n e r r a n e l l o Zw p hun best o 6 X 11 JAAR
e l l o w Z n i l a v a n r ca l Bakker Jan-Pau edoorn g a H p a Ja
rman† e t l o H r e Pet k erenbrin e H n i e l Wim K
Zwollenarren op hun best
6 X 11 JAAR carnaval in Zwolle Jan-Paul Bakker Jaap Hagedoorn Peter Holterman† Wim Klein Heerenbrink
Waanders Uitgevers, Zwolle
Inhoudsopgave
7
Woord vooraf
8
Tijdlijn
11
Zotheid en dwaasheid
15
1957-1968 Glorieuze geboorte en eerste jaren
16
CV d’Oelewappers
18
De Notenbalkers
20
CV De Deurzakkers
1e 11 JAAR
2e 11 JAAR
25
1968-1979 Groei en bloei en eerste tradities
26
CV De Tonnezotters
29
CV De Gleuvenskoevers
35
1979-1990 Sassendonk: de parel van het noorden
36
CV De Knienebelters
40
De Zotte Ermenieën
42
Carrousel
3e 11 JAAR
4e 11 JAAR
45
1990-2001 Nieuwe tradities en groeiende deelname
46
Burgemeester Loek Hermans
48
Dansmariekes en dansgardes
52
De optocht
58
Burgemeester Jan Franssen
61
2001-2012 Carnaval op straat
62
Burgemeester Henk Jan Meijer
64
CV De Aanmakkers
66
CV De Pepperbussies
5e 11 JAAR
6e 11 JAAR
69
2012-2023 Samenwerking en vernieuwing
70
Buutredners of Tonproaters
72
CV De Kladdegatters, Hattem
78
Burgemeester Peter Snijders
81
De jeugd heeft de toekomst!
85
Het ABC van Sassendonk
6 X 11 JAAR
Woord vooraf
A
l ruim 66 jaar wordt er carnaval
Bij het 66-jarig bestaan van Carnavalsvereniging
gevierd in Zwolle. Was dat eerst
de Eileuvers ontstond het idee om, in lijn met
vooral een feest wat in katholieke
eerdere publicaties, weer een boek uit te geven.
kring in zalen werd gevierd op
Maar deze keer een boek over de geschiedenis
Vastenavond, in de decennia daarna groeide het
van alle verenigingen. Het resultaat daarvan ligt
uit tot een volksfeest dat zich op straat en in cafés
voor u. Een mooi staaltje van samenwerken om
afspeelt met deelnemers van allerlei herkomst.
vanuit het verleden de toekomst van carnaval
Die herkomst vertaalt zich ook in een veelheid aan
in Sassendonk vorm te geven. Maar het is vooral
verenigingen die in de afgelopen jaren werden
een mooi boek geworden waarin aandacht is voor
opgericht: van groepen van collega’s tot buurt-
de veelvormigheid en veelkleurigheid van het
en wijkgenoten. Maar ook het aantal informele
carnaval in Sassendonk.
clubjes groeide sterk: vrienden of straatgenoten gaan samen op pad en dossen zich in uniforme
Alaaf.
kleding uit.
S A SS E N D O N K , VO O R J A A R 2 0 2 4
Carnaval in Sassendonk groeide ook in tradities en regels voor het vieren van het feest. Van de
De voorzitters van de Sassendonkse
Sleuteloverdracht en de Carnavalsviering, tot de
Carnavalsverenigingen
Prinsenkaraoke en de Optocht. Steeds meer zien
Cor-Jan Bruggeman CV de Eileuvers
we de afgelopen 11 jaar samenwerking ontstaan
Paul Schulte CV D’Oelewappers
tussen de carnavalsgroeperingen, want carnaval
Marinus Roijakkers CV de Deurzakkers
vieren doe je samen. En samen zijn we in staat om
Raymond Veldman CV de Gleuvenskoevers
dat mooie feest een toekomst te geven. Daaraan
Marc Slotman CV de Knienebelters
wordt vormgegeven in het Gemeenschappelijk
Ronald van Gerner CV de Tonnezotters
Carnavalsoverleg waarbij de verenigingen in
Hennie Fels CV de Pepperbussies
Sassendonk zijn aangesloten en een enkele
Marco Wolf CV de Kladdegatters
vereniging uit de omgeving.
