Focus 2 hdl bij werkboek (1)

INHOUD VOORWOORD

JAARPLAN EN VOET-EN Model dat vertrekt vanuit de vakgebonden eindtermen – verwijzing naar inhouden WB De VOET-en en Focus 2

2 TAALVAARDIGHEIDSNIVEAUS • Luisteren • Spreken • Lezen • Schrijven

65 66 68 71 75

3 DIDACTISCHE TIPS 3.1 Algemeen • FOCUS op BZL • FOCUS op OVUR • FOCUS op evaluatietabellen • FOCUS op schrijfkaders • FOCUS op taalbeschouwing • FOCUS op schooltaalwoorden 3.2 Didactische tips delen 1 tot 4 • Deel 1 • Deel 2 • Deel 3 • Deel 4

79 79 79 80 82 83 85 86 87 87 101 125 165

4 INGEVULD WERKBOEK

197

5 AUDIOVISUEEL MATERIAAL

199

6 EXTRA MATERIAAL 6.1 Modellen van toetsen 6.2 Overhoringen 6.3 Huistaken - Aanvullende opdrachten voor inoefening zinsleer – woordleer – spelling – schrijven – luisteren – woordenschat 6.4 Portfolio’s A Lezen B Schrijven C Spreken 6.5 Extra evaluatiedocumenten

201 201 201 256 374

387

INHOUD

Focus2_HDL_WB.indb 3

3 02/09/16 14:23

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 4

02/09/16 14:23

VOORWOORD Geachte collega U koos voor de methode Focus 2 die bestaat uit een werkboek, een bronnenboek, een cd, dvd’s, een handleiding en een website. Elke les vertrekt op basis van het werkboek. Het bronnenmateriaal is verzameld in het bronnenboek; bij de luisteren/of kijkopdrachten wordt verwezen naar cd of dvd. De leerlingen hoeven niet altijd het volledige werkboek bij zich te hebben: het pakket is ongeveer gelijkmatig verdeeld in vier grote delen. In de praktijk komt het erop neer dat u delen 1 en 2 kunt behandelen tijdens het eerste trimester; delen 3 en 4 kunnen verdeeld worden over het tweede en derde trimester. We raden aan dat de leerlingen telkens slechts één deel mee naar school brengen. Het spaart een slok op de borrel wat betreft het gewicht in de schooltas. Het materiaal dat we aanbieden in de handleiding moet u in staat stellen als een volleerde gids de leerlingen te begeleiden op hun wandeling door het berglandschap van Focus 2, met als doel de top te bereiken! Een blik op de inhoudstafel toont u het gestructureerde en gevarieerde aanbod aan materiaal waarover u moet en kunt beschikken. • Het jaarplan op basis van de vakgebonden eindtermen biedt u niet alleen meteen een duidelijk overzicht van wat er bereikt wordt na het tweede jaar, het kan ook van pas komen om uw lessen te plannen. • Natuurlijk wordt ook een link gelegd naar de VOET’en: we duiden aan op welk ogenblik welke VOET in Focus 2 wordt nagestreefd. • Duidelijke tabellen geven een overzicht van de verwerkingsniveaus van taalvaardigheid en hoe Focus 2 daaraan beantwoordt. • Uiteraard ontbreken ook didactische wenken niet. In dit uitgebreide deel krijgt u een mogelijke aanzet en werkwijze om de lessen aan te pakken, inclusief correctiesleutels en kopieerbladen. • Om het u tijdens de les zo comfortabel mogelijk te maken bieden we ook een ingevuld werkboek aan; dat is eveneens beschikbaar in de vorm van een i-board. • We bieden u daarnaast heel wat extra materiaal aan: modellen van examens, te downloaden via de website, zodat u ze kunt aanpassen aan de eigen (schoolgebonden) lay-out, extra taken en kleine overhoringen die tussendoor kunnen worden gegeven, een overzicht van diverse portfolio’s, mogelijkheden om een boekverslag op te maken en extra evaluatiedocumenten. • Audiovisueel materiaal is rijkelijk aanwezig: ruim 36 audiofragmenten en 41 beeldfragmenten bieden u de kans om geïntegreerd aan de slag te gaan. • Via http://360.deboeck.com/focus vindt u voor bijna alle onderdelen aanvullende opdrachten, tests waarmee leerlingen zelf de proef op de som kunnen nemen en extra oefeningen op schooltaalwoorden. Veel succes! De auteurs

VOORWOORD

Focus2_HDL_WB.indb 5

5 02/09/16 14:23

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 6

02/09/16 14:23

1 Jaarplan Op de volgende bladzijden vindt u een jaarplan, gebaseerd op de vakgebonden eindtermen voor de eerste graad. Het is de bedoeling om die graadgebonden eindtermen te bereiken na twee jaar. Wat aangeleerd (ingeoefend) werd in het eerste jaar, wordt verder aangepakt in het tweede jaar. In de tabellen op de volgende pagina’s vindt u in welke delen welke eindtermen aan bod komen. Wellicht werkt u zelf iets uit en/of geeft u aanvullende opdrachten op een eigen manier waardoor u even goed die bepaalde eindterm kunt verwezenlijken. Dat kunt u dan invullen in de extra invulruimte die voorzien is in de rij ‘Aanvullend’. Er is ook een kolom voorzien voor het aantal lestijden dat u wilt besteden aan de onderwerpen en de periode waarin u die aan bod laat komen (bv. september-oktober). U kunt telkens ook aangeven of bij die bepaalde eindtermen (en inhouden) een taak werd gegeven. De leerlingen zelf kunnen het overzicht van hun taken bijhouden op het overzichtsblad bij het begin van elk deel in hun werkboek. Naast een overzicht van de behandelde vakgebonden eindtermen vindt u ook een overzicht van de vakoverschrijdende eindtermen (VOET-en) die in Focus 2 aan bod komen. We bieden dit document ook digitaal aan op de methodesite http://360.deboeck.com/focus, zodat u het naar eigen wensen kunt bewerken.

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 7

7 02/09/16 14:23

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 8

02/09/16 14:23

Deel 4 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Deel 2 7.1 De weekplanning (zakelijk schrijven) Deel 1 9.1 Communicatiestoornis 9.3 Hoe onthoud je wat je hoort? Deel 2 6 Oren open en blik op scherp Deel 3 6 Oren open en blik op scherp Deel 4 1 Moet je gelezen/gezien hebben 2 De molen aan het Koselmoeras

een dialoog, polyloog met medeleerlingen met betrekking tot het school- en klas gebeuren

een jeugdprogramma op radio en tv

een telefoongesprek met een onbekende volwassene

Deel 3 8.1 Ik hoor een belletje rinkelen!

instructies in verband met het uitvoeren van Focus 2 handelingen voor onbekende leeftijdgenoten

Alle uiteenzettingen bij opdrachten.

Focus 1

een uiteenzetting door de leraar over een leerstofonderdeel in de klas

Luisteren 1 De leerlingen kunnen luisteren naar de volgende tekstsoorten (verwerkingsniveau: structureren):

eindtermen Nederlands eerste graad

Model jaarplan

Deel 3 6.1 Reanimatie van een kind 7.2 De instructie

6.2 Waarom valt een schip niet Deel 3 om? 6.3 Veilig fietsen Deel 4 7.1 Jongerendebat – online 7.2 Onder de douche 7.3 De oude Grieken

alle uiteenzettingen bij opdrachten.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 9

02/09/16 14:23

Deel 3 7.1 Wie wil Urbanus helpen? Alle gedichten op de cd. Deel 1 11.2 Creatief schrijven Deel 2 3.7 Expressief lezen 5 Poëzie van de bovenste plank 8.2 Een onwaarschijnlijk verhaal Deel 3 5 Vandaag ben ik een dichter Focus 2

oproepen en uitnodigingen tot een activiteit

mondeling aangeboden ontspannende teksten

reclameboodschappen in de media

Aanvullend:

Deel 5 5.1 Een klassengesprek

Focus 1

uitspraken in een discussie

2 De leerlingen kunnen luisteren naar de volgende tekstsoorten voor leeftijdgenoten (verwerkingsniveau: beoordelen):

Aanvullend:

eindtermen Nederlands eerste graad

Deel 3 9 Reclame

Alle gedichten op de cd. Deel 2 3 Charge! Aanvallen! Deel 3 3 Eeuwige roem Deel 4 5 Een vleugje zomer

7.1 Jongerendebat – online Deel 4

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 10

02/09/16 14:23

Focus 1

Alle opdrachten. OVUR-kaders: uitvoeren. Deel 3 2 In de prijzen gevallen Deel 5 5.1 Een klassengesprek Alle opdrachten. OVUR-kaders: oriënteren/uitvoeren. Deel 5 5.1 Een klassengesprek OVUR-kaders: reflecteren. OVUR-kaders: reflecteren.

een ander te laten uitspreken

een onbevooroordeelde luisterhouding aan te nemen

te reflecteren over hun eigen luisterhouding

het beluisterde te toetsen aan eigen kennis en inzichten

Aanvullend:

Alle opdrachten. OVUR-kaders: oriënteren/uitvoeren. Deel 1 9.2 Doe de luistertest.

te luisteren

4 De leerlingen ontwikkelen binnen gepaste communicatiesituaties een bereidheid om:

3 Bij de planning, uitvoering en Alle OVUR-kaders bij luisteren. beoordeling van hun luistertaken kunnen de leerlingen de strategieën gebruiken die in eindterm 18 opgesomd zijn.

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR-kaders: reflecteren.

Alle opdrachten. OVUR-kaders: uitvoeren. 8.8 Latijn is in! Deel 3 Deel 4 7.1 Jongerendebat – online

Alle opdrachten. OVUR-kaders: oriënteren/uitvoeren.

Alle OVUR-kaders bij luisteren.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 11

02/09/16 14:23

Focus 2

instructies aan bekende leeftijdgenoten

Deel 3 8.1 Ik hoor een belletje rinkelen! Deel 1 10 Aan het woord Deel 2 8.2 Een onwaarschijnlijk verhaal Deel 3 1 Schrijver gespot! Deel 4 4 Aan het woord (milieujournaal) Deel 5 5.2 Een minispreekbeurt

(telefoon)gesprekken: een onbekende volwassene inlichtingen geven of erom vragen

mededelingen: de informatie die ze met betrekking tot een bepaald onderwerp, thema of opdracht hebben verzameld aan de leraar en klasgenoten aanbieden

uitnodigingen aan een bekende volwassene Focus 2 tot deelname aan een activiteit

cf. Leerwijzer: durf vragen te stellen. Vragen stellen en antwoorden geven tijdens de les (alle opdrachten).

Focus 1

vragen en antwoorden met betrekking tot leerstofonderdelen in de klas

5 De leerlingen kunnen de volgende tekstsoorten produceren (verwerkingsniveau: structureren):

Spreken

eindtermen Nederlands eerste graad

Puur leesplezier (onderwerp voorstellen) 7.1 In de huid van … 7.2 Een werkje voorstellen 1.2 Op verkenning – BZL Deel 2 4.2 Schatten op zolder Deel 3 7.2 De instructie 7.3 Boekpresentatie 7.4 De vakjury Deel 4 3.3 Kunst te koop

Deel 1 3

6.1 Met vriendelijke groeten Deel 2

7.2 De instructie Deel 3

cf. Leerwijzer: durf vragen te stellen. Vragen stellen en antwoorden geven tijdens de les (alle opdrachten)

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 12

02/09/16 14:23

Deel 3 2 In de prijzen gevallen Deel 5 1.2 Geef je mening 2.2 Geef je mening 3.2 Geef je mening 5.1 Een klassengesprek

Focus 2

Focus 1

Aanvullend:

7 Bij de planning, uitvoering en OVUR-kaders spreken beoordeling van hun spreektaken kunnen de leerlingen de strategieën gebruiken die in eindterm 18 opgesomd zijn.

Aanvullend:

6 De leerlingen kunnen aan een gedachtewisseling in de klas deelnemen, daarin een standpunt onder woorden brengen en toelichten (verwerkingsniveau: beoordelen).

Aanvullend:

mededelingen: gevoelens, gewaarwordingen, verwachtingen in verband met het klasgebeuren tegenover een bekende volwassene verwoorden

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR-kaders spreken

8.8 Latijn is in! Deel 3 Deel 4 7.1 Jongerendebat – online

Mondelinge toelichting van evaluatie formulier BZL bij groepswerk.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 13

02/09/16 14:23

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Evaluatieformulier Spreken. BZL Deel 4 7.3 Van een stripverhaal naar een verhaal OVUR: reflecteren. Evaluatieformulier Spreken. BZL. Deel 4 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal

Algemeen Nederlands te spreken

een kritische houding aan te nemen tegenover hun eigen communicatiegedrag

Aanvullend:

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Evaluatieformulier Spreken. BZL

Focus 1

te spreken

8* De leerlingen ontwikkelen binnen gepaste communicatiesituaties (zie eindtermen 5 en 6) een bereidheid om

eindtermen Nederlands eerste graad

Evaluatieformulier Spreken. BZL 8.4 Jongerentaal Deel 3

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Evaluatieformulier Spreken. BZL

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 14

02/09/16 14:23

de ondertiteling bij informatieve en ontspannende televisieprogramma’s

schema’s en tabellen

Lezen 9 De leerlingen kunnen de volgende tekstsoorten voor leeftijdgenoten lezen (verwerkingsniveau: structureren):

eindtermen Nederlands eerste graad

1.1 Vooraf Deel 2 Deel 3 8.4 Jongerentaal 10.4 Verkleinwoorden Deel 4 1.2 Na het lezen

OVUR-kaders. Evaluatieformulieren Spreken/Schrijven/ BZL. Mindmap. Deel 1 4.1 Vlot communiceren 4.7 Bizarre of normale eet gewoonten?

OVUR-kaders. Evaluatieformulieren Spreken/Schrijven/ BZL. Mindmap. Deel 1 1 Boodschap ontvangen? 4.3 Beleefd vloeken? Deel 2 7 Goed gepland! Deel 5 6.4 Ook grafieken moet je kunnen ‘lezen’! 8 Pen en papier Deel 4 1 Moet je gelezen/gezien hebben 2 De molen aan het Koselmoeras Deel 5 7.2 Een schooldag in andere culturen 10.1 Telwoorden

Inhoud Focus p. 6-7. Inhoud per deel. Leerwijzer.

Focus 2

Inhoud Focus p. 6-7. Inhoud per deel. Leerwijzer.

Focus 1 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 15

02/09/16 14:23

studieteksten

eindtermen Nederlands eerste graad Alle kenniskoffers. Deel 1 1.4 Allerlei teksten 4.4 Helden en idolen Bizarre of normale eet 4.7 gewoonten? 4.9 Eigenaardig! Ouders van vroeger op … Deel 2 5.1 olieverf 5.2 Nooit meer zonder … fastfood Deel 3 4.1 Messi is magic! 4.5 Door dik en dun 4.6 Een smartphone kiezen Deel 4 3.2 Na het lezen 6.2 Blijven drijven 6.4 Rare jongens, die … Grieken!

Deel 1 6.1 Hoe is een informatieve tekst opgebouwd? 6.2 Naar de grote school Deel 2 3.4 Welke sport beoefen jij? 3.6 Bijzondere sporten 4.2 Hoe is een tekst opgebouwd? 4.4 Overheid leert kinderen omgaan met gsm Deel 3 4.2 Een ‘klink’ in de kabel 4.3 Kleur in de klas Deel 4 5.1 Over de hoofdgedachte van een tekst 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Deel 5 6.1 Verbindingswoorden of signaalwoorden 6.3 Koffers gepakt? Op vakantie!

Focus 2

Alle kenniskoffers.

Focus 1 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 16

02/09/16 14:23

Aanvullend:

fictionele teksten

eindtermen Nederlands eerste graad Deel 1 3 Kies het boek dat bij je past 4 Wachten 5 Samen 7 Broederband 8 Wij 2 Deel 2 1 Covers, flapteksten, titels en thema’s 2 Echt of verzonnen? 3 Geboren om te scoren 5 Poëzie van de bovenste plank Deel 3 1 Schrijver gespot! 3 Vreemde slotenmakers en klemmende deuren 5 Vandaag ben ik een dichter Deel 4 1 Moet je gelezen/gezien hebben 2 De molen aan het Koselmoeras 3 Litenatuurtje Deel 5 1 Afspraak/Heilig 2 Een verdrietige mededeling 3 Voor mijn verre prins 4 Dichter bij je pen Alle stripfragmenten.

Focus 1 Deel 1 1 Alles of niets Voor ik doodga 2.1 3 Puur leesplezier – Boy 7 5 Eeuwige roem Deel 2 1 De Grote Oorlog (Voetbal len of vechten? – Soldaat Peaceful) 2 Puur leesplezier (Speur werk – Het mes van Milosh – Abdous oorlog) Charge! Aanvallen! 3 Deel 3 1 Onsterfelijke liefde 2 Lezen over liefde 7.1 Dialoog Deel 4 1 Kronieken van de Verrezen Wereld 2 Het magische wandtapijt 3 Alex Rider 4 Een vleugje zomer

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 17

02/09/16 14:23

Deel 4 7.1 De vertrouwelijke brief of e-mail Deel 1 1 Boodschap ontvangen? Deel 3 4.1 Voor wie wordt een tekst geschreven? 7.1 Wie wil Urbanus helpen? BZL

Deel 2 4 De ene tekst is de andere niet! Deel 1 3 Kies het boek dat bij je past Deel 2 4 De ene tekst is de andere niet! Deel 3 1 Schrijver gespot! Deel 4 5 Aan het woord (milieujournaal)

schriftelijke oproepen of uitnodigingen tot actie

instructies

reclameteksten en advertenties

informatieve teksten, inclusief informatiebronnen

Focus 1

brieven

10 De leerlingen kunnen de volgende tekstsoorten voor leeftijdgenoten lezen (verwerkingsniveau: beoordelen):

eindtermen Nederlands eerste graad

Uitdrukkingen en zegs Deel 1 9.4 wijzen uit de krant Deel 2 7.5 Het neusje van de zalm Deel 4 8.1 Ontwerp een klaskrant

8.8 Latijn is in! Deel 3 9 Reclame Deel 4 6.1 Mijn gedacht!

BZL 5.1 Stap voor stap Deel 3 5.2 Zelf aan de slag

Deel 2 1 De Grote Oorlog (opdracht F)

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 18

02/09/16 14:23

te lezen

12* De leerlingen ontwikkelen binnen gepaste situaties een bereidheid om:

Aanvullend:

11 Bij de planning, uitvoering en beoordeling van hun leestaken kunnen de leerlingen de strategieën gebruiken die in eindterm 18 opgesomd zijn.

