2 / 3
Met elke tentoonstelling transformeert de Kunsthal en opent zij een nieuwe wereld. De tentoonstellingen en het publieksprogramma tonen nieuwe perspectieven en verbreden met ieder bezoek je horizon. De Kunsthal moedigt aan om met een open blik te (ver)dwalen en je te verwonderen. Soms word je op het verkeerde been gezet of uit balans gebracht –de enige zekerheid is dat je altijd verrast wordt. Op 1 november 2022 bestaat dit Rotterdamse culturele icoon, in het gebouw ontworpen door de wereldberoemde architect Rem Koolhaas samen met projectarchitect Fuminori Hoshino van het Rotterdamse architectenbureau OMA (Office for Metropolitan Architecture), precies 30 jaar. Dit mooie jubileum vieren we met deze visueel spannende publicatie, waarin de Kunsthal vanuit 30 verschillende perspectieven wordt belicht. Een selectie van 30 persoonlijke verhalen –van burgemeester Aboutaleb en de dolenthousiaste bezoeker van de Naked Tour tot het echtpaar dat in de Kunsthal trouwde en Rotterdammer en acteur Pierre Bokma. De anekdotes en herinneringen worden afgewisseld met fraaie essays en bijzondere fotoseries. Dwaal met ons mee, laat je verrassen en verwonder!
Marianne Splint Directeur Kunsthal Rotterdam
Ik vond het uiteraard enorm spannend, maar het leek wel alsof het ook bijzonder voelde voor Fernando Botero zelf –destijds 84 –en zijn familie, om hier samen te zijn en dit moment mee te maken. Ik deed het optreden samen met pianist Thomas Böttcher, heel klein en intiem, zonder grote band om je achter te verschuilen. Je bent dan als muzikant heel naakt en kwetsbaar. Ik herinner me dat ik een bepaalde Colombiaanse melodie speelde en deze perfect wilde uitvoeren. Ik wilde Botero echt eer aandoen. Toen dat goed ging, kwam er de opluchting. Om gekoppeld te worden aan de tentoonstelling van zo’n bijzondere kunstenaar, voelde voor mij als muzikant en als mens enorm speciaal en als een grote eer. Ik heb veel mogen optreden en vaak voor uitverkochte zalen, maar dit optreden, voor deze maestro en zijn familie, was absoluut een van de meest bijzondere momenten in mijn carrière. Een kers op de taart. Ik heb als muzikant nooit willen imponeren met virtuositeit. Ik wilde met mijn muziek vooral communiceren. Ook in mijn functie als artistiek leider van het Music Meeting Festival ging het mij om verhalen vertellen, mensen met elkaar verbinden. Ik wil mensen echt raken en een ervaring geven die ze nooit vergeten. Als het mij lukt om mensen vrolijkheid, inspiratie en schoonheid te bieden, dan ben ik heel tevreden. De Kunsthal is een plek die dit faciliteert, die mensen uitnodigt om dat te ervaren en die drempels wegneemt.”
OPTREDEN.INZIJNAANWEZIGHEID!
VANBOTEROOPENENMETEEN
DEKUNSTHAL,DETENTOONSTELLING
WELHOGERDANDEPRESIDENT.ENNUMOCHTIK,INNEDERLAND,IN
ICOON,DENATIONALETROTSVANCOLOMBIANEN.HIJSTAATIN HOOGAANZIEN.HOGERDANALLESENIEDEREEN,MISSCHIENZELFS
COLOMBIA,HETVADERLANDVANFERNANDOBOTERO.HIJISEEN
MUZIKAALTEOPENEN.DESTIJDSWOONDEENWERKTEIKIN
KUNSTHALOMDETENTOONSTELLINGBOTERO:CELEBRATELIFE!
“HETWASINDEZOMERVAN2016.IKWERDGEBELDDOORDE
LIVEVOORDE MAESTRO
4 / 5
concertbuitenophetpleinvoorde Kunsthalmethonderdendansende mensen,alskick-offvandeLatinLife Sundays.Ditisinmiddelsuitgegroeid totKunsthalLIVEOP,ZONDAGhet gratisbuitenfestivalopdiemooie plek,waarMaitenualweervoorde vijfdekeerinverschillenderollen aanbijdraagt.Vanmuzikant,hosten programmeurtotcurator.
