Focus 2 hdl bij werkboek (2)

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 2

tegen

onderwerp

achten

schrijfopdr

onderwerp

overhoring en

nr.

uitvoeren

nr.

tegen

onderwerp

achten

spreekopdr

uitvoeren

van een fragment. thema. Je leert genieten in over een actueel Je neemt een standpunt van de groep voor. Je stelt het standpunt internet op. informatie op het Je zoekt bijkomende de hand van voorwerpen. medeleerling aan Je beschrijft een ulier. gelezen fragment. Je beoordeelt een eerlijk met een evaluatieform / een medeleerling Je beoordeelt jezelf

van de fragmenten. Je leert genieten Je schrijft een todolijst. je eigen mening. en toetst die aan Je leest een recensie boek. mening over een Je verwoordt je eigen soorten woorden. Je herkent verschillende

DVD

Puur leesplezier

BZL //

woorden

FOCUS 2

19 19

13 13

52 53 55

29 29 31 32 34 39 39 40 46 47

ECHT OF VERZONNEN?

KIJKEN

Jouw teken om je bronnenboek erbij te nemen. Het werkt heel eenvoudig: het eerste cijfer ( 1 ) verwijst naar het deel, het tweede ( 1 ) naar het hoofdstuk en het derde ( 4 ) naar het nummer van de bron in je bronnenboek.

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

d t oom Walter verdween

SPREKEN

Bij deze tekst of oefening zal je leerkracht je een audiofragment laten beluisteren.

Ook moeilijke woorden worden onderaan op de pagina verklaard. In de tekst zijn ze aangeduid met een sterretje of asterisk (*).

* de bajonet: steekwapen op de geweerloop

In deze kaders ontdek je de betekenis van typische schooltaalwoorden. Dat zijn woorden die je op school nog vaak zult tegenkomen en die je dus zeker moet kennen. In de tekst worden ze aangeduid met een sterretje of asterisk (*).

D d

n. Je leert genieten van de fragmente Je typeert* een hoofdpersonage. Je maakt een leesvoorspelling. n kennen. Je leert enkele literaire technieke Je herkent verschillende zinsdelen.

KIJKEN

SCHRIJVEN

Deze icoontjes staan boven een nieuw hoofdstuk. Ze geven aan op welke vaardigheden je gaat trainen.

1 Alles of niets

LEZEN

LUISTEREN

HOE WERK JE

VA A R D I G H E D E N

* subjectief: volgens je eigen mening/gevoel objectief: uitgaand van de feiten het feit: wat werkelijk gebeurd is het register: lijst met belangrijke namen of trefwoorden achteraan in een boek de bibliograﬁe: lijst met boeken, artikelen enz.

Bij deze tekst of oefening zal je leerkracht je een videofragment laten bekijken.

bro

... soorten 2.2 FOCUS op

inhoud

PASSIE & TECHNIEK

4 Allerlei teksten en 4.1 Vlot communicer P en tekstsoorten 4.2 Teksttypes P tekst 4.3 Delen van de P idolen 4.4 Helden en P … werkwoorden 4.5 FOCUS op P … woordtekens 4.6 FOCUS op P eetgewoonten? n 4.7 Bizarre of normale P zelfstandige naamwoorde … meervoud van 4.8 FOCUS op P 4.9 Eigenaardig! P P … leestekens 4.10 FOCUS op P en blik op scherp! 5 Oren open wel light? 5.1 Is light echt P 5.2 Iedereen beroemd! P P P P

P P P P P P P

P P P P P

Alles of niets Na het lezen

... zinsdelen 1.2 FOCUS op gedacht? 2 Wat had je 2.1 Voor ik doodga

1 1.1

Op de eerste twee pagina’s van elk deel vind je niet alleen de inhoudsopgave van dat deel, maar ook een overzicht van de vaardigheden en de kennis die erin aan bod komen.

L U I S T emodel. E het communicati huistaken Je benoemt de delen van en een tekstsoort. R tussen een teksttype Je kent het verschil E van een tekst aan. Je duidt de delen N leesstrategie toe. Je past een passende n in. onder werp van werkwoorde Je vult de juiste vorm . vanp.woordtekens Je herhaalt het gebruik S bij een tekst. vragen Je beantwoordt naamwoorden. C van zelfstandige Je herhaalt het meervoud tekst aan met kernzinnen. H van een Je vult het schema R en aan in een tekst. Je duidt signaalwoord I bruik. Je herhaalt leestekenge J V luisteren kijkstrategie. je luisteren kijkhouding. E kiest de passende Je denkt na over en kijktaak en je je op de luisterN en kijken. Je concentreert tijdens het luisteren fragmenten. Je noteert kernwoorden kijken vragen over aan. na het luisteren en en kijkfragmenten Je beantwoordt tekst over luisterwoorden in een Je vult ontbrekende

L E Z E N

K I J K E N

deel?

P P P P P

VROEGER EN NU

Wat kun je na dit

van de fragmenten. Je leert genieten age. Je typeert een hoofdperson lling. Je maakt een leesvoorspe technieken kennen. Je leert enkele literaire zinsdelen. Je herkent verschillende

Hier kun je een overzicht bijhouden van alle overhoringen, huistaken, schrijf- en spreekopdrachten die je in dit deel zult maken.

Voor het leren • Oefen je lee

LEERWIJZ ER Hoe pak je het aan?

uitvoeren

tegen

EN BIZAR

nr.

uitvoeren

Elk deel bestaat uit

1 BEROEMD & BIZAR

DEEL 1 • BEROEMD

nr.

4 delen

02/09/16 14:26

udige zinnen die

mogelijk?

je hierboven schree

zinnen zijn er

heb ik hem afgezw oren.

Opdra ht

1.3 FOCUS op …

rden

verkleinwoo

f, samengevoegd ? Een zin die uit meerdere zinnen bestaat, noeme ge en sameng estelde zinnen n vind je op p. 431. we een samengestelde zin. Meer over enkelvoudi-

werden de enkelvo

opsplitsen? Hoevee l aparte

jouw vijand is,

lde zinnen

omdat mijn naam

samengeste

Montague, maar

KENNIS

In een nwg wordt iets gezegd

Naamwoordelijk gezeg de

SPELLING

ZINSLEER

Je persoonlijke toegangscode tot de website staat op de binnenzijde van de kaft van dit boek.

1 ALLES OF NIETS

HOE WERK JE MET FOCUS 2?

Onderaan op de linkerpagina zie je altijd in welk deel je aan het werken bent, onderaan op de rechterpagina in welk hoofdstuk.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

focus.deboeck.com

Naar: www.broodjeaap.nl

over het onderwerp met werkwo orden én naamwoorden. Fran lijkt groter met zwarte kleren. Ze is verpleegster geword en. Het nwg bestaat uit minstens één werkwoord en minstens één naamwoord. Het werkwoord komt altijd uit deze reeks: zijn / worden / blijven / blijken / lijken / schijnen → een middeltje om te onthoud en: ZWaBBeLS Het zijn koppelwerkwoorden. Ze hebben altijd een aanvullin g nodig. Je kunt een koppelwerkwoor d altijd vervangen door ten minste drie andere koppelw erkwoorden. Papa is / wordt / blijft / blijkt / lijkt / schijnt handig. De noodzakelijke aanvulling – het zinsdeel met het naamwo ord erin – noemen we het naamwoordelijk deel van het gezegde (ndgez).

TAAL

Kenniskoffers bevatten kennis die onmisbaar is om de vaardigheden in dit boek onder de knie te krijgen. De koffers staan in je bronnenboek, soms ook in je werkboek. In het werkboek moet je de belangrijkste woorden nog aanvullen. In het bronnenboek staan die woorden er al, maar om ze in te oefenen of te studeren, kun je ze onleesbaar maken met de rode mica die bij je boek zit. Via focus.deboeck.com vind je deze kenniskoffers nog eens terug als invulkoffers. Als oefening kun je dan zelf de belangrijkste woorden aanvullen.

FOCUS

Kun je deze zin

Ik wás Romeo

Opdracht 4

1.2 FOCUS op …

2 Op welke manier

FOCUS

De website die bij dit boek hoort. De oefening, tekst of link die je nodig hebt, vind je terug onder hetzelfde deel als in je boek. Op de site is bovendien een schat aan extra informatie (bv. over lezen) en oefeningen (bv. schooltaalwoorden) verzameld. Die kun je ook op eigen houtje verkennen.

KENNIS

We zoomen even in op een stukje spelling, zinsleer of taalbeschouwing. In de hoofdstukken nadenken over taal staan hierover extra oefeningen. Je leerkracht zal je zeggen wanneer je die moet maken, nu meteen of later.

FOCUS

N A D E N K E N O V E R TA A L

MET FOCUS 2?

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 3

02/09/16 14:26

FOCUS 2

NADENKEN OVER TAAL//

LEZEN// LUISTEREN// SCHRIJVEN// SPREKEN//

FOCUS 2

62 69 69 71 73

7 7.1 7.2 7.3

102 102 109 112 115

10 10.1 10.2 10.3 10.4

FOUTLOOS SCHRIJVEN Werkwoorden Woordtekens Meervoud van zelfstandige naamwoorden Leestekens

89 89 99

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN 9.1 Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen 9.2 Een zin bestaat uit allerlei soorten woorden

TAAL Alles of niets Voor ik doodga Uitdrukkingen uit de krant

77 77 83 87

57 57

6 PEN EN PAPIER 6.1 Het verslag bij een foto 6.2 Een ﬂaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes

8 8.1 8.2 8.3

52 53 55

5 OREN OPEN EN BLIK OP SCHERP! 5.1 Is light echt wel light? 5.2 Iedereen beroemd!

AAN HET WOORD In de huid van … Een werkje voorstellen Een groepspresentatie

46 47 51

29 29 31 32 34 39 39 40

ALLERLEI TEKSTEN Vlot communiceren Teksttypes en tekstsoorten Delen van de tekst Helden en idolen FOCUS op … werkwoorden FOCUS op … woordtekens Bizarre of normale eetgewoonten? FOCUS op … meervoud van zelfstandige naamwoorden 4.9 Eigenaardig! 4.10 FOCUS op … leestekens

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

187 187 194 195 195 198 203 207

8 OVER WOORDEN EN ZINNEN 8.1 Voornaamwoorden 8.2 Zinsdelen 9 9.1 9.2 9.3 9.4

FOUTLOOS SCHRIJVEN Aanhalingstekens Hoofdletters Werkwoorden: de tijden Moeilijke woorden

183 186

171 171 172 178 181

TAAL Hoe verklaar je woorden? Woorden uit de leesteksten Neologismen Woorden van … vroeger? Het neusje van de zalm – Uitdrukkingen en spreekwoorden i.v.m. eten 7.6 FOCUS op … werkwoordstijden

7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

6 PEN EN PAPIER 6.1 Met vriendelijke groeten 6.2 Van strip naar verhaal

162 162 165

149 149 153 161

5 5.1 5.2 5.3

INFORMATIEVE TEKSTEN Ouders van vroeger op … olieverf Nooit meer zonder … fastfood FOCUS op … voornaamwoorden

145 145 146

142

141

123 123 124 125 125

4 AAN HET WOORD 4.1 Wat is dat? 4.2 Schatten op zolder

CHARGE! AANVALLEN!

PUUR LEESPLEZIER – SPEURWERK

BZL // 23

19 19 22

2 WAT HAD JE GEDACHT? 2.1 Voor ik doodga 2.2 FOCUS op … soorten woorden

PUUR LEESPLEZIER

DE GROTE OORLOG Vooraf Op verkenning BZL // FOCUS op … woordverklaring FOCUS op … hoofdletters en aanhalingstekens

1 1.1 1.2 1.3 1.4

13 13 17

1 ALLES OF NIETS 1.1 Na het lezen 1.2 FOCUS op … zinsdelen

2 Vroeger en nu

1 Beroemd & bizar

227 227 231 231 232 232 235

RECLAME OVER WOORDEN EN ZINNEN Het werkwoord onder de loep Samengestelde zinnen Storende herhalingen vermijden Verkleinwoorden

9 10 10.1 10.2 10.3 10.4

11 FOUTLOOS SCHRIJVEN 11.1 Werkwoorden 11.2 Moeilijke woorden

TAAL Woorden uit de teksten Wat is er loos? Woordfamilies Jongerentaal Vaktaal – groepstaal Taalregisters Verwarrende woorden Latijn is in!

AAN HET WOORD Dialoog De instructie Boekpresentatie De vakjury

7 7.1 7.2 7.3 7.4

8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8

245 245 246 247

OREN OPEN EN BLIK OP SCHERP Reanimatie van een kind Waarom valt een schip niet om? Veilig ﬁetsen

6 6.1 6.2 6.3

326 326 332

307 307 309 316 317

303

269 269 271 272 279 281 285 288 BZL // 293

248 248 251 255 BZL // 258

238 238 241

5 PEN EN PAPIER 5.1 Stap voor stap 5.2 Zelf aan de slag

GENIETEN VAN … INFORMATIEVE TEKSTEN Messi is magic! FOCUS op … soorten werkwoorden FOCUS op … woordfamilies FOCUS op … verwarrende woorden Door dik en dun Een smartphone kiezen

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

220 223 223 225

LEZEN OVER LIEFDE

215 215 216 216 216 219

3 EEUWIGE ROEM 3.1 Grafschrift 3.2 Limerick

ONSTERFELIJKE LIEFDE Voor het lezen FOCUS op … samengestelde zinnen FOCUS op … verkleinwoorden Na het lezen FOCUS op … achtervoegsels

1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

3 Passie & techniek

OREN OPEN EN BLIK OP SCHERP Jongerendebat – online Onder de douche De oude Grieken

7 7.1 7.2 7.3

TAAL Taal bij de teksten Een vreemde eend in de bijt Uitdrukkingen, spreekwoorden, gezegden Homoniemen, antoniemen en synoniemen

11 11.1 11.2 11.3 11.4

FOUTLOOS SCHRIJVEN Leestekens en hoofdletters: zonder gaat het niet Schrijf het eens foutloos! Hoofdtijden Werkwoordenrally

OVER WOORDEN EN ZINNEN Over bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden Verbuiging van een bijvoeglijk naamwoord Correcte zinsbouw: staan de werkwoorden wel in de juiste volgorde? 10.4 Repetitie woorden en zinnen

10 10.1 10.2 10.3

9 9.1 9.2 9.3 9.4

8 PEN EN PAPIER 8.1 Ontwerp een klaskrant 8.2 Creatief met boeken aan de slag

ECHT WAAR OF NIET? Mijn gedacht! Blijven drijven! FOCUS op ... hoofdtijden van werkwoorden Rare jongens, die … Grieken!

AAN HET WOORD Beeld maar geen klank, of toch? Tongtwisters Zeg eens euh

5 5.1 5.2 5.3 6 6.1 6.2 6.3 6.4

367

EEN VLEUGJE ZOMER

INHOUD

431 431 432 434 439

425 428

419 419 421

397 397 409 411 413

392 BZL // 392 395

386 386 388 390

376 376 379 382 383

374 374 375 375

363 363 364

349 349 352 353

341 341 343 346 347

3 ALEX RIDER – CROCODILE TEARS 3.1 Voor het lezen 3.2 Na het lezen

HET MAGISCHE WANDTAPIJT – DE WOLFSHOND VAN ROWAN 2.1 Na het lezen 2.2 FOCUS op ... het bijwoord 2.3 Kunst te koop BZL //

KRONIEKEN VAN DE VERREZEN WERELD – NIHAL UIT WINDLAND 1.1 Voor het lezen 1.2 Na het lezen 1.3 FOCUS op ... homoniemen, antoniemen en synoniemen 1.4 FOCUS op ... bijvoeglijk naamwoord

4 Echt of verzonnen?

HOE WERK JE MET FOCUS 2?

FOCUS 2

1 BEROEMD & BIZAR FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 4

02/09/16 14:26

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 5

02/09/16 14:26

10 DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

P P

Je schrijft een verslag bij een foto en kiest daarbij de juiste schrijfstrategie. Je ontwerpt op een creatieve manier een ﬂaptekst bij een boekcover of dvd-hoes.

P P P P P

Je denkt na over je luisteren kijkhouding. Je concentreert je op de luisteren kijktaak en je kiest de passende luisteren kijkstrategie. Je noteert kernwoorden tijdens het luisteren en kijken. Je beantwoordt na het luisteren en kijken vragen over fragmenten. Je vult ontbrekende woorden in een tekst over luisteren kijkfragmenten aan.

P P P P P P P P P P P

Je benoemt de delen van het communicatiemodel. Je kent het verschil tussen een teksttype en een tekstsoort. Je duidt de delen van een tekst aan. Je past een passende leesstrategie toe. Je vult de juiste vorm van werkwoorden in. Je herhaalt het gebruik van woordtekens. Je beantwoordt vragen bij een tekst. Je herhaalt het meervoud van zelfstandige naamwoorden. Je vult het schema van een tekst aan met kernzinnen. Je duidt signaalwoorden aan in een tekst. Je herhaalt leestekengebruik.

P P P P P P P

Je leert genieten van een fragment. Je neemt een standpunt in over een actueel thema. Je stelt het standpunt van de groep voor. Je zoekt bijkomende informatie op het internet op. Je beschrijft een medeleerling aan de hand van voorwerpen. Je beoordeelt een gelezen fragment. Je beoordeelt jezelf / een medeleerling eerlijk met een evaluatieformulier.

P P P P P

Je leert genieten van de fragmenten. Je schrijft een todolijst. Je leest een recensie en toetst die aan je eigen mening. Je verwoordt je eigen mening over een boek. Je herkent verschillende soorten woorden.

P P P P P

Je leert genieten van de fragmenten. Je typeert een hoofdpersonage. Je maakt een leesvoorspelling. Je leert enkele literaire technieken kennen. Je herkent verschillende zinsdelen.

inhoud

1.2 FOCUS op ... zinsdelen

13 13

1 1.1

Alles of niets Na het lezen

2.2 FOCUS op ... soorten woorden

19 19

2 2.1

Wat had je gedacht? Voor ik doodga

Puur leesplezier

BZL //

4.10 FOCUS op … leestekens

29 29 31 32 34 39 39 40 46 47

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9

Allerlei teksten Vlot communiceren Teksttypes en tekstsoorten Delen van de tekst Helden en idolen FOCUS op … werkwoorden FOCUS op … woordtekens Bizarre of normale eetgewoonten? FOCUS op … meervoud van zelfstandige naamwoorden Eigenaardig!

52 53 55

5 Oren open en blik op scherp! 5.1 Is light echt wel light? 5.2 Iedereen beroemd!

6 Pen en papier 6.1 Het verslag bij een foto 6.2 Een ﬂaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes 7 7.1 7.2 7.3

57 57 62 69 69 71 73

Aan het woord In de huid van … Een werkje voorstellen Een groepspresentatie

8.3 Uitdrukkingen uit de krant

8.2 Voor ik doodga

77 77

8 8.1

Taal Alles of niets

89 89 99

9 Over woorden en zinnen 9.1 Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen 9.2 Een zin bestaat uit allerlei soorten woorden

102 102 109 112 115

Foutloos schrijven Werkwoorden Woordtekens Meervoud van zelfstandige naamwoorden Leestekens

BIZAR

P P P

Je leeft je in een personage in en stelt hem of haar voor. Je stelt een werkje voor. Je stelt met enkele klasgenoten een onderwerp of thema voor.

P P

Je vindt in een zin de verschillende zinsdelen terug. Je vindt in een zin de verschillende soorten woorden terug.

10 10.1 10.2 10.3 10.4

FOCUS 2

P P P P P P P

Je kent de betekenis van de woorden. Je gebruikt de woorden in een zin, situatie ... Je kent de betekenis van de woorden. Je gebruikt de woorden in een zin, situatie ... Je verklaart uitdrukkingen door de context te lezen. Je zoekt de betekenis van uitdrukkingen op met behulp van een (online) woordenboek. Je gebruikt uitdrukkingen in een nieuwe situatie of context.

P P P P

Je spelt de werkwoorden in de tegenwoordige en verleden tijd correct. Je plaatst het juiste woordteken waar het moet. Je spelt het meervoud van zelfstandige naamwoorden correct. Je plaatst het juiste leesteken waar het moet.

Wat kun je na dit deel?

K I J K E N

L E Z E N

L U I S T E R E N

S C H R I J V E N

S P R E K E N

N A D E N K E N O V E R T A A L

DOELSTELLINGEN

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 6

uitvoeren tegen

nr.

onderwerp

schrijfopdrachten

onderwerp

nr.

uitvoeren tegen

onderwerp

spreekopdrachten

onderwerp

huistaken

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* weergeven: iets beschrijven, opnieuw vertellen op een andere manier

Na het leren • Heb je iets niet onder de knie? Pak dat stukje leerstof opnieuw aan. • Hoe weet je of je alles nu echt kent? Maak de test op focus.deboeck.com.

Tijdens het leren • Je kunt de inhoud van de kenniskoffers weergeven*. • Je gebruikt de rode mica als hulpmiddel bij het instuderen van verklaringen. • Je vulde een rechterkolom in bij de oefeningen zinsleer, woordleer en spelling. Dek die af en maak de oefening opnieuw. • Maak de aanvullende oefeningen, mét uitleg, op de website focus.deboeck.com.

Voor het leren • Oefen je leerstof geregeld in. Durf vragen te stellen aan je leerkracht over wat je niet begrijpt. • Ga na of je weet wat je precies moet kennen en kunnen. • Leg je werkboek en notities klaar.

LEERWIJZER Hoe pak je het aan?

uitvoeren tegen

nr.

overhoringen

1 bro

1 n

02/09/16 14:26

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

* typeren: zeggen wat kenmerkend is

Melle-Cecilia

Cecilia

Walter

Cecilia-Melle-oom

Melle

Opdracht 1 Welke voorwerpen passen bij het fragment? Naar wie verwijzen ze? Noteer Cecilia of Melle of oom Walter onder de foto. Soms verwijst een foto naar meerdere personages.

1.1 Na het lezen

Lees het fragment De dag dat oom Walter verdween.

Je leert genieten van de fragmenten. Je typeert* een hoofdpersonage. Je maakt een leesvoorspelling. Je leert enkele literaire technieken kennen. Je herkent verschillende zinsdelen.

KIJKEN

1 Alles of niets

Cecilia

1 ALLES OF NIETS

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 7

bro

Stel: iemand van de politie vraagt je om zo veel mogelijk informatie over Cecilia en Melle te geven. Noteer hoe jij Cecilia/Melle zou beschrijven. Vertel in een drietal zinnen over kleding, uiterlijk en karakter.

Het lijkt een opslagplaats (Hema) waar criminelen kunnen uitkiezen wat ze nodig hebben.

‘een soort Hema voor criminelen’

Jij vindt het geld wel om hem vrij te kopen.

‘Jij kunt wel iets regelen voor je oom.’

Persoonlijk antwoord.

Waarom en in welke omstandigheden is oom Walter verdwenen, volgens jou?

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Persoonlijk antwoord.

2 Doe een voorspelling: zal Melle zijn oom terugvinden? Zo ja, hoe komt hij hem op het spoor en welke moeilijkheden kan hij daarbij ondervinden?

Opdracht 4 Wat ging er aan het fragment vooraf?

Mammoet wilde hem doden.

3 ‘Mammoet wilde hem opruimen.’

Hij is gewond, maar het valt allemaal wel mee.

2 ‘Hij heeft alleen wat kleine schade.’

Opdracht 3 Wat wordt in de tekst bedoeld met …?

