Børge ring artbook lr

d e k u n s t va n

// t h e a r t o f

Børge Ring

1984 Titelpagina: zelfportret // Title page: Self portrait

1978 Deze pagina: potloodtekening voor Oh My Darling // This page: pencil art for Oh My Darling

d e k u n s t va n

// t h e a r t o f

Børge Ring Colofon

Dank

Eerste druk (gebonden): januari 2015

Met dank aan Børge Ring en Joanika Ring

Copyright © 2015 Uitgeverij Personalia

Op 1 februari 2012 werd het privearchief van Børge Ring vernietigd

Valge 3, 9965 PD Leens (Gr.), www.uitgeverijpersonalia.nl

door een brand. Het is dan ook een klein wonder dat we in dit boek

Tekst en samenstelling: Jan-Willem de Vries

moest een beroep worden gedaan op andere archieven. De auteur

© Illustraties: Børge Ring / Illustraties voor tekenfilms op pagina 12, 13

erg dankbaar voor hun medewerking // On February 1 2012 Børge

en 58 (onderste drie): Stichting het Toonder Auteursrecht / Illustraties

Rings personal archives were lost in a fire. Therefore it is a small

Lucky Luke op pagina 42: Lucky Comics - Dupuis - Dargaud / Illustraties Asterix op pagina 43: Les Éditions Albert René / Illustraties Donald Duck en Broer Konijn op pagina 55 en 61: Disney / Teksten synopsis pagina 49: Børge Ring Foto’s op pagina’s 1 en 64: Peter Beemsterboer/Beemsfoto Foto cover: Jan van den Nieuwenhuijzen

Coverillustratie: Børge Ring, 2014 Vormgeving cover en titelbladen: Peter Beemsterboer Vormgeving binnenwerk: Jan-Willem de Vries/Peter Beemsterboer Redactie: Nienke Weick Druk: Drukkerij Wilco, Amersfoort ISBN 978-90-79287-45-1 (artbook) / NUR 360 ISBN 978-90-79287-36-9 (autobiografie) / NUR 402 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,

een uitgebreid overzicht van zijn werk kunnen laten zien. Daarvoor en de uitgever zijn de volgende personen en instanties dan ook

miracle that an extensive collection of drawings found its way into this book. During the production we heavily depended on other archives. The author and the publisher wish to thank the following people and institutions for their cooperation: – EYE / NIAF – Mette Peters – Collectie Nico Crama, ondergebracht bij EYE // Collection Nico Crama, preserved at EYE – Olivier Cotte, Lars Jacobsen, Inga Frank Jensen, Ton Schuringa, Tjitte de Vries en Ati Mul, De Toonder Compagnie, Cilia van Dijk, Willem Thijssen en Leenke Ripmeester Geraadpleegde bronnen // Used resources: Hans Matla: Stripcatalogus 9, Uitgeverij Panda, ‘s-Gravenhage, 1998 Alle secundaire literatuur vermeld op pagina 61 // All secundary literature mentioned on page 61

TEKST EN SAMENSTELLING // WRITTEN AND SEL E CT E D B Y JAN-WILLEM DE VRIES

borgering.com, imdb.com, tegnefilmhistorie.dk, catawiki.nl, discogs.com, michaelbarrier.com De belangrijkste films van Børge Ring staan op de dvd Børge Ring, Selected Works (CinéTe Filmproduktie), te bestellen via info@cinete.nl.

A collection of Børge Rings most important films can be found on the

opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke

dvd Børge Ring, Selected Works (CinéTe Filmproduktie), available at

toestemming van de uitgever

info@cinete.nl.

2015 – UITGEVERIJ PERSONALIA – LEENS

Inhoud // Contents Ring, Frank & Rønde Toonder Studio’s Observaties // Observations

10 12 14

Oh my Darling

16

Anna & Bella

24

Run of the Mill

34

Commercials

40

Lucky Luke

42

Asterix

43

Anton

44

Onvoltooide projecten // Abandoned projects

48

Illustraties // Illustrations

52

Strips // Comics

54

Filmografie // Filmography

56

Bibliografie // Bibliography

60

Discografie // Discography

61

Zelfportretten // Self portraits

62

1978 Potloodtekening voor Oh My Darling // Pencil art for Oh My Darling

4

5

Inleiding

B

ørge Ring begon in 1947 zijn eigen tekenfilmstudio in Denemarken. Samen met animator Bjørn Frank Jensen en producent Arne Rønde Kristensen wist hij al snel enkele opdrachten binnen te slepen. De animatiefilm was nog jong en er werd wereldwijd driftig geëxperimen­teerd met het medium. Ring en Jensen leerden het vak bij enkele reclamebureaus in Kopen­hagen én dankzij een intensief contact met David Hand,

regisseur van Walt Disney’s Snow White and the Seven Dwarfs en Bambi.

