Tuin van Heden.nu 5

5

leerwerkboek r.-k. godsdienst

a Sanoma company

Tuin van Heden.nu 5 bestaat uit: leerwerkboek handleiding (inclusief toetsen-cd-rom) correctiesleutel leerwerkboek prentenset cd dvd bordboek Plus bingel.be methodewebsite

Coördinator kern: Lies Dalemans Auteurs kern: Geert Speelman, Inge Dupont Coördinator uitbreiding: Severine Verhulst Auteur uitbreiding: Veerle Claus Tweede spoor: Marleen Claes Auteurs plusgedeelte: Pieter Boone, Tom Wolput, Sanne Vermeeren

Omslagontwerp: B.AD Lay-out en zetwerk: B.AD Bijbeltekeningen: Roel Ottow Tekeningen: Helen Van Vliet, Iris Boter, Tom Goovaerts, Eric D’hondt Bijbelverhalen: Kolet Janssen Verhalen: Rien Broere

Fotokopieerapparaten zijn algemeen verspreid en vele mensen maken er haast onnadenkend gebruik van voor allerlei doeleinden. Jammer genoeg ontstaan boeken niet met hetzelfde gemak als kopieën. Boeken samenstellen kost veel inzet, tijd en geld.

De vergoeding van de auteurs en van iedereen die bij het maken en verhandelen van boeken betrokken is, komt voort uit de verkoop van die boeken. In België beschermt de auteurswet de rechten van deze mensen. Wanneer u van boeken of van gedeelten eruit zonder toestemming kopieën maakt, buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen, ontneemt u hen dus een stuk van die vergoeding. Daarom vragen auteurs en uitgevers u beschermde teksten niet zonder schriftelijke toestemming te kopiëren buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen. Verdere informatie over kopieerrechten en de wetgeving met betrekking tot reproductie vindt u op www.reprobel.be.

Ook voor het digitale lesmateriaal gelden deze voorwaarden. De licentie die toegang verleent tot dat materiaal is persoonlijk. Bij vermoeden van misbruik kan die gedeactiveerd worden. © Uitgeverij Van In, Wommelgem, 2014 De uitgever heeft ernaar gestreefd de relevante auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.

Wie desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot de uitgever te wenden.

Eerste druk, achtste bijdruk 2020 ISBN 978-90-306-6454-3 D/2012/0078/493 Art. 546178/09 NUR 193

Het vriendenboekje van een vlieg

Dit vriendenboekje is van: vlieg Geboortedatum: eer-eergisteren

Ik ben dus 4 dagen

Adres: overal en nergens Hobby: schilderen (liefst eieren met Pasen) Lievelingseten: tomatensoep Leukste lied: vliegen als een vogel Mooiste feest van het jaar: Kerstmis Ik ben goed in: opstijgen Ik heb een hekel aan: landen Wat ik wil worden: journalist Mijn lievelingsgedicht: Er was eens een vlieg, die het vliegen niet kon laten.

Ze vloog door alle huizen en straten.

Oeps, ze belandde in een kerk.

En hoorde over Valentijns werk.

Later zullen we haar nog vaker horen en zien.

Ben je nu niet nieuwsgierig misschien?

Motto: een vlieg kan landen, maar een land kan niet vliegen.

Het vriendenboekje van een vlieg

Het kerkelijk jaar

3

Les 1

Allerheiligen

Wat hoort bij elkaar? Geef die rondjes hetzelfde nummer van 1 tot 7.

© Lebrecht Music & Arts/Corbis

Op 14 februari denken alle verliefden aan mij.

De patroonheilige van het internet?

Dat ben ik.

Ik ben de beschermheilige van Frankrijk en ook van vrouwen in nood.

Ik ben de beschermheilige van reizigers en van weggebruikers.

© World History Archive / Alamy

Ik ben een populaire heilige. Torenwachters, mijnwerkers en brandweerlui vragen mij vaak om bescherming.

© Dries van den Akker

Ik ben de beschermheilige van de padvinders in Engeland en van heel wat steden die ‘Joris’ of ‘Sint-Joris’ in hun naam hebben.

Ik ben de patroonheilige van zeelui en ook van kinderen.

4

Het kerkelijk jaar: Allerheiligen en Allerzielen

Les 1

Allerheiligen

Ik vind mijn weg!

Les 1

Officieel heet ik Nicolaas van Myra. Maar je kent me beter als Sinterklaas.

Ik leefde rond 300 en ik was bisschop in Myra in Turkije. Er bestaan veel legenden over mijn leven. Je viert mijn feest op 6 december.

Ik ben geboren in Frankrijk in de 15e eeuw. Ik vocht mee in het leger, ook al was ik een vrouw.

Ik werd gevangen genomen en gefolterd, maar ik bleef toch in God geloven. In 1920 werd ik heilig verklaard. Mijn naam? Jeanne d’Arc.

Ik ben Sint-Joris.

Er wordt over mij verteld dat ik een draak gedood heb. Daarom word ik vaak afgebeeld met een zwaard en een draak.

Ik leefde rond 300.

Omdat ik christen was, werd ik onthoofd.

Op een dag droeg ik een kind naar de overkant van de rivier. Het kind werd plots zo zwaar dat ik bijna verdronk. Toen ik aan de overkant kwam, vertelde het kind me dat ik Jezus Christus en de hele wereld op mijn schouders had gedragen.

Daarom kreeg ik de naam ‘Christoffel’.

Dat betekent ‘Christusdrager’.

Ik ben Valentijn. Mijn heiligennaam is SintValentinus. Ik leefde rond 300 in Rome. Ik was bisschop. Tegen de zin van de Romeinse keizer trouwde ik een man en een vrouw die heel verliefd waren op elkaar. De man was soldaat en soldaten mochten toen niet trouwen. De keizer was zo boos dat hij me liet onthoofden.

Mijn naam is Isidorus.

Ik was een Spanjaard en ik leefde in de 6e en de 7e eeuw. Mijn familie telt nog drie heiligen.

Ik heb heel wat boeken geschreven en ik bezit een grote wetenschappelijke kennis.

Ik ben volgens de legende geboren in een rijk gezin. Mijn vader wilde me beschermen tegen slechte invloeden.

Daarom sloot hij me op in een toren. Toen ik christen werd, wilde hij me dwingen om mijn geloof op te geven.

Ik heet Barbara.

Allerheiligen Datum: 1 november Betekenis: 1 november is een katholieke feestdag.

Gelovigen herdenken dan hun heiligen.

Heiligen zijn belangrijk voor hen, omdat het mensen zijn die leefden naar Jezus’ voorbeeld. We lezen over het leven van onze heiligen in oude verhalen en legenden. Het zijn vaak verhalen vol wonderen.

Ik kan enkele heiligen opsommen en kort iets over hen vertellen.

Ik weet dat op het feest van Allerheiligen alle heiligen herdacht worden.

Ik kan uitleggen waarom heiligen een voorbeeld voor ons kunnen zijn.

Het kerkelijk jaar: Allerheiligen en Allerzielen

5

Les 2

1

Allerzielen

Kijk goed en vertel wat je ziet.

Eeuwigheid dacht je dat al het grootse leven dat hier op aarde heeft geleefd ineens totaal is afgeschreven ineens geen enkel nut meer heeft? dat alle liefde die zij gaven hun wijsheid en hun droefenis onder de aarde ligt begraven en dat daar niet van over is? ze leven verder en ze slapen niet één moment, geen enk’le stond Hij heeft de mens niet geschapen om op te bergen in de grond (Toon Hermans, Alles is heimwee)

2

Lees het infoblokje.

Allerzielen Datum: 2 november Betekenis: Op 2 november vieren katholieke gelovigen het feest van Allerzielen. Het is een speciale dag om alle overledenen te herdenken.

Op Allerzielen – en de dag daarvoor, Allerheiligen – bezoeken heel wat mensen het kerkhof of de begraafplaats van hun overledenen.

Ze nemen dan vaak bloemen mee.

6

Het kerkelijk jaar: Allerheiligen en Allerzielen

Les 2

Allerzielen

Zoek de verschillen tussen de overlijdensberichten.

3

STERFGEVALL EN In Antwerpen overleed volg ende gewezen Antw erpse geloofsg enoot: De heer

ISAAK LEV

62 jaar, Isabel lalei 102 Aan de nabest aanden bieden wij on ze innigste blijken van de elneming aan.

Je was zo puur, zo eenvoudig, zo echt.

Jij hebt ons zoveel geleerd.

Je leerde ons opnieuw te relativeren, respecteren wat echt belangrijk is.

We hadden nog een heel leven samen met jou willen genieten.

Het zal heel stil en leeg zijn zonder jou.

Met stil verdriet geven wij kennis van

het heengaan van

De heer

Frank VERMEULEN a Peeters Echtgenoot van wijlen mevrouw Mari Vandenbossche Hilde ouw mevr wijlen van t enoo Echtg Geboren te Brugge op 7 februari 1942 . lapen te Sijsele op 21 november 2009 inges en p. nscha emee kerkg de van en Gesterkt door de gebed Dit melden u bedroefd

inderen

Zijn kinderen, kleinkinderen en achterkleink

eulen Dirk (✝) en Viviane (✝) Haegeman - Verm eman Haeg e Rons alie Jan en Nath Aron, Tiemen Ronny en Vera Vermeulen - Maes Nic Yvan en Sandra Vermeulen - Declerk Sharon Rudi en Sandra Sarasyn - Vermeulen Delen mee in het verlies: nzusters, neven en nichten zijn broers, zuster, schoonbroers, schoo enbossche, Neyt, Puype en Verniest

De families Vermeulen, Peeters, Vand

Kaatje Woumans 7 juni 2002 - 12 december 2011

neel

het perso verpleging Paramedica, de dokters en Met dank aan de huisdokter, de thuis eging verpl van het Elisabeth ziekenhuis, de thuis

U vriendelijk uitnodigen, zal opgedragen De plechtige uitvaartdienst, waartoe wij om 10.00 uur in de parochiekerk 2009 mber worden op woensdag 27 nove atie en bijzetting in het columbarium crem de Sint-Martinus te Sijsele. Daarna volgt de begraafplaats te Sijsele.

In Uw handen op leg ik mijn leven, Ik vertrouw op U, Heer.

Heer, geef zijn ziel de eeuwige rust Psalm 32

Bijeenkomst aan de kerk Vandaag kwam een einde aan het leven van onze moeder

EMMA DIJKSTRA Sinds 1990 weduwe van Ari Vervliet Barendrecht 21 oktober 1942 Enschede 22 februari 2010

Een dienst van Woord en Gebed word t op woensdag 25 februari om 11.30 uur gehouden in de Gereformeerde Kerk, Blijkhoek 15 in Enschede. Nadien zal haar licha am aan de aarde worden toevertrouwd op de gemeentel ijke begraafplaats.

Ik vind mijn weg!

Les 2

Ik begrijp dat we onze overledenen herdenken op het feest van Allerzielen.

Ik kan stil worden bij de gedachte aan mensen die gestorven zijn.

Ik begrijp dat mensen op hun eigen manier afscheid nemen als iemand sterft.

Ik begrijp dat mensen zich op hun eigen manier verbonden voelen met hun overledenen.

Het kerkelijk jaar: Allerheiligen en Allerzielen

7

Les 1

1

De advent: symbolen

Vul de juiste datum en dag in.

De advent De advent begint dit jaar op zondag

en

eindigt op 24 december.

Betekenis: In de advent kijken christenen uit naar Kerstmis. De eerste dag van de advent is altijd een zondag.

Op die dag begint ook het kerkelijk jaar.

Het burgerlijk jaar begint altijd op 1 januari. Christenen steken tijdens de advent vier zondagen lang telkens één kaars meer aan op de adventskrans.

Dat symboliseert dat er steeds meer licht in de donkere winterperiode komt.

2

Kleur het woord ‘Germanen’ blauw en het woord ‘advent’ geel. Zoek dan welke kaartjes bij de Germanen horen en kleur die blauw. De kaartjes die bij de advent horen kleur je geel. Sommige kaartjes kun je twee keer kleuren.

Germanen

Ik vind mijn weg!

8

De advent

rood

christenen

joelfeest

licht

krans

natuurfeest

groene takken

kortste dag

wiel

Jezus

kaars

Ik kan zeggen wanneer de advent dit jaar begint en eindigt.

Ik kan uitleggen dat de advent het begin is van het kerkelijk jaar.

Ik kan de symbolen van de adventskrans uitleggen.

Ik kan twee symbolen van het joelfeest herkennen in de symbolen van de adventskrans.

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

Les 1

Les 2

1

De advent: Johannes de Doper

Schrijf bij elk werkwoord een passende situatie uit het dagelijkse leven.

Wachten: Verwachten: Voorbereiden:

2

Welke uitspraken horen bij Johannes de Doper? Trek een pijl naar de tekening.

Trek een streep door de uitspraken die niet bij Johannes de Doper horen.

De tijd dat alles anders wordt, is aangebroken!

Jullie mogen andere mensen afpersen.

Jullie zijn goed bezig.

Wie twee paar kleren heeft, moet één stel geven aan wie niets heeft.

Je hoeft je niet voor te bereiden op de komst van de Messias.

Ik maak alleen de weg klaar voor Hem. Ik effen Zijn pad.

Ik vind mijn weg!

Les 2

Ik ben de Messias.

Ik kan uitleggen dat de advent een tijd is waarin we ons voorbereiden op de geboorte van Jezus.

Ik kan vertellen wie Johannes de Doper is.

Ik kan uitleggen wat Johannes de Doper te maken heeft met de advent.

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

9

Het adventslied

Het adventslied Refrein Het is weer advent, een tijd van dromen.

Het jaar is rond, Jezus zal nu komen.

Dan is het feest, want Kerstmis komt eraan.

Het is bijna zover: nog maar 4 (3, 2, 1) kaarsjes te gaan!

Strofe 1 Heel lang geleden was het maar een donkere tijd.

Toen leefden de Germanen zonder elektriciteit.

En zo eenvoudig was dat niet als je ‘s nachts geen hand voor ogen ziet.

Dus kwam het voor hen heel goed van pas: wanneer de dag weer langer was, dan vierden zij feest met vuur en wijn en hielden zij een reuze eetfestijn.

Refrein Strofe 2 Ieder jaar in de advent zijn de dagen toch zo somber.

Dan is alles koud en grijs en zijn de nachten veel te donker.

Maar binnen staat de groene krans al klaar met mooie rode linten zoals ieder jaar.

Elke kaars brengt warmte in ons hart, geeft vrede en hoop op een nieuwe start.

Want steeds opnieuw brengt Jezus ons licht.

God komt naar ons toe, een mooie toekomst is in zicht.

Refrein nog maar 1 kaarsje te gaan.

10

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

Het adventslied

Les 3

Kerstmis: Welzijnszorg

Welzijnszorg Welzijnszorg strijdt tegen armoede en uitsluiting.

Via informatiecampagnes, acties en gesprekken werkt Welzijnszorg aan meer rechtvaardigheid en solidariteit.

Welzijnszorg vindt inspiratie in het christelijke denken.

Welzijnszorg organiseert heel wat acties om geld in te zamelen. Sommige acties lopen alleen in de adventsperiode, andere het hele jaar door.

1

Welke actie van Welzijnszorg spreekt jou het meest aan?

Schrijf een uitroepteken in het rondje.

Waarom spreekt die actie jou aan?

Geef een gift.

Zet je benen in voor de armen!

Met deze actie kun je bij Welzijnszorg geld storten om armen te steunen.

In december kun je meedoen aan een loopwedstrijd. Je laat je sponsoren door vrienden, familie of buren.

En de opbrengst gaat naar Welzijnszorg.

Soep op de stoep!

Elk jaar in december maken vrijwilligers lekkere soep. Ze verkopen die aan vrienden, familie, buren, collega’s en voorbijgangers. Iedereen mag soep maken en verkopen. De opbrengst gaat naar Welzijnszorg.

2

Les 3

Breng licht in het donker.

Je kunt bij Welzijnszorg kaarsen bestellen om te verkopen als adventsactie of op een kerstmarkt.

Voer campagne.

Deel je geluk.

Welzijnszorg brengt elk jaar tijdens de advent een nieuw armoedethema ter sprake. Enkele voorbeelden: ‘Armoede is geen kinderspel’, ‘Armoede schaadt de gezondheid’ of ‘Werk armoede weg’.

Geef je een feest voor je verjaardag, voor een jubileum of een andere bijzondere gelegenheid? En krijg je liever zelf geen cadeaus maar wil je je geluk delen? Dan kun je je gasten vragen om een bedrag te storten voor Welzijnszorg.

Wat is het thema van Welzijnszorg dit jaar? Schrijf het op.

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

11

Kerstmis: Welzijnszorg

3

Lees het geboorteverhaal van Jezus.

De geboorte van Jezus Matteüs zuchtte. Hij had al zo veel verhalen over Jezus opgeschreven.

Hoe Jezus mensen genas, hoe Hij parabels vertelde, hoe Hij het opnam voor iedereen die er niet bij hoorde: gehandicapte en zieke mensen, tollenaars die voor de Romeinen werkten, vrouwen zonder deftig beroep. Matteüs had met veel mensen gepraat die Jezus nog gekend hadden. Hij had ook een tekst gekregen met uitspraken en verhalen die Jezus zelf verteld had. Van al die dingen samen maakte hij zijn evangelie.

Alleen het begin moest hij nu nog opschrijven: waar Jezus vandaan kwam en hoe Hij geboren was. Matteüs had nooit gedacht dat juist het geboorteverhaal zo moeilijk zou zijn. Het was natuurlijk langer geleden dan die andere verhalen. En hij vond ook niemand die de familie van Jezus toen al kende. Er waren wel verhalen, maar die waren nogal vaag. En toch was het belangrijk dat het een mooi geboorteverhaal werd, vond Matteüs. Een verhaal dat paste bij wie Jezus was: de Messias, de Zoon van God. Iemand die alle mensen dicht bij God zou brengen.

De man op wie alle joden al eeuwenlang wachtten. Een man die vrede zou stichten, die armoede, honger en ziekte zou doen verdwijnen. De profeten hadden al over die Messias geschreven.

Misschien kon Matteüs het best verdergaan zoals de profeten begonnen waren.

Ze noemden de Messias de Zoon van David, geboren uit een jonge vrouw. Matteüs begon te schrijven aan een hele lijst namen, drie keer veertien generaties, van Abraham tot David, van David tot de ballingschap en van de ballingschap tot bij Jozef, de man van Maria, de moeder van Jezus. Ziezo, nu wisten de mensen dat Jezus verbonden was met alle grote mensen uit de geschiedenis van het joodse volk.

Matteüs schreef verder: ‘Toen Maria verloofd was met Jozef, werd ze zwanger van de Heilige Geest. Ze woonde nog niet samen met Jozef. Jozef wilde stilletjes van haar scheiden om haar niet in opspraak te brengen, maar midden in de nacht kreeg hij een droom. Een engel zei tot hem: ‘Jozef, wees niet bang om Maria tot je vrouw te nemen. Het kind dat ze draagt, is verwekt door de Heilige Geest. Het zal een jongen zijn en je moet Hem Jezus noemen, want Hij zal alle mensen dicht bij God brengen.’ Toen Jozef wakker werd, deed hij wat de engel hem gevraagd had: hij nam Maria tot vrouw en zorgde voor haar. Toen de baby geboren werd, noemde hij Hem Jezus.

Toen Jezus geboren was in Betlehem, kwamen er wijzen uit het oosten bij koning Herodes in Jeruzalem. Zij vroegen aan Herodes: ‘Waar is de pasgeboren koning van de joden? Wij hebben Zijn ster gezien en willen Hem een bezoek brengen.’

Herodes riep alle wijze mannen uit zijn rijk samen en vroeg hen waar de Messias zou geboren worden. ‘In Betlehem, de stad van David’, antwoordden ze hem. Daarom trokken de wijzen uit het oosten naar Betlehem. De ster ging voor hen uit tot ze er waren. Ze vonden het kind met Zijn moeder Maria en gaven het geschenken: goud, wierook en mirre. Daarna keerden ze langs een andere weg naar huis terug, omdat een engel hen in een droom had gewaarschuwd om niet naar Herodes terug te gaan.’

