worden

Essenburgsingel, in de spoorzone tussen het Marnix

Rotterdam en diverse vogels zoals de blauwe reiger, de

regelmatig leuke activiteiten georganiseerd. In 2007

Gymnasium en de Mevlana Moskee. Bewoners ontwikkel-

bosuil, de groene specht en de boomkruiper.

wilde de wethouder hier een villapark bouwen, maar door

den hier samen met het Waterschap en de gemeente een

Het park is ontworpen in 1852 door de bekende tuinar-

diverse bewonersacties ging het plan van tafel. Een groep

groene zone met een pluktuin, wandelroutes en een apart

chitect Zocher, die ook het Amsterdamse Vondelpark

bewoners richtte de werkgroep Wollefoppengroen & Co

gebied waar honden vrij mogen lopen.

ontwierp. In 1960 werd hier de internationale tuinbouw-

op. Naast behoud van het park, ontstond het initiatief om

Dit bijzondere park is eigenlijk een stuk ruige natuur

tentoonstelling Floriade gehouden, waarvan de Hyacin-

samen een Eetbaar Park te realiseren vlakbij het park.

met een sociale functie. Het is de schakel die de ‘Groene

tenvallei een restant is.

. Inmiddels kunnen bewoners elkaar daar ontmoeten

Connectie’ mogelijk maakt (zie pagina 4).

Aan de zuidkant van het park is een uitkijkheuvel met

voor groene gezelligheid en workshops in de Take Tuka

Het Essenburgpark is de groene long van de wijk en doet

prachtig uitzicht op de Nieuwe Maas. Aan de Noordrand

Tuin en in de aan elkaar geschakelde zeecontainers het

ook dienst als bufferzone om Rotterdam-West droog te

van het park staat het prachtige Noorse Zeemanskerkje

‘Groene Stekkie’.

houden bij heftige regenval.

uit 1912. Dit Rijksmonument is vrij te bezichtigen, een

Wollefoppengroen.nl • Facebook Wollefoppengroen & Co

essenburgpark.nl

aanrader!

MELANCHTONPARK

PRINSENPARK

RUIGEPLAAT BOS

Dit park ligt vlakbij metrostation Melanchtonweg, tussen

Dit jonge park ligt naast begraafplaats Oud-Kralingen.

Dit bijzondere bos in Hoogvliet ontstond toen in 1997

een vaart met een Knotwilgenlaantje en de Erasmussingel.

Het is een fijne plek voor rust, ontspanning en sport.

een storm over het toenmalige stadspark raasde en de

Het vormt een groene verbinding tussen het buitengebied

In het park staat een kunstwerk van Frans de Wit: een

kruinen van de populieren los rukte. Op advies van ARK –

(Schieveense Polder) en de Bergse Plassen. Het park heeft

vierkant eiland in het midden van een plas met daarop een

Aanjagers van wilde Natuur- liet de gemeente het gebied

speelse paden en afwisselende begroeiing en voelt hier

gekantelde betonnen schotel met oplopende balken. In het

begrazen door Schotse hooglanders en verder met rust.

en daar bijna als een bos. Je loopt er in een half uurtje

midden van de schotel zit een vierkant gat, dat het laagste

De natuur herstelde zich en kwam schitterend en sterker

doorheen.

punt van Nederland symboliseert: 6.67m beneden NAP.

terug! Er zijn inmiddels allerlei soorten planten en dieren

Het Melanchtonpark heeft een aantal bijzondere ele-

Later bleek echter dat het laagste punt in Nieuwerkerk aan

bijgekomen zoals vlierbessen, bramen, paddenstoelen,

menten: stapstenen om de vijver te passeren, een houten

den IJssel ligt!

spechten en trekvogels.

looppad over het water, verrassende hoogteverschillen en

Er wordt veel gevist langs langs de plas. De natuurvriende-

Het Ruigeplaatbos ligt aan de Oude Maas en is 37,5

houten bruggetjes. In het park leven eenden, meerkoeten,

lijke flauw aflopende oevers dragen bij aan de waterkwali-

hectare groot. Het bos is vernoemd naar een zandplaat in

waterhoentjes en zwanen. Aan de rand van het park is

teit met veel kleine dieren en planten die zuurstof afgeven

de Oude Maas.

speeltuin de Torteltuin met Pluk van de Petteflat-thema.

aan het water en zo helpen het schoon te houden.

Meer info over ARK vind je op ark.eu

SCHAT VAN SCHOONDERLOO

SCHIEBROEKSEPARK

WIJKPARK HET OUDE WESTEN

Dit idyllisch buurtparkje in de Schoonderloostraat in

Dit park is in de loop der tijd steeds natuurlijker aangelegd.

Dit buurtpark uit 1987 ligt tussen de West-Kruiskade,

Delfshaven wordt beheerd door vrijwilligers uit de buurt.

Zo zijn er nu bijvoorbeeld ‘takkenrillen’ met snoeihout die

Gouvernestraat en Westersingel. Het bestaat uit een

Ooit stond hier een kerkje en toen de gemeente er jaren

de atuur voeden en ondersteunen. Verder zijn de oevers

voorplein met bloeiende perenbomen, bankjes en nieuwe

later huizen wilde bouwen, zei de buurt: ‘Niets daarvan! Wij

en de beplanting aangepast.

fonteinen, een groot sportveld annex ligweide en een

willen een park!’ En zo geschiedde het.

De Schotse hooglanders zorgen voor variatie en een

romantisch deel met bomen en struiken. Het park is

Burgemeester Aboutaleb plantte een boom in het park en

natuurlijk evenwicht in de begroeiing. De grazers houden

omsloten door een hek, dat sluit met zonsondergang.

schreef in het gastenboek: ‘Lieve schatten, Hartelijk dank

het groen kort, zonder te rigoureus te werk te gaan als een

Achterin het park is een dierenhofje met geiten, schapen,

voor de geweldige inzet voor dit mooie stukje Rotterdam.

maaimachine.

kippen, konijnen en cavia’s. Er is een jeu-de-boules-baan

De stad is jullie erkentelijk. Zonder actieve burgers geen

In het park bloeien beschermde soorten zoals de zwane-

en een wijktuin. Dit alles wordt door vrijwilligers beheerd

stad. De ‘Schat’ van de stad.’

bloem, dotterbloem, grote kaardebol en brede wespenor-

en onderhouden. Op woensdagmiddag schenken ze

Het parkje bestaat uit vier tuinen: ‘aan het water’, ‘bij het

chis. Ook leven er verschillende soorten vleermuizen, van

gratis thee.

bos’, ‘langs de straat’ en ‘rond de rozen’.

de gewone dwergvleermuis tot de rosse vleermuis en

Bij de entree van het park staat het beeld op ware grootte

Meer info over dit park lees je op de website.

de watervleermuis. Als je geluk hebt, kun je ze zien in de

van de beroemde Rotterdammer Rigardus Rijnhout, die

schatvanschoonderloo.nl

ondergrondse vleermuisbunker!

met 2.37m de langste man van Nederland was.

Pim: ’13 jaar geleden zag ik een cursus Bomenridders voorbij komen. Ik heb altijd een zwak gehad voor bomen en meldde me aan. Enkele jaren later was ik voorzitter... Het actieve bestuur bestaat uit vijf mensen en daarnaast is er een flink aantal actieve Ridders. Bomen kunnen niet voor zichzelf opkomen, daarom doen wij het voor ze. We doen dat door op allerlei manieren het boombewustzijn in de stad te vergroten. Zo zitten we regelmatig rond de tafel met gemeentelijke diensten, woningcorporaties en de wethouder: let op, daar staat een boom, hou er rekening mee in de plannen! In Rotterdam worden per jaar zo’n 500 kapvergunningen afgegeven, dat kan gaan om 1 boom of om 150 bomen. Als je alle bomen meetelt, dus alle gemeentelijke bomen, de bomen in het Kralingse bos, in het Havengebied, op binnenterreinen van woningcorporaties en op particuliere grond, telt Rotterdam ongeveer 500.000 bomen. Dat zijn er veel, maar in een stad die voortdurend in beweging is, gaan ook veel bomen dood door vernieling, aanrijschade, ziekte, ouderdom, kap en niet te vergeten milieuvervuiling. Via de stichting krijgen wij heel veel mail met de meest uiteenlopende vragen over bomen. Wij hebben helaas de capaciteit niet om overal te komen helpen, daarom proberen we mensen vooral te inspireren om zelf tot actie over te gaan. Op onze website staat uitgelegd wat je in diverse situaties kunt doen. Wat altijd geldt: als de kettingzaag ronkt, dan ben je te laat… Soms komen we in actie voor een individuele boom. We zijn nu bijvoorbeeld bezig voor een monumentale beuk aan de Vijverweg nr. 8 in Kralingen. En samen met de bewoners van de Provenierswijk hebben we bezwaar aangetekend tegen de kap van zes monumentale platanen op het plein naast C.S. Ze willen daar een torenflat bouwen met de naam Treehouse (!) We hebben de rechtszaak gewonnen maar de gemeente heeft hoger beroep aangetekend. Wij wachten af. In onze ervaring is er in goed overleg bijna altijd een oplossing te vinden. Waarom ik Bomenridder ben? Bomen dragen bij aan een duurzame, klimaatbestendige en leefbare stad. Bomen houden mensen in leven. Zo simpel is het!’ debomenridders.nl

DE NATUURKRANT

Deze pagina is powered by Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

WORD EEN WATERBAAS!

Het klimaat verandert en daar moeten we ons op voorbereiden... Waterbewustzijn is belangrijk. Zeker in een land als Nederland, dat voor een groot deel onder zeeniveau ligt. Bewust omgaan met water zit hem in grote en kleine aanpassingen. Wil je bijdragen, maar weet je niet hoe? Met deze tips word je een echte waterbaas! Wil jij ook graag bijdragen aan schoon en voldoende water? Dat is gelukkig makkelijker dan je denkt. Met een paar kleine aanpassingen in en om het huis, kan je al veel bereiken. Bijvoorbeeld door geen frituurvet, verf of medicijnen door de wc te spoelen, door regenwater op te vangen in een regenton, door stenen om te ruilen voor een plant en / of door tijdens een wandeling plastic afval op te ruimen.

Met onderstaande tips kun je deze zomer - én in de toekomst extra genieten van de natuur, het groen en het blauw!

TIP 1. HAAL TEGELS UIT JE TUIN EN/OF MAAK EEN GEVELTUINTJE

TIP 2: PLAATS EEN REGENTON

Als je tegels in je tuin vervangt door groen, kan regen-

Lange droge zomers en hevige regenbuien wisselen el-

HET REGENT TONNEN!

water op die plek de bodem inzakken. Een goede

kaar steeds heftiger af en die weersextremen leiden tot

Via de actie Het Regent Tonnen kun je in Rotterdam

vuistregel voor de tuin is : 40 procent steen, 60 pro-

overlast. Denk aan dorre planten, lekkages, overbelaste

een regenton kopen met korting.

cent groen. Maar ook met één tegel minder maak je

riolering, bodemdaling en verzakkende huizen.

al een verschil. Wil je toch graag tegels, kies dan voor

Met een regenton vang je water op bij regen dat je

ZO WERKT HET

waterdoorlatende tegels. Een tuincentrum of hovenier

later kunt gebruiken bij droogte. Door op deze manier

Kies een regenton uit op de keuzekaart van de website.

kan je hierover informeren.

bewuster met water om te gaan en regenwater in te

De prijzen variëren van € 65,- euro voor een kunststof-

Wat ook helpt zijn plantenbakken, een grasmat of een

zetten voor planten en bomen help je de stadsnatuur

ton van 100 liter tot € 170,- euro voor een eikenhouten

groene schutting in je tuin. Hang en zet planten op je

wat leidt tot meer verkoeling, verfraaiing en een betere

ton van 220 liter.

balkon of maak een geveltuin, zo fleur je de straat op

Hoe groen zijn uw vingers? Doe De Nationale Tuin-

biodiversiteit. Met een regenton draag je dus bij een

Vraag een aansluiting aan via de website en binnen zes

én draag je bij aan het voorkomen van wateroverlast

check via de gratis app en meet hoe groen uw vingers

klimaatbestendige stad en help je de natuur een handje!

weken wordt de ton op een afgesproken datum en tijd

bij hoosbuien. Meer groen in de stad zorgt er ook voor

zijn! U ontvangt ook meteen leuke tips voor een

(altijd op een donderdag) aan huis geleverd en meteen

dat de temperatuur daalt. Wist je dat mensen zich

groene en fijne tuin.

aangesloten.

bewezen prettiger en gezonder voelen in een groene omgeving? Win win win dus!

De aansluitkosten van de regenton worden deels

Kijk voor meer tips op hhsk.nl/tuintips

gesubsidieerd. Daarom betaal je voor het bestellen, transport en aansluiten slechts €50,- per ton.

Enige voorwaarde: er moet een regenpijp zijn!

TIP 3. HOU JE VAN EENDJES? VOER ZE DAN GEEN BROOD

hetregenttonnen.nl

Eendjes voeren is leuk, maar voor eenden is brood niet goed:

missen. Brood is ook schadelijk voor de kwaliteit van het water. De voedingsstoffen uit brood lossen op in het water waardoor wildgroei van blauwalg en kroos kan ontstaat en vissen kunnen doorgaan. Wil je de eendjes graag voeren? Geef ze dan liever sla, andijvie, mais en doperwten!

TIP 4 : GOOI GEEN AQUARIUMPLANTEN IN DE SLOOT Veel aquariumplanten komen van oorsprong niet in de Nederlandse wateren voor. Deze zogenaamde ‘invasieve exoten’ kunnen inheemse soorten verdringen, zorgen voor een te laag zuurstofgehalte in het water en belemmeren de doorstroming. Gooi aquariumplanten daarom in de GFT-bak en niet in de sloot.

Zwem jij ook zo graag in natuurwater? Regio Rotterdam telt maar liefst zeven officiële buitenzwemlocaties: de Kralinger Esch, de Kralingse Plas, de Zevenhuizerplas noordwestelijk strand, de Zevenhuizerplas Nesselande, ’t Zwarte Plasje in Hillegersberg, de Bleiswijkse Zoom in Lansingerland en de zwemplas Krimpenerhout. Het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard houdt het hele waterseizoen - van mei t/m september - de kwaliteit van het water goed in de gaten. Het water wordt onder meer beoordeeld op de hoeveelheid bacteriën uit uitwerpselen van mens en dier en de hoeveelheid blauwalgen. Vorig jaar was het aantal waarschuwingen en negatieve zwemadviezen vanwege giftige blauwalgen in onze regio lager dan ooit. Via de gratis zwemwater-app of de website zwemwater.nl vind je actuele informatie over honderden officiele buitenzwemlocaties in Nederland.

Foto van Huy Phan via Unsplash

voedsel staan, waardoor ze veel belangrijke voedingsstoffen

Foto van Joshua J. Cotten via Unsplash

het is te eenzijdig en zout. Eenden die brood eten, laten ander

DE NATUURKRANT

‘De natuur bedriegt ons nooit: wij zijn het die onszelf bedriegen’ ~ Jean-Jacques Rousseau

LANDBOUW MOET OP DE SCHOP ‘We kunnen niet doorgaan op deze manier...’