Ca. 1949 Ring & Rønde, Kopenhagen

In het begin van de jaren vijftig werd de kleine studio ingelijfd bij het grotere Nordisk Film en dat ging ten

koste van de werksfeer. Ring en Jensen vertrokken naar Amsterdam, waar ze lange tijd werkzaam waren bij de Toonder Studio’s. Hier maakten ze talloze reclamefilms en enkele vrije films. Ring zag in 1959 de animatiefilm Moonbird van John Hubley, die grote indruk op hem maakte.

In 1973 verliet Ring de Toonder Studio’s om verder te gaan als freelancer. Van 1973 tot en met

1975 trad hij nog wel even in dienst bij Richard Williams in Londen. Daar werkte hij tussen animators die ooit bij Disney hadden gewerkt en die hij altijd bewonderd had. In de jaren daarna volgden reclamefilms, korte dienstverbanden en drie indrukwekkende korte tekenfilms, waarvan er een met een Oscar werd bekroond. In de jaren zeventig zette hij zijn schreden op het pad van de strip en tussen alle teken­werkzaamheden door was hij ook nog eens een begaafd muzikant.

Als kind werd Børge Ring al gegrepen door de magie van tekenfilms in een bioscoopje in Ribe, waar zijn zus muziek bij de film speelde, op piano. En wie geïnteresseerd is in een

bepaalde kunstvorm, wil er zoveel mogelijk over te weten komen. Tijdens de voorbereidin-

gen voor dit boek vertelde Børge Ring me dat hij eind jaren veertig een kennis had die voor zaken naar de Disney Studio’s in California ging. Ring vroeg haar of ze voor hem langs de prullenbakken van de tekenaars wilde gaan om er tekeningen uit te vissen die waren afgekeurd. Dat werk kon hij dan bestuderen, want cursusmateriaal voor het maken van tekenfilms bestond in die tijd niet of nauwelijks.

Voor iedere tekenfilm worden tekeningen gemaakt die het publiek zelden of nooit te zien krijgt. Dat is jammer, want die tekeningen zijn vaak heel interessant. In dit

Ca. 1955 Toonder Studio’s

boek zien we bijvoorbeeld hoe Børge Ring zijn eerste invallen op papier zette of hoe

bepaalde scènes zijn uitgewerkt in storyboards. We zien vluchtige potloodschetsen die barsten van de spontaniteit en we zien studies om het kleurenpalet van de film te verkennen. Het is heel begrijpelijk dat we dit werk willen zien. Wanneer een film, een boek of een ander kunstwerk je fascineert, ontstaat de behoefte er meer over te weten te komen. Als een film ons raakt, willen we de making

of zien. Als een boek ons raakt, willen we de biografie van de schrijver

lezen. En als een tekenfilm ons raakt, willen we graag zien welke schetsen en tekeningen daaraan ten grondslag hebben gelegen.

Rings meest autonome tekenfilms hebben een wereldwijd publiek geraakt. Toen Anna

& Bella langs festivals toerde, werd Ring door verschillende vrouwen aangesproken die hevig door de film waren geconfronteerd. Ze bekenden de animator dat ze geplaagd werden door schuldge­voel, omdat ze ooit de wens hadden gehad om zich van hun zus te ontdoen. Soms

vertelden ze hem rechtstreeks wat de film bij hen had losgemaakt en soms zag hij hoe ze hun pas inhielden tijdens het verlaten van de filmzaal. Terwijl ze links en rechts werden gepasseerd door

het ove­rige publiek was duidelijk dat iets hen had aangegrepen. Iemand anders herkent zich mis-

schien in het beschermende ouderpaar uit Oh My Darling of wordt diep getroffen door het beeld van

1984 Rechts: potloodtekening voor Anna & Bella Left: pencil art for Anna & Bella u 6

het gebroken speelpaardje aan het eind van Run of the Mill. We zijn op de een of andere manier geraakt door deze films en nu willen we graag meer zien van de maker. En terecht!

jan-wi llem de vri es 7

Introduction

B

ørge Ring started his own animation studio in Denmark in 1947. Together with

animator Bjørn Frank Jensen and producer Arne Rønde Kristensen, he was quickly able to acquire some animation jobs. The animation industry was still very much

in its infancy and people all over the world were experimenting with the possibili-

ties of this new medium. Ring and Jensen learned the trade while working at different advertising agencies in Copenhagen, and through their close contact with David Hand, the director of Walt Disney’s Snow White and the Seven Dwarfs and Bambi.