Wouter Wittenaar CV de Aanmakkers
7
6 X 11 JAAR
Tijdlijn Bal Masqué Zwolle
met intocht
Stadswijnhuis Vastelavond
Begin
Eerste verbod
Einde
rekeningen bier
Prins Carnaval Vastenavond-
en gevolg
in de
Tachtigjarige
Vastenavond-
Tachtigjarige
Ontstaan naam
en wijn Vasten-
viering
Grote Zaal
Middeleeuwen
Oorlog
viering
Oorlog
Carnaval
avondviering
Stadswijnhuis
Buitensociëteit
1476
1568
1588
1648
1673
1750
1820
1896
Eerste
Oprichting CV
Oprichting van
stadssleutel-
Kippendonkers.
de carnavals-
Oprichting CV
overdracht en
Eerste dronk
verenigingen
Uitwisseling
De Deurzakkers
ontvangst door
op Sassendonk
CV De Gleuven-
Oprichting
Oprichting CV
met Breda De
11 jaar
B en W van de
met een blauw
skoevers en CV
CV De
22 jaar De
d’Oelewappers
Biemeewes
De Eileuvers
Stadsprins
handje
De Tonnezotters
Sassenpoorters
Eileuvers
1964
1966
1968
1970
1971
1976
1977
1979
Koninklijke goedkeuring CV De Eileuvers
8
Officiële Intocht Prins Carnaval bij
Carnaval op
Schippers
kleine schaal
CaCo (Carna-
vastlegging
St. Christoffel
valscommissie),
oprichting CV
Carnavalesk
eerste aanzet
Uitwisseling
De Eileuvers.
Carnavals-
feest in de
oprichting
Oldenzaal de
Eerste
IJsclub Groot
Begin Tweede
in Hotel Van
bijeenkomst
Groote Sociëteit
CV
Kadolster
uitvoering lied
Wezenland
Wereldoorlog
Gijtenbeek
KSMV in Odeon
in de Koestraat
De Eileuvers
mennekes
De Zwollenaar
1897
1940
1941
1945
1953
1957
1959
1962
Oprichting CV De Golfoorlog,
Spoorneuzen Oprichting CV
en CV De
33 jaar De
geen buiten
44 jaar De
Oprichting CV
Oprichting
55 jaar De
De Wezenlozen
Knienebelters
Eileuvers
activiteiten
Eileuvers
Net Éhm Anders
AdjudentenSlim
Eileuvers
1980
1983
1990
1991
2001
2004
2010
2012
66 jaar De Geen viering
Eileuvers.
door corona.
Immateriëel
Oprichting
Wel een
erfgoed
CV De
online-zitting
november
Kladdegatters
incl. bingo
2022.
2018
2021 2022
2023
Documentaire Zwols levenslicht
9
6 X 11 JAAR
Karneval in alterzeit, Bal Pariser Oper 1845.
Muzikale intocht als de personificatie van Carnaval, Italië 1791.
10
Zotheid en dwaasheid
Z
otheid en dwaasheid zijn altijd een uitlaatklep geweest in de vele eeuwen voor ons, binnen al even zovele culturen. De viering van
carnaval of vastenavond zoals wij dat nu kennen is oud, ook in Zwolle, of zoals het sinds ruim een halve eeuw genoemd wordt tijdens carnaval: Sassendonk. Over de Zwolse Vastel-of vastenavondviering ten tijde van de Middeleeuwen weten we het nodige. Zwolle was in de late Middeleeuwen een zwierige handelsstad met veel vertier. De grote economische bloei van Zwolle viel in de 15de eeuw. Het neveneffect van de bloeitijd was, dat velen van buiten Zwolle de stad bezochten. Daarmee kwam ook het geestelijke leven, het onderwijs en het culturele leven tot bloei. Omdat Zwolle een knooppunt van handelswegen was, kwamen potsenmakers, acrobaten en voordracht-redenaars naar de drukke handelsstad met zijn vele jaarmarkten. Handelaren troffen elkaar dan eerst tijdens de mis, daarna op de markt met het daarbij behorende
Nar met nar in marskramers mand.