Aanvullend:

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Huislectuur.

OVUR-kaders lezen.

Focus 1

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Huislectuur.

OVUR-kaders lezen.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 19

02/09/16 14:23

Focus 1 OVUR: reflecteren. Bij fictionele teksten ‘Na het lezen’. Deel 1 6.1 Hoe is een informatieve tekst opgebouwd? 6.2 Naar de grote school Deel 2 3.4 Welke sport beoefen jij? 4.2 Hoe is een tekst opgebouwd? 4.4 Overheid leert kinderen omgaan met gsm Deel 3 4.2 Een ‘klink’ in de kabel 4.3 Kleur in de klas Deel 4 5.1 Over de hoofdgedachte van een tekst 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Deel 5 6.3 Koffers gepakt? Op vakantie! OVUR: reflecteren.

Bij fictionele teksten ‘Na het lezen’. Deel 2 8.1 Expressief lezen – Boekpromotie Deel 3 8.2 Poëzie voordragen

eindtermen Nederlands eerste graad

te reflecteren over de inhoud van een tekst

de verkregen informatie aan eigen kennis en inzicht te toetsen

zich in te leven in fictionele tekstsoorten

Bij fictionele teksten ‘Na het lezen’. Deel 1 1 Alles of niets Deel 2 1 De Grote Oorlog 2 Puur leesplezier – Speur werk 3 Charge! Aanvallen! 2 Lezen over liefde Deel 3 7.1 Dialoog 7.3 Boekpresentatie

OVUR: reflecteren.

OVUR: reflecteren. Bij fictionele teksten ‘Na het lezen’. 1.4 Allerlei teksten Deel 1 4.4 Helden en idolen Bizarre of normale 4.7 eetgewoonten? 4.9 Eigenaardig! Deel 2 5.1 Ouders van vroeger op … olieverf 5.2 Nooit meer zonder … fastfood Deel 3 4.1 Messi is magic! 4.2 Door dik en dun 4.6 Een smartphone kiezen Deel 4 3.2 Na het lezen 6.2 Blijven drijven 6.4 Rare jongens, die … Grieken!

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 20

02/09/16 14:23

Aanvullend:

hun persoonlijke waardering en voorkeur voor bepaalde teksten uit te spreken

eindtermen Nederlands eerste graad Bij fictionele teksten ‘Na het lezen’. Deel 1 2 Boeksnoeper of zweetlezer? 2.2 Welk soort lezer ben jij? 3 Kies het boek dat bij je past Deel 2 1 Covers, flapteksten, titels en thema’s 5.2 Dichter dan je denkt … 8.1 Expressief lezen – Boekpromotie Deel 3 1 Schrijver gespot! 2 In de prijzen gevallen 5.1 Gedichtendag Deel 4 3 Litenatuurtje

Focus 1 Bij fictionele teksten ‘Na het lezen’. Bij Puur leesplezier. Deel 2 3 Charge! Aanvallen! Deel 3 3 Eeuwige roem Deel 4 4 Een vleugje zomer

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 21

02/09/16 14:23

Aanvullend:

14 De leerlingen kunnen voor hun leeftijd bestemde formulieren invullen.

Aanvullend:

13 De leerlingen kunnen in een voor gestructureerd kader notities maken.

Schrijven

eindtermen Nederlands eerste graad

Deel 5 8 Pen en papier

OVUR-kaders. Leerwijzer. Alle evaluatieformulieren (elkaar beoordelen). Alle kenniskoffers. Alle schrijfkaders. Alle voorgestructureerde schema’s bij luisteren (schematiseren), lezen (schematiseren), spreken (mindmap, woordspin, schema). Leeslijst p. 35-36. Deel 2 7.1 De weekplanning (zakelijk schrijven) Deel 4 7.2 Leef je in een stripverhaal in!

Focus 1

6.2 Van strip naar verhaal Deel 2

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 22

02/09/16 14:23

Deel 4 4 Aan het woord (milieujournaal) Deel 5 5.2 Een minispreekbeurt

Alle opdrachten, toetsen, taken, boek verslag …

een informatief stuk voor bekende leeftijdgenoten

antwoorden op vragen van bekende volwassenen over op school verwerkte inhouden

een verslag aan bekende volwassenen over Boekverslag. een gegeven schoolse opdracht

Deel 1 11 Wie ben ik? Deel 2 5.2 Dichter dan je denkt … – dagboek

een stuk met informatie over henzelf voor al of niet nader bekenden

Boekverslag.

Alle opdrachten, toetsen, taken, boekverslag ...

6.1 Het verslag bij een foto Deel 1 6.2 Een flaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes Deel 4 8.1 Ontwerp een klaskrant 8.2 Creatief met boeken aan de slag

5. 2 Zelf aan de slag (de instrucDeel 3 5 Vandaag ben ik een dichter Deel 3 tie) – liefdesdrankje 7.2 De instructie

een instructie aan bekende leeftijdgenoten

Focus 2

Deel 3 7.2 Nodig uit of roep op!

Focus 1

een oproep, een uitnodiging aan bekende leeftijdgenoten

15 De leerlingen kunnen de volgende tekstsoorten produceren (verwerkingsniveau: structureren):

eindtermen Nederlands eerste graad periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 23

02/09/16 14:23

te schrijven

17* De leerlingen ontwikkelen binnen de gepaste situaties (zie eindterm 15) een bereidheid om:

Aanvullend:

16 Bij de planning, uitvoering en beoordeling van hun schrijftaken kunnen de leerlingen de strategieën gebruiken die in eindterm 18 opgesomd zijn. Bij het schrijven houdt dat ook verzorging in van de geschreven tekst op het gebied van handschrift, spelling, indeling en lay-out.

Aanvullend:

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Notities in werkboek. Taken, toetsen. Deel 4 7.3 Van een stripverhaal naar een verhaal

OVUR-kader schrijven. Evaluatieformulier Schrijven. Deel 4 7.3 Van een stripverhaal naar een verhaal

Focus 1

OVUR: oriënteren/uitvoeren. Notities in werkboek. Taken, toetsen.

OVUR-kaders schrijven. Evaluatieformulier Schrijven.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 24

02/09/16 14:23

hun manier van luisteren, lezen, spreken en schrijven afstemmen op het luister-, lees-, spreek- of schrijfdoel, en voor spreken en schrijven ook op de luisteraar of lezer

zich oriënteren op aspecten van de luister-, lees-, spreek- of schrijftaak: doel, teksttype en eigen kennis, en voor spreken en schrijven ook op de luisteraar of lezer en op andere bronnen van kennis

Strategieën 18 De leerlingen kunnen bij de eindtermen luisteren, lezen, spreken en schrijven de volgende strategieën inzetten:

OVUR-kaders luisteren en lezen. OVUR-kaders spreken en schrijven.

OVUR: reflecteren. Evaluatieformulier Schrijven.

taal, indeling, spelling, handschrift en layout te verzorgen.

Aanvullend:

OVUR: reflecteren.

Focus 1

te reflecteren over hun eigen schrijven

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR-kaders schrijven, spreken, luisteren en lezen.

OVUR: reflecteren. Evaluatieformulier Schrijven.

OVUR: reflecteren.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 25

02/09/16 14:23

bewust te reflecteren op taalgebruik en taalsysteem

Taalbeschouwing Overkoepelende attitudes 19* De leerlingen zijn bereid om op hun niveau:

Aanvullend:

het resultaat bijstellen

het resultaat beoordelen in het licht van het luister-, lees-, spreek- of schrijfdoel

tijdens het luisteren, lezen, spreken en schrijven hun aandacht behouden voor het bereiken van het doel

eindtermen Nederlands eerste graad

cf. FOCUS op … Deel 1-5. Deel 5 1.3 Taaloefeningen bij de tekst 2.4 Taaloefeningen bij de tekst 3.4 Taaloefeningen bij de tekst

Focus 1

cf. FOCUS op ... Delen 1-4. Inhoudsopgaven, leerwijzers en doelen van alle delen Deel 1 8 Taal Deel 2 5.3 FOCUS op … voornaamwoorden 7.2 Woorden uit de leesteksten 7.4 Woorden van … vroeger? Deel 3 1.5 FOCUS op … achtervoegsels 2 Lezen over liefde 4.3 FOCUS op … woordfamilies 8 Taal Deel 4 9.1 Taal bij de teksten

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 26

02/09/16 14:23

Aanvullend:

Taalgebruik 21 Met het oog op doeltreffende communicatie kunnen de leerlingen in een ruim gamma van voor hen relevante en concrete taalgebruikssituaties reflecteren op de belangrijkste factoren van een communicatiesituatie: zender, ontvanger, boodschap, bedoeling, effect, situatie, kanaal.

20* Bij het reflecteren op taalgebruik en taalsysteem tonen de leerlingen interesse in en respect voor de persoon van de ander, en voor de eigen en andermans cultuur.

Aanvullend:

van de verworven inzichten gebruik te maken in hun talig handelen

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR: oriënteren/voorbereiden. Deel 1 1 Boodschap ontvangen? 9.1 Communicatiestoornis Deel 2 4.1 Teksttypes Deel 3 4.1 Voor wie wordt een tekst geschreven? Deel 4 5.1 Over de hoofdgedachte van een tekst

Bij de doelen wordt steeds verwezen naar het correct toepassen van alles wat geleerd werd in de lessen taalbeschouwing bij de opdrachten kijken, lezen, luisteren, schrijven en spreken.

Focus 1

OVUR: oriënteren/voorbereiden. 4.1 Vlot communiceren Deel 1 4.2 Teksttypes en tekstsoorten

8.4 Jongerentaal Deel 3 8.5 Vaktaal – groepstaal 8.6 Taalregisters Deel 4 9.2 Een vreemde eend in de bijt

Bij de doelen wordt steeds verwezen naar het correct toepassen van alles wat geleerd werd in de lessen taalbeschouwing bij de opdrachten kijken, lezen, luisteren, schrijven en spreken.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 27

02/09/16 14:23

Deel 4 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Deel 5 7.1 Op z’n Chinees! Deel 1 4.3 Beleefd vloeken? Deel 3 8.1 Ik hoor een belletje rinkelen! Deel 4 7.1 Vertrouwelijke brief of e-mail BZL – Attitude: zie evaluatieformulier.

normen, houdingen, vooroordelen en rolgedrag via taal

hun taalhandelingen, zoals beweren, meedelen, beloven, om informatie vragen, verzoeken, dreigen,waarschuwen, groeten, bedanken

Deel 1 9.1 Communicatiestoornis Deel 3 3.4 Welke taal spreek jij? 4.2 Een ‘klink’ in de kabel 4.3 Kleur in de klas Deel 4 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Taal: woorden afgeleid uit een andere taal.

Focus 1

in onze samenleving voorkomende talen;

– nationale, regionale, sociale en situationele taalvariëteiten

– Standaardnederlands en andere standaardtalen

22 Met het oog op doeltreffende communicatie kunnen de leerlingen in voor hen relevante en concrete taalgebruikssituaties reflecteren op:

eindtermen Nederlands eerste graad

BZL – Attitude: zie evaluatieformulier.

6.1 Met vriendelijke groeten Deel 2 Deel 3 8.4 Jongerentaal Vaktaal – groepstaal 8.5 8.6 Taalregisters Deel 4 7.1 Jongerendebat – online

8.8 Latijn is in! Deel 3 Deel 4 9.1 Taal bij de teksten 9.2 Een vreemde eend in de bijt

8.4 Jongerentaal Deel 3 8.5 Vaktaal – groepstaal 8.6 Taalregisters Deel 4 9.2 Een vreemde eend in de bijt

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 28

02/09/16 14:23

BZL – Attitude: zie evaluatieformulier.

de gevolgen van hun taalgedrag voor anderen en henzelf

Taalsysteem 23 Met het oog op doeltreffende communicatie kunnen de leerlingen in voor hen relevante en concrete taalgebruikssituaties en op hun niveau reflecteren op een aantal aspecten van het taalsysteem met betrekking tot:

Aanvullend:

talige aspecten van cultuuruitingen in onze samenleving

BZL – Attitude: zie evaluatieformulier.

Focus 1

taalgedragsconventies

eindtermen Nederlands eerste graad

Deel 2 3 Charge! Aanvallen! 1.4 Na het lezen Deel 3 2 Lezen over liefde

BZL – Attitude: zie evaluatieformulier.

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 29

02/09/16 14:23

klanken, woorden, zinnen, teksten

eindtermen Nederlands eerste graad Deel 1 4.4 FOCus op … klinkers 5.3 Focus op … onderwerp, persoonsvorm en andere zinsdelen 5.5 Focus op … soorten zinnen 13.1 Onderwerp en persoonsvorm 13.2 Soorten zinnen 14.2 Gedekte en ongedekte klinkers Deel 2 3.1 Focus op … het gezegde 3.2 Focus op … het zelfstandig naamwoord 3.5 Focus op … werkwoorden in de verleden tijd 4.1 Teksttypes 4.3 Focus op … het meervoud van zelfstandige naamwoorden 10.1 Het werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde 10.2 Het zelfstandig naamwoord Deel 3 3.2 Focus op … de voorwerpen 4.1 Voor wie wordt een tekst geschreven? 4.4 Focus op … het trema 4.5 Focus op … het bijvoeglijk naamwoord 4.6 Focus op … het koppelteken 10.1 De voorwerpen 10.2 Het bijvoeglijk naamwoord

Focus 1 Deel 1 1.2 FOCUS op … zinsdelen 2.2 FOCUS op … soorten woorden 4.5 FOCUS op … werkwoorden 4.10 FOCUS op … leestekens 9.1 Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen 9.2 Een zin bestaat uit allerlei soorten woorden Deel 2 1.4 FOCUS op … hoofdletters en aanhalingstekens 5.3 FOCUS op … voornaamwoorden 7.3 Neologismen 7.6 FOCUS op … werkwoordstijlen 8.1 Voornaamwoorden 8.2 Zinsdelen Deel 3 1.2 FOCUS op … samengestelde zinnen 1.3 FOCUS op … verkleinwoorden 1.5 FOCUS op … achtervoegsels 4.2 FOCUS op … soorten werkwoorden 4.4 FOCUS op … verwarrende woorden 8.3 Woordfamilies 10.1 Het werkwoord onder de loep 10.2 Samengestelde zinnen 10.3 Storende herhalingen vermijden 10.4 Verkleinwoorden

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 30

02/09/16 14:23

klanken, woorden, zinnen, teksten

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 2

Deel 4 5.1 Over de hoofdgedachte van Deel 4 1.3 FOCUS op … homoniemen, een tekst antoniemen en synoniemen 1.4 FOCUS op … bijvoeglijk 5.4 FOCUS op … de apostrof 5.6 FOCUS op … voornaamnaamwoord 2.2 FOCUS op … het bijwoord woorden 6.3 FOCUS op … hoofdtijden 5.7 FOCUS op … afleidingen van werkwoorden 5.8 FOCUS op … antoniemen Homoniemen, antoniemen, 9.4 9.1 De bepaling synoniemen 9.2 De voornaamwoorden 10 Over woorden en zinnen Deel 5 3.3 FOCUS op … telwoorden 11 Foutloos schrijven 6.1 Verbindingswoorden of signaalwoorden 6.2 FOCUS op … voorzetsels 10.1 Telwoorden 10.2 Voorzetsels 10.3 Zinsleer en woordleer

Focus 1 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 31

02/09/16 14:23

spellingvormen

eindtermen Nederlands eerste graad Deel 1 4.4 FOCUS op … klinkers 5.4 FOCUS op … werkwoorden 6.3 FOCUS op … de vormen van het werkwoord 14.1 Twintig moeilijke woorden 14.2 Gedekte en ongedekte klinkers 14.4 Handige trucjes voor werk woorden Deel 2 3.5 FOCUS op … werkwoorden in de verleden tijd 4.5 FOCUS op … leestekens 11.1 Handige trucjes voor werk woorden (bis) 11.2 Moeilijke woorden 11.3 Het meervoud 11.4 Leestekens Deel 3 4.4 FOCUS op … het trema 4.7 FOCUS op … hoofdletters 11.1 Het koppelteken 11.2 Het trema 11.3 Hoofdletters 11.4 De hoofdtijden van enkele ‘gevaarlijke’ werkwoorden Deel 4 10.1 De apostrof 10.2 Herhaling: hoofdletters, lees tekens en werkwoorden Deel 5 3.3 FOCUS op … telwoorden 11 Foutloos schrijven

Focus 1 Deel 1 4.5 FOCUS op … werkwoorden 4.6 FOCUS op … woordtekens 4.8 FOCUS op … meervoud van zelfstandige naamwoorden 4.10 FOCUS op … leestekens 10.1 Werkwoorden 10.2 Woordtekens 10.3 Meervoud van zelfstandige naamwoorden 10.4 Leestekens FOCUS op … hoofdletters en Deel 2 1.4 aanhalingstekens 7.6 FOCUS op … werkwoordstijden 9.1 Aanhalingstekens 9.2 Hoofdletters 9.3 Werkwoorden: de tijden 9.4 Moeilijke woorden Deel 3 1.3 FOCUS op … verkleinwoorden 4.2 FOCUS op … soorten werkwoorden 8.2 Wat is er loos? 11.1 Werkwoorden 11.2 Moeilijke woorden Deel 4 1.4 FOCUS op … bijvoeglijk naamwoord 6.3 FOCUS op … hoofdtijden van werkwoorden 11.1 Leestekens en hoofdletters 11.2 Schrijf het eens foutloos 11.3 Hoofdtijden 11.4 Werkwoordenrally

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 32

02/09/16 14:23

Deel 1 12.1 Wachten/Samen 12.2 Broederband cf Taal Deel 1-5 4.5 Woorden verklaren, hoe doe je dat? Deel 4 5.7 FOCUS op … afleidingen 5.8 FOCUS op … antoniemen Deel 5 1.3 Taaloefeningen bij de tekst 2.3 FOCUS op … homoniemen 2.4 Taaloefeningen bij de tekst 3.4 Taaloefeningen bij de tekst

Focus 1

Strategieën 24 De leerlingen kunnen op hun niveau OVUR: uitvoeren/reflecteren. reflecteren op de door hen gebruikte Evaluatieformulieren. luister-, spreek-, lees- en schrijfstrategieën, en daarbij de attitudes, kennis en vaardigheden van de eindtermen Nederlands inzetten

betekenissen

eindtermen Nederlands eerste graad

OVUR: uitvoeren/reflecteren. Evaluatieformulieren.