(Kolet Janssen, vrij naar Mt. 1-2)

12

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

Les 3

Kerstmis: Welzijnszorg

De geboorte van Jezus Een paar dagreizen verder in het Romeinse rijk zat ook Lucas te schrijven aan zijn evangelie. Als ik schrijf hoe Jezus geboren werd, moeten de mensen al meteen kunnen zien wat voor iemand Jezus later in Zijn leven zal worden, dacht Lucas.

Jezus heeft het altijd opgenomen voor kleine en uitgestoten mensen, dus dat moet ook bij Zijn geboorte al zo zijn. En hij begon te schrijven: ‘Maria, een jonge vrouw die met Jozef zou gaan trouwen, kreeg bezoek van de engel Gabriël. Maria schrok toen ze Gabriël zag. Maar de engel zei: ‘Wees niet bang, Maria. God houdt van jou. Hij wil dat je de moeder wordt van een heel bijzonder kind. Je moet Hem Jezus noemen en Hij zal ‘Zoon van God’ genoemd worden. Hij zal alle mensen dicht bij God brengen.’

Maria zei: ‘Hoe zal dat gaan? Ik ben nog niet eens getrouwd met Jozef!’

Gabriël antwoordde: ‘God zal de Heilige Geest over je laten komen en zo zul je zwanger worden. Voor God is niets onmogelijk.’

Maria knikte. ‘Als God denkt dat het goed is, ga ik akkoord’, zei ze.

Toen de engel weg was, zong ze een lied: ‘Ik ben zo blij dat God mij vasthoudt.

Hij zorgt voor alle mensen die het nodig hebben. God laat de mensen die Hem nodig hebben niet in de steek! Mijn zoon komt van God en brengt iedereen naar Hem toe.’

Toen de tijd van de bevalling dichterbij kwam, moesten Jozef en Maria zich laten inschrijven in Betlehem. Dat kwam omdat er net een volkstelling was in opdracht van de keizer. In Betlehem werd Jezus geboren. Maria wikkelde Hem in een doek en legde Hem in een voederbak, omdat er voor hen geen plaats meer was in het nachtverblijf van de stad. Daarom waren ze naar een stal voor de dieren gegaan. Eenvoudige herders die daar vlakbij in het veld de nacht doorbrachten bij hun kudde, zagen opeens een stralend licht in de hemel. Ze hoorden engelenstemmen: ‘Wees niet bang, ik kom jullie goed nieuws brengen. De Messias is geboren.’ En ze vertelden waar ze Hem konden vinden.

De herders gingen meteen op weg en vonden Jezus en Zijn ouders in de stal. Iedereen was blij. Maria was verwonderd over wat er allemaal gebeurd was. Ze bewaarde alles wat ze hoorde in haar hart.’

(Kolet Janssen, vrij naar Lc. 2)

Ik vind mijn weg!

Les 3

Ik kan uitleggen wat Welzijnszorg doet.

Ik kan vertellen waarom Welzijnszorg belangrijk is tijdens de adventsen kerstperiode.

Ik kan nadenken over mijn inzet tijdens de adventsperiode.

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

13

Les 4

1

Kerstmis: het kerstverhaal anders verteld

Op welke figuur uit het kerstverhaal landt de vlieg? Kies zelf.

Schrijf er een uitroepteken bij.

Schrijf het kerstverhaal in de woorden van de figuur die jij gekozen hebt.

14

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

Les 4

2

3

Lees het geboorteverhaal van Matteüs en Lucas op p. 12 en p. 13 opnieuw.

Wat bij Matteüs hoort, kleur je groen. Wat bij Lucas hoort, kleur je rood.

Lucas

een droom

mirre

koning Herodes

schapen

de engel Gabriël

Matteüs

wijzen

geschenken

goud

wierook

herders

geen plaats

een voederbak

een volkstelling

Lees het infoblokje over Kerstmis.

Kerstmis Datum: 25 december Betekenis: Christenen in West-Europa vieren op die dag de geboorte van Jezus, de Zoon van God of de Messias. In de oosterse christelijke kerken vieren mensen Kerstmis dertien dagen later. Kerstmis is een heel belangrijk christelijk feest. Vaak is er op de avond voor Kerstmis – op 24 december – in de kerk een speciale kerstviering of een middernachtmis. Christenen bereiden Kerstmis voor tijdens de advent. Licht en kaarsen zijn belangrijk in de advent, maar ook met Kerstmis zelf. Kerstmis is immers het feest van het Licht. Het licht verwijst niet alleen naar de kaarsen maar ook naar Jezus die licht bij de mensen bracht.

Ik vind mijn weg!

Les 4

Ik kan de verhalen van Matteüs en Lucas over de geboorte van Jezus navertellen.

Ik kan uitleggen waarom er verschillen zijn tussen de kerstverhalen van Matteüs en Lucas.

Ik begrijp dat de geboorteverhalen van Jezus ons tonen dat Hij de Zoon van God is.

Ik kan de betekenis van Kerstmis als feest van Jezus’ geboorte uitleggen.

Het kerkelijk jaar: de kerstkring

15

Les 1

1

Aswoensdag

Vul de data in.

Carnaval Datum: Carnaval duurt van zondag tot en met dinsdagavond Betekenis: Carnaval werd al gevierd voor het christendom ontstond. Traditioneel duurt carnaval van zondag tot en met dinsdagavond.

Carnaval wordt heel uitbundig gevierd. Er wordt gefeest, gegeten en gedronken. Kinderen en volwassenen verkleden zich en maken plezier. In sommige dorpen of steden zijn er optochten en stoeten.

Op dinsdag om middernacht begint de veertigdagentijd. Dat is een tijd van inkeer en vasten.

Aswoensdag Datum: Aswoensdag vieren we dit jaar op Betekenis: Sommige christenen gaan op Aswoensdag naar de kerk.

De priester tekent een askruisje op hun voorhoofd. Hij zegt dan: ‘Gedenk dat je van stof bent en tot stof zult wederkeren.’ Dat betekent dat je als mens niet oneindig lang leeft.

Je moet rekening houden met je eigen vergankelijkheid.

Aswoensdag is de eerste dag van vasten en ingetogenheid na drie dagen carnavalsfeest.

16

Het kerkelijk jaar: de paaskring

Les 1

Aswoensdag

2

Lees de drie teksten. Onderstreep de woorden die te maken hebben met Aswoensdag en de veertigdagentijd.

Ik ben Annie. Ik ben 80 jaar en ik beleef de vasten nog altijd zoals ik dat als kind al deed. Op Aswoensdag ga ik een askruisje halen. Toen ik nog op school zat, deden we dat met de hele klas. Voor de lessen begonnen, gingen we samen naar de kerk om een askruisje. En dan begon de vastentijd.

Veertig dagen lang leefden we volgens strenge regels.

Op woensdag en op vrijdag aten we geen vlees. En snoepen?

Nee, dat deden we niet. We spaarden alle snoepjes op in een vastentrommeltje. Op zondag mochten we er één snoepje uithalen en opeten. Nu is dat allemaal heel erg veranderd, maar dat is niet erg. Toch vind ik de vasten nog altijd belangrijk voor mezelf. Veertig dagen lang leef ik sober. Ik bid regelmatig en ga vaker naar de kerk. Zo leef ik naar Pasen toe.

Hoi, ik ben Mathieu. Ik ben elf. Ik weet niet zo goed wat ik over de veertigdagentijd moet denken. Als ik hoor hoe het vroeger was, dan trek ik grote ogen. Daar kan ik me moeilijk iets bij voorstellen. Met mijn ouders praat ik vaak over hoe oneerlijk alles verdeeld is in de wereld. En daar kan ik echt boos om worden. Ik voel me rijk, want in ons gezin hebben we niets tekort. Maar er zijn mensen die een laag inkomen hebben of die echt honger lijden. Acties zoals ‘Broederlijk Delen’ vind ik daarom goed. Ik heb gehoord dat er in de veertigdagentijd mensen zijn die veertig dagen lang geen vlees eten.

Om godsdienstige redenen of niet. Ik vind het knap dat mensen nadenken en niet alleen aan zichzelf denken. Is dat dan veertigdagentijd?

Uit het dagboek van een vlieg 'Carne betekent: vlees', legde die prins uit. 'En vale wil zeggen: vaarwel. Dus met carnaval eten we 40 dagen geen vlees.

We gaan vasten. Er zijn heel veel mensen op de wereld die weinig of niets te eten hebben. Door te vasten of door ons te bezinnen in de veertigdagentijd, kunnen we een beetje met hen meevoelen.

Dan staan we er weer eens bij stil hoe goed we het hier hebben.

Het kan geen kwaad een tijdje eenvoudig te leven en minder te eten en te snoepen. Voor christenen betekent de veertigdagentijd een periode van bezinning, van nadenken over het eigen leven.

Zo bereiden zij zich voor op het paasfeest, ook vanbinnen.'

Ik vind mijn weg!

Les 1

Ik kan uitleggen wat Aswoensdag betekent.

Ik kan vertellen wat het verband is tussen carnaval en het begin van de veertigdagentijd.

Ik kan met voorbeelden uitleggen wat de veertigdagentijd nu betekent.

Ik kan met voorbeelden uitleggen hoe de mensen de vasten vroeger beleefden.

Het kerkelijk jaar: de paaskring

17

Les 2

1

De veertigdagentijd

Vul de data in.

De veertigdagentijd Datum: De veertigdagentijd begint op Aswoensdag.

Dit jaar is dat op De veertigdagentijd eindigt op paaszondag.

Dit jaar is dat op

40

Betekenis: Tijdens de veertigdagentijd bereiden christenen zich voor op Pasen.

Ze proberen sober te leven, meer te bidden en solidair te zijn. Veertig is een symbolisch getal voor christenen. Zowel Jezus als Mozes bleven veertig dagen in de woestijn.

De zondagen in de veertigdagentijd worden niet meegerekend.

2

Lees het gedicht.

3

Veertig Soms lijkt iets zomaar een getal, maar dat is niet altijd waar.

Want 40 is in elk geval een bijzonder cijferpaar.

Jezus in het heetst van de woestijn: Hij bleef er 40 dagen. ’t Was moeilijk om alleen te zijn, maar Hij verdroeg het zonder klagen.

Omcirkel de woorden die je aanspreken.

De veertigdagentijd roept op tot solidariteit, soberheid, gebed, inzet, bezinning, nadenken, acties en vasten.

4

Vul aan.

De veertigdagentijd betekent voor mij:

En Noach, die een ark bouwde, werd, toen hij eenmaal was gestrand, nog 40 dagen tegengehouden voor hij terug kon gaan aan land.

Er was Mozes, die als Gods tolk zei: ‘Kom en volg mij maar.’

Hij leidde trots zijn volk op een tocht van 40 jaar.

Onze klas wil de volgende actie organiseren:

Dus 40 is – ik zei het al – zoals de Bijbel ons onthult, echt niet zomaar een getal, maar het staat voor geduld.

(Rien Broere)

Ik vind mijn weg!

18

Ik kan uitleggen waarom veertig een symbolisch getal is voor christenen.

Ik kan uitleggen wat Broederlijk Delen is en wat de organisatie doet.

Ik kan de betekenis van de veertigdagentijd als voorbereidingstijd op Pasen uitleggen.

Het kerkelijk jaar: de paaskring

Les 2

Les 3

1

De Goede Week

Kun jij de dagen van de Goede Week in de juiste volgorde zetten? Trek lijnen.

Witte Donderdag

zondag

2

Palmzondag

maandag

dinsdag

Stille Zaterdag

woensdag

donderdag

Goede Vrijdag

vrijdag

paaszondag

zaterdag

zondag

Vul de data in.

De Goede Week Datum: Dit jaar begint de Goede Week op (Palm)zondag De Goede Week eindigt dit jaar op (paas)zondag Betekenis: De Goede Week is de belangrijkste week in de veertigdagentijd.

Het is de week voor Pasen.

• Op Palmzondag trok Jezus de stad Jeruzalem binnen. In de kerk zegent de priester palmtakken, die gelovigen achteraf mee naar huis mogen nemen.

• Op Witte Donderdag zat Jezus voor het laatst samen met Zijn vrienden aan tafel.

Hij brak het brood en deelde de wijn. Hij waste de voeten van Zijn leerlingen.

Dat Laatste Avondmaal is de oorsprong van de eucharistie.

• Goede Vrijdag is een dag van rouw. Jezus werd op die dag veroordeeld en aan het kruis genageld. In de kerk worden Zijn lijden en Zijn dood rond 15.00 uur herdacht.

• Stille Zaterdag is een dag van rust en rouw, maar ook van gespannen afwachten.

Zal het hiermee eindigen of is er hoop?

Christenen spreken van de ‘Goede’ Week en van ‘Goede’ Vrijdag, omdat ze ervan overtuigd zijn dat het leven niet eindigt met de dood.

Les 3

Het kerkelijk jaar: de paaskring

19

De Goede Week

3

Bij elke tekening hoort een dag uit de Goede Week.

Schrijf de dag erbij en schrijf kort op wat er die dag gebeurt.  Deze tekening toont Op die dag gebeurt het volgende:

Deze tekening toont



Op die dag gebeurt het volgende:

 Deze tekening toont Op die dag gebeurt het volgende:

Deze tekening toont



Op die dag gebeurt het volgende:

Ik vind mijn weg!

20

Ik kan vertellen wat er in de Goede Week gebeurt met Jezus.

Ik kan opsommen welke dagen er in de Goede Week zijn.

Ik begrijp waarom christenen spreken over de ‘Goede’ Week en over ‘Goede’ Vrijdag.

Het kerkelijk jaar: de paaskring

Les 3

Les 4

1

Pasen

Lees het Bijbelverhaal: Op weg naar Emmaüs.

'Dag heren, zo druk in gesprek? Mag Ik een eindje met jullie meelopen? Dat is altijd gezelliger.'

Kleopas en ik stonden op. ‘Wij zijn vandaag wel geen prettig gezelschap’, zei ik.

‘Nee?’ vroeg de vreemdeling. ‘En hoe komt dat? Is er iets gebeurd misschien?’

‘U komt zeker wel van ver dat U niet gehoord heeft wat er de laatste dagen in Jeruzalem is gebeurd’, vertelde Kleopas.

‘Wat dan?’ drong de man aan.

‘Er was een man, Jezus van Nazaret, naar wie wij en honderden anderen opkeken en met wie wij maandenlang rondtrokken door het land’, begon ik.

‘Hij vertelde alle mensen over God die een Vader is. Hij hielp iedereen die ziek of alleen was en Hij wilde dat we allemaal van elkaar zouden houden’, vulde Kleopas aan.

‘Lijkt me een goede man’, zei de vreemdeling.

‘Dat was Hij ook’, zei ik. ‘Wij hoopten dat Hij het hele land zou veranderen, dat alle mensen anders zouden gaan leven ... Maar de machthebbers waren bang van Hem. Ze namen Hem gevangen en hingen Hem aan het kruis, alsof Hij een misdadiger was.’ Mijn stem sloeg door, ik kon het nog altijd niet geloven, al had ik het met mijn eigen ogen gezien.

‘Hij is nu al meer dan twee dagen dood’, zei Kleopas. ‘Vanmorgen vertelden een paar vrouwen dat Zijn lichaam verdwenen was uit het graf, maar we weten niet wat we daar van moeten denken. Wij hebben alle moed verloren.’

De vreemdeling keek ons aan en zweeg even. ‘Misschien moest het zo wel gaan’, zei Hij toen.

‘In onze oude verhalen gebeurt het zo vaak dat mensen de profeten vervolgen, soms zelfs tot ze sterven. Zo is het ook met die Jezus gegaan. Nu weten jullie zeker dat Hij een man van God was, dat God Hem heeft gezonden.’

Ondertussen waren we in Emmaüs aangekomen. Kleopas en ik wilden dat de vreemdeling verder vertelde. Hij gaf ons hoop door Zijn uitleg. ‘Blijf bij ons eten’, zei Kleopas. ‘Het wordt al avond en U kunt beter bij ons overnachten.’

‘Dat is heel vriendelijk’, zei de vreemdeling.

We maakten een eenvoudige broodmaaltijd klaar. De vreemdeling nam het brood, sprak er het zegengebed over uit en brak het in stukken. Opeens staarde Kleopas me met grote ogen aan. Hij wees naar de vreemdeling aan onze tafel. Ik zag hoe zijn ogen weer glans kregen, hoe de hoop zijn hart vulde. Hij sprong recht. En toen zag ik het ook. Het was Jezus!

Al die tijd waren we met Jezus op stap geweest! Hoe was het mogelijk dat we Hem niet herkend hadden? We hadden toch gevoeld hoe Hij ons hart verwarmde toen Hij sprak over God en de profeten? En toen opeens was Hij verdwenen, even plots als Hij gekomen was.

‘Ik zag in jouw ogen dat het Jezus was!’ riep ik uit tegen Kleopas.

‘En ik merkte het toen jij weer ging lachen’, zei Kleopas.

‘We moeten het aan de anderen vertellen!’ zei ik gejaagd. We renden ons huis uit, terug naar Jeruzalem. Onze tocht duurde minder dan de helft van de tijd van daarstraks.

Buiten adem kwamen we bij de elf aan, de beste vrienden van Jezus. Ze zagen er opgewonden uit. ‘Jezus leeft, Petrus heeft Hem gezien!’ riepen ze meteen toen wij binnenkwamen.

‘Wij hebben Hem ook gezien’, zei ik. Ik pakte Kleopas bij de hand. ‘Hij is samen met ons naar Emmaüs gegaan.’ En we vertelden wat we hadden meegemaakt.

De volgende dag liepen we weer naar Emmaüs, Kleopas en ik. Kleopas floot nog harder dan de vogels. Af en toe hield hij op en lachte me breed toe. ‘Het gaat verder, Andreas’, zei hij. ‘Jezus leeft en wij gaan verder.’

‘Je hebt helemaal gelijk’, zei ik en ik sloeg hem van plezier keihard op zijn schouders.

(Kolet Janssen vrij naar Lc. 24, 13-35)

Les 4

Het kerkelijk jaar: de paaskring

21

Pasen

2

Verbind de woorden met de juiste prent.

moedeloos

naar Emmaüs

op weg

open ogen

© Karl Schmidt-Rottluff, Gang nach Emmaus

vreugde

vreemdeling

herkenning

brood en wijn

Het is Jezus.

gesloten ogen © Karl Schmidt-Rottluff, Emmaus

3

Vul de datum in.

Pasen Datum: Pasen valt dit jaar op zondag Betekenis: Voor christenen is Pasen het belangrijkste feest van het jaar. Na de Goede Week en Jezus’ dood op Goede Vrijdag staat op Pasen Jezus’ verrijzenis of opstanding centraal. In de Bijbelse verhalen lezen we dat Jezus niet dood is, maar dat Hij leeft.

Pasen is daarom het feest van hoop en nieuw leven. Dat nieuwe leven staat ook centraal in de periode dat Pasen gevierd wordt – het voorjaar. Wij verstoppen dan gekleurde en chocolade paaseieren. Die traditie vindt zijn oorsprong in oude voorjaarsgebruiken.

Ik vind mijn weg!

22

Ik kan het verhaal over Emmaüs navertellen.

Ik kan uitleggen waarom het verhaal over Emmaüs een paasverhaal en dus een verhaal van hoop is.

Ik begrijp waarom Pasen het belangrijkste feest is voor christenen.

Ik kan voorbeelden geven van Pasen als feest van nieuw leven.

Het kerkelijk jaar: de paaskring

Les 4

Les 5

1

Hemelvaart

Wat roept dit kunstwerk bij je op? Schrijf er drie woorden bij.

© Emma Munneke, Hemelvaart

Les 5

Het kerkelijk jaar: de paaskring

23

Hemelvaart

2

Hoe goed ken jij de paaskring? Zoek waar de kaartjes horen in het schema.

Trek lijnen.

Aswoensdag

3

veertigdagentijd

Vul de datum in.

Hemelvaart Datum: Dit jaar valt Hemelvaart op donderdag

Betekenis: Hemelvaart is een feestdag en dus een vrije dag.

Christenen gedenken op die dag dat Jezus definitief afscheid nam van Zijn vrienden en is opgevaren naar God in de hemel. Hemelvaart valt altijd veertig dagen na Pasen.