Wereldwijd neemt de biodiversiteit af, planten diersoorten verdwijnen. De landbouw is hier een belangrijke oorzaak van door intensivering en grootschalig gebruik van kunstmest en pesticiden. Biologische teelt biedt uitkomt. Op land waar biologisch geboerd wordt, is 30 procent meer biodiversiteit dan op reguliere landbouwgrond. Biodiversiteit is een parapluterm voor alle soorten dieren,

diversiteit afneemt. Onze akkerbouw is heel erg gericht

saties zouden zich veel drukker moeten maken om wat

van oude economische structuren: niet een alsmaar

planten en schimmels die leven op aarde. ‘Maar biodiver-

op schaalvergroting en het telen van gewassen die het

er in landbouwgebieden gebeurt. Het stikstofoverschot is

groeiende economie als uitgangspunt maar de Natuur.

siteit staat niet alleen voor de hoeveelheid soorten,’ zegt

meeste opbrengen. Maar honderden hectaren aardappe-

grotendeels terug te voeren op de landbouw, dat is echt

Biodiversiteit en Natuur zou leidend moeten zijn in de

milieuwetenschapper en universitair docent Alexander

len en bieten zorgen voor een kaal landschap met weinig

wel duidelijk. Ook de enorme veestapel draagt bij aan het

landbouw. Niet-duurzame productie en diensten ontmoe-

van Oudenhoven. ‘Het staat ook voor de hoeveelheid

natuurwaarde en allerlei milieuproblemen.’

stikstofoverschot. Als we er iets aan willen doen, moeten

digen door middel van belastingen; duurzame productie

we daar beginnen.’

en diensten bevorderen door middel van subsidies.’

individuen per soort (populaties), de mate waarop deze verdeeld zijn, en de hoeveelheid en diversiteit aan eco-

‘Door gebruik van (kunst)mest en pesticiden kunnen boe-

systemen, de leefgebieden van de soort. Of je het nu hebt

ren zeer hoge opbrengsten behalen, soms wel de hoogste

Technologische innovatie

Lagere opbrengst

over een lieveheersbeestje of over de gehele Amazone,

in Europa. Maar door die kunstmatige toevoegingen

In de landbouwsector wordt gewerkt aan nieuwe techno-

Veel gehoorde kritiek op duurzame biologische landbouw

beide betreft biodiversiteit.’

neemt het bodemleven af, verdwijnen insecten, vogels,

logie om de landbouw milieuvriendelijker te maken. Emis-

is dat de opbrengt lager is. Daar tegenover staat dat

siearme stallen, ander krachtvoer… Deskundigen zetten

de bioboer niet hoeft te investeren in kunstmest en

is te weinig biodiversiteit om de natuur haar werk te laten

vraagtekens bij deze benadering. Klaassen: ‘Technolo-

pesticiden, wat veel geld scheelt én milieuvriendelijker

IPBES een internationaal rapport over biodiversiteit. Kort

doen. Het gevolg is dat we steeds meer gebruik maken

gische oplossingen om vervuiling in de landbouw tegen

is. Duurzame landbouw is ook arbeidsintensiever. ‘Maar

samengevat blijkt uit het rapport dat een miljoen plant-

van kunstmatige oplossingen en die leiden weer tot nog

te gaan, pakken de effecten aan. Beter is het om naar de

is dat erg?’, vraagt Klaassen zich af. ‘Werkgelegenheid is

en diersoorten met uitsterven wordt bedreigd en dat de

meer biodiversiteitsverlies. Het is een lineair systeem

bron te gaan: werken naar een duurzamer landbouwsys-

belangrijk. Daarbij zien we in Afrika dat 70 procent van

snelheid waarmee dat gebeurt toeneemt. Van Oudenhoven:

zonder balans.’

teem dat ondersteunend is voor het buitengebied en het

de lokale markt wordt bevoorraad door kleine boeren

‘Dat soorten komen en gaan, is een natuurlijk feno-

bodemleven. Een gezonde bodem kan veel koolstof (CO2)

met diverse teelt. De grote industriële boeren met één of

meen. Maar momenteel is de snelheid waarmee soorten

opslaan. Een rijke biodiverse grasvegetatie kan net zoveel

twee producten zijn daar minder belangrijk. Het laat zien

koolstof opslaan als een bos.’

dat een systeem met kleine boeren werkt. In Nederland

uitsterven zo’n 1000 keer hoger - zelfs 10.000 volgens sommigen - dan de natuurlijke uitstervingssnelheid, op basis van de afgelopen 1 miljoen jaar.’

Biodiversiteit en de aarde

Foto van Tomas Hertogh via Unsplash

enzovoort. Met andere woorden: de ecologie verdwijnt, er Van Oudenhoven presenteerde onlangs via VN-platform

zouden we dat ook kunnen doen.’

Hoe ziet een duurzaam landbouw systeem eruit? Klaassen: ‘In ieder geval anders dan hoe we het nu doen. Als we verder zouden gaan zoals we het nu doen, raken

Biodiversiteit staat aan de basis van het leven op aarde. Ook de mens is direct verbonden met biodiversiteit op

we steeds meer biodiversiteit kwijt. We moeten om Kunstmatige toevoegingen doden het bodemleven

aarde. Van Oudenhoven: ‘We zijn voor alles wat we doen

te beginnen minder kunstmest en minder pesticiden gebruiken. Natuurlijke plaagbestrijding zou een grote

en wie we zijn afhankelijk van biodiversiteit. Het gaat om

Biodiversiteit in natuurgebieden

bijdrage kunnen leveren. Bijvoorbeeld luisbestrijding met

voedsel, schoon water en organische hulpbronnen, maar

Toch neemt het oppervlakte beschermde natuur in

natuurlijke vijanden. En dan niet lieveheersbeestjes in

ook om emotionele, spirituele en culturele banden met

West-Europa toe. Kunnen we die gebieden niet gebrui-

Amerika kweken en hier rondstrooien, maar zorgen dat je

de natuur. Onze menselijke identiteit, cultuur en welzijn…

ken om de biodiversiteit weer omhoog te brengen?

een ecosysteem hebt waar die lieveheersbeestjes van na-

alles is verbonden met en afhankelijk van biodiversiteit

Milieuwetenschapper Van Oudenhoven denkt van niet.

ture aanwezig zijn. In de biologische landbouw, waar geen

en de natuur.’

‘Natuurbescherming is belangrijk, maar bij lange na niet

kunstmest gebruikt wordt en veel minder pesticiden, zien

De roep om verandering wordt steeds luider. Brussel in-

voldoende om het tij te keren. Natuurbescherming is vaak

we veel meer biodiversiteit.’

vesteert miljarden in biologische landbouw en 80 procent

Gemengde teelt is beter voor de natuur

Niet gek dus dat wetenschappers wereldwijd aan de bel

te eenzijdig. In een wereld die zo dichtbevolkt is, moet de

trekken. De tijd dringt, we moeten ons gedrag verande-

mens altijd meegenomen worden in overwegingen, hetzij

Structurele verandering

Met gerichte regelgeving en minder macht bij grote co-

ren. Van Oudenhoven: ‘De realiteit is dat de hele planeet

als bedreiging hetzij als partner. Een hek bouwen om een

‘Het hele systeem moet op de schop,’ concludeert

öperaties kunnen we een nieuwe weg inslaan. Denk aan

aarde een ontzettende puinhoop is, en dat we haar nooit

bos waar mensen van afhankelijk zijn, werkt averechts.

Klaassen. ‘Niet alleen kunstmest en pesticiden zijn een

btw ontheffing voor biologische groenten, subsidies voor

goed behandeld hebben. De vernietiging van de aarde is

Bij natuurbescherming moeten zowel duurzame als soci-

probleem. De teelt is de eenzijdig en de veestapel is veel

boeren die willen omschakelen naar biologisch, milieube-

onze verantwoordelijkheid en heeft verstrekkende gevol-

aal-culturele aspecten mee worden gewogen.’

te groot. Net als onze focus op export en import. We zijn

lasting en vleestax. Klaassen: ‘We weten steeds beter hoe

een doorgeefluik geworden. We halen goedkope soja uit

we duurzame landbouw kunnen bedrijven en zien ook dat

gen voor de hele wereldbevolking, nu en in de toekomst.

van de Nederlandse boeren zegt te willen verduurzamen.

We schepen de komende generaties op met een aardbol

Daarbij: het één sluit het ander niet uit. ‘Natuurgebieden

Zuid Amerika en leveren vlees en zuivel aan Azië. Maar

steeds meer boeren nieuwsgierig zijn naar alternatieven.

die nauwelijks meer te repareren is en de ongelijkheid op

en landen akkerbouwgronden zouden elkaar moeten

we hebben die soja helemaal niet nodig, we zouden ons

Minister Carola Schouten heeft een belangrijk begin ge-

aarde zal groter worden.’

ondersteunen,’ zegt Raymond Klaassen. ‘De biodiversiteit

veevoer prima zelf kunnen verbouwen. Grasklaver bijvoor-

maakt met de kringlooplandbouw. Het is nu aan de

wordt groter als je verschillende soorten leefgebieden

beeld of luzerne, dat zou naast alle aardappelen en gra-

politiek om verdere stappen te maken…’

Biodiversiteit in Nederland

hebt waar verschillende soorten planten en dieren

nen een enorme verrijking zijn voor onze biodiversiteit.’

Ook in Nederland gaat de biodiversiteit hard achteruit.

kunnen leven. Dus zowel bossen als weiden en akkers.

Ecoloog Raymond Klaassen onderzoekt vanuit de Rijks-

Aanplanten van bos in akker- of weidegebieden vind ik

universiteit Groningen de akkervogels in Nederland. ‘Het

een slecht idee want zo raak je specifieke ecosystemen

is schrikbarend. Alle studies naar de biodiversiteit van

kwijt. Beter is om te kijken hoe verschillende systemen

akkerland schetsen een dramatisch beeld. Veldleeuweri-

elkaar kunnen helpen. Een natuurgebied kan bijvoorbeeld

ken waren vroeger zo algemeen dat je ze niet kon tellen,

een bron zijn voor insecten die we nodig hebben in de

tegenwoordig zijn ze vrij zeldzaam. Hetzelfde geldt voor

landbouw.’

BIODIVERSITEIT

de patrijs: met 95 procent afgenomen. De akkervogels fungeren als indicator. Een gezonde populatie vogels

In de praktijk zien we dat natuurbeschermingsorgani-

betekent dat het ecosysteem goed in balans is.’

saties vaak individueel en fragmentarisch te werk gaan.

Biologische landbouw zorgt voor meer biodiversiteit

Klaassen: ‘In de natuurbeschermingsgedachte mist een

Net als Klaassen, pleit ook milieuwetenschapper Van

Wetenschappers zien een directe link tussen het afnemen

helikopterview waarbij dingen samenkomen. Vaak wordt

Oudenhoven voor een structurele verandering van het

van biodiversiteit en de reguliere landbouw. Klaassen: ‘We

geprobeerd stikstofuitstoot aan te pakken, maar het heeft

landbouwsysteem. Van Oudenhoven: ‘We hebben een

zien dat hoe intensiever de landbouw is, hoe meer de bio-

past echt zin als je die uitstoot kan verminderen. Organi-

nieuwe kijk nodig op ‘welvaart en welzijn’ en hervorming

Biodiversiteit is een maat voor het aantal verschillende soorten levende organismen op aarde of in een bepaald gebied. Dus alle soorten planten, dieren en micro-organismen (bacteriën, schimmels en gisten) die ergens samen leven. Als de biodoversiteit hoog is, leven er veel verschillende soorten organismen samen, als de biodiversiteit laag is, leven er weinig verschillende soorten organismen samen.

8 LIEVEHEERSBEESTJE Het lieveheersbeestje kennen we allemaal,. Maar wist je dat er wel 60 soorten van dit kevertje in Nederland leven? Het zevenstippige rood-witte kevertje is van alle soorten verreweg het bekendst. Lieveheersbeestjes eten bladluis

DE NATUURKRANT

‘Verwondering is het begin van wijsheid’ ~ Socrates

WIST JE DAT?

Weetjes uit de Wondere Wereld van de Natuur...

en zijn daarom nuttige diertjes om in je tuin te hebben.

WOOD WIDE WEB

water, minerals

WATER EN MINERALEN FOTOSYNTHESE PRODUCTEN photosynthesis products (KOOLHYDRATEN, VITAMINES)

(carbohydrates, vitamins)

Levensstadia Het lieveheersbeestje kent 4 levensstadia: ei, larve, pop en adult (volwassen lieveheersbeestje). De eitjes zijn geel-oranje en rechtopstaand en worden meestal in een groepje gelegd aan de onderkant van bladeren, in de buurt van bladluizen. De vrouwelijke lieveheersbeestje kunnen wel 20 tot 50 eitjes per dag leggen. Na 4 tot 10 dagen komen de uitjes uit, afhankelijk van de temperatuur.

autotrophic plant BOMEN EN PLANTEN

interspecific communication

COMMUNICATIE TUSSEN WORTELS EN SCHIMMELDRADEN

De relatie tussen planten en schimmels is een innige. Zo’n 420 miljoen jaar geleden leefden planten in de oerzee waar ook hun voeding in ronddreef: voornamelijk fosfor, mineralen en water. Door samen te werken met schimmels, konden planten de overstap maken naar het land. Schimmels produceren namelijk uit dode planten en dieren fosfor en mineralen en in ruil daarvoor krijgen ze van de planten suikers terug voor hun eigen voeding.

BACTERIËN Bacteria BODEMMICROBIOTA: Soil microbiota : SCHIMMELS Fungi VIRUSSEN Viruses

mixotrophic PLANT plant

SCHIMMELS saprotrophic DIE LEVEN OP wood fungi BOMEN

symbiotic

SCHIMMELS DIE LEVEN OP saprotrophic BLADEREN litter fungi

NETWERK mycorrhizal SCHIMMELS fungi MOS moss

1 Kubieke centimeter bosgrond bevat wel 100 meter aan schimmeldraden. De officiele naam voor het schimmelnetwerk is Mycorrhiza.

Wildplukken is een leuke hobby: lekker de natuur in om planten en bloemen te verzamelen voor de maaltijd. Om te weten welke planten eetbaar zijn en welke niet, is een goede gids essentieel. Eetbare Wilde Planten is een handige gids waarmee je 200 eetbare wilde soorten leert herkennen en gebruiken. De planten zijn makkelijk op te zoeken via de index of bladvorm. Per plant geeft de gids een uitgebreide beschrijving met foto’s en soms tekeningen: vindplaats, periode, welk deel van de plant eetbaar is, hoe het kan worden gebruikt, eventuele geneeskrachtige waarde. Er is een aparte sectie voor giftige planten, zodat je die ook leert De 1 mm kleine larven die uit de eitjes komen lijken in niets

herkennen. Een must-have voor de beginnende wild plukker!

op de volwassen kevertjes die ze gaan worden. De langwer-

Eetbare Wilde Planten • ISBN 9789077463253 • prijs €24,95

pige, krokodilachtige insectjes groeien in 3 weken tijd uit tot beestjes van ongeveer 1 cm. De larves doen niet anders

Beeld van Charlotte Roy via Wikimedia

Onder onze voeten leeft een gigantisch ondergronds schimmelnetwerk dat bomen- en plantenwortels met elkaar verbindt. Via dit schimmelnetwerk - het Wood Wide Web - kunnen planten en bomen voedingsstoffen en informatie delen, elkaar waarschuwen voor insectenaanvallen en ongewenste planten saboteren door giftige chemicaliën via het netwerk te verspreiden.

What Plants Talk About

Als we aan planten denken, denken we niet zo snel aan ‘gedrag’. Professor en plantenecoloog JC Cahill lawil brengt daar verandering in! In deze documentaire laat hij aan de hand van prachtige timelapsbeelden zien hoe planten actief met elkaar communiceren en reageren op hun omgeving. Je zult nooit meer op dezelfde manier naar planten kijken! De docu What Plants Talk About is te zien op youtube.

dan eten, ze eten in deze ontwikkelingsfase honderden bladluizen! zoveel tot zijn huid letterlijk barst: onder de oude huid komt

Eetbare Natuur

nieuwe vochtige huid te voorschijn, het omhulsel vande

In de vrije natuur én in je tuin groeien veel eetbare planten die

De jonge bladeren en de bloemen van deze planten kun je

pop. Met behulp van een soort ‘voet’ plant de pop zich op

je maaltijd kunnen verrijken in smaak, kleur en gezondheid. Zo

rauw of in warme gerechten verwerken. Op bouwterreinen

een blad en blijft daar stil zitten. De pop is ongeveer 3,5 mm

kun je een salade prachtig versieren met viooltjes, slaapmuts-

groeit vaak grote zandkool, oftewel wilde rucola. Je kunt van

groot en verschilt per soort van kleur.

jes, madeliefjes en pinksterbloemen. Ook de bloemen van

deze plant de bloemen, stengels, bladeren en het zaad eten.

lievevrouwenbedstro, daglelie en afrikaantjes zijn eetbaar.

Ook daslook groeit in overloed in het wild en is een heerlijke

De smeerwortel groeit en bloeit overal in de vrije natuur en

plant die naar ui of bieslook smaakt. Helaas is daslook be-

de bloemknoppen en bloemen van deze plant kun je rauw of

schermd dus die mag je eigenlijk niet plukken...

Na 3 weken tijd verandert de larve in een pop, de larve eet

gestoomd in de maaltijd verwerken. De scheuten en jonge stengels moet je even schillen om ze van de vezels te ontdoen, maar kun je dan lekker stoven met kruiden.