feest dat kermis werd genoemd. Daarnaast waren er in Zwolle nog gewone dag- en weekmarkten.
bereidde op Vastenavond een feestelijke maaltijd
In geschriften betreffende Deventer en Kampen
voor het Zwolse Stadsbestuur . In Zwolle kregen
waarin sprake is van Vastenavondbetalingen aan
de bewoners van het Binnengasthuis krenten
gesellen en de keuze van een kinderbisschop,
pannnenkoeken tijdens de Vastelavond. Ook het
komende uit koorknapen als zottenspel van de om-
Stadswijnhuis wordt geregeld genoemd in de
gekeerde wereld. Speelluiden speelden met hun
archieven met betrekking tot de Vastelavond van-
stokpaardje op het raadhuis. Deze paardjes hadden
wege de levering van bier en wijn ten behoeve van
een bijzondere rol bij het zwaarddansen, wat een
dit feest. Aangenomen mag worden, dat de stad
vast onderdeel van het vastelavondviering was.
Zwolle zich in dit opzicht niet onderscheidde van
De stadskok, in dienst van het stadsbestuur,
andere plaatsen.
11
6 X 11 JAAR
De Tachtigjarige oorlog (1568-1648) bracht grote
van een feest van twee ijsclubs. Op de baan van de
veranderingen. In 1580 ging Zwolle over naar het
Zwolsche IJsclub organiseerden de Schippersijs-
Protestantisme en sloot zich aan bij de opstan-
club en de Zwolsche IJsclub een gekostumeerde
dige gewesten. Zwolle lag in die tijd als het ware
hardrijderij op de schaats. ‘s Morgens om tien
op de scheidslijn tussen twee werelden: de oude
uur vertrok een feestelijke stoet met banieren,
Katholiek/Spaanse wereld enerzijds en de nieuwe
vaandels en mooi verklede deelnemers vanaf het
Calvinistische opstandige gewesten anderzijds. In
Hopmanshuis (toen de Nieuwe Stadsherberg) voor
1588 kwam het eerste verbod omtrent de viering
een rondgang door de stad. De stoet werd begeleid
van vastenavond/carnaval. De stedelijke en de
door het muziekkorps Wollf. De hardrijderij vond
kerkelijke gemeente spraken vermanend over
plaats op de ijsbaan aan het Groot Weezenland.
mommeriën en maskerades en verboden het lopen
Vastenavond-en carnavalsvieringen kunnen door
met een mombakkes en andere dartelheden. Er
omstandigheden sluimeren als een veenbrand.
was een streng verbod op ganstrekken en haan- of
Maar bij voldoende zuurstof weer oplaaien. Twee
hoendersmijten. Andere heidense gebruiken zoals
wereldoorlogen en een zware economische crisis
zwaarddansen, stokpaard rijden en lopen met foe-
voor het midden van de twintigste eeuw konden
ke- of rommelpot waren ook verboden. Degenen
dit niet verhinderen. In de Tweede Wereldoorlog
die zich niet aan de verbodsbepalingen hielden,
werd op kleine schaal carnaval gevierd, vaak in
werden beboet.
besloten kring. Zoals op 23 februari 1941 in Hotel
Vastenavond- en carnavalsgebruiken werden tot
Van Gijtenbeek aan het Stationsplein.
eind van de 18de eeuw regelmatig verboden door
Na de oorlog pakten vele verenigingen de draad
Burgemeesters en Schepenen, wat erop duidt dat
weer op. Daarbij waren betrokken de Katholieke
de carnavalsgewoonten onder de bevolking sterker
Opzetten Eileuvernest 1970. In dat jaar werd ook de naam Sassendonk bedacht. Artikel Zwolsche Courant. Interview Hendrik vd Meer, voormalig Bestuurslid St. Christoffel.