Het is dus altijd een donderdag.

Na Hemelvaart komt er nog een belangrijk feest: Pinksteren.

Tussen Hemelvaart en Pinksteren zijn er tien dagen.

Ik vind mijn weg!

24

Pasen

4

Palmzondag

Lees de tekst en beantwoord de vraag.

‘Ze hebben gelijk’, zei Simon opeens.

‘Het heeft geen zin dat we hier naar de hemel blijven staren.

Kom, we gaan naar Jeruzalem.

Daar zullen we bidden en bedenken wat we gaan doen.’

Hoe kunnen Jezus’ vrienden Zijn werk en levenswijze voortzetten?

Ik kan uitleggen wat Hemelvaart betekent voor christenen.

Ik kan het feest van Hemelvaart op de kerkelijke jaarkring plaatsen.

Het kerkelijk jaar: de paaskring

Les 5

Les 6

Pinksteren

Hemelvaart

40 dagen

Pinksteren

10 dagen

Vul de datum in.

Pinksteren Datum: Dit jaar valt Pinksteren op zondag

Betekenis: Pinksteren is een feestdag.

Vijftig dagen na Pasen wordt op Pinksteren de paaskring afgesloten. Het is de dag dat de leerlingen van Jezus de aanwezigheid van Gods Geest voelen en enthousiast naar buiten treden.

In het Pinksterverhaal worden beelden als vuur, wind en vreemde talen gebruikt. Pinksteren is dus een ‘vurig’ feest. De kleur van die dag is daarom rood.

Ik vind mijn weg!

Les 6

Ik kan vertellen wat Pinksteren betekent voor christenen.

Ik begrijp dat er in het Pinksterverhaal symbolen zoals wind, vuur en vreemde talen gebruikt worden.

Ik kan het feest van Pinksteren op de kerkelijke jaarkring plaatsen.

Ik kan alle belangrijke gebeurtenissen op de kerkelijke jaarkring plaatsen.

Het kerkelijk jaar: de paaskring

25

Les 1

Geluk hier en daar

1

Schrijf in en rond de koffer wat jou gelukkig maakt.

2

Waarom zijn de jongens en meisjes gelukkig of ongelukkig?

Bespreek het met elkaar en schrijf op.

Zoek achteraf welke tekst bij de foto’s hoort en plak die erbij.

Dit meisje is gelukkig/ongelukkig, omdat:

Plak hier de juiste tekst.

Deze jongen is gelukkig/ongelukkig, omdat:

Plak hier de juiste tekst.

26

Wat maakt mij gelukkig?

Les 1

Geluk hier en daar

Deze vrouw is gelukkig/ongelukkig, omdat:

Plak hier de juiste tekst.

Deze jongen is gelukkig/ongelukkig, omdat:

Plak hier de juiste tekst.

Dit meisje is gelukkig/ongelukkig, omdat:

Plak hier de juiste tekst.

Deze jongen is gelukkig/ongelukkig, omdat:

Plak hier de juiste tekst.

Les 1

Wat maakt mij gelukkig?

27

Geluk hier en daar

3

Luister naar het liedje.

Don’t worry, be happy.

Maak je geen zorgen, wees blij.

Here’s a little song I wrote.

You might want to sing it note for note.

Don’t worry, be happy.

Hier is een klein liedje dat ik schreef.

Je kunt het noot per noot meezingen.

Maak je geen zorgen, wees blij.

In every life we have some trouble.

When you worry, you make it double.

Don’t worry, be happy.

Don’t worry, be happy now.

Don’t worry, be happy. (x 4)

In ieders leven zijn er soms problemen.

Als je je zorgen maakt, dan verdubbel je ze.

Maak je geen zorgen, wees blij.

Maak je geen zorgen, wees nu blij.

Maak je geen zorgen, wees blij. (x 4)

Ain’t got no place to lay your head.

Somebody came and took your bed.

Don’t worry, be happy.

Je hebt geen plaats om je hoofd neer te leggen.

Er kwam iemand die je bed wegnam.

Maak je geen zorgen, wees blij.

The landlord say your rent is late.

He may have to litigate.

Don’t worry, be happy.

Look at me, I’m happy.

Don’t worry, be happy.

De huiseigenaar zegt dat je huur te laat is.

Hij zal misschien een proces aanspannen.

Maak je geen zorgen, wees blij.

Kijk naar mij, ik ben blij.

Maak je geen zorgen, wees blij.

I give you my phone number.

When you worry, call me: I make you happy.

Don’t worry, be happy.

Ik geef je mijn telefoonnummer.

Als je zorgen hebt, bel me: ik maak je blij.

Maak je geen zorgen, wees blij.

Ain’t got no cash, ain’t got no style.

Ain’t got no girl to make you smile.

But don’t worry, be happy.

Je hebt geen geld, je hebt geen stijl.

Je hebt geen meisje dat je laat lachen.

Maak je geen zorgen, wees blij.

‘Cause when you worry, your face will frown.

And that will bring everybody down.

So don’t worry, be happy.

Don’t worry, be happy now.

Don’t worry, be happy. (x 4)

Want als je bezorgd bent, krijg je een frons op je gezicht.

En dat zal iedereen een beetje triest maken.

Dus maak je geen zorgen, wees blij.

Maak je geen zorgen, wees nu blij.

Maak je geen zorgen, wees blij. (x 4)

Don’t worry, don’t worry, don’t do it, be happy.

Put a smile on your face. Don’t bring everbody down like this. Don’t worry. It will soon pass, whatever it is. Don’t worry, be happy.

Maak je geen zorgen, maak je geen zorgen, doe dat niet, wees blij. Zet een glimlach op je gezicht. Maak niet iedereen triest.

Maak je geen zorgen. Het zal snel voorbijgaan, wat het ook is. Maak je geen zorgen, wees blij.

(Bobby McFerrin)

Ik vind mijn weg!

28

Ik kan vertellen over wat mij gelukkig of ongelukkig maakt.

Ik begrijp dat mensen in de wereld soms anders denken over geluk of ongeluk.

Ik kan voorbeelden geven van mensen hier en elders die op zoek zijn naar geluk.

Wat maakt mij gelukkig?

Les 1

Les 2

1

Geluk is waarde(n)vol.

Een huis op een rots of een huis op het zand?

‘Wie deze woorden van Mij hoort en ernaar handelt, kan vergeleken worden met een verstandig man, die zijn huis bouwde op een rots. Toen het begon te regenen en de bergstromen zwollen, en er stormen opstaken en het huis van alle kanten belaagd werd, stortte het niet in, want het was gefundeerd op een rots.

‘Ik zal jullie vertellen op wie degene lijkt die bij Me komt, naar Mijn woorden luistert en ernaar handelt: hij lijkt op iemand die bij het bouwen van zijn huis een diep gat groef en het fundament op rotsgrond legde. Toen er een overstroming kwam, beukte het water tegen het huis, maar het stortte niet in, omdat het degelijk gebouwd was.

En wie deze woorden van Mij hoort en er niet naar handelt, kan vergeleken worden met een onnadenkend man, die zijn huis bouwde op zand. Toen het begon te regenen en de bergstromen zwollen, en er stormen opstaken en er van alle kanten op het huis werd ingebeukt, stortte het in, en er bleef alleen een ruïne over.’

Wie wel naar Mijn woorden luistert, maar niet doet wat Ik zeg, lijkt op iemand die een huis bouwde zonder fundament, zodat het meteen instortte toen het water ertegen beukte en er alleen een bouwval overbleef.’

(Lc. 6, 47-49)

(Mt. 7, 24-27)

2

De gelijkenis in jouw leven Welke waarden zijn voor jou als een rots?

Welke waarden zijn voor jou als los zand?

Ik vind mijn weg!

Les 2

Ik kan het verschil uitleggen tussen echte waarden en schijnwaarden.

Ik kan voorbeelden geven van belangrijke waarden in mijn leven.

Ik kan het Bijbelverhaal over het huis op de rots en het huis op het zand navertellen.

Ik kan uitleggen wat het verband is tussen waarden en de symbolen 'rots' en 'zand' uit het Bijbelverhaal.

Wat maakt mij gelukkig?

29

Les 3

1

Waarde(n)volle keuzes maken

Jezus maakt een duidelijke keuze.

Om te kunnen nadenken over wat je wilt doen in je leven, is het soms goed om even alleen te zijn. Daarom was Jezus naar de woestijn getrokken. Hij bleef er veertig dagen en veertig nachten. Hij was er alleen met de zon en het zand, met de nacht en de rotsen.

Allerlei vragen dansten in Zijn hoofd: kan Ik mensen vertellen over God? Ben Ik niet te bang? Zullen ze naar Me luisteren? Waar moet Ik naartoe? Wat zullen de priesters zeggen? En de Romeinen? Er worden zo veel mensen onrechtvaardig behandeld in hun land. Zal Ik nog vrienden hebben als Ik daartegen durf te protesteren? Zal God Me altijd steunen? Het tolde in Zijn hoofd. Alleen op die laatste vraag groeide een stevig antwoord: God zou Hem nooit in de steek laten.

Even liet Hij Zich meeslepen om voor andere keuzes te gaan in Zijn leven. Hij had na al die tijd echt honger. Zo kwam het dat Hij aan brood dacht toen Hij een steen zag liggen.

Als God echt een plan heeft met Mij, kan Hij ervoor zorgen dat Ik deze steen kan omtoveren in een brood, dacht Hij. Maar meteen joeg Hij die gedachte weg. Het was niet met toverkunstjes dat je mensen voor God moest winnen, dat besefte Hij wel. ‘Een mens leeft niet van brood alleen’, dat had Hij van Zijn oude leermeester geleerd. Het was belangrijker om een eerlijk hart te hebben dan een volle buik!

Hij zag Zichzelf staan praten voor een grote groep mensen. Ik kan alle koninkrijken van de wereld in Mijn macht krijgen, dacht Hij. Zou dat niet geweldig zijn?

Maar weer schudde Hij Zijn hoofd. God wilde toch niet dat Hij de baas zou spelen over alle mensen! Hij moest hen juist dichter bij God brengen, zodat ze samen konden werken aan een wereld vol vrede. ‘Ik wil alleen God dienen’, zei Jezus.

Toen Hij boven op een hoge rots was geklauterd, kreeg Hij heel even zin om naar beneden te springen. Dan moest God maar een paar engelen sturen om Hem op te vangen! Dan was Hij zeker dat God Hem niet zou laten vallen! Maar het was te gek om zoiets te doen. Hij hoefde God niet uit te dagen. Hij kon Hem gewoon vertrouwen.

Ik ga rondtrekken en aan alle mensen vertellen over God, dacht Jezus. We zien wel wat ervan komt.

(Kolet Janssen, vrij naar Lc. 4, 1-13)

30

Wat maakt mij gelukkig?

Les 3

Waarde(n)volle keuzes maken

2

Welke drie keuzes maakt Jezus? Kleur de denkwolken.

Ik heb honger.

Ik zal die steen omtoveren in brood.

Ik heb honger, maar Ik wil geen tovenaar zijn.

Ik zal eens testen of God Me echt zal opvangen.

3

Ik denk niet dat God wil dat Ik Hem op de proef stel.

Het zou fantastisch zijn als Ik de baas was over iedereen.

Het zou fantastisch zijn als iedereen zou samenwerken aan een wereld vol vrede.

Jezus roept op om te leven naar Gods droom: de zaligsprekingen.

Gelukkig zijn de mensen d ie …

Jezus ging op een helling staan, terwijl de mensen naar Hem luisterden. Hij keek naar hen en Hij hield van hen allemaal, net zoals Zijn Vader God ook van alle mensen zielsveel hield. Hij begon te praten: ‘Gelukkig zijn de eenvoudige mensen, want zij horen bij God. Gelukkig zijn de mensen die verdrietig zijn, want zij zullen getroost worden.

Gelukkig zijn de zachtaardige mensen, want zij zullen leven in het plan van God. Gelukkig zijn de mensen die dromen van rechtvaardigheid en er alles voor over hebben, want zij zullen krijgen waar ze van dromen.

Gelukkig zijn de mensen die goed zijn voor anderen, want zij zullen zelf met goedheid behandeld worden.

Gelukkig zijn de mensen met een eerlijk hart, want God zal hen omarmen.

Gelukkig zijn de mensen die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God worden genoemd.

Gelukkig zijn de mensen die uitgelachen en benadeeld worden omdat ze goed proberen te leven, want God zal hen niet in de steek laten.’

Jezus keek lachend rond. ‘Begrijpen jullie het? Zo moeten jullie leven en dan horen jullie bij God.‘ (Kolet Janssen, vrij naar Mt. 5, 1-12)

Les 3

Wat maakt mij gelukkig?

31

Waarde(n)volle keuzes maken

4

5

Schrijf bij elke zaligspreking een hedendaags voorbeeld of een kernwoord.

Gelukkig zijn de eenvoudige mensen, want zij horen bij God.

Gelukkig zijn de mensen die verdrietig zijn, want zij zullen getroost worden.

Gelukkig zijn de zachtaardige mensen, want zij zullen leven in het plan van God.

Gelukkig zijn de mensen die dromen van rechtvaardigheid en er alles voor over hebben, want zij zullen krijgen waar ze van dromen.

Gelukkig zijn de mensen die goed zijn voor anderen, want zij zullen zelf met goedheid behandeld worden.

Gelukkig zijn de mensen met een eerlijk hart, want God zal hen omarmen.

Gelukkig zijn de mensen die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God worden genoemd.

Gelukkig zijn de mensen die uitgelachen en benadeeld worden omdat ze goed proberen te leven, want God zal hen niet in de steek laten.

Welke zaligspreking spreekt jou het meest aan? Kleur dat kaartje hierboven.

Waarom spreekt juist díe zaligspreking jou aan?

Ik vind mijn weg!

32

Ik kan voorbeelden geven van momenten waarop Jezus duidelijk kiest voor een leven zoals God het wil.

Ik kan met voorbeelden uitleggen wat de zaligsprekingen zijn.

Ik kan uitleggen wat de zaligsprekingen vandaag kunnen betekenen.

Wat maakt mij gelukkig?

Les 3

Les 4

Geroepen om anderen gelukkig te maken

Jezus viert mee op een huwelijksfeest.

Terwijl Hij met Zijn moeder naar het trouwfeest liep, droomde Jezus verder over hoe de wereld er zou uitzien als iedereen God zou kennen. Het zou een heerlijke plek zijn om te leven, dacht Hij. Overal vrede. Mensen die elkaar niet wegdrukten of uitbuitten, geen zieke of gehandicapte mensen meer, geen armen of ongelukkigen, geen mensen die werden uitgesloten. Iedereen zou erbij horen. Eén groot feest zou het zijn!

In Kana was het feest al aan de gang. Er was muziek, er werd gezongen en gedanst.

Er was lekker eten en heerlijke wijn. Jezus ging bij een stel vrienden zitten. Ze hieven samen het glas. ‘Op de bruidegom!’ riep de een. ‘Op de bruid!’ riep een ander. ‘Op de nieuwe tijd!’ zei Jezus. Ze dronken. ‘Wat bedoel je precies?’ vroeg de jongen die op de bruid had getoost. ‘Er komt een nieuwe tijd’, zei Jezus. ‘Alles wordt anders. Mensen gaan leven zoals God het bedoeld heeft. Daarvoor moeten we durven kiezen.’

Opeens liep een van de bedienden zenuwachtig naar de vader van de bruid en fluisterde hem iets in het oor. Het gezicht van de man betrok. Toen de bediende langs de tafel van de moeder van Jezus liep, hield ze hem tegen. ‘Is er iets?’ vroeg ze.

Hij herkende haar en knikte. ‘De wijn is op’, fluisterde hij. Dat was een groot probleem!

Een feest zonder wijn, dat kon gewoonweg niet!

Maria wenkte Jezus dichterbij. ‘Ze hebben geen wijn meer’, zei ze. Jezus haalde Zijn schouders op en klemde Zijn kaken op elkaar. Zijn ogen dwaalden af. Wat had Hij daarmee te maken? Wat verwachtte Zijn moeder van Hem? Dat Hij meer wijn tevoorschijn zou toveren? Zo werkte het niet, zo iemand wilde Hij niet zijn.

In Zijn ooghoek zag Hij een paar vrouwen dansen. Het was een mooi feest. De mensen waren vrolijk en ze wensten het bruidspaar het allerbeste. Jezus zuchtte. Was de hele wereld maar zo mooi als dit feest! Waren de mensen maar overal zo blij en goed voor elkaar als hier!

Het is een begin, dacht Hij. En plots nam Hij een besluit.

Hij stapte naar de bediende en vroeg hem om de kruiken te vullen met water en het te laten proeven aan de wijnmeester.

Ze aarzelden, maar een blik van Maria overtuigde hen. De wijn was verrukkelijk. Het feest was gered. De droom van God was begonnen.

(Kolet Janssen, vrij naar Joh. 2, 1-11)

Ik vind mijn weg!

Les 4

Ik kan het Bijbelverhaal over Jezus die meeviert op het huwelijksfeest in Kana navertellen.

Ik kan eigen keuzes maken in mijn leven en ik kan die keuzes verklaren.

Wat maakt mij gelukkig?

33

Geluk zit in een klein hoekje.

2

Teken op de linkerpagina een cartoon over geluk.

Schrijf op de rechterpagina een gedicht over wat je gelukkig maakt.

3

Schrijf een reclameslogan voor dit thema op het bord.

Ik vind mijn weg!

Les 5

Ik kan voorbeelden geven van reclameboodschappen, films ... waarin geluk oppervlakkig wordt voorgesteld.

Ik kan voorbeelden geven van situaties waarin mensen op zoek gaan naar echt geluk.

Ik kan vertellen wat geluk voor mij betekent.

Wat maakt mij gelukkig?

35

Les 6

Bouwen aan geluk

Kies één of twee uitspraken uit de lijst.

Bron: 'Geluk. The World Book of Happiness', Leo Bormans, Uitgeverij Lannoo

Zet er een uitroepteken naast omdat je: • de uitspraak waar vindt; • er iets over wilt vertellen; • vindt dat ze nog beter besproken moet worden in de klas.

Ik vind mijn weg!

36

Ik kan voorbeelden geven van dingen die voor mensen belangrijk zijn in hun zoektocht naar geluk.

Ik kan vertellen wat voor mij belangrijk is om gelukkig te zijn of te worden.

Ik kan met voorbeelden uitleggen dat je samen met andere mensen gelukkiger kunt zijn.

Wat maakt mij gelukkig?

Les 6

Terugblik

De waardeladder van je ouders

Hier kunnen je ouders hun waarden-top-10 maken.

Laat hen tien waarden kiezen. De belangrijkste waarde schrijven ze als een stevige rots onderaan. Lees eventueel samen het verhaal over het huisje op de rots en het huisje op zand op p. 29. Leg hen uit waarom de belangrijkste waarde onderaan moet liggen. genieten van de natuur

een thuis hebben

goede gesprekken hebben

een zwembad hebben

vrienden hebben

vrede in de wereld

muziek beluisteren

de lotto winnen

getroost worden bij verdriet op reis gaan

spullen hebben

geloven in God geld hebben

gezond zijn

mensen vertrouwen plezier maken

een huisdier hebben een huis bezitten een auto hebben familie hebben stilte en rust

Vergelijk de belangrijkste waarden van je ouders met je eigen waarden op p. 29.

Bespreek de verschillen en gelijkenissen.

Verschillen:

Gelijkenissen:

Terugblik

Wat maakt mij gelukkig?

37

Les 1

1

Heilige boeken

Verbind wat bij elkaar hoort.

Tenach

Bijbel

Koran

Dit fragment komt uit de Dat boek is geschreven in het Hebreeuws.

Dit fragment komt uit de Dat boek is geschreven in het Arabisch.

38

Dit fragment komt uit de Een deel van dat boek is geschreven in het Grieks.

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

Les 1

Heilige boeken

2

Dit zijn de belangrijkste kenmerken van de drie heilige boeken.

De Bijbel Wat? Het heilige boek van de christenen.

Geloof? Christendom.

Belangrijk inzicht: Jezus, als Zoon van God, vernieuwde het verbond tussen God en mens.