Cf. Taal Delen 1-4. 2.2 FOCUS op … soorten Deel 1 woorden Deel 2 1.3 FOCUS op … woordverklaring 7.1 Hoe verklaar je woorden? 7.2 Woorden uit de leesteksten Neologismen 7.3 7.4 Woorden van … vroeger? 1.3 FOCUS op … Deel 3 verkleinwoorden 1.5 FOCUS op … achtervoegsels 4.4 FOCUS op … verwarrende woorden 8 Taal 1.3 FOCUS op … homoniemen, Deel 4 antoniemen en synoniemen 2.2 FOCUS op … het bijwoord 9.1 Taal bij de teksten 10 Over woorden en zinnen 10.5 Woorden verklaren vanuit de context

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 33

02/09/16 14:23

alfabet alfabet letter klinker medeklinker eindletter hoofdletter kleine letter

2 Orthografisch domein – spellingvormen

klank klank klinker medeklinker rijm uitspraak intonatie

1 Fonologisch domein - klanken

De hoofdcategorieën staan vet gedrukt.

1e graad SO A-stroom

Begrippen en termen 25 De leerlingen kunnen bij alle eindtermen Nederlands de bijbehorende taalbeschouwelijke begrippen en termen gebruiken, nl. (lijst)

eindtermen Nederlands eerste graad

1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1

Begrippen die in het eerste jaar al aan bod zijn gekomen, zullen ook in het tweede jaar vaak ter sprake komen. Waar enkel een ‘2’ staat, werd gekozen om dat begrip pas in het tweede jaar aan bod te laten komen.

Er wordt aangeduid of deze begrippen in Focus 1 of Focus 2 aan bod komen.

Focus 1/2 periode – datum

aantal lestijden

taak – nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 34

02/09/16 14:23

2 1 1 1 1 1 1 2 2 1

uitspraaktekens accent

leestekens leesteken punt vraagteken uitroepteken komma dubbele punt spatie aanhalingsteken

afkortingen afkorting

1 1 1 1 1 1

woord woord grondwoord

woordvorming samenstelling afleiding

affix voorvoegsel achtervoegsel

3 Morfologisch domein – woorden

1 1 1

diakritische tekens koppelteken apostrof trema

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 1/2 periode – datum

aantal lestijden

taak – nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 35

02/09/16 14:23

1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1

genus mannelijk vrouwelijk onzijdig

lidwoord lidwoord bepaald lidwoord onbepaald lidwoord

bijvoeglijk naamwoord bijvoeglijk naamwoord

werkwoord werkwoord

werkwoordvormen stam uitgang

1 1 1 1

getal getal enkelvoud meervoud

zelfstandig naamwoord zelfstandig naamwoord eigennaam verkleinwoord

woordsoort

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 1/2 periode – datum

aantal lestijden

taak – nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 36

02/09/16 14:23

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 1 1 2 2 1

vervoegde vormen persoonsvorm persoon 1e persoon (ik - wij) 2e persoon (jij - jullie) 3e persoon (hij, zij, het - zij) enkelvoud meervoud

niet-vervoegde vormen infinitief voltooid deelwoord

tempus tijd tegenwoordige tijd verleden tijd toekomende tijd onvoltooide tijd voltooide tijd

werkwoordsoorten hulpwerkwoord

voornaamwoord voornaamwoord persoonlijk voornaamwoord bezittelijk voornaamwoord aanwijzend voornaamwoord vragend voornaamwoord

voorzetsel voorzetsel

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 1/2 periode â&#x20AC;&#x201C; datum

aantal lestijden

taak â&#x20AC;&#x201C; nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 37

02/09/16 14:23

1 1 1 1 1 1

metaforisch taalgebruik spreekwoord uitdrukking

1 1 1 1

betekenisrelaties synoniem homoniem letterlijk figuurlijk

5 Semantisch domein – betekenissen

woordgroep woordgroep

zinsdeel zinsdeel onderwerp persoonsvorm lijdend voorwerp (enkel aan de hand van prototypische zinnen omwille van Frans) meewerkend voorwerp (enkel aan de hand van prototypische zinnen omwille van Frans)

zin zin

4 Syntactisch domein – zinnen

telwoord telwoord

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 1/2 periode – datum

aantal lestijden

taak – nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 38

02/09/16 14:23

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2

1 1 1 1 1 1 1

tekst tekst

tekstsoort fictie non-fictie context

tekstopbouw inleiding midden slot hoofdstuk alinea regel kopje titel bladzijde

structuuraanduiders (materiële) vormgeving signaalwoord lay-out cursief vetjes inhoudsopgave

status van uitspraken feit mening

6 Tekstueel domein – teksten

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 1/2 periode – datum

aantal lestijden

taak – nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 39

02/09/16 14:23

1 1 1 1 1 1 1 1 1

taalvariëteiten Standaardnederlands standaardtaal dialect moedertaal vreemde taal

1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1

taal Nederlands Frans Duits Engels

8 Sociolinguïstisch domein

factoren in de communicatiesituatie zender spreker schrijver ontvanger luisteraar lezer boodschap bedoeling situatie effect kanaal

7 Pragmatisch domein – taalgebruik

eindtermen Nederlands eerste graad Focus 1/2 periode – datum

aantal lestijden

taak – nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 40

02/09/16 14:23

Aanvullend:

verschillende cultuuruitingen met een talige component in onze samenleving exploreren en er betekenis aan geven

(Inter)culturele gerichtheid 26 De leerlingen tonen bij de eindtermen Nederlands een (inter)culturele gerichtheid op het vlak van kennis en inzichten, vaardigheden en attitudes. Dat houdt in dat ze:

eindtermen Nederlands eerste graad

Deel 1 9.1 Communicatiestoornis Deel 3 4.3 Kleur in de klas Deel 5 1 Afspraak/Heilig 2 Een verdrietige mededeling 3 Voor mijn verre prins 7.1 Op z’n Chinees! 7.2 Een schooldag in andere culturen

Focus 1

Deel 1 5.2 Iedereen beroemd! Deel 2 3 Charge! Aanvallen! (Engelstalig gedicht) 7.3 Neologismen Deel 3 5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 8.4 Jongerentaal 8.8 Latijn is in! Deel 4 9.2 Een vreemde eend in de bijt 10.4 Verkleinwoorden (Welke taal sprak Karel de Grote?)

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 41

02/09/16 14:23

Aanvullend:

hun gedachten, belevingen en emoties bij ervaringen met de eigen culturele leefwereld in vergelijking met die van anderen verwoorden

eindtermen Nederlands eerste graad Deel 5 1.2 Geef je mening 2.2 Geef je mening 3.2 Geef je mening

Focus 1 Deel 1 5.2 Iedereen beroemd Deel 2 5.1 Ouders van vroeger op ... olieverf (opdracht 1) 5.2 Nooit meer zonder … fastfood Deel 3 5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 9 Reclame Deel 4 2.3 Kunst te koop 6.4 Rare jongens, die … Grieken! (opdracht 12)

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 42

02/09/16 14:23

Deel 1 9.1 Communicatiestoornis Deel 3 4.3 Kleur in de klas Deel 5 1 Afspraak/Heilig 2 Een verdrietige mededeling 3 Voor mijn verre prins 1.2 Geef je mening 2.2 Geef je mening 3.2 Geef je mening 7.1 Op z’n Chinees! 7.2 Een schooldag in andere culturen

uitgaande van hun eigen referentiekader enige kennis over de diversiteit in het culturele erfgoed met een talige component verwerven en er waardering voor krijgen

Aanvullend:

Focus 1

eindtermen Nederlands eerste graad Deel 1 5.2 Iedereen beroemd 3 Charge! Aanvallen! Deel 2 5.1 Ouders van vroeger op … olieverf (opdracht 1) 5.2 Nooit meer zonder … fastfood 3 Charge! Aanvallen! (Engelstalig gedicht) 7.3 Neologismen Deel 3 5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 8.4 Jongerentaal 8.8 Latijn is in! 9 Reclame Deel 4 2.3 Kunst te koop 6.4 Rare jongens, die … Grieken! (opdracht 12) 9.3 Uitdrukkingen, spreekwoorden, gezegden

Focus 2 periode – datum

aantal taak – lestijden nummer

Vakoverschrijdende eindtermen in Focus 1 en 2 Uit de bundel Nieuwe vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs van de Vlaamse overheid, 2010: ‘Niet elke leerkracht hoeft zich individueel een weg te banen doorheen het nieuwe concept van de VOET. Dit nieuwe concept omvat de zes leerjaren van het secundair met een – behalve voor leren leren, ICT en technologische vorming – niet langer graadgebonden aanbod. Daardoor is de verantwoordelijkheid voor het nastreven van de VOET een zaak van het hele team.’ Concreet betekent dit dus dat de VOET-en over de zes jaren van het secundair door alle vakken nagestreefd moeten worden en dat het dus een zaak van de hele school is. Bijgevoegd een overzicht van de VOET-en die in Focus 1 en 2 aan bod komen.

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 43

43 02/09/16 14:23

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 44

02/09/16 14:23

• socioculturele samenleving

• socio-economische samenleving

• politiek-juridische samenleving

• omgeving en duurzame ontwikkeling

• sociorelationele ontwikkeling

• mentale gezondheid

• lichamelijke gezondheid en veiligheid

Contexten

Leren leren

(exploreren) 8 benutten leerkansen in diverse situaties

(esthetische bekwaamheid) 6 kunnen schoonheid ervaren 7 kunnen schoonheid creëren

(empathie) 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen

(doorzettingsvermogen) 4 blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven

(creativiteit) 2 kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren 3 ondernemen zelf stappen om vernieuwingen te realiseren;

Gemeenschappelijke stam De leerlingen: (communicatief vermogen) 1 brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk

Gemeenschappelijke stam

Alle opdrachten spreken/schrijven.

Fictie: poëzie. 1/8 Wij 2 2/5 Poëzie van de bovenste plank 3/5 Vandaag ben ik een dichter 4/3 Litenatuurtje 5/4 Dichter bij je pen

Klassengesprekken: 3/2 In de prijzen gevallen 5/1.2 Geef je mening 5/2.2 Geef je mening 5/3.2 Geef je mening 5/5.1 Een klassengesprek

Alle BZL-opdrachten in delen 1-5.

Alle spreek- en schrijfopdrachten in delen 1-5.

Ter verduidelijking: 5/1.2 bv. betekent: deel 5 / hoofdstuk 1, punt 2

Focus 1

Fictie: poëzie. 2/2 Charge! Aanvallen! 3/2 Lezen over liefde 3/3 Eeuwige roem 4 Een vleugje zomer Andere: 1/3 Puur leesplezier 4/2.3 Kunst te koop – BZL 4/8.2 Creatief met boeken aan de slag Alle opdrachten spreken/schrijven.

Klassengesprekken: 3/8.8 Latijn is in! 4/7.1 Jongerendebat – online

Alle BZL-opdrachten in delen 1-4.

Alle spreek- en schrijfopdrachten in delen 1-4.

Ter verduidelijking: 5/1.2 bv. betekent: deel 5 / hoofdstuk 1, punt 2

Focus 2

1â&#x20AC;&#x201A;Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 45

02/09/16 14:23

15 participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte

(mediawijsheid) 14 gaan alert om met media

13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken Beoordelen van websites: 1/3 Kies het boek dat bij je past 3/1 Schrijver gespot! Tekst over gsm-gebruik: 2/4.4 Overheid leert kinderen omgaan met gsm

2/6.1 Met vriendelijke groeten 4/8.1 Ontwerp een klaskrant

Selectief omgaan met bronnenmateriaal: 1/1.1 Alles of niets (opdracht 9) 1/8.3 Uitdrukkingen en zegswijzen uit de krant 2/7.5 Het neusje van de zalm 4/8.1 Ontwerp een klaskrant Reclameteksten en advertenties: 3/8.8 Latijn is in! 3/9 Reclame

Keuzemogelijkheden bij diverse opdrachten.

12 zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken

Website Focus 2. Leesportfolio aanleggen.

Alle BZL-opdrachten.

Focus 2

Cf. evaluatieformulieren. (zelf- en peerevaluatie)

Website Focus 1. Leesportfolio aanleggen.

Alle BZL-opdrachten.

Focus 1

(kritisch denken) 11 kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria

(initiatief) 10 engageren zich spontaan

(flexibiliteit) 9 zijn bereid zich aan te passen aan wisselende eisen en omstandigheden

Gemeenschappelijke stam

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 46

02/09/16 14:23

Focus 1

Inoefenen luistervaardigheid + non-fictionele teksten: 1/9.1 Communicatiestoornis 3/4.3 Kleur in de klas 5/1 Afspraak/Heilig 5/2 Een verdrietige mededeling 5/3 Voor mijn verre prins 5/7.1 Op z’n Chinees! 5/7.2 Een schooldag in andere culturen

17 toetsen de eigen mening over maatschappelij- Klassengesprekken: ke gebeurtenissen en trends aan verschillende 3/2 In de prijzen gevallen standpunten 5/1.2 Geef je mening 5/2.2 Geef je mening 5/3.2 Geef je mening 5/5.1 Een klassengesprek (respect) 18 gedragen zich respectvol

(open en constructieve houding) 16 houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld

Gemeenschappelijke stam

Alle BZL-opdrachten in delen 1-4 2/5.1 Ouders van vroeger op … olieverf (opdracht 1) 2/5.2 Nooit meer zonder … fastfood 2/3 Charge! Aanvallen! (Engelstalige liederen) 2/7.3 Neologismen 3/5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 3/8.4 Jongerentaal 3/8.8 Latijn is in! 3/9 Reclame 4/2.3 Kunst te koop 4/6.4 Rare jongens, die … Grieken! 4/7.1 Jongerendebat – online 4/9.2 Een vreemde eend in de bijt

3/9 Reclame 4/7.1 Jongerendebat – online

2/5.1 Ouders van vroeger op… olieverf (opdracht 1) 2/5.2 Nooit meer zonder … fastfood 2/3 Charge! Aanvallen! (Engelstalige liederen) 2/7.3 Neologismen 3/5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 3/8.4 Jongerentaal 3/8.8 Latijn is in! 3/9 Reclame 4/2.3 Kunst te koop 4/6.4 Rare jongens, die … Grieken! 4/9.2 Een vreemde eend in de bijt

Focus 2

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 47

02/09/16 14:23

(zorgvuldigheid) 25 stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen

24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken

(zelfredzaamheid) 23 doen een beroep op maatschappelijke diensten en instellingen

22 ontwikkelen een eigen identiteit als authentiek individu, behorend tot verschillende groepen

(zelfbeeld) 21 verwerven inzicht in de eigen sterke en zwakke punten

OVUR-strategie toepassen bij alle vaardigheden. Evaluatieformulieren BZL.

3/8.1 Ik hoor een belletje rinkelen!

OVUR-strategie toepassen bij alle vaardigheden.

OVUR-strategie toepassen bij alle vaardigheden. Evaluatieformulieren BZL.

OVUR-strategie toepassen bij alle vaardigheden.

Alle BZL-opdrachten. Alle taken in duo’s of in groep.

(verantwoordelijkheid) 20 nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen Alle BZL-opdrachten. Alle taken in duo’s of in groep. handelen, in relaties met anderen en in de samenleving

Focus 2 Alle BZL-opdrachten. Alle taken in duo’s of in groep.

Focus 1 Alle BZL-opdrachten. Alle taken in duo’s of in groep.