waren dan de stedelijke regelgeving. Begin 19de eeuw was er een nieuwe aanzet tot viering van de Vastenavond. Inmiddels was het Koninkrijk der Nederlanden ontstaan, waarin ook plaats was voor andere geloofsgroepen dan de Hervormde. Zo verscheen in de Overijsselsche Courant van 11 februari 1820 een advertentie met de mededeling dat op de avond van de 14e februari ‘het feest van Vastenavond plaats zal vinden op het Stads Wijnhuis.’ Met een danspartij of bal ‘voor alle fatsoenlijke Jongelieden.’ Aan het eind van de 19de eeuw vinden we verslagen van twee uitvoerige en uitbundige Vastenavondfeesten. De Zwolsche Gymnastiek Vereeniging organiseerde op 1 februari 1896 een Bal Masqué, waarbij een feestelijke intocht en omgang van Prins Carnaval en zijn gevolg zou plaats vinden in de Grote Zaal van de Buitensociëteit. Op 4 februari 1897 vond in Zwolle wederom een ‘intocht’ van Prins Carnaval plaats. Het was ditmaal ter gelegenheid
Programma blad Carnaval in 1963.
12
>
Jonge Middenstandvereniging, het Katholiek Jongeren Contact, de Katholieke Handelsvereniging St. Christoffel en de Rooms Katholieke Voetbalvereniging Zwolle. De Zwolsche Roei- en Zeilvereniging gaf een gelijksoortig feest. Door te gaan samen werken, ontstond in 1957 de Caco (de carnavalscommissie) en in 1960 de Broederschap, wat leidde tot de officiële oprichting van Carnavalsvereniging de Eileuvers in 1962 en tot Koninklijke goedkeuring op 19 augustus 1971. De naam van de vereniging is afgeleid van de Sallandse naam voor Ooievaar. De vereniging heeft een stevig nest gebouwd op oude vruchtbare vastelavond/carnavalsgeschiedenis van de oude Hanzeen handelsstad Zwolle. Vele andere verenigingen, groepen, clubs en kapellen haakten aan en gaven de aanzet tot het huidige Sassendonk. Carnavalsavond 1957, Groote Sociëteit Koestraat, Katholieke Jonge Middenstandvereniging.
ZOT HEID EN DWAASHEID
13
6 X 11 JAAR
Glorieuze e 1 11 geboorte JAAR en eerste jaren 1957-1968 Een initiatief om te komen tot een
Het lied De Zwollenaar ziet in 1962 het
gezamenlijke vastenavond- of wel
levenslicht als carnavalslied, maar zou
carnavalsviering door leden van
uitgroeien tot het officieuze volkslied
rooms-katholieke verenigingen
van Zwolle. Ook zijn verschillende
in Zwolle, leidde in 1957 tot een
kapellen ontstaan in deze eerste
samenwerkingsverband om de
jaren, zoals d’Heigeneimers en de
vastenavondtraditie gezamenlijk nieuw
Notenbalkers. Er waren uitwisselingen
leven in te blazen. Daartoe werd de
met verenigingen buiten Zwolle, zoals
CaCo (de carnavalscommissie) in het
de Kadolstermennekes uit Oldenzaal
leven geroepen.
en de Biemeewes uit Breda. Deze
Op de zeer oude fundamenten van de
verenigingen hebben invloed gehad
Zwolse Vastelavond werd de grond
op de Zwolse viering. In 1965 is de
gevonden om een stevig nest te
eerste vuile luier uitgereikt voor de
bouwen. In 1962 heeft CV De Eileuvers
eerstgeborene op 11 november, als het
zich officíeel laten registreren en in de
carnavalsseizoen begint. Het is 1967
jaren erna volgden meer verenigingen,
als de eerste kinderoptocht door Zwolle
zoals CV d’Oelewappers in 1964 en de
trekt en ook in dat decennium ontstaat
Deurzakkers in 1968.
het Seniorencarnaval.