Rechts met de klok mee : zandkool, smeerwortel, madeliefje,

In het bos vind je vrij gemakkelijk zevenblad en paardebloem.

pinksterbloem, slaapmutsje en viooltje

dekschilden zoals dat officieel heet - zonder patronen. Pas

De Zon

na enkele uren uitharden, ontstaat het kleurenpatroon met

Het licht van de zon lijkt wit of kleurloos maar is eigenlijk opgebouwd uit allerlei

stippen. Lieveheersbeestjes worden ongeveer een jaar oud.

kleuren. Dit zie je heel goed bij een regenboog. Een regenboog ontstaat als er veel

Het aantal stippen zegt dus niets over de leeftijd.

waterdruppels in de lucht zitten en de zon fel schijnt. Het licht dat door de water-

BLAUWE LUCHT

druppels heen schijnt wordt gebroken en valt uit elkaar in verschillende kleuren: rood,

In de atmosfeer - de luchtlaag rond de aarde - wordt het blauwe licht verstrooid. De

oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet.

blauwe lichtdeeltjes gaan alle kanten op en kleuren de lucht blauw. Als de zon hoog aan

Na ongeveer een week breekt het volwassen dier uit de pop. Het lieveheersbeestje heeft dan gele vleugels - of

Vogel van Freya Het lieveheersbeestje dankt haar naam aan de tijd

de hemel staat, legt het licht een korte weg af door de atmosfeer. Maar als de zon on-

dat de Germanen in Europa bekeerd werden tot het

dergaat moet het licht een langere weg afleggen voor het je ogen bereikt. Het zonlicht

christendom. De Germaanse naam voor het kevertje

stuit onderweg op tal van deeltjes in de lucht, zoals stof en waterdamp. Dat verstrooit

was Freyafugle, oftewel: vogel van de godin Freya. Dit

alle kleuren, maar rood het minst. Vooral als er veel vocht in de lucht zit, worden alle

werd verchristelijkt tot onzelievevrouwebeestje of (onze)

flink kleuren verstrooid en blijft het rode licht over. Daarom kleurt de lucht bij een

lieveheersbeestje.

zonsondergang op een warme vochtige dag zo prachtig rood.... • • • • • • • • • •

Beeld Wikicommons

Beeld van Vivek Doshi via Unsplash en Wikicommons

De zon is een ster Zonlicht doet er ruim 8 minuten over om de aarde te bereiken De zwaartekracht van de zon is 28 keer sterker dan die van de aarde De zon is 4,6 miljard jaar oud Over ongeveer 5 miljard jaar dooft de zon uit De binnenkant van de zon is 15 miljoen graden Celcius De buitenkant is 5500 graden Celcius De zon is 150 miljoen kilometer van de aarde verwijderd Het duurt 26 jaar om de zon met een vliegtuig te bereiken De zon bestaat vooral uit waterstof en helium

DE NATUURKRANT

Deze pagina is powered by Rotterdams Milieucentrum

BEKIJK JE HUIS EENS DOOR EEN ENERGIEBRIL Met kleine aanpassingen in huis, kun je veel energie besparen en duurzamer leven. Denk aan water besparen, bewuster omgaan met allerlei producten, minder plastic gebruiken en afval scheiden. Het gaat om eenvoudige dingen die niets of weinig kosten maar wel veel voordeel opleveren voor het milieu. Goed voor je portemonnee én voor de natuur! Bekijk je keuken met een Energiebril KOEL- EN VRIESKAST ALTIJD AAN: VEEL kWh. KOELKAST

nin bove

MAGNETRON: VEEL kWh VOOR EEN KOPJE THEE.

°C

8°- 10

A++ KOELK + AST

3/4

Maak een opZuinig-plan AFZUIGKAP ALLEEN AANZETTEN TIJDENS KOKEN

WATERKOKER: ENERGIEVRETER

THERMOSKAN: GEEN kWh

KOFFIEZETAPPARAAT STAAT CONSTANT AAN? VEEL kWh

KOKEN MET DEKSEL BESPAART KOKEN OP GAS

gevuld

AANSCHAF NIEUWE KOOKPLAAT: KIES VOOR INDUCTIE (in 10 jaar verdwijnen gasaansluitingen)

onderin

VENTILATIEROOSTER ALTIJD OPEN

BOVENRAAMPJE OPEN TIJDENS EN NA HET KOKEN

WATERBESPAARDER

Om je huis energie-zuiniger te maken zijn er kleine (makkelijke) besparingen zoals korter douchen, en grote (moeilijker) besparingen zoals het dak isoleren, een zuiniger CV-ketel, zonnepanelen of een warmtepomp installeren. Start met een opZuinig-plan. Pak de energierekening erbij en onderzoek wat je verbruikt aan energie en waar de energie Voorbeeld besparen: naartoemet gaat.makkelijke en grote besparingen begin

Meetlat

ELEKTRISCH KOKEN: VEEL kWh

5° - 8° C

Gebruik de opZuinig-meetlat van het Rotterdams Milieucentrum, te downloaden via

VRIESKAST

à -18° C -20° C

: ijslaag extra ie energ

A+++

ontdooien en uitzetten als je op vakantie gaat

Grote besparing

Kleine besparing

• thermostaat lager • tochtstrippen • radiatorfolie

• korter douchen • brievenbus afschermen

• dak isoleren • nieuwe zuinige CV

• warmte terugwinning op de douche • radiator ventilatoren

BOILER: VEEL kWh

ZO MIN MOGELIJK ELEKTRISCHE APPARATEN © Rotterdams Milieucentrum, Janna Kool en Kristina Fransbach

• Kook met een deksel op de pan, dat scheelt energie. • Plaats een waterbespaarder in de kraan. • Gebruik een thermos ipv het armhoudplaatje van je koffieapparaat. • Check je koelkast: een ijslaag in je vriesvak kost veel energie.

opzuinig.nl. De meetlat geeft een duidelijk overzicht van wat de diverse besparingen thuis ongeveer kunnen opleveren aan euro’s en vermindering van CO2.

Makkelijk

Bekijk je woonkamerraam met een Energiebril

EXTRA DIKKE EN ISOLERENDE GORDIJNEN

VENTILATIEROOSTER ALTIJD OPEN

DOORLUCHTEN spuwen = 5 - 10 minuten doorluchten.

Moeilijk Bron: Frans Debets

Apparaten

Alle ramen open - na een frisse nacht - na het koken - na douchen - als er veel mensen waren

Loop thuis ook eens al je apparaten na. Zoek uit wat de verschillende apparaten verbruiken aan energie. Heb je ze nog wel nodig? Zijn de apparaten verouderd? Gebruiken ze echt te veel energie? Hoe kan het anders?

TOCHTSTRIPS

TOCHTHOND

RADIATORFOLIE

THERMOSTAATKNOP NIET HELEMAAL OPEN.

GORDIJN NIET VOOR DE RADIATOR

Warmteverlies Veel huizen ‘lekken’ energie. Via het dak, de brievenbus of de raamkozijnen lekt veel warmte weg. Voor die warmte moet je wel betalen. Zonde! Loop in je opZuinig-plan dus het hele huis door en kijk waar mogelijke ‘lekken’ zitten. In veel gevallen levert isolatie heel veel op.

RADIATOR VRIJ - GEEN BANK OF MEUBELS ERVOOR © Rotterdams Milieucentrum, Janna Kool en Kristina Fransbach

• Zorg dat je gordijnen niet voor de verwarming hangen en zo de warmte tegenhouden.• Plaats tochtstrips bij kieren en gaten. • Gebruik radiatorfolie achter je radiator, dit reflecteert de warmte en zorgt voor minder energieverlies.

Warmteverlies in een slecht geïsoleerd huis

Energiezuinig wassen, drogen en je huis verwarmen OVERDAG

WASMACHINE: 30° - 40°C

HANDDOEKEN EN LAKENS (SOMS) OP 60° C WASSEN

GEBRUIK DROGER ALLEEN VOOR HANDDOEKEN EN LAKENS

VAATWASSER: ECOPROGRAMMA SOMS HEET

(TENZIJ JE HUIS HEEL VOCHTIG WORDT ALS JE DE WAS OPHANGT)

WINTER

A+++

NIET THUIS

+ 1 uur eerder

TEMPERATUUR CV-KETEL VOOR VERWARMING: 50° - 70° C

HR+

Buiten: 5° C

GEVEL: -15%

Binnen: 19 °C

LEN

KIS

ZON

OLA TIE

NEB

OIL ER

WARMTE BLIJFT BINNEN

Warmte wil naar kou

BALANSVENTILATIE

TRIPPELGLAS

GLAS: -35% RADIATOR

Buiten: 5° C

GEVELISOLATIE PLAFONDVERWARMING

TEMPERATUUR CV-KETEL VOOR VERWARMING: 0° C DEKENS - ALS JE LANG ZIT.

WATER: > 60° C

Warmtebehoud met goede isolatie NEP ANE

DAK: -15%

'S NACHTS

+ 1 uur eerder

THERMOSTAAT: VERWARM ALLEEN DE KAMERS WAAR JE ZIT OF WERKT.

ZOMER

WATER: > 60° C A+++

KETEL: -5%

VENTILATIE: -20%

DROOGTROMMEL: HANG DE WAS LIEVER TE DROGEN.

ZON

INFILTRATIE VIA KIEREN, BRIEVENBUS EN KOUDE BRUGGEN: -20%

VLOER: -5%

WANDVERWARMING VLOERVERWARMING VLOERISOLATIE © Rotterdams Milieucentrum en Janna Kool

A+++

Kijk voor meer informatie, tips over energiebesparen op

www.opzuinig.nl

STEKKERDOOS AAN VOOR COMPUTER, PRINTER, TV, DVD enz. EN UIT NA GEBRUIK. © Rotterdams Milieucentrum, Janna Kool en Kristina Fransbach

• Was op lagere temperatuur. Op 30 graden wordt de was ook schoon. • Droog de was aan de lijn, dit scheelt energie én geld. • Zet je CV-ketel op 50/60 graden. Info op: zetmop60.nl • Verwarm alleen de kamers waar je zit of werkt. • Zet TV, PC, Laptop etc. uit ipv op stand-by.

CURSUS MILIEUCOACH Het Rotterdams Milieucentrum leidt al sinds 2009 milieucoaches op. Zo'n 700 Rotterdammers hebben de cursus Milieucoach al gevolgd. Milieucoaches adviseren medebewoners over energie besparen en duurzaamheid in huis. Ze gebruiken hierbij o.a. de ‘meetlat’, een koffer vol demonstratiematerialen en de ‘opZuinig!-quiz’. De cursus Milieucoach is gratis en bestaat uit vier bijeenkomsten. Na de zomer gaan de cursussen weer van start. Aan het eind van de cursus ontvangen deelnemers een milieucoach-certificaat. Wethouder duurzaamheid Arno Bonte reikte de certificaten uit aan de milieucoaches uit Bospolder Tussendijken.

• Douchen is een stuk zuiniger dan in bad gaan: dit scheelt honderden liters warm water! • Hang een 'douchecoach’ of 'showertimer' in de douche om de tijd in de gaten te houden. • Gebruik een water besparende douchekop.

Aanmelden? Stuur een mailtje naar info@rotterdamsmilieucentrum.nl Kijk voor meer informatie op www.opzuinig.nl

DE NATUURKRANT

‘We delen de lucht met de bossen en het water met de zeeën. Als een lichaam zijn zij en wij één’ ~ Boeddha

Hoe krijgen we de natuur terug in ons leven? Een actieplan in 5 punten... Column van Raymond Landegent De volledige tekst lees je op groenemorgen.org

De westerse mens is de afgelopen decennia behoorlijk losgezongen van de natuur. Het gaat slecht met de biodiversiteit. De insecten zijn met 75 procent afgenomen. Vroeger moest je tijdens het autorijden elk uur even stoppen om je voorruit schoon te vegen, tegenwoordig kom je smetteloos aan in Zuid-Frankrijk. Dat lijkt ideaal, maar belooft weinig goeds. Een actieplan in 5 punten! 1. NATUUR-EDUCATIE TERUG IN HET BASISPAKKET Wie een zaadje ziet groeien tot plant, beseft dat er meer

Voedselbossen

Info over het aanleggen van voedselbossen vind je op: voedseluithetbos.nl, voedselbos.eu en voedselbosbouw.org

Steeds meer mensen verdiepen zich in alternatieve manieren van landbouw: voedsel verbouwen met aandacht en respect voor de Natuur. Een voedselbos is zo’n alternatief. Een voedselbos is een door de mens ontworpen systeem, gericht op duurzame voedselproductie. Het ontwerp van een voedselbos is geïnspireerd op de opbouw van een natuurlijk bos, een tropisch regenwoud is een goed voorbeeld. Anders dan in de reguliere landbouw wordt er in een voedselbos niet met een enkele laag - de akker - gewerkt, maar met verschillende lagen die precies op elkaar zijn afgestemd: de kruinlaag (grote bomen zoals walnoot en kers), de tussenlaag (kleine bomen zoals mispel en hazelaar), de struiklaag (met bijvoorbeeld gojibes, honingbes en

aalbes), de kruidlaag (met bijvoorbeeld smeerwortel en brandnetel) en de bomedbedekkers (zoals aardbei en postelein). Tot slot zijn er ook klimplanten (zoals kiwibes en druif) en wortels en knollen (zoals aardpeer). Een goed ontworpen voedselbos houdt zichzelf in stand en biedt voedsel en onderdak aan ontelbare soorten organismen, groot en klein. Niet alle plantensoorten in een voedselbos zijn eetbaar voor de mens, er zijn ook soorten die bijvoorbeeld bestuivende insecten aantrekken of vogels die plagen bestrijden. Alles heeft een plek en een functie. Het ecosysteem is in balans. De grootte van een voedselbos kan variëren van een kleine achtertuin tot meerdere hectaren. Na ongeveer vijf jaar komen de oogsten op gang.

Praktisch Handboek Voedselbossen In dit geweldige boek lees je alles wat je moet weten om een voedselbos te ontwerpen. Auteur Martin Crawford is een bevlogen voedselbospionier, researcher en ervaringsdeskundige. In dit boek geeft hij vanuit zijn ervaring en kennis adviezen over planning, ontwerp, aanplant en onderhoud. Ook bespreekt hij ruim 450 gewassen voor de diverse groeilagen - vrijwel allemaal eetbaar!

Praktisch Handboek Voedselbossen ISBN 9789077463352 prijs €49,95

is tussen hemel en aarde. Als er vervolgens ook nog een prachtige bloem uitkomt, is het helemaal feest. Iedereen verdient het om dit kleine geluk te ervaren. Daarom pleiten we voor natuureducatie terug in het (basis)onderwijs! Het niveau van rekenen en taal bij juffen en meesters ligt vaak onder vuur. Maar hoe zit het met de kennis over natuur? Elke klas in Nederland zou stekjes, kweekkasten en ontkiemende moestuintjes moeten hebben. Elke school verdient een educatieve tuin. Dit is de enige manier om de mens de verloren liefde voor moeder aarde en natuur terug te laten vinden. 2. DE GEMEENTELIJKE BEPLANTING MOET ANDERS Bij de afdeling groenbeheer van gemeentes is de heersende gedachte tegenwoordig dat stadsnatuur er vooral netjes en goed verzorgd uit moet zien. Zo gebeurt het dat de buitenruimte vooral bestaat uit onderhoudsarme struiken en eentonige beplanting. Hoe minder onderhoud, hoe goedkoper en dus beter !? Het groen in de buitenruimte van een stad vult voor een belangrijk deel het zicht van mensen. Deze ruimte kunnen we zien als ‘opvoeder’ van het menselijke oog voor groen. Hoog tijd dus dat de gemeente het voortouw neemt en de buitenruimte zo

PERMACULTUUR Permacultuur is het ontwerpen van duurzame voedselsystemen, met de natuur als voorbeeld. Het gaat uit van drie ethische uitgangspunten: zorg voor de aarde, zorg voor de mensen en delen van overvloed. Permacultuur werd in de jaren ’70 ontwikkeld door twee Australische biologen, Bill Mollison en David Holmgren. Door de ecologische principes in de bossen van Tasmanië te onderzoeken, ontwikkelden ze een methode om functionele en duurzame ecosystemen te ontwerpen.

‘De dieren lijden en hun gejammer vervult de lucht. De bossen vallen ten prooi aan vernietiging. De bergen worden opengescheurd voor de metalen die in hun aderen groeien. En de mens looft en prijst degenen die aan de Natuur en aan de mensheid de grootste schade berokkenen’ ~ Leonardo da Vinci

Stadskwekerij de Kas

stadskwekerijdekas.nl

Vijf jaar geleden hadden Eva Bes en Marja Versteeg een droom: samen met bewoners en organisaties meer Natuur in de stad brengen. Ze bedachten een plan en gingen met vrijwilligers aan de slag in een kassencomplex in het hartje van Blijdorp. Inmiddels is Stadskwekerij De Kas een feit: een oase van rust en groen op een binnenterrein in de stad waar bewoners en vrijwilligers een oud kassencomplex transformeren tot een kwekerij, voorbeeldtuin en ontmoetingsplaats in één. Iedereen mag meebouwen en er zijn regelmatig groene

Meer weten? In Den Haag zit een permacultuurcentrum dat leuke workshops en opleidingen verzorgt. permacultuur.nu In Rotterdam worden permacultuuractiviteiten georganiseerd vanuit Transition Town Rotterdam. transitiontownrotterdam.nl

workshops, lezingen en andere activiteiten. Iedere maandagochtend tussen 10 en 12 uur en vrijdagmiddag tussen 16 en 18 uur kun je binnenlopen voor een kop koffie of thee. Je mag een handje meehelpen of gewoon genieten van deze verrassend groene plek in de wijk. Iedereen is welkom, aanmelden is niet nodig. Van Beuningenstraat 22 • info@stadskwekerijdekas.nl

natuurlijk en biodivers mogelijk maakt! 3. NATUUR MAG ONVERZORGD ZIJN In Engeland en Frankrijk zie je nog weelderige bloemrijke

Wilde Bijen

tuinen. In Nederland overheerst de keurige tegeltuin. Hoe

Het gaat niet goed met de wilde bijen en het klinkt raar

gaan we dat tij toch eens keren? Het probleem zit diepge-

maar de opmars van imkers draagt hieraan bij. Gedomesti-

worteld in ons systeem. Veel mensen voelen zich serieus

ceerde honingbijen – honingbijen zijn landbouwdieren –

onprettig als er een blaadje of takje op hun (kunst)gazon of

concurreren om voedsel met de wilde bijensoorten, en

tegelterras ligt.

juist die wilde bijen hebben het moeilijk. Recent onderzoek

Gelukkig is Nederland nu in de ban van het NK Tegelwip-

bevestigt dat waar bijenkasten staan voor honingbijen, de

pen. Steeds meer mensen kijken liever naar planten dan

wilde bijen verdwijnen....