3 Waarom?

2 Bij welke beschrijving past Melle/Cecilia het best?

Opdracht 2 Persoonlijk antwoord. 1 Hoe zou jij Cecilia en Melle typeren? Wat voor jongeren zijn het? Meisjes, lees in je bronnenboek over de jongenstypes en zoek uit wat voor type Melle is. Jongens, lees in je bronnenboek over de meisjestypes en ga na welk type het best bij Cecilia past.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

1 bro

3 n

02/09/16 14:26

Deze gebeurtenissen in het verhaal speelden zich eerder / na de vorige feiten af.

Dit fragment is een grote terugblik / vooruitblik op wat zich afspeelde / wat er zal gebeuren.

Hoe? Waarom? ... ) en op die vragen wil je natuurlijk een antwoord.

1 ALLES OF NIETS

Het verhaal heeft zo een verrassende en spannende opbouw. Je stelt je als lezer vragen (Wat?

6 Waarom kiest een auteur deze techniek voor zijn verhaal?

5 Filmmakers hanteren ook die techniek van terugverwijzing / vooruitwijzing. Een passage waarin teruggegaan wordt naar het verleden, noemen we ook een ﬂashback / ﬂashforward.

3 Het verhaal wordt daarom niet / wel in volgorde van gebeuren verteld. Het verhaal is dus niet / wel chronologisch opgebouwd.

In dit fragment is oom Walter nog niet verdwenen.

2 Dat kun je hieruit aﬂeiden: de titel van het fragment.

Opdracht 5 Schrap wat niet past en vul aan.

Lees het fragment Drie weken voordat oom Walter verdween – Speltip 4 Hap niet te snel toe.

Persoonlijk antwoord.

3 Zo nee, wat kan er gebeurd zijn? Hoe ontdekt Melle dat?

1 ALLES OF NIETS

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 8

02/09/16 14:26

Welk probleem heeft Melle? Hij is verslaafd aan poker.

oom Walter

Melle

oom Walter

Melle

oom Walter

Melle

Yeah, baby! Goed bezig, topgozert! All in! All in! Deze heb je zeker, baby! All in. Ja!

Wat is de reactie van oom Walter wanneer hij ontdekt dat Melle ‘speelt’? Schrijf een dialoog tussen oom Walter en Melle. Persoonlijk antwoord.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

‘t Is maar voor één keertje ...

Proberen mag ...

Waarom zou ik de gratis bonussen niet opspelen?

3 Op welke manieren praat hij zichzelf goed?

Hij noemt zich ‘een kleinere haai’; dat betekent dat hij wel ervaring heeft.

Hij is niet weg te slaan van de pokersites. Hij verliest zichzelf in het spel.

2 Hoe kon je dat uit het fragment aﬂeiden?

Opdracht 6

FOCUS

Nadat ze haar vest had uitgedaan, plofte Cecilia met een diepe zucht neer op de zwarte bank.

Dit is een deel van het werkwoordelijk gezegde. Welk woord hoort er nog bij? neer We noemen dit een adpv: afgescheiden deel van de pv.

Waar doet ze dat? op de zwarte bank

Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen. Die vinden we door de juiste vragen te stellen. We gaan hier dieper op in op p. 89.

8 De zinsdelen in vragen 5, 6 en 7 zijn allemaal bepalingen

6 Hoe doet ze dat? met een diepe zucht

nadat ze haar vest had uitgedaan

5 Wanneer ploft Cecilia neer?

3 Markeer nu de persoonsvorm (pv).

in de zin.

Over wie of waarover wordt iets gezegd in deze zin? over Cecilia

2 Dat is het onderwerp

Opdracht 8

1.2 FOCUS op … zinsdelen

Persoonlijk antwoord.

2 Welk voorwerp zal nog een belangrijke rol spelen in het verhaal? Op welke manier?

Persoonlijk antwoord.

Opdracht 7 1 Wat denk je dat er verder zal gebeuren in het verhaal?

1 ALLES OF NIETS

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 9

bro

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

In je bronnenboek vind je een samenvattende kenniskoffer over spanningstechnieken.

Persoonlijk antwoord.

2 Zou je het boek willen lezen? Waarom (niet)?

Persoonlijk antwoord.

herkenbaar – uit de eigen leefwereld – eigentijds – realistisch – probleemverhaal – aangepast taalgebruik – vlot geschreven – humor – spannend – verrassend …

Opdracht 10 1 Spreek je waardering voor de fragmenten uit door de sterren in te kleuren: Licht je keuze kort toe. Maak eventueel gebruik van deze woorden:

Bekijk nog eens goed de kenniskoffer in je bronnenboek. De bijbehorende taaloefeningen waarmee je aan de slag kunt, vind je op p. 77 e.v.

staat.

, was hij echt tot alles in

, maar ik had het idee dat hij het deze keer meende.

En echt, Melle, schatje, toen hij jou daar zo zag ijsberen

Mammoet kan weleens bluffen

Opdracht 9 Welke tekenende woorden uit de tekst ontbreken? Kun je ze verklaren en zelf gebruiken?

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

02/09/16 14:26

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

Eden Hazard

Angelina Jolie

koningin Elizabeth I

Johnny Depp

2 WAT HAD JE GEDACHT?

Elvis Presley

Maria Sharapova

Eden Hazard – Angelina Jolie – koningin Elizabeth I – Maria Sharapova – Johnny Depp – Shakespeare – Elvis Presley – Barack Obama – Malala Yousafzai

Kies uit:

Opdracht 1 Welke personen vindt Tessa echte beroemdheden? Herken je ze? Vink ze dan aan. Herken je ook de andere beroemdheden?

2.1 Voor ik doodga

De ﬁlm Voor ik doodga is gebaseerd op het boek Before I Die van Jenny Downham. Bekijk de trailer via focus.deboeck.com en lees daarna het fragment.

KIJKEN

2 Wat had je gedacht?

1 ALLES OF NIETS

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 10

Barack Obama

Malala Yousafzai

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Een inleiding en een slot zijn niet nodig. Zorg wel voor een goede titel en nummer de items.

Denk na over de zinsbouw. Wissel af. Bouw goede, korte zinnen.

Denk na over de inhoud. Een woordspin of een mindmap kan je op weg zetten.

Hoe pak je het aan?

Voorbereiden

Schrijf je kladwerk netjes over op een takenblad of gebruik het schrijfkader op de volgende pagina.

Hoe werk je alles af?

Raadpleeg als je twijfelt een woordenboek.

Heb je op de spelling gelet? Waar let je de volgende keer op?

Controleer de spelling (hoofdletters, leestekens).

Geef bij elk item wat meer informatie of een motivatie.

Heb je de opdracht uitgevoerd zoals gevraagd?

Gebruik in je zinnen tekenende woorden.

Denk hierover na

Tijdens het schrijven

Reﬂecteren

Maak een lijstje met tien dingen die je graag nog zou doen voor je sterft.

Uitvoeren

Oriënteren

NA het schrijven

Wat moet je doen?

TIJDENS het schrijven

VOOR het schrijven

Een todolijst maken

2 Jouw beurt! Stel dat jij in Tessa’s situatie bent en een todolijst zou maken. Zouden ‘beroemd worden’ en verboden zaken ook op je lijstje staan? Of ga jij voor een party, een luchtdoop, een wereldreis ...?

• Drugs nemen.

• Seks hebben.

• Op één dag zo veel mogelijk de wet overtreden.

• Op alles ja zeggen.

• Met de auto rijden (zonder rijbewijs en verzekering).

Opdracht 2 1 Een van de puntjes op Tessa’s lijst is ‘beroemd worden’. Welke andere dingen wil/wou ze voor haar dood nog doen?

Shakespeare

bro

02/09/16 14:26

Nee, want …

1 Komt het boek op jouw leeslijst? Ja, want …

Opdracht 3 Persoonlijk antwoord. Lees de reviews over de ﬁlm.

10 Ten slotte ...

6 Vervolgens ...

3 Ook ...

2 Ik droom ervan ...

1 Op nummer 1 in mijn lijst staat:

Titel:

Schrijfkader

2 WAT HAD JE GEDACHT?

zou ik mijn leven geven.

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 11

bro

FOCUS

02/09/16 14:26

kraaienpootjes

Welk tekenend woord kun je gebruiken om de rimpeltjes bij het oog te benoemen?

Markeer in dit fragment drie zelfstandige naamwoorden met een gele kleur.

Tessa (16) weet dat ze nog maar een paar maanden te leven heeft. Voor ze doodgaat, wil ze absoluut nog enkele dingen doen.

ze?

persoonlijk voornaamwoord

telwoord

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

We gaan hier dieper op in op p. 99.

16?

Welk woord is: c

voor?

voorzetsel

3 Vorig jaar leerde je nog enkele woordsoorten kennen: telwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, voorzetsels, voornaamwoorden …

2 Markeer de werkwoorden met een groene kleur.

Opdracht 5

2.2 FOCUS op ... soorten woorden

Bekijk nog eens goed de kenniskoffer in je bronnenboek. Op p. 83 maken we taaloefeningen met die woorden.

van wal steken

3 En welke uitdrukking kun je gebruiken i.p.v. ergens mee beginnen?

de koe (stier) bij de horens vatten (pakken)

2 Hoe kun je met een uitdrukking zeggen dat je iets niet wilt uitstellen, dat je de zaak onmiddellijk wilt aanpakken?

Opdracht 4 Met tekenende woorden en uitdrukkingen kun je je taal kleurrijker maken.

3 Wil je je mening over het boek delen met de klas? Schrijf je reactie over op een van de kaartjes die je van je leerkracht krijgt. Hang het kaartje aan het prikbord in je klas. Misschien bezorg je iemand wel een goede leestip.

Nee, want …

2 Wil je de ﬁlm bekijken? Ja, want …

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

Controle

Aantal leerlingen

Timing

Materiaal

Opdracht

3 PUUR LEESPLEZIER

Wat lever je in als de opdrachten afgewerkt zijn en wat zal de leerkracht beoordelen? De leerkracht beoordeelt de presentatie van het onderwerp en standpunt(en) (opdracht 2/4/5) of de beschrijving (opdracht 3). Lever ook het ingevulde Evaluatieformulier BZL op p. 27-28 in.

Werk je alleen of in groep? Opdracht 1 – individueel Opdracht 2 / 3 / 4 / 5 – groepswerk Opdracht 6 – individueel

Hoelang kun je aan de opdrachten werken? Houd de klok in de gaten! De opdracht die je van je leerkracht krijgt, moet afgewerkt zijn tegen het einde van het lesuur. In een tweede les kunnen de onderwerpen en standpunten van de groepjes én de beschrijvingen voorgesteld worden.

Wat heb je nodig tijdens deze lessen? pc schrijfgerei werkboek p. 23 tot p. 28 bronnenboek p. 28-30

Wat is je opdracht? Wat wordt er van jou verwacht? Lees aandachtig. Je leest een fragment uit Boy 7. Daarna voer je met je groepje een opdracht uit die de leerkracht je toekent.

KIJKEN

3 Puur leesplezier

BZL //

2 WAT HAD JE GEDACHT?

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 12

Lees het krantenbericht in je bronnenboek.

Is het voorbeeld uit het krantenartikel een zeldzaamheid of zijn er nog meer vergelijkbare toepassingen? Even googelen!

2 Wissel de lijstjes met de inhoud van je rugzak uit binnen je groepje. Iedereen krijgt dus het lijstje van iemand anders. Schrijf nu een korte tekst waarin je de inhoud van de rugzak voorstelt. De lezer (luisteraar) moet kunnen raden van wie de rugzak is. Pas op het einde van de tekst mag je ook de identiteit van de eigenaar bekend maken. Om de spullen op te sommen, kun je gebruikmaken van signaalwoorden. Zorg er ook voor dat je tekst een inleiding en een slot heeft.

a Persoonlijk antwoord.

Opdracht 3 Groepswerk 1 Stel je voor: jij bent Boy 7 aan de rand van de weg. Door je geheugenverlies weet je niet meer wie of waar je bent. Je hebt enkel een rugzak bij je met daarin vijf voorwerpen. Welke voorwerpen in je rugzak zouden je kunnen helpen om je geheugen weer te activeren? Met andere woorden: welke spullen vertellen je wie je bent?

5 Stel het onderwerp dat jullie bespraken en waarover jullie nog meer informatie opzochten, kort voor aan de klas. Uiteraard vertel je er ook bij hoe jullie hier tegenaan kijken.

3 Hoe denkt de groep erover? Bespreek jullie standpunten.

Persoonlijk antwoord.

2 Hoe sta jij hier tegenover? Zou je ook wel zo’n sleutelchip of een chip in de arm willen om te betalen in de winkel? Noteer je eigen standpunt. Straks stel je je mening voor aan de andere leden van de groep.

Opdracht 2 Groepswerk In het boek Boy 7 krijgt het hoofdpersonage Sam een chip ingeplant in de hersenen. Dat lijkt misschien scienceﬁction, maar toch zijn we daar misschien niet zo ver meer vanaf.

Lees het beginfragment uit Boy 7. Ben je klaar, dan geef je de leerkracht een teken. Hij/zij vertelt je welke opdracht je nu krijgt (2-3-4-5) om in een groepje uit te werken.

Opdracht 1 Individueel Een jongen komt bij bewustzijn op een droge grasvlakte. Het is snikheet en hij weet niet waar hij is, hoe hij op die plaats terechtgekomen is, hoe hij heet …

BZL //

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

02/09/16 14:26

werd een

mag de rugzak komen ophalen

in gevonden.

opgeborgen.

meegenomen om

rugzak gevonden.

Persoonlijk antwoord.

Hoe sta jij hier tegenover? Is het chippen van criminele jongeren een goede zaak? Noteer je eigen standpunt. Straks stel je je mening voor aan de andere leden van de groep.

3 PUUR LEESPLEZIER

3 Is het voorbeeld uit de krantenkop een zeldzaamheid of zijn er nog meer vergelijkbare toepassingen? Even googelen!

2 Hoe denkt de groep erover? Bespreek jullie standpunten.

Van cel naar chip

Opdracht 4 Groepswerk Er gaan stemmen op om jonge delinquenten continu te controleren met een chip die in hun lichaam is ingeplant. Op die manier zou de samenleving beschermd zijn tegen een groep gewelddadige en dus gevaarlijke individuen.

Iemand met de initialen

Ten slotte is er nog een

In een zijvakje heeft hij/zij ook nog

Misschien heeft de eigenaar

Hij bevat verder

In deze rugzak

Wie is de eigenaar?

Schrijfkader

BZL //

Stel het onderwerp dat jullie bespraken en waarover jullie nog meer informatie opzochten, kort voor aan de klas. Uiteraard vertel je er ook bij hoe jullie hier tegenaan kijken.

Persoonlijk antwoord.

Hoe sta jij hier tegenover? Hoe zou je het vinden als je ouders kunnen controleren waar je bent? Of zou dit juist een oplossing zijn bij ontvoeringen? Noteer hier je eigen standpunt. Straks stel je je mening voor aan de andere leden van de groep.

Stel het onderwerp dat jullie bespraken en waarover jullie nog meer informatie opzochten, kort voor aan de klas. Uiteraard vertel je er ook bij hoe jullie hier tegenaan kijken.

Zou je het boek willen lezen? Waarom wel/niet?

Persoonlijk antwoord.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Persoonlijk antwoord.

2 Zou je de ﬁlm willen zien? Waarom wel/niet?

Opdracht 6 Individueel Het boek werd ook verﬁlmd. Bekijk de trailer via focus.deboeck.com.

3 Is het voorbeeld uit de krantenkop een zeldzaamheid of zijn er nog meer vergelijkbare toepassingen? Even googelen!

2 Hoe denkt de groep erover? Bespreek jullie standpunten.

Chip in schooluniform tegen spijbelen

Opdracht 5 Groepswerk In Brazilië hebben schoolkinderen tussen vier en veertien jaar een schooluniform waarin een chip is genaaid. De chip brengt de ouders via een sms op de hoogte als de kinderen binnen de schoolmuren zijn.

BZL //

Nr.: Klas: Naam:

EVALUATIEFORMULIER BZL //

3 PUUR LEESPLEZIER

/ 3 PUUR LEESPLEZIER

Ik houd me aan afspraken. Ik praat AN.

Ik heb respect voor het materiaal. Ik werk goed door.

Ik laat me niet aﬂeiden tijdens het uitvoeren van de opdracht. Ik lees de opdracht aandachtig.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

opmerkingen

a bhf a bhf

Ik voer uit wat gevraagd wordt. nauwkeurig– heid

Ik kan alleen verder. zelfstandigheid

Ik kan de opdracht afwerken binnen de afgesproken tijd. timing

Ik werk mijn taak netjes af. zorg

Ik ben beleefd. taal

Ik probeer anderen aan te moedigen.

Bij groepswerk respecteer ik de mening van andere leerlingen.

samenwerken

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 13

EINDBEOORDELING

02/09/16 14:26

beoordeling leerling beoordeling leerkracht

ATTITUDE Datum:

Opdracht/les:

Nr.:

Klas:

beoordeling leerling beoordeling leerkracht

opmerkingen

RESULTAAT

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Naam:

De correctie werd goed uitgevoerd.

De leerling haalt een aanvaardbaar niveau.

leerkracht

EINDBEOORDELING

TOTAAL

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 14

a bhf a bhf

EVALUATIEFORMULIER BZL //

02/09/16 14:26

Je leerkracht zal aangeven waar bij de beoordeling speciaal op gelet zal worden.

Mijn antwoorden waren meestal correctie– correct. sleutel Bij het opnieuw maken van de oefening maakte ik minder fouten.

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

ZENDER

CODEREN

effect

DECODEREN

tweezijdig via een kanaal

BOODSCHAP

eenzijdig via een kanaal

Het communicatiemodel

Je weet ondertussen al uit welke delen het communicatiemodel bestaat. Vul in het schema de begrippen aan die je al kent.

4.1 Vlot communiceren

KIJKEN

4 Allerlei teksten

4 ALLERLEI TEKSTEN

ONTVANGER

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 15

bro

Op het oudercontact zegt je leerkracht in het bijzijn van je ouders dat je wel behoorlijk hebt gewerkt, maar nog iets beter kunt.

situatie

Persoonlijk antwoord.

Je oom geeft les op jouw school en begroet je (‘Dag’ en je voornaam) op een overvolle speelplaats.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Lees de kenniskoffer over communicatie in je bronnenboek.

6 Stel dat deze persoon de directeur van je school is en hij loopt langs je heen, samen met enkele volwassenen.

5 Je moeder komt ’s avonds na een ongelooﬂijk drukke dag heel zenuwachtig thuis en merkt dat er geen brood meer is. Jij moest nochtans naar de bakker, maar die was gesloten …

3 Hoewel er ‘goed’ staat naast een cijfer voor een toets, vertellen je ouders dat je stukken beter moet presteren.

2 Je ziet je beste vriend(in) die heel verdrietig is.

Opdracht 1 Vul aan.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Hoe zou jij reageren? Wat is het effect?

bro

n n

02/09/16 14:26

amuseren/ontspannen – gevoelens oproepen – overtuigen – aanzetten tot handelen

We hebben er al een genoteerd. Kies uit:

gedicht, lied, wenskaart … stuk van reclametekst, toeristische brochure … stuk van reclametekst, oproep, uitnodiging …

gevoelens oproepen overtuigen aanzetten tot handelen

amuseren informeren amuseren/ontspannen aanzetten tot handelen overtuigen overtuigen gevoelens oproepen informeren

tekst van een liedje krantenartikel strip/cartoon reclame(tekst) tekst uit toeristische brochure EJ¿ GLI kaartje bij overlijden tekst uit informatief boek

2 3 4 5 6 7 8 9

jongeren

4 ALLERLEI TEKSTEN

jongeren en volwassenen

volwassenen

jongeren en volwassenen

volwassenen

iedereen

volwassenen en oudere jeugd

Lees nu de kenniskoffer over tekstdoelen, tekstsoorten en teksttypes in je bronnenboek.

informeren

een nieuwsbericht

tekstdoel

teksttype

ontvangers = lezerpubliek

stripverhaal, cartoon, grap …

amuseren/ontspannen

Opdracht 3 Bekijk en lees de teksten in je bronnenboek. Vul daarna de tabel aan.

krantenartikel , verslag, woordenboekverklaring …

voorbeeld of type

informeren

tekstdoel

2 Geef in de tweede kolom een voorbeeld van teksten met zo’n doel.

Opdracht 2 Ken je de verschillende tekstdoelen nog? Noteer ze in de eerste kolom in de tabel.

Vorig jaar leerde je al over verschillende tekstsoorten. Daar gaan we nu even dieper op in. Even herhalen … en ook wat nieuws.

4.2 Teksttypes en tekstsoorten

4 ALLERLEI TEKSTEN

en het slot . Het laatste deel is soms niet aanwezig.

, het

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

inleiding – midden – slot – tussenkopje – alinea – signaalwoord

Opdracht 5 Duid in de tekst op de volgende pagina deze delen aan indien ze aanwezig zijn.

signaal woorden. Die woorOm de alinea’s vloeiend met elkaar te verbinden, gebruikt de auteur den geven een signaal dat er bv. een opsomming, een tegenstelling, een besluit enz. komt.

Om alles nog duidelijker te maken, worden tussen de verschillende deeltjes van het midden soms tussenkopjes gebruikt.

Het middendeel is vaak samengesteld uit verschillende kleinere stukken die we alinea’s noemen. Daarin komt één bepaald onderwerp aan bod. De alinea’s volgen duidelijk op elkaar, zodat de tekst een goede structuur krijgt.

midden

Je leerde dat die teksten meestal uit drie grote delen bestaan: de inleiding

Vorig jaar las je al heel wat informatieve teksten uit tijdschriften of uit de krant.

Vul aan.

Opdracht 4

4.3 Delen van de tekst

inleiding midden slot

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 16

02/09/16 14:26

tussenkopje

signaalwoord

4 ALLERLEI TEKSTEN

Naar: National Geographic Junior, augustus-september 2005.

Darwin kreeg veel kritiek en werd in de krant voor schut gezet. Een bekend portret is een tekening van een aap die Darwins gezicht had. Maar de man liet zich niet van zijn stuk brengen. En terecht: hij heeft de wetenschap voorgoed veranderd. Nog steeds wordt er veel gediscussieerd over de evolutietheorie, maar de meeste wetenschappers zijn het met Darwin eens.

Als je denkt dat iedereen blij was met de ontdekkingen van Darwin, heb je het mis. Veel mensen vonden zijn ideeën maar niks. Want als de evolutietheorie klopte, zou de mens misschien wel van de aap afstammen. Een apensoort die door de eeuwen heen op twee benen ging lopen, daarna steeds meer zijn handen ging gebruiken en ten slotte begon na te denken over hoe je een huisje kon bouwen. Ook de Kerk was het niet eens met Darwin. God schiep volgens het geloof de mens en de mens stamt niet van apen af. Apen hadden volgens de Kerk niets met mensen te maken en omgekeerd.

God als schepper

In lavastenen ontdekte Darwin fossielen van dieren die duizenden jaren eerder hadden geleefd. Hij zette vinken op om ze te onderzoeken. Eén ding zag hij steeds opnieuw: veel dieren hoorden bij één soort, maar waren toch heel verschillend. Het was alsof die dieren door de eeuwen heen andere eigenschappen hadden gekregen. Darwin vertelt in zijn theorie niet alleen dat er verschillende diersoorten ontstaan uit dezelfde voorouders, maar ook hoe dat komt. Hij noemt dat ‘survival of the ﬁttest’(overleven van de sterkste), maar dat klopt niet helemaal. Wat Darwin bedoelt, is dat de best aan de natuur aangepaste dieren overleven. De dieren die het beste zijn aangepast aan de omstandigheden van de natuur, hebben een grotere kans om te overleven en dus ook om zich met succes voort te planten. En nakomelingen die handige eigenschappen van hun ouders erven, maken ook weer de meeste kans om te overleven en zich voort te planten. Zo blijven uiteindelijk de best aangepaste dieren over.

