Schaalvergroting vereist zorgvuldige afweging

Tekst: Vakbeurs GrootGroenPlus SCHAALVERGROTING VEREIST ZORGVULDIGE AFWEGING

Schaalvergroting is ook in onze sector al jaren aan de gang. Bedrijven nemen elkaar over, of groeien door. Het is niet meer alleen een kwestie van wat land en gebouwen erbij. Het is allemaal veel ingewikkelder geworden met alle voor- en nadelen van dien. Waar liggen de valkuilen? We vroegen het aan zowel de adviseur als de kweker.

Schaalvergroting moet geen doel op zich zijn

“Schaalvergroting is niet teeltgebonden”, zegt René Dekkers, senior-accountmanager Food en Agri bij de Rabobank. “Je ziet het in alle teelten van de boomkwekerijsector. In sommige teelten speelt mechanisatie daarbij een belangrijke rol en ook specialisatie kan tot uitbreiding leiden. Een ander punt is minder intensief telen en grond meer braak laten liggen met de toepassing van bodembemesters. Dat betekent ook dat je meer land nodig zult hebben om je productie te halen. Bij een gezondere bodem krijg je een betere groei en dus ook een betere prijs. De bodem is ook kapitaal en daar moet je duurzaam mee omgaan.” Dekkers noemt als een voordeel van schaalvergroting het aspect van efficiënt werken door mechaniseren en digitaliseren. “Naast de mechanisering zie je ook de digitalisering steeds meer toenemen. Bodemsituatie en groei worden steeds meer digitaal aangestuurd. Je krijgt datagedreven teelt. Denk ook eens aan de toepassing van drones die nu opkomt. Ook specialisatie kan een reden zijn voor schaalvergroting.” Dekkers: “Dan moet je bedenken dat specialisatie ook het nadeel heeft dat je meer afhankelijk wordt. Spreiding bij de afnemers is belangrijk. Een nadeel van toenemende specialisatie vind ik ook dat het sortiment verschraalt. Specialisatie kent pieken en dalen; je ziet het bij Buxus. Veel kwekers zijn daarmee gestopt vanwege de buxusmot, maar je ziet dat door resistente soorten de belangstelling nu weer toeneemt.” “Schaalvergroting moet geen doel op zich zijn”, zegt Dekkers. “Er komt veel bij kijken. Ik wil in dit verband nu eens de nadruk leggen op de personeelscomponent. Zorg er in eerste instantie voor dat je ‘voldoende handjes’ ter beschikking hebt. Schaalvergroting, mechanisatie en digitalisering maken het werk uitdagender. En dat maakt het weer makkelijker om personeel te krijgen.” “Er gebeurt best veel in de sector. Nieuwe ontwikkelingen, interessante kennisinitiatieven, dat maakt het vak ook voor jongeren interessanter. Personeel uit het buitenland halen? Zorg dan dat je alles goed hebt geregeld. Ik zie daar toch grote verschillen in. In het personeelsbeleid is het belangrijk dat je zorgt voor een goed kader op elk niveau en een goede communicatie”, aldus René Dekkers.

Durf keuzes te maken

Mike Aldewereld (relatiemanager

Namens Vakbeurs GrootGroenPlus: Erik Bastiaensen, bestuurslid.

“Volgens de Van Dale betekent schaalvergroting “uitbreiding van omvang”. Maar dat daar veel meer bij komt kijken, blijkt wel uit de reacties in dit artikel. En ik sluit me aan bij de uitspraak van René Dekkers dat schaalvergroting geen doel an sich is, maar vaak helpt het de ondernemer wel om zijn doel te bereiken.” tuinbouw) van Accountants- en Advieskantoor ABAB, noemt als belangrijkste redenen voor schaalvergroting: het gebrek aan een opvolger, het opschalen vanuit marktomstandigheden en uit oogpunt van kostenefficientie. “Je moet wel oppassen dat je het overzicht niet kwijtraakt. Als je uit wat voor overwegingen dan ook wilt kiezen voor schaalvergroting, dan is het belangrijk om te bedenken of het wel bij je past en bij de organisatie die je eigenlijk wilt zijn. Bij schaalvergroting komen dan ook zaken als personeelsbeleid, organisatiestructuur en business development nadrukkelijk om de hoek kijken. Het is niet meer zoals het voorheen was.”

“Zeker voor de bedrijven die voor het eerst met schaalvergroting te maken krijgen is het belangrijk om extern advies in te winnen”, vindt Aldewereld, “degenen die al meer met dat bijltje hebben gehakt, weten wel wat er speelt, maar ook dan kan extern advies altijd een extra dimensie creëren. De adviseur kan dan het klankbord zijn van de ondernemer en hem waar nodig ook de spiegel voorhouden. Bij ABAB kennen we de sector van ‘haver tot gort’ en weten wat er speelt”, zegt Aldewereld. Hij noemt als belangrijke aandachtspunten het

Joost Sterke

fiscaal en financieel beleid, business development en niet te vergeten het HR-management (o.a. personeelsbeleid). ”Durf keuzes te maken, blijf dicht bij jezelf en zorg dat je door de bomen het bos blijft zien”, geeft Mike Aldewereld de kwekers die schaalvergroting overwegen als goede raad mee.