De bijen hebben last van verzuring, vermesting en ver-

naar tegels. En een bak met onkruid is nog altijd beter

Bijen leveren een grote en belangrijke bijdrage aan onze

snippering van natuurgebieden. Met name in agrarische

voor de natuur dan een rij tegels. Zo’n bak met onkruid is

samenleving. Bestuiving door insecten is noodzakelijk voor

gebieden is de bloemenrijkdom door intensivering en

een kans tot een ecosysteem, zullen we maar zeggen. Een

meer dan 75 procent van onze voedselgewassen en ook

schaalvergroting van de landbouw sterk afgenomen.

onbenut potentieel, wachtend op betere tijden. Een stoep

een groot deel van de rest van de plantennatuur heeft

Hierdoor is er minder voedsel voor de bijen.

is en blijft een stoep. Levenloos en ongezellig.

bijen nodig om te kunnen overleven.

Het Nederlandse landschap wordt ook steeds eentoniger

In 2018 verscheen de nieuwe Rode Lijst van de Nederlandse

en strakker ingericht, waardoor ‘rommelige plekjes’ en

4. LEVE DE ONVERZORGDE TUIN!

bijen: 55 procent van de (destijds) 338 in ons land bekende

afwisselende gebieden verdwijnen. Bijen zijn juist afhan-

Men klaagt veel en graag over onverzorgde tuinen. Maar

bijensoorten staan op deze lijst; 46 soorten zijn niet meer

kelijk van dit soort gebieden omdat ze voedselplanten en

de tijd van klagen is voorbij! Beste onderhoudsarme bewo-

in ons land gevonden; 72 soorten zijn (ernstig) bedreigd.

nestgebieden graag dichtbij elkaar hebben. Kleinschalige

ners, bedankt voor jullie luiheid. Deze tuinen zijn een lust

Ook de plantensoorten die door bijen worden bestoven zijn

afwisseling, een mozaïek van bloemrijke plekken en open

voor de natuur en biodiversiteit. Hoop in bange dagen. Ga

sterker achteruit gegaan dan andere plantensoorten. Een

plekken, dat vinden de bijen het fijnst!

zo door! Blijf vooral lekker binnen en maak uzelf druk om

zorgelijke ontwikkeling.

Meer info: bijenstichting.nl

andere zaken. Hoog tijd voor een verkiezing: de slechtst verzorgde (lees: meest biodiverse) tuin van NL! 5. BIJSCHOLINGSPROGRAMMA VOOR VOLWASSENEN

Het bijenbalkon Hoe tover je een saai stadsbalkon om tot een insectenparadijs?

In dit actieplan is een belangrijke rol weggelegd voor de

Caspar Janssen besloot de wilde bijen te helpen. Onder het motto ‘niet zeuren

basisscholen, maar hoe gaan we de volwassen medemens

maar doen’ gaat hij aan de slag en tovert zijn kale stadsbalkon om tot een

redden? Een nationaal bijscholingsprogramma lijkt me een

paradijs voor bijen, hommels, vlinders en andere beestjes.

gepaste oplossing. Tot die er is kun je jezelf een cursus

In een makkelijk leesbaar boekje neemt hij je als onervaren tuinier mee op een

permacultuur cadeau doen of bijvoorbeeld een cursus

leerzame, vrolijke en soms verbluffende ontdekkingsreis op zijn eigen balkon,

boeken bij de lokale IVN of botanische tuin. Online is er ook

maar ook door de wereld van kwekers, potgrond, bijen- en vlinderplanten, insec-

van alles te vinden. Mocht je weinig tijd hebben, kijk dan de

tenhotels, plantenpotten, insecten, vogels, andere beestjes, biologen en buren.

film Biggest Litte Farm. Succes gegarandeerd, voor zowel

Dat het balkon van Caspar in de Amsterdamse rivierenbuurt ligt, nemen we op

de natuurliefhebber als de wellness tuinier.

de koop toe. Dit boekje is leuk voor iedere balkoneigenaar die de wilde bijen wil ondersteunen en iedereen die meer wil – of zou moeten - weten over bijen en

Aan de slag! Alleen samen krijgen we die steriele wellness buitenruimte onder controle...

biodiversiteit! Het bijenbalkon • Caspar Janssen • ISBN 9789045043739 • prijs: €21,99

DE NATUURKRANT

‘Voedsel en medicijnen zijn geen verschillende dingen: het zijn de voor- en achterkant van één lichaam’ ~ Masanobu Fukuoka

WEG MET PLASTIC

Single Use Plastic heeft een enorme impact op de Natuur... Plastic is (bijna) niet meer weg te denken uit ons leven. Het zit in tassen, flessen, speelgoed en kleding, maar ook in producten waarvan je het niet zo snel zou verwachten zoals (baby)shampoo, make-up, sigarettenfilters en tandpasta. PLASTIC SOEP - Veel plastic komt terecht in de oceanen waar het samenklontert in drijvende vuilnisbelten van plastic zooi. De bekendste drijft in het noorden van de Grote Oceaan en is bijna 34 keer zo groot als Nederland. In totaal zijn er vijf enorme plastic soepen: twee in de Grote / Stille oceaan, twee in de Atlantische oceaan en één in de Indische oceaan. Samen vormt dit drijvende plastic meer dan 20 procent van het aardoppervlak. SUP - Single Use Plastic zijn producten die één of een paar keer gebruikt worden en dan worden weggegooid. Dit plastic vormt samen met vissersnetten 70 procent van al het zwerfvuil in en rondom de Europese zeeën. MICRO - Veel plastic is nauwelijks zichtbaar, het zogenoemde micro plastic. Deze kleine plastic bolletjes worden onder andere gebruikt om body te geven aan vloeibare producten zoals cosmetica, verf en schoonmaakmiddelen. Plastic kan zelfs zo klein zijn dat je het in kunt ademen. Denk maar aan die speciale geur van een nieuwe auto of een pasnet geverfd huis. WEEKMAKERS - Sommige van die hele kleine, onzichtbare plastic deeltjes zijn bekend onder de naam ´weekmakers´. Onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat weekmakers zoals Biphenol A (BPA) onze hormoonbalans beïnvloeden en de gezondheid schaden. De regering van Denemarken heeft daarom vier weekmakers verboden. PLASTIC AFVAL - In Europa wordt meer dan 40 procent van plastic verpakkingen niet gerecycled maar gedumpt op zogenoemde ´landfills´. Héél veel van dit plastic afval eindigt in de oceanen. Ongeveer 90 procent van dit plastic is niet biologisch maar foto-afbreekbaar. Dit houdt in dat het onder invloed van licht uit elkaar valt in kleinere deeltjes. Het verdwijnt niet. De plastic deeltjes komen terecht in de oceaan.

DE REIS VAN PLASTIC - Plastic dat in zee terecht komt, fungeert als voertuig van vervuiling. Niet alleen door wat ze zelf zijn, maar ook omdat allerlei chemicaliën (o.a. PCB’s) hechten aan het plastic. Een deel van het plastic zinkt naar de bodem, een deel komt terecht in een plastic soep, een deel wordt gegeten door vissen die weer gegeten

worden door grotere vissen en andere dieren. Schildpadden, walvissen en vogels raken op die manier vol met plastic. PLASTIC OP JE BORD - Plastic deeltjes zijn niet verteerbaar en hopen zich op in de dieren. Dit leidt niet alleen tot sterfte, maar ook tot interne vervuiling want de vervuilende stoffen die eerst aan het plastic gebonden zaten, binden zich nu aan het weefsel van het dier. Als je vis eet, eet je niet direct plastic, maar krijg je wel het gif binnen dat aan het plastic gebonden zat.

GENEESKRACHTIGE PLANTEN EN KRUIDEN Dit artikel kwam tot stand met medewerking van Michiel Curfs

De mens is altijd nauw verbonden geweest met de plantenwereld. Planten zijn niet alleen

WAT IS PLASTIC EIGENLIJK? De grondstof voor het meeste plastic wordt door chemische processen uit ruwe aardolie gemaakt. Zo’n 8 procent van de totale wereldwijde olieopbrengst wordt gebruikt voor plastic, net zoveel als heel Afrika aan olie gebruikt . De helft van de olie wordt gebruikt voor de energie om plastic te maken, de andere helft dient als grondstof voor het plastic zelf.

essentieel voor onze voeding, ze vormen ook een onuitputtelijke bron van geneeskracht. Fytotherapie – kruidengeneeskunde – is duizenden jaren oud. De oermens maakte al gebruik van planten en kruiden om te genezen. Bij archeologische opgravingen in Irak werden in een graf van 60.000 jaar oud diverse geneeskrachtige kruiden ontdekt! Door de komst van de reguliere geneeskunde is de fytotherapie op de achtergrond geraakt. Zonde, want de Natuur biedt een schat aan geneeskracht.

verwerkt van ongeveer 1,7 miljoen inwoners uit Den Haag, Utrecht, Leiden en Rotterdam. Bij AVR passeert ongescheiden afval langs verschillende installaties waarbij plastic uitgefilterd wordt. AVR zegt op deze manier 50 tot 75 procent van het plastic uit afval te kunnen scheiden.

Wist je bijvoorbeeld dat kurkuma en kaneel ontstekingsremmend werken? En dat thee van duizendblad helpt tegen menstruatiepijn? Dat een aftreksel van korenbloemen de huid kalmeert en een bad met tijm reumatische pijn verlicht? De toepassingen zijn eindeloos!

Geneeskrachtige Planten & Kruiden Gids VERVUILING - Zwerfplastic in onze oceanen vervuilen dus niet alleen het milieu, ze vervuilen uiteindelijk ook ons voedsel. Daarom heeft de Europese Unie per juli 2021 een verbod doorgevoerd op de productie en verkoop van eenmalig gebruikt plastic zoals wattenstaafjes, bestek, borden, rietjes en roerstaafjes. Het verbod geldt ook voor bepaalde soorten plastic bekers, voedsel- en drankverpakkingen en producten gemaakt van oxo-biologisch afbreekbaar plastic. TASJES - Eerder werd via regelgeving het gebruik van plastic tasjes aan banden gelegd. We gebruiken in Nederland gemiddeld tweehonderd lichtgewicht plastic tasjes per persoon per jaar. Supermarktketen AH kondigde onlangs eindelijk aan te gaan stoppen met de gratis tasjes op de groente- en fruit afdeling. In de schappen liggen helaas nog heel veel producten in plastic verpakkingen, deelverpakkingen en groenten in plastic. PLASTIC SCHEIDEN - Een aantal jaar geleden kwamen de rijksoverheid, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de verpakkingsindustrie tot een overeenkomst waarbij werd besloten dat producenten zélf verantwoordelijk waren voor hun afval en een circulaire kringloop. Met andere woorden: de verpakkingsindustrie moest zelf zorgen dat ze hun rommel opruimden. Overal verschenen inzamelbakken, burgers dumpten hun plastic en gemeentes betaalden de verpakkingsindustrie om het plastic op te halen en te reclyclen. BEDRIJFSAFVAL - Uit onderzoek van de Volkskrant bleek dat veel van het ingezamelde restplastic (het overgrote deel) toch werd verbrand of verscheept naar Azië waar het alsnog gedumpt werd in de natuur. Volgens Europese wetgeving mag huishoudelijk afval niet buiten Europa worden afgevoerd, maar na sortering is het afval niet meer ‘huishoudelijk’ en voor bedrijfsafval zijn de regels minder streng. Een handige loophole in de wet voor de verpakkingsindustrie... NA-SCHEIDEN - Inmiddels werken de meeste gemeentes met na-scheiding. Afvalverwerker AVR bijvoorbeeld, die jaarlijks 430.000 ton restafval

RECYCLING - Helaas is maar 15 tot 20 procent van het ingezamelde plastic geschikt voor recycling. Dit komt door de technische diversiteit van plastic en vervuiling van het afval. Plastic is een verzamelnaam voor diverse kunststoffen (die niet allemaal geschikt zijn voor recycling) en in ons afval zit het allemaal door elkaar. Hierdoor is het heel lastig om een goed bruikbare nieuwe grondstof te maken van recycled plastic. MINDER - Plastic recyclen vormt dus maar een heel klein onderdeel van de oplossing. Om het plasticprobleem aan te pakken, moeten we naar de basis: minder productie en minder gebruik. De overheid kan dit stimuleren door een strenger verpakkingsbeleid, aanjagen van duurzame innovatie in de (verpakkings-) industrie, verpakkingsloze verkoop te ondersteunen, universele verpakkingen in te voeren, zelf-vul-buffetten in winkels, statiegeld in te voeren op (alle) plastic flessen, ook op wasmiddel en shampoo, enzovoort.

Dit prachtige boek geeft een overzicht van 100 kruiden en hun geneeskrachtige eigenschappen. Ontdek wat alsem, brandnetel, berk, hop, prei, rozemarijn, sleedoorn, verbena, waterkers, witte dovenetel en 90 andere medicinale planten voor je kunnen betekenen! Elke plant is wonderschoon in beeld gebracht met foto’s van blad, bloem, zaad en vrucht. Een feestje voor het oog! Erbij een stukje geschiedenis, geneeskrachtige werking, leuke weetjes en toepassingen. Een heerlijk boek om in huis te hebben en een goede start om kennis te maken met geneeskrachtige planten en kruiden. Auteurs Gerard Debuigne & Francois Couplan Illustrator Pierre Vignes & Délia Vignes ISBN 9789022335277 • prijs €29,99

KOOPGEDRAG - De overheid grijpt vooralsnog maar mondjesmaat in. De financiële belangen zijn groot en daarom gaat het langzaam. Om de industrie een handje te helpen, kun je als consument je koopgedrag afstemmen op wat belangrijk is. Bijvoorbeeld door groenten te kiezen die niet in plastic verpakt zijn, je eigen boodschappentas en herbruikbare zakjes voor groenten en fruit mee te nemen, door zo min mogelijk producten met deelverpakkingen te kopen, door plastic verpakking bij snijbloemen te weigeren… OPLOSSING - Om plasticafval te verminderen, is de beste oplossing ook het meest voor de hand liggend: minder produceren en minder kopen! Want plastic dat we niet maken, kopen of gebruiken, hoeven we ook niet weg te gooien…

De beste recepten met geneeskrachtige kruiden & planten

Wil je meteen zelf aan de slag met het maken van geneeskrachtige thee, zalf en oliën met kruiden en planten? Dan is dit mooie naslagwerk met meer dan 60 recepten hét boek voor jou. Het boek geeft een handig alfabetisch overzicht van de meest gebruikte planten in de natuurlijke geneeskunde

EEN HANDIGE CHECKLIST OM PLASTIC TE VERMINDEREN:

Zwerfie Rotterdam raapt afval op in de stad vanuit het idee:

en duidelijke instructie bij de recepten in tekst en beeld.

• Drink (gefilterd) kraanwater ipv water uit plastic flessen. • Gebruik een jute of (organische) katoenen boodschappentas: ze zijn stevig en niet belastend voor de Natuur. • Koop groenten en fruit zoveel mogelijk op de markt en bij de (biologische) groenteboer waar ze producten nog verpakken in papier. Neem je eigen tas mee! • Vermijd ‘handige’ deelverpakkingen bij koekjes en lekkernijen: allemaal extra plastic. • Neem een mok mee als je de deur uit gaat voor take away en koffie / thee op het werk.

klaag niet over troep op straat, wees zelf onderdeel van de oplossing! Zwerfie Rotterdam geeft ook lezingen en gastlessen en turnt je binnen een uur om in een schaamteloze en trotse zwerfieraper!

Ook info over uiterlijke kenmerken, vindplaats en toepas-

Volg Zwerfie Rotterdam op Twitter en Facebook.

Auter Melanie Wenzel ISBN 9789044759808

zwerfierotterdam.nl

singen. Dit boek is een waardevolle handleiding bij het maken van je eigen groene apotheek!

prijs €29,95 • Uitgeverij Deltas

DE NATUURKRANT

‘God de Almachtige plantte eerst een tuin. En inderdaad, het is het puurste van alle menselijke genoegens’ ~ Francis Bacon

BIJZONDER(E) ROTTERDAMSE TUINEN Een rondje langs acht unieke stadstuinen... DE DAKAKKER Bovenop het Schieblock ligt het grootste stadslandbouwdak van Europa: de DakAkker. Er worden groenten, fruit, kruiden en bloemen verbouwd en honingbijen gehouden.

Honingbijen Wouter Bauman is ook imker en ontfermt zich naast de tuin ook over de honingbijen. Er leven ongeveer 50.000 bijen op de DakAkker die zorgen voor bestuiving van de planten op het dak én in de ruime omgeving van het

Hoe kan dat?