(samenwerken) 19 dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen

Gemeenschappelijke stam

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 48

02/09/16 14:23

27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en de ander

(zorgzaamheid) 26 gaan om met verscheidenheid

Gemeenschappelijke stam Inoefenen luistervaardigheid + non-fictionele teksten: 1/9.1 Communicatiestoornis 3/4.3 Kleur in de klas 5/1 Afspraak/Heilig 5/2 Een verdrietige mededeling 5/3 Voor mijn verre prins 5/7.1 Op z’n Chinees! 5/7.2 Een schooldag in andere culturen

Focus 1

3/4.5 Door dik en dun 4/7.2 Onder de douche

2/5.1 Ouders van vroeger op … olieverf (opdracht 1) 2/5.2 Nooit meer zonder … fastfood 2/3 Charge! Aanvallen! (Engelstalige liederen) 2/7.3 Neologismen 3/5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 3/8.4 Jongerentaal 3/8.8 Latijn is in! 3/9 Reclame 4/2.3 Kunst te koop 4/6.4 Rare jongens, die … Grieken! 4/7.1 Jongerendebat – online 4/9.2 Een vreemde eend in de bijt

Focus 2

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 49

02/09/16 14:23

Leren leren

communicatief vermogen creativiteit doorzettingsvermogen empathie esthetische bekwaamheid exploreren flexibiliteit initiatief kritisch denken mediawijsheid open, constructieve houding respect samenwerken verantwoordelijkheid zelfbeeld zelfredzaamheid zorgvuldigheid zorgzaamheid

Stam

10 participeren aan gezondheids- en veiligheidsbeleid op school;

9 nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol lichamelijk contact;

8 schatten de risico’s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en reageren assertief in aanbodsituaties;

7 nemen dagelijks tijd voor lichaamsbeweging;

6 hanteren richtlijnen voor het hygiënisch omgaan met voeding;

5 maken gezonde keuzes in hun dagelijkse voeding;

4 nemen een ergonomische en gevarieerde sta-, zit-, werken tilhouding aan;

3 vinden evenwicht tussen werk, ontspanning, rust en beweging;

2 leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat op lichaamssignalen;

1 verzorgen en gedragen zich hygiënisch;

De leerlingen:

Context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid

2/3.4 Welke sport beoefen jij?

2/4.2 Hoe is een tekst opgebouwd? 2/6.1 Kinderen eten te veel suiker 2/6.2 Leidingwater (kraantjeswater) of flessenwater?

2/7.1 De weekplanning (zakelijk schrijven)

Focus 1

1/4.7 Bizarre of normale eetgewoonten 1/5.1 Is light echt wel light? 2/5.2 Nooit meer zonder ... fastfood 3/4.5 Door dik en dun

4/7.2 Onder de douche

Focus 2

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 50

02/09/16 14:23

15 beseffen dat maatschappelijke fenomenen een impact hebben op veiligheid en gezondheid.

14 gebruiken eigen en openbaar vervoer op een veilige manier; 2/3.4 Welke sport beoefen jij? 2/4.2 Hoe is een tekst opgebouwd? 2/4.4 Overheid leert kinderen omgaan met gsm 2/6.1 Kinderen eten te veel suiker 2/6.2 Leidingwater (kraantjeswater) of flessenwater?

1/4.2 Teksttypes en tekstoorten 1/4.7 Bizarre of normale eetgewoonten 1/5.1 Is light echt wel light? 2/5.2 Nooit meer zonder ... fastfood 3/4.5 Door dik en dun 3/9 Reclame

3/6.3 Veilig fietsen

3/6.1 Reanimatie van een kind

3/8.1 Ik hoor een belletje rinkelen!

12 roepen hulp in en dienen eerste hulp en cpr toe;

13 passen het verkeersreglement toe;

3/6.3 Veilig fietsen

Focus 2

2/4.4 Overheid leert kinderen omgaan met gsm

Focus 1

11 passen veiligheidsvoorschriften toe en nemen voorzorgen voor een veilige leef- en werkomgeving;

Context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid

1â&#x20AC;&#x201A;Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 51

02/09/16 14:23

Leren leren

1 gaan adequaat om met taakbelasting en met stressvolle situaties;

8 herkennen de impact van cultuur- en kunstbeleving op het eigen gevoelsleven en gedrag en dat van anderen/

7 gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of media om zichzelf uit te drukken;

6 stellen zich weerbaar op;

5 kunnen zich uiten over en gaan respectvol om met vriendschap, verliefdheid, seksuele identiteit en geaardheid, seksuele gevoelens en gedrag;

4 aanvaarden en verwerken hun seksuele ontwikkeling en veranderingen in de puberteit;

3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp;

2 gaan gepast om met vreugde, verdriet, angst, boosheid, verlies en rouw;

De leerlingen:

Stam

Context 2: Mentale gezondheid

2/3.1 Na het lezen (fictionele tekst) 5/4 Dichter bij je pen

2/5 PoĂŤzie van de bovenste plank

Focus 1

2/3 Charge! Aanvallen!

Focus 2

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 52

02/09/16 14:23

Leren leren

Stam

9 zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten;

8 uiten onbevangen en constructief hun wensen en gevoelens binnen relaties en stellen en aanvaarden hierin grenzen;

7 bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, veilig vrijen, gezinsplanning, zwangerschap en zwangerschapsafbreking;

6 doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik;

5 handelen discreet in situaties die dat vereisen;

4 kunnen ongelijk toegeven en zich verontschuldigen;

3 accepteren verschillen en hechten belang aan respect en zorgzaamheid binnen een relatie;

2 erkennen het bestaan van gezags verhoudingen en het belang van gelijk waardigheid, afspraken en regels in relaties;

kunnen een relatie opbouwen, onderhouden 1 en beëindigen;

De leerlingen:

Context 3: Sociorelationele ontwikkeling

2/3.3 Na het lezen (fictionele tekst)

1/11 Wie ben ik? 3/8.1 Ik hoor een belletje rinkelen! 4/5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal 4/7.1 De vertrouwelijke brief of e-mail

Focus 1

3/9 Reclame

Alle taken in duo’s en in groep, o.a: 1/8.2 Een groepspresentatie 2/6.1 Met vriendelijke groeten 3/7.1 Dialoog 3/7.4 De vakjury – BZL 3/8.6 Taalregisters 3/8.8 Latijn is in! – BZL

Focus 2

1â&#x20AC;&#x201A;Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 53

02/09/16 14:23

11 gebruiken cultuur- en kunstuitingen om begrip op te brengen voor de leefwereld van anderen.

10 beargumenteren, in dialoog met anderen, de dynamiek in hun voorkeur voor bepaalde cultuur- en kunstuitingen;

Context 3: Sociorelationele ontwikkeling 2/3.1 Na het lezen (bij een fictionele tekst)

Focus 1

4/2.3 Kunst te koop

Focus 2

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 54

02/09/16 14:23

Leren leren

1 participeren aan milieubeleid en -zorg op school;

4/4 Aan het woord (milieujournaal)

4 zoeken naar duurzame oplossingen om de lokale en globale leefomgeving te beĂŻnvloeden en te verbeteren;

5 tonen interesse en uiten hun appreciatie voor de natuur, het landschap en het cultureel erfgoed;

6 voelen de waarde aan van natuurbeleving en het genieten van de natuur.

4/5.2 Meer doen met minder water De voorwerpen van morgen ge4/6.2 bruiken we vandaag al!

Focus 1

3 zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie en vervoermiddelen;

2 herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de verwevenheid tussen economische, sociale en ecologische aspecten en de invloed van techniek en beleid;

De leerlingen:

Stam

Context 4: Omgeving en duurzame ontwikkeling

1/4.2 Teksttypes en tekstsoorten

4 /2.3 Kunst te koop

4/9.4 Homoniemen, antoniemen, synoniemen (tekst i.v.m. broeikaseffect)

Focus 2

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 55

02/09/16 14:23

Leren leren

Stam

De leerlingen: 1 geven aan hoe zij kunnen deelnemen aan besluitvorming in en opbouw van de samenleving; 2 passen inspraak, participatie en besluitvorming toe in reële schoolse situaties; 3 tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten; 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen; 5 tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtsstaat gebaseerd is op rechten en plichten die gelden voor burgers, organisaties en overheid; 6 erkennen de rol van controle en evenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in ons democratisch bestel; 7 illustreren de rol van de media en organisaties in het functioneren van ons democratisch bestel; 8 onderscheiden de hoofdzaken van de federale Belgische staatsstructuur; 9 toetsen het samenleven in ons democratisch bestel aan het samenleven onder andere regeringsvormen; 10 illustreren hoe een democratisch beleid het algemeen belang nastreeft en rekening houdt met ideeën, standpunten en belangen van verschillende betrokkenen; 11 kunnen van Europese samenwerking, van het beleid en de instellingen van de Europese Unie de betekenis voor de eigen leefwereld toelichten; 12 tonen het belang aan van internationale organisaties en instellingen; 13 geven voorbeelden die duidelijk maken hoe de mondialisering voordelen, problemen en conflicten inhoudt.

Context 5: Politiek-juridische samenleving Focus 1

1/6.1 Verslag bij een foto (Kinderen stelen peperdure flatscreens op klaarlichte dag)

Focus 2

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 56

02/09/16 14:23

Leren leren

Stam

De leerlingen: 1 leggen met voorbeelden uit hoe welvaart wordt gecreĂŤerd en hoe een overheid inkomsten verwerft en aanwendt; 2 toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van welvaart; 3 zetten zich in voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld; 4 hebben bij het kopen van goederen en het gebruiken van diensten zowel oog voor prijs-kwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de rechten van de consument; 5 geven voorbeelden van het veranderlijke karakter van arbeid en economische activiteiten; 6 geven voorbeelden van factoren die de waardering van goederen en diensten beĂŻnvloeden; 7 kunnen het eigen budget en de persoonlijke administratie beheren; 8 geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aan; 9 lichten de rol toe van ondernemingen, werkgevers- en werknemersorganisaties in een nationale en internationale context.

Context 6: Socio-economische samenÂleving Focus 1

3/9 Reclame

Focus 2

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 57

02/09/16 14:23

Leren leren

1 beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen;

3 illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit;

2 gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen;

De leerlingen:

Stam

Context 7: Socioculturele samenleving

3/9 Reclame 4/7.1 Jongerendebat – online

Alle BZL-opdrachten in delen 1-4. 2/5.1 Ouders van vroeger op … olieverf (opdracht 1) 2/5.2 Nooit meer zonder … fastfood 2/3 Charge! Aanvallen! (Engelstalige liederen) 2/7.3 Neologismen 3/5.1 Stap voor stap (De wereld op je bord) 3/8.4 Jongerentaal 3/8.8 Latijn is in! 3/9 Reclame 4/2.3 Kunst te koop 4/6.4 Rare jongens, die … Grieken! 4/7.1 Jongerendebat – online 4/9.2 Een vreemde eend in de bijt Inoefenen luistervaardigheid + non-fictionele teksten: 1/9.1 Communicatiestoornis 3/4.3 Kleur in de klas 5/1 Afspraak/Heilig 5/2 Een verdrietige mededeling 5/3 Voor mijn verre prins 5/7.1 Op z’n Chinees! 5/7.2 Een schooldag in andere culturen

Focus 2

Klassengesprekken: 3/2 In de prijzen gevallen 5/1.2 Geef je mening 5/2.2 Geef je mening 5/3.2 Geef je mening 5/5.1 Een klassengesprek

Focus 1

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 58

02/09/16 14:23

7 illustreren de wederzijdse beïnvloeding van kunst, cultuur en techniek, politiek, economie, wetenschappen en levensbeschouwing.

6 gaan actief om met de cultuur en kunst die hen omringen;

5 geven voorbeelden van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten;

4 trekken lessen uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie;

Context 7: Socioculturele samenleving

Alle hoofdstukken fictie in delen 1-5: jeugdliteratuur, poëzie, filmfragmenten en stripfragmenten.

Focus 1

Alle hoofdstukken fictie in delen 1-4: jeugdliteratuur, poëzie, filmfragmenten en stripfragmenten. 3/1 Onsterfelijke liefde 4/2.3 Kunst te koop

Focus 2

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 59

02/09/16 14:23

Alle OVUR-kaders De passende methode voor woordverklaring gebruiken De leerwijzers aan het begin van elk deel

2 De leerlingen weten dat kennis en vaardigheden via verschillende leerstrategieën kunnen worden verworven.

De inhoudstafel in het algemeen (globaal overzicht van de 4 delen) + de inhoudstafel mét doelstellingen per deel Het gebruik van de website, waarbij eerst het menu geraadpleegd moet worden Het register achteraan in het bronnenboek De aanzet die wordt gegeven om via de bibliotheek op zoek te gaan naar boeken ICT-opdrachten, die ook vaak geïntegreerd zijn

De passende (OVUR-) leesstrategie toepassen Bij non-fictionele teksten: opdrachten waarbij gemarkeerd of geschematiseerd moet worden De kenniskoffers met markering en kleurgebruik De inhoudstafel in het algemeen (globaal overzicht van de 5 delen) + de inhoudstafel mét doelstellingen per deel Het gebruik van de website, waarbij eerst het menu geraadpleegd moet worden De aanzet die wordt gegeven om via de bibliotheek op zoek te gaan naar boeken ICT-opdrachten, die ook vaak geïntegreerd zijn

4 De leerlingen oriënteren zich in overzichtelijke informatie door gebruik te maken van vormkenmerken zoals titels, ondertitels, afbeeldingen en tekstmarkeringen.

5 De leerlingen maken adequaat gebruik van inhoudstafel en register.

6 De leerlingen raadplegen adequaat een documentatiecentrum, bibliotheek en multimedia.

De passende (OVUR-) leesstrategie toepassen Bij non-fictionele teksten: opdrachten waarbij gemarkeerd of geschematiseerd moet worden De kenniskoffers met markering en kleurgebruik

De rode mica + de kenniskoffers Het gebruik van een woordspin Het gebruik van een mindmap

De rode mica + de kenniskoffers Het gebruik van en woordspin Het gebruik van een mindmap

Alle OVUR-kaders De passende methode voor woordverklaring gebruiken De leerwijzers aan het begin van elk deel

Alle BZL-opdrachten Alle OVUR- en schrijfkaders Alle notities + opdrachten

Focus 2

3 De leerlingen kunnen gegevens memoriseren door gebruik te maken van hulpmiddelen.

Informatieverwerving

Alle BZL-opdrachten Alle OVUR- en schrijfkaders Alle notities + opdrachten

Focus 1

1 De leerlingen werken ordelijk.

Opvattingen over leren

Leren leren – eerste graad

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 60

02/09/16 14:23

De integratie van ‘nadenken over taalgebruik’ bij ‘vaardigheden’

• leggen verbanden tussen elementen van de leerstof.

Bij alle non-fictionele teksten en alle taalopdrachten

Bij de non-fictionele teksten moet geregeld worden geschematiseerd. Ook bij het inoefenen van de luisteren kijkvaardigheid moeten finaal notities in een gestructureerd kader worden geplaatst.

• vervolledigen een schema aan de hand van geboden informatie;

9 De leerlingen kunnen samenhangende informa- Bij alle non-fictionele teksten en alle taalopdrachten tie begrijpen en analyseren door de betekenis van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken.

De passende (OVUR-) leesstrategie toepassen Bij non-fictionele teksten: opdrachten waarbij gemarkeerd of geschematiseerd moet worden De kenniskoffers met markering en kleurgebruik

Het gebruik van een leerwijzer of studiewijzer Het gebruik van steunkleuren per deel De (functionele) verdeling van het werkboek in 4 delen

Focus 2

De passende (OVUR-) leesstrategie toepassen Bij non-fictionele teksten: opdrachten waarbij gemarkeerd of geschematiseerd moet worden De kenniskoffers met markering en kleurgebruik

Het gebruik van een leerwijzer of studiewijzer Het gebruik van steunkleuren per deel De (functionele) verdeling van het werkboek in 5 delen

Focus 1

• brengen in korte, gestructureerde teksten tekstmarkeringen aan;

8 Bij het leren van samenhangende informatie: • stellen de leerlingen vragen bij de leerstof en beantwoorden deze;

7 De leerlingen zoeken bij het instuderen van een behandelde leerinhoud de noodzakelijke voorkennis opnieuw op in leerboek, werkboek of notities.

Informatieverwerking

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 61

02/09/16 14:23

Focus 1

Bij deze BZL-opdrachten: 1/8 Wij 2 2/2.1 Covers, flapteksten, titels en thema’s 2/9.2 Onze taal – Uitdrukkingen BZL-opdracht: 5/10.3 Zinsleer en woordleer Evaluatie van spreken en schrijven waarbij peerevaluatie wordt toegepast.

12 De leerlingen kunnen werken met een antwoordblad en correctiesleutel en houden rekening met lesdoelstellingen of aanwijzingen van de leraar.

13 De leerlingen vergelijken de eigen werkwijze met die van anderen en geven vervolgens aan waarom iets fout gegaan is en hoe fouten vermeden kunnen worden.

11 De leerlingen selecteren en ordenen het nodige Bij alle BZL-opdrachten. materiaal en plannen onder begeleiding hun werktijd.

Regulering van het leerproces

• herformuleren de leerlingen het probleem; • bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe; • passen zij de gevonden oplossingsweg toe.

10 Bij het oplossen van een probleem:

Problemen oplossen

Bij deze BZL-opdrachten: 2/1 De Grote Oorlog 3/8.8 Latijn is in! 4/11.4 Werkwoordenrally

Bij alle BZL-opdrachten.