Aanpassen aan de natuur

Charles Darwin werd in 1809 geboren in Engeland. Zijn vader wilde dat hij apotheker of priester werd, maar zelf dacht hij daar heel anders over. Op school en later aan de universiteit was Darwin liever aan het jagen en paardrijden dan aan het studeren. En na school ging hij met zijn neef William op pad om zo veel mogelijk verschillende kevers te verzamelen. Dat er zoveel dieren- en plantensoorten bestonden, was voor Darwin een raadsel. Daar moest dit eigenwijze mannetje meer van weten! Darwin was de favoriete student van een professor plantenkunde. Die regelde een plekje aan boord van het schip de Beagle. Vanaf zijn 22ste voer Darwin vijf jaar lang langs de kust van Zuid-Amerika. Op reis ontdekte hij de een na de andere nieuwe diersoort. Met de rare vogels en landdieren die hij op de Galapagoseilanden verzamelde, werd hij in Engeland op slag beroemd.

Eigenwijze ontdekkingsreiziger

Darwin bedacht 150 jaar geleden de evolutietheorie. Evolutie betekent ontwikkeling. En dat is precies wat alle diersoorten volgens Darwin doen. Niet omdat ze het leuk vinden of graag willen, maar omdat de natuur hen daartoe dwingt. Het is de enige manier om te overleven. Hoe dit werkt, lees je zo. Eerst even kennismaken met de bedenker van de theorie.

Waren jouw voorouders apen?

Evolutietheorie

alinea

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 17

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Ook

Persoonlijk antwoord.

is in mijn ogen een held(in), want

is voor mij een held, omdat

Opdracht 6 Wie is in jouw ogen een echte held(in), maar niet bekend? Vul het schrijfkadertje aan.

Idolen en helden, we hebben er allemaal wel. We kennen popidolen of ﬁlmhelden, maar ook gewone mensen kunnen ‘heldendaden’ verrichten.

4.4 Helden en idolen

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

02/09/16 14:26

Lees de tekst nog eens. Voer daarna de opdrachten uit.

Zoekend lezen

Noteer net na (of tijdens) het lezen de woorden die je niet begrijpt.

en rustig als het lijkt.

sterren is niet altijd zo leuk

Het leven van beroemde

Wat is de hoofdgedachte?

Reﬂecteren

NA het lezen

4 ALLERLEI TEKSTEN

Lukte de leesopdracht vlot? Waarom wel/niet?

Kreeg je een antwoord op je vragen?

Weet je nu meer over het onderwerp?

De moeilijke woorden uit deze tekst vind je in de kenniskoffer in je bronnenboek.

Welke opdracht komt er na het lezen?

Willy Vandersteen

Wie is de zender?

Suske en Wiske Idolenboek

Wat is de bron?

Wat wil je er nog over te weten komen?

Wat weet je er al over?

het leven van helden en idolen

Wat is het onderwerp?

Voorbereiden

informeren

Wat is het vermoedelijke tekstdoel?

jongeren

Wie is het lezerspubliek?

Welk type tekst is dit?

MRJSVQEXMIZI XIOWX RSR ¿ GXMI

Globaal lezen Lees de tekst een eerste keer globaal.

Uitvoeren

Oriënteren Welk soort tekst is dit?

TIJDENS het lezen

VOOR het lezen

Film- en popidolen

Opdracht 7 Lees de tekst Film- en popidolen en voer de opdrachten uit.

4 ALLERLEI TEKSTEN

inleiding

werkwoorden

FOCUS

5 Cover Veel liedjes in de hitparade zijn niet nieuw. Het zijn oude songs die in een modern kleedje worden gestoken. Dat heet dan een cover cover.. Sommige popsongs zijn wel twintig of dertig jaar oud. Het zijn misschien ook hits geweest toen je ouders jonger waren. Vaak vinden ze de nieuwe versie

4 Held van de dag vluchtig. De ene Vaak zijn muziekhelden sterren voor één dag. Roem is erg vluchtig. dag ben je razend populair en niet uit het nieuws te branden, de volgende dag is iedereen je vergeten. Vraag maar eens aan je mama of papa welke muziekidolen uit hun tijd nu nog populair zijn. uitzonderingen. Een popgroep zoals U2 of de zangeres Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Madonna weten het publiek al generaties lang te boeien. Dat betekent dat ze zich telkens aanpassen aan de nieuwste modes en trends. Zo blijven ze ook voor het jonge publiek aantrekkelijk.

3 Elk jaar worden in Hollywood de Oscars uitgereikt. Dat zijn de hoogste onderscheidingen in de ﬁlmwereld lmwereld.. De beste ﬁlms, acteurs en actrices worden bekroond met een Oscarbeeldje. Maar ook de beste regisseur wordt gekozen. Of de beste make-upartieste en special-effectsmensen. Miljoenen kijkers volgen elk jaar de Oscaruitreiking op de televisie. Het is een show vol glitter en glamour. De kijkers hopen telkens een glimp van hun idool op te vangen.

Oscar

2 Stunt Misschien houd je van actiefilms s. Films met wilde achtervolgingen, ontploffinlms. gen en vuurgevechten. Sommige filmsterren halen allerlei levensgevaarlijke stuntman.. stunts uit. Of ze laten die stunts door iemand anders uitvoeren: de stuntman Dat is iemand die speciaal getraind is om zonder zich te blesseren van een dak te springen of met een auto tegen een muur te rijden. Tegenwoordig kan er ook veel met ‘‘special special effects’. ects’. Dankzij de nieuwste digitale technologieën kan het special-effectsteam je in een film werkelijk alles doen geloven.

1 Helden van het witte doek Sommige acteurs spelen rollen waar we bij wegdromen. Maar ze spelen natuurlijk alleen echt. Als we zo’n filmster zien, denken we haast automatisch dat een rol. Wat je in een film ziet, is niet echt. schijn. In werkelijkheid heeft het personage uit die is zoals het personage uit de film. Dat is natuurlijk schijn. de film niets te maken met de acteur die het speelt. Het publiek maakt soms de vergissing om de acteur te verwarren met de rol die hij of zij speelt. Zo krijgt een acteur die in een populaire film een schurk speelt, weleens bedreigingen naar zijn hoofd geslingerd door mensen die geloven dat hij ook écht een schurk is.

Film- en popidolen Ze worden als vorsten behandeld. Ze zijn onvoorstelbaar rijk. De hele wereld ligt aan hun voeten. Ze vullen de roddelblaadjes en televisieprogramma’s. Vaak willen we alles over hun leven weten. Film- en popsterren zijn dé idolen van deze tijd. Vaak schermen ze zich heel erg van de buitenwereld af. In feite zijn het gewone mensen, maar toch leiden ze wel een speciaal leven.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

woordtekens

FOCUS

slot

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 18

02/09/16 14:26

4 ALLERLEI TEKSTEN

VANDERSTEEN, W., Suske en Wiske Idolenboek, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2003.

Zo zie je maar dat idolen een boeiend leven kunnen hebben dat misschien niet altijd van een leien dakje loopt. Idool zijn: het heeft zijn voordelen, maar ongetwijfeld zijn er ook enkele minder leuke kantjes aan verbonden.

9 Piraterij Popsterren klagen tegenwoordig steen en been over de cd-verkoop. cd-verkoop Als hun liedje de hitparade haalt, verkoopt het nog maar een fractie van het aantal van enkele jaren geleden. Hoe dat komt? Volgens de mensen van de muziekindustrie kopen jongeren geen cd’s meer, maar halen ze hun favoriete nummer hoofdzakelijk van internet.. het internet Op speciale websites zijn nummers te downloaden, meestal legaal maar soms ook illegaal. Dat laatste mag natuurlijk niet; net daardoor zien de artiesten een stuk inkomsten aan hun neus voorbijgaan. Fans klagen weleens over de hoge prijs van liedjes of cd’s, en plukken daarom gemakkelijk een liedje illegaal van het internet. Onthoud dat wie hierop betrapt wordt, een ﬁkse boete riskeert.

8 Handtekeningen jagen bemachtigen.. Waarom Fans doen alles om een handtekening van hun idool te bemachtigen eigenlijk? Wetenschappers hebben hun hoofden over deze vraag gebogen en kwamen met een antwoord: een handtekening is net als een vingerafdruk; het is uniek. Geen twee handtekeningen op de wereld zijn gelijk. Wanneer je dus in het bezit bent van een handtekening van je idool lijkt het alsof je iets persoonlijks hebt gekregen.

7 Kinderen van sterren Kinderen van sterren hebben het niet altijd even gemakkelijk. Hun ouders staan voortdurend in de belangstelling. Ze kunnen niet eens rustig met hen naar de supermarkt of er staan fans om een handtekening te vragen of een fotograaf die een foto wil. Ze lijden op materieel vlak soms wel een prinselijk leven, maar ze worden vaak afgeschermd van de normale wereld omdat hun ouders bang zijn voor een kidnapping. Vaak zijn de ouders ook lang weg op tournee of zijn ze in het buitenland voor een ﬁlmopname. Dat betekent dat die kinderen dan een tijdje opgevoed worden door een oom, tante of een oppas.

6 Drugs Popidolen en ﬁlmsterren zijn een rolmodel voor veel jongeren. Fans spiegelen zich aan hun idool en vinden alles wat hun idool doet ‘cool’. Ze kleden, praten en gedragen zich als hun idool. Maar popsterren staan niet altijd bekend om hun voorbeeldige gedrag gedrag.. Sommige rocksterren gedragen zich soms wel wat agressief en arrogant. Sommige artiesten hebben een drank- of drugprobleem en dat wordt dan ook een nieuwsfeit. Sommige fans menen dat het ook ‘cool’ is om dat gedrag na te bootsen. Gelukkig weet jij wel beter. Drugs zijn verslavend, gevaarlijk en helemaal niet ‘cool’.

niet zo leuk als de originele versie, maar jij denkt daar waarschijnlijk anders over, want zo’n cover klinkt vaak wel moderner.. Sommige dj’s mixen een oude hit met een moderne beat. Dat heet dan een remix. Heel wat artiesten schrijven hun songs niet zelf. Voor K3 bijvoorbeeld worden de muziek en de tekst door een team gecomponeren. maakt, niet door de meisjes van K3 zelf. Natuurlijk zijn er artiesten die hun liedjes wel zelf componeren.

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 19

02/09/16 14:26

Duid in de tekst de inleiding en het slot aan.

7SQQMKI EGXIYVW ^MNR LIPHIR MR HI ¿ PQ QEEV YMXIVEEVH RMIX MR LIX IGLX

Helden van het witte doek

Een liedje dat nagezongen wordt door een zanger(es) of groep die het niet zelf gemaakt heeft.

Leg duidelijk uit wat een cover is.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Met een vingerafdruk.

2 Waarmee wordt een handtekening van een idool vergeleken in de tekst? Verklaar dat.

Opdracht 9 Beantwoord de vragen.

Sommige liedjes worden illegaal gekopieerd. Dat is strafbaar.

9 Piraterij

Een handtekening is iets uniek; daarom jagen fans op handtekeningen.

8 Handtekeningen jagen

Kinderen van sterren zien hun ouders weinig en worden soms afgeschermd van de normale wereld.

Kinderen van sterren

Zelfs al nemen sommige helden en idolen drugs, het is helemaal niet ‘cool’.

FOCUS

Ze heeft de winnaar bekroond

De burgemeester bekroonde

Hij heeft de medailles uitgereikt

De voorzitter reikte

wordt

cd-verkoop / cd's

Noteer de woorden met een woordteken.

4 ALLERLEI TEKSTEN

Popsterren klagen tegenwoordig steen en been over de cd-verkoop. Als hun liedje de hitparade haalt, verkoopt het nog maar een fractie van het aantal van enkele jaren geleden. Hoe dat komt? Volgens de mensen van de muziekindustrie kopen jongeren geen cd’s meer, maar halen ze hun favoriete nummer hoofdzakelijk van het internet.

Opdracht 11

4.6 FOCUS op ... woordtekens

(uitreiken). Dat

vorige woensdag de winnaar van het toernooi.

gisteren de medailles uit.

We oefenen op de werkwoordspelling in het deel Foutloos schrijven. Vanaf p. 102 vind je heel wat oefeningen.

b bekronen

a uitreiken

Vul aan:

(bekronen) met een Oscarbeeldje. Maar ook de beste regisseur

Sommige sterren zijn eventjes beroemd en even later weer vergeten.

(worden) gekozen.

bekroond

3 Welke vorm van het werkwoord is gemarkeerd? voltooid deelwoord

6 Drugs

(worden) in Hollywood de Oscars uitgereikt

zijn de hoogste onderscheidingen in de ﬁlmwereld. De beste ﬁlms, acteurs en actrices worden

Elk jaar worden

Opdracht 10 1 Vul de juiste vorm van de werkwoorden in.

4.5 FOCUS op ... werkwoorden

b Soms is de prijs van liedjes of cd’s wel wat te hoog. Daardoor worden er minder verkocht.

a Jongeren halen hun muziek meer en meer van het internet.

Popsterren verkopen minder cd’s. Geef twee redenen die je in de tekst vindt.

Held van de dag

Veel liedjes zijn niet nieuw, maar nagezongen; het zijn covers.

4 ALLERLEI TEKSTEN

Een remix is een oud liedje dat met een moderne, nieuwe beat gemengd of gemixt wordt.

mix = afkorting van mixen

2 Omcirkel de werkwoorden die in de tt staan.

5 Cover

FOCUS

re = opnieuw

3 Wat is een ‘remix’ precies? Kijk naar de woordbouw: re-mix! Gaat er al een lichtje op?

(I 3WGEV MW IIR LSKI SRHIVWGLIMHMRK MR HI ¿ PQ[IVIPH *MPQWXIVVIR ^MNR EER[I^MK ST HI YMXVIMOMRK

3 Oscar

Special effects doen ons soms alles geloven.

2 Stunt

Midden

3 Markeer nu in elk deeltje van het midden een aantal kernwoorden. Dat zijn de woorden die echt nodig zijn om aan te geven wat in dat stukje verteld wordt. Gebruik deze kernwoorden om een samenvattende zin per alinea te schrijven.

Oscar – Stunt – Drugs – Held van de dag – Kinderen van sterren – Liefde – Piraterij

2 De tussenkopjes (behalve het eerste) in de tekst zijn weggelaten, vul deze telkens aan naast het cijfer. Kies uit:

Opdracht 8 Vorig jaar leerde je een stukje van een tekst in schemavorm plaatsen. Daarvoor moest je de delen van de tekst en ook sleutelzinnen, signaalwoorden en kernwoorden in zinnen herkennen. We oefenen dat verder in.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 20

bro

groenten

vers vlees

aardappelen

zuivelproducten

bereide vleeswaren

fruit

vis

eieren

dagelijks

niet elke dag

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

3 Lees de tekst Aan tafel!. Voer daarna de opdrachten uit.

Persoonlijk antwoord.

2 Vergelijk je schema met dat van je klasgenoten. Wat stel je vast?

j snoep, chips, versnaperingen

brood

Hoe vaak eet jij ...?

ongeveer één keer per week bijna nooit

Opdracht 12 1 We starten met een klassengesprek aan de hand van de graﬁek in je bronnenboek. Vul daarna het schema aan.

4.7 Bizarre of normale eetgewoonten?

We oefenen dit in op p. 109.

Als je het woord verkeerd kunt lezen.

5 Wanneer gebruiken we woordtekens?

Welk woordteken herken je hierin? trema

muziekindustrieën

3 Zet het woord muziekindustrie even in het meervoud.

b cd’s → apostrof

a cd-verkoop → koppelteken

2 Welke woordtekens worden hier gebruikt?

bro

02/09/16 14:26

Lees de tekst nog eens. Voer daarna de opdrachten uit.

Reﬂecteren

NA het lezen

4 ALLERLEI TEKSTEN

Lukte de leesopdracht vlot? Waarom wel/niet?

Kreeg je een antwoord op je vragen?

Weet je nu meer over het onderwerp?

De moeilijke woorden uit deze tekst vind je in de kenniskoffer in je bronnenboek.

Welke opdracht komt er na het lezen?

D. Zerdage

Wie is de zender?

Jongeren en gezondheid

je Hoofd, Goed in je Vel en

S E HI [IFWMXIW ZER *MX MR

Wat is de bron?

Wat wil je er nog over te weten komen?

Zoekend lezen

Wat weet je er al over?

Markeer in de tekst de sleutelzinnen.

Noteer net na (of tijdens) het lezen de woorden die je niet begrijpt.

schadelijk worden.

noodzaak.Te gezond eten kan

Gezond eten is een

Wat is de hoofdgedachte?

Lees de tekst een eerste keer globaal.

eetgewoonten bij jongeren

Wat is het onderwerp?

Voorbereiden

informeren

Wat is het vermoedelijke tekstdoel?

jongeren

Wie is het lezerspubliek?

Welk type tekst is dit?

MRJSVQEXMIZI XIOWX RSR ¿GXMI

Globaal lezen

Uitvoeren

Oriënteren Welk soort tekst is dit?

TIJDENS het lezen

VOOR het lezen

Aan tafel!

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 21

02/09/16 14:26

meervoud van zn

FOCUS

Aan tafel!

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

uitgebalanceerd: evenwichtig verdeeld.

Eet ’s morgens als een koning! Het ontbijt is de belangrijkste maaltijd omdat je ‘s morgens de reserves voor de rest van de dag opbouwt. Daarom is het jammer dat heel wat mensen deze maaltijd overslaan. Wie niet ontbijt, zal al snel een hongergevoel krijgen in de loop van de voormiddag en zijn toevlucht nemen tot ongezonde, suikerrijke tussendoortjes. Je hongergevoel verdwijnt wel even, maar al snel gaat je maag weer knorren. Daardoor wordt het soms www.ﬁtinjehoofd.be

Wanneer eet je echt ‘gezond’? Een gouden regel die aan de basis ligt van gezonde voeding is voldoende variatie*. In de voedingsdriehoek of voedingspiramide is op een overzichtelijke manier weergegeven wat de bestanddelen van een evenwichtige maaltijd zijn. Het belangrijkste is dat je voldoende beweegt: ﬁetsen, stappen, zwemmen ... Ten tweede moet je altijd genoeg drinken. Als tiener drink je idealiter* anderhalve liter water per dag. Water kan zuiver of in de vorm van warme dranken zoals thee of koffie worden gedronken. Het is ook de enige echt noodzakelijke drank. Voldoende water drinken vangt het vochtverlies op en verzekert een goede werking van je lichaam. Op de derde trede staan de graan- en zetmeelproducten: brood, pasta, aardappelen, rijst, couscous … Die eet je het best bij elke maaltijd, bij voorkeur in de volkorenvorm. Een trapje hoger vind je groente en fruit. Die bevatten allebei veel water (dus weinig calorieën), vitaminen, mineralen en voedingsvezels. In fruit zit weinig vet, maar het suikergehalte varieert sterk naargelang de soort. Op de vijfde trede staan de zuivelproducten en de met calcium verrijkte sojaproducten: melk, yoghurt, plattekaas en allerlei kaassoorten. Ze vallen bij heel wat jongeren in de smaak! Ook vlees, vis, gevogelte en eieren vind je op dezelfde hoogte in de piramide: ze vormen de belangrijkste bronnen van eiwit en ijzer en zijn belangrijk voor het onderhoud en de vervanging van de cellen in ons lichaam. Ze bevatten wel wat vetten, dus moet je uitkijken hoeveel je ervan eet. De zesde trap bestaat uit toegevoegde vetten zoals oliën, margarine en boter. Gebruik die voedingsstoffen met mate. Helemaal boven aan de top staan alle extraatjes die we niet echt nodig hebben, maar die af en toe best lekker kunnen zijn. De zoetekauwen onder jullie denken nu wellicht aan snoep, frisdrank of chocolade. Zorg voor een goed uitgebalanceerde* maaltijd die voedingselementen uit alle lagen bevat. Zo neem je voldoende eiwitten, koolhydraten, vitaminen en mineralen (ijzer, calcium, magnesium) en voedingsvezels op. Wissel ook je keuze van groenten af en gebruik niet te veel saus bij de maaltijd, want die bevat meestal vrij veel vetten. Dat je een maaltijd mag overslaan op voorwaarde dat je bij een volgende maaltijd een dubbele portie neemt, houdt geen steek! Neem bij voorkeur drie maaltijden per dag op regelmatige tijdstippen. Een gezond tussendoortje na schooltijd kan natuurlijk best wel. Let er dus op dat je maaltijden voldoende afwisseling bevatten met elementen uit de voedingsdriehoek en dat je ook voldoende drinkt.

Gezond is in! Geen wonder dat er heel veel aandacht aan voeding wordt besteed. Aangezien het voedingspatroon dat in de kinderen tienertijd wordt aangeleerd op volwassen leeftijd vaak behouden blijft, moeten we extra oplettend zijn. Krantenkoppen als ‘Slechts helft van de tieners ontbijt elke dag’ of ‘Tieners drinken te veel frisdrank: snel tandbederf als gevolg’ zijn schering en inslag. Is het echt zo erg gesteld met het voedingspatroon van jongeren?

* de variatie: afwisseling idealiter: wat ideaal zou zijn

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

4 ALLERLEI TEKSTEN

Dikke plakken vette kaas ... maar ook vitaminen uit sla en tomaat.

Uiteraard drink je ook iets bij de maaltijd. Een flesje water of melk is perfect. Af en toe een frisdrankje kan best, maar dat zou eerder een uitzondering moeten zijn. Wist je trouwens dat een klein flesje cola of limonade ongeveer zeven klontjes suiker bevat? Dat kan tanderosie veroorzaken. Kies ten minste suikervrije of -arme sapjes; die zijn gezonder. In vele scholen wordt geen frisdrank meer verkocht in de drankautomaten. Soms zijn er waterfonteintjes ter beschikking. Dat is voor de school meestal een dure investering, maar de leerlingen hebben dan wel de hele dag vers, gezond drinkwater. Absoluut te vermijden is geregeld junkfood eten tussen de middag. Heel wat jongeren zijn er dol op: je krijgt er een gevuld gevoel door en je kunt het snel uit het vuistje eten. Onthoud dat in fastfood weinig vitaminen zitten en dat het veel suiker en zout bevat: gezond is het dus niet, zeker niet in combinatie met een grote beker ijskoude frisdrank. Heb je zin in een hamburger met frietjes, zorg dan voor een gezonde aanvulling: een rauwkostslaatje, een portie groenten, een fruitsla. Dat brengt weer evenwicht in je maaltijd. Af en toe een ‘gezonde’ snelle hap kan dus wel. Behoorlijk nieuw in het straatbeeld zijn de zaken die een snelle maar gezonde hap serveren: pastabars en broodjeszaken waar ook groentetaartjes en slaatjes of vegetarische gerechtjes worden verkocht. Met een snelle maaltijd die bestaat uit een gezond belegd broodje, een groentetaartje of een slaatje met een flesje water scoor je dus ook prima!

www.jongeren-en-gezondheid.ugent.be

Een recent fenomeen* is de broodjesdienst die in sommige scholen langskomt: ’s ochtends bestellen en ’s middags geleverd: wat een luxe! Sommige leerlingen gaan ’s morgens zelf al bij de broodjeszaak langs terwijl ze naar school ﬁetsen. Zo’n belegd broodje uit het vuistje kan best smaken. Het is zeker gezond als er ook wat groenten tussen zitten, of gecombineerd wordt met bv. een stuk fruit of een potje yoghurt, maar het is behoorlijk duur.