Schieblock. Speciaal voor de bijen is er een bijenweide met

Verbouwen op het dak kan door een speciaal natuur-

inheemse en beschermde planten, die bijdraagt aan meer

dak-systeem dat is opgebouwd uit een aantal lagen die

biodiversiteit in de buurt.

zowel water absorberen als doorlaten. Bovenop ligt een laag moestuinsubstraat dat is aangepast aan de behoefte

Bloemen en planten

van de gekweekte gewassen. De laag is wisselend in dikte,

De omstandigheden op de DakAkker zijn vergelijkbaar met

afhankelijk van de maximale belasting van het dak, van 10

een mediterraan klimaat: de bodem is droog en rotsachtig,

centimeter op zwakke plekken tot bijna een halve meter op

het weer wisselt van koud tot warm en het kan hard waai-

sterke plekken.

en. Kruiden zoals munt, citroenverbena en lavendel doen

DakAkker werd in 2012 aangelegd door Binder Groenprojecten in samenwerking met ontwerpbureau ZUS, Gemeente Rotterdam en het Rotterdams Milieucentrum. De DakAkker is een deelproject van het Stadsinitiatief De Luchtsingel. Er zijn excursies voor groepen tot maximaal 30 personen. Dakakker.nl

het er goed, net als knolgewassen - aardpeer, rode biet,

Dakboerderij

peen en radijs - en looksoorten zoals ui, prei en knoflook.

Op de DakAkker wordt biologisch geboerd. Dat wil zeggen

Ook sterke planten zoals framboos, rabarber en pompoen

dat er gewerkt wordt met biologische zaden, zonder

gedijen goed op het dak. Maar het topproduct van de

kunstmest en zonder gif (pesticiden). Daarnaast wordt er

DakAkker zijn de eetbare bloemen die geleverd worden

een zesjarig wisselteeltschema gebruikt voor optimaal re-

aan restaurants in de direct omgeving.

sultaat. Wouter Bauman (adviseur natuur en ruimte bij het

Wormencompost

regenbuien. Het dak heeft ook een extra wateropvangsys-

Om de planten toch wat extra’s te geven, zijn er speciale

teem dat wordt aangestuurd door het weerbericht. Bij

‘wormenhotels’ op het dak. Daarin maken compostwormen

extreme regenval wordt extra waterbergingscapaciteit be-

compost voor de akker. Het speciale goedje wordt ook ver-

schikbaar gemaakt en het water wordt langzaam afgevoerd

kocht als vloeibare compost voor planten onder de naam

zodat het minder overlast geeft. De DakAkker heeft een

Het Rotterdamse Milieucentrum werd 14 jaar geleden opgericht als zelfstandige organisatie en stichting. Het is een zusterorganisatie van de grootstedelijke milieucentra in Utrecht, Amsterdam en Den Haag en aangesloten bij Stichting Natuur en Milieu en de Milieufederatie Zuid Holland. RMC geeft waar nodig (on)gevraagd advies op gebied van natuur en milieu. Het doel van RMC is om van Rotterdam een natuur- en milieuvriendelijke stad te maken.

‘RotterdamWatershit’. Deze zogenaamde ‘wormenthee’ is te

oppervlakte van 100m2 en kan 60.000 liter/60 m3 water

rotterdamsmilieucentrum.nl

koop bij diverse winkels in de stad.

herbergen tijdens een heftige regenbui.

Rotterdams Milieucentrum) is dakboer en beheerder van

Slimdak

de akker. Samen met een groep enthousiaste vrijwilligers

Een akker op het dak in de stad geeft allerlei milieuvoor-

zorgt hij ervoor dat de groentetuin groeit en bloeit.

delen. Begroeiing zorgt bijvoorbeeld voor verlaging van de temperatuur in de stad bij hitte en wateropvang bij heftige

VOEDSELTUIN ROTTERDAM

DE SPEELDERNIS Grenzend aan het Roel Langerakpark ligt een bijzondere natuurspeeltuin...

deze natuurspeeltuin om kinderen spelenderwijs kennis te laten maken met de natuur; erover en ervan leren,

In Keilewerf 2 aan de Keilestraat 5 ligt Voedseltuin Rotterdam.

zodat ze er later hopelijk zuiniger mee omgaan.

tot bezig zijn in het groen en het ontwikkelen van skills. Wat de Voedseltuin extra bijzonder maakt, is de ligging. De tuin is aangelegd op een stuk braakliggend haven-

De Speeldernis is een avontuurlijke speeltuin waar kinde-

De Speeldernis ontwikkelt daarom allerlei educatiepro-

Met meer dan 60 vrijwilligers worden hier biologi-

gebied en is daarmee een multifunctioneel project op de

ren kunnen spelen in en met de wilde natuur. De

gramma’s voor scholen en begeleiders rondom speelna-

sche groenten en fruit geteeld voor de Rotterdamse

kruising van stad en haven: productietuin, leer-en prak-

natuur biedt haar eigen speelgoed in de vorm van

tuur. Voor kinderen is de Speeldernis vooral een te gekke

Voedselbank en andere sociale projecten zoals Pluspunt

tijktuin, sociale tuin, duurzame stadstuin en broedtuin

bomen, water en stenen, waardoor kinderen uitgedaagd

plek waar ze lekker vrij kunnen ravotten. Want wat is nu

Rotterdam, de Islamitische voedselbank en WMO Radar.

voor experimenten met nieuwe vormen van welzijn.

worden om te klimmen, rennen, bouwen en sjouwen.

fijner dan spelen in de natuur?

De Voedseltuin is daarnaast ook een werkgelegen-

De Voedseltuin Rotterdam is vrijwel volledig afhanke-

heidsproject voor mensen met een lange afstand tot de

lijk van giften en donaties van particulieren, fondsen

De klik tussen kinderen en de natuur is weergaloos, omdat het zo vanzelfsprekend is. In de Speeldernis zie je

De Speeldernis ontvangt scholen / klassen en is een

arbeidsmarkt.

en bedrijven. Iedere bijdrage is van harte welkom, dus

de kinderen dan ook onvermoeibaar spelen en genieten.

leuke plek voor verjaardagsfeestjes in de Natuur!

Voedseltuin Rotterdam zet zich in voor een gezonde

meld je vooral aan als Vriend. Als Vriend draag je bij aan

stad met gezond voedsel voor iedereen; een stad zonder

duurzame voedselproductie voor mensen met een kleine

Er is een echte Indianen-tipi en elke woensdag-, zaterdag- en zondagmiddag kun je tussen 16.00 en 17.00 uur

Tot 2 jaar: Gratis

armoede en sociale uitsluiting. De Voedseltuin levert haar

beurs en de ontwikkeling van een groene, gezonde oase

aansluiten bij het kampvuur. Onder begeleiding mogen

Kinderen en volwassenen: €2,50

groenten dan ook gratis en verwelkomt vrijwilligers en

in de stad. Je wordt op de hoogte gehouden van alle

kinderen dan popcorn poffen of marshmallows roosteren

Rotterdampas houders: Gratis

bezoekers.

ontwikkelingen, seizoensactiviteiten, workshops en het

Naast haar functie als stadsmoestuin, is de Voedseltuin

jaarlijkse Oogstfeest.

bij het kampvuur. Wel even reserveren, want vol is vol! De Speeldernis ontvangt jaarlijks meer dan 30.000 bezoekers en daar zijn ze blij mee, want het is de missie van

De Speeldernis Roel Langerakweg 25b - speeldernis.nl

ook en misschien wel vooral een plek om elkaar te ontmoeten en iets te doen; van het produceren van voedsel,

voedseltuin.com

DE NATUURKRANT

DE PLUKTUIN

Het leven begint op de dag dat je een tuin aanlegt ~ Chinees gezegde

STADSKRUIDENTUIN ROTTERDAMSE MUNT

TROMPENBURG TUINEN BOTANISCHE TUIN & ARBORETUM AFRIKAANDERWIJK

In de wijk Feijenoord liggen de educatieve tuinen van Stichting Rotterdamse Munt.

Aan de Honigerdijk aan de rand van Kralingen ligt Trompenburg Tuinen & Arboretum.

In de wijk Feijenoord ligt een prachtige Botanische Tuin aan het Afrikaanderplein 38.

idee kwam om van het stuk asfalt een stadsfruitboom-

Iedereen is welkom om de handen uit de mouwen te

Deze prachtige aangelegde plantentuin heeft een grote

De Botanische Tuin in Rotterdam Zuid bestaat al bijna 100

gaard te maken. Dit jaar viert de tuin haar 10e verjaardag

steken in deze publiekstuinen. Organisaties kunnen er

collectie bomen, struiken, vaste planten, bollen en knollen.

jaar. Vroeger werd de tuin gebruikt als praktijkruimte voor

en is het een groene oase middenin de stad; een pluktuin

‘groeizame’ teamdagen organiseren en stadsbewoners

De tuin ligt aan de rand van de wijk Kralingen en is een

biologielessen van nabijgelegen scholen. Een deel van de

waar mensen samenwerken in het groen, waar leuke

kunnen er inspiratie ophalen voor hun eigen stukje

ware schatkamer voor plantenkenners en een weldaad

tuin is nu in gebruik door Vogelklas Karel Schot, de rest is

activiteiten worden georganiseerd en waar samen wordt

groene, gezonde stad. Het doel is om jong en oud de

voor wandelaars op zoek naar rust in de drukke stad.

een gemeentelijke botanische tuin.

gekookt, gegeten en fruit geplukt.

magie van planten te laten ontdekken en/of meer te leren

Trompenburg is meer dan alleen een tuin. Zo is er een

Hoofddoel van de tuin is het gezamenlijk onderhouden

Er staan inmiddels 110 fruitboompjes die elk jaar meer

over tuinieren.

woestijnkas met een bijzondere collectie succulenten

ervan met vrijwilligers, bezoekers laten genieten van deze

fruit produceren. Maar er is ook een podium, een blokhut,

Het idee voor deze publiekstuinen ontstond vanuit een

(vetplanten), een gezellig theehuis voor koffie of lunch en

prachtige plek en kennis delen over planten, bomen, krui-

een rozentuin en een pontje waarmee je ter hoogte van

experimenteel bewonersinitiatief op het braakliggend

sinds twee jaar een voedselbos waar je alles kunt leren

den en de Natuur in het algemeen.

Essenburgsingel nr. 103 naar de Pluktuin kunt varen.

terrein aan de Laan op Zuid. Hier werd in 2014 samen

over de ecologische principes van een natuurlijk bos.

De Botanische Tuin is ingedeeld in plantenfamilies. Naast

met buurtbewoners een tijdelijke kruidentuin aangelegd.

Arboretum betekent ‘Bomentuin’ en Trompenburg heeft

ongeveer 850 verschillende plantensoorten, staan er zo’n

Twee jaar geleden werd de tuin verhuisd naar haar vaste

dan ook een zeer bijzondere collectie bomen. Er zijn

40 verschillende bomen in de tuin. Jaarlijks bezoeken

locatie aan de Rosestraat. Inmiddels groeien hier nu vier

prachtige quercus (eiken), fagus (beuken), ilex (hulst) en

kinderen van basisscholen uit de wijk de tuin voor Natuur-

educatieve inspiratietuinen.

hosta (hartleli). Voor de liefhebber is er een uitgebreide

en Milieulessen. Verder worden er regelmatig activiteiten,

Initiator van de tuinen is Ingrid Ackerman. Ze richtte

bibliotheek die te bezoeken is op afspraak.

workshops en rondleidingen georganiseerd. De tuin wordt

samen met een team van zelfstandig werkende profes-

Het hele jaar door zijn er op zondagmiddag activitei-

onderhouden door de speciaal hiervoor opgerichte

sionals Stichting Rotterdamse Munt op. Ingrid: ‘Wij zagen

ten in Trompenburg: wandelingen met en zonder gids,

Stichting Botanische Tuin Afrikaanderwijk en vrijwilligers.

dat er in de stad veel behoefte is aan productieve, groene

workshops en lezingen. Ook worden elk jaar vier grote

btarotterdam.nl

ruimte. Om te genieten van het groen, om mee te helpen

evenementen georganiseerd: de Eenjarigenverkoop, de

en/of om te leren over telen en tuinieren. Tegelijkertijd

Voorjaarsplantendagen, de Herfstfair en de Kerstmarkt.

is er een groeiende behoefte aan lokaal en biologisch

trompenburg.nl

In West ligt de Pluktuin, een initiatief van Stichting Progroen de Pluktuin. Al 18 jaar stond het terrein aan de RFC weg in Delfshaven te verpauperen toen een aantal buurtbewoners op het

De Pluktuin probeert zo duurzaam mogelijk te zijn. Afval

geteelde kruiden en is er veel nieuwsgierigheid naar

wordt gescheiden, regenwater opgevangen en er zijn

natuurlijke teeltmethoden en smaken. Deze behoeften

zoveel mogelijk (schuil)plaatsen voor vogels, kikkers ,

hebben we samen gebracht in de stadstuinen van Rotter-

egels, enzovoort. Er worden geen verdelgingsmiddelen of

damse Munt.’

kunstmatige meststoffen gebruikt. Tijdens gezamenlijke

In de zomer is er een leuke agenda met yoga, workshops,

eet-activiteiten wordt regelmatig vegetarisch gekookt en

muziek en klimaatvriendelijke horeca.

deelnemers gebruiken hun eigen bestek en servies, om

rotterdamsemunt.nl

plastic afval te voorkomen. Alle activiteiten in de pluktuin zijn gratis en bewoners en organisaties mogen op niet-commerciële basis gebruik maken van de Pluktuin. Van reguliere bezoekers wordt verwacht dat ze af en toe een handje meehelpen. Want het werk in een pluktuin is nooit af...

depluktuin.wordpress.com

DE HEEMTUIN In het Kralingse Bos aan de noordoever van de Kralingse Plas ligt de Heemtuin. Een Heemtuin is een aangelegde tuin waar planten en bomen groeien die van nature thuishoren in dat gebied. Inheemse planten zijn belangrijk voor de natuur omdat de insecten, vogels en dieren de planten kennen en eten. Inheemse planten trekken dus meer leven aan dan exoten en vergroten de biodiversiteit van het gebied. De Heemtuin in het Kralingse Bos ligt voorbij het strandje aan je rechterhand. De tuin werd eind jaren ’60 aangelegd en is ongeveer 1 hectare groot. Er is een veenmoeras, een riet- en lisdoddenveld langs de oevers van de plas, er zijn natte en droge graslanden, er is een kruidenrand en een strook met besdragende struiken. Er staan jonge eiken en essen en oudere bomen met klimop, kamperfoelie en een ondergroei van varens. Voor de vogels hangen er nestkastjes en voor amfibieën is er een poel. Kortom,. een prachtig natuurgebiedje!

Gemeente Rotterdam geeft subsidie voor het aanplanten van inheemse planten, kruiden, struiken en bomen. Kijk voor de voorwaarden op:

rotterdam.nl/nieuws/inheemse-planten

Hortus botanicus is de traditionele naam voor wat tegenwoordig vaak een botanische tuin genoemd wordt. Het is een tuin met een wetenschappelijk karakter: een soort bibliotheek of museum voor planten. Een arboretum is een botanische tuin met hoofdzakelijk bomen. Naast het wetenschappelijke doel, zijn botanische tuinen ook belangrijk voor natuurbehoud: ze bewaren planten en bomen in hun collecties die met uitsterven worden bedreigd.

DE NATUURKRANT

Deze pagina is powered by Rotterdams Milieucentrum

BOMENCIRCUS ROTTERDAM

Op het Noordplein, in Blijdorp en in Zevenkamp Het Bomencircus komt naar u toe dit najaar: een feestelijk event met muziek en circus waar u gratis boompjes kunt ophalen voor uw eigen tuin en uw gezamenlijk buurttuin. Het doel: duizenden bomen erbij in Rotterdam! Zaterdag 23 oktober op het Noordplein en in Blijdorp, zaterdag 13 november in Zevenkamp

HOOGGEEERD PUBLIEK! Het Bomencircus presenteert: Boswachter Bos, spectaculaire acrobatiek van Circus Klomp en muziek van Padam Padam op de pleinen van Rotterdam! Een ludieke bomencampagne met als doel MEER BOMEN in de stad. Want bomen zijn belangrijk!

WAAROM MEER BOMEN IN DE STAD?

Bomen nemen CO2 op

Bomen geven verkoeling

Bomen geven gezondheid

Bomen zijn goed voor de biodiversiteit

Plan Boom

Zo’n 20 procent van de opwarming van de

Bomen gaan de stijging van de temperatuur

Bomen dragen aantoonbaar bij aan een

Bomen, bossen en parken zijn een belang-

Plan Boom plant samen met bewoners en

aarde wordt veroorzaakt door ontbossing.

in de stad tegen, ze helpen ‘hittestress’ be-

gezonde, groene en frisse stad en de ge-

rijke plekken voor allerlei vogels, dieren en

organisaties uit heel Nederland de komende

Er zijn steeds minder bomen om CO2 op te

perken, brengen schaduw en verkoeling en

zondheid van haar bewoners!

plantsoorten.

jaren 10 miljoen bomen!

nemen uit de lucht. Ook Nederland ontbost

houden water vast in droge tijden.