15
6 X 11 JAAR
CV d’Oelewappers
D
’Oelewappers is ook zo’n
uitdrukking brengen voor personen die zich in het
vereniging, ouder dan 55 jaar en
Sassendonkse bijzonder onderscheiden hebben.
behorend tot de fundamenten
Sinds 1990 is het Prominentenbal een jaarlijks
van het Zwolse/Sassendonkse
terugkerende festiviteit. Daar kiest de vereniging
Carnaval. In augustus 1964 is CV d’Oelewappers op
een markante/prominente Zwollenaar uit
het terras van het toenmalige café de Vrolijkheid
en benoemt deze Prominent van het jaar. De
opgericht door Johan Dollekamp, Hennie Hoes,
ontvanger(s), een persoon/personen, bedrijf of
Rinus Baltes, Jan Ligtenberg en Wout Geitenbeek.
vereniging hebben allen een link met de stad
De naam van de vereniging een Oelewapper is
Zwolle, en dus met Sassendonk, en hebben zich
te herleiden tot een nachtvlinder, die tot ver in
daar verdienstelijk voor ingezet.
Onderscheiding ‘De Dollekamp’.
de nacht actief is. In het oude eerste logo van de vereniging was deze nachtvlinder zichtbaar. In een later logo is deze gewijzigd in een uil. De Hofresidentie van d’Oelewappers is vanaf de oprichting in 1964 altijd de Vrolijkheid geweest. In 2016 is de vereniging verhuisd naar de Weijenbelt in Berkum. Na het overlijden van Ria Dijk, uitbaatster en dochter van de bekende horeca-uitbater Dane Diek (Daan Dijk), is de Vrolijkheid verkocht en afgebroken. Café De Kleine was jarenlang een thuisbasis in de stad, tijdens carnaval.
Bijzondere onderscheidingen Sinds 2000 worden mensen die zich meerdere jaren bovengemiddeld hebben ingezet voor de vereniging onderscheiden met de Dollekamp. De karakteristieke hoed van Johan Dollekamp (medeoprichter van CV d’Oelewappers) heeft model gestaan voor deze bijzondere onderscheiding. Een andere onderscheiding die sinds 1982 jaarlijks wordt uitgereikt, is de Primus Interparis. Op deze manier willen de Oelewappers hun waardering tot
1964, oprichting in café de Vrolijkheid door Johan Dollekamp, Rinus Baltes, Jan Ligtenberg, Wout Geitenbeek en Hennie Hoes.
16
1957-1968
Voormalige Hofresidentie ‘De Vrolijkheid’ Oude Meppelerweg tegenwoordig Foodcourt Zwolle.
Senioren
en Pieternel die op de jaarlijkse gezamenlijke
Jaarlijks bezoekt de vereniging het
nieuwjaarsreceptie van de verenigingen het
woonzorgcentrum Fermate, om de bewoners
afgelopen jaar ludiek op rijm de revue liet
een complete carnavalsavond aan te bieden,
passeren.
met muziek, zang, dans, voordrachten en niet te
Ook verweven met de vereniging was Ria
vergeten de polonaise. De blije gezichten van de
Dijk de uitbaatster van De Vrolijkheid.
bewoners geven zo’n avond extra inhoud.
Voorafgaand aan het nieuwe carnavalsseizoen gaan alle leden die mee willen naar een
Tradities
kampeerboerderij om alvast in de stemming te
In het verleden trad verenigingsvoorzitter Henk
komen.
Seine met zijn vrouw Grietje op als Thomasvaer
Hof der Oelewappers 2022 / 2023.
Uitreiking Prominent van het jaar 2023 aan de Koorbazen.
G LORIEU Z E G EB OORTE EN EER STE JAR EN
17
6 X 11 JAAR
De Notenbalkers
D
e Notenbalkers was een echte
Christelijke achtergrond (zondagsrust) speelde de
boerenkapel, waarvan de muzikan-
kapel zaterdags tot 24.00 uur. Ook de Notenbalkers
ten waren uitgedost met kiel, rode
speelden tot 24.00 uur, maar dat was contractueel
zakdoek en sommigen op klompen.