Tussen de middag: een broodje gezond? Heel wat jongeren eten ’s middags thuis, maar velen nemen een warme maaltijd in het schoolrestaurant. Sommigen brengen een lunchpakket mee van thuis. Als je tussen de middag een broodmaaltijd voorziet, probeer dan te zorgen voor een evenwichtige portie ham of kaas, groente en fruit of zuivelproducten. Vermijd beleg zoals pastei, bereide salades met mayonaise of bereid gehakt, tenzij je je broodje op school in een koelkast kunt bewaren. Het kan vlug bederven als het enkele uurtjes in een warm klaslokaal ligt.

* het fenomeen: iets wat gebeurt, voorvalt

moeilijk om geconcentreerd de lessen te volgen. ’s Middags zul je dan meer eten dan goed voor je is; je knorrende maag moet immers gestild worden. Niet ontbijten omdat je geen tijd of geen zin hebt of omdat je op dieet bent, zijn maar ﬂauwe argumenten. Voor een degelijk ontbijt plaats je deze zaken op en rond je bord: brood of granen, enkele melkproducten, een stuk fruit of een glas vruchtensap. Dat kleine stukje chocolade als toetje mag misschien wel, maar niet in de plaats van een gezond product!

4 ALLERLEI TEKSTEN

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 22

02/09/16 14:26

ZERDAGE, D.

Jongeren eten best vaak gezonde voeding, maar we kunnen niet ontkennen dat een snelle en vaak ongezonde maaltijd ook weleens wordt gekozen. Daar is op zich niets mis mee als het een uitzondering blijft. Zorg er echter voor dat je maaltijden overwegend gezond en gevarieerd zijn. Smakelijk!

Eet met mate en pieker niet Supergezond eten lukt misschien niet elke dag. Als je je maaltijden evenwichtig samenstelt, hoef je daarover niet te piekeren. Onthoud wat de voedingsspecialisten zeggen: ‘Gezond eten is aan te raden, maar het mag geen obsessie worden!’ Gezond eten is prima, maar te gezond kan ziekelijk worden.

Is ‘veggie’ oké? At je al eens een vegetarische maaltijd? Er wordt weleens beweerd dat vegetarisch eten voor jongeren niet echt gezond is. De vegetariërs onder jullie kunnen op hun beide oren slapen. Als je in plaats van vlees voldoende peulvruchten, volle graanproducten, aardappelen, groente en vleesvervangers eet, heb je de garantie dat je ruim voldoende mineralen en eiwitten opneemt. Als je een vegetarisch menu opstelt met voldoende producten die vlees kunnen vervangen, hoef je je dus geen zorgen te maken.

In de keuken Na een lange werk- of schooldag wordt er ’s avonds thuis weer getafeld. At je ’s middags een warme maaltijd, dan eet je nu misschien een boterham met ﬁjne vleeswaren of kaas. Ofwel wordt er een vers bereide warme maaltijd klaargemaakt. Probeer ook die maaltijd altijd evenwichtig samen te stellen. Geregeld ontbreekt op dat moment van de dag de tijd om lang in de keuken te staan. Dan bieden opwarmschotels een oplossing. De kant-en-klaarmaaltijden die je in de magnetron opwarmt, worden almaar beter van kwaliteit, maar vers geniet toch de voorkeur. Probeer zo vaak mogelijk een vers bereide maaltijd te gebruiken waarbij je ook aandacht hebt voor variatie.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

125

110

105

100

De kleine honger Heb je rond tien uur of vier uur ‘s middags vaak een hongergevoel? Dat is heel normaal. Dan mag je best een tussenmaaltijd nuttigen. Op school kun je vaak niet zo veel kopen en dus moet je dat meestal van thuis meebrengen. Een koekje of een chocolade- of granenreep is best oké, maar er zijn betere keuzes. Een stuk fruit, een boterham met conﬁtuur of kaas of wat yoghurt met muesli zijn voorbeelden van ideale tussendoortjes.

Je kunt het wel combineren met wat anders.

Enkel een chocoladereep volstaat niet.

gevaar.

Wie evenwichtig vegetarisch eet, loopt geen

zoals een slaatje of een pastaschotel.

Soms wordt een ‘gezonde’ snelle hap aangeboden,

Je moet je maaltijd evenwichtig samenstellen.

Ze zijn gewoon duur, niet ‘te’ duur.

Uit alle lagen, behalve uit de top.

Bewijs met een gegeven uit de tekst.

Een lege maag is niet goed voor de concentratie in de klas.

Je drinkt er te vaak gesuikerde frisdrank bij.

Als ze enkele uurtjes in een warme klas liggen, kunnen ze snel bederven.

4 ALLERLEI TEKSTEN

3 Waarom neem je broodjes met paté, bereid gehakt ﬁlet americain en slaatjes met mayonaise best niet mee naar school?

b Het eten is te vet en te zout.

a Je krijgt te weinig vitamines binnen.

2 Er worden ook drie nadelen van het zogenoemde junkfood opgesomd. Welke?

b ’s Middags eet je dan vaak iets te veel.

a Bij honger grijp je snel naar een ongezond tussendoortje.

Opdracht 14 Beantwoord de vragen over de tekst. 1 Geef drie nadelen van het overslaan van het ontbijt die in de tekst worden opgesomd.

Niet waar.

4 Vegetarisch eten is voor jongeren niet gezond.

5 Een chocoladereep is een ideaal tussendoortje, als je er maar eentje eet bijvoorbeeld.

Niet waar.

Waar of niet waar?

3 Fastfood kan nooit gezond zijn.

2 Een belegd broodje wordt afgeraden als middagmaal, want het is te duur.

1 Een evenwichtige maaltijd bevat voedingsmiddelen uit alle lagen van de voedingsdriehoek.

stelling

Opdracht 13 Geef aan of deze stellingen waar of niet waar zijn. Je moet je antwoord telkens bewijzen met een gegeven uit de tekst.

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 23

bro

FOCUS

dinsdag

woensdag

donderdag

vrijdag

Persoonlijk antwoord.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* zich baseren op iets: iets als reden hebben, op iets steunen

* evenwichtig samengesteld: met een goede verdeling van diverse soorten

We oefenen dit grondig in vanaf p. 112.

Je merkt dat we het meervoud op veel manieren kunnen vormen. Vaak is dat een ﬂuitje van een cent, maar soms geeft dat weleens problemen met de spelling.

3 Één zelfstandig naamwoord staat al in het meervoud: bestanddelen

Regels, basissen, voedingen, variaties, voedingsdriehoeken, voedingspiramides, manieren, maaltijden.

1 Markeer in de tekst alle zelfstandige naamwoorden. 2 Geef nu van elk zelfstandig naamwoord het meervoud.

Een gouden regel die aan de basis ligt van gezonde voeding is voldoende variatie. In de voedingsdriehoek of voedingspiramide is op een overzichtelijke manier weergegeven wat de bestanddelen van een evenwichtige maaltijd zijn.

Opdracht 16

4.8 FOCUS op ... meervoud van zelfstandige naamwoorden

avondmaal

middagmaal

ontbijt

maandag

Stel je menu eventueel voor aan de klas of aan een ander duo.

Zorg ervoor dat je een evenwichtig samengesteld* weekmenu maakt. Je kunt je hiervoor baseren* op de tekst Aan tafel!. Gebruik de voedingspiramide in je bronnenboek.

Opdracht 15 Een weekmenu Ga aan de slag in duo’s. Stel je voor: jullie zijn gedurende één week verantwoordelijk voor de keuken van de school of het kamp van de jeugdbeweging.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

02/09/16 14:26

Kreeg je een antwoord op je vragen?

Cuba

Jamaica

Haïti

Puerto Rico Dominicaanse Republiek

San Juan

Bermuda

Bermudadriehoek Bahama's

Miami

Florida, VS

Voer de opdrachten uit.

Zoekend lezen Lees de tekst een tweede keer.

Duid in de tekst de inleiding en het slot aan.

4 ALLERLEI TEKSTEN

Lukte de leesopdracht vlot? Waarom wel/niet?

De moeilijke woorden uit deze tekst vind je in de kenniskoffer in je bronnenboek.

Welke opdracht komt er na het lezen?

niet bekend

Wie is de zender?

een website

Wat is de bron?

Wat wil je er nog over te weten komen?

Wat weet je er al over?

onverklaarbare verdwijningen

Wat is het onderwerp?

Voorbereiden

informeren

Wat is het vermoedelijke tekstdoel?

jongeren

Wie is het lezerspubliek?

Noteer net na (of tijdens) het lezen de woorden die je niet begrijpt.

Wat is de hoofdgedachte?

Welk type tekst is dit?

MRJSVQEXMIZI XIOWX RSR ¿ GXMI

Weet je nu meer over het onderwerp?

Lees de tekst een eerste keer, globaal.

Welk soort tekst moet je lezen?

Reﬂecteren

Uitvoeren

Oriënteren

NA het lezen

TIJDENS het lezen

VOOR het lezen

Het mysterie van de Bermudadriehoek

Opdracht 17 Lees de tekst Het mysterie van de Bermudadriehoek. Voer daarna de opdrachten uit.

4.9 Eigenaardig!

4 ALLERLEI TEKSTEN

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 24

02/09/16 14:26

Het televisieprogramma Earth Investigatedd op National Geographic Channel maakte melding van het feit dat het magnetisch veld rondom de aarde boven de Bermudadriehoek zwakker is geworden ten opzichte van de rest van de wereld. Door magnetische g g zouden kompassen p g g storingen er niet meer goed werken, wat een volgende verklaring kan zijn voor de mysterieuze verdwijningen. verdwijningen

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Er is daarenboven een verschil tussen het ‘echte noorden’ en het ‘magnetische noorden’. noorden’ Het échte of geograﬁsche noorden is het topje van de aardbol. Die plek is met complexe berekeningen ontdekt en op de wereldbol staat hij aangegeven met een ster. De kompasnaald wijst naar het magnetische noorden, een plek ten noorden van Canada waar de magnetische kracht zo sterk is dat hij altijd door de kompasnaald wordt gevonden. De Bermudadriehoek is een van de twee plaatsen waar het kompas naar het echte noorden wijst in plaats van naar het magnetische noorden. Het verschil kan oplopen tot 20 graden. graden Zo’n ernstige g kompasafwijking p j g kan dus een tweede verklaring zijn voor de verdwijningen. verdwijningen

Een van de verklaringen is dat er in de zeebodem grote voorraden methaan (CH4) zitten. Dat is een gas dat ook wel ‘moerasgas’ genoemd wordt. Soms ontsnapt er methaan en gaat het naar het wateroppervlak in de vorm van kleine belletjes. Door die belletjes vermindert de draagkracht van het water, waardoor het schip ‘te zwaar’ wordt. Hierdoor kan het schip zo snel zinken dat er geen noodsignaal meer kan worden gegeven. Behalve schepen kunnen ook vliegtuigen door methaan in de problemen komen. komen

Hoe de legende van de Bermudadriehoek begon De basis voor de legende werd waarschijnlijk gelegd toen Columbus eeuwen geleden de Saragossazee invoer. Hij ontdekte dat zijn kompas erg raar deed en dat de hele zee vol met zeewier lag, maar aan dat voorval werd nooit ernstige aandacht geschonken. Dat veranderde toen op 5 december 1945 vanaf Fort Lauderdale (Florida) vijf bommenwerpers voor een oefenvlucht vertrokken en verdwenen verdwenen. Het weer was rustig en helder en het leek een simpele routineoefening te worden. Dan gaat er iets fout. De groepsleider laat de verkeerstoren weten dat de kompassen van de bemanning niet goed meer werken. De gesprekken tussen de bemanningsleden worden almaar zorgwekkender. Ze hebben geen idee hoe ze weer terug moeten geraken en uiteindelijk worden er afspraken gemaakt wat ze zullen doen als de kerosine opraakt: een noodlanding. Dan wordt het contact verbroken. Pas uren later horen ze de vluchtletters van ‘vlucht 19’. Het rare is dat de brandstof na al die uren allang op had moeten zijn. Snel stijgen er vliegtuigen op om naar de bemanningsleden te zoeken, maar er wordt niets gevonden. De ramp wordt zelfs nog groter, want ook een reddingsvliegtuig raakt zoek. zoek. Die verdwijningen legden de basis voor alle mysterieuze verhalen die we nu kennen. kennen

Duivelsdriehoek Die plaats is bekend om zijn mysterieuze verdwijningen van boten en vliegtuigen vliegtuigen. De wildste verhalen doen de ronde en ook wetenschappers zoeken naar mogelijke oorzaken voor de vele verdwijningen. De Bermudadriehoek wordt ook wel ‘duivelsdriehoek’ genoemd door die geheimzinnige verdwijningen, waarvoor tot op vandaag nog altijd geen echte verklaringen zijn gevonden gevonden.

Er zijn weinig plaatsen op de wereld die zo veel mysterie uitstralen als de Bermudadriehoek Bermudadriehoek. k. Dat is een denkbeeldige driehoek in zee tussen de Bermuda-eilanden, San Juan en Miami, ter hoogte van Florida in de Verenigde Staten. Tientallen schepen en vliegtuigen zijn er al verdwenen. Onderzoekers wijten het aan technische mankementen van de toestellen of brandstoftekort. Is er dan echt niets meer aan de hand met deze plek?

Een verklaring voor de verdwijningen? Lange tijd dacht men dat de schepen werden overvallen door piraten, maar nu er vliegtuigen zijn verdwenen, lijkt dat niet meer zo logisch. De wetenschappers besloten dat er voor elk mysterie een oplossing moet bestaan en gingen op zoek. Zo kwamen al snel de wetenschappelijkere oplossingen boven water.

Het mysterie van de Bermudadriehoek inleiding

leestekens

FOCUS

4 ALLERLEI TEKSTEN

Naar: wetenschap.infonu.nl

Het bestaan van de Bermudadriehoek wordt in het algemeen noch bevestigd, noch ontkend. ontkend De kustwacht van Miami, Florida (VS), dat vlakbij ligt, ontkent in elk geval het bestaan van de driehoek. Er bestaan dus een aantal maar veel verdwijningen wetenschappelijke pp j verklaringen g voor het mysterie, y j g van schepen p en vliegtuigen g g worden ook toegeschreven g aan menselijk j falen, het weer of technische mankementen.

Ook in Ben 10 wordt gefantaseerd over de Bermudadriehoek. Een vriend van opa Max wil een onderwaterhotel bouwen in de Bermudadriehoek. Hier is de verklaring dat op inktvis lijkende buitenaardse wezens de locatie van het onderwaterhotel gebruiken voor hun eigen plannen. Ze halen vliegtuigen en schepen weg, zodat er geen pottenkijkers zijn.

In The Bermuda Triangle Tangle, een aﬂevering van Ducktales, is een schip van Dagobert Duck verdwenen in de Bermudadriehoek. Dagobert gaat op onderzoek uit. Daar wordt als verklaring gegeven dat de Bermudadriehoek omgeven is door een dikke mist. Schepen die in de mist terechtkomen, lopen vast in het zeewier. Alle schepen worden dan gestript door de overlevenden. Uiteindelijk weet Dagobert te ontsnappen.

De ﬁctieve roman Tijdeling van Gerben Pelgröm speelt zich ook af in de Bermudadriehoek. De jongen David komt tijdens een boottochtje terecht in een wereld tussen leven en dood en moet er op het eiland Bermuda achter zien te komen hoe hij weer naar het leven kan terugkeren. Situaties, namen en plaatsen uit onderzoek zijn op een interessante manier verweven in het verhaal.

De Bermudadriehoek als inspiratiebron De Bermudadriehoek is al jaren een goede inspiratiebron voor striptekenaars en schrijvers. schrijvers In het tweede stripalbum van de stripreeks De Kiekeboes, De duivelse driehoek, speelt de Bermudadriehoek een grote rol. De gemene Timotheus Triangl ontdekt de verzonken stad Attallattanta (een woordspeling op Atlantis). Hij wil via een reusachtige hydraulische krik de stad naar de oppervlakte tillen. Er wordt een ﬁctieve verklaring gegeven voor het grote aantal vliegtuigen scheepsrampen: onder water heeft Triangl een reusachtige magneet geïnstalleerd die de schepen en vliegtuigen aantrekt. Hij gebruikt de onderdelen voor zijn krik.

slot

Het volgende schema van de tekst Het mysterie van de Bermudadriehoek is al gedeeltelijk ingevuld. Vul het verder aan met de juiste (tussen)titels. Noteer deze in de eerste kolom.

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 25

enkele kernwoorden

veld …

de mysterieuze verdwijningen.

Er bestaan dus een aantal wetenschappelijke verklaringen voor het mysterie, maar veel verdwijningen van schepen en vliegtuigen worden ook toegeschreven aan menselijk falen, het weer of technische mankementen.

schrijvers.

bevestiging

Ontkenning noch

(voorbeelden van strips)

Zwakker magnetisch

wat een volgende verklaring kan zijn voor

De Bermudadriehoek De Bermudadriehoek is al jaren een goede als inspiratiebron inspiratiebron voor striptekenaars en

graden …

noorden’, verschil 20

kompassen er niet meer goed werken,

• Door magnetische storingen zouden

Verschil tussen

methaan, zinken … ‘echt’ en ‘magnetisch

door methaan in de problemen komen.

de verdwijningen?

Zeebodem, voorraden

• Zo’n ernstige kompasafwijking kan dus een tweede verklaring zijn voor de verdwijningen.

• Behalve schepen kunnen ook vliegtuigen

Een verklaring voor

zoek …

reddingsvliegtuig

verdwenen, kompassen,

mysterieuze verhalen die we nu kennen.

legende van de

Oefenvlucht,

begon

Die verdwijningen legden de basis voor alle

Hoe de

Mysterieuze verdwijningen, boten en vliegtuigen …

Bermudadriehoek

De Bermudadriehoek wordt ook wel ‘duivelsdriehoek’ genoemd door die geheimzinnige verdwijningen, waarvoor tot op vandaag nog altijd geen echte verklaringen zijn gevonden.

Duivelsdriehoek

Is er dan echt niets meer aan de hand met deze Bermudadriehoek, plek? mysterie

sleutelzin

Als je die woorden zou verbinden tot een woordgroep of zin, heb je het belangrijkste uit dat stukje samengevat. Plaats die woorden in het schema waar ze nog ontbreken (in de derde kolom).

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

3 Markeer nu in de tekst in elk deeltje waarvan je hierboven een sleutelzin plaatste enkele belangrijke woorden. We noemen ze kernwoorden.

slot

midden

inleiding

(tussen)titel

2 Ga in de tekst op zoek naar de sleutelzinnen. Plaats die op de juiste plaats in het schema (in de tweede kolom).

Opdracht 18

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

FOCUS

1 n

02/09/16 14:26

FOCUS op … leestekens

We leren hier meer over op p. 115.

4 ALLERLEI TEKSTEN

De Bermudadriehoek is al jaren een goede inspiratiebron voor striptekenaars en schrijvers. In het tweede stripalbum van de stripreeks De Kiekeboes, De duivelse driehoek, speelt de Bermudadriehoek een grote rol. De gemene Timotheus Triangl ontdekt de verzonken stad Attallattanta (een woordspeling op Atlantis). Hij wil via een reusachtige hydraulische krik de stad naar de oppervlakte tillen. Er wordt een fictieve verklaring gegeven voor het grote aantal vliegtuigen scheepsrampen: onder water heeft Triangl een reusachtige magneet geïnstalleerd die de schepen en vliegtuigen aantrekt. Hij gebruikt de onderdelen voor zijn krik.

Opdracht 20 Plaats de juiste leestekens in het fragment.

4.10

Opdracht 19 Onderstreep in de alinea Hoe de legende van de Bermudadriehoek begon de signaalwoorden die een tijd aangeven.

In je bronnenboek vind je een samenvattende kenniskoffer over de signaalwoorden.

4 ALLERLEI TEKSTEN

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 26

02/09/16 14:26

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Vorig schooljaar leerde je al kernwoorden en woordgroepen noteren tijdens het luisteren. Je weet ook al hoe je een eenvoudig schema van een beluisterde tekst kunt maken. Vragen over de tekst correct beantwoorden kun je ook al. Dat oefenen we dit schooljaar verder in.

KIJKEN

5 Oren open en blik op scherp! DVD

Wie zijn de ontvangers?

Wie is de zender?

Wat wil je erover bijleren, te weten komen?

Wat weet je er al over?

Wat is het onderwerp?

Voorbereiden

Wat is het tekstdoel?

Wat moet je straks uitvoeren?

Hoeveel keer krijg je het fragment te zien / te horen?

Wat bekijk / beluister je?

Oriënteren

VOOR het kijken en luisteren

Daarna voer je opdracht 2 uit.

Voer opdracht 1 uit.

Is er een tweede luisterbeurt, vul die woorden dan aan met nog enkele woorden. Plaats ze samen in een woordgroep.

Noteer belangrijke woorden die iets meer vertellen over het onderwerp.

Luister geconcentreerd.

Kijk en luister naar een korte informatieve reportage over producten die we in de supermarkt kopen waarvan een zogenoemde ‘light’-versie wordt gemaakt.

Uitvoeren

TIJDENS het kijken en luisteren

Is light echt wel light?

Beluister en bekijk de reportage over ‘light’-producten.

5.1 Is light echt wel light?

5 OREN OPEN EN BLIK OP SCHERP!

Weet je nu wat je wilde weten over het onderwerp?

Waarom wel/niet?

Verliep het luisteren vlot?

Reﬂecteren

NA het kijken en luisteren

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 27

02/09/16 14:26

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Lightproducten die ik thuis weleens eet.

Wat ik misschien vanaf nu wel in de lightversie zou eten of drinken.

Na het groepsgesprek komen we tot het besluit dat het wellicht zinvol is om deze producten in de lightversie aan te schaffen:

Opdracht 3 Persoonlijk antwoord. Vul de tabel aan en wissel daarna in een kort groepsgesprekje met drie of vier klasgenoten je mening uit. Vooraf kun je via de links op focus.deboeck.com nog wat informatie vinden over lightproducten.

• Gewone producten zijn best oké; neem er iets minder van en uiteindelijk betaal je ook minder.

• Zolang je de hoeveelheden respecteert, is light oké. Eet dus niet meer dan nodig van die producten.

• Er zit veel meer suiker in!

• Die producten zijn wel duurder!

• Het is een trend: we willen gezonder leven, dus kopen we lightproducten.

• Op de verpakking moet deze vermelding staan: minstens -30 % vet en calorieën.

Mogelijk antwoord:

Opdracht 2 Deze opdracht kun je alleen of in duo’s uitvoeren. Plaats vijf belangrijke elementen uit de reportage na elkaar in een woordgroep of in zinsverband. Zo heb je de reportage meteen kort samengevat.

Opdracht 1 Noteer kernwoorden over het fragment in een woordgroep.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

DVD

Wie zijn de ontvangers?

Wie is de zender?

Wat wil je erover bijleren, te weten komen?

Wat weet je er al over?

Wat is het onderwerp?

Voorbereiden

Wat is het tekstdoel?

Wat moet je straks uitvoeren?

Hoeveel keer krijg je het fragment te zien / te horen?

Wat bekijk / beluister je?

Oriënteren

VOOR het kijken en luisteren

Voer de opdrachten uit die bij de tekst horen.

Is er een tweede luisterbeurt, vul die woorden dan aan met nog enkele woorden. Plaats ze samen in een woordgroep.

Noteer belangrijke woorden die iets meer vertellen over het onderwerp.

Luister geconcentreerd.

Uitvoeren

TIJDENS het kijken en luisteren

Vincent Kompany bedankt

Beluister en bekijk de reportage. Voer daarna de opdrachten uit.

5.2 Iedereen beroemd!

5 OREN OPEN EN BLIK OP SCHERP!

Weet je nu wat je wilde weten over het onderwerp?