Hoe meer bladeren een boom heeft, hoe

Meer bomen in Rotterdam levert daarom een

En het mooiste: iedereen kan meedoen.

nog steeds. Een van de manieren om het tij te

Bomen zetten CO2 en water met behulp van

meer zuurstof een boom produceert.

directe bijdrage aan de biodiversiteit*, van in-

Hoe lees je op:

keren is door heel veel bomen te planten. Een

zonlicht om in voedzame suikers en zuurstof.

Bomen brengen ook extra water in de lucht,

secten, vogels en zoogdieren tot schimmels

boom bindt gemiddeld 1 ton (!) CO2 in 50 jaar.

Dit heet fotosynthese.

en zorgen zo voor meer regen.

mossen en plantjes.

www.planboom.nl

BOMENCIRCUS Waar en hoe laat? 23 OKTOBER Het Bomencircus start deze zaterdag 23 okto. om 12 uur op het Noordplein en trekt daarna door naar Stadskwekerij de Kas in Blijdorp op de Van Beuningenstraat 22. U kunt daar van maandag 25 t/m vrijdag 29 oktober tussen 16.00 en 18.00 uur een boompje ophalen bij de Kas.

13 NOVEMBER Zaterdag 13 november trekt het circus naar Zevenkamp. Het feest begint om 12 uur bij Wollefoppengroen aan de Cole Porterstraat 402. Van maandag 15 november t/m vrijdag 19 november kunt een boompje ophalen bij Wollefoppengroen.

Volg ons op Facebook: Rotterdams Milieucentrum Op twitter: @milieucentrum Foto’s: Tom Pilzecker

COOL DOWN CITY

Nummer 56 in de Duurzame 100 van dagblad Trouw, Groene Vogel winnaar 2020 Cool Down City heeft vanaf begin 2020 meer dan 2000 bomen uitgedeeld en moedigt Rotterdammers aan om hun stad te vergroenen en te verkoelen door meer bomen te planten. Cool Down City verzamelt bomen en geven ze gratis weg... Doneer aan en ondersteun Cool Down City! cooldowncity.com

*Zie pagina 7

BOMEN-DEPOT Halen en brengen kan op: Woensdag 14.00 tot 16.00 uur Vrijdag 14.00 tot 16.00 uur Zaterdag 10.00 tot 12.00 uur Op afspraak via WhatsAp: 06 23 70 44 75 Marconistraat 77, 3029 AJ, Rotterdam. BOMEN-PARKEERPLAATS Deze is altijd geopend. Je kunt dus gerust je boomzaailingen en babybomen achterlaten op het witte bankje of een babyboom komen ophalen. Er staat altijd wel iets om gratis mee te nemen Middenshoefstraat 7A Rotterdam Oude Westen

Het Rotterdams Milieucentrum organiseert het Bomencircus samen met Cool Down City, Stadskwekerij De Kas, het Rotterdams Volkstheater en Wollefoppengroen. De bomencampagne wordt ondersteund door de Nationale Postcode Loterij, Plan Boom en Gemeente Rotterdam.

www.rotterdamsmilieucentrum.nl

DE NATUURKRANT

‘Kijk diep in de natuur en dan begrijp je alles beter’ ~ Albert Einstein

Klimop voor een koel huis Door klimaatverandering warmt de aarde steeds verder op. Afgelopen zomer was dat goed te merken met extreem hoge temperaturen. In de toekomst wordt het volgens wetenschappers alleen maar erger. Veel mensen zoeken daarom naar goede manieren om hun huis te koelen. Klimop is the way to go! Grafieken van de afgelopen dertig jaar laten een gestage

al een hoop warmte buiten houden. Maar de allerbeste en

stijging zien van zowel temperatuur als zonuren en neer-

meest duurzame manier om je huis te koelen is klimop!

slag. Temperaturen van 33 à 34 graden zoals afgelopen

Uit onderzoek van de Royal Horticultural Society en de

augustus werden gemeten, zullen de komende jaren

Universiteit van Reading blijkt dat kleinbladig klimop

steeds normaler worden in de zomer. Daarbij werken ook

(Hedera helix) een super effectieve plant is om gebouwen

steeds meer mensen vaker thuis door het coronavirus.

te koelen tijdens warme zomermaanden. Het gaat daarbij

Logisch dat we op zoek gaan naar manieren om onze

om verticale beplanting van de buitenmuren.

VELT ROTTERDAM

Samen ecologisch!

Ont vang van elding bij verm 020R Cursus2 de code e Velt-kor ting d ig al us eenm de curs op bijv. isch ecolog eren. ni ui st moe

Bij Velt leer je hoe je ecologisch tuiniert, composteert of kookt volgens het seizoen. Velt Rotterdam organiseert de cursus ecologisch (moes)tuinieren, workshops, tuintours en de verkoop van biologische zaden en bollen. Je vindt bij ons ook een brede collectie aan Velt-boeken. ▶ Meld je aan voor de nieuwsbrief: veltrotterdam@gmail.com ▶ www.facebook.com/VELTrotterdam ▶ INSTA: Velt_rdam

huizen koel te houden.

Niet vochtig De onderzoekers vergeleken meerdere klimopplanten zo-

Een airco zorgt op warme dagen voor een koel huis. Maar

als Parthenocissus tricuspidata (wingerd) en Pileostegia

een airco gebruikt veel energie en het grootste deel

viburnoides (bladhoudende klimhortensia). De Hedera

van onze energie komt helaas uit niet-duurzame, zoals

helix (kleinbladige klimop) kwam als winnaar uit de bus.

kolenenergie, en leidt dus tot meer CO₂-uitstoot. Airco’s

Dankzij dit klimop daalde de temperatuur van muren aan

bevatten ook nog eens koudemiddel dat bijdraagt aan

de buitenkant met bijna 6 °C; en aan de binnenkant met

klimaatverandering. Hoe meer airco’s we dus gebruiken,

7°C. Ook in warmere wintermaanden presteerde Hedera

hoe sneller de aarde opwarmt. En dat is nu juist precies

helix het best. De luchtvochtigheid in het gebouw was

wat we willen voorkomen!

bijna 6% lager vergeleken met gebouwen waartegen geen klimop groeide. Dat betekent dat gebouwen met verticale

Natuurlijke oplossing

klimopbegroeiing – in tegenstelling tot wat vaak gedacht

Nu kun je met zonwering, goede isolatie en slim luchten

wordt – minder vochtig zijn in de winter.

WAAROM WARMT DE AARDE OP?

bronnen: knmi, milieu centraal, weeronline

Energieslurpers

Bij het opwekken van energie uit fossiele brandstoffen zoals olie, gas en steenkool, komen veel broeikasgassen vrij zoals CO2. Ook de grootschalige landbouw en veeteelt stoten veel broeikasgassen uit, zoals methaan en lachgas. Al die gassen liggen als een deken om de aarde: ze laten de zonnestraling naar de aarde door, maar houden de terugkerende straling tegen. Hierdoor warmt de aarde op.

Stadsgeneeskunde

Samen tuinieren in de wijk. ‘Dat is goed en gezond voor de stad én voor haar bewoners’, zegt stadsdoker Rini Biemans...

Rini Biemans begon zijn carrière als arts, werd toen kunstenaar en is nu actief in Rotterdam als sociaal ondernemer. Stadsdokter, noemt hij zichzelf, want Rini Biemans

Pleidooi voor onkruid Column van Rini Biemans

www.dokterbiemans.nl

maakt de stad en haar bewoners beter en gezonder. Samen met Karin Keijzer startte hij twintig jaar geleden

Ik werk nu zo’n twintig jaar in het ‘groen’ en heb door

Creatief Beheer, een praktijk die gericht is op het groener

het tuinieren het ‘groen’ leren kennen en waarderen. Het

en gezonder maken van Rotterdam en haar bewoners.

‘groen’ omvat namelijk allemaal levende wezens, die net

Het concept is prachtig in eenvoud: maak van noodza-

als wij proberen te overleven. Het is een prachtig spel

kelijk groenonderhoud in de wijk een gezondheidstraject

van eten en gegeten worden. Planten waren er al lang

waar iedereen aan mee kan doen. Het traject wordt

voordat wij op de aarde wandelden; de meeste insecten

betaald uit publieke middelen die al zijn gereserveerd

ook, virussen en bacteriën nog veel langer. Alles heeft

voor deze taken.

elkaar nodig, dat is de les die ik iedere dag weer leer.

Groenonderhoud in de wijk (opruimen en tuinieren) op

Alles hangt samen en beïnvloedt elkaar. Het ene is niet

deze manier vormgeven als gezonde en sociale activiteit

beter dan het andere: dat maken wij ervan, dat zijn onze

heeft veel voordelen: het is goed voor de stad want het

keuzes.

werk wordt gedaan, het is goed voor de bewoners want

Tuinieren is het manipuleren van een ecosysteem:

de stad wordt mooier en groener, en het is goed voor

planten weghalen, snoeien of juist laten groeien. We

deelnemers want samen buiten bewegen is goed voor je

willen graag dat een park of (moes)tuin er fraai uitziet

ruimte en wordt het meeste letterlijk weg geschoffeld

mentale en fysieke gezondheid.

of nuttig is. Onkruid vinden wij niet mooi of nuttig en

ten faveure van de ‘vaste planten’. Als je erover nadenkt,

dus wordt het verwijderd. Maar iedereen weet: onkruid

is het absurd: we plaatsen gekweekte planten ter

Meewerken?

is niet ‘werkelijk’ slecht, het is alleen slecht in onze ogen

verfraaiing in de buitenruimte, terwijl we de Nederlandse

Iedereen kan meedoen. Het werk bestaat uit opruimen

omdat wij het niet willen. En daar wringt de schoen.

natuur buiten de deur houden, die bij goed beheer fraai-

en onderhouden van geveltuinen en perken. Daarnaast

Want we weten inmiddels dat wat wij als ‘onkruid’ zien,

er is en veel meer ecologische waarde heeft!

wordt er drie dagen in de week met een Tuinman opge-

voor de natuur en de biodiversiteit juist erg nuttig kan

Het is inmiddels algemeen bekend dat het slecht gaat

ruimd en getuinierd. We werken van 9.30 tot 16.00 uur.

zijn. Bovendien, in een andere setting - bijvoorbeeld een

met de soortenrijkdom in de natuur. Een kind kan

Het is een gezonde dagbesteding en je helpt de wijk en

berm langs de weg vol bloeiende bloemen – vinden wij

bedenken dat er iets moet veranderen. Als we bijvoor-

de stadsnatuur vooruit. Je ontvangt een dagvergoeding

‘onkruid’ vaak prachtig.

beeld niet zouden schoffelen en maaien in de eerste vijf

van 10,- euro.

Ook een park waar plaats is voor ‘onkruid’ kan er heel

maanden van het jaar zou dat zeer gunstig zijn voor de

fraai uitzien. Het heeft alleen wel een ander soort onder-

insecten en de vogels. We moeten anders leren kijken

Tuinman worden?

houd nodig dan we gewend zijn. Het werk is niet meer

naar het ‘groen’. We moeten het ‘groen’ leren kennen als

Creatief Beheer werkt nu in zeven wijken met een team

of moeilijker dan wat we nu doen, het is alleen anders.

onze levende bondgenoot in een gezonde leefomgeving.

van tien ervaren Tuinmannen en -vrouwen in Rotterdam

Het ‘onkruid’ mag schitteren samen met vaste planten,

Als tuinman ben ik gewend dat dingen tijd kosten. Maar

en Spijkenisse. Ze zijn op zoek naar nieuwe mensen die

heesters en bomen. Dit onkruid is namelijk goed voor de

toch, een welgemeend advies aan bestuurders: kies voor

het vak Tuinman (m/v) willen leren in de praktijk. Het

natuur. Planten zoals hondsdraf, dovenetel, smeerwortel,

ander beheer! Als je werkelijk een groene bio-diverse

gaat om een driejarige (betaalde) praktijkopleiding waar-

margriet, brandnetel en distel dienen bijvoorbeeld als

en fraaie stadsnatuur wil, verzorg dan het onderhoud

bij je maximaal 100 dagen per jaar als Tuinman (m/v)

voedsel voor tal van insecten. In Park 1943 beheren we

vakkundig en liefdevol. Met andere woorden, verdiep

aan het werk bent in de wijk samen met deelnemers

al drie jaar op deze wijze het ‘groen’ en we krijgen dage-

je in de materie, leer het groen als levende stadsnatuur

(participanten) en bewoners.

lijks complimenten van bewoners en bezoekers.

kennen en behandel het ook als zodanig!

Mail of bel met Rini Biemans.

Eigenlijk zou ieder park ecologisch beheerd moeten wor-

info@creatiefbeheer.nl - 06 14 18 3001

den. Maar vooralsnog krijgt de Nederlands natuur weinig

De volledige column van Rini lees je op dokterbiemans.nl

VELT Rotterdam is groen kennis(sen)netwerk voor iedereen die inspiratie zoekt op het gebied van ecologisch leven, koken en tuinieren in Rotterdam e.o. VELT Rotterdam organiseert workshops, tuintours, verkoopt Velt-boeken en is actief op social media. Like VELTRotterdam op facebook en instagram. Vragen kun je mailen naar veltrotterdam@gmail.com

Anjum Iqbal werkt bij gemeente Rotterdam en kwam via een collega in contact met VELT. Anjum: ‘Een paar jaar geleden was ik op zoek naar een nieuwe hobby en kwam uit op tuinieren. Ik volgde de basiscursus Moestuinieren bij VELT en sindsdien ben ik actief in de organisatie. VELT organiseert allerlei activiteiten om mensen te inspireren en informeren over een gezonde leefstijl en ecologisch tuinieren: tuinieren met respect voor dier en natuur, dus zonder pesticiden. Sinds corona zijn veel activiteiten online maar we gaan er ook op uit. Laatst hebben we een wildplukwandeling in Ommoord georganiseerd en na de zomer gaan we naar de heemtuin in het Kralingse bos.’ ‘Sinds ik betrokken ben bij VELT ben ik veel bewuster geworden van de waarde van biologische producten. Ik begrijp nu beter welke investering een biologische boer moet maken om een biologisch product te leveren en dat de producten daarom iets duurder zijn. Ik heb me ook verdiept in de zuivel- en veehouderij en hoe verschrikkelijk die dieren worden behandeld. Ik ben gezonder gaan leven en let beter op mijn voeding, ik wil geen voedsel meer met pesticiden of hormonen. Zelf tuinier ik op mijn balkon. Ik heb tomaten, paprika, pepers en mais in potten. Ik weet precies wat ik in mijn potten stop: niks anders dan aarde, zaad en liefde. Ecologisch en gezond!’

In de zomer is VELT op vakantie maar in september beginnen de activiteiten weer. Houd website en social media in de gaten voor actuele informatie. beweegt.velt.be/rotterdam

‘Een vogel zingt niet omdat hij een antwoord heeft. Ze zingt omdat ze een lied heeft’ ~ Maya Angelou

STADSVOGELS AALSCHOLVER

Een forse, donkere watervogel die je vaak ziet zitten op hoge palen waar ze hun vleugels drogen. Ze hebben een flinke snavel, geschikt voor de visvangst. Aalscholvers broeden in kolonies, van december tot juni, meestal in bomen. Het mannetje maakt een nest en trekt met

In Rotterdam wonen duizenden vogels. Weet jij hoe ze heten en hoe ze leven? Test je kennis met dit handige overzicht...

zijn fel witte dijen een vrouwtje aan. Zij legt vervolgens 3 tot 4 eieren en broedt 4 weken. De jongen vliegen na 50 dagen uit. De aalscholver eet vis zoals baars, blankvoorn en spiering. Nederland telt ongeveer 60 kolonies, meer dan 20.000 broedparen. In de winter blijven de meeste aalscholvers in ons land. Vlakbij Rotterdam is een grote aalscholverkolonie bij de Ackerdijkse Plassen.

HALSBANDPARKIET Deze knalgroene, luidruchtige vogels komen oorspronkelijk uit India en Centraal-Afrika. In de stad zie je ze vooral in parken en achtertuinen. De Nederlandse populaties zijn ontstaan door ontsnapte en losgelaten kooivogels. Vooral buiten het broedseizoen zoeken ze elkaar op in slaapbomen. Ze

broeden tussen januari en juni en hebben 1 legsel per jaar met 3 of 4 eieren. Ze broeden ruim 3 weken en het liefst in natuurlijke holen in oude bomen of in oude spechtenholen. De jongen blijven zo’n 50 dagen in het nest. Halsbandparkiet komen in Nederland vooral voor in stedelijke gebieden en zijn in de winter afhankelijk van bijvoeding. Hun voedsel bestaat uit zaden, vruchten en pinda’s.