NICETOKNOWDeopeningvande Botero-tentoonstellingleiddetoteen
Ze debuteerde op de allereerste Kunsthal LIVE OP ZONDAG –de eerste van vele.
betrokken bij het Music Meeting Festival in Nijmegen.
van latin music in Colombia, Zuid-Amerika en Nederland. Ook was zij drie jaar als artistiek leider
Maite Hontelé (1980) is succesvol trompettiste, bandleider en ambassadrice
Maite Hontelé
VOOR DE ALLEREERSTE KEER
Ik heb er hele warme herinneringen aan. Van de toenmalige directeur Wim van Krimpen en curator Wim van Sinderen, kreeg ik vooral heel veel vrijheid bij het inrichten. Niets was te veel, alles kon. Het was echt een heel moeilijke ruimte, twee van die pijpenlades. De bovenste ruimte had een ondoorzichtige glazen wand en een roostervloer waardoor je zo de diepte inkeek. Ik weet nog dat mijn vader zich overal aan vasthield toen hij kwam kijken. Hij zei ‘mooi, mooi’, maar hij zag alleen maar die vloer. Boven was alles wit en beneden had ik zwart geschilderd, ik had ook allerlei attributen opgehangen. Alle fotografie was zwart-wit, met loeigrote afdrukken. Ik vond het een geweldige tentoonstelling, ik was er echt heel blij mee. Ik ervaarde toen ook voor het eerst hoe je de emotie van de bezoeker kunt manipuleren, door de manier van presenteren.
je drie lullige fotootjes. De zweep erover!”
kans om je portfolio te bespreken en dan presenteer
kritisch naar hun eigen werk te kijken. Dan krijg je de
wel even uitgedaagd om de lat hoger te leggen en
een masterclass aan studenten te geven. Die heb ik
van de tentoonstelling over Robert Mapplethorpe,
vond het ook heel leuk om in 2017, ter gelegenheid
het café. De Kunsthal blijft voor mij een bijzondere plek. Ik
een dj meegenomen en we liepen de polonaise door
heel theatraal. De opening was ook dolle pret, ik had
–en de kijker –kon pushen, mijn werk was altijd al
aan het begin van het onderzoek in hoever ik mezelf
anders naar mijn werk kijken. Ik stond in die tijd nog
kunst. Het was voor mij een mooie start: ik ging
nemen in de geënsceneerde fotografie en beeldende
tentoonstelling en het uitgeven van mijn boek serieus
voor het COC. Toch ging ik mezelf pas vanaf die
fotografeerde al vanaf 1983, ook als vrijwilliger
manier bij elkaar zag en dat was geweldig. Ik
Het was voor het eerst dat ik mijn werk op deze
“EIND 1993 HAD IK MIJN ALLEREERSTE
OVERZICHTSTENTOONSTELLING IN DE KUNSTHAL. JOY , WAS DE TITEL. DE KUNSTHAL WAS NET EEN JAAR OUD TOEN IK ER MIJN WERK MOCHT TONEN. IK WEET NOG GOED DAT ER OP DATZELFDE MOMENT OOK EEN GROTE AUTOTENTOONSTELLING STOND GEPROGRAMMEERD, IN DE HAL ERNAAST. DIE TROK NATUURLIJK EEN HEEL ANDER PUBLIEK VAN AUTOLIEFHEBBERS EN JONGENS VAN DE OPLEIDING IN DRIEBERGEN. DIE STAKEN DAN TOTAAL ONWETEND HUN HOOFD OM DE HOEK EN SCHROKKEN ZICH HALFDOOD VAN DE NAAKTE HEFTIGHEID DIE IK HAD OPGEHANGEN. MAAR VAAK ZAG JE OOK DAT ZE EERST EVEN VERRAST TERUGDEINSDEN, EN DAN TOCH OP ONDERZOEK UITGINGEN BIJ MIJN WERK. JA, DE SANDWICHFORMULE VAN DE KUNSTHAL WERKTE VOOR MIJ HEEL GOED!
Erwin Olaf
Erwin Olaf (1959) is fotograaf. Hij maakte zijn eerste overzichtstentoonstelling in de Kunsthal in 1993, en gaf in 2017 een masterclass in het Auditorium.
6 / 7
KUNSTHALKOOKT TE BIEDEN HAD.
XL-EIEREN DE KUNST VAN HET KOKEN
CONFITS HET IS MAAR EEN FRACTIE VAN WAT
ZELFGEFOKTE HOENDERS EN
GROENTEN UIT ZEE,
VAN DE
EN RILLETTES VAN
MET ‘KONINKLIJK GOEDGEKEURDE’KREEFTKROKETJES.