Betekenis? 'Bijbel' komt van het Latijnse woord 'biblia', wat 'boeken' betekent. De Bijbel is een bibliotheek met 73 boeken in totaal. Die boeken werden in de loop der eeuwen door verschillende mensen geschreven. De Bijbel is opgesplitst in twee grote delen: het Oude of Eerste Testament en het Nieuwe of Tweede Testament.

Taal? Het Oude Testament is bijna hetzelfde als de joodse Tenach en is in het Hebreeuws geschreven. Het Nieuwe Testament is in het Grieks geschreven.

De Koran Wat? Het heilige boek van de moslims.

Geloof? Islam.

Belangrijk inzicht: Allah is de énige God! De Koran bestaat uit 114 hoofdstukken: de soera’s. Er staan korte gebeden, gedichten en verhalen in, maar ook geboden en voorschriften. De Koran is door Allah aan de profeet Mohammed geopenbaard.

Dat gebeurde tussen 610 en 632 na Christus. De volgelingen van Mohammed schreven de teksten op. Zo ontstond de Koran.

Betekenis? 'Koran' betekent 'reciteren': een moeilijk woord voor 'hardop opzeggen'.

Dat is belangrijk voor moslims. Ze leren de Koran reciteren en uit het hoofd opzeggen.

De Koran is in rijmvorm geschreven: dat maakt het onthouden gemakkelijker.

Taal? Arabisch.

De Tenach Wat? Het heilige boek van de joden.

Geloof? Jodendom.

Belangrijk inzicht: er bestaat een verbond tussen God en Israël.

Betekenis? De TeNaCH bestaat uit 3 grote delen: T = Thora of Wet, N = Nebiïm of Profeten, CH = Chetoebim of Geschriften. De Thora of Wet is het belangrijkste omdat hij voorschrijft hoe een goede gelovige jood moet leven; de 10 geboden of 10 Woorden zijn daar een voorbeeld van. De Thora wordt met de hand geschreven op perkament en wordt dan op rollen vastgemaakt. De rollen worden bewaard in een geborduurde fluwelen mantel en een zilveren koker. Die wordt opgeborgen in een speciale kast in de synagoge. Het voorlezen uit de Thora is een belangrijk joods ritueel.

Taal? Hebreeuws.

Ik vind mijn weg!

Les 1

Ik kan uitleggen waarom een bepaald verhaal of boek voor mij belangrijk is.

Ik begrijp dat een boek of verhaal bijzonder kan zijn in iemands leven.

Ik kan de naam geven van het heilige boek van christenen, joden en moslims.

Ik ken de belangrijkste kenmerken van de Tenach, de Koran en de Bijbel.

Ik kan begrijpen waarom mensen respectvol omgaan met (heilige) boeken.

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

39

2

40

De Bijbel

Thora = Wet

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

Nebiïm = Profeten

Nieuwe of Tweede Testament Openbaring van Johannes

Nahum Habakuk Sefanja Haggai Zacharia Maleachi

Obadja Jona Micha

Ester

Daniël Hosea Joël Amos

s Sirach

1 Johannes 2 Johannes 3 Johannes Judas

Jakobus 1 Petrus 2 Petrus

Wijsheid van Jezu

Wijsheid

Hooglied

Spreuken Prediker

Psalmen

Job

1 Makkabeeë n 2 Makkabeeë n

Judit

Ezechiël

Baruch

Klaagliederen

Hebreeën

1 Tessalonicenzen 2 Tessalonicenzen 1 Timoteüs 2 Timoteüs Titus Filemon

Galaten Efeziërs Fillipenzen Kolossenzen

1 Korintiërs 2 Korintiërs

Romeinen

Tobit

1 Koningen 2 Koningen 1 Kronieken 2 Kronieken Ezra Nehemia

1 Samuël 2 Samuël

Ruth

Jozua Rechters

Handelingen van de apostelen

Johannes

Lucas

Marcus

Matteüs

Deuteronomium

Exodus Leviticus Numeri

Genesis

1

Jeremia

Jesaja

Les 2 Het Oude of Eerste Testament

a Trek in de boekenkast een kring rond het Oude Testament en een kring rond het Nieuwe Testament. Schrijf het erbij.

b Welk deel van de Bijbel is het dikst?

Zo is de Bijbel opgebouwd.

Oude of Eerste Testament TeNaCH

Chetoebim = de Geschriften of Wijsheidsboeken

Les 2

Het Oude of Eerste Testament

3

Uit welk deel van het Oude Testament komt elk verhaal? Schrijf het erbij.

Geef de delen de juiste kleur in het schema op de volgende bladzijde.

De tien woorden God sprak tot het volk: ‘Ik heb jullie weggeleid uit Egypte, waar jullie slaven waren.

Ik sluit met jullie een verbond van trouw.

Jullie moeten geen andere goden hebben. Ik alleen ben jullie God. Jullie moeten geen afbeeldingen maken van Mij. Jullie moeten geen beelden vereren. Ik, jullie God, woon in jullie hart.

Jullie moeten Mijn naam niet gebruiken bij dingen waarmee Ik niets te maken wil hebben.

Mijn naam mag je alleen gebruiken bij een goed en heilig doel.

Jullie moeten niet werken op de zevende dag. Op de zevende dag moet je genieten van de schepping die Ik jullie gegeven heb. De zevende dag is een dag voor vreugde, liefde en gebed.

Jullie moeten eerbied hebben voor jullie ouders. Zij hebben jullie het leven geschonken.

Jullie moeten niemand doden. Voor elke mens is het leven het mooiste dat hij heeft. Laat elkaar zo goed mogelijk leven.

Jullie moeten zorg dragen voor je eigen huwelijk en dat van een ander. Maak het niet zomaar kapot.

Jullie moeten geen dingen wegnemen die van een ander zijn. Iedereen houdt van wat hij heeft.

Jullie mogen geen onwaarheid spreken. Blijf trouw aan de waarheid.

Jullie moeten niet jaloers zijn op het geluk of de bezittingen van andere mensen. Wees tevreden met je eigen leven.’

(Kolet Janssen, vrij naar Ex. 20)

Dit komt uit

Elia stond op een heuvel en keek in de verte. Daar waar de woestijn begon, was de horizon wazig. Opgewaaid zand. De wind kwam nog steeds uit de woestijn en bracht alleen maar droogte mee. De woestijn was nooit ver, hier in het land waar Mozes hen lang geleden naartoe had gebracht. Met zijn mantel van kameelhaar en zijn leren gordel zag Elia er indrukwekkend uit. Een echte profeet, net zoals Mozes eeuwen geleden.

Elia vond het niet altijd gemakkelijk om een profeet te zijn. De mensen zaten er vaak niet op te wachten om te horen wat God van iets vond. De laatste jaren kon Elia zich heel goed indenken hoe Mozes zich gevoeld had. Het volk wilde wel leven volgens het verbond met God, maar bij elke tegenslag begonnen ze te twijfelen. Dan begonnen ze God van alles te verwijten. En dan moest Mozes maar zien hoe hij het oploste en hen weer dicht bij God kon brengen. Zo was het nu ook. De mensen wilden wel geloven in God, maar als ze niet meteen kregen wat ze vroegen, baden ze voor de zekerheid toch ook maar tot een paar andere goden.

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon 16, 29-33 en 1 Kon 18, 16-19)

Dit komt uit Les 2

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

41

Het Oude of Eerste Testament

Psalm 23 De Heer is mijn herder: een zangstuk op naam van David.

The Lord is my shepherd, De Heer is mijn herder, I shall not want. het ontbreekt mij aan niets.

He makes me lie down in green pastures.

Hij laat mij in grazige weiden rusten.

He leads me beside the still waters, Hij voert mij naar vredig water, He restoreth my soul daar geeft Hij mij nieuwe kracht. and guides my path in righteousness Hij leidt mij op het rechte spoor for His name's sake. omwille van Zijn naam.

Ja, Uw goedheid en liefde blijven mij volgen alle dagen van mijn leven.

Zo mag ik telkens weer wonen in het huis van de Heer, tot in de lengte van dagen.

Surely goodness and loving kindness shall follow me all the days of my life.

And I will dwell in the house of the Lord for ever and ever and ever.

Al moet ik door dalen van duisternis en dood, ik ben niet bang, want U bent bij mij.

Uw knots en Uw staf geven mij nieuwe moed.

Voor mijn ogen dekt U de tafel, zodat ook mijn belagers het zien.

Met olie zalft U mijn hoofd, mijn beker is tot de rand gevuld.

Though I walk through the valley of the shadow of death, I will not fear, Thou are with me.

Thy rod and Thy staff they comfort me.

Thou preparest a table before me in the presence of my enemies.

Thou anointest my head with oil, my cups overflowing.

Dit komt uit De Bijbel

Oude of Eerste Testament TeNaCH

Thora = Wet

Nebiïm = Profeten Nieuwe of Tweede Testament

Ik vind mijn weg!

42

Chetoebim = de Geschriften of Wijsheidsboeken

Ik kan uitleggen waarom de Bijbel vergeleken wordt met een boekenkast.

Ik kan de twee grote delen van de Bijbel opnoemen.

Ik kan de drie grote delen van het Oude Testament opnoemen.

Ik kan herkennen dat vandaag nog altijd Bijbelse teksten/verhalen gebruikt worden.

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

Les 2

Les 3

Personen uit het Oude of Eerste Testament

Wie zijn ze? Schrijf hun namen op.

• Zijn naam betekent 'vader van vele volkeren'.

• Hij leefde omstreeks 1900 v.C. • Hij geloofde in één God. • God sloot een verbond met hem en schonk hem veel nakomelingen.

• Moslims noemen hem Ibrahim.

• Hij leefde rond 1260 v.C. • Hij was een nakomeling van Jozef.

• Hij leidde het uitgebuite joodse volk weg uit Egypte.

• Tijdens de tocht door de woestijn ontving hij, op een berg, de 'Tien Woorden' van God. • Moslims noemen hem Musa.

Joden noemen hem Moshe.

• Hij leefde omstreeks 1000 v.C. • Als herdersjongen was hij van eenvoudige komaf. Toch werd hij misschien wel de beroemdste koning van het joodse volk.

• De profeet Nathan wees hem terecht wanneer hij zijn macht misbruikte.

• Moslims noemen hem Dawud.

Ik vind mijn weg!

Les 3

• Hij leefde rond 1650 v.C. • Hij was de zoon van Jakob en de achterkleinzoon van Abraham.

• Zijn elf jaloerse broers verkochten hem als slaaf.

Zo verzeilde hij in Egypte.

• Tijdens de grote hongersnood stelde de farao hem aan als onderkoning.

• Hij redde zijn familie van de honger door hen in Egypte te laten wonen.

• Moslims noemen hem Yusuf.

• Hij leefde in de 9e eeuw v.C. • Als profeet bestreed hij het geloof in valse goden van het koningspaar Achab en Izebel.

• Hij kreeg het hard te verduren van koningin Izebel en was voortdurend op de vlucht.

• God liet hem ervaren wie Hij is en gaf hem moed.

• Moslims noemen hem Ilyas.

Ik kan Abraham, Mozes, Jozef, David en Elia op de Bijbelse tijdband plaatsen.

Ik kan kort iets over hen vertellen.

Ik kan begrijpen dat die figuren ook voor joden en moslims belangrijk zijn.

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

43

Jesaja

44 Ruth

Jozua Rechters

Genesis

2 Hoeveel boeken zijn er? Vul in.

Kleur dan in het schema de delen van het Nieuwe Testament.

) Evangelies ( Matteüs, Marcus Lucas, Johannes

Marcus

Oude of Eerste Testament: boeken Openbaring van Johannes

Nahum Habakuk Sefanja Haggai Zacharia Maleachi

Obadja Jona Micha

Ester

Daniël Hosea Joël Amos

Sirach

1 Johannes 2 Johannes 3 Johannes Judas

Jakobus 1 Petrus 2 Petrus

Wijsheid van Jezus

Wijsheid

Hooglied

Spreuken Prediker

Psalmen

Job

2 Makkabeeën

1 Makkabeeën

Judit

Ezechiël

Baruch

Klaagliederen

Matteüs

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen Hebreeën

1 Tessalonicenzen 2 Tessalonicenzen 1 Timoteüs 2 Timoteüs Titus Filemon

Galaten Efeziërs Fillipenzen Kolossenzen

1 Korintiërs 2 Korintiërs

Romeinen

Tobit

1 Koningen 2 Koningen 1 Kronieken 2 Kronieken Ezra Nehemia

Handelingen van de apostelen

Johannes

Lucas

Marcus

Matteüs

Deuteronomium

Exodus Leviticus Numeri

Er staat een kring rond één deel van de Bijbelse boekenkast.

Welk deel is dat? Schrijf het erbij.

1 Samuël 2 Samuël

1

Jeremia

Les 4 Het Nieuwe of Tweede Testament

De Bijbel

Nieuwe of Tweede Testament: boeken

De Handelingen van de apostelen ( ) geschreven door Lucas

Brieven ( ) • Brieven van Paulus • Katholieke brieven

Johannes

Openbaring van Johannes ( )

Lucas

Les 4

Het Nieuwe of Tweede Testament

3

Uit welk deel van het Nieuwe Testament komen de teksten?

Verbind de tekst met de juiste bron.

41 Zij die Zijn woord aannamen, lieten zich dopen; en op die dag sloten zich ongeveer drieduizend mensen aan.

42 Ze wijdden zich trouw aan het onderwijs dat de apostelen gaven, en aan de onderlinge gemeenschap, het breken van het brood en het gebed.

De evangelies vertellen over het leven en de dood van Jezus.

Het woord 'evangelie' komt uit het Grieks en betekent 'goed nieuws'.

De vier evangelisten schrijven elk op hun manier neer hoe zij Jezus ervaren hebben.

1 Van Paulus, door de wil van God geroepen tot apostel van Christus Jezus, en van onze broeder Sostenes 2 aan de gemeente van God te Korinte,

De Handelingen van de apostelen gaat over het leven van de eerste christenen en hoe zij in kleine groepjes trachten om de boodschap van Jezus in hun eigen leven verder te zetten.

1 Openbaring van Jezus Christus, die God Hem gegeven heeft, om aan Zijn dienstknechten te tonen wat spoedig moet gebeuren. Hij heeft Zijn engel gezonden om haar mee te delen aan Zijn dienstknecht Johannes.

9 In die dagen kwam Jezus uit Nazaret in Galilea en Hij liet Zich in de Jordaan dopen door Johannes. 10 Meteen toen Hij uit het water kwam, zag Hij de hemel openbreken en de Geest als een duif op Zich neerkomen.

11 En er klonk een stem uit de hemel: 'Jij bent Mijn geliefde Zoon, in wie Ik vreugde vind.'

Ik vind mijn weg!

Les 4

De brieven worden door verschillende mensen geschreven, maar de meeste door Paulus. Hij schrijft aan christenen om hen moed in te spreken, om hen te wijzen op fouten of om antwoorden te geven op geloofsvragen.

De Openbaring van Johannes gaat over de toekomst en wat er zal gebeuren op het einde der tijden.

Johannes droomt daarover omdat hij leeft in een tijd waarin veel christenen vervolgd worden.

Ik kan vertellen hoe het NT is opgebouwd.

Ik kan uitleggen dat het NT over Jezus en de eerste christenen gaat.

Ik kan uitleggen dat het NT soms ook Tweede Testament genoemd wordt.

Ik kan teksten herkennen uit de boeken van het NT. Ik kan uitleggen dat de Bijbel een boek vol geloofsverhalen is.

Ik kan iets vertellen over de vier evangelisten.

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

45

Het Nieuwe Testament: verhalen van en over Jezus

Les 5

1

Luister, lees en vul in.

Suzanne Suzanne neemt je mee naar een bank aan het water.

Duizend schepen gaan voorbij en toch wordt 't maar niet later, en je weet dat ze gek is want daarom zit je naast haar.

En ze geeft je pepermuntjes, want ze geeft je graag iets tastbaars.

En net als je haar wilt zeggen: "Ik kan jou geen liefde geven" komt heel de stad tot leven en hoor je meeuwen schreeuwen.

Je hebt steeds van haar gehouden.

En je wilt wel met haar meegaan, samen naar de overkant, en je moet haar wel vertrouwen want zij houdt al jouw gedachten in haar hand.

En Jezus was een visser die het water zo vertrouwde dat Hij zomaar over zee liep, (a) omdat Hij had leren houden van de golven en de branding waarin niemand kan verdrinken.

Hij zei: "als men blijft geloven kan de zwaarste steen niet zinken." (b) Maar de hemel ging pas open toen Zijn lichaam was gebroken.

En je wilt wel met Hem meegaan, samen naar de overkant, en je moet Hem wel vertrouwen want Hij houdt al jouw gedachten in Zijn hand. (d) Suzanne neemt je mee naar een bank aan het water.

Je onthoudt waar ze naar kijkt als herinnering voor later.

En het zonlicht lijkt wel honing waaraan kinderen zich tegoeddoen, en het grasveld ligt bezaaid met wat de mensen zoal wegdoen.

In de goot liggen de helden met een glimlach op de lippen.

En de meeuwen in de lucht lijken net verdwaalde stippen als Suzanne je lachend aankijkt.

En je wilt wel met haar meegaan, samen naar de overkant.

En je moet haar wel vertrouwen want zij houdt al jouw gedachten in haar hand.

(Frank Boeijen)

En hoe Hij heeft geleden dat weet alleen die Visser aan het kruis. (c)

(a) Welk verhaal wordt bedoeld?

(b) Wat is hier de boodschap van Jezus?

(c) Welk verhaal wordt bedoeld?

(d) Over welke gevoelens en gedachten gaat het hier?

46

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

Les 5

Het Nieuwe Testament: verhalen van en over Jezus

2

Ken jij het verschil tussen verhalen van Jezus en verhalen over Jezus?

Schrijf het op.

Verhalen VAN Jezus Dat zijn

Ze komen vaak voor in de vorm van gelijkenissen of parabels: • Jezus maakt een vergelijking met iets of iemand.

• Hij wil de mensen iets leren. Hij wil hen met Zijn parabel raken opdat ze keuzes maken voor hun eigen leven.

We maken een onderscheid tussen: parabels zoals • de parabel van het mosterdzaadje • de parabel van de vijgenboom zonder vruchten • de parabel van de zaaier • de parabel van de verloren zoon • de parabel van het huisje op zand en het huisje op de rots zaligsprekingen

Verhalen OVER Jezus Dat zijn

Die boodschap zegt dat lijden en ziekte niet het laatste woord hebben, maar dat mensen hoop en vertrouwen krijgen als ze leven naar het voorbeeld van Jezus.

We maken een onderscheid tussen: genezingsverhalen zoals • de genezing van de lamme • de genezing van de blinde wonderverhalen zoals • Jezus loopt over het water • de storm op het meer verhalen over ontmoetingen met mensen zoals • Zacheüs • de Samaritaanse vrouw aan de bron

Les 5

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

47

Het Nieuwe Testament: verhalen van en over Jezus

3

Jezus vertelt …

Gelijkenis van een vijgenboom zonder vruchten Op een dag liepen we van het ene dorp naar het andere, dwars over de velden.

Filippus, Andreas en ik vertelden elkaar de laatste sensatieverhalen die we hadden opgevangen. Over Pilatus die een stel mensen uit Galilea had gestraft door hen te doden en hun bloed te vermengen met dat van offerdieren. Over de toren van Siloam die was ingestort en waarbij achttien inwoners van Jeruzalem waren gedood.

‘Wauw,’ zei Johannes, ‘die mensen hadden vast heel grote fouten gemaakt in hun leven. Waarom zou God hen anders zo straffen?’

Jezus keerde Zich om alsof Hij door een bij was gestoken.

‘Denk je dat die mensen meer fouten hebben gemaakt dan jullie of dan de andere inwoners van Jeruzalem? Echt niet hoor. Ze hadden gewoon pech. Maar als je geen goede dingen doet, dan is je leven verloren.’

We liepen langs een paar vijgenbomen.

‘Kijk,’ zei Jezus, ‘aan die boom hangen helemaal geen vruchten, en aan die andere bomen wel. Misschien komt de eigenaar na een poosje kijken. Hij zal tegen de boer zeggen: ‘Hak die boom maar om, want er komen al drie jaar geen vijgen meer aan.