vastgelegd. Dus na 24.00 uur gingen de muzi-
Het was een onderdeel van de Koninklijke Har-
kanten slingerend op de fiets naar Suisse om bij
monie Thomas a Kempis. Op feesten, bruiloften
Eileuvers nog wat muziek te maken. De altijd wat
en partijen speelden zij heel wat centen bij elkaar
chagrijnig ogende portiers zwaaiden de deuren al
voor de harmonie die destijds naast de Manege in
open bij het zien van de Notenbalkers. Wisten zij
de Praubstraat de repetities hield.
veel? Ze dachten dat ze bij het programma hoor-
De kapel bestond uit een aantal jongere orkestle-
den! Toen de portiers het later wel doorkregen,
den die wel van een lolletje en/of feestje hielden.
werden de Notenbalkers door de artiesteningang
Onder de bezielende leiding van een toen nog
binnengelaten door ‘hofnar’ Jaques van de Vegte.
langharige Paul Renckens (nu Vorst Renck) maakte
Tot grote verrassing van de Eileuvers stond er
de kapel furore en werd zelfs de concurrent van de
plotseling na middernacht weer een kapel in Suisse
destijds bekende Eileuvers-Hofkapel d’Heigenei-
te blazen met in het midden een ondeugend slag-
mers onder leiding van Gait van der Horst. Als die
werktrio met als hoogtepunt Eddy Eek die zo nu en
kapellen elkaar tegenkwamen, ging bij beide het
dan met de bekkenslag hoog in de lucht sprong. Al
volume voluit om de ander maar te overtreffen!
snel had hij dan ook de eervolle naam ‘Eddy met de
Ook binnen het carnaval kreeg de kapel De Noten-
bekkensprong’!
balkers een naam. Het werd de hofkapel van CV d’Oelewappers die samen midden jaren 60 met de
‘Meest ludieke kapel’
Eileuvers de enige Zwolse carnavalsverenigingen
Vele jaren speelden de Notenbalkers op Zwolse
waren. In zaal De Vrolijkheid werden de slingers
feesten, Koninginnedagen, Oranjefeesten en
van het plafond gespeeld en onder de klanken van
festivals met als hoogtepunt de Intrada waar ze de
de Notenbalkers werden verschillende prinsen
titel ‘meest ludieke kapel’ in de wacht sleepten.
binnengehaald!
Enkele jaren heeft de kapel ook nog als hofkapel van de Eileuvers gespeeld onder leiding van Paul
Suisse
Renckens en later Jacob de Vries. De laatste werd
Suisse was destijds de residentie van de Eileuvers
later kapelmeester van de Weezenloze Spoor
en daar werden de verenigingsfeesten gehouden.
bloazers, die ook nog een aantal jaren de hofkapel
Inmiddels was de kapel d’Heigeneimers gestopt
van de Eileuvers waren! Later waren dat de Blauwe
en werd de kapel van Jubal, de latere Als je maar
Enghel onder leiding van Gait van der Horst jr en Le
bekend band, hofkapel van de Eileuvers. Door de
Bombardon, onder leiding van Martijn Melenhorst.
18
1957-1968
G LORIEU Z E G EB OORTE EN EER STE JAR EN
19
6 X 11 JAAR
CV De Deurzakkers
I
n 1968 is door een groep
denken uit Sassendonk! Ook bij de optocht op
enthousiaste voetbalveteranen
koninginnedag in Ittersum en Schelle was de CV
van v.v. SVI CV De Deurzakkers
De Deurzakkers een vaste attractie. Sinds 1996
opgericht. Nu is de vereniging
doet de vereniging mee in de Sassendonkse
al weer heel wat jaren terug bij waar ze ooit is
carnavalsoptocht.
begonnen en een trots onderdeel van v.v. SVI. In haar jonge jaren trad de vereniging nog niet
Herkenbaarheid
echt naar buiten en zat ze ‘gevangen’ achter
Kenmerkende attributen zijn een unieke staf
het spoor van Ittersum. Inmiddels is ze als
met de afbeelding van het verenigingslogo en
actieve carnavalsvereniging (met inmiddels
de ambtsketen die elk jaar weer vernieuwd
twee prinsessen als hoogheid) niet meer weg te
wordt voor een nieuwe hoogheid. Verder zijn er
Feestavond bij Voetbalvereniging SVI op sportpark De Siggels.
20
1957-1968