Waarom wel/niet?

Verliep het luisteren vlot?

Reﬂecteren

NA het kijken en luisteren

5 OREN OPEN EN BLIK OP SCHERP!

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 28

Meester Joost gooide weleens met de bordenwisser naar hem, maar hij miste altijd.

Wat vertelt Vincent precies over de ‘bordenwisser’ in de klas?

Hij moet uitgedaagd worden om beter te worden.

Wat is er nodig bij Vincent om ‘beter’ te worden?

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

zijn.

Op die manier is meester Joost bij hem als hij een wedstrijd speelt. Dat kan voor hem een steun

8 Waarom heeft Vincent een handtekening nodig van meester Joost?

• Hij heeft nog wat spieren over van vroeger (toen hij veel spieren had).

• Hij ziet er jonger uit dan ik dacht.

6 Dit zegt Vincent over meester Joost:

vaandel draagt.

• Hij denkt dat hij hem normen en waarden heeft bijgebracht die hij nu nog altijd hoog in het

• Hij was niet echt moeilijk, maar moest weleens terechtgewezen worden.

• Vincent is groter en steviger geworden.

5 Noteer twee kenmerken die meester Joost geeft over Vincent:

Vincent heeft mooie herinneringen overgehouden aan het jaar in de klas bij meester Joost.

Hij was het hardst voor hem, maar deed hem ook lachen.

3 Waarom keek en kijkt Vincent nog steeds op naar meester Joost?

Hij is naar een Nederlandstalige school gegaan en heeft daar Nederlands leren spreken.

2 Zijn ouders waren Franstalig. Hoe heeft Vincent Nederlands geleerd?

bijzondere stad maken.

• Brussel heeft veel problemen, maar er zijn ook veel andere dingen die Brussel tot een

• In Brussel zijn er veel andere culturen.

• Hij heeft in Brussel veel drama maar ook plezier meegemaakt.

• Vincent vertelt dat hij in Brussel geboren en getogen is.

Mogelijke antwoorden:

1 Vincent Kompany is een ‘Brusselaar’, een echt ‘ketje’. Som drie zaken op die hij over Brussel vertelt.

Opdracht 4

bro

02/09/16 14:26

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

Waar je aandacht aan moet besteden:

volwassenen

informatieve tekst krantenartikel

e Welke soort tekst is dit? f

Welk type tekst is dit?

informeren

d Wat is het tekstdoel?

6 PEN EN PAPIER

kinderen stelen televisies

b Wat is de boodschap? Wie is of zijn de ontvangers (= het lezerspubliek)?

auteur: tdk (De Standaard = de krant)

a Wie is de zender?

Opdracht 1 1 Lees het krantenartikel in je bronnenboek. Beantwoord daarna de vragen.

Wat vlot lukte:

Vorig schooljaar leerde je onder andere een weekplanning, een vertrouwelijke brief of e-mail en een tekst over jezelf schrijven. Weet je nog wat (minder) vlot lukte bij het schrijven? Persoonlijk antwoord.

6.1 Het verslag bij een foto

Je schrijft een verslag bij een foto en kiest daarbij de juiste schrijfstrategie. Je ontwerpt op een creatieve manier een ﬂaptekst bij een boekcover of dvd-hoes.

KIJKEN

6 Pen en papier

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 29

bro

02/09/16 14:26

Kladwerk = een tekst die nog aangepast kan worden

Welke boodschap moet je schrijven?

Voorbereiden

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Overloop het Evaluatieformulier Schrijven op p. 65.

Gegevens verzamelen.

Wat is de bedoeling van de boodschap?

Voor wie moet je schrijven?

Wat is het onderwerp?

vermeld

hoofdzaken en details worden

Plaats, tijdstip, personages,

Welke speciale kenmerken heeft de tekst?

Pas zinnen aan, gebruik tekenende woorden, verbeter spelfouten …

Lees de tekst opnieuw.

Nakijken en herwerken

Laat de tekst even rusten.

Bouw keurige zinnen die niet te kort, maar ook niet overdreven lang zijn.

Plaats de gegevens op een rijtje, in een logische volgorde.

Uitvoeren

Oriënteren

een verslag

TIJDENS het schrijven

VOOR het schrijven

Een verslag maken

Staat alle nodige informatie in je tekst?

Waarom wel/niet?

Verliep het schrijven vlot?

Reﬂecteren

NA het schrijven

Opdracht 2 Nu moet je aan de slag. In de schrijfkaders op p. 59-60-61 zie je enkele foto’s. Daarbij moet je een verslag schrijven. Kruip in de huid van iemand die het zag of meemaakte. Denk aan wat je ondertussen hebt geleerd over het (nieuws)verslag. Raadpleeg de kenniskoffer en houd rekening met de schijftips in je bronnenboek. Je kunt gebruikmaken van het schrijfkader bij de foto. Wie meer schrijfvrijheid wil, kan op een los blad noteren. We geven een drietal mogelijkheden, maar je kunt uiteraard zelf een foto kiezen en daar een verslagje bij schrijven.

Persoonlijk antwoord.

2 Som enkele zaken op waarvan jij vindt dat het speciale kenmerken zijn van dit type tekst.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

De volgende morgen

De gevolgen waren

Plots viel het licht uit en

Nadat de kopieën

Als allerlaatste ging hij

Er moest op kantoor nog veel

Gisteren kwam

Verslag 1

6 PEN EN PAPIER

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 30

02/09/16 14:26

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

We kunnen stellen dat

Als kers op de taart

Opmerkelijk was

Halverwege het optreden

In het begin

Een uitverkocht(e)

Gisteren vond in het

Verslag 2

zag

een optreden plaats van

opnieuw

Kortom,

De ticketverkoop

Daarbij

Als er toch één topnummer moet worden uitgekozen, dan is het

Je adem stokt als

Het wordt pas echt onwaarschijnlijk als

Ook fenomenaal is

Heel spectaculair zijn

Een verzameling van

Deze maand is in

Verslag 3

6 PEN EN PAPIER

te bewonderen.

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 31

bro

02/09/16 14:26

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

De tweedejaars in de klas van mijnheer Maton maakten heel wat geslaagde resultaten. Bewonder ze in het groot in je bronnenboek! Het stappenplan vind je bij ‘uitvoeren’.

Maak een dvd-hoes met bijbehorende tekst op de achterkant. Jij bent de regisseur van de ﬁlm. Of maak een cover en een ﬂaptekst van een boek dat jij zogezegd geschreven hebt. Straks ligt het in de boekhandel.

Opdracht 3 Een creatieve opdracht! Misschien zou je zelf weleens de regisseur van een ﬁlm willen zijn of de auteur van een aangrijpend boek. Met een beetje fantasie kan dat wel!

6.2 Een flaptekst bij een zelf ontworpen cover van een boek of dvd-hoes

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* origineel: apart, bijzonder, verrassend

Overloop het Evaluatieformulier Schrijven op p. 66.

Schrijf je er een tijdstip bij of niet?

Gegevens verzamelen = woordspin maken

Wat is de bedoeling van de boodschap?

Voor wie moet je schrijven?

Wat is het onderwerp?

Voorbereiden

Welke speciale kenmerken heeft de tekst?

Reﬂecteren

NA het schrijven

6 PEN EN PAPIER

Staat alle nodige informatie erop?

Waarom wel/niet?

Verliep het schrijven vlot?

de biograﬁe: levensbeschrijving

Nakijken en herwerken Lees de tekst opnieuw. Pas zinnen aan, gebruik tekenende woorden, verbeter spelfouten …

Laat de tekst even rusten.

Kladwerk = een tekst die nog aangepast kan worden Bouw keurige zinnen die niet te kort, maar ook niet overdreven lang zijn.

Al die gegevens mogen verzonnen zijn.

3 Flaptekst (achterkant) Hierin plaats je een korte biograﬁe* van de auteur, bekroningen van zijn of haar werk, een korte weergave van het verhaal (maar geen ontknoping!), het ISBN-nummer (met een streepjescode), de naam en het logo van de uitgeverij.

2 Rug van het boek of de dvd-hoes Vermeld hierop de naam van de auteur, de titel van het boek en eventueel het logo.

Wat je zeker moet vermelden: titel, naam van de uitgeverij, logo van de uitgeverij, naam van de auteur.

1 Cover Ontwerp een boekenkaft of dvd-hoes. Ga creatief te werk. Zorg voor een originele* afbeelding, leuke foto’s, een goede kleurencompositie …

Uitvoeren

Oriënteren Welke boodschap moet je schrijven?

TIJDENS het schrijven

Een cover en ﬂaptekst of een dvd-hoes maken VOOR het schrijven

Hoe ga je te werk?

6 PEN EN PAPIER

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 32

02/09/16 14:26

64 DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR * het taalregister: aangepast taalgebruik naargelang de situatie, bv. AN, dialect

Gericht op het doelpubliek?

gepastheid

Begrijpelijke taal? Kan iedereen volgen?

duidelijkheid

Ontbreken er elementen? Voldoende of te veel?

volledigheid

Volgens de opdracht?

correctheid

beoordeling leerling

Klas:

Nr.:

beoordeling leerkracht opmerkingen

a bhf a bhf

EVALUATIEFORMULIER SCHRIJVEN – VERSLAG

Creatief aangepakt?

aantrekkelijkheid

Klad

Naam: Schrijfopdracht: Datum:

inhoud boodschap zender ontvanger

structuur

Is de tekstopbouw duidelijk? (inl., midden, slot / alinea’s / signaalwoorden) Is de zinsbouw duidelijk?

taalgebruik Taalzuiver? Passend taalregister*? (zinsbouw, woordkeuze) code lay-out (verzorgd – creatief) vorm kanaal

spelling gebruik van leestekens (interpunctie)

bonus

Een tip uit een vorige opdracht was:

Hield je rekening met een vorige tip? JA = +1 NEE = -1

EINDBEOORDELING

6 PEN EN PAPIER

TOP TIP Je leerkracht bepaalt welke onderdelen geëvalueerd worden en kan onder de icoontjes de te verdienen punten plaatsen (bv. 2 – 1,5 – 1 – 0). Is het de bedoeling dat je elkaar beoordeelt? Je leerkracht bepaalt vooraf wat je kunt beoordelen.

Nr.:

COVER/FLAPTEKST/DVD-HOES

Volgens de opdracht?

correctheid

EVALUATIEFORMULIER SCHRIJVEN

Is de zinsbouw duidelijk?

beoordeling leerkracht

opmerkingen

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* het taalregister: aangepast taalgebruik naargelang de situatie, bv. AN, dialect

gebruik van leestekens (interpunctie)

lay-out (verzorgd – creatief)

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Ontbreken er elementen? Voldoende of te veel?

volledigheid

Klas:

Naam:

Begrijpelijke taal? Kan iedereen volgen?

duidelijkheid

beoordeling leerling

Schrijfopdracht:

Gericht op het doelpubliek?

gepastheid

a bhf a bhf

Datum:

Creatief aangepakt?

aantrekkelijkheid

inhoud boodschap zender ontvanger

Is de tekstopbouw duidelijk? (inl., midden, slot / alinea’s / signaalwoorden)

structuur

Taalzuiver? Passend taalregister*? (zinsbouw, woordkeuze) taalgebruik

spelling vorm kanaal

Hield je rekening met een vorige tip? JA = +1 NEE = -1 Een tip uit een vorige opdracht was: bonus

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 33

EINDBEOORDELING

02/09/16 14:26

Je leerkracht bepaalt welke onderdelen geëvalueerd worden en kan onder de icoontjes de te verdienen punten plaatsen (bv. 2 – 1,5 – 1 – 0). Is het de bedoeling dat je elkaar beoordeelt? Je leerkracht bepaalt vooraf wat je kunt beoordelen.

TIP

TOP

Overloop het Evaluatieformulier Spreken op p. 68.

Stel een stappenplan op. Waarover praat je eerst? Wat volgt? Hoe sluit je af? Waar plaats je je cover of dvd-hoes?

Je werkt met je uitgewerkte boekcover of dvd-hoes.

Hoe pak je het aan?

Voorbereiden

Let op je houding, de plaats vooraan in de klas of in het groepje.

Je stelt je boekcover of dvdhoes voor aan je klasgenoten: in kleine groepjes of voor de klas. Kijk het publiek aan. Verzorg je taal.

De presentatie zelf

Uitvoeren

Oriënteren Wat moet je doen?

TIJDENS het spreken

VOOR het spreken

Reﬂecteren

NA het spreken

6 PEN EN PAPIER

Wat pak je de volgende keer anders aan?

Waarom wel/niet?

Verliep het vlot?

Hoe ging het?

Een boekcover of dvd-hoes voorstellen

Opdracht 4 Uitbreiding Je leerkracht kan nu de opdracht geven om je boekcover of dvd-hoes voor te stellen aan de klas of in kleine groepjes aan je medeleerlingen.

6 PEN EN PAPIER

Spreekplan – spreekschema (voorbereiding, gebruik): noteerde je kernwoorden? presenta- goede openingszin/afsluiter tie (oog)contact met het publiek

uitspraak

stemgebruik (intonatie*, volume, tempo)

Taalzuiver? Passend taalregister? (zinsbouw, woordkeuze)

beoordeling leerling beoordeling leerkracht

Spreekopdracht:

opmerkingen

a bhf a bhf

Datum:

Nr.:

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* de articulatie: duidelijke uitspraak de intonatie: toonhoogte van woorden en zinnen

Volgens de opdracht? correctheid

IETS VOORSTELLEN

Ontbreken er elementen? volledigheid

Klas:

Naam:

articulatie*

taal

Is de taal begrijpelijk? Kan iedereen volgen? duidelijkheid inhoud

Gericht op het doelpubliek? gepastheid

Hield je rekening met een vorige tip? JA = +1 Nee = -1 Een tip uit een vorige opdracht was: bonus

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 34

EINDBEOORDELING

EVALUATIEFORMULIER SPREKEN

02/09/16 14:26

TIP

TOP

aantrekkelijkheid Creatief aangepakt?

spreekdurf, vlotheid

LEZEN

LUISTEREN

SCHRIJVEN

SPREKEN

Uitvoeren

Oriënteren

geleden leefde, maar een hedendaags ﬁguur mag ook.

* Dat kan iemand zijn die lang

Kijk het publiek aan.

Verzorg je taal en uitspraak; articuleer goed.

Waar moet je in de toekomst op letten? -

Hoe ging het? +

Reﬂecteren

NA het spreken

7 AAN HET WOORD

Bekijk het Evaluatieformulier Spreken op p. 75. Zo weet je waarop je straks beoordeeld zult worden.

Hoe pak je het aan? Maak een klad of vul ter voorbereiding het spreekkader in. • Wie stel je voor? • Wat weet je al over hem/haar? • Welke informatie wil je nog opzoeken? • Welke inleiding voorzie je? Je zou kunnen vertellen waarom je die persoon gekozen hebt. • Houd het kort (min. 1 min., max. 2 min.) en vooral boeiend. • Verwerk het voorwerp in je presentatie door het toe te lichten of er iets mee te doen. • Hoe sluit je passend af? • Stel een blaadje met kernwoorden op als geheugensteun.

Voorbereiden

Praat rustig; kijk af en toe eens op je blaadje!

Begin met je openingszin en vergeet niet om passend af te sluiten.

Heb je je blaadje met kernwoorden bij de hand?

De presentatie zelf

TIJDENS het spreken

VOOR het spreken

Een personage voorstellen

Wat moet je doen? Stel jezelf voor als een beroemd persoon (een held, idool, acteur, kunstenaar, sporter, Nobelprijswinnaar …).* Kies iemand die je sterk aanspreekt of inspireert vanwege zijn/haar genialiteit, talent, karakter, kenmerken … Breng één voorwerp mee dat duidelijk verwijst naar die persoon.

Opdracht 1

7.1 In de huid van …

Je leeft je in een personage in en stelt hem of haar voor. Je stelt een werkje voor. Je stelt met enkele klasgenoten een onderwerp of thema voor.

KIJKEN

7 Aan het woord

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 35

02/09/16 14:26

Een personage voorstellen

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Slot:

Inleiding:

→ verwijzing naar

Voorwerp:

•

Geraadpleegde bronnen:

•

Bijzondere kenmerken, wetenswaardigheden, talenten … (Informatie)

Tijd:

Beroemdheid:

Spreekkader

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

(Welke periode?)

Sluit passend af en bedank je publiek.

Kijk het publiek aan.

Verzorg je taal en uitspraak, articuleer goed.

Waar moet je in de toekomst op letten? -

Hoe ging het?

Reﬂecteren

NA het spreken

* expliciet: in duidelijke woorden en met nadruk

7 AAN HET WOORD

Bekijk het Evaluatieformulier Spreken op p. 76. Zo weet je waarop je straks beoordeeld zult worden.

Maak een blaadje met kernwoorden als geheugensteun.

Maak de structuur ook duidelijk voor je publiek. Dat kan door expliciet* aan te geven waarover je het wilt hebben, met notities op het bord of een eenvoudige PowerPoint.

Maak een duidelijke en aantrekkelijke inleiding. Je moet de aandacht van je publiek trekken en het onderwerp van de presentatie voorstellen.

Noteer de structuur van je uiteenzetting eventueel op een kladblad (of gebruik het spreekkader).

Hoe pak je het aan?

Praat rustig; kijk af en toe eens op je blaadje!

Blaadje met kernwoorden bij de hand?

Nadat het opzoekingswerk achter de rug is, kun je de presentatie beginnen voor te bereiden. Voorbereiden

Leg het materiaal dat je nodig hebt tijdens de presentatie vooraf klaar.

De presentatie zelf

Uitvoeren

TIJDENS het spreken

Een werkje voorstellen

Je stelt een werkje (bv. een moodboard, collage, gedichtenbundel ...) aan de klas voor.

Wat moet je doen?

Oriënteren

VOOR het spreken

Opdracht 2

7.2 Een werkje voorstellen

7 AAN HET WOORD

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 36

02/09/16 14:26

Een werkje voorstellen

(Reden? Kenmerken? Details? …)

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Slot:

(Wat? Bedoeling? Vorm? ...)

Presentatie

Inleiding:

Onderwerp/ontwerp:

Spreekkader

Maak individueel een blaadje met kernwoorden als geheugensteun.

Sluit passend af en bedank je publiek.

Maak de structuur ook duidelijk voor je publiek. Dat kan met notities op het bord of een eenvoudige PowerPoint.

Wissel de sprekers voor de uiteenzetting af.

Maak een duidelijke en aantrekkelijke inleiding. Je moet de aandacht van je publiek trekken en het onderwerp voorstellen.

Noteer de structuur van je uiteenzetting eventueel op een kladblad (of gebruik het spreekkader) en duid er de namen van je teamleden op aan. Zo weet je wie wat moet doen.

Maak duidelijke afspraken en verdeel het werk eerlijk.

Hoe pak je het aan?

Voorbereiden

Let op je houding als je zelf niet aan het woord bent. Luister zelf ook naar de spreker.

Kijk het publiek aan als je aan de beurt bent.

Verzorg je taal en uitspraak; articuleer goed.

Praat rustig; kijk af en toe eens op je blaadje!

Blaadje met kernwoorden bij de hand?

Maak de laatste afspraken voor je start. Tijdens de presentatie past het niet om nog vlug wat af te spreken.

Stel met enkele klasgenoten een onderwerp of thema voor. Nadat het opzoekingswerk of de uitwerking achter de rug is, kun je afspreken hoe je de taak aan de klas zult voorstellen.

De presentatie zelf

Uitvoeren

TIJDENS het spreken

Een groepspresentatie

Wat moet je doen?

Oriënteren

VOOR het spreken

Opdracht 3

7.3 Een groepspresentatie

7 AAN HET WOORD

Waar moet je in de toekomst op letten? -

Hoe ging het?

Reﬂecteren

NA het spreken

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 37

02/09/16 14:26

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Slot:

(Gevolgen? Oplossingen? …)

(Probleem? Oorzaak? …)

Groepspresentatie

Presentatie

Inleiding:

Onderwerp:

Spreekkader

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Wie spreekt?

Naam:

Klas: beoordeling leerling beoordeling leerkracht

Spreekopdracht:

Nr.:

opmerkingen

EVALUATIEFORMULIER SCHRIJVEN

articulatie* stemgebruik (intonatie*, volume, tempo)

EEN PERSONAGE VOORSTELLEN

* de articulatie: duidelijke uitspraak de intonatie: toonhoogte van woorden en zinnen

a bhf a bhf

Datum: Taalzuiver? Passend taalregister? (zinsbouw, woordkeuze) taal

uitspraak Spreekplan – spreekschema (voorbereiding, gebruik): noteerde je kernwoorden? presenta- goede openingszin/afsluiter tie (oog)contact met het publiek spreekdurf, vlotheid

Inhoud

Is de taal begrijpelijk? Kan iedereen volgen?

duidelijkheid

Ontbreken er elementen?

volledigheid

Volgens de opdracht?

correctheid

gepastheid

Gericht op het doelpubliek?

aantrekkelijkheid Creatief aangepakt? bonus

Een tip uit een vorige opdracht was:

Hield je rekening met een vorige tip? JA = +1 Nee = -1

EINDBEOORDELING

7 AAN HET WOORD

EEN WERKJE VOORSTELLEN

Spreekplan – spreekschema (voorbereiding, gebruik): noteerde je kernwoorden? presenta- goede openingszin/afsluiter tie (oog)contact met het publiek

uitspraak

stemgebruik (intonatie*, volume, tempo)

Taalzuiver? Passend taalregister? (zinsbouw, woordkeuze)

beoordeling leerling beoordeling leerkracht

Spreekopdracht:

opmerkingen

a bhf a bhf

Datum:

Nr.:

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* de articulatie: duidelijke uitspraak de intonatie: toonhoogte van woorden en zinnen

Volgens de opdracht? correctheid

EVALUATIEFORMULIER SCHRIJVEN

Ontbreken er elementen? volledigheid

Klas:

Naam:

articulatie*

taal

Is de taal begrijpelijk? Kan iedereen volgen? duidelijkheid Inhoud

Gericht op het doelpubliek? gepastheid

Hield je rekening met een vorige tip? JA = +1 Nee = -1 Een tip uit een vorige opdracht was: bonus

EINDBEOORDELING

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 38

1 bro

4 n

02/09/16 14:26

TIP

TOP

aantrekkelijkheid Creatief aangepakt?

spreekdurf, vlotheid

het

Het

bundel

het

trui met rits of knopen

woud

Wie neemt

het stof

de stof

weefsel, textiel

die ze op de markt gekocht had.

kleine, droge deeltjes die neerslaan op voorwerpen

van de meubels af?

2 Voor haar nieuwe jurk gebruikte ze

De of het stof?

Opdracht 2 Ook deze woorden komen voor met de én het. Er is weer een verschil in betekenis. Vul in elke zin een woord in en schrijf er het juiste bepaald lidwoord voor. Rechts noteer je een korte verklaring.

8 TAAL

persoon die bezoekers binnen- en uitlaat

portier of we hier kunnen parkeren.

vest achteloos over een stoel.

naaldbos meer bestand tegen brand dan

deur

gracht

loofbos?

sleutelbos met de autosleutel niet meer.

vest vonden duikers verscheidene wapens.

portier van de auto sluit niet meer goed.

6 Vraag eens aan de

5 Ze gooide het

Na een vermoeiende wandeling vond pa

2 Bij het dreggen in

Opdracht 1 Welk bepaald lidwoord ontbreekt in de zinnen? Vul aan. Noteer ook kort de betekenis van het gemarkeerde woord.

In de volgende opdrachten oefen je de woorden uit de tekst Alles of niets.