KOOLMEES De grootste mees van ons land met een geel lijfje en zwarte kop. Ze wegen zo’n 16 gram en je kunt het mannetje herkennen aan de zwarte ‘stropdas’ die bij hem helemaal doorloopt op de buik. Ze broeden vanaf eind april en hebben 1 tot 2 legsels per jaar met 8 tot 10 eieren. Koolmezen broeden in holen en nestkastjes. Het vrouwtje perfecioneert het nest met

MEREL

Merels zijn luid! Mannetjes zingen in het voorjaard uit volle borst en als er een kat in de buurt is, waarschuwen ze elkaar luid en langdurig. De merelman is zwart, het vrouwtje donkerbruin met een gestreepte borst. Beide hebben een geel-oranje snavel. Merels broeden van eind maart tot juli. Ze hebben 2 tot 3 legsels per jaar met gemiddeld 4 eieren. Ze broeden twee

HUISMUS

Mussen zijn stevige, bruine vogeltjes met een flinke snavel. Het mannetje is donkerder dan het vrouwtje en heeft een grijs petje met roodbruine zijden en witte vleugelstrepen. Hoe dominanter het mannetje, hoe meer zwart op de borst. Het vrouwtje heeft een opvallende wenkbrauwstreep achter het oog en een lichtere, gelige snavel. Mussen broeden van eind maart t/m augustus en hebben

gras, mos en veertjes. Na 2 weken broeden komen de eieren uit. Beide ouders voeren de jongen, die 3 weken op het nest blijven. Nadat uitvliegen, worden ze nog 2 tot 3 gevoerd door beide ouders. Koolmezen eten rupsen, insecten, beukennootjes en andere zaden. Ze zijn ook dol op pinda’s en zonnebloempitten. Nederlandse koolmezen blijven in de winter in ons land. In strenge winters komen ook koolmezen uit Scandinavië en Oost-Europa bij ons overwinteren.

weken. Het nest maken ze in struiken en lage bomen: een kommetje van gras, takjes en modder. De jongen blijven 2 weken op het nest en als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog ruim 2 weken verzorgd door soms alleen het mannetje, terwijl het vrouwtje alweer aan een nieuw broedsel begint. Merels eten wormen, insecten, bodemdiertjes, bessen en fruit. De meeste merels overwinteren in Nederland, een klein deel trekt in het najaar weg naar Engeland, Spanje of Portugal.

zo’n 3 legsels per jaar van 4 tot 6 eieren. Het nest maken ze onder dakpannen, in gaten en kieren en in nestkastjes. Het nest is slordig van takjes, stro, veertjes en hondenharen. Ze broeden krap 2 weken waarna de jongen nog 17 dagen op het nest blijven. Na uitvliegen worden de jongen nog 2 weken gevoerd door beide ouders. Mussen leven in groepen in struiken. Als er veel bomen zijn, trekken ze weg. Ze eten zaden, granen, insecten, knoppen, brood, bessen, pinda’s en vetbollen. Mussen overwinteren in Nederland.

PIMPELMEES Pimpelmeesjes zijn iets kleiner dan koolmezen en hebben een blauw ‘petje’, gele borst, smalle, zwarte oogstreep, zwartblauwe kinvlek en blauwachtige vleugels. Mannetjes zijn wat feller van kleur dan de vrouwtjes en de jonge vogels. Ze broeden van eind maart tot in jul en hebben in die periode 1 tot 2 legsels met gemiddeld 10 eieren. Ze bouwen

DE NATUURKRANT

ROODBORST

Dit kleine nieuwsgierige vogeltje woont in bos, park en tuin. Man en vrouw zien er hetzelfde uit, de jonge vogels zijn lichtbruin. Roodborsten verdigen hun territorium vrij agressief, ook tegenover hun eigen nakomelingen. Buiten het broedseizoen leven ze alleen. Het nest maken ze goed verborgen op of bij de grond

KAUW

Middelgrote kraaiachtige vogel met een zwartgrijs verenkleed en lichte ogen. Kauwen zijn intelligent en leven in groepen met een uitgebreide sociale structuur. Ze paren voor het leven en koppels zijn bijna altijd onafscheidelijk. Kauwen broeden van april tot in juni en hebben meestal

Prachtige, elegante watervogel met een brede, oranje snavel. Het mannetje heeft een grote zwarte knobbel aan de bovenkant van de snavel. Zwanen paren voor het leven en blijven vaak alleen achter als de partner overlijdt. Ze broeden van maart t/m mei en hebben 1 nest per jaar met 5 tot 7 eieren. De vrouw broedt ze uit in 36 dagen.

SPREEUW

Spreeuwen hebben in de winter een prachtig zwart verenkleed met een paarsgroene gloed en witte spikkels. In de broedtijd verdwijnen de witte spikkels. Ze broeden van half april t/m juni en hebben 1 tot 2 legsels per jaar met zo’n 5 eieren. Het nest maken ze in boomholtes, nestkasten en gaten en kieren van gebouwen. Na 2 weken

BOSUIL

De bosuil is ongeveer zo groot als een kraai en heeft een grote ronde kop en brede vleugels. Bosuilen zijn grijs, donkerbruin of roestrood. De ogen zijn zwart. Ze wonen in bossen, parken en zelfs groene stadswijken. Door hun nachtelijke leefwijze wordt ze niet niet snel opgemerkt. Overdag rusten ze vaak dicht

ren. Ze trekken niet weg.

WINTER- & ZOMERBEHOEFTEN In het voorjaar en de zomer hebben vogels vooral dierlijke eiwitten nodig zoals insecten, meelwormen en rupsen. In de herfst en winter kunnen ze goed vet gebruiken voor extra energie.

een handig systeem. De vogels zijn ingedeeld op kleur, gedrag, vorm en leefgebied. Je kunt onderduiken’ en ‘vogels die lopen aan de kust’. Zo wordt het voor de beginnende vogelaar een stuk makkelijker om vogels te herkennen en de juiste naam bij de juiste vogel te vinden. Door jarenlange ervaring met het geven van vogelcursussen voor de Vogelbescherming, weet De Haan als geen ander waar je op moet letten bij het determineren en zijn beschrijvingen zijn dan ook helder en duidelijk. Dit is een onmisbare gids voor iedereen die vogels wil leren herkennen. Met prachtige illustraties van vogel- en natuurschilder Elwin van der Kolk.

De gewiekste vogelgids • ISBN: 9789021579146 • € 25,00

patatresten en kadavers...

Het nest maken ze langs de oever, in het riet. De man verdedigt het nest fel met opgezette vleugels en een sissend geluid. Knobbelzwanen leven in zoet water en eten waterplanten en -diertjes. Ze zoeken met hun lange nek diep in het water naar voedsel. Ze eten ook gras. Een deel van de zwanen blijft in zachte winters in Nederlad. Als het koud wordt, trekken ze naar het zuiden, bijvoorbeeld Frankrijk.

broeden komen de eieren uit waaena de jongen nog 3 weken op het nest blijven. Spreeuwen zoeken in weilanden en grasvelden naar insecten en larven, maar eten ook bessen en fruit. In het najaar komen er vanuit Noord- en Midden-Europa veel spreeuwen naar onze omgeving. Je kunt dan enorme zwermen van duizenden spreeuwen in de lucht zien. Spreeuwen kunnen beatboxen geen ander! Google ‘Beatboxing starlings’...

tegen een boomstam aangedrukt. De bosuil broedt in boomholtes en legt 2 tot 4 eieren. Het vrouwtje broedt 4 weken en de jongen klauteren soms al na 2 weken uit het nest op zoek naar een veilige zitplaats. Na 3 maanden kunnen ze vliegen. Bosuilen jagen ´s avonds en ´s nachts op allerlei kleine zoogdieren, vogels, kikkers, padden, kevers, wormen en vis.

VOGELS VOEREN Vogels gebruiken het hele jaar veel energie. in het voorjaar om eieren te leggen en jongen groot te brengen, in de herfst om reserves op te bouwen voor de winter, in de winter om warm te blijven. Je kunt dus gerust het hele jaar voeren. Vogels proppen zichzelf niet vol zoals mensen. Ze eten wat ze nodig hebben en verleren niet hoe ze zelf voedsel kunnen vinden.

bijvoorbeeld zoeken op ‘zwart witte vogels’ of ‘kleine bruine vogels’ op ‘vogels die helemaal

1 nest met 4 eieren. Ze broeden 17 tot 19 dagen in losse kolonies. Het nest maken ze in holten van bomen, oude nesten van spechten, onder dakpannen, in schoorstenen en zelfs in konijnenholen! De jongen blijven een dikke maand op het nest en worden na uitvliegen nog 4 weken door beide ouders gevoerd. Kauwen zijn alleseters, ze eten insecten, wormen, bessen,

KNOBBELZWAAN

hun nest in boomholtes en nestkasten en broeden 2 weken. De jongen blijven 3 weken op het nest en worden na uitvliegen nog 2 tot 3 weken gevoerd. Pimpelmezen houden van grote, hoge loofbomen en leven in bossen, parken en tuinen. Ze eten in de zomer vooral insecten, larven, rupsen en spinnen, in de winter aangevuld met zaden. Ze zijn ook dol op pinda´s. In de nazomer vormen ze soms groepen waarmee ze samen overwinte-

In deze vogelgids helpt vogelaar Nico de Haan je bij het herkennen van vogels aan de hand van

in een boom of andere holte. Het is een slordig nest van grassen en bladeren. Ze broeden van april t/m juli en hebben in die periode 2 legsels met 5 tot 7 eieren. Ze broeden 2 weken waarna de jongen nog 2 weken op het nest blijven. Roodborsten zijn roofvogeltjes: ze wachten stil en duiken naar hun prooi. Ze eten insecten, spinnetjes en andere kleine diertjes, aangevuld met bessen en zaden. In de winter trekt een deel van de roodborsten weg.

HERFST & WINTER Zodra het kouder wordt, komen de vogels dichterbij huis op zoek naar eten. Als je ze nu gaat voeren, komen ze de hele winter terug! Vetbollen en pinda’s zijn prima voer voor vogels. Bij droogte en lichte vorst kun je vers drinkwater aanbieden. Vogels badderen daar ook in. Bij strenge vorst kun je het best ijs vergruizen, ze pikken dan de ijssplinters op.

DIT WEL Ongebrande (en ongezouten) pinda’s in pindasilo’s, speciale vogelvoeren voor tuinvogels, strooivoer op (voeder-)tafels en op de grond, fruit, vetbollen. DIT LIEVER NIET Geen producten met zout, melk, boter of margarine. Geen gekookte etensresten. Liever geen vetbollen of pinda’s in een (plastic) netje, want vogels kunnen erin verstrikt raken en het zorgt voor zwerfafval. Brood is eigenlijk te zout en te eenzijdig voor vogels, hun immuunsysteem gaat erdoor achteruit. Geef het alleen in beperkte mate. Wil je de eenden voeren, geef ze dan liever mais, doperwten, sla en andijvie. Geef nooit ‘mensen-pindakaas’ (ook niet de ongezouten varianten) er zit te veel zout en bewerkte olie in en dat is slecht voor vogels. Alleen pure, ongebrande pinda’s zijn geschikt en speciale pindakaas voor vogels.

DE NATUURKRANT

‘Kijk naar de mooie natuur en kalmeer je gemoed’ ~ Ludwig van Beethoven

BELEEF DE ROTTERDAMSE NATUUR

Natascha is boswachter bij Natuurmonumenten

Twee prachtige tochten met tips van boswachter Natascha Hokke... Het Polderpad – van Rotte tot Schie

29,5 km

Tijdens deze fiets- of wandeltocht ontdek je het Rotterdamse platteland met hoge dijken, landgoederen, rivieren, grazende koeien en zingende vogels... 1. Centraal Station - Startpunt

7. De Zuidpolder

Met je rug naar het station sla je rechtsaf richting de Beukelsdijk. Sla na 1km bij de rotonde rechts de Beukelsweg

Ga bij de T-splitsing links de Provinciale-

in. Houd rechts aan en vervolg je weg op de Abraham van Stolkweg. Ga na een halve km linksaf naar de Professor

weg op. Steek rechts de weg over en ga

Jonkersweg. Steek de Jonkersbrug over en ga links de Delfshavenseweg op. Sla na 1.5km bij de T-splitsing rechtsaf

onder het metrospoor door.

naar de Overschiese Dorpsstraat.

8. De Landscheiding

2. De hoge brug over de Schie

Vervolg je weg op het fietspad. Ga na

De Overschiese Dorpsstraat wordt de Delftweg. Vervolg

50km rechts naar Wildersekade.

deze voor 3,5km. Ga voorbij Landgoed De Tempel en langs

9. De tuinbouwstreek

begraafplaats Hofwijk tot in het dorpje Zweth. Ga over de

Vervolg de Wildersekade en sla dan

brug rechtsaf, het Zwethpad op, richting de A13.

rechtsaf naar de Schiebroekseweg, ga over het kruispunt links naar de

3. Landgoederen aan de Schie

Wildersekade. Ga na 1.1km bij het kruispunt linksaf naar de Grindweg. Sla na

Fiets het Zwethpad op, richting de A13 en ga het tunneltje

400m bij het kruispunt rechtsaf naar de Bosweg. 10. Hoge kades, diepe polders

onder de A13 door. Ga direct na het tunneltje, linksaf, omhoog. Het platteland bij Rotterdam

4. Koeien

Samen met zijn koeien zorgt boer Jan Dirk Roodenburg dat de weidevogels kunnen broeden in zijn weilanden.

Sla na 625m bij het kruispunt linksaf naar het Polderpad. 11. Vogels in het Lage Bergsche Bos

Sla na 800 meter linksaf, de Hofweg in.

Vervolg het Polderpad. Ga bij het kruispuntrechtsaf naar Hoeksekade.

5. Weidevogelbeheer in Schieveen

12. De Rotte

Aan het einde van de Hofweg sla je rechtsaf naar de Oude Bovendijk. Fiets door tot je aan je linkerhand het bruggetje

Ga bij het kruispunt linksaf naar de Rottebanddreef. Sla rechtsaf naar de Van Schaikdreef, ga rechts en vervolg je weg

van het Polderpad ziet, steek over en vervolg je weg over het Polderpad.

op de Rottekade. De Rottekade gaat over in de Terbregse Rechter Rottekade. Ga aan het einde schuin rechts naar

Veel vogels onderweg

het Boterdorpse Verlaat. Natascha: ‘Stop bij Belevenisboerderij Schieveen van stadsherder Martin en zijn vrouw Petra voor een kop koffie of thee.

13. Roeiboten op de Rotte

Samen met deze lokale boeren en gemeente Rotterdam beheren de boswachters van Natuurmonumenten hier de grootste

Vervolg je weg op het Prinsenmolenpad naar Prinsenmolenpark. Prinsenmolenpad gaat over in de Bergse Rechter

open polder van Rotterdam. Het gaat helaas slecht met de weidevogels zoals de grutto, tureluur, scholekster en kievit. We

Rottekade. Ga rechtdoor, de naam wordt de Soetendaalsebocht. Ga onder het viaduct bij het kruispunt rechtdoor

werken daarom hard om ze hier een plek te bieden. En dat lukt! Als je stil bent en goed kijkt, kun je deze mooie vogels

naar de Soetendaalsekade. Ga rechtdoor, de naam wordt Zwaanhals en loop dor naar het Noordplein. Vervolg je

hier spotten.’

weg op de Rechter Rottekade en ga bij de Vriendenbrug rechtsaf naar Pompenburg. Steek na 500m de rotonde bij Hofplein over en vervolg je weg tot aan het Centraal Station.

6. De geheimzinnige oude Tempel

14. Centraal Station - Eindpunt

Vervolg je weg op het Polderpad langs het 17 eeuwse landgoed De Tempel, dat nu pal aan de Schie ligt. e

De Ackerdijkse Plassen

Voor meer info en mooie verhalen onderweg download je de gratis app Natuur Routes van Natuurmonumenten.

6 km

Deze wandeltocht loopt langs een bijzonder vogelgebied tussen Rotterdam en Delft. Het natuurgebied is afgesloten om de rust voor de vogels te bewaren, maar je kunt de natuur hier toch ontzettend goed beleven. Drie strategische uitkijkpunten geven fantastische uitzichten! Perfect om vogels te spotten, in ieder seizoen van het jaar... 1. Startpunt Parkeerplaats Berkelse

6. Vroegere bewoners

Zweth, Molenkade, Berkel en Roden-

Aan de andere kant van de plas, in het bosje aan je linkerhand, heeft de laatste bewoner

rijs (ZH) de Ackerdijkse Plassen.

van de Ackerdijkse Plassen gewoond. Piet Rensen woonde van 1930 tot 1980 in een

In de 18e eeuw werd hier veel turf gesto-

stenen boerderij middenin de Ackerdijkse Plassen. Hij kweekte vis en onderhield het bos.

ken om de ovens in Delft op te stoken

In de Tweede Wereldoorlog hielp hij onderduikers.

voor het bakken van Delfts blauw aar-

7. Waterberging

dewerk. De plassen zijn een overblijfsel

De Ackerdijkse Plassen zijn een toevluchtsoord voor veel dieren. Een deel van het gebied

van het veengraven van toen.

is ook bedoeld als waterberging: bij extreme regenval kan het water tijdelijk worden opgeslagen in het natuurgebied

De grutto

2. Uitkijksilo De Kluut

zodat het bewoonde deel van deze regio niet onder water komt te staan.