Focus 2

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 62

02/09/16 14:23

17 De leerlingen wenden eenvoudige strategieĂŤn aan voor het maken van een studiekeuze.

16 De leerlingen kunnen hun interesses en mogelijkheden inschatten met het oog op een studiekeuze.

15 De leerlingen zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten.

14 De leerlingen hebben inzicht in de algemene structuur van het secundair onderwijs.

Studie- en beroepsgerichte keuzebekwaamheid

1 Jaarplan

Focus2_HDL_WB.indb 63

02/09/16 14:23

Focus 2

Het gebruik van de website Het gebruik van de website De integratie van ICT-gebruik bij heel wat opdrachten De integratie van ICT-gebruik bij heel wat opdrachten Het gebruik van de website Het gebruik van de website 1/3 Puur leesplezier 1/6.2 Een flaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes 2/3 Charge! Aanvallen! 3/7.2 De instructie 4/2 Het magische wandtapijt 4/3 Alex Rider 4/8.1 Ontwerp een klaskrant Leerlingen worden ertoe aangezet gebruik te maken van een digitaal woordenboek, websites te raadplegen: 1/3 Puur leesplezier 1/8.3 Uitdrukkingen en zegswijzen uit de krant 2/4.2 Schatten op zolder 2/7.3 Neologismen 2/7.5 Het neusje van de zalm 3/3 Eeuwige roem 3/8.5 Vaktaal – groepstaal 3/8.8 Latijn is in! 3/9 Reclame 4/8.1 Ontwerp een klaskrant 4/9.4 Homoniemen, antoniemen, synoniemen

Het gebruik van de website Het gebruik van de website 4/3 Litenatuurtje (het versturen van een e-mail) Schrijfkaders worden online geplaatst. Leerlingen worden ertoe aangezet om een PowerPoint te maken als ondersteuning bij het inoefenen van vaardigheden: 5/5.2 Een minispreekbeurt

Leerlingen worden ertoe aangezet gebruik te maken van een digitaal woordenboek, websites te raadplegen: 1/12.3 Het woordenboek 2/9.2 Onze taal – Spreekwoorden 2/9.3 Betekenisverschil bij synoniemen 2/11.3 Meervoud van zelfstandige naamwoorden 3/9.2 Zegswijzen en uitdrukkingen uit de krant

3 kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving;

4 kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving;

5 kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven;

6 kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren;

Het gebruik van de website Het gebruik van de website De integratie van ICT-gebruik bij heel wat opdrachten De integratie van ICT-gebruik bij heel wat opdrachten

Focus 1

2 gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier;

De leerlingen 1 hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren;

ICT – eerste graad

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 64

02/09/16 14:23

Leerlingen worden ertoe aangezet om een PowerPoint te maken als ondersteuning bij het inoefenen van vaardigheden: 1/3 Puur leesplezier 1/7.3 Een groepspresentatie 2/3 Charge! Aanvallen! 3/7.2 De instructie 2/6.1 Met vriendelijke groeten

Leerlingen worden ertoe aangezet om een PowerPoint te maken als ondersteuning bij het inoefenen van vaardigheden: 5/5.2 Een minispreekbeurt

De leerlingen sturen een e-mail naar hun leerkracht en kiezen daarbij het passende taalregister: 4/3 Litenatuurtje

7 kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen;

8 kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren;

10 zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik.

9 kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ICT-toepassingen;

Focus 2

Focus 1

ICT â&#x20AC;&#x201C; eerste graad

2 Taalvaardigheidsniveaus Voor de vaardigheden luisteren, spreken, lezen en schrijven zijn er verschillende verwerkingsniveaus die de leerlingen moeten kunnen bereiken: • het kopiërende niveau • het beschrijvende niveau • het structurerende niveau • het beoordelende (of reflecterende) niveau. Het beoordelende niveau wordt als het moeilijkste beschouwd. Bovendien wordt rekening gehouden met het publiek tot wie de leerlingen zich richten of met wie ze communiceren bij het inoefenen van al die vaardigheden. Dat publiek kan bestaan uit: • zichzelf • onbekende leeftijdgenoten • bekende leeftijdgenoten • bekende volwassenen • onbekende volwassenen. Een opdracht die gericht is tot onbekende volwassenen en zich situeert op het beoordelende niveau zal niet zo gemakkelijk zijn. We gaan ervan uit dat wie het moeilijkste niveau beheerst ook de andere niveaus onder de knie heeft. Het spreekt voor zich dat opdrachten die zich situeren op het moeilijkste niveau (en bv. gericht zijn tot een publiek van onbekende volwassenen) meer aan bod zullen komen in de hogere graden. Op de volgende bladzijden vindt u een globaal overzicht van de taalvaardigheidsniveaus voor de volledige eerste graad. De inhouden van Focus 2 zijn gemarkeerd op een grijs rastervlak.

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 65

65 02/09/16 14:23

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 66

02/09/16 14:23

Jeugdprogramma Deel 1 9.1 Communicatiestoornis 9.3 Hoe onthoud je wat je hoort? Deel 3 6 Oren open en blik op scherp Deel 4 1 Moet je gelezen/gezien hebben 2 De molen aan het Koselmoeras Deel 3 6.1 Reanimatie van een kind 6.2 Waarom valt een schip niet om? 6.3 Veilig fietsen Deel 4 7.1 Jongerendebat – online 7.2 Onder de douche 7.3 De oude Grieken

structurerend

Voor onbekende leeftijdsgenoten

beschrijvend Dialoog Deel 4 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Deel 2 7.1 De weekplanning (zakelijk schrijven) – klassengesprek

kopiërend

Publiek Door/met bekende leeftijdsgenoten

verwerkingsniveau [teksten aangeboden]

Taalvaardigheid: luisteren

Taalvaardigheidsniveaus : luisteren – spreken – lezen – schrijven

Uitspraken in een discussie Deel 5 5.1 Een klassengesprek Deel 4 7.1 Jongerendebat – online Oproepen tot uitnodiging of activiteit Deel 3 7.1 Wie wil Urbanus helpen? Mondeling aangeboden ontspannende teksten Alle gedichten op de cd. Deel 1 11.2 Creatief schrijven Deel 2 3.7 Expressief lezen 5 Poëzie van de bovenste plank 8.2 Een onwaarschijnlijk verhaal Deel 3 5 Vandaag ben ik een dichter

beoordelend

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 67

02/09/16 14:23

Door/met onbekende volwassenen

Door bekende volwas senen

verwerkingsniveau [teksten aangeboden]

Instructie Deel 3 7.2 De instructie

Geïntegreerde luisteropdrachten bij Nadenken over taal

alle uiteenzettingen bij opdrachten

Instructie Deel 3 7.2 De instructie

structurerend

Telefoongesprek Deel 3 8.1 Ik hoor een belletje rinkelen!

beschrijvend

Geïntegreerde luister opdrachten bij Naden ken over taal

kopiërend

Reclameboodschappen in de media Deel 3 9 Reclame

Alle gedichten op de cd. Deel 2 3 Charge! Aanvallen! Deel 3 3 Eeuwige roem Deel 4 4 Een vleugje zomer

beoordelend

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 68

02/09/16 14:23

Voor bekende leeftijdsgenoten

Voor zichzelf

verwerkingsniveau

kopiërend

Deel 4 5.2 Tongtwisters 5.3 Zeg eens euh

Taalvaardigheid: spreken beschrijvend

Instructies geven Deel 3 7.2 De instructie Informatie meedelen Deel 1 4.2 Spreken over een vakantie-ervaring 10 Aan het woord Deel 2 8.2 Een onwaarschijnlijk verhaal Deel 3 1 Schrijver gespot! Deel 4 4 Aan het woord (milieujournaal) Deel 5 5.2 Een minispreekbeurt Deel 1 7.1 In de huid van … 7.2 Een werkje voorstellen

cf. Leerwijzer: durf vragen te stellen Vragen stellen en antwoorden geven tijdens de les (alle opdrachten)

cf. Leerwijzer: durf vragen te stellen. Vragen stellen en antwoorden geven tijdens de les (alle opdrachten).

structurerend

Gedachtewisseling Deel 3 2 In de prijzen gevallen Deel 5 1.2 Geef je mening 2.2 Geef je mening 3.2 Geef je mening 5.1 Een klassengesprek Deel 1 3 Puur leesplezier (onderwerp voorstellen) Deel 3 8.8 Latijn is in! Deel 4 7.1 Jongerendebat – online Expressief lezen Deel 2 8.1 Expressief lezen – Boekpromotie Boekpromotie

beoordelend of reflecterend

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 69

02/09/16 14:23

Voor onbekende leeftijdsgenoten

verwerkingsniveau

kopiërend

beschrijvend 7.3 Een groepspresentatie Deel 2 1.2 Op verkenning – BZL 4.2 Schatten op zolder Deel 3 7.1 Dialoog 7.2 De instructie 7.3 Boekpresentatie 7.4 De vakjury Deel 4 5.1 Beeld maar geen klank, of toch?

structurerend

beoordelend of reflecterend

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 70

02/09/16 14:23

Voor onbekende vol wassenen

Voor bekende volwas senen

verwerkingsniveau

kopiërend

beschrijvend

Telefoongesprek Deel 3 8.1 Ik hoor een belletje rinkelen!

Informatie meedelen Deel 1 10 Aan het woord Deel 2 8.2 Een onwaarschijnlijk verhaal Deel 3 1 Schrijver gespot! Deel 4 4 Aan het woord (milieujournaal) Deel 5 5.2 Een minispreekbeurt Mededeling gevoelens ... Mondelinge toelichting van evaluatieformulier BZL bij groepswerk

Uitnodiging tot deelname activiteit: Deel 2 6.1 Met vriendelijke groeten (inhoud verwoorden)

structurerend Standpunt onder woorden brengen en toelichten Deel 1 7.1 In de huid van … 7.2 Een werkje voorstellen 7.3 Een groepspresentatie Deel 2 1.2 Op verkenning – BZL 4.2 Schatten op zolder Deel 3 7.1 Dialoog 7.2 De instructie 7.3 Boekpresentatie 7.4 De vakjury 8.8 Latijn is in! Deel 4 2.3 Kunst te koop 7.1 Jongerendebat – online

beoordelend of reflecterend

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 71

02/09/16 14:23

Taalvaardigheid: lezen verwerkingsniveau publiek [teksten aangeboden] Voor bekende leeftijdsgenoten Voor onbekende leeftijdsgenoten

kopiërend

beschrijvend

Informatieve teksten Deel 1 6.1 Hoe is een informatieve tekst opgebouwd? 6.2 Naar de grote school Deel 2 3.4 Welke sport beoefen jij? 3.6 Bijzondere sporten 4.2 Hoe is een tekst opgebouwd? 4.4 Overheid leert kinderen omgaan met gsm Deel 3 4.2 Een ‘klink’ in de kabel 4.3 Kleur in de klas Deel 4 5.1 Over de hoofdgedachte van een tekst 5.5 Over standaardtaal, dialect en tussentaal Deel 5 6.1 Verbindingswoorden of signaalwoorden 6.3 Koffers gepakt? Op vakantie!

Alle kenniskoffers Alle kenniskoffers

structurerend

Instructies: BZL BZL Deel 3 5.1 Stap voor stap 5.2 Zelf aan de slag

Schriftelijke oproep, uitnodiging tot actie Deel 1 1 Boodschap ontvangen? Deel 3 4.1 Voor wie wordt een tekst geschreven? 7.1 Wie wil Urbanus helpen?

Brieven – e-mails Deel 4 7.1 De vertrouwelijke brief of e-mail Deel 2 1 De Grote Oorlog (opdracht F)

beoordelend of reflecterend

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 72

02/09/16 14:23

Fictionele teksten Deel 1 3 Kies het boek dat bij je past 4 Wachten 5 Samen 7 Broederband 8 Wij 2 Deel 2 1 Covers, flapteksten, titels en thema’s 2 Echt of verzonnen? 3 Geboren om te scoren 5 Poëzie van de bovenste plank

Deel 1 1.4 Allerlei teksten 4.4 Helden en idolen 4.7 Bizarre of normale eetgewoonten 4.9 Eigenaardig! Deel 2 5.1 Ouders van vroeger op … olieverf 5.2 Nooit meer zonder … fastfood Deel 3 4.1 Messi is magic! 4.5 Door dik en dun 4.6 Een smartphone kiezen Deel 4 3.2 Na het leren 6.2 Blijven drijven 6.4 Rare jongens, die … Grieken! Informatieve teksten, informatiebronnen Deel 1 3 Kies het boek dat bij je past Deel 2 4 De ene tekst is de andere niet! Deel 3 1 Schrijver gespot Deel 4 Aan het woord (milieujournaal) Deel 1 8.3 Uitdrukkingen en zegswijzen uit de krant Deel 2 7.5 Het neusje van de zalm Deel 4 8.1 Ontwerp een klaskrant

Reclameteksten, advertenties Deel 2 4 De ene tekst is de andere niet! Deel 3 8.8 Latijn is in! 9 Reclame

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 73

02/09/16 14:23

Deel 1 1 Alles of niets 2.1 Voor ik doodga 3 Puur leesplezier – Boy 7 Deel 2 1 De Grote Oorlog (Voetballen of vechten? – Soldaat Peaceful) 2 Puur leesplezier (Speurwerk – Het mes van Milosh – Abdous oorlog) 3 Charge! Aanvallen! Deel 3 1 Onsterfelijke liefde 2 Lezen over liefde 3 Eeuwige roem 7.1 Dialoog

Deel 3 1 Schrijver gespot! 3 Vreemde slotenmakers en klemmende deuren 5 Vandaag ben ik een dichter Deel 4 1 Moet je gelezen/gezien hebben 2 De molen aan het Koselmoeras 3 Litenatuurtje Deel 5 1 Afspraak/Heilig 2 Een verdrietige mededeling 3 Voor mijn verre prins 4 Dichter bij je pen Alle stripfragmenten.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 74

02/09/16 14:23

voor bekende volwassenen voor onbekende volwassenen

alle stripfragmenten alle stripfragmenten

Deel 4 1 Kronieken van de Verrezen Wereld 2 Het magische wandtapijt 3 Alex Rider 4 Een vleugje zomer

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 75

02/09/16 14:23

Voor bekende leeftijds genoten

Voor henzelf

verwerkingsniveau publiek [teksten aangeboden]

Taalvaardigheid: schrijven

kopiërend

Notities Notities

beschrijvend

Instructie Deel 1 5.6 Survivaltips Deel 3 5 Vandaag ben ik een dichter – liefdesdrankje Deel 3 5.2 Zelf aan de slag (de instructie)

Oproep, uitnodiging Deel 3 7.2 Nodig uit of roep op!

Todolijst Deel 1 2 Voor ik doodga

Dagboekfragment Deel 1 11.2 Creatief schrijven Deel 2 5 Poëzie van de bovenste plank

structurerend

Boekverslag Deel 4 8.2 Creatief met boeken aan de slag

Beoordeling van een boek Beoordeling van een boek/lied

Deel 1 3 Puur leesplezier (opdracht 2)

beoordelend

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 76

02/09/16 14:23

Voor onbekende leeftijdsgenoten

Verhaal Deel 2 1 Covers, flapteksten, titels en thema’s Deel 3 3.3 Wat voorafging aan het fragment Deel 4 2.3 En ze leefden nog lang en gelukkig?

Thema naar keuze Deel 2 7.2 Het ABC van ... Deel 2 5.2 Nooit meer zonder … fastfood

Informatie over zichzelf Deel 1 11 Wie ben ik? Deel 2 5.2 Dichter dan je denkt … – dagboek

Informatief stuk Deel 1 5.2 Logo of visitekaartje Deel 4 4 Aan het woord – (milieujournaal) Deel 5 5.2 Een minispreekbeurt Deel 1 6.1 Het verslag bij een foto 6.2 Een flaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes Deel 2 6.1 Met vriendelijke groeten Deel 4 8.1 Ontwerp een klaskrant 8.2 Creatief met boeken aan de slag

2 Taalvaardigheidsniveaus

Focus2_HDL_WB.indb 77

02/09/16 14:23

Voor onbekende vol wassenen

Voor bekende volwas senen

Krant Deel 4 8.1 Ontwerp een klaskrant – BZL

Onderschrift Deel 3 3.5 Lekker overdrijven

Deel 2 Puur leesplezier – Speurwerk (opdracht 2) Deel 4 1 Kronieken van de Verrezen Wereld (opdracht 11) 8.2 Creatief met boeken aan de slag

Antwoorden op vragen … Alle opdrachten, toetsen, taken, boek verslag … Verslag: boekverslag Antwoorden op vragen ... Alle opdrachten, toetsen, taken, boekverslag ... Verslag: boekverslag

Gedicht Deel 5 4 Dichter bij je pen Deel 2 3 Charge! Aanvallen!

Stripverhaal Deel 4 7.2 Leef je in een stripverhaal in! Deel 2 3 Charge! Aanvallen! 6.2 Van strip naar verhaal

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 78

02/09/16 14:23

3 Didactische tips In dit deel bieden we u achtergrondinformatie bij BZL, OVUR, schooltaalwoorden, evaluatietabellen, schrijf kaders en taalbeschouwing. Hoe wordt dit in Focus 2 aangepakt? De didactische tips bij delen 1 tot en met 4 geven een brede waaier aan informatie bij het lesmateriaal. Worden aangegeven: de doelen, de integratie van de vaardigheden, de aanpak in de klas, de uitbreiding en verwijzingen naar de website. Uiteraard zijn die suggesties niet de enige manier waarop u te werk kunt gaan; daarom zijn het ‘wenken’ of ‘suggesties’. Als auteurs en collega’s – want de auteurs geven ook les in de eerste graad – beseffen we goed dat u zelf ook interessante en creatieve invalshoeken, uitvoeringen of toepassingen kunt voorzien. Maar we geven u graag wat mogelijkheden die kunnen helpen om de lessen op een vlotte manier tot een goed einde te brengen.