Je kent de betekenis van de woorden. Je gebruikt de woorden in een zin, situatie ...

8.1 Alles of niets

8 Taal

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 39

02/09/16 14:26

De stof

de weer

Het mens

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

beschermer

uithangt?

bal

dansfeest

ontmoette ze de prins van haar dromen.

het weer

schiep.

(informeel taalgebruik) vrouw

van hiernaast werkt me op de zenuwen!

wezen dat kan denken en praten

de mens

temperatuur, bewolking, wind ...

voorspellen?

in de weer zijn: met iets bezig zijn

met de voorbereidingen van het feest.

gemaskerde

voorwerp om mee te spelen en te sporten

in de tuin van onze buurman.

de beest uithangen (uitdr.): zich misdragen

dier

dat al dagen opgesloten zat, weer vrij.

14 Hij is er rotsvast van overtuigd dat God

De of het mens?

13 Kun jij net zo goed als Frank

12 Ze is al vroeg in

De of het weer?

het

10 Jan schopte de bal

De of het bal?

11 Tijdens

vulling

past niet in mijn vulpen.

9 Is het nu echt nodig dat je de beest

8 Hij liet het beest

moeten verder tekenen.

VIKIPQEXMK LIVLEEPHI ¿KYVIR

De patroon heilige van de schilders is Sint-Lucas.

De patroon

De of het beest?

De kleuters krijgen een oefening waarbij ze het patroon

onderwerp

die je hebt gestudeerd, moet je blijven kennen.

De of het patroon?

bijten.

in het stof bijten (uitdr.): neervallen

3 Het team van Herman deed de tegenstander in het stof

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

De pad

Het pad

huis haalt.

het spoor

overzet

26 De ruiter inspecteerde de spoor

had hij vergeten.

goede

spoor

metalen beugel om een rijlaars met een pinnetje

aan zijn laars.

op het goede spoor zitten (uitdr.): goed op weg zijn

het

afdruk op de grond

van de vos makkelijk volgen in de sneeuw.

treinrails

over te steken als de slagbomen naar beneden zijn.

metalen spiraal

de veer

nemen om de rivier over te kunnen.

huidbedekking van een vogel

25 Ik wist niet hoe eraan te beginnen, maar nu zit ik op

24 De jager kon het spoor

23 Het is dwaas

De of het spoor?

vaartuig

zou ongeluk brengen als je hem in

22 Hij kreeg het horloge bijna helemaal in elkaar. Enkel

het veer

pauwen veer

21 Op deze plaats moet je

De of het veer?

aangeboden. Daarmee gaan we volgende zomer varen.

dat op het internet te koop werd

het jagen

kwam hij zwaar ten val omdat hij plots moest uitwijken.

dier dat lijkt op een kikker

lijkt op een kikker, maar heeft een bobbelige huid.

smalle weg

is glad! Kijk uit bij het stappen.

19 Mijn vader kocht het jacht

18 Tijdens de jacht

De of het jacht?

De of het pad?

8 TAAL

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 40

02/09/16 14:26

de pumps

5 pump(s)

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

de coffeeshop

de/het tissue

de bonus

de goulash

Nederlands woord

4 coffeeshop (Am. Eng.)

ENGELS

3 tissu

FRANS

2 bonus

LATIJN

1 Gulasch < Hong. gulyás

DUITS

X X

schoenen met hoge hak

onveranderd overgenomen

softdrugswinkel

papieren zakdoekje

extraatje

Hongaars vleesgerecht

betekenis

aangepast

Opdracht 3 Veel Nederlandse woorden zijn van oorsprong vreemde woorden. Heeft het woord zich aan het Nederlands aangepast of hebben we het vreemde woord overgenomen? Zet een kruisje in de juiste kolom en noteer ook de betekenis.

het vest

de bos

de coffeeshop

het portier

verzeild geraakt

Door met slechte vrienden op te trekken was hij in de criminaliteit terechtgekomen. terechtgekomen

ijsbeerde

Ze kon het niet meer aanzien dat hij rusteloos heen en weer liep liep.

beteuterd

Toen de president uitgejouwd werd, verliet hij teleurgesteld en verbaasd tegelijk de zaal.

voor terugdeinzen

6 Je moet er niet bang voor zijn de hond te aaien; hij doet niemand kwaad.

bluffen

5 ‘Ik wil niet opscheppen opscheppen,’ zei hij, ‘maar ik ben gewoon de beste.’

uit voorzorg

3 De buurtbewoners worden geëvacueerd om iets ergs te voorkomen voorkomen.

troosteloze

2 De kampioen van vorig jaar staat op een sombere laatste plaats na het wegvallen van de trainer.

Opdracht 5 Vervang wat gemarkeerd is door een woord uit de kenniskoffer in je bronnenboek.

de tissue

de pumps

Opdracht 4 Wat wordt hier voorgesteld? Noteer ook het passende bepaald lidwoord.

8 TAAL

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 41

Mijn kleine broertje lust

alles, behalve

verzeild raken – troosteloos

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

5 bonus – bij de les blijven

3 terugdeinzen – de coffeeshop

2 de pumps – het vest

het mens – de bos

X E M D P

T E E R D

8 TAAL

¿ RERGMIIP EHZMWIYV

8 TAAL

3 Hij/zij analyseert de ﬁnancieel-economische situatie van een bedrijf. Hij/zij kijkt daarbij niet alleen naar het bedrijf zelf, maar ook naar de omgeving.

accountant

2 Hij/zij is de permanente en wettelijke raadgever van bedrijven op vlak van administratie, boekhouding en fiscaliteit. Hij/zij organiseert dus de boekhouding, controleert rekeningen en geeft economisch, financieel en fiscaal advies.

producer

Opdracht 9 Welk beroep oefenen deze personen uit? 1 Hij/zij is voornamelijk bezig met het organiseren van producties: zorgen voor de nodige voorzieningen, materialen en mensen. Hij/zij is een organisator en budget- en tijdsbewaker.

gebruik van het openluchtzwembad.

L T

S W D

Opdracht 8 Welke woorden uit de kenniskoffer vind je in het rooster terug? Je kunt de woorden horizontaal, verticaal en diagonaal lezen.

In de volgende opdrachten oefen je de woorden uit de tekst Voor ik doodga.

gretig

dat ze de dader niet konden vatten.

bro

Tijdens het warme weer maakten de jongeren

beteuterd

van 5 miljoen euro in

Je kent de betekenis van de woorden. Je gebruikt de woorden in een zin, situatie …

8.2 Voor ik doodga

Opdracht 7 Maak met de woorden een goedgebouwde zin. Gebruik minstens acht woorden in je zin. Persoonlijk antwoord.

3 De agent antwoordde ietwat

aandelen.

bonus

spinazie. Dat mag je hem niet aandoen.

2 De topmanagers kregen naast hun riante jaarsalaris samen nog een

alles, behalve – bonus – gretig – bluffen – troosteloos – terugdeinzen – ijsberen – beteuterd

Opdracht 6 Vul de zinnen aan met het passende woord. Kies uit:

tissue

10 Heeft iemand een papieren zakdoekje voor Lisa?

allesbehalve

9 De onderhandelingen die gevoerd werden, verliepen helemaal niet vlot.

gretig

8 De werkgever deed een aanlokkelijk voorstel waar hij verlangend op inging.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

02/09/16 14:26

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 42

02/09/16 14:26

Geef de persoon kraaienpootjes.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Persoonlijk antwoord.

Duid het silhouet aan.

= streng berispen

! HI ^EEO ÀMRO EERTEOOIR

Opdracht 11 Teken wat gevraagd wordt.

iemand de les lezen

de koe (stier) bij de horens vatten (pakken)

= heel verbaasd zijn over iets

ergens steil van achterover slaan

= beginnen

van wal steken

Opdracht 10 Naar welke uitdrukking verwijzen deze afbeeldingen? Wat betekent de uitdrukking?

Persoon Persoon

Wie kijkt eerder geagiteerd? Wie kijkt eerder meewarig? 2

Opdracht 13 Beantwoord samen met je buur deze vragen. • Wie verdient volgens jullie roem? Om welke reden? • Wie is het grootste icoon in de popwereld? Waarom? • Is de alternatieve geneeskunde even doeltreffend als de klassieke geneeskunde? Waarom (niet)? • Wat doen jullie tussen de middag op school? • Werd je al eens lokaal verdoofd? Om welke reden? • Wat doe je het best als iemand geagiteerd reageert? • Welke plichtplegingen moet een burgemeester bijvoorbeeld nakomen? (2) • Wat past het best bij jou of je buur: onbeholpen of parmantig?

Licht je keuze toe.

Persoon

Wie kijkt eerder gretig?

Persoon

Persoonlijk antwoord.

Wie kijkt eerder parmantig?

Opdracht 12

8 TAAL

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 43

bro

bloedplaatjes + immuunsysteem

de dokter

geagiteerd

de ﬁnancieel adviseur

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Lees het gesprek samen met je klasgenoot hardop. Hij of zij moet het leugentje weten te vinden.

Noteer een zestal vragen die je hem of haar zou kunnen stellen. Geef meteen ook mogelijke antwoorden (baseer je daarvoor op je persoonlijke kennis van deze persoon of weetjes op het internet). In zowel je vraag als je antwoord moet een nieuw woord verwerkt zitten dat je zag in de kenniskoffers in je bronnenboek. Markeer dat woord telkens. In je antwoorden moet ook ergens één leugentje verwerkt zitten.

Wellicht is een ontmoeting met een (wereld)ster of een bekend persoon naar wie je opkijkt niet meteen mogelijk. Maar stel dat dit toch zou lukken, met wie zou je dan wel een gesprek willen hebben?

Opdracht 15 In deze opdracht oefen je de nieuwe woorden uit de teksten Alles of niets en Voor ik doodga.

degraderen + steil van achterover slaan

6 de kantinebaas

icoon + een zweempje

5 de producer

informeel + tussen de middag

3 de plastisch chirurg

lokaal + formeel

2 de gouverneur

Opdracht 14 Een crisissituatie! Je hebt een dringende boodschap voor iemand. Wat zeg je aan de telefoon? Gebruik in je zin de opgegeven woorden. Persoonlijk antwoord.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

02/09/16 14:26

antwoord

Voorbeeld: het voordeel van de twijfel krijgen. Het trefwoord is in dit geval ‘twijfel’.

Opdracht 16 Lees het krantenartikel in je bronnenboek en verklaar de zegswijzen en uitdrukkingen die vetjes staan. Lees eerst de context. Gebruik pas daarna, als je denkt dat het nodig is, een woordenboek. Neem een woordenboek uit de klas of zoek op www. vandale.nl of spreekwoorden.nl. Gebruik dan een trefwoord uit de uitdrukking bij de zoekopdracht.

8 TAAL

Journalisten schrijven verschillende soorten artikelen voor een krant of een tijdschrift. Correct taalgebruik is daarbij uiteraard vanzelfsprekend. Ze proberen ook hun taal ‘frisser’ of rijker te maken. Daarvoor gebruiken ze geregeld een zegswijze of een uitdrukking.

Je verklaart uitdrukkingen door de context te lezen. Je zoekt de betekenis van uitdrukkingen op met behulp van een (online)woordenboek. Je gebruikt uitdrukkingen in een nieuwe situatie of context.

8.3 Uitdrukkingen uit de krant

vraag

Een gesprek met persoonlijk antwoord.

8 TAAL

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 44

02/09/16 14:26

verkocht worden

iets vlot durven zeggen

je uiterste best doen

je goed voelen, je op je gemak voelen

zorgen dat alles vlot blijft lopen

iedereen verbazen

het publiek lust het wel

heel hard je best doen

over de toonbank gaan

niet op z’n mondje gevallen zijn

alles uit de kast halen

je goed in je vel voelen

de vaart erin houden

hoge ogen gooien

er als zoete koek in gaan

zich uit de naad werken

Persoonlijk antwoord.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Vijf van de uitdrukkingen of zegswijzen die je hebt verklaard, moet je nu in een nieuwe, goed gebouwde zin gebruiken. Zorg voor een voldoende ruime context, zodat de uitdrukking of zegswijze ook duidelijk wordt in je zin. Bouw bij voorkeur één zin. Als blijkt dat dit niet zo eenvoudig is, dan kun je nog een zin ervoor of erna plaatsen om de context duidelijk te maken.

Opdracht 17 Maak deze opdracht alleen of in duo’s. Vergelijk je werk met dat van je buur.

ergens niet aan kunnen tippen

ergens een voorbeeld aan kunnen nemen of

verkocht worden

van de hand gaan

ergens een puntje aan kunnen zuigen

plots aankomen

verklaring

komen aanwaaien

uitdrukking of zegswijze

Markeer in elke zin het onderwerp met een groene kleur.

Onderstreep alle bepalingen.

Deze twee jonge j g kinderen zijn j aan het kijken. j

Schrijf een korte zin bij deze foto met enkel een onderwerp en een werkwoordelijk gezegde.

Bouw een zin met een naamwoordelijk gezegde (gebruik ‘door het schouwspel’). De rakkers lijken lj gefascineerd g door het schouwspel.

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

Dit leerde je vorig jaar al. Herinner je je nog alles? De volgende opdrachten en de kenniskoffers in je bronnenboek zullen je zeker helpen om alles op te frissen.

Op 20 0 maart 2015 0 was de laatste zonsverduistering te zien in ons o land. l

3 Schrijf nu een zin met twee bepalingen (gebruik ‘de laatste zonsverduistering’ als onderwerp).

Ze moeten zo’n o speciaal p l eclipsbrilletje lp ll j dragen.

2 Maak nu een nieuwe zin met een lijdend voorwerp erin (gebruik ‘ze’ als onderwerp).

aan het kijken – zo’n speciaal eclipsbrilletje – Deze twee jonge kinderen – was ... te zien – lijken gefascineerd – de laatste zonsverduistering – op 20 maart 2015 – moeten ... dragen – De rakkers – in ons land – door het schouwspel – Ze

Opdracht 2 Zinnen bouwen! Gebruik deze zinsdelen en maak zinnen met ten minste zes woorden.

meewerkend voorwerp (mv)

5 Welk zinsdeel dat je vorig jaar leerde, komt niet voor in de tekst?

3 Markeer het lijdend voorwerp telkens met een roze kleur.

2 Markeer het gezegde telkens met een gele kleur.

Naar: LEFELON, P., Overvallen voor vijf euro, Het Laatste Nieuws, 28 augustus 2015, (www.hln.be).

j werden voor de tweede keer in twee jaar overvallen. Patrick en Lieselot van kruidenierszaak Het Fruithoekje j g man bedreigde g hen met een pistool. Ondertussen stond een andere man op de uitkijk. Paul kon Een jonge gj g met behulp van een groot kaasmes. De dieven maakten uiteindelijk vijf euro buit. de overvaller wegjagen

Opdracht 1 Lees het artikel en voer de opdrachten uit.

Je vindt in een zin de verschillende zinsdelen terug.

9.1 Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen

9 Over woorden en zinnen

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 45

bro

boete.

DEEL 1 â&#x20AC;˘ BEROEMD EN BIZAR

* het broodjeaapverhaal: (meestal) verzonnen verhaal dat mensen als waargebeurd aan elkaar doorvertellen, stadslegende (Eng.) urban legend

Âľ3UHFLHVÂś ]HL &ROXPEXV Âľ-H PRHW HU PDDU DOV HHUVWH DDQ GHQNHQ Âś Âľ3UHFLHVÂś ]HL &ROXPEXV Âľ-H PRHW HU PDDU DOV HHUVWH DDQ GHQNHQ Âś

Âľ'DW NDQ LHGHUHHQÂś ULHS GH JDVW XLW Âľ'DW NDQ LHGHUHHQÂś ULHS GH JDVW XLW

KHW HL EOHHI VWDDQ

]HWWH &ROXPEXV KHW HL PHW HHQ IHUPH NODS RS WDIHO QHHU 'H VFKDDO DDQ GH RQGHUNDQW ZHUG LQJHGHXNW HQ

&ROXPEXV QRGLJGH GH PDQ GDDURS XLW RP HHQ HL UHFKWRS RS WDIHO WH ]HWWHQ +HW OXNWH KHP QLHW 7RHQ

GRRU WH YHUWHOOHQ GDW KHW HLJHQOLMN DOOHHQ PDDU HHQ NZHVWLH ZDV YDQ ÂľGH HHUVWH WH ]LMQ JHZHHVWÂś

HHQ IHHVWPDDO DDQJHERGHQ (HQ YDQ GH JDVWHQ SUREHHUGH GH SUHVWDWLH YDQ &ROXPEXV WH PLQLPDOLVHUHQ

&KULVWRĚ&#x2020; HO &ROXPEXV NHHUGH LQ WHUXJ YDQ ]LMQ KLVWRULVFKH UHLV QDDU GH 1LHXZH :HUHOG (U ZHUG KHP

een ďŹ kse

zijn? En hoe zag de wereld

Het leek wel een oude slapstickďŹ lm. Â&#x160;

wwg nwg

wwg

Even verder hield hij halt. Â&#x160;

wwg

6 Daarop is die laatste weggereden van de plaats. Â&#x160;

stond. Â&#x160;

wwg

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

5 Toen de ene ijsventer op zijn vaste standplaats kwam, moest hij vaststellen dat zijn collega al op zijn plaats

3 De politie is tussengekomen. Â&#x160;

wwg

In Wilrijk is een ruzie tussen twee ijsventers uit Beerse uit de hand gelopen. Â&#x160; 2 De twee begonnen elkaar te bespuiten met sauzen. Â&#x160;

Â . . Het werd geschreven door Torstein

Opdracht 6 Onderstreep in deze zinnen het gezegde. Noteer erbij: wwg of nwg.

Helleve en Jorn Hurum.

is een echte aanrader

Je leest er hoe het onderzoek naar fossielen verloopt. Het boek

er alles over te weten. Er zijn veel fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en tekeningen

er toen uit? In het bijzondere boek Ida. Stokoud maar springlevend kom je

Hoe zou Ida gestorven

meest volledige fossiel van een primaat dat ooit is ontdekt. ontdekt

skelet van Ida bevindt zich in het Natuurhistorisch Museum van Oslo. Ze isÂ het

Â . Het

zoogdieren zoogdieren. Sommige fossielen zijn heel zeldzaam

houdt riskeert Wie zich niet aan de regels houdt,

veel fossielen gevonden. Het waren vooral vissen, krokodillen, vleermuizen en Â .

dracht om iedereen uit de buurt van de tuimelaar te houden

HURUM, J., HELLEVE, T., Ida. Stokoud maar springlevend, Clav is, Hasselt, 2015.

Haar skelet werd in de jaren 80 ontdekt in een Duitse steengroeve. Daar werden

Â . Deze aapachtige leefde maar liefst 47 miljoen jaar geleden.

zoâ&#x20AC;&#x2122;n twee meter het water uit. Strandredders kregen van de politie de op-

een schattig zoogdier

heel zeldzaam â&#x20AC;&#x201C; gestorven â&#x20AC;&#x201C; een schattig zoogdier â&#x20AC;&#x201C; veel fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en tekeningen â&#x20AC;&#x201C; een echte aanrader

Opdracht 5 Vul aan met een passend zinsdeel uit deze reeks. Markeer daarna de nwgâ&#x20AC;&#x2122;s in alle zinnen.

Bekijk nu de kenniskoffer over het naamwoordelijk gezegde in je bronnenboek.

Ida is

is echter helemaal alleen alleen. Geregeld springt p g hijj

Het vertellen van broodjeaapverhalen* is geen modern verschijnsel. Sommige verhalen worden al eeuwenlang op dezelfde manier verteld. Een van de oudste verhalen dat nog altijd in omloop is, heeft betrekking op de uitdrukking â&#x20AC;&#x2DC;het ei van Columbusâ&#x20AC;&#x2122;.

Onderstreep in elke zin het wwg.

bro

waargenomen

Naar: www.broodjeaap.nl

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

Waar of niet waar? Het grappige van dit verhaal is ook nog dat het niet eens waar is, hoewel al meer dan 500 jaar gedacht wordt dat dit wel het geval is. Het ei van Columbus is eigenlijk het ei van Brunelleschi. Die Italiaanse bouwmeester was verantwoordelijk voor de bouw van de dom van Florence. Toen afgunstige collegaâ&#x20AC;&#x2122;s zeiden dat ze ook wel zoâ&#x20AC;&#x2122;n gebouw hadden kunnen maken, als ze maar de kans hadden gekregen, kwam Brunelleschi met het ei op de proppen. Het verhaal werd al decennia voor Columbusâ&#x20AC;&#x2122; historische ontdekkingsreis opgetekend.

p dat in Knokke-Huist al enkele dagen g werd in scholen. Het exemplaar

zich p t tuimelaars Biskaje. Meestal verplaatsen

Bekijk nu de kenniskoffer over het werkwoordelijk gezegde in je bronnenboek.

Opdracht 4 Het ei van Columbus

. Ze komen voor in de Noord-

j deze dolďŹ jnachtigen j g veel talrijker in Het Kanaal en de Golf van zee. Toch zijn

Een tuimelaar is IIR WSSVX HSPÂż NR

voor de badgasten.

g een tuimelaar al verschillende dagen voor spektakel In Knokke-Heist zorgt

2 Markeer in de tekst in elke zin het onderwerp met een groene kleur en het gezegde met een gele kleur.

te houden â&#x20AC;&#x201C; zich â&#x20AC;&#x201C; riskeert â&#x20AC;&#x201C; een soort dolďŹ jn â&#x20AC;&#x201C; waargenomen

Opdracht 3 1 In sommige zinnen ontbreken zinsdelen. Vul op de juiste plaats in:

Bekijk eerst al eens de kenniskoffer over onderwerp en gezegde in je bronnenboek.

DEEL 1 â&#x20AC;˘ BEROEMD EN BIZAR

02/09/16 14:26

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 46

wwg

wwg Naar: deredactie.be

wwg

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

uit Los Angeles.

Mogelijk antwoord: Ze was een wereldberoemd fotomodel

b nwg: + gebruik de verleden tijd

muurtje.

Mogelijk antwoord: Dit fotomodel staat te dromen voor het

a wwg + voeg een plaats toe

Opdracht 8 Noteer bij elke foto een zin van ten minste acht woorden: een met een wwg en een met een nwg.

De achtergelaten echtgenote Een ouder echtpaar is met de camper vertrokken naar Zuid-Frankrijk. saai Buiten is het warm De weg is lang en saai. warm. Terwijl haar echtgenoot rijdt, besluit de vrouw in bed een dutje te doen. Na een paar uur stopt de man even langs de kant van de weg voor een korte plaspauze. De echtgenote wordt wakker omdat de auto stilstaat. Ze besluit om buiten even de benen te strekken strekken. De weg lijkt verlaten verlaten. zijn nergens mensen te bespeuren Er zijn bespeuren. Daarom trekt de vrouw haar kleren uit. Naakt stapt ze naar buiten. De man denkt dat zijn vrouw nog achterin ligt te slapen. Hij kruipt een minuut later achter het stuur. Nietsvermoedend rijdt hij weg weg. De vrouw rent nog achter de camper. Maar haar man ziet haar niet. Even later rijdt er een Hells Angel langs op een motor. Hij stopt wanneer hij de oudere, naakte vrouw langs de kant van de weg ziet staan. Ze vertelt wat er gebeurd is. De Hells Angel biedt de vrouw een lift aan. Daarna zetten ze de achtervolging in. De echtgenoot kan een paar minuten later zijn ogen niet geloven geloven. Hij wordt ingehaald door een stoere Hells Angel met achterop zijn naakte echtgenote …

Opdracht 7 Markeer alle wwg’s met een gele kleur en alle nwg’s met een groene kleur.