UIT DE
KRUIDEN CALICUTH. SLOW ESCARGOTS EN KAASKONINGIN
DUINEN, BETTY KOSTER, MET RAUWMELKSE REMEKER:
JOEG, TERWIJL BROER CEES RONDGING
DRIEDUIZEND TOMPOEZEN DOORHEEN
KOOS HOLTKAMP DIE ER IN ÉÉN WEEKEND
HUN VINGERVLUGHEID DEMONSTREERDEN.
“STELLENDAMSE
GARNALENPELSTERS DIE LIVE
groeide uit tot de grootste overdekte streekproductenmarkt van ons land.
breed publiek het beste van eigen bodem te laten proeven. KunsthalKOOKT
(2004-2015), een vierdaags ‘Festival voor de Echte Smaak’, bedoeld om een
Ze was gastcurator van vijf edities van KunsthalKOOKT
Ellen ScholtensEllen Scholtens (1961) is culinair journalist en tekstschrijver.
8 /
Bakken en braden mocht niet van de brandweer: koken wel. Voor directeur Wim Pijbes was dat een ruim begrip. Daardoor kon het zomaar gebeuren dat een stel koks een barbecue op het terras nét iets te dicht bij het enorme raam van de grote hal parkeerde. Gevolg: een perfect geroosterd lam en een gebarsten ruit.
Als er iets is wat me als gastconservator van vijf edities KunsthalKOOKT is bijgebleven, dan is het hoe mijn vrijheid-blijheid-gevoel erdoor is gevoed. Alles kon en mocht en dat had ook een uitwerking op de honderden kleinschalig werkende voedselproducenten die tussen 2004 en 2015 aanhaakten bij onze ‘eetbare tentoonstelling’. ‘Bij Amsterdamse festivals moet je voor elk extra glas een formulier invullen,’ werd er dan gezegd. ‘In Rotterdam haalt een suppoost dat gewoon voor je.’
versgedraaiddoorLeonardoPacentivan
–vanhetlatererestaurantRIJKS–op omeengeroosterdvarkenvanhetterras naarhetKooktheatertesjouwen:aan hetspitendruppendvanhetvet.Ofhij rekruteerdemensenuithetpubliekom meterslangepastavellenteondersteunen,
CaronhitstebijvoorbeeldJorisBijdendijk
OokinhettotKooktheaterverbouwde Auditoriumwaserruimtevoor improvisatie.SpreekstalmeesterAlain
hetAmsterdamseToscanini. Driesterrenchefs Cees Helder en Jonnie Boer kwamen met kratten vol spullen via een achterdeurtje binnen en kookten simultaan. Robert Kranenborg, Paul Fagel, Hans van Wolde, Erik van Loo en François Geurds (mét zijn Surinaamse moeder) waren gastkoks, net als Rob Baris, aartsvader van de Nieuwe Rotterdamse Keuken. Na elk ‘optreden’ mocht er worden geproefd: als spreeuwen kwamen bezoekers op de podiumkeuken af.
bijhetproducerenvanGoodFood.Daarom vroegikhenommeetedoenaanonze ‘culinaireenculturelesamensmelting’. Sita,aliasHottieSambal,stondmet zestigpotjeszelfgemaaktesambalinde Markthal.Naeenpaaruurwaszelos, netalsdebakkersvanhetnogpiepkleine VlaamschBroodhuys.Samensloegen zedehandenineen:dieavondennacht mochtHottieeenversevoorraadinde bakkerijmaken.
warenopgevallendoorhungedrevenheid
Vrijwelalledeelnemershadikals dagbladjournalistaleensgeïnterviewd.Ze
Ik spreek mijn lof uit voor de Kunsthalmedewerkers die na vier festivaldagen behoorlijk op adem moesten komen. Zij hebben er al die jaren voor gezorgd dat mijn wilde ideeën ook praktisch haalbaar waren. Het tekent Wim Pijbes, en later Emily Ansenk, dat zij het aandurfden om zo’n culinaire chaos te hosten. KunsthalKOOKT zorgt bij mij voor een heerlijke afdronk. Nog steeds.”