Hij is het niet waard dat hij goede landbouwgrond in beslag neemt.’ Dan zal de boer zeggen: ‘Meneer, geef de boom nog één jaar een kans. Ik zal de grond eromheen omspitten en bemesten. Misschien draagt hij dan vruchten. Als hij dan nog geen vijgen krijgt, hak hem dan maar om.’

Wij liepen verder in gedachten verzonken.

Ook mensen kunnen vruchten dragen.

Anders zou hun leven verloren zijn.

(Kolet Janssen, vrij naar Lc. 13, 1-9)

Wat wil Jezus ons volgens jou met dit verhaal leren?

Ik vind mijn weg!

48

Ik kan het verschil tussen verhalen VAN en verhalen OVER Jezus uitleggen.

Ik kan een voorbeeld geven van een verhaal VAN Jezus.

Ik kan een voorbeeld geven van een verhaal OVER Jezus.

Ik kan vertellen dat verhalen VAN en OVER Jezus mensen ook nu nog doen nadenken.

De Bijbel: een lange geschiedenis van bewogen mensen

Les 5

Themalied

Stap voor stap

Stap voor stap Strofe 1 Ik voel me soms zo beresterk, ga al fluitend aan het werk.

Honderd vrienden heb ik om mij heen.

Piekeren, dat doe ik niet. ‘k Heb geen tijd voor verdriet.

Lachend stap ik over elke steen.

Strofe 3 Jonathan en David zijn trouwe vrienden zij aan zij.

Ook al doet een afscheid altijd pijn.

Vriendschap voor de eeuwigheid, God in hun aanwezigheid, grenzeloze liefde voor altijd.

Strofe 2 Maar soms ga ik op mijn bek. ‘k Voel me klein en lijk wel gek.

Een droom gaat stuk, ik kan nergens heen.

Heb ik wel genoeg talent? ’t Lijkt of niemand me nog kent.

Huilend val ik over elke steen.

Strofe 4 Maar soms lukt het mij niet zo goed, kom ik jou niet tegemoet, voel ik echt geen Jonathan in mij.

God, ik wil een beetje kracht, opdat mijn verdriet verzacht.

Ik wil een vriend als David zijn.

Refrein Met vallen en opstaan, stap voor stap, als je over grenzen heen wil gaan.

De een kan dit en de ander kan dat.

Met liefde voor elkaar kun je alles aan.

Geen berg te hoog als je iemand helpt om weer op te staan en verder te gaan.

Geen berg te hoog als je iemand helpt.

Daar kun je zeker van op aan.

Themalied

Refrein

Grenzen van het leven

49

Les 1

Op stap door het leven

Schrijf in de stapstenen wat jou vooruithelpt.

Schrijf in de struikelstenen wat jou doet struikelen of afremt.

50

Grenzen van het leven

Les 1

Op stap door het leven

Ik vind mijn weg!

Les 1

Ik kan uitleggen wat stap- en struikelstenen zijn in het leven van mensen.

Ik kan voorbeelden geven van stap- en struikelstenen in mijn leven.

Ik kan begrijpen dat het leven bestaat uit stap- en struikelstenen.

Grenzen van het leven

51

Les 2

1

Grenzen in het leven

Op zoek naar grenzen

Voor wie omhoog kijkt, zijn er geen grenzen: een optimist ziet altijd mogelijkheden.

Dit is over de grens!

grensgeval grenzen overschrijden

Alles heeft zijn grenzen.

Hier trek ik de grens. grenzen overwinnen

geen grenzen

Een grens … bakent iets af (zowel positief als negatief); is een inperking van mogelijkheden; kun je vaststellen wat betreft normen en waarden (grenzen trekken voor wat kan en niet kan).

2

Grenservaringen in jouw leven: vul aan.

Ik voel me begrensd als

Ik vind het moeilijk/niet moeilijk om grenzen te trekken, omdat

‘Dit is over de grens’, dacht ik toen

52

Grenzen van het leven

Les 2

Grenzen in het leven

3

Het Bijbelverhaal ‘David en Jonathan’. Welk stukje tekst hoort bij welke tekening? Geef ze hetzelfde nummer van 1 tot 4.

Jaren geleden was Saul tot koning gezalfd door de profeet Samuël. Hij had oorlog gevoerd om zijn volk tegen vijanden te beschermen en hun steden veilig te stellen.

Hij had veel succes gehad in de strijd, maar hij werd er niet gelukkiger door.

De laatste tijd had hij vaak sombere buien.

Toen kwam David uit de struiken. Jonathan en David omhelsden elkaar.

Ze huilden allebei, want ze wisten dat ze elkaar misschien nooit meer zouden zien. ‘Ik blijf je trouw, ook al word jij koning in mijn plaats en ga ik in tegen de wil van mijn vader’, zei Jonathan.

‘En ik blijf je trouw, ook al behoor je tot de familie van mijn vijand’, zei David.

‘God is onze getuige.’

Toen gingen ze elk een andere kant op.

Ik vind mijn weg!

Les 2

Alleen als David op zijn harp speelde, verdwenen de donkere wolken uit het hoofd van Saul. Al hielp ook dat niet altijd meer. Want Saul werd jaloers op David, die in zijn leger vocht en meer overwinningen behaalde dan hij. Op een dag speelde David op zijn harp, terwijl Saul op een rustbed zat en een voor een zijn prachtige speren door zijn handen liet gaan. Opeens zoefde er een speer in zijn richting. David kon zich nog net op tijd bukken.

Geschrokken keek David naar Saul, die de speer had geworpen. Die keek David aan met een blik vol haat.

Enkele dagen later hield koning Saul een groot feest, waarop ook David was uitgenodigd. Maar David kwam niet. Saul vroeg aan Jonathan: ‘Waar is David?’

‘Die moest naar een feest van zijn familie in Betlehem’, vertelde Jonathan. Toen viel koning Saul woedend uit: ‘Idioot! Ik weet dat je bevriend bent met die verrader van een David! Laat die David onmiddellijk opsporen, dan zal ik ervoor zorgen dat hij niet in leven blijft.’

Ik kan voorbeelden geven van positieve en negatieve grenservaringen.

Ik kan begrijpen dat mensen leren omgaan met de grenzen in hun leven.

Ik kan vertellen hoe ik met mijn grenzen probeer om te gaan.

Ik kan het verhaal over David en Jonathan navertellen.

Ik kan uitleggen wat het verhaal over David en Jonathan te maken heeft met grenzen.

Grenzen van het leven

53

Les 3

1

Werken van barmhartigheid

Onderstreep de zeven werken van barmhartigheid in het Bijbelverhaal.

Schrijf bij elke zin een nummer. Nummer daarna de tekeningen juist van 1 tot 7.

God ontmoeten in de minsten Jezus vertelde aan Zijn vrienden: ‘Ooit, als de aarde oud is en alle mensen hebben geleefd, komt er een einde aan deze wereld. Dan zal Ik in naam van God oordelen over alle mensen, over hoe ze geleefd hebben. Of ze bij de rechtvaardige mensen horen of niet. Ik zal hen scheiden in twee groepen, zoals een herder zijn schapen scheidt van de bokken, de ene groep rechts, de andere links. Ik zal de rechtvaardigen aan Mijn rechterhand uitnodigen in Zijn Koninkrijk. Ik zal tot hen zeggen: “Kom, lieve mensen, kom binnen in het Koninkrijk van Mijn Vader. Want Ik had honger en jullie hebben Mij eten gegeven. Ik had dorst en jullie hebben Mij drinken gegeven. Ik was alleen en een vreemdeling en jullie hebben Mij opgenomen. Ik had geen behoorlijke kleren en jullie hebben Mij kleren gegeven. Ik was ziek en jullie hebben Mij verzorgd. Ik zat in de gevangenis en jullie kwamen Mij opzoeken.”’

En tot de onrechtvaardigen aan Mijn linkerhand zal Ik zeggen: “Jullie horen niet thuis in het koninkrijk van Mijn Vader. Jullie horen bij de duivel. Want Ik had honger en jullie vertikten het om Mij iets te eten te geven. Ik had dorst en jullie deden of je het niet zag. Ik was alleen en een vreemdeling en jullie lieten Mij aan Mijn lot over. Ik had nauwelijks kleren en jullie keken gewoon de andere kant op. Ik was ziek, maar dat kon jullie niet schelen. Ik zat in de gevangenis en jullie dachten: Opgeruimd staat netjes.”

Dan zullen de onrechtvaardigen verontwaardigd uitroepen: “Maar Heer, dat is niet waar, wij hebben U nooit gezien! Anders hadden we U natuurlijk wel geholpen!” Dan zal Ik zeggen: “De manier waarop je kleine, arme en zieke mensen om je heen hebt behandeld, je hele leven lang, zo heb je Mij ook behandeld.”

(Kolet Janssen, vrij naar Mt. 25, 31-46)

54

Grenzen van het leven

Les 3

Werken van barmhartigheid

2

Schrijf de zeven werken van barmhartigheid onder de tekeningen.

Barmhartigheid … betekent iemand willen helpen die in nood is; is niet alleen meevoelen, maar ook echt iets doen; is verwant met naastenliefde, medeleven en liefdadigheid.

3

Wat onthoud jij uit het interview met je klasgenoot? Schrijf het op.

Ik vind mijn weg!

Les 3

Ik kan de zeven werken van barmhartigheid herkennen in afbeeldingen of kunst.

Ik begrijp het verband tussen Jezus’ oproep om je in te zetten voor de minsten en de werken van barmhartigheid.

Ik kan voorbeelden geven van barmhartig handelen in onze tijd.

Grenzen van het leven

55

Les 4

1

Ik heb Uw stem gehoord.

Welk initiatief spreekt jou het meest aan? Kleur het bolletje en verklaar je keuze.

Gasthuiszusters Antwerpen

De Sint-Vincentiusvereniging

De beweging van Don Bosco

Tralies uit de weg

Dat initiatief spreekt me het meest aan, omdat

2

We bidden samen.

God, We hebben de zeven werken van barmhartigheid leren kennen.

Opdrachten die Jezus ons gegeven heeft.

Die zeven opdrachten hebben mensen eeuwenlang doorgegeven.

Die zeven opdrachten maken ons tot goede mensen.

Ze spreken over ‘zorgen voor elkaar’.

Ze zijn stapstenen op weg naar een ander mens.

God, help mij om ook aan die opdrachten te werken in mijn eigen leven.

Ik vind mijn weg!

56

Grenzen van het leven

Ik kan voorbeelden geven van christelijke organisaties die zich inzetten voor anderen.

Ik kan vertellen welke werken van barmhartigheid mij het meest aanspreken.

Les 4

Les 5

1

Grenservaringen

Welk beeld hebben deze mensen van God? Verbind.

Zo veel namen voor God!

‘Ik zou wel willen bidden,’ zei de man, ‘maar ik weet niet hoe. Ik weet zelfs niet hoe ik Hem moet aanspreken.’

‘Onze Vader, die in de hemelen zijt.’

Dat gebed heb ik thuis geleerd.

Ik bid het best vaak, want het geeft me kracht en vertrouwen.

‘Er is zo veel oorlog en leed in de wereld. God weet ook niet wat Hij eraan moet doen’, zegt de vrouw zuchtend.

‘Ik heb alles verloren,’ zei de man uit Afghanistan, ‘maar Allah heeft het zo gewild.’

‘Waarom moest Jochen doodgaan?’ zegt Lien boos. ‘Hij was nog maar elf.

Waarom laat God zoiets gebeuren?’

‘Sinds mijn dochter en haar man gestorven zijn in een verkeersongeval, geloof ik niet meer in God’, zei de man.

‘God weent met mij mee, Hij heeft evenveel verdriet als ik’, zegt de vrouw zachtjes.

God is een Vader.

God weet alles.

God is onrechtvaardig.

God weent met de mensen.

God is iemand met wie je kunt spreken.

God is onmachtig.

God is een helper.

God is een onbekende.

God is oneindig wijs.

‘Volgens mij heeft alles een bedoeling. Een oneindig wijze God beslist over alles.’

‘God? Ik weet het niet. Ik geloof wel dat er iets is, maar ik weet niet goed wat.’

Les 5

God is een vraagteken.

God is …

Grenzen van het leven

57

Grenservaringen

2

Welk beeld heb jij van God? Schrijf het op.

3

Afscheid nemen kan op verschillende manieren. Welke ken jij? Zet kruisjes.

Het sacrament van de ziekenzalving Het sacrament van de ziekenzalving geeft kracht aan wie erg ziek is.

De priester legt de handen op het hoofd van de zieke en zalft zijn voorhoofd en zijn handen. De ziekenzalving kan op het ziekbed gebeuren, maar ook in groep in een verzorgingstehuis of in een parochie. Vaak is de familie tijdens het ritueel aanwezig.

Ik vind mijn weg!

58

Grenzen van het leven

Ik kan voorbeelden geven van namen die mensen aan God geven in moeilijke situaties.

Ik kan vertellen hoe ik zelf over God denk.

Ik kan uitleggen wat de ziekenzalving is.

Ik kan voorbeelden geven van hoe mensen omgaan met ziekte en dood.

Les 5

Themalied

Het profetenlied

Het profetenlied Strofe 1 Heel lang geleden in de woestijn zat er een profeet.

Het was er veel te heet.

Hij wou er eigenlijk niet zijn.

Strofe 2 Maar hij kreeg een boodschap, een boodschap van God: ‘Verkondig Mijn woord!

Laat je stem maar horen.

Dat is hoe het hoort!’

Refrein Abraham en Elia, Mozes en Jesaja zijn de profeten van God. Ze strijden voor hun held tegen oorlog en geweld.

Mensen helpen is hun lot!

Abraham en Elia, Mozes en Jesaja zijn de profeten van God. Ze maken dromen waar en staan altijd voor je klaar.

Mensen helpen is hun lot.

Strofe 3 Elia is bang, want hij vlucht al dagenlang.

De koning wil zijn vel, maar Jahweh redt hem wel en houdt zijn angsten in bedwang.

Strofe 4 Ook Mohammed doet wat Allah hem zegt.

Maar gemakkelijk is dat niet.

Soms hebben ze veel verdriet door al dat gevecht.

Refrein

Themalied

De profeet Elia

59

Les 1

1

Een profeet?

Een inleidend verhaal over de profeet Elia

Elia, wie is dat?

Elia stond op een heuvel en keek in de verte. Daar waar de woestijn begon, was de horizon wazig. Opgewaaid zand. De wind kwam nog steeds uit de woestijn en bracht alleen maar droogte mee. De woestijn was nooit ver, hier in het land waar Mozes hen lang geleden naartoe had gebracht.

Elia vond het niet altijd gemakkelijk om een profeet te zijn. De mensen zaten er vaak niet op te wachten om te horen wat God van iets vond. De laatste jaren kon Elia zich heel goed indenken hoe Mozes zich gevoeld had.

Het volk wilde wel leven volgens het verbond met God, maar bij elke tegenslag begonnen ze te twijfelen. Dan begonnen ze God van alles te verwijten. En dan moest Mozes maar zien hoe hij het oploste en hen weer dicht bij God kon brengen.

Zo was het nu ook. De mensen wilden wel geloven in God, maar als ze niet meteen kregen wat ze vroegen, baden ze voor de zekerheid toch ook maar tot een paar andere goden. Als de oogst wat minder was dan gewoonlijk. Als ze niet meteen kinderen konden krijgen. Als ze bang waren voor ziekte of overvallen. Of zoals nu, als de regen te lang uitbleef. Dan brachten ze offers aan die nepgoden. Het waren niet meer dan een paar beelden zonder inhoud. Helemaal anders dan de God van Israël, die Zijn mensen altijd trouw bleef en hen uitdaagde om te leven als Zijn kinderen.

Met het koningspaar Achab en Izebel dat nu over het land heerste, werd het er ook niet beter op. Achab trok zich van God niet veel aan. Hij had het nodig gevonden om te trouwen met Izebel, een prinses uit Sidon. En natuurlijk bleef zij haar nepgod Baäl vereren en al gauw deed Achab dat ook en met hem zijn hele hofhouding. Kon je het de gewone mensen kwalijk nemen dat ze deden wat hun koning deed?

De regen bleef nu al maanden lang weg. Het was zo droog dat er altijd zand tussen je tanden knarste. Het spook van de honger dreigde. Elia trok de leren gordel rond zijn haren mantel een beetje strakker en vroeg zich af of koning Achab hem nog lang zou laten wachten. Hij zou hem zeggen dat God het niet meer zou laten regenen, totdat Hij zelf een einde aan de droogte zou maken. Misschien zou Achab dan beseffen wie de échte God was.

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon. 16, 29-33 en 1 Kon. 18, 16-19)

2

Wat is een profeet?

Een profeet … volgt de oproep van God; ziet met de ogen van God; spreekt de woorden van God; opent de ogen van andere mensen.

60

De profeet Elia

Les 1

Een profeet?

3

Zoek in elke tekst naar de kenmerken van een profeet. Onderstreep ze.

Mohammed

Jesaja

In de tijd dat Mohammed opgroeide, in de Arabische stad Mekka, geloofden mensen in vele goden.

‘Ik begrijp wat je voelt’, zegt Jesaja.

‘Zo is het ook bij mij. Ik schreeuw het uit van boosheid, maar blijf toch hopen dat het goed komt, net zoals God. Hij legt mij na boosheid liederen in de mond die mensen hoop geven. Hij laat me niet alleen tegen hen protesteren, maar ik moet ook laten zien hoe mensen kunnen veranderen.’

Mohammed was een herder. Toen hij 40 jaar was, droomde hij over de engel Gabriël. Die vertelde hem dat Allah hem had uitgekozen als boodschapper.

God vertelde via de engel Gabriël aan Mohammed hoe mensen moeten leven.

Mohammed gaf de boodschap van Allah door aan zijn familie en vrienden.

(Uit: Het Hoogste woord. Bijbel voor kinderen.

Imme Dros e.a. Uitgeverij De Fontein.)

Elia

Ezechiël De profeet Ezechiël keek om zich heen, naar de zwijgende mensen.

‘Zo veel zit God met jullie in’, zei hij. ‘Ook als jullie niet naar Hem willen luisteren, stuurt Hij Zijn profeet om jullie dichter bij Hem te halen.

Ik vind mijn weg!

Les 1

Lopen, blijven lopen. Al val ik bijna om.

Niets meer te eten, of het moet het stof in mijn mond zijn. Niets meer te drinken: mijn kruik is leeg. Verder bezit ik alleen nog maar mijn profetenmantel. Als je dat vod tenminste nog een mantel kunt noemen.

Maar kom, Elia, geef je jas de schuld niet. Die kan er niets aan doen dat je op de vlucht bent. Dat komt door koning Achab en koningin Izebel. En door de goden waarin ze geloven: de Baäl-goden.

Nepgoden zijn het.

(Uit: Het Hoogste woord.

Bijbel voor kinderen.

Imme Dros e.a.

Uitgeverij De Fontein.)

Ik kan de kenmerken van een profeet opsommen.

Ik kan voorbeelden van profeten geven.

Ik kan iets vertellen over de profeet Elia, koning Achab en koningin Izebel.

De profeet Elia

61

Les 2

1

Elia, een man van God

Het verhaal over de profeet Elia gaat verder …

Elia, een man van God God had woord gehouden: er viel inderdaad geen regen meer. Er was zelfs geen dauw.

Net zoals Elia aan koning Achab had verteld. De droogte en de hongersnood vielen zwaar over het land. Allemaal goed en wel, dacht Elia, maar als het echt droog wordt, ben ik zelf ook gezien. Dan kom ik ook om van honger en dorst.

Maar dat liet God niet gebeuren. Hij zorgde voor Zijn profeet. Hij gaf Elia de opdracht om zich schuil te houden in het dal van de beek Kerit, een kleine beek die in de Jordaan uitmondt. Daar vond hij water. Elke ochtend en elke avond brachten raven hem brood en vlees.

Dat ging een hele tijd goed, maar op de duur droogde ook de beek Kerit op, omdat het al zo lang niet meer geregend had. Toen sprak God tot Elia: ‘Ga naar Sarefat, daar is een weduwe die voor je zal zorgen.’

Elia vertrok naar Sarefat.