12 Niemand raakte gewond.

11 Omstaanders hebben dan de politie gewaarschuwd die tussenbeide is gekomen.

10 Die gooide op zijn beurt een doos met kersensaus in de auto van zijn collega.

9 De ene spoot en gooide verschillende sauzen in de verkoopwagen van de andere.

8 Beide ijsventers begonnen te discussiëren.

1 bro

bro

4 n n

02/09/16 14:26

lachende.

Mogelijk antwoord: Huilende baby’s zijn niet zo schattig als

b nwg + gebruik de tegenwoordige tijd

hard huilde.

Mogelijk antwoord: We vroegen ons af waarom die baby zo

a wwg + gebruik een wederkerend voornaamwoord

gezicht!

Mogelijk antwoord: Hij leek wel een buldog met zo'n

b nwg + gebruik de verleden tijd

de glazen deur.

Mogelijk antwoord: Deze arme sukkelaar sloeg geen acht op

a wwg + gebruik een uitdrukking

beste sprinter ooit.

Mogelijk antwoord: Usain Bolt lijkt op dit moment wel de

b nwg + gebruik ‘lijken’

op het WK.

Mogelijk antwoord: Usain Bolt zette een prachtige tijd neer

a wwg + zorg voor een adpv

Mogelijk antwoord: Maaike bezorgde mij een pakje. Mogelijk antwoord: Noor ontmoette haar buitenlandse familie. Mogelijk antwoord: Ze wil mensen helpen. Mogelijk antwoord: Jonathan pest het meisje.

b Maaike bezorgde. c Noor ontmoette. d Ze wil. e Jonathan pest.

Bekijk nu de kenniskoffer over de voorwerpen in je bronnenboek.

e Mogelijk antwoord: Wie pest Jonathan?

d Mogelijk antwoord: Wat wil ze?

c Mogelijk antwoord: Wie ontmoette Noor?

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

b Mogelijk antwoord: Wat bezorgde Maaike? Aan wie bezorgde Maaike het pakje?

a Mogelijk antwoord: Wat koopt opa?

2 Stel telkens een vraag waarop het zinsdeel dat je invulde het antwoord is.

Mogelijk antwoord: Opa koopt een bakje aardbeien.

a Opa koopt.

1 Vul deze (onvolledige) zinnen aan met ten minste één passend zinsdeel.

Opdracht 9

Bekijk nu de kenniskoffer over de persoonsvorm in je bronnenboek.

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 47

02/09/16 14:26

Tijdens de veiling kunnen de leerlingen bieden op de aangeboden spullen. We verbleven een weekje aan zee.

Voor die prijs wil ik dat wel kopen.

Er staat een sportwagen voor ons huis.

Die agent gaf me een parkeerbon.

Aan het goede doel geef ik graag mijn steun.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Voor mijn beste vriend doe ik alles.

geen mv X

mv X

X X

Opdracht 13 Is het gemarkeerde zinsdeel een meewerkend voorwerp of niet?

Opdracht 12 Zoek in een tijdschrift of een krant een reclameadvertentie. Markeer in vijf zinnen een lijdend voorwerp. Persoonlijk antwoord.

5 Hij wordt

Die man droeg een dunne jas

plaats

Waarom niet?

3 De beeldhouwer kapte een stukje van de muur

Die kudde schapen blaatte

2 Na een tijdje vonden we de kapotte rubberboot

Opdracht 11 Vul aan met een passend lijdend voorwerp, maar alleen als het kan. Mogelijke antwoorden:

de vlammen in de schoorsteen.

voor haar ma iets

voor iemand iets

bezorgen – verklappen – geven –

meebrengen – verbergen – betalen –

Persoonlijk antwoord.

betalen – vervoeren – opsturen – vragen

Vergeet de hoofdletters en de leestekens niet!

Opdracht 17 Maak met de woorden of woordgroepen in de tabel drie mooie, zinvolle zinnen. Pak het zo aan: • markeer eerst alle delen van wwg’s of nwg’s in geel; • markeer daarna alle zinsdelen die geen onderwerp kunnen zijn in groen; • maak combinaties met een onderwerp en een gezegde en let op het getal; • vul aan met wat overblijft.

2 aan iemand iets

– –

klaarmaken – meebrengen – verstoppen – eten

Opdracht 16 Vul twee werkwoorden in die in het rijtje passen.

2 aan zijn vriend iets

Opdracht 15 Omcirkel wat niet past in de rij. Leg ook mondeling uit waarom.

de prins

me het adres

5 De akelige heks gaf

4 Achim gaf

3 De brandweerman zag

een feestmaa feestmaal. ees 2 Floor bereidde ee

ee sappige s pp ge roddel. ro el Ze vertelde mee een

9 Vorig jaar bedroeg de opbrengst 648 euro!

10 En dat voor een kleine school als de onze.

door.

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

een giftige appel.

plaats

de vraag ‘Voor wie?’

geen antwoord op

wanneer

plaats

geen mv

Waarom niet?

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

Opdracht 14 Vul de zinnen aan met een zinvol lijdend of meewerkend voorwerp. Markeer daarna alle lv’s in geel en alle mv’s in groen. groen Mogelijke antwoorden:

Ondertussen kan iedereen alles netjes volgen op een groot computerscherm.

Ik kreeg voor mijn verjaardag een computergame.

7 Die tuinier geeft zijn planten elke avond water.

Onze hond zit voor het raam.

6 8

Wie heb je het verklapt?

8 De opbrengst gaat dit jaar naar het Kinderkankerfonds.

6 De koper betaalt onmiddellijk de juiste som aan de kassier.

5 Wie het meest biedt, mag het artikel meenemen.

3 Er zijn al heel veel leuke gadgets tentoongesteld op de tafels in de gang.

Dit jaar organiseren de leerkrachten van onze school weer een veiling voor het goede doel.

2 De leerlingen brengen allerlei spullen die ze willen afstaan mee naar school.

Opdracht 10 Onderstreep het lijdend voorwerp in deze zinnen. Let op! Misschien vind je er niet in elke zin een.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 48

bro

02/09/16 14:26

in Las Vegas. Het

gaans preutse Amerikanen

ZIV¿ PQH

ongelooﬂijk veel te vertellen. Omgekeerd wil Lucian zijn hele levensverhaal in geuren en kleuren uit

brachten George en Lucian weer bij elkaar. Sindsdien zijn ze onafscheidelijk. George heeft Lucian

Poolse tweelingbroers werden onlangs na 68 jaar herenigd. Het Poolse en Amerikaanse Rode Kruis

dat graag doen

, of die er op zijn

zijn er ook mensen

Er zijn mensen die wél graag kaften, De Standaard, 3 september 2015, (www.standaard.be).

om jongeren te informeren over zijn activiteiten

die activiteit meteen een mogelijkheid

nement in het HETPALEIS. Het Antwerpse theaterhuis voor kinderen ziet in

minst geen probleem mee hebben. Voor de elfde keer was er een kafteve-

die

Gelukkig

om ze langer in goede staat te houden

naar huis komt. Daarvan wordt verwacht dat die snel een kaftpapiertje krijgen

het aantal boeken waarmee zoon en dochter

omhelzing stevige omhelzing.

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

Poolse tweelingbroers na jaren herenigd, De Standaard, 31 augustus 2015, (www.standaard.be).

zien Bij het weerzien gaven ze elkaar een Staten. Hij had niet gedacht dat hij zijn broer ooit nog zou zien.

lingbroer. De moeder was in 1952 overleden. George emigreerde in de jaren 70 naar de Verenigde

gezocht Bovendien had hij een tweeDaarin stond dat zijn biologische moeder hem jarenlang had gezocht.

Op achttienjarige leeftijd vond George een brief. Iemand van het tehuis had hem die brief geschreven.

terecht. Verschillende families hebben hen toen geadopteerd.

en moest de tweeling daarom in 1947 terugsturen naar Polen. Ze kwamen daar in een kindertehuis

richten en werd kort na de geboorte ziek. Zij kon de kinderen geen veilige toekomst garanderen

vaak

De tweeling werd in 1946 in Duitsland geboren. Hun Poolse moeder had dwangarbeid moeten ver-

De nachtmerrie van alle mama’s (en ook een beetje de papa’s) na de eerste schooldag is

de doeken doen.

Manneken Pis nu ook in Las Vegas, De Standaard, 2 september 2015, (www.standaard.be).

ruim 200 kilo. Het urinerend ventje zorgde

3 Markeer in deze tekst de lv’s met een gele kleur en de mv’s met een groene kleur.

en het weegt

Het bronzen beeld in Vegas is bijna twee meter groot

Er zijn mensen die wél graag kaften

Vul de tekst aan met een passend zinsdeel (of stuk van een zinsdeel). Vergelijk jouw tekst daarna met de oorspronkelijke tekst die je leerkracht uitdeelt.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Bizarre verhalen

Opdracht 18 Taalvaardig In deze taak oefen je de leerstof over zinnen en zinsdelen verder in.

Bekijk nu de kenniskoffer over bepalingen in je bronnenboek.

bij de inhuldiging al meteen voor gniffelende reacties bij de door-

in de Ameri-

de derde erkende kopie van

het origineel, naast een exemplaar Tokio en Rio de Janeiro.

kaanse gokstad. Dit exemplaar is

Heel wat verhalen van die schrijver zijn door die talentvolle regisseur op een schitterende manier

dinsdag onthuld

Grote Markt, werd

standbeeld, een pak groter dan de originele versie bij de Brusselse

nu ook Manneken Pis te bewonderen

Op de oprit van onze buur staat sinds gisteren een luxueuze BMW te blinken.

te blinken

Naast een replica van de Eiffeltoren en de Sﬁnx van Gizeh, is

Manneken Pis nu ook in Las Vegas

2 Vul in deze tekst het wwg of nwg aan met passende delen. Vergelijk jouw tekst daarna met de oorspronkelijke tekst.

op de oprit van onze buur

heel wat verhalen van die schrijver

een luxueuze BMW

Die wiskundetoets liep vorige week niet van een leien dakje.

niet

door die talentvolle regisseur

sinds gisteren

staat

verﬁlmd

vorige week

zijn

die wiskundetoets

op een schitterende manier

liep

van een leien dakje

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 49

02/09/16 14:26

Het Antwerpse Theaterhuis ziet daarin een mogelijkheid.

Dwangarbeid.

Voor gniffelende reacties bij de doorgaans preutse Amerikanen. Van het aantal boeken waarmee zoon of dochter naar huis komt.

b Wie ziet in die activiteit ook een mogelijkheid om de

c Wat had hun Poolse moeder moeten verrichten?

d Waarvoor zorgde Manneken Pis bij de inhuldiging?

e Waarvan wordt verwacht dat die snel een kaftpapiertje

krijgen om ze langer in goede staat te houden?

jongeren te informeren over zijn activiteiten?

Op achttienjarige leeftijd.

antwoord

a Wanneer vond George een brief?

vraag

Vragen en antwoorden bij de drie fragmenten. Raadpleeg de originele teksten. Stel telkens vragen die passen bij het antwoord dat je in de rechterkolom vindt.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Daarin moeten zeker twee lv’s (markeer met een gele kleur), twee mv’s (markeer met een groene kleur) en drie zinnen met een nwg (markeer met een rode kleur) voorkomen.

Herenigde tweelingbroers blijken een drieling te zijn. Derde broer gevonden!

Standbeeld Manneken Pis gestolen!

Boeken kaften gebeurt vanaf nu op school

5 Schrijf nu een van de drie tekstjes opnieuw. Dat mag zeker wat korter, maar de titels zijn nu wel wat aangepast. Zorg voor creativiteit in je taalgebruik.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

energie

ring schaamte

grond

lamp

bezitter

Freddy

keertje

kindje

soortnamen

mensenkennis

erfgenamen

Fanny

jongen

madame

de-woorden Gruyère de Parmesan

eigennamen

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

het-woorden

MERHO, Kiekeboe – Klavertje vier, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 1984.

Markeer in het stripfragment alle zelfstandige naamwoorden met een gele kleur. Plaats ze in de juiste kolom in de tabel.

Opdracht 19

In het stukje over het gezegde hadden we het al uitvoerig over werkwoorden. Daarnaast komen er in bijna elke zin ook nog zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden voor. Lidwoorden telwoorden, voorzetsels, voornaamwoorden … maken de zin compleet.

Je vindt in een zin de verschillende soorten woorden terug.

9.2 Een zin bestaat uit allerlei soorten woorden

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 50

bro

100

voetbal is erg populair in veel landen.

jacht van die rijke aannemer ligt in Saint-Tropez.

veer bracht ons naar de overkant van de rivier.

Het

Ze hebben een dubbel genus: de/het bos… De betekenis verschilt naar gelang van het genus.

Wat is er met de gemarkeerde woorden aan de hand?

portier van de auto dicht.

het

Hij sloeg

bos sleutels lag in de goot.

Vul het juiste lidwoord in.

De portier opende de deur.

Hij trapte de voetbal tegen de muur.

Ben jij ook tegen de jacht op vossen?

Lise vond een pauwenveer.

Het onderwerp is altijd weer ‘de man’. Dat verveelt heel snel.

De tekst in je bronnenboek is slecht geschreven. Waarom?

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

hier is hij terug.’ We schaamden ons wel een beetje, maar de kerel kon er hartelijk om lachen.

spurtte ons achterna. Toen hij ons inhaalde, zei hij: ‘Een van jullie heeft zijn portefeuille verloren,

gaf ook niet op! Stilaan werden we toch wel bang. We zetten het op een rennen, maar de vent

een rare kwibus. Omdat hij ons maar bleef achtervolgen, versnelden we onze pas. Maar de snuiter

We wandelden op de dijk in Oostende. Plotseling kwam een man achter ons aan. Hij leek ons maar

2 Herschrijf de tekst en gebruik synoniemen en verwijswoorden!

Opdracht 21

In het bos kun je herten vinden.

3 Verander nu het genus van de gemarkeerde woorden en maak er een goede zin mee. Zorg dat de betekenis duidelijk is. Mogelijke antwoorden:

Opdracht 20

2 Markeer nu alle bijvoeglijke naamwoorden met een groene kleur. Zoals je weet geven bijvoeglijke naamwoorden extra informatie over de zelfstandige naamwoorden.

1 bro

bro

8 n n

02/09/16 14:27

wandelingetje kettinkje

4 gsm’etje

6 gsm

Bekijk nu de kenniskoffer over het bijvoeglijk naamwoord in je bronnenboek.

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

VLOGAERT, H., 13 adembenemende sportwedstrijden die elke avonturier doen dromen, De Morgen, 9 juli 2015, (www.demorgen.be).

Elke eerste zondag van oktober kunnen fervente amateurwielrenners zich uitleven in een van de meest bijzondere wielerwedstrijden ter wereld: de Eroica in het Italiaanse Toscane. Niet alleen het prachtige parcours overheen de ‘strade bianche’ – een paar sublieme witte zand- en grindpaden die door de Toscaanse heuvels slingeren – maken de race speciaal speciaal, ook de ﬁets waarop de deelnemers hun heldentocht aanvatten doet dat: het ‘stalen stalen ros’ moet namelijk gemaakt zijn voor 1987. De moedige renners kunnen kiezen voor een parcours van 38, 75, 137 of 200 kilometer en kunnen onderweg genieten van heerlijke heerlijke, artisanale producten.

L’Eroica – Vintage ﬁetsrace in Italië

Opdracht 24 Markeer in de tekst alle bijvoeglijke naamwoorden.

Bekijk nu de kenniskoffer over het zelfstandig naamwoord in je bronnenboek.

Het omgekeerde komt ook voor: goud – muziek – heelal … Deze woorden komen niet in het meervoud voor.

Ze komen niet voor in het enkelvoud.

hersenen – ingewanden – mazelen – hurken – watten – middeleeuwen

Opdracht 23 Soms is er bij het meervoud van zelfstandige naamwoorden iets eigenaardigs aan de hand … Wat is er speciaal aan deze zelfstandige naamwoorden in het meervoud?

Je merkt het: niet zo makkelijk, want er zijn veel manieren om het verkleinwoord te vormen. Later dit jaar leer je daar meer over.

baby’tje

5 baby

ketting

3 wandeling

kindje boompje

kind

2 boom

Opdracht 22 De meeste zelfstandige naamwoorden hebben een verkleinwoord. Geef het verkleinwoord van deze woorden.

101

102

100

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 51

Het … niet vaak dat een speler rood krijgt.

… jij die weg ook?

Waarom … die kerel niet op de vraag?

6 vermijden

En wat … jij daar zelf van?

De verzekering … de schade niet.

9 vinden

10 vergoeden

De misdadiger … zich bij de politie.

Vis … vlugger dan vlees.

Ik … dat die speler naar een andere ploeg zal vertrekken.

5 zich melden

6 bederven

Stijn, … toch niet zo!

… toch eens volwassen, kerel!

9 schelden

10 worden

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Hoeveel fouten heb je gemaakt in de twee opdrachten?

Ik wacht wel tot je die brief … .

8 verzenden

vermoeden

Dat … weleens: niets aan te doen.

gebeuren

Word

scheld

verzendt

vermoed

bederft

meldt

gebeurt

Antwoord

… jij veel in de les biologie?

luiden

3 antwoorden

Heb je de klokken ook horen …? beschuldigt

luiden

oplossing

vergoedt

vind

Vindt

antwoordt

Vermijd

stuurt

gebeurt

gooit

wordt

houdt

oplossing

2 beschuldigen Hij … mij van diefstal!

Opdracht 2 Vul in deze zinnen de ontbrekende werkwoordsvormen in. Alle werkwoorden staan in de tegenwoordige tijd. De inﬁnitief is al gegeven.

… je ma niet dat je overdrijft?

8 vinden

antwoorden

Mijn broer … altijd een kaartje voor oma’s verjaardag.

5 sturen

gebeuren

U … die boeken toch niet weg?

3 gooien

Pa … van tuinieren.

Het huisvuil … op dinsdag opgehaald.

houden

2 worden

Opdracht 1 Test jezelf Vul in deze zinnen de ontbrekende werkwoordsvormen in. Alle werkwoorden staan in de tegenwoordige tijd. De inﬁnitief is al gegeven.

Je spelt de werkwoorden in de tegenwoordige en verleden tijd correct.

10.1 Werkwoorden

10 Foutloos schrijven

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

10 1 n

02/09/16 14:27

De bejaarden … daarnet even op een bank in het park. rustten

4 Hij … door iedereen bespot. Ik … dat maar een ﬂauwe grap. De leerling … zijn excuses aan. Thea … uit over een bananenschil. De tijger … zijn prooi.

6 worden vinden

7 8 aanbieden 9 uitglijden 10 verslinden

We hebben de eindstreep met veel moeite … . Heb je daar genoeg aandacht aan … ?

Ik heb gisteren twee boeken … . Die … boeken breng ik overmorgen terug.

6 ontlenen 7

Hij heeft het briefje … . Het … briefje lag op de grond.

14 verfrommelen 15 verfrommelen

Hoeveel fouten heb je deze keer gemaakt in de twee opdrachten?

De … man kwam hijgend binnen.

11 verlichten

Hij had zich nog nooit zo … .

Deze straten zijn slecht … .

10 verlichten

13 haasten

… straten zijn veiliger.

9 afbranden

12 haasten

Die villa is … . De … villa bood een troosteloze aanblik.

8 afbranden

ontlenen

Ze bekeek me … .

5 spotten

besteden

3 halen

Hij is de rivier over … . Je hebt te lang op het doel … .

roeien

2 mikken

Opdracht 4 Vul in elke zin de ontbrekende werkwoordsvorm in. Alle werkwoorden staan in de verleden tijd.

De tuinier … enkele struiken.

5 verplanten

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

verfrommelde

verfrommeld

gehaast

gehaaste

verlicht

Verlichte

afgebrande

afgebrand

ontleende

ontleend

spottend

besteed

gehaald

gemikt

geroeid

oplossing

verslond

gleed

bood

vond

werd

verplantte

daverde

Pol … de foto’s.

rusten

oplossing vergrootte

Hoorde

De grond … onder mijn voeten.

… je hem niet roepen?

3 daveren

horen

2 vergroten

Opdracht 3 Test jezelf Vul in elke zin de ontbrekende werkwoordsvorm in. Alle werkwoorden staan in de verleden tijd.

Even herhalen In de vorige opdrachten moest je twintig werkwoorden in de tegenwoordige tijd en de imperatief invullen. Het is waarschijnlijk een goed idee om het schema in je bronnenboek nog eens op te frissen …

9 OVER WOORDEN EN ZINNEN

103

101

bro

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 52

104

10 2

02/09/16 14:27

werden

lijkt

Nu (lijken – tt)

op sociale

aanbiedingen binnen om de Jack Russell en de Stafford te adopteren.

’, (reageren – tt)

een medewerker van het asiel. ‘We vinden het jammer dat ze gaan, maar we zijn

veroverd

Dat totaal … sleuteltje kun je niet langer gebruiken.

… toch niet zo!

Heb je haar niet …?

… je je dat nu niet?

6 uitnodigen

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

verbeelden

Men heeft dat boek van J.K. Rowling schitterend … .

5 verﬁlmen

schelden

… u me nu voor de gek?

Ik stapte uit het pas … vliegtuig.

3 verroesten

landen

Dat … park zag er sprookjesachtig uit.

verlichte

verbeeldden

werd

Ze waren twee dagen in Spanje en … zich dat ze al Spaans kenden.

vertelt

kostten verspreidt

Meldt vergaderd

9 … u zich bij de directeur. 10 Het bestuur heeft dit jaar twaalf keer … .

Het vliegtuig is om middernacht … .

6 Je kunt zien dat hij het onkruid in de tuin geregeld … . 7

8 Behoort LO tot de … vakken op school ? 9 Waar … jullie volgende week? 10 Die oude notelaar is … .

verroeste Scheld ZIV¿ PQH uitgenodigd Verbeeld

Hij … in zijn e-mail zijn telefoonnummer niet.

5 Ze heeft hier werkelijk haar tijd … .

Houdt

Iedereen … zich nu al op de toetsen van volgende week.

3 Voor ze naar Afrika vertrokken, … de dokter hen in tegen malaria.

2 Ze heeft haar dorst … .

omgewaaid

overnachten

verplichte

vermeldde

wiedt

verspild

verheugt

entte

gelest

geland

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

oplossing

inenten – landen – omwaaien – wieden – verplichten – zich verheugen – verspillen – overnachten – vermelden – lessen

Opdracht 8 Gebruik deze werkwoorden om de zinnen te vervolledigen. Noteer overal de correcte werkwoordsvorm. Gebruik de tegenwoordige tijd waar dat kan.

versperd

8 Na de storm waren veel wegen … door omgewaaide bomen.

Het publiek … zich nu al in alle richtingen.

6 Vroeger … de televisietoestellen veel meer dan nu.

reed onderhandeld

Hij … via Brugge naar Gent.

5 Die trainer had al … met die speler.

oplossing verbeeldden

3 Hoewel hij regelmatig zijn tuin …, willen de planten toch niet groeien. besproeit

2 Die jongen … heel boeiend.

zich melden – vertellen – verspreiden – besproeien – verbeelden – rijden – vergaderen – onderhandelen – kosten – versperren

Opdracht 7 Gebruik deze werkwoorden om de zinnen te vervolledigen. Noteer overal de correcte werkwoordsvorm. Gebruik de tegenwoordige tijd waar dat kan.

10 verlichten

We dachten dat we iets hoorden, maar toen bleek

9 verbeelden dat we het ons … .

Waar … hij geboren?