Loop het pad af naar de vogelkijkhut. Vanuit deze oude graansilo heb je zicht op een eilandje waar vaak kokmeeu-

8. Historische boerderij

wen en visdiefjes zijn. In het riet langs het pad kun je de rietzanger, rietgors, snor en blauwborst spotten!

Aan het eind van de oprijlaan ligt een historische boerderij uit 1666. Onder begeleiding van een boswachter van

3. Uitkijkpunt De Tureluur

Natuurmonumenten kan je dit historische gebouw / annex vergaderboerderij met boomgaard bewonderen.

Klim omhoog en bekijk vanaf de hoge uitkijktoren het natuurgebied. In het voorjaar kun je in de graslanden grutto’s

9. Natuur bij de stad

en kieviten zien. In de winter hoor je het gefluit van smienten op de grote plas. Vanaf De Tureluur kun je hoogte-

Wandelend langs de Berkelse Zweth ben je middenin de natuur met waterlelies in het water, rietsigaren langs de

verschillen zien in het landschap. Dit komt onder andere omdat dit gebied op de scheiding van een kreekrug en

oever en zwaluwen in de lucht.

veenweide ligt. Het krimpt in naarmate de tijd verstrijkt, het klei van de kreekrug doet dit niet!

Je ziet Rotterdam prachtig liggen in de verte. 10. Woest moeras

Natascha: ‘Rondom de Ackerdijkse Plassen staan drie uitkijkpunten, alledrie met tótaal verschillende uitzichten. Bij

Aan je linkerhand zie je het moerassige deel van het gebied, waar

uitkijkhut De Aalscholver heb je zicht op de aalscholverkolonie. Deze vogels starten tijdens een zachte winter in decem-

baardmannetjes, rietzangers en de roerdomp zich thuis voelen.

ber of januari al met broeden! Uitkijktoren De Tureluur biedt een fenomenaal uitzicht op de Ackerdijkse Plassen met

De schapen lopen hier tussen riet om opkomende boompjes te

daarachter de skyline van Rotterdam. Hier is het contrast stad/natuur prachtig zichtbaar. In uitkijksilo De Kluut waan je

eten en zo het moeras in stand te houden.

je ín het leefgebied van de vogels en kun je ze moeiteloos bespieden: scholeksters, grutto’s, tureluurs en kieviten. Ik kan

11. Weidevogels

niet kiezen tussen deze uitkijkpunten, ze zijn alledrie bijzonder! Ik zou zeggen: ontdek het zelf!’

Het Rotterdams platteland is verdeeld in een aantal polders. Polder Schieveen is de grootste open polder van Rotterdam, Uitzicht op skyline Rotterdam

4. Wintertip

een belangrijke ecologische verbinding én weidevogelgebied.

Kom hier ‘s winters staan in de schemering. Aan het eind van de dag komen dan vanuit alle richtingen grote zilverrei-

12. Ooievaars en lepelaars

gers aangevlogen om hier te overnachten. En wat zo speciaal is: ze verzamelen eerst allemaal op de grond bij het

Hier in de graslanden komt de ooievaar graag een lekker hapje halen. Kikkers, muizen, mollen en insecten… ze eet

water, dan geeft één zilverreiger een seintje en vliegen ze allemaal op naar eeen slaapplek in de bomen.

het allemaal. Zie je een witte vogel met een lepelvormige snavel? Dit is de lepelaar! Ze komen vanaf hun broedplek in

5. Uitkijkscherm De Aalscholver

Quackjeswater hierheen om hier voedsel te zoeken en broeden sinds kort ook weer in dit gebied.

Vanuit dit uitkijkpunt heb je prachtig zicht op de aalscholvers die hier al vroeg in het jaar (januari) hun eieren leggen.

13. Eindpunt

Als je gelukt hebt, kun je vanaf de hut zelfs een ijsvogel spotten!

Meer info over dit gebied: natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/ackerdijkse-plassen

Niets zal de menselijke gezondheid en onze overlevingskansen op aarde vergroten als de evolutie naar een vegetarisch dieet ~ Albert Einstein

DE NATUURKRANT

De vlees- en zuivelindustrie zorgt voor 20 procent van de mondiale CO2 uitstoot. 80 Procent van de Nederlandse bouwgrond wordt gebruikt voor de productie van vlees en zuivel. Meer en vaker plantaardig eten is een eenvoudige manier om iets te doen voor de Natuur: het is goed voor het klimaat én goed voor je gezondheid! Win win...

DRIE EENVOUDIGE GROENE DIY RECEPTEN BROODPUDDING

GROENTENSOEP

HUMUS

In Nederland gooien we gemiddeld 34 kilo voedsel per jaar per persoon weg. Het meest verspilde product is brood. Daarom dit heerlijke recept voor restjes brood. Je kunt het ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds eten!

Wereldwijd verspillen we ongeveer 30 procent van al het geproduceerde voedsel. De landbouw legt een grote druk op de natuur dus dat kan beter! Deze heerlijke en makkelijke soep kun je maken met bijna alle groentenrestjes...

Onze vleesconsupmtie is verantwoordelijk voor 40 procent van de broeikasgassen die vrijkomen bij de productie van voedsel in Nederland. Vlees heeft zo’n grote klimaatimpact omdat voor de productie van 1 kilo vlees gemiddeld 5 kilo plantaardig voer nodig is. Kies daarom vaker vega. Een heerlijke en voedzame vervanging voor vleeswaren is humus. Humus is heel makkelijk om te maken en het leent zich voor allerlei varianten. Wat denk je van pittige humus, kerrie humus of wortel humus?

Ingrediënten (8 porties) 300 g oud brood 700 ml plantaardige melk 100 g kokosbloesemsuiker of honing naar smaak 50 g custardpoeder 1 st appel 1 st banaan 4 eetlepels rozijnen 1 flinke eetlepel speculaaskruiden 1 snuf zout

Koop gedrooogde kikkererwten bij de verpakkingsvrije winkel, laat ze een nacht weken in een pan met ruim water en kook ze in 30 min gaar.

Bereiding Scheur het brood in stukjes, doe het in een grote kom en voeg de plantaardige melk toe. Verwarm de oven voor op 180 °C en vet een cakeblik in. Roer het brood-melkmengsel tot een zachte papa. Meng de suiker of honing erdoorheen en een snufje zout. Zeef het custardpoeder boven het mengsel en roer goed door. Snijd de appel en banaan in stukjes en hussel ze samen met de speculaaskruiden en de rozijnen door het mengsel. Giet het mengsel in het cakeblik en bak het 40 minuten in de oven. Ook heerlijk met extra gedroogd fruit, zaden, pitten en (wal)noten.

Ingrediënten (4 personen) 800 gram restjes groente zoals courgette, broccoli, sla, wortel, prei, aardappel, erwtjes, tomaat, paprika, kool, enzovoort. 2 blokjes groente bouillon 1 handje verse kruiden bijvoorbeeld basilicum en peterselie 1 flinke scheut plantaardige room Citroenrasp, zout, peper en pitten

Ingrediënten 400 gram kikkererwten Flinke scheut citroensap 2 flinke eetlepels Tahini (sesampasta) 1 teentje knoflook fijngehakt 1/2 tl gemalen komijn Zout en peper naar smaak 1 scheut olijfolie 1 scheut plantaardige melk Fijngehakte peterselie of koriander naar smaak

Bereiding Snij de groente in grove stukken en doe in een soeppan, samen met 1 liter water en 2 blokjes groenten bouillon. Kook de groenten gaar en pureer. Breng op smaak met zout en peper. Schenk een flinke scheut plantaardige room door de soep en garneer met citroenrasp, kruiden en pitten naar smaak.

Meng alle ingrediënten in een kom en mix met de staafmixer of keukenmachine tot een mooie egale massa. Als het te droog wordt, voeg je nog wat plantaardige melk toe. Voor pittige humus: voeg een uit, chilipepertjes en extra peper toe. Voor kerrie humus: voeg een flinke schep kerrie of curry poeder toe. Voor wortel humus: voeg stukjes gekookte wortel toe.

De spullen- en kledingindustrie stoot meer CO2 uit dan de internationale luchtvaart én zeevaart samen. Koop dus bewust en kies zoveel mogelijk voor duurzame producten, regionaal geproduceerd, tweedehands en vintage!

MOOI TIJDLOOS SERVIES

ATELIER EN VINTAGEBOUTIEK

OVERDEKTE ROMMELMARKT

LOKAAL, TRANSPARANT, EERLIJK

Dé winkel voor antiek porselein aardewerk en 2e hands

Atelier en 2e hands boetiek.

Een uniek concept: huur een kraam, stal je spullejtes uit

Maak het verschil met je boodschappen!

servies. Waarom nieuw kopen, als er prachtig servies

Ding&Dingen heeft een unieke collectie kleding uit eigen

en de winkel verkoopt het voor je! Het resultaat is een

Bij Rechtstreex kies je voor verse

in omloop is? Qua vormgeving en kwaliteit neemt oud

atelier, gemaakt van 2dehands materialen. Deze circulair

enorme markt-winkel met een brede selectie van vintage,

seizoensproducten met weinig voedsel-

servies het met gemak op tegen hedendaags design.

geproduceerde DING-collectie kenmerkt zich door eenvoud,

zelfgemaakte goederen en tweedehands spullen.

kilometers, minimale verpakking en zonder

Sowieso is deze winkel een lust voor het oog en alleen al

comfort en een duidelijk silhouet.

Deze winkel is nooit hetzelfde en een belevenis op zich.

voedselverspilling.

daarom een bezoekje waard! Koop je via de website, dan

Daarnaast is er kwalitatief goede 2dehands kleding te koop

Parkeergelegenheid voor de deur.

Bestel gemakkelijk online en haal je boodschappen

worden je spullen verpakt in gebruikte dozen en kranten.

die gewassen, en waar nodig gerepareerd, in de winkel hangt.

Wellicht minder sjiek, maar wel duurzaam!

Voor dames en heren in de maten XS t/m XXL.

het derde servies • Nieuwe Binnenweg 208 A hetderdeservies.com

DING & DINGEN • Zwaanshals 508 dingendingen.nl

op in de wijk of laat ze thuisbezorgen.

Jouw Marktkraam • Zaagmolenkade 117 jouwmarktkraamrotterdamnoord.nl

Rechtstreex • diverse afhaalpunten rechtstreex.nl

DE NATUURKRANT

Deze pagina is powered by Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

VANG DE WATERMONSTERS! Help mee en meet de kwaliteit van water in jouw buurt Waterkwaliteit is belangrijk

Leuk en leerzaam

Supermeetkit

Een goede waterkwaliteit is de basis voor alles wat groeit en bloeit. In en om schoon water groeien wateren oeverplanten en leven (water) vogels, kikkers en insecten. Onder water schuilen vissen en andere diertjes tussen de waterplanten op zoek naar voedsel. In onze regio - Schieland en de Krimpenerwaard - wordt vooral de kwaliteit van grote vaarten en plassen gemeten. Maar in het hele watersysteem zijn ook de sloten, singels, vijvers en kleine plassen belangrijk. Om ook daar de waterkwaliteit te onderzoeken, is jouw hulp van harte welkom. Daarom is de actie ‘Vang de watermonsters’ weer gestart: een groot landelijk burgeronderzoek naar de kwaliteit van water in sloten, singels, vijvers en plassen. Iedereen kan meehelpen aan dit onderzoek al S tra ta door in de eigen buurt de waterkwaliteit te meten. 8

Vind je het leuk om onderzoek te doen en te leren over waterkwaliteit en alles wat daarbij komt kijken, meld je dan snel aan via de website! Als je je hebt aangemeld, krijg je informatie met uitlegfilmpjes over hoe je het water en de planten en dieren bij watertjes bij jou in de buurt kunt onderzoeken. De metingen en foto’s van jouw onderzoek kan je online doorgeven tot half augustus. Jouw resultaten komen op de website te staan! Bij je onderzoek krijg 6je ook tips over wat je kunt doen om te zorgen dat de 7 waterkwaliteit goed blijft of verbetert.

Heb je alles gemeten en doorgegeven, dan mag je een supermeetkit aanvragen. Met deze superkit kun je meer en uitgebreidere metingen doen. De watermonsters die je hiermee meet, stuur je op naar het onderzoekslaboratorium van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. Meld je aan via de website vangdewatermonsters.nl

W ROTTERDAM

SCHIELANDSHUIS LEUVEKOLK GROTE KERKPLEIN COOLSINGEL SLIM DAK | DAKAKKER SCHIEBLOCK REGENTUIN WATERPLEIN BENTHEMPLEIN CENTRAAL STATION WATERBERGING KRUISPLEINGARAGE SCHOUWBURGPLEIN WESTERSINGEL REGENTUIN KINO WATERBERGING MUSEUMPARKGARAGE HEEMRAADSSINGEL ESSENBURGPARK

Cen

elsd Beuk

1e M

na Wee 4

ijk

9 10

traat llands idde

Blaa

k edij stze We

11 12

rlaan nesse Mathe

3 AND EL

SCHI

al S tra ta

UIS SH

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

l lsinge Coo

Benieuwd wat dat nou betekent? Volg deze wandeling of bezoek één van de bijzondere projecten en zie met eigen ogen hoe een klimaatbestendige toekomst eruit kan zien!

In Rotterdam heeft het Hoogreemdschap samen met de gemeente allerlei zichtbare en onzichtbare klimaatadaptieve 13 maatregelen uitgevoerd om wateroverlast bij hevige regen te voorkomen. Deze waterwandeling voert langs plekken in de stad waar bij hevige regenval tijdelijk jk water opgeslagen kan worden zodat het edi stze riool niet overbelast raakt. e W Benieuwd hoe Rotterdam klimaatbestendig wordt gemaakt? Volg deze wandeling bekijke het met eigen ogen! schielandendekrimpenerwaard.nl

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

tion

Handen uit de mouwen tegen hoosbui en hittegolf: het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en de gemeente Rotterdam trekken samen op met bewoners, ondernemers en corporaties om de stad klimaatbestendig te maken.

Bla WATERWANDELING ROTTERDAM

Benieuwd wat dat nou betekent? Volg deze wandeling of bezoek één van de bijzondere projecten en zie met eigen ogen hoe een klimaatbestendige toekomst eruit kan zien!

e ad

rlaan nesse Mathe

corporaties om de stad klimaatbestendig te maken.

11 12

ek hi Sc

AT E R ANDELEN

SCHI

aat ndstr della d i M

W ROTTERDAM 1e

VOOR JONGE ONDERZOEKERS

UIS SH

dijk

5SPECIAAL

Iedereen kan - ook jong en oud samen - aan de slag als na burgerwetenschapper. Jonge onderzoekers kunnen de e e W onderwaterwereld verder ontdekken via het fabelverhaal 4 Gup en de watermonsters. Hierin vertellen Gup,Handen Drollentrol, uit de mouwen tegen hoosbui en hittegolf: 3 Pilzilla over watervervuiling het hoogheemraadschap van Schieland en de Spoelbaksel, Drekkula en en Krimpenerwaard en de gemeente Rotterdam 10 over wat je zelf kunt doen om te zorgen voor schoon trekkenwater. samen op met bewoners, ondernemers en AND l lsinge Coo

els Beuk

e ad

tion

Cen

ek hi Sc

AT E R ANDELEN

De mooiste natuurfilms uit binnen- en buitenland in Rotterdam 26 - 31 OKTOBER IN FILMHUIS CINERAMA • WFFR.NL

3 x de Nederlandse Natuur op WFFR DE OTTER Bioloog en natuurfilmer Hilco Jansma werkte drie jaar met onder andere otterexpert Marten Boonstra aan deze film over de comeback van de otter in Nederland. Het resultaat is een hartverwarmende en intieme kijk in de wereld van de Nederlandse otter. De Otter ging eerder dit jaar op NPO1 in première en trok meer dan 1 miljoen kijkers.

DE MARKER WADDEN In Nederland kwam vijf jaar geleden een enorm ambitieus project voorzichtig tot voltooiing. Voor de allereerste keer in de geschiedenis werd nieuw land gevormd uit slib, in plaats van zand. Dit heeft geleid tot een unieke archipel, speciaal gevormd ten behoeve van de natuur. Meer dan 650 soorten planten en dieren en zo’n 200 soorten vogels hebben hier hun thuis gemaakt. Deze film brengt dit wonderschone gebied glorieus in beeld. Een film van Cees van Kempen.

DE WILDE WAARD De Alblasserwaard is een prachtig veenweidegebied in het Groene Hart van Nederland met uitgestrekte weilanden, lange sloten, prachtige luchten, Hollandse windmolens en heel veel wilde dieren... De Wilde Waard brengt de verrassend rijke biodiversiteit van dit gebied op spectaculaire wijze in beeld. Het is de missie van filmmaker Stijn Philips om mensen bewust te maken van de noodzaak om dit unieke Nederlandse natuurgebied te beschermen.

MET KORTING NAAR DEZE FILMS Kijk deze 3 natuurfilms op het grote doek op zondagmiddag 31 oktober in één doorlopende fillmvoorstelling. Koop je kaartje vanaf 1 oktober met de actiecode natuurkrant2021 en ontvang 5,- euro korting! * Je betaalt 20,- euro ipv 25,- euro