De eerste die hij daar ontmoette, was een weduwe die bij de stadspoort hout sprokkelde. ‘Alsjeblief,’ zei Elia, ‘kun je mij in deze kruik een beetje water halen. Ik sterf van de dorst. En als het kan ook een stukje brood, want ik heb honger.’ De vrouw antwoordde: ‘Water wil ik wel halen, maar brood heb ik niet meer. Ik heb alleen nog een restje meel in de pot en een beetje olie in de kruik. Met het hout dat ik hier sprokkel, ga ik straks voor mij en mijn zoon voor het laatst eten klaarmaken, daarna wachten we op de dood.’

‘Maak van je laatste meel en olie eerst een broodje voor mij’, zei Elia. ‘God zal daarna voor jullie zorgen totdat het weer regent. De pot met meel zal niet leeg raken en de olie in de kruik raakt niet op, totdat God het weer laat regenen.’ En de vrouw geloofde hem en deed wat hij gevraagd had. Ze bakte voor hem een broodje van haar laatste meel en olie. En het ging zoals Elia had gezegd: elke dag hadden zij te eten. Elia bleef bij hen wonen.

Een poosje later werd de zoon zwaar ziek. Hij werd bewusteloos en even later ging hij dood. De vrouw riep Elia erbij: ‘Waarom laat God mijn zoon sterven terwijl ik onderdak geef aan Zijn profeet?’

‘Geef je kind aan mij’, antwoordde Elia. Hij nam de dode jongen mee naar de kamer waar hij logeerde, legde hem op zijn bed en ging driemaal languit op het kind liggen.

‘God,’ smeekte hij, ‘laat de levensgeest weer terugkeren in dit kind!’

En God luisterde naar hem. Het kind begon weer te leven. Toen bracht Elia het kind weer naar zijn moeder. ‘Kijk, je zoon leeft’, zei hij. De vrouw begon te huilen van blijdschap en zei: ‘Nu ben ik er zeker van dat je echt een man van God bent en dat God spreekt door jouw mond.’

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon. 17)

62

De profeet Elia

Les 2

Elia, een man van God

2

Raven kondigen vaak onheil en narigheid aan. Wat is hun rol in het Bijbelverhaal?

Kr Kra a

3

Welke belofte doet Elia aan de weduwe van Sarefat?

4

Hoe leid je uit het verhaal af dat Elia een man van God is?

Een profeet …

Elia is een profeet, omdat …

volgt de oproep van God; ziet met de ogen van God;

>

spreekt de woorden van God; opent de ogen van andere mensen.

5

De betekenis van het verhaal over Elia in deze tijd a Geef enkele voorbeelden van profeten in onze tijd.

b Wat leer je uit dit verhaal voor je eigen leven?

Ik vind mijn weg!

Les 2

Ik kan uitleggen waarom Elia een man van God wordt genoemd.

Ik kan op de Bijbelse tijdband aanduiden wanneer het verhaal van Elia zich afspeelt.

Ik kan vertellen wat er aan de Keritbeek gebeurde.

Ik kan vertellen wat de rol van de weduwe van Sarefat is.

Ik kan nadenken over de betekenis van het verhaal over Elia in deze tijd.

De profeet Elia

63

Les 3

1

Een man van vuur

Het verhaal over Elia op de Karmelberg

Elia, een man van vuur Koning Achab riep de profeet Elia: ‘Jij bent de man, die ons land in het ongeluk stort!’

‘Nee, nu vergist u zich’, zei Elia fijntjes. ‘Dat bent u, en uw familie. U vereert de afgoden van uw vrouw.’ Achab brieste van woede: ‘Hoe lang heeft het nu al niet meer geregend?’ Elia glimlachte. ‘Kunnen de profeten van koningin Izebel daar niets aan doen? Ik heb een voorstel: laat het volk samenkomen op de berg Karmel. Roep ook de vierhonderdvijftig profeten van Baäl. Dan houden we een wedstrijd om te zien welke god de sterkste is.’

Nu kwam het erop aan. Nu moest duidelijk worden wie de echte god was. Het volk en de vierhonderdvijftig profeten van Baäl waren bijeengekomen op de berg Karmel.

Toen zei Elia: ‘Geef ons twee stieren. Zij mogen er eerst één uitkiezen. Ze moeten hem slachten en op het brandhout leggen als een offer voor Baäl, maar ze mogen het vuur niet aansteken. Dan zal ik de andere stier klaarmaken en op het hout leggen voor onze God, en ook het hout niet aansteken. Dan moeten zij de naam van hun god Baäl aanroepen, dan zal ik tot onze God bidden. De god die met vuur antwoordt, is de echte god!’

De profeten van Baäl maakten de stier klaar op hun altaar en begonnen te bidden tot hun god, van de ochtend tot de avond. Maar er klonk geen geluid en er kwam geen vuur, hoe hard zij ook rond het altaar sprongen. Toen riepen de profeten van Baäl nog harder en ze kerfden in hun lichaam met zwaarden en speren, tot het bloed langs hun lijf droop.

Toen bouwde Elia het altaar van God op met twaalf grote stenen, omdat de twaalf zonen van Jakob de stammen van Israël vormden. Hij legde het hout en de stukken vlees van de stier klaar. Hij liet het offer drie keer met water overgieten, totdat het altaar droop van het water. ‘Gaat het nu nog branden?’ vroegen de mensen zich af.

‘Dat hout is zo doorweekt dat het onmogelijk nog vlam kan vatten!’

Maar Elia zette een stap naar voor en bad luid tot God: ‘God van Abraham, Isaak en Jakob, toon aan de mensen dat U onze God bent. Geef antwoord, zodat de mensen in U kunnen geloven, zodat ze zien dat U de enige echte god bent!’ Toen sloeg met een geweldig lawaai het vuur van God in het offer. In een mum van tijd verteerde het vuur het vlees, het hout en de stenen. Toen de mensen dat zagen, wierpen ze zich voorover op de grond en riepen: ‘Onze God is de echte god!’

Daarna riep Elia: ‘Grijp alle profeten van Baäl, die bedriegers!’ Het volk nam de profeten van Baäl gevangen en Elia liet hen naar de beek Kison brengen. Daar liet hij hen allemaal doden.

Elia ging met zijn dienaar naar de top van de berg Karmel. Hij stuurde zijn dienaar nog iets hoger en vroeg: ‘Kijk eens in de richting van de zee. Zie je al iets?’ Maar de dienaar antwoordde: ‘Nee, ik zie niets.’ Zeven keer stuurde Elia zijn dienaar om te gaan kijken, en de zevende keer zei de dienaar: ‘Ja, nu zie ik een kleine wolk uit de zee komen.’

En de lucht werd stilaan donker en uiteindelijk zelfs pikzwart. Er stak een wind op en er viel een zware slagregen, die de aarde doordrenkte. Achab stapte in zijn wagen en reed naar Jizreël. En Elia schreeuwde het uit van vreugde om zijn God. Hij trok zijn gordel strak en rende voor de wagen uit, helemaal tot in Jizreël.

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon. 18, 16-46)

64

De profeet Elia

Les 3

Een man van vuur

2

Hoe goed ken je het verhaal over Elia op de Karmelberg?

Schrijf de uitspraken in de juiste tekstballonnen in de strip.

Dat lukt hem nooit!

Wat doet hij nu?

Ik vind mijn weg!

Les 3

Wat zou er gebeuren?

Zo veel mensen!

Baäl! Baäl!

Geef ons vuur!

Laat iedereen samenkomen op de Karmel.

Ik kan vertellen hoe Elia bewijst dat hij de échte profeet is van God. Ik kan het verhaal over Elia aan de hand van tekeningen navertellen.

Ik kan verschillen opsommen tussen een profeet van God en van Baäl.

De profeet Elia

65

Les 4

1

En toch een mens van vlees en bloed

Het verhaal over Elia op de Horeb

WANTED

Elia ziet het niet meer zitten.

Koningin Izebel was niet zo blij toen ze hoorde wat Elia met haar profeten had gedaan.

‘Ik zweer dat ik die verdomde Elia binnen de vierentwintig uur het lot van mijn arme profeten zal laten delen!’ riep ze uit.

Achab kon haar niet tot bedaren brengen.

Toen Elia hoorde wat ze van plan was, sloeg hij op de vlucht. Eerst samen met zijn dienaar, en daarna alleen. Hij had honger, was doodmoe en voelde zich ziek en verdrietig.

Eindelijk bereikte hij de woestijn en hij rende nog een dag verder. Toen liet hij zich uitgeput vallen onder een bremstruik.

‘God, ik kan niet meer!’ riep hij uit. ‘Het is mij te veel. Laat mij sterven. Ik houd het niet meer uit.’

En doodmoe viel hij in slaap.

Elia van Tisbe

‘Mijn God is Jahweh!’

Van buitenlandse afkomst, beroep onbekend, profeet in zijn vrije tijd.

Kleding: mantel van kameelhaar, leren riem, sandalen.

Hij veroorzaakt droogte en onheil. Hij dreigt en is onbeschaamd. En ouderwets: hij vereert nog steeds Jahweh. Hij bedelt soms bij weduwen of bij andere rare vogels.

Hij beledigde onze koningin en de hoogheilige Baäl.

Ter dood veroordeeld. Momenteel spoorloos.

Beloning bij uitlevering: een jaarabonnement in het pretpark Bobbebaälland.

Verantwoordelijke uitgever: koning Achab

In zijn dromen zag hij een engel van God die hem een kruik water bracht en een plat brood op gloeiende stenen gebakken. Hij at en dronk ervan.

Daarna liep hij nog veertig dagen en nachten lang verder tot bij de heilige berg Horeb. Daar ging Elia een grot binnen en viel in slaap.

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon. 19)

Elia ontmoet God. Toen hij wakker werd, was hij nog steeds verdrietig. ‘Mijn God, waar zijt Gij toch?’ riep hij uit. ‘Uw volk vergeet Uw geboden. Ze vereren Baäl en ze vermoorden Uw profeten.

Ik ben de enige die is overgebleven en ook mij willen ze doden.’

Toen kwam God dicht bij Elia. Voor God uit ging een hevige storm. Stenen rolden omlaag en zand joeg hoog op. ‘Nee,’ dacht Elia, ‘in het geweld is God niet.’

Toen kwam er een geweldige aardbeving. De grond dreunde en schudde onder Elia’s voeten en scheurde open in een grote spleet vlak naast hem. Elia was bang, maar hij schudde zijn hoofd. ‘Nee,’ dacht hij, ‘God dreunt me niet plat als een aardbeving.’

Daarna begon het te donderen en te bliksemen. De bliksem sloeg in in een dorre boom en zette hem meteen in lichterlaaie. Het vuur knetterde en vernielde alles.

‘Nee,’ dacht Elia, ‘God maakt niet alles kapot zoals het vuur.’

66

De profeet Elia

Les 4

En toch een mens van vlees en bloed

Toen klonk het geluid van een heel zacht en vriendelijk windje. Een briesje, dat aaide over Elia’s wangen en zijn haar omhoog deed krullen. Elia glimlachte en stapte naar voor. ‘Dag God’, zei hij. En hij dacht: ‘Mijn God is iemand die met mij wil praten.’

‘Elia’, zei God. ‘Ik weet wat je hebt meegemaakt. Maar je moet terug naar waar je vandaan komt. Het werk is nog niet gedaan. Je bent Mijn profeet en Ik heb je nodig.

Breng Mijn volk dicht bij Mij. Ik zal je tonen wie je moet zalven als koning en wie je moet aanstellen als je opvolger. We gaan verder met de mensen die trouw zijn gebleven.’ En Elia ging op pad met God in zijn hart.

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon. 19)

Twee kunstwerken over hetzelfde verhaal. Wat valt op als je de twee afbeeldingen bekijkt?

3

Wie of wat is jouw ‘reddende engel’ of ‘zachte bries’?

© Sieger Köder, Elija am Horeb

2

Ik vind mijn weg!

Les 4

Ik kan uitleggen dat Elia ook maar een mens was die het soms niet zag zitten.

Ik kan vertellen hoe God zich aan Elia toont in het verhaal over Elia op de Horeb.

Ik kan vertellen wie of wat mijn reddende engel of zachte bries is.

Ik kan uitleggen welke symbolen er in kunstwerken over Elia te vinden zijn, en ik kan die symbolen ook verklaren.

De profeet Elia

67

Les 5

1

De wijngaard van Nabot

Zo spreekt Elia in de naam van God.

De wijngaard van Nabot In Jizreël, vlak naast het paleis van koning Achab, lag een prachtige wijngaard.

De druivelaars stonden er frisgroen bij en elk jaar droegen ze zware druiventrossen.

Die wijngaard was van Nabot, die hem geërfd had van zijn vader. Daarvoor was hij nog van zijn grootvader geweest. Nabot werkte graag in zijn wijngaard.

Maar koning Achab was op zoek naar een plek voor een moestuin. Verse groente uit je eigen tuin, daar ging niets boven. Zo’n moestuin moest niet te ver van je huis liggen, anders had je er niets aan. De wijngaard van Nabot, dat was de ideale plek!

‘Verkoop mij je wijngaard, Nabot, dan kan ik daar een moestuin maken’, zei Achab.

‘Of als je dat liever hebt, wil ik je ook een van mijn wijngaarden in ruil geven, je mag kiezen welke.’ Nabot glimlachte een beetje verlegen. Maar toch zei hij heel beslist: ‘Sorry, koning Achab, maar dat kan ik niet doen. Je moet begrijpen dat die wijngaard nog van mijn vader en mijn grootvader is geweest. Nee, ik wil die wijngaard liever houden.’

Nijdig ging Achab weer naar huis en vertelde zijn vrouw wat Nabot had geantwoord. Izebel barstte in een schelle lach uit.

‘Ben jij de koning of niet?’ riep ze uit. ‘Ik zal die Nabot eens laten zien wie hier de baas is!’ Ze gaf de belangrijkste mannen van de stad de opdracht om een vastenbijeenkomst te organiseren. ‘Zorg ervoor dat twee gemene kerels Nabot ervan beschuldigen dat hij God en de koning heeft vervloekt’, zei ze.

De mannen deden wat de koningin vroeg, ook al waren ze buren en stadsgenoten van Nabot. Dus toen Nabot naar de bijeenkomst kwam, werd hij vals beschuldigd van godslastering en majesteitsschennis. Hij werd gevangengenomen, buiten de stad gebracht en gestenigd tot hij dood was. Toen stuurden de belangrijke mannen van de stad een bericht naar Izebel: ‘Nabot is dood.’

‘Achab,’ zei Izebel, ‘je kunt de wijngaard van Nabot rustig in bezit nemen, want Nabot is dood.’ En dat deed Achab. Niemand durfde er iets van te zeggen. Alleen Elia, de profeet van God, zei tot Achab: ‘Zo spreekt God: durf jij die wijngaard in bezit nemen nadat je de eigenaar hebt vermoord? Op de plaats waar de honden het bloed van Nabot hebben opgelikt, zullen ze ook jouw bloed oplikken, Achab! En ook je vrouw Izebel zal door de honden worden verslonden.’

Toen kreeg Achab spijt en hij deed boete. Hij trok een boetekleed aan en vastte en dacht na over wat hij had gedaan.

(Kolet Janssen, vrij naar 1 Kon. 21)

68

De profeet Elia

Les 5

De wijngaard van Nabot

2

Hoe leid je uit het verhaal af dat Elia een man van God is?

Een profeet …

Elia is een profeet, omdat …

volgt de oproep van God; ziet met de ogen van God;

>

spreekt de woorden van God; opent de ogen van andere mensen.

3

Onrecht in onze tijd. Waarom zijn deze situaties onrechtvaardig? Schrijf het op.

Een held Het was maar een klein bericht in de krant, een halfjaar geleden.

Het stond ergens onderaan op pagina 5 of zo.

Slachtoffer zinloos geweld overleden De 37-jarige man die vorige week vrijdag werd neergestoken, is gisteren aan zijn verwondingen overleden. Hij werd neergestoken toen hij zag hoe een groepje dronken jongeren een oudere vrouw lastigviel en hij tussenbeide kwam. De jongens richtten vervolgens hun woede op de man en staken hem neer.

Krantenlezers zullen er een minuutje bij hebben stilgestaan. Sommigen vinden de man een held. Allemaal goed en wel, maar die man was wel … mijn vader! Iedereen is weer verdergegaan met zijn leven. Maar dat van mijn moeder en mijn zus en mij is vanaf die dag verwoest.

Er zit nog altijd één jongen in de gevangenis. Hij zou degene zijn die mijn vader neerstak. Soms denk ik: ik hoop dat ze hem nooit meer vrijlaten! Soms denk ik: wat maakt het uit, ik krijg er mijn vader toch niet mee terug.

Mijn vader was een held. Ja! Maar ik heb liever een levende laffe papa, dan een dode heldhaftige vader.

(Rien Broere)

Dit is onrechtvaardig, omdat

Les 5

De profeet Elia

69

De wijngaard van Nabot

Gewonnen?

Wij hebben gewonnen!

Stef, onze aanvoerder, kreeg zelfs een beker.

‘Eerste prijs vlag veroveren, kamp 2012’ staat erop.

Ken je dat spel? Bij ons hebben alle spelers een wollen draadje om hun borst.

Als dat kapot getrokken wordt, ben je af en moet je een nieuw gaan halen.

Ik sloop samen met Erik en Wouter naar het kamp van de vijand.

We hadden een plan. In de buurt van de vlag van de tegenpartij zouden Erik en ik de tegenstanders afleiden. En dan zou Wouter hun vlag veroveren.

Ons plan lijkt gelukt. Wouter kon de vlag pakken. Maar ik heb gezien dat hij vlak daarvoor werd getikt door Daan. Daan is de jongste en de kleinste van onze scoutinggroep. En de bangste. Ik zag hoe Wouter hem bij zijn kraag greep.

Al gauw gaf Daan het draadje wol weer terug aan Wouter. Geen van de leiders of van de andere kinderen heeft het gezien. Ik ben de enige.

En nu zijn wij dus kampioen. Wij hebben gewonnen. Ik wil het feestje niet bederven, maar echt blij ben ik niet. Ik weet niet goed wat ik moet doen, eerlijk gezegd.

(Rien Broere)

Dit is onrechtvaardig, omdat

4

Kun jij een voorbeeld van een onrechtvaardige situatie bedenken?

Schrijf het op of maak een tekening.

Dit is onrechtvaardig, omdat

Ik vind mijn weg!

70

De profeet Elia

Ik kan het verhaal over de wijngaard van Nabot navertellen.

Ik weet waarom Elia boos is op koning Achab en koningin Izebel.

Ik kan voorbeelden geven van onrecht in deze tijd.

Les 5

Les 6

1

Wordt voortgezet.

Het verhaal van profeten en profetische mensen, een verhaal van alle tijden …

Profeet zonder einde Elia zat aan de oever van de Jordaan.

‘God,’ zei hij, ‘ik ben oud en versleten. Al die ruzies met koning Achab en koningin Izebel hebben me uitgeput. Dankzij Uw hulp was ik hen telkens te slim af, maar mijn leven zat wel vol gevaren en ik was lange tijd op de vlucht. Het deed me ook telkens verdriet als ik zag hoe heel wat mensen net zoals de koning die nepgoden gingen aanbidden.

Ik wist dat ze daar alleen maar ongelukkig van zouden worden. Mijn hele leven lang heb ik geprobeerd om de mensen dichter bij U te brengen. Ik vertelde hen dat U voor hen zorgde. Dankzij U kon een dode jongen weer levend worden. Dankzij U viel er regen na jaren van droogte.’

Elia glimlachte. ‘Dat was een geweldige dag, die dag van de wedstrijd’, lachte hij.

‘Die Baälprofeten bleven maar roepen, maar er gebeurde niets. En ik hoefde U maar even aan te spreken en het vuur viel al uit de lucht.’

Elia nam een slok water. ‘U was er ook altijd voor mij’, ging hij verder. ‘U zorgde ervoor dat ik eten en drinken had, zodat ik verder kon. Toen ik de moed had laten zakken, kwam U dicht bij mij, zodat ik Uw aanwezigheid voelde. Maar ik maak me zorgen om de mensen. Hoe moet het verder als ik er niet meer ben?’