FOCUS

DVD

FOCUS op BZL Op de basisschool raakten de leerlingen al vertrouwd met contractwerk of hoekenwerk. Dat leerproces waarbij de zelfstandigheid van leerlingen centraal staat, zetten we voort en krijgt in de reeks Focus het label BZL (Begeleid Zelfstandig Leren). De leerlingen gaan aan de slag met behulp van een studiewijzer (of leerwijzer). In een helder stramien, dat voor elke BZL-bundel identiek is, leggen we uit ),

• wat de opdracht en de bedoeling is (

• welk materiaal vooraf klaargelegd moet worden (

• gedurende welke tijd aan de opdracht gewerkt kan worden ( • wie de opdracht kan uitvoeren (

• wat er geëvalueerd zal worden en wie die evaluatie zal uitvoeren (

Opdracht

De onderwerpen waarbij de leerlingen begeleid zelfstandig leren, zijn bewust heel divers gekozen en variëren van vaardigheden, jeugdliteratuur en poëzie tot nadenken over taal. Overzicht van de onderwerpen per deel: • Deel 1 Puur leesplezier spreken schrijven • Deel 2 Op verkenning jeugdliteratuur • Deel 3 De vakjury spreken Latijn is in! taalbeschouwing • Deel 4 Kunst te koop spreken Ontwerp een klaskrant schrijven Materiaal

In een aantal BZL-opdrachten maken de leerlingen gebruik van een pc. Mocht u niet over pc’s beschikken en toch het pakket BZL willen aanbieden, dan kan dat in de meeste gevallen. De leerlingen kunnen dan een (papieren) woordenboek gebruiken i.p.v. een onlineversie.

3 Didactische tips

Focus2_HDL_WB.indb 79

79 02/09/16 14:23

Voor: • Deel 1 Puur leesplezier spreken schrijven • Deel 3 Latijn is in! taalbeschouwing • Deel 4 Kunst te koop spreken Ontwerp een klaskrant schrijven is het aangewezen dat de leerlingen individueel aan een pc kunnen werken. Tijd

De opdrachten moeten kunnen worden afgewerkt in de opgegeven tijd, maar uiteraard kan er, afhankelijk van het niveau en de samenstelling van de klasgroep, sneller of trager gewerkt worden. Toch is het leren plannen en rekening houden met de resterende tijd uitermate belangrijk. Het is niet de bedoeling dat leerlingen niet doorwerken in de les en thuis nog de taken moeten afwerken. Aantal leerlingen

Een ideale groepssamenstelling is telkens aangegeven. Controle

De leerling controleert zelf het antwoord met behulp van een correctiesleutel. De correctiesleutels staan in de handleiding bij de didactische tips. De leerling vraagt de leerkracht de taak even na te zien alvorens over te gaan naar de volgende opdracht. Op het einde van de les(sen) levert de leerling altijd het ingevulde Evaluatieformulier BZL in, eventueel samen met een ander document of opdracht: een leeslijst, schrijfopdracht, collage ... Zie verder bij Evaluatieformulier BZL. FOCUS

FOCUS op OVUR Het leerplan Nederlands legt een grote nadruk op het ‘strategisch’ leren. Leerlingen moeten strategieën leren bij alle vaardigheden. Concreet komt het erop neer dat aanvankelijk stapsgewijs een gepaste lees-, spreek-, luisteren schrijfstrategie zal worden aangeleerd.

DVD

Net zoals in Focus 1 leggen we ook in Focus 2 de nadruk op het gestructureerd aanleren van die strategieën. Lukraak praten over de begrippen oriënteren, voorbereiden, uitvoeren en reflecteren mist zijn doel compleet. Daarom worden bij alle vaardigheden de zgn. ‘OVUR-kaders’ aangeboden, zoals in het voorbeeld op de bladzijde hiernaast. Het voordeel hiervan is dat dit voor de leerlingen telkens terugkerende herkenbare structuren zijn, die hun doel niet missen. Het wordt geleidelijk aan een automatisme. Bewust werd ook gekozen voor een opsplitsing in drie delen: VOOR, TIJDENS en NA. Vóór het uitvoeren moeten de leerlingen oriënteren en zich voorbereiden op de opdracht(en). Daarna worden de opdrachten uitgevoerd en vervolgens wordt er nagedacht of gereflecteerd over die uitvoering en over de voorbereiding. Deze derde fase, het reflecteren, mag niet onderschat worden. Door doeltreffend en ernstig te reflecteren over de inhoud en de uitvoering van de taak kan er bij een volgende opdracht al preventief te werk worden gegaan: door te leren uit wat fout ging, worden de leerlingen alert voor die struikelblokken of valkuilen die ze bij vorige opdrachten hebben ontmoet. Aanvankelijk vullen de leerlingen de kaders stapsgewijs aan, vaak klassikaal met begeleiding van de leerkracht. In Focus 2 worden ze aanvankelijk nog vaak en volledig gepresenteerd, maar desgewenst kunt u ze ‘snel’ behandelen. Een leerlijn is immers dat de OVUR-kaders finaal zelfstandig en vrij vlot ingevuld worden.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 80

02/09/16 14:23

Een verslag maken VOOR het schrijven

TIJDENS het schrijven

NA het schrijven

Oriënteren

Uitvoeren

Reflecteren

Welke boodschap moet je schrijven?

Kladwerk = een tekst die nog aangepast kan worden

Verliep het schrijven vlot?

Plaats de gegevens op een rijtje, in een logische volgorde.

Waarom wel/niet?

Bouw keurige zinnen die niet te kort, maar ook niet overdreven lang zijn.

Welke speciale kenmerken heeft de tekst?

Laat de tekst even rusten.

Voorbereiden Wat is het onderwerp? Voor wie moet je schrijven?

Nakijken en herwerken Lees de tekst opnieuw.

Staat alle nodige informatie in je tekst?

Pas zinnen aan, gebruik tekenende woorden, verbeter spelfouten …

Wat is de bedoeling van de boodschap? Gegevens verzamelen. Overloop het Evaluatieformulier Schrijven op p. 65.

3 Didactische tips

Focus2_HDL_WB.indb 81

81 02/09/16 14:23

FOCUS

FOCUS op evaluatietabellen Spreken / schrijven

DVD

Aan de hand van een goed gestructureerde, overzichtelijke en vooral hanteerbare tabel kunnen we het spreken en schrijven van de leerlingen evalueren. Bij spreken peilen we zowel naar het niveau van het taalgebruik, de presentatie als de inhoud. Bij schrijven gaat het om de inhoud, het schriftelijk taalgebruik en de vorm en verzorging. Het niveau dat wordt gehaald, kan eenvoudigweg aangekruist worden.

a b h f

heel goed tot uitstekend goed gedaan let op! niet goed: het niveau is onaanvaardbaar

In de rechterkolom kan de leraar, maar ook een medeleerling (peer evaluation), commentaar voorzien. Mocht u een cijfer aan de symbolen willen koppelen, dan kunt u zo quoteren:

a 5 b 4 h 2 f 1 Als leerkracht bepaalt u zelf welke aspecten van taal, presentatie en inhoud (spreken) of inhoud, taal en vorm/ verzorging (schrijven) beoordeeld worden. Alles evalueren bij elke spreek- of schrijfopdracht is onmogelijk. Toch pleiten we ervoor meerdere gegevens in de evaluatie op te nemen. Bij elke spreek- en schrijfopdracht (OVUR-kader) en in de didactische tips vindt u nog aanwijzingen waarop de leerlingen dienen te letten en wat beoordeeld kan/zal worden. Overzicht van de evaluaties (spreken/schrijven)

Hoe evolueert een leerling? Met het evaluatieformulier Overzicht van de evaluaties (spreken of schrijven) dat achteraan in elk deel terug te vinden is, kan de leerling aangeven welke evolutie hij/zij maakt voor spreken/schrijven. Als de beoordelingen overwegend ( ) of ( ) zijn, dan is de leerling goed bezig. Als echter blijkt dat de leerling voor een of meer onderdelen het vaakst scoort in de kolom ( ) of ( ), dan moet hij/zij dringend werk maken van die aspecten. Die aanwijzingen zouden ook terug te vinden moeten zijn in de OVUR-kaders (reflecteren). Een leerling kan daar immers aangeven wat zijn/haar aandachtspunt is.

a b

h f

De leerlingen kunnen alle uitscheurbare evaluatieformulieren bewaren in een portfolio (spreken/ schrijven). Evaluatieformulier BZL

Bij BZL peilen we in de evaluatie niet alleen naar het resultaat (product), maar ook naar het proces dat de leerling aflegt en dus ook naar attitudes die ingezet zijn. Een bijzonder delicate aangelegenheid, maar met een overzichtelijke, goed gestructureerde en praktische evaluatietabel zeker haalbaar! In eerste instantie beoordeelt de leerling zichzelf. Ook een medeleerling kan de evaluator zijn (peer evaluation). De leerkracht coacht en kan de beoordeling van de leerling en/of medeleerling bijsturen of van commentaar voorzien.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 82

02/09/16 14:23

Het Evaluatieformulier BZL is zo ontwikkeld dat ook ‘anders evalueren’ mogelijk is. Ook in een gewone les kunt u immers de attitudes van uw leerlingen beoordelen. Meteen hebt u hiermee een handig instrument. Het is niet de bedoeling aan de BZL-opdrachten een cijfer te koppelen. Een schriftelijke beoordeling (zoals op het evaluatieformulier), zelfs een mondelinge beoordeling, moet kunnen.

FOCUS

DVD

FOCUS op schrijfkaders Om de schrijfvaardigheid in te oefenen geven we zowel zakelijke opdrachten als creatief-expressieve opdrachten die realistisch en zinvol zijn. Bij elke schrijftaak moet er voldoende aandacht worden besteed aan de OVUR en de schrijfstrategieën. Daarom worden ook OVUR-kaders aangeboden bij de delen waar het schrijven wordt ingeoefend. Een voorbeeld: Een verslag maken VOOR het schrijven

TIJDENS het schrijven

NA het schrijven

Oriënteren

Uitvoeren

Reflecteren

Welke boodschap moet je schrijven?

Kladwerk = een tekst die nog aangepast kan worden

Verliep het schrijven vlot?

Plaats de gegevens op een rijtje, in een logische volgorde.

Waarom wel/niet?

Bouw keurige zinnen die niet te kort, maar ook niet overdreven lang zijn.

Welke speciale kenmerken heeft de tekst?

Laat de tekst even rusten.

Voorbereiden Wat is het onderwerp? Voor wie moet je schrijven?

Nakijken en herwerken Lees de tekst opnieuw.

Staat alle nodige informatie in je tekst?

Pas zinnen aan, gebruik tekenende woorden, verbeter spelfouten …

Wat is de bedoeling van de boodschap? Gegevens verzamelen. Overloop het Evaluatieformulier Schrijven op p. 65.

3 Didactische tips

Focus2_HDL_WB.indb 83

83 02/09/16 14:23

Geregeld worden schrijfkaders aangeboden; het gebruik daarvan is vrijblijvend. Veel leerlingen hebben het niet makkelijk om een aanzet tot schrijven te vinden. De eerste zinnen komen niet zo vlot uit de pen, de structuur ontbreekt, een passend slot is moeilijk samen te stellen ... De schrijfkaders bieden hen een structuur waarbinnen ze hun tekst kunnen schrijven, maar die toch een zekere ‘sturing’ biedt. Soms ervoeren we dat (taalsterke) leerlingen de voorkeur geven aan de schrijfvrijheid. Een schrijfkader ervaren ze als een soort belemmering: ze worden te veel gestuurd, ze ‘moeten’ die woorden of woordgroepen gebruiken ... In dat geval hoef je een schrijfkader niet als verplicht te beschouwen. Een voorbeeld van zo’n schrijfkader:

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 84

02/09/16 14:23

FOCUS

DVD

FOCUS op taalbeschouwing Het leerplan beklemtoont dat taalbeschouwing in functie van taalvaardigheid staat. Het is dus niet de bedoeling om taalsystematiek te onderwijzen die losstaat van het dagelijkse taalgebruik van de leerlingen. De auteurs van Focus 1 hebben zich gebaseerd op de vakgebonden eindtermen van de eerste graad en op de meest recente leerplannen van de verschillende netten. U zult in Focus 1 geen klassieke oefeningen op ‘zinsontleding’ meer vinden. Toch blijft de kennis van enkele begrippen heel belangrijk, onder andere om vreemde of klassieke talen aan te leren. De begrippenlijst in de leerplannen en de Advieslijst voor taalbeschouwelijke termen was een leidraad bij het uitwerken van de lessen taalbeschouwing. We hebben de taalbeschouwing opgenomen in het onderdeel Nadenken over taal, dat u vindt op het einde van elk deel. Waar het kon, zijn de luister-, kijk-, lees- en schrijfopdrachten geïntegreerd in de lessen taal beschouwing, zowel om de leerstof aan te brengen als om ze in te oefenen. De integratie van taalbeschouwing en vaardigheden gaat echter nog een stap verder. In een bepaalde les staan we kort even stil bij een spellingprobleem, bij een woordsoort enz. Zo goed als alle taalbeschouwelijke onderdelen worden ingeleid door een FOCUS op … die aansluit bij een literaire of zakelijke tekst of bij een luisterfragment. De eerste verwijzing naar een FOCUS op ... vindt u meteen bij de brontekst: bij wijze van teaser staat het FOCUS op-icoontje dan in de kantlijn. Elke FOCUS op … heeft een zuiver oriënterende functie: op basis van concrete talige contexten frist hij voorkennis op en legt hij de link naar de doorgedreven reflectie over taal. Op dat moment heeft u de keuze: ofwel laat u het daar voorlopig bij en gaat u verder met het hoofdstuk, ofwel oefent u dat stuk meteen grondiger in. U kunt op dat moment switchen naar het deel Nadenken over taal, waar u oefeningen op en theorie rond die taalonderdelen vindt. De systematische reflectie op taal draagt bij tot meer doeltreffende communicatie. De leerlijnen rond taalbeschouwing worden daarom bekroond met een moeilijkere, contextrijke opdracht (geïntegreerde taaltaak) die de leerlingen uitdaagt om de verworven kennis toe te passen in hun eigen communicatie. Taalbeschouwing vertrekt dus altijd vanuit authentiek taalgebruik. Duidelijke verwijzingen naar en aparte hoofdstukken rond taalbeschouwing zorgen ervoor dat u zowel geïntegreerd als afzonderlijk kunt oefenen op spelling of grammatica. Theorie en oefeningen blijven zo samen in een heldere leerlijn. We gebruiken de titel Over woorden en zinnen als het gaat over woordleer en zinsleer. Deze titel is bedoeld als leidraad voor de leerkracht, maar – zonder dat de leerlingen deze termen moeten kennen of gebruiken – dient ook als houvast voor de leerlingen: een woordsoort is iets anders dan een zinsdeel! We hebben ervoor gezorgd dat u taalbeschouwing op een frisse manier kunt aanbrengen, door diverse vaardigheden te integreren en te werken met gevarieerd bronnenmateriaal.

3 Didactische tips

Focus2_HDL_WB.indb 85

85 02/09/16 14:23

voorbeelden daarvan zijn: kookboeken, reisbrochures, boeken over het milieu, archeologie, je leerboek geschiedenis, een woordenboek ... Een informatief boek lees je niet altijd van a tot z. Je kunt erin bladeren en de informatie lezen die je op dat moment interesseert. Of je kunt erin zoeken tot je de informatie vindt die je nodig hebt. FOCUS

Teksten of boeken waarvan de inhoud wel verzonnen is, noemen we fictie.

Focus op schooltaalwoorden In zulke teksten kan de schrijver zijn fantasie de vrije loop laten.

griezelverhaal, sprookje, een grapje zijn daar voorbeelden van. instructietaal aan bod. De woorDe Een standaardtaal wordteen in alle schoolvakken gebruikt. Geregeld komt daarbij den die bijvoorbeeld de leerkracht biologie gebruikt bij zijn of haar opdrachten komen vaak overeen met de taal die dekan leerkracht geschiedenis hanteert. Natuurlijk het wel dat de schrijver zich documenteert, dat hij gebruikmaakt van feiten om een verhaal te In de vorige hebben meteenineen voorbeeld van instructietaal of ‘schooltaal’: gebruiken – hanteren … schrijven. Datzin is wat julliewe ookaldeden de eerste opdracht. is dat hetzelfde?

DVD

In Focus 1 hebben we er bewust voor gekozen om de schooltaalwoorden telkens in de tekst aan te duiden met een asterisk en de verklaring onder aan die pagina in een balkje te plaatsen. * subjectief: volgens je eigen mening/gevoel objectief: uitgaand van de feiten het feit: wat werkelijk gebeurd is het register: lijst met belangrijke namen of trefwoorden achteraan in een boek de bibliografie: lijst met boeken, artikelen enz.

Zo krijgen de leerlingen onmiddellijk de verklaring en hoeven ze niet op zoek te gaan in een afzonderlijke bundel of een lijst achteraan in het boek. Het is functioneler om meteen de aandacht op het woord te vestigen als het aan bod komt en het op die plaats meer aandacht te geven. 2 ECHT OF vErZONNEN?