Perspectief blijven bieden aan de medewerkers

“Het is van groot belang dat je bij het nadenken over eventuele schaalvergroting alle factoren goed op een rijtje zet”, zegt Elbert van Aalst van Alfa Accountants. “Groter hoeft niet beter te zijn”. Naast overwegingen als kostprijsverlaging, samenwerkingsbehoefte en het interessant blijven voor de markt noemt van Aalst ook het perspectief blijven bieden aan de medewerkers. De schaalvergroting ziet hij over de hele lijn in de boomkwekerij, niet per se teeltgebonden. Het is vaak afzet gedreven, bijvoorbeeld om grote afnemers te kunnen blijven faciliteren “ Je moet soms meegroeien.”

“Het kiezen voor schaalvergroting betekent ook dat je als ondernemer best veel op je bord krijgt. Je moet je dan heel goed afvragen of je dat allemaal wel wilt. Ik vind het belangrijk dat een ondernemer zorgt dat hij in zijn bedrijf mensen om zich heen heeft waarmee hij kan sparren en goed kan samenwerken. Het moet kloppen in een team. Een schaalvergroting betekent ook meer medewerkers, ofwel doordat ze mee overkomen of van buitenaf worden aangetrokken. Van een klein bedrijf naar groter betekent ook dat je het als eigenaar niet meer alleen afkunt. Ook andere mensen zullen verantwoordelijkheid moeten gaan dragen. En die moet je zorgvuldig kiezen en heldere afspraken mee maken. En bovendien: blijf communiceren. Als je op één locatie werkt zijn zaken overzichtelijker dan dat je door bedrijfsovername meerdere locaties hebt. Dat vereist toch een andere aansturing.” Van Aalst geeft ook mee goed na te denken over de ondernemingsvorm. Past de huidige vorm nog wel bij de nieuwe situatie? En nog een punt: “schaalvergroting kan ook betekenen het verwerven van grond en het gaan bebouwen. Dan is het zaak om goed na te gaan of de plannen wel passen bij het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning.”

Gebrek aan ‘handjes’ zet rem op groei

daar spelen ook onze medewerkers een belangrijke rol in”, zegt Sterke. “Zij denken mee over hoe we de teelt slimmer, duurzamer en kwalitatiever kunnen maken, dat is ook in hun belang. We investeren in precision farming binnen de boomkwekerij. Zowel planten, als snoeien, rondsteken en ondersnijden gebeurt op GPS. Met een bodemscanner weten we precies wat we waar op het perceel moeten aanbrengen qua voeding en waterhuishouding. Met een drone scannen we onze percelen, tellen we de planten en meten de formaten. Water geven we door middel van ondergrondse druppelslangen.”

Of je al dan niet de keuze voor schaalvergroting moet maken, hangt volgens Sterke voor een groot deel af van de component personeel. “Kun je over voldoende vakbekwame medewerkers beschikken om de uitbreiding aan te kunnen? Als dat niet zo is dan houdt het al snel op.” Sterke constateert dat ook bij veel collega’s dit aspect een rem op de groei zet. “De handel kan die schaalvergroting momenteel nog wel aan. Dat is het probleem niet. Schaalvergroting moet niet inhouden dat er te veel van hetzelfde op de markt komt, dat werkt prijsbedervend. Naast het aspect van de medewerkers krijg je natuurlijk de aspecten automatisering, digitalisering, mechanisering en robotisering. Wil je schaalvergroting tot een succes maken, dan kun je daar niet omheen. Maar ook dan heb je uiteindelijk die ‘handjes’ nodig om voor de bediening te zorgen. Ik noemde net die aspecten van mechanisering en dergelijke; die zijn niet alleen van belang uit efficiëntie overwegingen, maar zeker ook om het werk lichter en ook leuker te maken.” Het is trouwens niet alleen het gebrek aan vakbekwaam personeel dat een rol speelt. Sterke: “Over de hele lijn is het moeilijk om aan die handjes te komen. Ook voor het ongeschoolde werk. Op mijn bedrijf werk ik voornamelijk met Nederlandse medewerkers, maar momenteel heb ik toch voor enkele weken 5 mensen uit Roemenië die ons zijn komen versterken. Vroeger werd er graag overgewerkt, dat was toch weer extra inkomen. Tegenwoordig is het veel meer de tendens om niet meer dan die 40 uur te willen werken. Daar moet je bij je arbeidsplanning wel rekening mee houden. Als je als ’ongeschoold in dit vakgebied’ binnen komt en je toont je bereid om te leren, dan is er al heel veel gewonnen. Dan is er die bereidheid volop om zo’n medewerker verder op weg te helpen en ‘bij te scholen’. Op die manier krijgen we er toch weer een waardevolle kracht bij.” 