De blik van Elia viel op zijn helper Elisa, die nu al een tijd met hem meetrok. ‘Elisa zal mijn werk verder zetten, daar twijfel ik niet aan. Ik geef hem mijn mantel, als teken dat hij mijn opvolger is. Maar er zijn zo veel mensen die niet durven of niet kunnen geloven in U.’ Elia schudde zijn hoofd. Hij dacht aan alle eeuwen die nog moesten komen. Aan alle mensen die bang waren om vrij en rechtvaardig te leven. Wie zou hen vertellen over de God die hen nooit in de steek zou laten?

‘Vertrouw Me maar, Elia’, hoorde Elia een stem in zijn hoofd. ‘Er zullen altijd profeten zijn die de mensen dichter bij Mij brengen.

In elke tijd opnieuw. Hun namen zijn: Jesaja, Hosea, Jeremia. Johannes en Paulus. Ik zal een heel bijzonder iemand naar de mensen sturen: Jezus, de Messias. Zo gaat het altijd verder. Ik laat de mensen nooit los.

Samen bouwen we aan een droom van een wereld.’

(Kolet Janssen)

Les 6

De profeet Elia

71

Wordt voortgezet.

2

Wat hoort bij elkaar? Geef die rondjes dezelfde kleur.

De wijnboer Nabot

Een arme weduwe

Een man met een mantel die spreekt in de naam van God. Een man die leeft in pracht en praal, getrouwd is met Izebel en niet altijd het goede doet.

Koning Achab

De woestijn

Deze man wil niet zomaar zijn wijngaard afstaan en wordt daarom vermoord.

Vogels die Elia voedsel bezorgen.

De profeet Elia

Koningin Izebel

Een vrouw uit een ander land die houdt van luxe en haar man aanzet tot machtsmisbruik.

Een man die van Elia de profetenmantel ontvangt en hem opvolgt.

De raven

Elisa

Een plaats waar Elia het niet meer ziet zitten, maar in zijn droom een engel van God ziet.

Een vrouw uit een ander land die in armoede leeft, maar Elia gastvrij ontvangt.

Ik vind mijn weg!

72

De profeet Elia

Ik kan uitleggen wat een profeet is.

Ik kan vertellen waarom Elia een man van God is.

Ik kan de figuren uit de verhalen over Elia herkennen.

Ik kan met een voorbeeld uitleggen waarom het verhaal over Elia nog actueel is.

Les 6

Themalied

Word bewogen en kom in beweging!

Zoek foto's die bij de tekst van het themalied passen. Plak naast elke strofe een andere foto.

Word bewogen en kom in beweging!

Strofe 1 Fietsen, dansen, lopen, zwemmen, roeien, duiken, fitnessen: we bewegen om in vorm te blijven!

We voetballen en we tennissen.

Word bewogen, kom in beweging! (x 2)

Strofe 2 Hiphop, drum&bass, dubstep en dance: steeds weer nieuwe rages, nieuwe trends.

Nieuwe mode, hippe broek, coole look.

Altijd zijn mensen naar iets nieuws op zoek.

Word bewogen, kom in beweging! (x 2)

Strofe 3 Er is altijd iemand eerst, als een dominosteen: de eerste valt en zet anderen op de been.

De ene wat sneller, de andere traag, iedereen wil mee zijn, de dag van vandaag.

Word bewogen, kom in beweging! (x 2)

Strofe 4 Laat je bewegen door andere mensen.

Hulporganisaties zetten mensen op de been.

Als er iets te doen is voor het goede doel, zeg het voort in je buurt en ga allen daarheen.

Word bewogen, kom in beweging! (x 2)

Strofe 5 Mensen worden soms bewogen door Gods Geest: ontroerd, geraakt en verbonden nog het meest.

Ze willen opkomen voor het goede doel.

Ze komen in beweging en volgen hun gevoel!

Word bewogen, kom in beweging! (x 2)

Themalied

Bewogen worden en in beweging komen

73

Les 1

1

Alles in beweging?

Dominostenen: een wereldrecord - deel 1

De eerste steen 'Ken je het Guinness World Records Book?

Het is een boek met allemaal bijzondere records op de gekste gebieden. Ik sta er ook in! Nu ja, ik niet alleen, natuurlijk. Wíj staan er in.

Alle dominostenen die aan de succesvolle recordpoging in 2008 hebben meegedaan.

En hoewel het niet in het boek staat, hebben we het record een jaar daarna nog eens verbeterd!

Op 13 november 2009 om precies te zijn.

Nietige dominosteentjes, vinden sommige mensen ons. Weet je met hoeveel wij zijn?

Miljoenen! En ik stond voorop. Ik was de eerste die omviel. Achter mijn rug stonden mijn collega-steentjes rustig te wachten.

Wat konden ze anders? Uit zichzelf zouden ze niet omvallen. Daar hadden ze dus wel, eh ... mij voor nodig!

Ja, ik wil niet onbescheiden doen, maar zonder mij zou er die dag niks gebeurd zijn. Je bent de eerste steen of je bent het niet. En als ik het mag zeggen, ik ben op een fraaie manier gevallen.

Langzaam, plechtig bijna, heb ik mijn achterbuurman aangetikt. Tja, die kon daarna natuurlijk niks anders doen dan ook omvallen – en de volgende steen omduwen – en zo verder.

Misschien wel leuk om te weten dat er die avond in 2009 miljoenen mensen tijdens een rechtstreekse uitzending op tv naar ons gekeken hebben. En de eerste steen die ze zagen, was ik! Ik heb het allemaal in beweging gezet. Zonder mij zou er niets zijn omgevallen.

Wat zeg je? Hoe het komt dat ik omviel?

Eh ... ja ... eh ... Oké, dat ging natuurlijk niet vanzelf. Ik had een duwtje nodig. Ik geef het toe: ook ik had hulp nodig. Een beetje, meer niet.

En het blijft fantastisch om te weten dat ik de eerste was die in beweging kwam. Met mijn val is het allemaal begonnen.'

(Rien Broere)

© Mr.Domino.com

74

Bewogen worden en in beweging komen

Les 1

Alles in beweging?

2

Welke druk voelen de organisatoren van ‘Domino Day’?

3

Wat is de functie van de levensader of aorta in het dominotraject?

4

Ken jij twee voorbeelden van vrijwilligers die zich met hart en ziel ergens voor inzetten?

Zulke mensen noem je

5

mensen.

Omcirkel drie woorden uit de reeks die volgens jou belangrijk zijn in onze samenleving. snel - modegevoelig - vele trends - haastig ieder voor zich - samenwerking - reclame rustig - milieubewust Verklaar je keuze.

Ik vind mijn weg!

Les 1

Ik kan voorbeelden geven van mensen die zich vrijwillig en enthousiast inzetten.

Ik kan aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat een bewogen mens is.

Ik kan uitleggen wat het verhaal over ‘Domino Day’ te maken heeft met dit thema.

Bewogen worden en in beweging komen

75

Les 2

1

De Geest in beweging

Paulus dicteert een brief aan de christenen in Galate.

Gedreven door de Geest Paulus ijsbeerde nijdig door de kamer. Hoe kreeg hij die lui uit Galate in hun hoofd gestampt wat het verschil was tussen goed en slecht leven? Tussen alleen aan jezelf denken en leven als broers en zussen van Jezus?

Hij had een hele tijd bij hen gewoond, en toen leek het goed te gaan, maar hij was nog geen maand weg en het liep al mis. Hij kreeg berichten over ruzies en onenigheid tussen hen. Snapten ze dan niet dat het geen zin had om zo te leven? Dat niemand er gelukkiger van zou worden? Hoe kon hij hen toch duidelijk maken welke weg ze moesten volgen? Ze moeten leven volgens de Geest van God, dacht Paulus. Alleen dan zitten ze op het goede spoor. Dat had Jezus toch duidelijk gemaakt, door elk verhaal dat Hij vertelde en door alles wat Hij deed.

Paulus riep zijn jonge schrijver Timon en begon hem een brief voor de christenen uit Galate te dicteren.

Timon kon nu eenmaal veel mooier schrijven dan hij, en veel sneller ook.

Achteraan zou hij zelf wel een paar zinnen schrijven, dan konden ze zien dat de brief echt van hem kwam.

‘Als ze niet ophouden elkaar te bijten en te klauwen, gaan ze elkaar uiteindelijk nog verslinden’, mompelde Paulus.

‘Moet ik dat ook opschrijven?’ vroeg Timon.

‘Ja, doe dat maar, dan gaan hun ogen misschien open!’ zei Paulus.

En hij dicteerde verder: ‘Jullie moeten je openstellen voor de Geest van God. Niet alleen maar denken aan je eigen belangen en je eigen voordeeltjes. Niet altijd anderen afkammen om er zelf beter uit te komen. Als je leeft naar de Geest van God, ga je aan anderen denken in plaats van alleen aan jezelf. Mensen die alleen voor zichzelf leven, daar komt niet veel goeds van, dat weten we allemaal. Dat loopt uit op ontrouw, bijgeloof, mensen opzetten tegen elkaar, jaloezie, verdachtmakingen, ruzie, feestjes waar iedereen dronken wordt, afgunst, woede tegen elkaar en vechtpartijen.

Maar als je leeft naar de Geest van God, pluk je heel andere vruchten: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid en aandacht voor elkaar.

Als je zo leeft, heb je geen wetten en regeltjes nodig. Dan houd je van elkaar met heel je hart en verder gaat alles vanzelf.’

Paulus liep heen en weer in de kamer. ‘Als ze het nu nog niet snappen, weet ik het ook niet!’ zei hij.

(Kolet Janssen, vrij naar Gal. 5, 13-24)

76

Bewogen worden en in beweging komen

Les 2

De Geest in beweging

2

Schrijf de woorden in de juiste kolom. aan anderen denken anderen afkammen alleen aan jezelf denken

liefde

vrede jaloezie

woede

Leven volgens de Geest van God

3

ruzie maken

aandacht voor elkaar

verdachtmakingen vriendelijkheid

afgunst

geduld vreugde

Niet leven volgens de Geest van God

De Geest van de Heer

Refrein De Geest van de Heer is aan elke mens gegeven.

Hij maakt ons sterk en blij, laat ons elke dag weer leven.

De Geest van de Heer is de bron van het bestaan en leert ons allen een goede weg te gaan.

Een brandend vuur laait op, een torenhoge vlam: ’t is een teken van God, die naar de mensen kwam.

Een grote storm op aarde, de golven van de zee: ’t is God die ons in actie zet en iedereen doet mee.

Refrein Als een nieuwe taal spreekt God ons steeds weer aan, met de kracht van woorden en de kracht van het bestaan.

De Geest van God in ieder mens, door liefde opgelicht.

Het geeft het leven zin, tovert een lach op je gezicht!

Refrein

Ik vind mijn weg!

Les 2

Ik kan vertellen waarom Paulus boos is op de christenen van Galate.

Ik kan voorbeelden geven van wel en niet leven volgens de Geest van God. Ik kan uitleggen hoe de Geest van God werkzaam is in mensen.

Bewogen worden en in beweging komen

77

Les 3

1

Jezus: bewogen door de Geest

Bekijk de foto’s en lees de getuigenissen aandachtig.

Ik ben Stefaan.

Ik ben te voet op weg naar Compostela.

Een pelgrimstocht naar het noorden van Spanje.

Duizenden pelgrims hebben dat al eerder gedaan, vroeger en nu. Op deze tocht zoek ik de sterkte in mezelf en bij God, want ik heb een zware operatie voor de boeg. Ik heb onderweg veel tijd om na te denken en om te bidden.

De gesprekken met mensen uit de hele wereld doen me beseffen dat ik niet alleen ben.

Wij zijn Marcel en Hild. Ons gezin telt 17 kinderen: Gert, Bart en Dries (onze eigen zonen) en 14 geadopteerde kinderen. 12 kinderen hebben een of andere beperking.

Wij voelen dat God ons bemint en dat gevoel is zo sterk dat wij die liefde niet meer voor onszelf kunnen houden. Zijn liefde roept ons op om ons in te zetten voor kwetsbare kinderen.

Kinderen die gekwetst zijn in hun lichaam of in hun geest en die niet meer meetellen.

Daarom richtten wij de adoptiedienst ‘Emmanuël-S.O.S.-Adoptie’ op.

78

Bewogen worden en in beweging komen

Les 3

Jezus: bewogen door de Geest

2

Wie denkt Hij wel dat Hij is? a De mensen in de synagoge reageren erg verschillend op Jezus’ toespraak.

Bespreek met elkaar hoe de aanwezigen reageren.

De Geest van God rust op mij: daarom heeft Hij mij gezalfd. Om aan armen de goede boodschap te brengen, heeft Hij mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating aan te kondigen en aan blinden het licht in hun ogen, om verdrukten in vrijheid te laten gaan, en een jaar af te kondigen dat goed is in de ogen van God.

Wat denkt Hij wel van Zichzelf? Hij is toch maar de zoon van Jozef en Maria?

Hij denkt dat Hij alles kan veranderen?

Ik geloof er niets van.

Wat zegt Hij allemaal?

Ik weet het niet, hoor. Wat bedoelt Hij toch?

Daar wil ik meer van weten.

Als dat eens zou kunnen ...

b In welke uitspraak herken jij je het meest? Kies één van de drie personages en schrijf op waarom je die kiest.

3

Bekijk de getuigenissen bij nr. 1 nog eens. Welke uitspraak past bij hen? Waarom?

Ik vind mijn weg!

Les 3

Ik kan het verhaal over Jezus in de synagoge navertellen aan de hand van prenten.

Ik kan uitleggen wat ik denk over het leven volgens de Geest van God. Ik kan voorbeelden geven van mensen die proberen te leven volgens de Geest van God.

Bewogen worden en in beweging komen

79

Les 4

1

Gevormd door de Geest

Het vormsel in een notendop Het sacrament van het vormsel Het vormsel is een katholiek sacrament.

Het wordt soms ook wel het sacrament van de Geest genoemd.

Een jongere – of een volwassene – beslist om christen te zijn en dat te laten zien.

Hij of zij wil dus leven naar Gods Geest.

Wie als kind door het doopsel opgenomen werd in de kerkgemeenschap, versterkt dat door zijn keuze voor het vormsel.

Tijdens het vormsel legt de bisschop de handen op de schouders van de vormeling.

Zo wordt de vormeling gezegend en beschermd.

Daarna maakt de bisschop met Heilige Olie of chrisma een kruisje op het voorhoofd.

De vormeling wordt daarmee doordrongen van de Geest.

2

Herken je de kinderen uit het filmfragment? Schrijf op waarom ze zich wel of niet willen laten vormen.

Ik laat me wel / niet / misschien vormen, omdat

3

80

Ik laat me wel / niet / misschien vormen, omdat

Ik laat me wel / niet / misschien vormen, omdat

Welke keuze maak jij? Wil jij je laten vormen of niet? Waarom?

Bewogen worden en in beweging komen

Les 4

Gevormd door de Geest

4

Onderstreep de zinnen of woorden die uitleg geven over het vormsel.

Een speciale dag voor Kaat Kaat springt op en neer. 'Is het nog geen tijd om naar de kerk te gaan?' vraagt ze. 'We hebben nog wel een halfuur tijd', zegt mama. 'Hou je liever een beetje rustig; straks zakken die linten weer uit je haren!'

Kaat gaat meteen zitten. De buurvrouw heeft witte linten in haar haren gevlochten en dat ziet er heel cool uit. Papa komt de kamer binnen. Hij knipoogt naar Kaat. 'Je kunt wel zien dat onze dochter volwassen wordt nu ze gevormd gaat worden!' plaagt hij.

Volwassen, denkt Kaat, ben ik dat nu? Misschien toch een beetje. Want het is nu toch heel anders dan toen ik gedoopt werd. Daar weet ik helemaal niks meer van. Toen hebben papa en mama gewoon voor mij van alles beloofd. Nu kan ik dat zelf doen, en ik wil dat ook.

Haar broer Jens komt binnen met één sportschoen in zijn hand. 'Mijn veter is kapot!' zegt hij.

'O nee!' zucht mama. 'Waar haal ik zo gauw nog een nieuwe veter vandaan?'

'Ik knoop de eindjes wel aan elkaar', zegt Jens. 'Dat kan best. Ik hoef toch niet zo supernetjes te zijn!'

'Juist wel!' lacht papa. 'Je zus wordt gevormd, besef je dat wel?'

Jens blaast vol minachting. 'Wat een kermis allemaal! Ik geloof niet dat ik daar volgend jaar aan begin, hoor!'

Kaat kijkt op. 'Waarom niet?'

Jens haalt zijn schouders op. 'Ik weet niet. Ik snap niet waar het allemaal om te doen is. Je kunt toch ook geloven in Jezus zonder al die poespas.'

Kaat denkt na. 'Ik had soms ook geen zin om naar die bijeenkomsten te gaan. Maar meestal was het best leuk. Je leert meer nadenken over je geloof. Dat had ik in mijn eentje nooit gedaan.'

'En dan straks opeens word je gevormd met olie of zo en dan ben je zeker een ander mens?' roept Jens uit. 'Dat is toch allemaal onzin.'

Kaat fronst. 'Natuurlijk word ik niet opeens een ander mens. Als je trouwt, ga je ook niet opeens meer van elkaar houden. Maar is dat een reden om niet te trouwen? Je mag toch wel eens zeggen wat je belangrijk vindt? Dan wordt het veel echter, vind ik. En zo is het ook met het vormsel. Straks zeggen wij wat onze ouders beloofd hebben toen we gedoopt werden. En de priester die ons vormt, zal ons de hand opleggen en zalven met olie. Dat is een teken dat alle mensen van onze parochie ons steunen.

En dat de Geest van Jezus ons zal sterk maken. Ik vind dat best mooi.'

'Goed gezegd, Kaat', zegt papa. 'Straks ga ik nog denken dat je echt volwassen wordt …'

Kaat steekt haar tong naar hem uit. 'Ik vind het wel leuk om erbij te horen. Bij de groep van mensen die in Jezus geloven, bedoel ik. En daar wil ik best voor uitkomen.'

Mama kijkt op haar horloge. 'Misschien moeten we toch stilaan vertrekken.'

Jens lacht. 'Stel je voor dat we de viering missen. Dan wordt Kaat nooit volwassen …'

Kaat maakt een beweging om Jens in zijn nek te pakken, maar ze houdt zich in. Vindt ze dat zoiets niet meer past bij iemand die gevormd wordt? Nee hoor, dat kan haar niet schelen. Ze denkt alleen aan de linten in haar haren ...

(Kolet Janssen)

Ik vind mijn weg!

Les 4

Ik kan uitleggen wat het vormsel betekent.

Ik kan opsommen welke symbolen belangrijk zijn in het vormsel.

Ik kan begrijpen waarom sommige kinderen zich wel of niet laten vormen.

Ik kan met argumenten uitleggen waarom ik me wel of niet wil laten vormen.

Bewogen worden en in beweging komen

81

Les 5

1

Inwijdingsrituelen

Lees het infoblokje over inwijdingsrituelen.

Wat is een inwijdingsritueel?

Een ritueel is een reeks handelingen die op bijzondere momenten op dezelfde manier uitgevoerd worden. Een ritueel bestaat meestal uit speciale gebaren, muziek en dans.

De jonge mensen in de voorbeelden op deze twee bladzijden kiezen ervoor om als volwassene opgenomen te worden in hun geloofsgemeenschap. Dat wordt op een bijzondere manier gevierd: met een inwijdingsritueel.

Een inwijdingsritueel is een plechtige gebeurtenis waarbij iemand iets voor het eerst mag doen. In de voorbeelden zie je dat verschillende culturen verschillende inwijdingsrituelen hebben bij het volwassen worden. Een ander woord voor ‘inwijdingsritueel’ is ‘initiatieritueel’.

2

Welke foto hoort bij welke tekst? Geef ze hetzelfde nummer van 1 tot 5.

1

2

3

4

5

82

Bewogen worden en in beweging komen

Les 5

Inwijdingsrituelen

Ik ben Samuel en ik ben dertien. Ik ben joods. Vandaag word ik volwassen, want ik vier mijn bar mitswa. Maandenlang heb ik met onze rabbijn geoefend om Hebreeuws te leren lezen en zingen. Ik lees vandaag namelijk voor uit de boekrollen van de Thora. Dat gebeurt in de synagoge. Daarna is er een groot feest bij ons thuis.