165

We wilden wel vermijden om al te veel woorden als schooltaalwoord te beschouwen! Leerlingen beschikken over een bepaalde bagage aan woordenschat, dus hoeft niet elk woord verklaard te worden. Af en toe zijn woorden uit de leesteksten verklaard in een voetnoot, zodat de tekst vlot verder gelezen en begrepen kan worden. U kiest zelf of die woorden tot de ‘te kennen leerstof’ behoren of niet.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 86

02/09/16 14:23

Didactische tips Deel 1 1

Alles of niets

Doelen Je leert genieten van de fragmenten. Je typeert een hoofdpersonage. Je maakt een leesvoorspelling. Je leert enkele literaire technieken kennen. Je herkent verschillende zinsdelen. Integratie vaardigheden De vaardigheden kijken, luisteren, lezen, spreken en schrijven komen geïntegreerd aan bod in dit hoofdstuk. Aanpak in de klas

Titel: Alles of niets Auteur: Khalid Boudou Het leven van de zeventienjarige Melle verandert volledig wanneer zijn ouders voor vijf weken naar Hongarije vertrekken om er een bed & breakfast te beginnen. Melles oom Walter biedt aan om die tijd bij Melle te komen logeren. Wanneer oom Walter ontdekt dat Melle in het geheim aam het gokken is, komt zijn ware aard naar boven. Hij sleept Melle mee in een spannend avontuur waarin illegale casino’s en pokertoernooien worden bezocht. Melle heeft het geluk aan zijn zijde en casht een paar keer goed. Maar dan gaat het mis. De adrenaline stroomt door zijn lichaam, maar hij verliest alles wat hij heeft. Gelukkig hebben zijn ouders nog wat geld achter de hand. Als Melle ook het geld van zijn ouders heeft verspeeld, raakt hij in paniek. Almaar sneller en dieper glijdt Melle af in de wereld van de gokverslaafden en criminelen. Voor Melle volgen de spannendste en snelste dagen van zijn leven. Ontsnappen kan hij niet meer. Het is alles of niets. www.bol.com

1.1

Na het lezen

Sommige jongeren raken in aparte milieus verzeild … In opdracht 1 linken de leerlingen voorwerpen aan het fragment, de personages (milieu) en spreken ze hun leesverwachting uit. Wat voor een jongen is Melle? Wat voor een meisje is Cecilia? In opdracht 2 typeren de jongens in de klas Cecilia, de meisjes omschrijven Melle. Dat kunnen ze doen aan de hand van de jongens- en meisjestypes. U kunt eventueel enkele types selecteren of verdeelt de types over de leerlingen. In het tweede fragment wordt duidelijk wat Melles probleem is en hoe hij en zijn omgeving daartegenover staan. Over het taalregister van Melle in het tweede fragment valt zeker iets te zeggen. Misschien vindt u het ongepast, onbeleefd … Interessant om te weten hoe de leerlingen daarover denken. Veel jongeren gebruiken in de dagelijkse omgang (Engelse) schuttingtaal zonder erbij stil te staan. Dit fragment is een mooi aanknopingspunt om het over jongerentaal en taalregisters te hebben. Meer daarover in Deel 3 – 8.4. Jongerentaal en 8.6 Taalregisters.

DIDACTISCHE TIPS DEEL 1

Focus2_HDL_WB.indb 87

87 02/09/16 14:23

Dat er bij het pokeren inderdaad specifieke termen gebruikt worden, blijkt uit de fragmenten. Wie niet vertrouwd is met pokeren, zal de vaktaal maar moeilijk begrijpen. Maar ook andere domeinen hebben eigen begrippen. Meer daarover in deel 3 – 8.5 Vaktaal – groepstaal. In de kenniskoffer ‘Woorden uit de tekst Alles of niets’ zijn die woorden opgenomen die eventueel een probleem kunnen opleveren voor de leerlingen. Het zijn ook die woorden waarvan je mag verwachten dat leerlingen ze kunnen toepassen in hun schriftelijk en mondeling taalgebruik. Omdat woorden verklaren vanuit de context zo belangrijk is, hebben we de woorden aangeboden in een context (middelste kolom). Vaak is het een andere context dan die waarin het woord in het fragment voorkomt. De rechterkolom verklaart het woord; de formulering is bewust eenvoudig gehouden. De oefeningen waarnaar verwezen wordt, zijn opdrachten om de woorden uit de kenniskoffer in talrijke situaties te gebruiken. Alleen door ze vaak te horen, te lezen, te schrijven en dus te gebruiken, kan een leerling ook zijn woordenschat actief uitbreiden. Tot slot geven de leerlingen hun waardering voor de fragmenten in opdracht 10. Uitbreiding – aanvulling De kenniskoffers vatten de te kennen begrippen samen. Een leuke uitbreiding bij opdracht 2 zou kunnen zijn: hoe zou je jezelf typeren, of herken je een klasgenoot in een type? Eventueel kan dat uitgewerkt worden in een schrijfopdracht.

Info schrijver: www.khalidboudou.nl/index.php www.leesplein.nl/JB_plein.php?hm=3&sm=1&id=6044 Sites i.v.m. verslaving: www.goedgevoel.be/gg/nl/68/Andere-verslavingen/index.dhtml www.stopnu.be/verslavingen.htm www.jipdenhaag.nl/links.php?jipvar=8&achtergrondvar=8 www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=685 www.stivoro.nl/Voor_jongeren/index.aspx www.gameverslaving.nl/wat_is_gameverslaving www.eetstoornis.be Extra opdrachten In de extra opdracht (groepswerk) kunnen de leerlingen zich informeren over een verslaving naar keuze, maar ze moeten wel doelgericht informatie zoeken. – Ze formuleren samen een onderzoeksvraag. Bv. Wat zijn de gevolgen van roken op korte en lange termijn? – Ze zoeken een antwoord op hun vraag (10 minuten). Het groepje splitst zich daarvoor op. – De gevonden informatie structureren ze vervolgens (5 minuten).

Mocht u daaraan een spreekopdracht willen koppelen, dan kunt u de gevonden informatie laten voorstellen voor de klas. In 7.3 Een groepspresentatie hebben de leerlingen meteen een stappenplan om hun werk voor te stellen.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 88

02/09/16 14:23

Extra opdracht Wil je er meer over weten? Of over een andere verslaving? Maak groepjes van vier en verdiep jullie in een zelfgekozen onderwerp. Je bepaalt zelf wat je erover wilt bijleren.

Ga via de link op http://360.deboeck.com/focus naar een website met informatie over allerlei soorten verslaving en bekijk die gedurende een tweetal minuten. Spreek met je groepje af welk onderwerp jullie kiezen. Onderwerp: Omdat je maar een kwartier de tijd hebt, moet je het onderwerp afbakenen. Wat wil je erover te weten komen? Je kunt je bijvoorbeeld afvragen wat de oorzaken zijn, of de gevolgen op korte of langere termijn, of welke tips gegeven worden om het probleem te voorkomen ... Zoek samen met je team een goed afgebakend stukje en stel een duidelijke vraag voorop. Onderzoeksvraag: Zoek nu per twee een degelijk antwoord op die vraag. Spreek af met de andere twee leerlingen wie welke website voor zijn/haar rekening neemt. Noteer kort de belangrijkste informatie op een cursusblad. Hiervoor krijg je tien minuten. Leg tijdens de laatste vijf minuten alle gevonden informatie samen en structureer ze op een net blad. Onderwerp: Onderzoeksvraag: • • Vraagt de leerkracht je om het groepswerk voor de klas te brengen? Lees dan zeker ook de tips die je krijgt bij 8.2 Een groepspresentatie.

1.2  FOCUS op … zinsdelen In 9.1 worden de zinsdelen die in Focus 1 aan bod kwamen uitgebreid gerepeteerd en ingeoefend. Hier kan al even ‘gefocust’ worden op de zinsdelen in het tekstfragmentje.

2  Wat had je gedacht? Doelen Je leert genieten van de fragmenten. Je schrijft een todolijst. Je leest een recensie en toetst die aan je eigen mening. Je verwoordt je eigen mening over een boek. Je herkent verschillende soorten woorden. Integratie vaardigheden De vaardigheden kijken, lezen, spreken en schrijven komen geïntegreerd aan bod in dit hoofdstuk.

Didactische tips Deel 1

Focus2_HDL_WB.indb 89

89 02/09/16 14:23

Aanpak in de klas

Titel: Voor ik doodga Auteur: Jenny Downham Wat zou jij doen als je nog maar een paar maanden te leven had? De zestienjarige Tessa heeft leukemie en nog maar korte tijd te leven. En die tijd wil ze goed besteden. Dus maakt ze een lijst van tien dingen die ze absoluut nog wil doen voor ze doodgaat. Te beginnen met seks. En ze wil nog autorijden. En beroemd worden. En verliefd worden! Maar terwijl Tessa aan haar lijst werkt, verergert haar ziekte en komt haar einde dichterbij. Voor ik doodga is een heel mooi en bijzonder boek, waar je soms bij moet lachen en soms om moet huilen. Tessa’s strijd tegen haar ziekte en het verlangen haar lijst af te maken, zul je niet snel vergeten. www.boek.be

De leerlingen stellen in opdracht 2 een todolijstje op. Het OVUR-kader kan hen hierbij zeker helpen. Besteed voldoende aandacht aan de diverse fasen en aan het belang ervan. (Zie ook FOCUS op OVUR p. 80.) Het best kunt u meegeven wat u verwacht i.v.m. de lengte en de structuur van de zinnen. Volstaat een zin als Parijs bezoeken? Of moeten de leerlingen een zin met o en pv formuleren? Bv. Bovenaan mijn lijstje komt een bezoek aan de lichtstad, Parijs. Verwacht u ook wat uitleg i.v.m. de keuze? Die zaken kunt u zeker meegeven vooraleer ze de opdracht uitvoeren. Neem zeker ook met de leerlingen het Evaluatieformulier Schrijven door. Geef aan welke elementen beoordeeld zullen worden. Hebben de leerlingen een interessante leestip ontdekt (opdracht 3)? Dan kunnen ze de titel en de auteur noteren in de leeslijst (zie 6.4 Portfolio’s p. 375). Opdracht 4 is een opstapje naar de taaloefeningen die terug te vinden zijn in 8.2 Voor ik doodga. In de kenniskoffer ‘Woorden uit de tekst Voor ik doodga’ zijn die woorden opgenomen die eventueel een probleem kunnen opleveren voor de leerlingen. Het zijn ook die woorden waarvan je mag verwachten dat leerlingen ze kunnen toepassen in hun schriftelijk en mondeling taalgebruik. Omdat woorden verklaren vanuit de context zo belangrijk is, hebben we de woorden aangeboden in een context (middelste kolom). Vaak is het een andere context dan die waarin het woord in het fragment voorkomt. De rechterkolom verklaart het woord; de formulering is bewust eenvoudig gehouden. De oefeningen waarnaar verwezen wordt, zijn opdrachten om de woorden uit de kenniskoffer in talrijke situaties te gebruiken. Alleen door ze vaak te horen, te lezen, te schrijven en dus te gebruiken, kan een leerling ook zijn woordenschat actief uitbreiden. Uitbreiding – aanvulling De kaartjes op de volgende pagina zijn een mogelijkheid om leesplezier te delen en ook om aan te zetten tot lezen! Jongeren zijn heel gevoelig voor de mening van leeftijdgenoten en misschien kan het leesvuur wel aan elkaar doorgegeven worden. Hebben de leerlingen iets interessants gelezen, dan kunnen ze hun reacties noteren op het kaartje. Een hoekje in het klaslokaal kan meteen een interessante invulling krijgen. Eventueel kunt u dit als opdracht huislectuur opgeven. Voor meer informatie en interessante opdrachten verwijzen we ook graag naar de portfolio lezen op p. 374, met o.a. boekverslagen.

Info over de schrijver: www.leesplein.nl/LL_plein.php?submenu=set_set&id=5935 www.boekreviews.nl/auteurs/jenny-downham

2.2  FOCUS op … soorten woorden In Focus 1 kwamen heel wat woordsoorten al aan bod. In 9.2 wordt deze leerstof gerepeteerd en ingeoefend. Hier kan kort al even ‘gefocust’ worden op de woordsoorten in het tekstfragmentje.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 90

02/09/16 14:23

Titel:

Auteur:



Beoordeling:

Titel: Beoordeling:

Auteur:



Didactische tips Deel 1

Focus2_HDL_WB.indb 91

91 02/09/16 14:23

3  Puur leesplezier – BZL Doelen Je leert genieten van een fragment. Je neemt een standpunt in over een actueel thema. Je stelt het standpunt van de groep voor. Je zoekt bijkomende informatie op het internet op. Je beschrijft een medeleerling aan de hand van voorwerpen. Je beoordeelt een gelezen fragment. Je beoordeelt jezelf/een medeleerling eerlijk met een evaluatieformulier. Integratie vaardigheden Lezen, schrijven en spreken staan in dit BZL-pakket centraal. Aanpak in de klas De leerlingen volgen de opdrachten zoals aangegeven in het BZL-pakket. Voor meer informatie, raadpleeg FOCUS op … BZL op p. 79.

De leerlingen werken individueel en in groepjes aan de opdrachten. Les 1: uitwerken en afwerken van de gekregen opdracht Les 2: onderwerpen en standpunten van de groepjes én de beschrijvingen voorstellen aan de klas. Titel: Boy 7 Auteur: Mirjam Mous Een jongen komt bij in een snikhete, kale grasvlakte. Hij weet niet hoe hij daar terechtgekomen is, waar hij vandaan kwam en zelfs niet meer hoe hij heet. Tot zijn opluchting vindt hij een rugzak met daarin een mobiele telefoon. Hij wil het alarmnummer intoetsen, maar ziet dan dat hij een voicemailbericht heeft ontvangen. Tot zijn verbijstering hoort hij: Wat er ook gebeurt, bel in geen geval de politie. En hij weet één ding zeker: dat is zijn eigen stem. Met behulp van de spullen in zijn rugzak gaat hij verbeten op zoek naar zijn verleden. Maar zolang hij zich niets herinnert, durft hij niemand te vertrouwen. Zelfs Lara niet. Stapje voor stapje komt hij achter de verschrikkelijke waarheid. Uitbreiding – aanvulling Info schrijver: www.mirjammous.nl

4  Allerlei teksten Doelen Je benoemt de delen van het communicatiemodel. Je kent het verschil tussen een teksttype en een tekstsoort. Je duidt de delen van een tekst aan. Je past een passende leesstrategie toe. Je vult de juiste vorm van werkwoorden in. Je herhaalt het gebruik van woordtekens. Je beantwoordt vragen bij een tekst. Je herhaalt het meervoud van zelfstandige naamwoorden. Je vult het schema van een tekst aan met kernzinnen. Je duidt signaalwoorden aan in een tekst. Je herhaalt leestekengebruik.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 92

02/09/16 14:23

Integratie vaardigheden In dit hoofdstuk wordt de OVUR-leesstrategie grondig ingeoefend. De vaardigheden lezen, luisteren, schrijven en spreken worden geïntegreerd. Aanpak in de klas

4.1  Vlot communiceren Het communicatiemodel werd in het eerste jaar grondig ingeoefend. Voortbouwend op wat in de basisschool werd aangeleerd, gaan we bij het nadenken over taalgebruik in de eerste graad verder met de negen vragen (sleutelvragen). Elke communicatiesituatie kan ermee geanalyseerd worden. Daarom is een grondige kennis en inoefening van het communicatiemodel van groot belang. In het tweede jaar gaan we hier iets dieper op in. We analyseren de situatie en denken na over een mogelijk effect in een communicatiesituatie.

4.2  Teksttypes en tekstsoorten In het eerste jaar werd vooral over tekstsoorten gesproken, gelinkt aan de doelen die de tekst had. In het tweede jaar spreken we ook over teksttypes: een brief, een gedicht, een krantenartikel … Teksttypes worden opgevat als een iets meer specifieke categorie dan tekstsoorten. Het type tekst is vlug te herkennen; een recept onderscheid je al vlug van een gedicht. Belangrijk is dat leerlingen de tekstsoorten steeds duidelijk van elkaar kunnen onderscheiden. Op grond van wat de schrijver met zijn tekst beoogt (bedoelt – tekstdoel), worden de grote categorieën van tekstsoorten onderscheiden. Inoefenen van de leesstrategie Een overzichtelijke en gestructureerde aanpak en dito inoefening van de OVUR-leesstrategie is een must. De fases voor (oriënteren en voorbereiden) – tijdens (uitvoeren) – na (reflecteren) geven de leerlingen telkens stap voor stap aan wat te doen. Het is de bedoeling dat leerlingen die stappen steeds meer zelfstandig zetten, zodat het een automatisme wordt. Aanvankelijk kunt u hier ruim wat tijd aan besteden. Geleidelijk aan krijgen de leerlingen de (passende) leesstrategie onder de knie, zodat almaar vlugger tot het uitvoeren (lezen) kan worden overgegaan. Hier willen we een duidelijke leerlijn volgen: in een tweede jaar moet dat na grondige repetitie meteen vrij snel zelfstandig aangepakt kunnen worden. Gepubliceerde teksten met jongeren als ‘leespubliek’ zijn doorgaans goed gestructureerd en bevatten weinig woorden die aartsmoeilijk zijn. Geregeld komt het voor dat er bv. geen duidelijk en afgescheiden slot merkbaar is. In 4.3 Delen van de tekst gaan we hier dieper op in.

4.3  Delen van de tekst Aan de hand van een goed gestructureerde tekst, waarin de delen duidelijk van elkaar gescheiden en herkenbaar zijn, oefenen de leerlingen op het ontdekken van de diverse delen van een tekst. Er is al voorkennis uit de basisschool. De diverse structuuronderdelen worden in de aangeleverde tekst aangeduid.

4.4  Helden en idolen  4.5  FOCUS op … werkwoorden Werkwoordspelling blijft een heikel punt voor veel leerlingen. Dit tekstfragment gaat daar al kort op in. Bij 10.1 wordt deze leerstof uitgebreid gerepeteerd en ingeoefend.

Didactische tips Deel 1

Focus2_HDL_WB.indb 93

93 02/09/16 14:23

4.6  FOCUS op … woordtekens In dit tekstfragment staan enkele woordtekens. Hier kan kort al gefocust worden op de les in het onderdeel Foutloos schrijven. Uitgebreide oefeningen volgen in 10.2.