8 worden

gelande

oplossing

CALLUY, K., Blinde hond en onafscheidelijke maatje vinden nieuwe thuis, 8 juli 2015, (deredactie.be).

blij dat ze zo’n warme thuis hebben gevonden, het was liefde op het eerste gezicht.’

reageert

‘Ze hebben ieders hart (veroveren – vd)

De asielmedewerkers zijn uiteraard blij met de goede aﬂoop, maar ze zullen de honden ook missen.

Uiteindelijk vonden Glenn en Buzz toch weer gewoon een thuis in Engeland.

stroomden

media was het hek van de dam. Vanuit alle hoeken van de wereld (stromen – vt)

vond

dat de twee samenbleven. Zonder Buzz zou Glenn immers verloren zijn.

Toen het bericht van het olijke duo zijn weg (vinden – vt)

eisten

om een thuis te vinden voor de twee honden. De medewerkers van het asiel (eisen – vt)

2 houden

vond

hem de weg en hij

er ook een happy end aan het verhaal te komen.

ervoor dat Glenn zijn eten (vinden – vt)

De honden kwamen in een asiel terecht en aanvankelijk leek het geen makkelijke opdracht

zorgde

(zorgen – vt)

toonde

gevonden in een tunnel nabij Hartlepool. Buzz, de hond die wel

enkele weken geleden talloze Britse harten. De twee viervoeters

kan zien, leek Glenn overal bij te staan. Hij (tonen – vt)

(worden – vt)

veroverde

De redding van de blinde Jack Russell Glenn en zijn onafscheidelijke gezel Buzz (veroveren – vt)

Opdracht 6 Vul in elke zin de ontbrekende werkwoordsvorm in. Kies telkens de juiste tijd.

Blinde hond en onafscheidelijke maatje vinden nieuwe thuis

Opdracht 5 En nu alle tijden door elkaar! Vul de juiste werkwoordsvormen in.

Nog eens herhalen In de vorige opdracht moest je 25 werkwoorden in de verleden tijd invullen. Ook voltooide en tegenwoordige deelwoorden passeerden de revue. Zit het allemaal wat ver? Misschien moet je ook het volgende schema in je bronnenboek nog eens opfrissen …

105

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 53

02/09/16 14:27

106

104

FOCUS TWEE

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Oplossing:

Speldde

10 spelden

hij nog in de gevangenis.

tijd dat hij dat inzag.

je me gisteren iets op de mouw?

Als hij zo voortdoet, belandt

9 belanden

werd

Het

8 worden

hersteld

De loodgieter heeft zijn fout

herstellen

je dat gisteren niet terug?

Vond

6 vinden

geen tegenspraak.

hij daar vanmorgen al lang te wachten?

Onze leraar Nederlands

Stond

dulden

meestal het toelaatbare.

5 staan

duldt

tijdens mijn werk.

nooit een stervoetballer!

Het geluid van die F16 overschrijdt

3 overschrijden

wordt

Ze heeft me afgeleid

Dat

aﬂeiden

2 worden

Opdracht 9 Vul het woordraadsel in. In de donkergroene vakjes vind je een bekende naam. Opgelet: niet alle vakjes moeten ingevuld worden.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

geraakt

gebeurde

werken uit aan een

geëlektrocuteerd stelt

onderzocht

hij zo goed mogelijk. De

Croene.

. ‘Maar er was wel degelijk een

door de dienst

gejaagd

leiden

gehouden.’

patiënten dan in een kunstmatige coma

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

EECKHOUT, J., Man krijgt 12 000 volt door lichaam, Het Laatste Nieuws, 8 juli 2015, (www.hln.be).

worden

en dat kan een overlijden veroorzaken. De uitwendige brandwonden kunnen ook zeer pijnlijk zijn en daarom

beschadigd

den veroorzaken. Het hele lichaam, je spieren, zenuwen en organen zoals de nieren raken dan zwaar

. In beide gevallen stopt het hart met kloppen. Daarnaast kan het inwendige brandwon-

verstoord

’, legt Paul Calle, spoedarts van het AZ Maria

krijgt, kan dat zeker tot de dood

Middelares, uit. ‘Ofwel krijg je onmiddellijk een hartstilstand, ofwel is je hartritme

‘Het kan je hartfunctie beïnvloeden

lichaam

Een elektrocutie kan voor ieder mens andere gevolgen hebben. Maar wanneer je 12 000 volt door je

over zijn toestand.’

komende dagen zullen de dokters moeten waken

herstelt

voerster van Eandis Isabel Van Cutsem. ‘Hopelijk

‘Ons hart gaat uit naar onze collega’, zegt woord-

toestand in het brandwondencentrum van het UZ.

en ligt in kritieke

De man raakte over veertig procent van zijn lichaam zwaar verbrand

werd

.’ Hoe dat mogelijk was, wordt

De gevolgen voor de arbeider waren heel ernstig.

probleem met de elektrische installatie’,

Toezicht Welzijn op het Werk nog volop

man

het arbeidsauditoraat Isabelle Croene. ‘Op een bepaald moment

laagspanningsinstallatie. ‘Op die installatie zat een spanning van 12 000 volt’, zegt substituut van

voerde

om half negen in het transformatorstation vlakbij de

spoorwegbrug in Sint-Denijs-Westrem. De arbeider

De elektrocutie

bij een elektrocutie in Sint-Denijs-Westrem. De man kreeg een stroomstoot van 12 000 volt.

Een 33-jarige arbeider van Eandis is gisterenmorgen levensgevaarlijk gewond

Man krijgt 12 000 volt door lichaam

Opdracht 10 Noteer de ontbrekende werkwoorden die je leerkracht dicteert.

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

107

105

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 54

02/09/16 14:27

108

in een vuilnisbak. Toch kwamen er veel

in het

en de gorilla mocht cadeautjes

maar liefst 100 jaar zijn geworden

verwenden

kreeg

werd (3x)

vt regelmatig ww vt onregelmatig ww

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Maak je nog veel fouten? Surf naar focus.deboeck.com en maak daar nog extra oefeningen!

woont

dobbert

woont

geworden

gemaakt

gevierd

schoongemaakt

gevuld

uitpakken

zwemmen

inf

Feest voor bejaarde gorilla, NOS.nl, 3 augustus 2010, (static.nos.nl/jeugdjournaal).

Gorilla Mouila is het oudste vrouwtje van Groot-Brittannië. Volgens haar verzorgers zou ze in mensenjaren

haar ﬂink. Ze hadden speciale cakejes gemaakt

uitpakken

ﬂink gevierd

. De verzorgers van de jarige verwenden

gisteren 50 jaar en dat werd in

Zwemmen in een vuilnisbak, NOS.nl, 8 augustus 2010, (static.nos.nl/jeugdjournaal).

een echt verjaardagsfeestje, mét taart en cadeaus. Gorilla Mouila

de Engelse dierentuin waar ze woont

werd

Ze kreeg

Feest voor bejaarde gorilla

zijn schoongemaakt

New Yorkers en toeristen op de nieuwe zwembaden af. Hopen dat de containers van tevoren goed

Klinkt natuurlijk een beetje vies, zwemmen

chique centrum van de grote stad.

lekker rond in een

midden tussen de

er voor het eerst ‘vuilnisbak gezwommen’ in een buitenwijk van

New York. Dit weekend zijn er drie grote vuilnisbakken met water gevuld

Vorig jaar werd

vuilnisbak.

hoge gebouwen in New York. Wat doe je dan? Je dobbert

Het is warm en je hebt zin in een frisse duik. Maar je woont

Zwemmen in een vuilnisbak

Je leerkracht leest enkele bizarre nieuwsberichten voor. Vul de ontbrekende werkwoorden in.

2 Zet nu alle ingevulde werkwoorden op de juiste plaats in het schema.

Opdracht 11

op te lossen, gebruiken we woordtekens.

tv-programma lotto-opbrengst cijfercombinatie

bio-ingenieur zo-even astma-aanval

Drieëntwintig / EU-rechtbank formule 1-race

Poëzieprijs correct (boa)

6 Poezieprijs voor Bart Moeyaert 7

11 Manuscript Mattheusevangelie ontdekt in Italie

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

correct (Mattheusevangelie) / Italië

10 Kindermisbruik in Frans atheneum

correct (Opticien)

correct (atheneum)

9 Rode Duivels klaar voor historisch duel

12 Opticien uit Aalst beschuldigd van oplichting

GSVVIGX SJ¿ GMIIP correct (duel)

8 Pensioenleeftijd nu officieel op 67

Bijna gewurgd door boa!

beëindigd

5 Wedstrijd vroegtijdig beeindigd na rellen

Dodelijk ongeval tijdens formule 1 race

Commerciële

België / WK-gangers

3 Drieentwintig beklaagden voor EU rechtbank

Belgie bij de laatste acht WK gangers 2 Commerciele zender VTM krijgt boete

Opdracht 14 Koppelteken of trema? In sommige krantenkoppen zijn spelfouten geslopen. Corrigeer ze in de rechterkolom!

live-uitzending

Sint-Niklaas

In Sint Niklaas kreeg een bio ingenieur zo even een astma aanval. Hij hoorde tijdens de live uitzending van dat tv programma dat de lotto opbrengst die bij zijn winnende cijfer combinatie hoorde slechts 105 euro bedroeg.

Opdracht 13 Koppelteken of trema? Schrijf alle woorden die in de tekst fout gespeld zijn, correct.

Vorig jaar leerde je al wanneer je een koppelteken, trema of apostrof gebruikt. We frissen alles nog eens op.

Om dit probleem van leesverwarring

Opdracht 12 Lees deze zinnen even hardop. Wat is het probleem? • We krijgen veel sbs van onze TOleraar. • Zn broer kreeg zoeven een astmaaanval. • Zijn gsmetje werkte niet meer goed. • Die OpenVLDer is een bekende minister.

Je plaatst het juiste woordteken waar het moet.

10.2 Woordtekens

109

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 55

bro

110

10 4

10 3

108

in aﬂeidingen.

een trema

•

Die rijke industrieel kocht de voetbalploeg op.

De F16-piloot raakte de tv-mast en stortte neer.

De F 16 piloot raakte de tv mast en stortte neer.

De 65-plusser werd onmiddellijk gereanimeerd.

De 65 plusser werd onmiddellijk gereanimeerd.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Tijdens dat privégesprek met de vicevoorzitter kwam veel aan het licht.

9 Tijdens dat privé gesprek met de vice voorzitter kwam veel aan het licht.

In het Brugse Sint-Janshospitaal is er nu een museum.

8 In het Brugse Sint Janshospitaal is er nu een museum.

Na de scheiding kozen pa en ma voor co-ouderschap.

6 Na de scheiding kozen pa en ma voor co ouderschap.

5 Haalde je die eieren bij de biovoeding?

Slovenië – Italië was een prachtig duel.

3 Slovenie – Italie was een prachtig duel.

2 Er was gisteren weer chaos op de E40.

Opdracht 15 Schrijf de foute woorden correct.

Even opfrissen We nemen nog eens de kenniskoffers van vorig jaar onder de loep. Kijk daarvoor in je bronnenboek.

Merk op: als je een woord in lettergrepen splitst, is er geen leesverwarring meer mogelijk; dan plaats je dus ook geen trema.

Let op! Plaats een trema altijd op de eerste letter van de volgende lettergreep. be-in-vloe-den het trema komt dus op de i beïnvloeden pa-ti-ent het trema komt dus op de e patiënt

In sommige gevallen mag je zelfs bij mogelijke leesverwarring toch geen woordteken plaatsen. We gaan daar in de volgende opdrachten dieper op in.

in samenstellingen,

een koppelteken

•

Bij mogelijke leesverwarring plaats je

In het Nederlands schrijven we samenstellingen zo veel mogelijk aaneen.

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

bro

10 5 n

02/09/16 14:27

b paraplu paraplu’s

cafés

tantes job

Ferrari

Zo’n opdracht is moeilijk.

e Zo een opdracht is moeilijk.

* de genitief: de bezittelijke vorm van een naamwoord, een vorm die een bezit uitdrukt

een sms’je

d een berichtje op je gsm

In de avond drinkt pa vaak een trappist. ’s Avonds drinkt pa vaak een trappist.

’t Sneeuwt nu al dagenlang.

b Het sneeuwt nu al dagenlang. c

een baby’tje

Ferrari’s

a een kleine baby

3 Schrijf zo kort mogelijk!

Kaatjes pa

e de job van tante

Anna’s zoon

hobby’s

horloges

alinea’s

Alfa Romeo Alfa Romeo’s

hobby

horloge

alinea

Kobes gedicht

c de zoon van Anna d de pa van Kaatje

a de mand van Fox b het gedicht van Kobe

2 Vervang de omschrijving door een genitief. Fox’ mand

i j

pony’s

d pony e café

dames

dame

a dominee dominees

Opdracht 16 1 Zet de woorden in het meervoud en gebruik een apostrof waar het moet.

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

We frissen ook nog eens de kenniskoffer over de apostrof op. Kijk daarvoor in je bronnenboek.

Wil je die foto op A4-formaat?

15 Wil je die foto op A4 formaat?

Probeer me niet te beïnvloeden; mijn besluit staat vast!

14 Probeer me niet te beinvloeden; mijn besluit staat vast!

De aidspatiënt getuigde over zijn ziekte tijdens de live-uitzending.

13 De aidspatient getuigde over zijn ziekte tijdens de live uitzending.

12 In de woestijn is er weinig begroeiing.

11 In de Rotterdamse petroleumhaven kan het soms enorm stinken.

We wonnen een 24-delig bestek in de KSA-tombola.

10 We wonnen een 24 delig bestek in de KSA tombola.

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

111

109

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 56

bro

112

10 6

alinea

rund

druif

kudde

dame

dictee

taxi

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

Bekijk nu de kenniskoffer over het meervoud van zelfstandige naamwoorden in je bronnenboek.

dames

laboratoriums/laboratoria — monniken – taxi’s – druiven – alinea’s – dictees – kuddes – runderen –

2 Schrijf elk woord nu in het meervoud.

monnik

laboratorium

Opdracht 17 1 Hier zie je negen anagrammen. Dat zijn woorden waarvan de letters door elkaar gehutseld werden. Wie zoekt, die vindt! Zoek de woorden en zet ze onder de passende foto. ominkn xait mluaibrortao aaneli mead fdriu tedeic kdued drnu

Je spelt het meervoud van zelfstandige naamwoorden correct.

10.3 Meervoud van zelfstandige naamwoorden

bro

10 7

02/09/16 14:27

kanaries

calorieën

symfonieën

harmonieën

fantasieën

knieën

melodieën

categorieën

Wat een prachtig idee! Wat een prachtige ideeën!

Ben jij abonnee van een krant? Zijn jullie abonnees van kranten?

Hoe heet die commissaris in Mega Mindy? 2 Een krokus is een mooie voorjaarsbloeier.

Opdracht 20 Schrijf de vetgedrukte woorden in het meervoud. Gebruik een (internet)woordenboek als het nodig is!

krokussen

commissarissen

Bekijk nu de kenniskoffer over de klemtoon bij de meervoudsvorming in je bronnenboek.

Die dominees kunnen het goed uitleggen.

6 Die dominee kan het goed uitleggen.

Onze leraren/leraars geven vaak moeilijke dictees.

5 Onze leraar geeft vaak een moeilijk dictee.

We moeten de namen van die zeeën kennen.

3 We moeten de naam van die zee kennen.

Geloven jullie dat feeën bestaan?

2 Geloof jij dat een fee bestaat?

Opdracht 19 Schrijf deze zinnen in het meervoud.

Bij de woorden uit de eerste kolom is dat niet zo.

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

Bij de woorden uit de tweede kolom ligt de klemtoon op de laatste lettergreep (ie).

2 Welk verschil hoor je tussen de woorden uit de eerste en de tweede kolom?

calorie

m symfonie n

vakanties

vakantie

f g kanarie

harmonie

fantasie

d premie e provincie provincies

premies

knie

lelies

lelie

melodie

categorie

b traditie

tradities

a discussie discussies

Opdracht 18 1 Deze woorden hoor je eerst in het enkelvoud, daarna in het meervoud.

113

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 57

bro

114

10 8

112

02/09/16 14:27

begrafenissen

2 Brugge telt enkele prachtige 3 In de kelder van die bank zijn de 4 5 In dat beslag moeten acht

notarissen dreumesen lemmeten leeuweriken dommeriken monniken haviken

6 We gingen naar de notaris voor die erfenis.

Mijn kleine broer is een echte dreumes.

8 Een mes heeft een handvat en een lemmet.

9 Een leeuwerik kan bidden!

10 Wat is me dat een dommerik, zeg!

11 Welke kleur heeft de pij van die monnik?

12 De havik komt niet veel meer voor in onze streken.

graven

provincies

Die gangsters komen uit louche

marionetten

milieus

Eet jij graag

kaaskroketten

knieën

vonnissen

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

15 Vroeger hadden alle grote landen enkele

14 De rechters lazen de

13 Alleen een sterk antibioticum helpt tegen die

kolonies

voor.

bacteriën

in dat park?

lelies

12 Zijn dat

bouwpremies

maakten zich klaar voor de race.

cowboys

jockeys

hobby’s

tralies

11 Toen ik klein was, zag ik graag ﬁlms met

10 De

9 Sommige mensen hebben heel dure

discussies

gebruikt.

…

gemaakt voor dat toernooi.

Mijn ouders raakten amper wijs uit al die verschillende

categorieën

8 Steek die mannen toch achter de

6 Er zijn drie

5 De Tourwinnaar bezeerde zijn

3 De verhoging van de pensioenleeftijd zorgde voor hevige

2 In dat theaterstuk worden ook

9 Jij hebt soms rare

Opdracht 21 Vul de woorden in die je leerkracht dicteert.

fantasieën

À EY[IVMOIR

symfonieën

Ik ging met de bus naar school, want het regende.

Hij stond op, nam zijn hoed, groette en vertrok.

3 Meneer, wat had u gewenst?

… mee.

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

langs het traject: we stierven bijna van de dorst.

paraplu’s

kwibussen

2 Het Verenigd Koninkrijk bestaat uit vier landen: Engeland, Wales, Schotland, en Noord-Ierland.

Opdracht 23 Plaats in de zinnen leestekens waar het hoort.

Je plaatst het juiste leesteken waar het moet.

10.4 Leestekens

cafés

: zulke dwaze moppen!

zijn er nu bij de aspirant-wielrenners?

14 Tijdens een vakantie in Schotland neem je beter enkele 15 Er waren weinig

. zijn er in Nederland?

13 Ik vind sommige van onze leraars maar speciale

12 Wat een

11 Beethoven schreef negen

te vinden. van die Australische oorlogsslachtoffers?

tijdens die tocht.

zijn nefast voor je gezondheid.

dames

eieren

10 Waar zijn de toiletten voor de

8 Hoeveel

Bekijk nu de kenniskoffer over verdubbeling van medeklinkers bij meervoudsvorming in je bronnenboek.

categorieën

Sigaretten

6 Hoeveel

Waar zijn de

kluizen

musea/museums

Ze ondervonden heel wat moeilijkheden

trompetten

10 FOUTLOOS SCHRIJVEN

café – graf – categorie – museum – symfonie – paraplu – ei – moeilijkheid – provincie – sigaret – dame – ﬂauwerik – kluis – kwibus – fantasie

Opdracht 22 Vul het meervoud van deze woorden in de passende zin in.

5 Speelt iemand in de klas trompet?

Er is deze voormiddag een begrafenis in de kerk.

rebussen

3 Heb je de oplossing van die rebus al gevonden?

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

115

113

bro

116

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

De leukste waterglijbaan ooit is 300 meter lang, Het Laatste Nieuws, 8 juli 2015, (www.hln.be).

mee, maar laat die vooral niet vallen.

Gessel geeft glijders nog enkele goede tips mee: neem een lange aanloop en neem ook een selﬁestick

glijbaan is echt speciaal: ze neemt je mee door de Victoria-haven en de Kai Tak Cruise Terminal.

Slide the City heeft in het verleden al enkele grote glijbanen geïnstalleerd in andere steden, maar deze

van Slide the City. De glijbaan voert je aan een hoog tempo door grote delen van de stad.

‘Herinner je je eerste ritje op een glijbaan? Wij ook en we willen het groots maken.’ Dat zegt Amy Gessel

lang. Helaas staat ze niet bij de deur, je moet ervoor naar Hong Kong.

uit het water klauteren. Van deze glijbaan kan je extra lang genieten, want ze is maar liefst 300 meter

Een ritje op een waterglijbaan kan nooit lang genoeg duren. We zijn dan ook altijd ontgoocheld als we

De leukste waterglijbaan ooit is 300 meter lang

Opdracht 24 In dit artikel ontbreken alle leestekens. Plaats ze duidelijk terug.

Bekijk nu de kenniskoffer over leestekens in je bronnenboek.

Kijk voor alle tips en opmerkingen op je apart evaluatieformulier.

15 Toen hij klaar was, vertrok hij.

14 Het was goed, maar niet schitterend.

13 Het is weer een typisch Belgische zomer: zon, regen, zon, regen, zon …

12 Lees jij graag strips van De Kampioenen?

11 Het is toch niet te geloven!

10 De atleet schreeuwde: ‘Ik heb geen doping genomen.’

9 Wil je nog meer oefenen, surf dan even naar focus.deboeck.com.

uitspraak

stemgebruik (intonatie*, volume, tempo) Taalzuiver? Passend taalregister? (zinsbouw, woordkeuze)

* de articulatie: duidelijke uitspraak de intonatie: toonhoogte van woorden en zinnen

Spreekopdrachten

10 9

Ik kom als ik tijd heb, anders niet.

8 Wat een ongelooﬂijke rotzak! Nr.: Klas: Naam:

f h a Overzicht van de evaluaties

4 3 2 1 5 4 3 2 1 spreekopdrachten:

5 4 3 2 1 5 4 3 1 5

Volgens de opdracht? correctheid

6 Ze vroeg wat ik nodig had.

Ontbreken er elementen? volledigheid

EVALUATIEFORMULIER SPREKEN – OVERZICHT

articulatie* taal

goede openingszin/afsluiter

Spreekplan – spreekschema (voorbereiding, gebruik): noteerde je kernwoorden?

presentatie

Is de taal begrijpelijk? Kan iedereen volgen? duidelijkheid inhoud

Gericht op het doelpubliek?

/ aantrekkelijkheid Creatief aangepakt?

EVALUATIEFORMULIER

gepastheid

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 58

EINDBEOORDELING

5 En dat noemt zich een vakman!

02/09/16 14:27

spreekdurf, vlotheid

(oog)contact met het publiek

117

FOC2WB_volledig_spread_grayscale.indd 59

02/09/16 14:27

118 DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

* het taalregister: aangepast taalgebruik naargelang de situatie, bv. AN, dialect

b 3

Klas:

h 3

Nr.:

f 1

EVALUATIEFORMULIER SCHRIJVEN – OVERZICHT

Volgens de opdracht? Ontbreken er elementen? Voldoende of te veel? Begrijpelijke taal? Kan iedereen volgen? Gericht op het doelpubliek?

Taalzuiver? Passend taalregister*? (zinsbouw, woordkeuze)

spelling

DEEL 1 • BEROEMD EN BIZAR

116

Naam: Schrijfopdracht

Overzicht van de evaluaties Kijk voor alle tips en opmerkingen op je apart evaluatieformulier.

schrijfopdrachten: correctheid volledigheid inhoud boodschap zender duidelijkheid ontvanger gepastheid

aantrekkelijkheid Creatief aangepakt? Is de tekstopbouw duidelijk? structuur (inl., midden, slot / alinea’s / signaalwoorden) Is de zinsbouw duidelijk? taalgebruik code

lay-out (verzorgd – creatief) vorm kanaal

gebruik van leestekens (interpunctie)

EINDBEOORDELING

2 VROEGER EN NU

EVALUATIEFORMULIER

117