Ik ben Remco en ik ben een protestantse christen. Ik word binnenkort 19 jaar en ik heb besloten om belijdenis te doen. Ik heb eerst lang nagedacht, en dan de knoop doorgehakt: ik wil als volwassene lid zijn van mijn kerkgemeenschap. Daarom ben ik drie jaar lang op catechisatie geweest. Dat zijn godsdienstlessen waarin je nadenkt over je geloof en de betekenis van de belijdenis. Van mijn katholieke vrienden heb ik gehoord dat je in de katholieke kerk meestal rond je twaalfde gevormd wordt.

Dat vind ik erg jong. Ik ben blij dat ik iets langer heb kunnen nadenken.

Hallo, ik ben Ruth en ik ben twaalf jaar. Als joods meisje vier ik straks mijn bat mitswa. Ik zal een lezing geven over een joods onderwerp. De bat mitswa van een meisje is ietsje anders dan de bar mitswa van een jongen. Maar na afloop doe ik hetzelfde als de jongens: ik vier een groot feest met al mijn familie en vrienden!

Hallo, ik ben Ranjit. Op de foto zie je hoe ik de heilige drievoudige koord krijg.

Dat is in het hindoeïsme een belangrijk gebruik voor jongens die volwassen worden. Je gaat tegenover de pandit zitten. De pandit, dat is zo’n beetje onze priester of imam. Er brandt een vuur. Je doet drie beloftes: je belooft dat je eerlijk zult zijn, sober zult leven en goed zult nadenken over je manier van leven.

De pandit hangt daarna een koord, gemaakt van drie draden, over je schouder.

Van dan af krijg je les over het hindoeïsme en moet je leven zoals een hindoe.

Je moet God aanbidden, je ouders respecteren, armen helpen en goed zijn voor alles wat leeft.

Hoi! Ik ben Babette. Op de foto zie je hoe de priester mij vormt. Mijn ouders leggen een hand op mijn schouders. Door het vormsel kies ik ervoor om te leven naar het voorbeeld van Jezus. In het jaar voor het vormsel heb ik samen met heel wat anderen nagedacht over die beslissing, en over het leven als christen. Na de vormselviering in de kerk is er een gezellig familiefeest. Als herinnering aan de dag deel ik kaartjes met mijn foto uit.

Ik vind mijn weg!

Les 5

Ik kan een voorbeeld geven van een inwijdingsritueel in de katholieke kerk (christendom), de protestantse kerk (christendom), het jodendom en het hindoeïsme.

Ik kan uitleggen wat het woord ‘inwijdingsritueel’ betekent.

Ik kan vertellen wat de bedoeling is van een godsdienstig inwijdingsritueel.

Bewogen worden en in beweging komen

83

Les 6

In beweging en bewogen?

Volwassen word je geleidelijk aan. Teken bij elke tekening iets passends voor die leeftijd. Schrijf erbij hoe dat voorwerp helpt om zelfstandiger te worden. 









Ik vind mijn weg!

84

Ik kan vertellen over wat mij ontroert en raakt.

Ik kan bij anderen zien wat hen ontroert en raakt.

Ik kan vertellen over wat ik de moeite waard vind om mij voor in te zetten.

Ik kan bij andere mensen herkennen wat hun leven zin en inhoud geeft.

Ik kan een voorbeeld geven van mensen die zich inzetten vanwege hun geloof.

Bewogen worden en in beweging komen

Les 6

Themalied

Puur natuur

Puur natuur Strofe 1 We maken heel wat dingen met veel pracht en met veel praal.

Toch is de natuur het allermooist van allemaal.

De Schepper heeft een waardevol geschenk aan ons gegeven: de aarde, onze wereld, is een woonplaats om te leven.

Strofe 2 Mensen zijn de scheppers van cultuur en van techniek.

Hij schildert, vindt machines uit of maakt mooie muziek.

We zien hier op het beeld: we zijn al één geheel.

We maken rare, gekke dingen, niets is ons te veel.

Refrein Gsm en laptop, iPhone, mp3: is techniek een wonder?

En kunnen we wel zonder? ‘t Is ons zo vertrouwd dat we niets anders zien.

Een bloem, een blad, een vogel: geef mij toch maar iets puurs.

Genieten van stilte en al dat moois in de natuur.

Strofe 3 Beelden op tv van een natuurramp hier of daar: een tsunami, storm, orkaan, ja, er schuilt wel eens gevaar.

Soms maken wij er zelf wel eens een grote rotzooi van.

Draag zorg voor onze aarde, doe alles wat je kan.

Strofe 4 We zijn groot in techniek en we houden van cultuur.

Maar blijf niet zitten, ga naar buiten, zoek het avontuur.

Op ons beeld staan ook veel mooie dingen: zoiets maakt je blij.

Het kan een tuin, een vogelnestje zijn, of een schilderij.

Refrein

Themalied

Natuur en cultuur

85

Les 1

1

De wereld zit vol met ...

Mooi, niet? Mooi niet!

Kijk naar de foto’s.

Wat vind je mooi? Kleur het bolletje bij die foto’s groen.

Wat vind je niet mooi? Kleur het bolletje bij die foto’s rood.

Je mag meer bolletjes kleuren als je iets erg mooi of juist heel lelijk vindt.

86

Natuur en cultuur

Les 1

De wereld zit vol met ... …

2

Een filosoof deelt zijn kijk op de wereld.

Als je naar jezelf kijkt, om je heen kijkt en naar de natuur kijkt, dan zie je dat alles goed in elkaar zit. Het leven is niet zomaar ontstaan. Daar zit een plan achter. Ik denk dat God dat plan gemaakt heeft.

Over lelijke dingen zeggen we: ‘Dat is maar voor even gemaakt.’ We gebruiken een lelijke broek voor een vies werkje.

Maar als iets heel mooi is, dan willen we dat dat heel lang meegaat.

Aan schoonheid zit eeuwigheid vast: we willen dat wat mooi is, altijd blijft bestaan. Daarom bewonderen mensen schoonheid, zowel in de natuur, als in het werk van mensen.

Ik vind mijn weg!

Les 1

De mens is vrij. Hij kan met die vrijheid goede dingen doen, maar ook verkeerde.

Doordat de wereld niet perfect is, gaan mensen van alles doen: ze bouwen huizen, kastelen en dijken. Ze willen weten hoe de natuur in elkaar zit.

Ze doen wetenschappelijke ontdekkingen om de natuur te kunnen beheersen.

In de natuur zit heel veel schoonheid.

Eigenlijk zijn er verrassend weinig lelijke dingen in de natuur. De natuur maakt mooie dingen. Dat doen mensen ook: ze bouwen niet zomaar een huis, maar een mooi huis; ze dragen niet zomaar kleren, maar mooie kleren.

Ik kan voorbeelden geven van mooie dingen in de natuur.

Ik kan voorbeelden geven van mooie dingen die door mensen gemaakt zijn (techniek, kunst).

Ik kan uitleggen waarom ik iets mooi vind.

Ik kan nadenken over het ontstaan van alles.

Natuur en cultuur

87

Les 2

1

Ooh en oei!

Uit de krant ‘Het belang van Heden.nu’: lees de krantenartikels rustig door. a Vind je het een goede ontwikkeling , geen goede ontwikkeling niet ? Omcirkel. b Bespreek je mening. Waarom vind je dat?

Vermist meisje van 4 terecht door sms Tessa is terecht! Het vierjarige meisje dat gisterochtend door haar ouders als vermist was opgegeven, is enkele uren later teruggevonden. Ze zat in een zandbak te spelen en was zich van geen kwaad bewust.

‘We zijn meteen met een zoekactie begonnen’, verklaart de politie. ‘Samen met de ouders en de buurtbewoners hebben we de hele wijk uitgekamd. Dat we haar zo snel konden vinden, komt door onze sms-oproep.’ De sms-oproep kadert in het ‘Child Alert’-systeem. In bijzondere gevallen – zoals de vermissing van Tessa – krijgen mensen die zich daarvoor hebben opgegeven een sms.

Daarin staat een beschrijving van de vermiste. ‘Het is de vierde keer in korte tijd dat het sms’en heeft gewerkt’, aldus de woordvoerder van de politie. ‘We hopen dat nog veel meer mensen zich ervoor opgeven.’

of weet je het

Peter lijdt aan een ernstige spierziekte.

Hij is van zijn nek af volledig verlamd.

In de nieuwe rolstoel kan Peter zich zelfstandig voortbewegen. In de hoofdsteun zit namelijk een besturingssysteem. Door met zijn hoofd te bewegen en druk tegen de steun uit te oefenen, kan Peter zijn stoel in elke richting laten rijden. De aanschaf van de stoel werd mogelijk door de sponsorloop die de school had georganiseerd. Je zou kunnen zeggen dat de rolstoel een cadeau is van alle leerlingen aan hun schoolgenoot. Peter was zichtbaar blij en ontroerd toen hij zijn rolstoel voor het eerst mocht proberen. ‘Hè, hè’, verzuchtte hij met een lach. ‘Nu kan ik tenminste ook eens achter de meisjes aan!’

Het regenwoud dreigt te verdwijnen Van onze correspondent in Brazilië

Peter kan eindelijk achter de meisjes aan!

Afgelopen donderdag gebeurde er iets bijzonders in de Sint-Jozefschool in Merelbeke. Er werd een speciale rolstoel geleverd voor de elfjarige Peter Vervoort.

88

Natuur en cultuur

Er was een tijd dat bijna de hele aarde bedekt was met (tropische) regenwouden. Daar is nu nog maar zes procent van over. Wetenschappers vrezen dat er, als we zo doorgaan met kappen, over vijftig jaar bijna niets meer van over zal zijn.

Een werknemer van de Braziliaanse overheid verklaart: ‘Door de grote, moderne kapmachines gaat de ontbossing razendsnel. Vroeger had men een

Les 2

Ooh en oei!

halve dag nodig om één boom te kappen.

Nu gaat dat veel sneller. Te snel. Er worden wel nieuwe bomen geplant, maar die hebben jaren nodig om te groeien.’

Meer dan de helft van alle planten- en diersoorten leven in het regenwoud.

Die worden nu met uitsterven bedreigd.

Bovendien is bos een belangrijke luchtzuiveraar: bossen maken zuurstof. Door het regenwoud te kappen, brengen we onszelf op den duur in ademnood.’

aan de aangegeven snelheid te houden’, aldus een woordvoerder. ‘Door de lagere maximumsnelheid stroomt het verkeer beter door en vermindert het aantal files.’

Muziekindustrie verliest miljoenen door internet Van onze redactie

Minder files door slim waarschuwingssysteem

De afdeling Wegen en Verkeer meldt dat de lengte van de files op de snelwegen het afgelopen halfjaar met vier procent is gedaald. Dat is te danken aan de sensoren die in het asfalt zijn aangebracht. Gevoelige draden meten de verkeersdrukte en de gemiddelde snelheid van de voertuigen. De gegevens worden meteen verwerkt door een computer.

Als het te druk wordt, tonen elektronische borden boven de weg automatisch welke snelheid het beste is, zodat de bestuurders vlot kunnen doorrijden. ‘De borden verplichten automobilisten zich

Les 2

Met het internet hebben we de hele wereld binnen handbereik. Op elk moment van de dag kunnen we lezen wat er overal op aarde gebeurt. Een bericht sturen naar de andere kant van de wereld? Dat duurt niet langer dan een keertje knipperen met je ogen. Het internet maakt heel veel voor iedereen beschikbaar. Maar er is ook een schaduwzijde. Het is bijvoorbeeld heel gemakkelijk geworden om muziek te downloaden. Gratis, ook al is dat eigenlijk niet toegestaan. Illegaal downloaden, noemen we dat. Het gevolg is dat er veel minder cd’s worden verkocht. De muziekindustrie loopt zo elk jaar tientallen miljoenen euro’s mis.

En de artiesten dus ook.

Gelukkig is er een verandering in het gedrag van veel muziekliefhebbers te zien. Steeds meer mensen snappen dat het een vorm van diefstal is, als ze er niet voor betalen. Ze luisteren voortaan online. Voor de prijs hoeven ze het niet te laten. Want zeg nu zelf, voor vijf euro per maand net zoveel liedjes beluisteren als je wilt, is toch eigenlijk geen geld?

Natuur en cultuur

89

Ooh en oei!

2

Bekijk de foto’s. Vul dan op de schrijflijnen de ontbrekende woorden in.

Kies uit: ‘machteloos’, ‘wetenschap’, ‘uitvindingen’ en ‘natuurrampen’.

Maart 2011, Japan, na een aardbeving van 9 op de schaal van Richter en de tsunami die erop volgde.

© Guillem Valle/Corbis - © Mainichi Newspaper/AFLO/Nippon News/Corbis

Mensen proberen hun leven comfortabel te maken met allerlei Knap hoe

en techniek daarvoor

zorgen. Maar de mens kan niet alles beheersen. doen de mens beseffen dat hij soms het onderspit moet delven tegenover de natuur.

Mensen voelen zich dan erg

Ik vind mijn weg!

90

Natuur en cultuur

Ik kan voorbeelden geven van wetenschappelijke en technische vooruitgang.

Ik kan uitleggen waarom vooruitgang positief is voor de samenleving.

Ik kan voorbeelden geven van ontwikkelingen die negatief zijn voor de samenleving.

Ik begrijp dat er onvoorziene rampen kunnen gebeuren.

Ik kan verwonderd zijn over de natuur, wetenschap en techniek.

Les 2

Les 3

1

Afhankelijk van techniek?

De wereld, die moet nog een eeuwigheid mee. Luister en zing mee.

Laat ons een bloem Dit is een lied voor de mensen die zorgen dat morgen de mensen al dood zullen zijn.

Dit is een lied voor de doden van morgen, begraven, gekist in een stenen woestijn.

Laat ons een bloem en wat gras dat nog groen is, laat ons een boom en het zicht op de zee.

Vergeet voor één keer hoeveel geld een miljoen is, de wereld die moet nog een eeuwigheid mee.

Je breekt en je hakt en je boort door de bergen, je maakt elke heuvel gelijk met de grond.

De reuzen van nu lijken morgen maar dwergen, vooruitgang vernielt wat er gisteren nog stond.

Laat ons een bloem en wat gras dat nog groen is, laat ons een boom en het zicht op de zee.

Vergeet voor één keer hoeveel geld een miljoen is, de wereld die moet nog een eeuwigheid mee.

De vis in de zeeën vergiftigd, gestorven, het zand op de stranden vervuild door mazout.

En jij door je tankers en chequeboek bedorven, je weet zelfs niet meer waar de meeuw heeft gebroed.

Laat ons een bloem en wat gras dat nog groen is, laat ons een boom en het zicht op de zee.

Vergeet voor één keer hoeveel geld een miljoen is, de wereld die moet nog een eeuwigheid mee.

En zo zal dan morgen het leven verdwijnen, verslagen door staal en gewapend beton.

De maan zal dan koud op je nachtmerrie schijnen, geen mens die nog weet hoe het einde begon.

Laat ons een bloem en wat gras dat nog groen is, laat ons een boom en het zicht op de zee.

Vergeet voor één keer hoeveel geld een miljoen is, de wereld die moet nog een eeuwigheid mee. (x 2) (Louis Neefs) © Philomen Van Cauwenbergh/Wally Whyton, Durham Music Ltd.; voor de Benelux: Kew Music B.V., Laren, Holland

Les 3

Natuur en cultuur

91

Afhankelijk van techniek?

2

Kies één situatie. Zet er een kruisje bij.

Teken of schrijf dan hoe jij het probleem zou oplossen.

Ik vind mijn weg!

92

Natuur en cultuur

Ik kan voorbeelden geven van hoe de mens afhankelijk is van techniek.

Ik kan in onverwachte probleemsituaties naar oplossingen zoeken.

Les 3

Les 4

Te midden van Gods schepping

Hoe gaat de psalm verder volgens jou? Schrijf nog een strofe of maak een tekening.

Psalm 8 God, onze Heer en Vader, wie goed kijkt, ziet U overal in de hele wereld.

U bent groter dan alles en iedereen.

U doet niet mee aan de macht van legers en soldaten.

U toont Uw kracht niet met wapens.

Maar baby’s en kinderen doen ons aan U denken.

Hun ogen spreken ons over Uw grote liefde.

Als ik naar de hemel kijk in het donker, zie ik de maan en de sterren, zo oneindig veel en ver weg.

Dat alles is Uw werk.

En toch bent U bekommerd om elk van ons, kleine mensen.

Hier op aarde hebt U de mens naar Uw beeld gemaakt.

Hij mag zorg dragen voor heel Uw schepping.

Zo wordt de mens bijna een god: alles is aan hem toevertrouwd.

De mens mag zorgen voor de dieren op het land, in de lucht en in het water.

Hij is de hoeder van bomen en planten, van zeeën en bergen.

Overal om ons heen zien we hoe groot U bent.

(Kolet Janssen, vrij naar Ps. 8)

Ik vind mijn weg!

Les 4

Ik kan begrijpen dat mensen vol verwondering en bewondering schrijven over Gods schepping.

Ik kan in eigen woorden mijn verwondering over de schepping uitdrukken.

Natuur en cultuur

93

Les 6

1

Sst... Stilte!

Waarom zoeken de afgebeelde personen rust?

Geef wat bij elkaar hoort hetzelfde nummer van 1 tot 5.

Je hoeft niet alle woordkaarten of tekeningen een nummer te geven.

2

94

om na te denken

om rust te vinden

om iets goed te maken

om energie te krijgen

om me te kunnen concentreren

om verdriet te verwerken

Waarom zoek jij soms rust?

Schrijf het op.

3

Natuur en cultuur

Hoe ziet jouw rustplekje eruit?

Maak een tekening of schrijf het kort op.

Les 6

Sst... Stilte!

4

Schrijf een haiku over de stilte.

5

Een bezinningstekst

Eventjes alleen zijn, weg van alle drukte.

Nu eens geen radio, cd of tv, gewoon alleen zijn, geen computer, weg internet, weg e-mail.

Alleen.

Ik zoek stilte om te dromen, om na te denken over hoe ik het maak, of ik me wel goed voel, hoe het verder moet.

Nadenken over mijn verdriet, groot en klein verdriet.

Nadenken over de fijne belevenissen.

Nadenken over iedereen, over hem, over haar.

Even alleen zijn.

Maar ben ik wel alleen?

Is er iemand die weet hoe ik me voel? Wat ik verlang?

Is er iemand die mijn klein of groot verdriet deelt?

Wil delen?

Is er iemand die mijn blije momenten deelt?

Wil delen?

God misschien?

(Warme woorden, zinvolle teksten voor jongeren, Kolet Janssen, Uitgeverij Averbode, 2002)

Ik vind mijn weg!

Les 6

Ik kan uitleggen waar of hoe ik rust vind.

Ik kan op een creatieve manier uitdrukken wat er in mij leeft.

Natuur en cultuur

95

Het Tuin van Heden.nu-lied

Het Tuin van Heden.nu-lied Strofe 1 We zijn op zoek naar echt iets goeds.

Wil je weten wat?

Iets leuks dat jou geloven doet.

Ga je mee op pad?

Strofe 2 Gaan wij hier links of toch rechtdoor?

We zien heel veel dingen.

We zitten op een heel goed spoor.

Paulus is aan ’t zingen.

Het is een aardig fijn gevoel.

Altijd maar korter bij ons doel!

Refrein We zoeken een weg.

En we volgen een pad.

Samen in de Tuin van Heden!

Altijd onderweg, er is altijd een pad.

Zo veel dingen te beleven in de Tuin van Heden.nu!

Strofe 3 We volgen Gods weg met een lach.

Ieder kiest zijn kant.

Vertel ons later wat je zag.

Het wordt vast plezant.

Strofe 4 Soms loopt de weg vast op een muur.

Opeens gebeurt een wonder.

Het is een spannend avontuur.

God is heel bijzonder.

Het is een aardig fijn gevoel.

Altijd maar korter bij ons doel!

Refrein (x 3) Plak hier je pasfoto.

96

Het Tuin van Heden.nu-lied