9
10 / 11
DEZEKANTBOVEN
“TIJDENS DE BOUW VAN DE KUNSTHAL SCHREEF DE TOENMALIG DIRECTEUR WIM VAN KRIMPEN SAMEN MET DE BNO (BEROEPSORGANISATIE NEDERLANDSE ONTWERPERS) EEN WEDSTRIJD UIT VOOR EEN LOGO VOOR DE EERSTE KUNSTHAL VAN NEDERLAND, EEN GEBOUW VOOR TIJDELIJKE TENTOONSTELLINGEN. IK WERKTE BIJ TELDESIGN, HET OUDSTE ONTWERPBUREAU VAN NEDERLAND EN AAN DEZE COMPETITIE WILDEN WIJ ZEKER MEEDOEN. ER WERD ZELFS EERST EEN INTERNE COMPETITIE BELEGD BINNEN ONS BUREAU.
van Rotterdam. Met de schrijfwijze
als het ware, passend bij het imago
uitgepakt. Een ‘kunstoverslagbedrijf’
getoond die elke keer wordt inen
doos waarin tijdelijk kunst wordt
en verpakkingen. De Kunsthal als lege
van de laatste drie letters in het woord KUNSTHAL heb ik geprobeerd mijn visie op kunst te verbeelden: herkenbaar –in dit geval leesbaar –maar naarmate je er langer naar kijkt blijkt er een dubbele bodem in te zitten.
met trots en plezier naar.”
van het ontwerp. Ik kijk er nog altijd
teken van de kracht en tijdloosheid
dertig jaar, nog ongewijzigd op. Een
aangebracht. Daar staat het nu, na
beeldtaal uit de wereld van transport
Mijn ontwerp is gebaseerd op de
verrassend eensgezind!
op de ventilatietoren op het dak
Beatrix werd het logo door alpinisten
Vlak voor de opening door koningin
betrokkenen een heel bijzonder jaar.
In alle opzichten en voor alle
Ook Wim van Krimpen kon zich er
dat hij op zijn gebouw wilde zien.
voorkeur, het was het enige logo
de architect. Hij had een uitgesproken
belangrijke stem van Rem Koolhaas,
ontwerp werd gekozen met daarin een
voor de wedstrijd, totaal zo’n 52. Mijn
van de logo’s die waren ingezonden
zaterdag in NRC Handelsblad een
Het logo werd uitgewerkt tot een volledige huisstijl waarbij verschillende verpakkingssymbolen zijn gebruikt voor onder andere de gebouwbelettering en de bewegwijzering die rechtstreeks op het gebouw is aangebracht, precies zoals dat op kisten en dozen gebeurt. Een no-nonsense aanpak die aansluit bij de architectuur met haar onbewerkt beton en golfplaten. De uitwerking en implementatie van de huisstijl is overigens echt een team effort geweest binnen Teldesign.
12 / 13 goed in vinden, op dit punt waren ze
Designprijs met lovende jurykritieken.
voor de eerste Nederlandse
nog eens een van de genomineerden
In datzelfde jaar werd de huisstijl ook
destijds ook in de Kunsthal gevierd.
Teldesign, in 1992, hebben we
Het dertigjarig jubileum van
belangrijk en onmisbaar aandeel had.
Een jaar lang verscheen er elke
graag noemen omdat zij hierin een
Met name Constance Kokkeel wil ik
Ronald van Lit
Ronald van Lit (1958) is grafisch ontwerper.
Hij is de ontwerper van het logo van de Kunsthal.
DE NATUUR VAN DE KUNSTHAL
“ALS OUDGEDIENDE IN HET MUSEUMPARK HEB IK VANAF MIJN WERKPLEK IN HET NATUURHISTORISCH MUSEUM ROTTERDAM DE GROEI EN ONTWIKKELING VAN DE KUNSTHAL VANAF HET EMBRYONALE STADIUM TOT DE DAG VAN VANDAAG, VAN NABIJ MEEGEMAAKT. TOEN ER ALLEEN NOG MAAR EEN NAAM EN EEN BOUWPUT WAS, HIELD WIM VAN KRIMPEN, DE EERSTE DIRECTEUR, KANTOOR BIJ ONS IN VILLA DIJKZIGT. EN NU HEBBEN WE AL DERTIG
JAAR EEN FIJNE NAASTE BUUR DIE VOOR EEN GROTE DIVERSITEIT AAN TENTOONSTELLINGEN EN EEN GESTAGE STROOM BEZOEKERS HEEFT GEZORGD. BEZOEKERS DIE OOK SPONTAAN ‘OVERLOPEN’:
halsbandparkieten.
zanglijsters, een houtsnip en twee
binnengebracht: een merel, drie
suppoosten bij het museum werden
overleefden en netjes door oplettende
markante Koolhaasgebouw niet
vogels die een botsing met het
De opgezette dromedaris die verhuisde van een expositie in de Kunsthal naar de collectie van Het Natuurhistorisch (NMR 9990-180130)
Natuurhistorisch (NMR 9989-3446)
14 / 15 van de vogel wordt bewaard in de collectie van Het
de Kunsthal werd opgegeten door kauwen. De rest
De kop van de halsbandparkiet die zich verhing bij