4.7  Bizarre of normale eetgewoonten? Ga bij voorkeur van start met een klassengesprek over de eetgewoonten van de leerlingen. Laat hen eerst de grafiek observeren en het schema invullen. Deze tekst is niet voorzien om te schematiseren, maar het kan. Reflecteren over wat werd gelezen vonden we opportuun, omdat dat ook kadert in de VOET, context 1, lichamelijke gezondheid en veiligheid (5 leerlingen maken gezonde keuzes in hun dagelijkse voeding). Daarom is opdracht 13 (een weekmenu samenstellen) voorzien.

4.8  FOCUS op … meervoud van zelfstandige naamwoorden In het tekstfragment staan heel wat zelfstandige naamwoorden. De leerlingen kunnen ze aanduiden en in het meervoud plaatsen. Wie dat wil, kan meteen grondiger te werk gaan en bij 10.3 de volledige les over het meervoud geven.

4.9  Eigenaardig! Voortbouwend op wat in het eerste jaar werd aangeleerd, oefenen we het schematiseren van een informatieve tekst verder in.

4.10  FOCUS op … leestekens Leestekens worden vaak vergeten in de teksten die de leerlingen moeten schrijven. Het fragment (zonder leestekens) kan gebruikt worden om aan te tonen dat leestekens echt wel nodig zijn om een tekst vlot te kunnen lezen. In 10.4 Leestekens worden de regels nog eens gerepeteerd en ingeoefend. Uitbreiding – aanvulling Aan de hand van een schema (als dat bij een tekst werd gemaakt) vertellen leerlingen de tekst na. Wellicht zullen er dan ook signaalwoorden worden gebruikt. Hoewel het nog niet de bedoeling is om dat in deze fase al te toetsen, kan het toch een goede korte inoefening van de spreekvaardigheid zijn. Hiervoor is wel voorbereidingstijd nodig.

5  Oren open en blik op scherp Doelen Je denkt na over je luisteren kijkhouding. Je concentreert je op de luisteren kijktaak en je kiest de passende luisteren kijkstrategie. Je noteert kernwoorden tijdens het luisteren en kijken. Je beantwoordt na het luisteren en kijken vragen over fragmenten. Je vult ontbrekende woorden in een tekst over luisteren kijkfragmenten aan. Integratie vaardigheden De hoofdvaardigheden die ingeoefend worden zijn kijken en luisteren. Schrijven komt eveneens aan bod: de leerlingen moeten kernwoorden en woordgroepen noteren.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 94

02/09/16 14:23

Aanpak in de klas Inoefenen van de luisterstrategie

Een overzichtelijke en gestructureerde aanpak en dito inoefening van de OVUR-luisterstrategie is een must. De fases voor (oriënteren en voorbereiden) – tijdens (uitvoeren) – na (reflecteren) geven de leerlingen telkens stap voor stap aan wat te doen. Leerlijn: aanvankelijk laten we de leerlingen die in een kader invullen. In het tweede jaar moet dat al iets zelfstandiger (en eventueel beknopter) gebeuren. Het is de bedoeling dat de leerlingen die stappen steeds meer zelfstandig zetten, zodat het een automatisme wordt. Aanvankelijk kunt u hier ruim wat tijd aan besteden. Geleidelijk aan krijgen de leerlingen de (passende) luisterstrategie onder de knie, zodat almaar vlugger tot het uitvoeren (lezen) kan worden overgegaan. Hier willen we een duidelijke leerlijn volgen: in een tweede jaar repeteren we aanvankelijk grondig, zodat dit vrij snel zelfstandig aangepakt kan worden. Het is belangrijk dat leerlingen in de eerste plaats een luisterhouding leren aannemen die in bepaalde luister situaties geschikt is.

5.1  Is light echt wel light? We repeteren kort wat vorig jaar grondig werd ingeoefend; het bondig en correct noteren van kernwoorden en woordgroepen.

5.2  Iedereen beroemd! We repeteren kort wat vorig jaar grondig werd ingeoefend; het bondig en correct noteren van kernwoorden en woordgroepen tijdens het luisteren en kijken.

6  Pen en papier Doelen Je schrijft een verslag bij een foto en kiest daarbij de juiste schrijfstrategie. Je ontwerpt op een creatieve manier een flaptekst bij een boekcover of dvd-hoes. Integratie vaardigheden De hoofdvaardigheid die ingeoefend wordt, is schrijven. Ook spreken wordt geïntegreerd. Aanpak in de klas

6.1  Het verslag bij een foto Een overzichtelijke en gestructureerde aanpak en dito inoefening van de OVUR-schrijfstrategie is een must. De fases voor (oriënteren en voorbereiden) – tijdens (uitvoeren) – na (reflecteren) geven de leerlingen telkens stap voor stap aan wat te doen. Leerlijn: aanvankelijk laten we de leerlingen die in een kader invullen. In het tweede jaar moet dat al iets zelfstandiger (en eventueel beknopter) gebeuren. Het is de bedoeling dat de leerlingen die stappen steeds meer zelfstandig zetten, zodat het een automatisme wordt. Aanvankelijk kunt u hier ruim wat tijd aan besteden. Geleidelijk aan krijgen de leerlingen de (passende) luisterstrategie onder de knie, zodat almaar vlugger tot het uitvoeren (lezen) kan worden overgegaan. Hier willen we een duidelijke leerlijn volgen: in een tweede jaar moet dat na grondige repetitie meteen vrij snel zelfstandig aangepakt kunnen worden.

Didactische tips Deel 1

Focus2_HDL_WB.indb 95

95 02/09/16 14:23

Uiteraard moet ook het passende taalregister worden gekozen en moet er voldoende aandacht worden besteed aan het ’schrijftechnisch’ aspect (spelling, woordniveau, zinsniveau en tekstopbouw). Schrijfkader Sommige leerlingen hebben het moeilijk om een aanzet te vinden voor het schrijven van een (korte) tekst. In Focus 2 worden schrijfkaders aangeboden die – vrijblijvend – door leerkracht en leerling gebruikt kunnen worden. Wie zich graag wat laat sturen, kan er gebruik van maken. Wie kiest voor de volledige schrijfvrijheid, kan zelfstandig een tekstje schrijven.

6.2  Een flaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes Niet elke leerling is even creatief met de pc. Een collage met foto’s als hoes of een tekening kan best! Stel duidelijk voorop dat het een schrijfopdracht blijft. Volledigheid, goed taalgebruik en een goede lay-out zijn van belang. Oogt het werkje creatief, des te beter. Evaluatie Er werd bewust gekozen om het evaluatieformulier op één bladzijde aan te bieden; dat zorgt voor een beknopt en duidelijk overzicht voor de leerling.

Evalueren, remediëren … Het is uiteraard de bedoeling dat leerlingen leren uit hun fouten en de foutenmarge reduceren. Belangrijk hierbij is dat de evolutie van die evaluatie kan worden gevolgd: een overzichtelijk formulier kan hierbij helpen. Dat vindt u achteraan in deze handleiding, zowel voor spreken als voor schrijven. Website Het is mogelijk om de evaluatieformulieren van de website te downloaden.

7  Aan het woord Doelen Je leeft je in een personage in en stelt hem of haar voor. Je stelt een werkje voor. Je stelt met enkele klasgenoten een onderwerp of thema voor. Integratie vaardigheden De vaardigheid spreken staat centraal.

Kies een opdracht. Neem voor de presentaties zeker het Evaluatieformulier Spreken nog eens met de leerlingen door. Spreek af wat beoordeeld wordt. In het eerste jaar werd de nadruk gelegd op: rustig vertellen, een goede openingszin en afsluiter gebruiken, letten op taal, uitspraak en articulatie. De lat kan in het tweede jaar iets hoger liggen. U kunt strenger beoordelen op zowel taal als presentatie, maar zeker ook op inhoud. De opdrachten zijn ook iets complexer; er worden meer eisen gesteld aan het werk. Een terugblik (reflecteren) op een eerdere evaluatie leert de leerlingen ook wat hun werkpunt(en) is (zijn).

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 96

02/09/16 14:23

7.1  In de huid van … Aanpak in de klas Een creatieve en interessante spreekoefening die de klassieke spreekoefening (jezelf even voorstellen aan de leerkracht of aan de klas) kan vervangen. Als een leerling zijn grote voorbeeld kan voorstellen, weet u ook meteen wat zijn/haar interesses zijn. In een tweede opdracht kun je op dezelfde manier te werk gaan, maar je maakt de naam van de persoon niet bekend. Wil je het nog moeilijker maken, dan kun je zelf kiezen of je nog een leugen in je antwoorden verzint of niet. In een kort gesprek met elkaar kun je verdere vragen stellen en antwoorden geven om de naam van de persoon te weten te komen.

7.2  Een werkje voorstellen Aanpak in de klas Dit stappenplan kan toegepast worden bij elke gelegenheid waarbij een werkje of taak voorgesteld moet worden. Uitbreiding – aanvulling Ook in andere vakken moeten leerlingen geregeld een presentatie geven. Ze kunnen handig gebruikmaken van dit OVUR-kader. Misschien ook interessant voor uw collega’s!

De leerlingen werken in groepjes aan de opdrachten. Voorbereiding les 1 (opdracht A): kan kort zijn (15 minuten). De leerlingen moeten enkel groepjes vormen en beslissen welk medium ze kiezen. Voorbereiding les 2 (1 lesuur) Voorbereiding les 3 (20 minuten)

7.3  Een groepspresentatie Aanpak in de klas Deze opdracht sluit aan bij de extra opdracht bij 1 Alles of niets, vermeld in de handleiding. Natuurlijk kan het stappenplan ook toegepast worden bij ander gelegenheden waarbij een onderwerp of thema door een groep voorgesteld moet worden. Uitbreiding – aanvulling Ook in andere vakken moeten leerlingen geregeld een presentatie geven. Ze kunnen handig gebruikmaken van dit OVUR-kader. Misschien ook interessant voor uw collega’s!

8  Taal  8.1  Alles of niets Doelen Je kent de betekenis van de woorden. Je gebruikt de woorden in een zin, situatie ... Aanpak in de klas De leerlingen oefenen de woorden uit de kenniskoffer bij de tekst Alles of niets in. Afhankelijk van het niveau van de klasgroep laat u de leerlingen de opdrachten maken met de kenniskoffer erbij of niet. In opdracht 3 ontdekken de leerlingen dat vreemde talen aan de oorsprong kunnen liggen van onze Nederlandse woorden en dat we woorden onveranderd (zelfde uitspraak, spelling) of aangepast (andere uitspraak, andere schrijfwijze) overnamen.

Didactische tips Deel 1

Focus2_HDL_WB.indb 97

97 02/09/16 14:23

8.2  Voor ik doodga Doelen Je kent de betekenis van de woorden. Je gebruikt de woorden in een zin, situatie ... Aanpak in de klas De leerlingen oefenen de woorden uit de kenniskoffer bij de tekst Voor ik doodga in. Afhankelijk van het niveau van de klasgroep laat u de leerlingen de opdrachten maken met de kenniskoffer erbij of niet.

8.3  Uitdrukkingen en zegswijzen uit de krant Doelen Je verklaart uitdrukkingen en zegswijzen door de context te lezen. Je zoekt de betekenis van uitdrukkingen en zegswijzen op met behulp van een (online)woordenboek. Je gebruikt uitdrukkingen en zegswijzen in een nieuwe situatie of context. Aanpak in de klas Mogelijke instap

Laat de leerlingen een krant meebrengen naar de klas. Quasi zeker vinden ze in een krantenkop een uitdrukking. Verzamel een aantal uitdrukkingen en wijs hen erop dat journalisten vaak gebruikmaken van frisse taal. Met die kranten kan achteraf nog een aanvullende opdracht worden gemaakt. Van de krantenkoppen mét uitdrukkingen kan een collage worden gemaakt; de uitdrukkingen kunnen worden verklaard (zie ook deel 4, 10.3). Even iets meer over het ICT-gebruik

Uit ervaring weet elke leerkracht dat leerlingen van het tweede jaar globaal gezien vrij vlot met de pc overweg kunnen. We bereiden vaak wat voor en merken dat een uur voorbereiding vaak het equivalent is van een 30-tal minuten uitvoeren door de leerlingen. Voor wie denkt dat een tweetal oefeningen ‘vrij weinig’ is om mee naar de computerklas te trekken: een mogelijkheid is dat enkele opdrachten waar ICT aan gekoppeld is uit deel 1 in één lesuur samen aan bod komen. U kunt uiteraard een aanvullende opdracht geven. Didactisch is het echter heel interessant om tijdens een gedeelte van de les daadwerkelijk de pc’s te laten gebruiken en de evaluatie en remediëring meteen daarop te laten volgen.

9 Over woorden en zinnen  9.1  Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen Doel Je vindt in een zin de verschillende zinsdelen terug. Integratie vaardigheden In opdrachten 7 en 8 komen de vaardigheden lezen en schrijven aan bod. Aanpak in de klas De leerlingen kennen deze leerstof al uit de basisschool en het eerste jaar. Sommige begrippen komen ook in de lessen Frans, Latijn en Engels aan bod. Toch zal een doorgedreven repetitie voor de meeste leerlingen wellicht noodzakelijk zijn.

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 98

02/09/16 14:23

In het eerste jaar beperkten we ons tot de essentie van de leerstof. In Focus 2 wordt dat uitvoerig gerepeteerd en uitgediept. Als repetitie, synthesemoment of taak kunnen de verschillende kenniskoffers ingeoefend worden op de methodesite. Verwijs tijdens de les zeker naar begrippen uit andere talen, bv. COD, COI … Varieer bij de correctie van de oefeningen ook eens door de leerlingen elkaar te laten evalueren. Achteraf kunnen de oefeningen dan klassikaal gecorrigeerd worden: gebruik daarvoor het i-board. Opdracht 18 is een geïntegreerde, contextrijke taaltaak waarin de leerlingen de geziene leerstof over zinnen en zinsdelen op een functionele manier kunnen toepassen. De schrijfvaardigheid wordt in punt 5, de moeilijkste oefening bij opdracht 18, gekoppeld aan de geziene leerstof over de zinsdelen. Uitbreiding – aanvulling Als extra taak kunnen de leerlingen in andere (eventueel ook zelfgekozen) teksten de verschillende zinsdelen markeren. Voorbeelden vindt u ook bij de extra taken.

9.2  Een zin bestaat uit allerlei soorten woorden Doel Je vindt in een zin de verschillende soorten woorden terug. Aanpak in de klas Ook deze leerstof kennen de leerlingen al uit de basisschool en het eerste jaar. Sommige begrippen komen ook in andere taalvakken aan bod. Een doorgedreven repetitie zal voor de meeste leerlingen ongetwijfeld erg nuttig zijn. Uitbreiding – aanvulling Als extra taak kunnen de leerlingen in andere (eventueel ook zelfgekozen) teksten de verschillende woordsoorten markeren. Voorbeelden vindt u ook in deze handleiding bij de extra taken.

10 Foutloos schrijven  10.1  Werkwoorden Doel Je spelt de werkwoorden in de tegenwoordige en verleden tijd correct. Integratie vaardigheden In plaats van een werkwoordendictee kan ook een kijk- of luisterfragment gebruikt worden. De leerlingen vullen tijdens het luisteren de werkwoorden in. Aanpak in de klas In Focus 1 kwam deze leerstof al uitgebreid aan bod. Verdere inoefening blijft zeker noodzakelijk. De opdrachten zijn in stijgende moeilijkheidsgraad geplaatst. In elk deel van Focus 2 zijn oefeningen werkwoordspelling opgenomen. De kenniskoffers kunnen als repetitie- en synthesemoment gebruikt worden. Via de methodesite kunnen ze ingeoefend worden. In die kenniskoffers wordt gewerkt met de methode van de analogie, gekoppeld aan de regel. Verwijs hier zeker ook eens naar andere taalvakken!

Didactische tips Deel 1

Focus2_HDL_WB.indb 99

99 02/09/16 14:23

Uitbreiding – aanvulling Op de website en in deze handleiding zijn extra oefeningen opgenomen.

10.2  Woordtekens Doel Je plaatst het juiste woordteken waar het moet. Aanpak in de klas In het eerste jaar kwam de leerstofessentie al aan bod. In Focus 2 wordt dat opgefrist en uitgebreid. De kenniskoffers kunnen als synthesemoment ingeoefend worden via de methodesite. Uitbreiding – aanvulling Op de website en in deze handleiding zijn extra oefeningen opgenomen.

10.3  Meervoud van zelfstandige naamwoorden Doel Je spelt het meervoud van zelfstandige naamwoorden correct. Aanpak in de klas Opdracht 17 kan dienen als instapoefening. Hier kunt u de leerlingen zeker ook in groep laten werken. De kenniskoffer kan daarna als synthese ingeoefend worden via de methodesite. Als er pc’s in de klas aanwezig zijn, kan bij opdracht 20 een internetwoordenboek geraadpleegd worden. Uiteraard kan het ook met een ‘gewoon’ woordenboek.

Het gebruik van een woordenboek bij twijfel is een attitude die sterk beklemtoond moet worden. Uitbreiding – aanvulling Een extra oefening vindt u in deze handleiding bij de extra taken.

10.4  Leestekens Doel Je plaatst het juiste leesteken waar het moet. Aanpak in de klas Deze leerstof kwam al grotendeels in Focus 1 aan bod. Veel leerlingen plaatsen weinig leestekens of gebruiken ze verkeerd. Dat wordt hier nog eens ingeoefend. In deel 2 worden de aanhalingstekens behandeld. De kenniskoffer kan als synthese- of repetitiemoment ingeoefend worden via de methodesite. Uitbreiding – aanvulling Een extra oefening vindt u in deze handleiding bij de extra taken.

100

Handleiding bij Focus 2 BB en WB

Focus2_HDL_WB.indb 100

02/09/16 14:23