In the early 1950s, the small studio became part of the much larger Nordisk Film, to the detri-

ment of the work atmosphere. Ring and Jensen soon left for Amsterdam, where they worked at the Toonder Studios for an extensive period. Here, they made countless advertising films and a

number of independent movies. In 1959 Ring went to see the animated movie Moonbird by John Huxley, which made a big impression on him. In 1973, Ring left Toonder Studios to continue his career as a freelance animator. He was employed for a short period at Richard Williams in London where he worked alongside ex-Disney animators who he had always admired. The subse-

Ca. 1970 Toonder Studio’s

quent years were marked by many advertising films, short-term employment and three impressive short animated movies, one of which was awarded an Oscar. In the seventies Ring turned his attention towards comics and in jazz circles he became known as a talented musician.

Børge grew up in Ribe, where he regularly went to the cinema where his sister played the

piano to accompany the films. As a child he became fascinated by the magic of animated film and wanted to learn everything there was to know about this particular art form. During the

research for this book, Børge Ring mentioned knowing someone in the late forties who was going to the Disney Studios in California on business. He asked her to search the wastebaskets of the cartoonists working there for any drawings that had been rejected. This would make great material for him to study, because in those days there was hardly anything available to learn the fundamentals of how to make animated film.

For every cartoon many many illustrations are made that are never or seldom shown to the

public. This is a great pity, because these are often very interesting drawings. In this book we’ll see how Børge Ring put his first ideas on paper and discover how certain scenes were devel-

1984 Blaricum, foto: Tjitte de Vries

oped on storyboards. We’ll also see quick pencil sketches filled with spontaneity and studies that explore the colour palette of the animated film.

It’s quite understandable why we want to see this work. Whenever a film, a book or any

other work of art fascinates us, a need is created to know more. If a film moves us, we want to

see ‘the making of’. If a book moves us, we want to read the author’s biography. And if a cartoon moves us, we want to see the sketches and illustrations that sparked the idea.

Ring’s most autonomous animated films touched a worldwide audience. When Anna &

Børge aan het werk, getekend door Bjørn Frank Jensen Børge in production, drawn by Bjørn Frank Jensen

Bella toured festivals, Ring was approached by many women who felt confronted by the film.

They openheartedly confessed of being plagued by feelings of guilt because they too had at

some point wished themselves rid of their sister. At times they would tell him personally what feelings the film had awakened inside them and sometimes he would see them pause for a

moment while leaving the cinema. As the rest of the audience filed past them on either side, it was clear that something had deeply affected them. Other people might recognise themselves in the protective elderly couple from Oh My Darling, or be deeply moved by the image of the

broken toy horse at the end of Run of the Mill. We have all been touched in one way or another by these films and now we would like to know more about the maker. And rightfully so!

1985 Blaricum, foto: Nico Crama

jan-wi llem de vri es 8

9

RING, FRANK & RĂ˜NDE

Storyboardschets voor Fest i skoven Storyboard sketch for Fest i skoven

Dope sheet

Tekeningen uit het animatieproces voor Fest i skoven

Drawings from the animation process of Fest i skoven

Ring, Frank & Rønde 1947 - 1952

Tekening uit het animatieproces voor Fest i skoven

Drawing from the animation process of Fest i skoven 10

11

TO O N D E R S T U D I O ’ S

Animatietekeningen voor Brooke Bond-thee Animation drawings for Brooke Bond tea

Toonder Studio’s 1953 - 1973

1955 Storyboardschetsen voor een tv-reclame voor Brooke Bond-thee Storyboard sketches for a Brooke Bond tea commercial

Schetsjes van personages voor tv-commercials Sketches of characters for tv commercials

1957 Lokkend goud of gouden lokken Vrije productie // Short subject 12

13

Als een film ons raakt, willen we de making of zien. Als een boek ons raakt, willen we de biografie van de schrijver lezen. En als een tekenfilm ons raakt, willen we graag zien welke schetsen en tekeningen daaraan ten grondslag hebben gelegen. Reden genoeg voor 64 pagina’s Børge Ring.

If a film moves us, we want to see ‘the making of’. If a book moves us, we want to read the author’s biography. And if a cartoon moves us, we want to see the sketches and illustrations that laid the foundation. Ample reason for 64 pages of Børge Ring.

ISBN 978 90 79287 45 1 NUR 360

w w w. u i t g ev e r i j p e r s o n a l i a . n l