Inhoud 9 Voorwoord 5 Leeswijzer 8 Deel 1 Registratierecht – Registratiebelasting 21 Hoofdstuk 1 Inleiding op het registratierecht en de registratiebelasting 23 1 Zakelijke en indirecte belasting 23 2 Federale en gewestelijke belasting 23 3 Formaliteitsbelasting 25 4 Contantbelasting versus inkohiering van de belasting 25 5 Wettelijke grondslag 26 6 Administratie 26 7 Tijdelijke maatregelen ingevolge de Covid-19-pandemie 26 8 Casussen 27 Hoofdstuk 2 De registratieformaliteit 29 1 Algemeen 29 2 De registratie op minuut, brevet, kopie of origineel 29 3 Ondeelbaarheid van de registratieformaliteit 30 4 Gevolgen en belang van de registratie 31 5 Het registratierelaas 31 Hoofdstuk 3 De registratieplicht 33 1 Aan de registratieformaliteit onderworpen akten en verklaringen 33 1.1 Registratieplicht wegens de aard van de akte 33 1.2 Registratieverplichting wegens het voorwerp van de akte 34 1.3 Verplichting tot registratie omwille van een latere gebeurtenis 34 1.4 Registratie van een verklaring 35 2 Termijnen voor de aanbieding ter registratie 35 2.1 Opsomming van de termijnen 35 2.2 Berekening van de termijnen 36 Inhoud
Inhoud 10 3 Personen verplicht tot aanbieding ter registratie en betaling der rechten 37 3.1 Aanbieding ter registratie en betaling van de federaal ingevorderde registratiebelasting 37 3.2 Betaling van de Vlaamse registratiebelasting 38 3.3 Kosteloze registratie 40 4 Plaats van de registratie 40 5 Sancties 41 6 Casussen 42 Hoofdstuk 4 Algemene heffingsregels 43 1 Het bestaan van een akte die titel verschaft aan een rechtshandeling 43 1.1 Vereiste van een akte 43 1.2 Akte die titel verschaft 43 1.3 Nietige akten 44 1.4 Wettelijke overdrachten 44 2 De werkelijke overeenkomst 44 2.1 Verkeerd gekwalificeerde overeenkomst zonder opzet 44 2.2 Bewust verkeerd gekwalificeerde overeenkomst 45 2.3 Prijsbewimpeling 45 2.4 De antimisbruikbepaling 45 2.4.1 Federale regeling 45 2.4.2 Vlaamse regeling 47 3 De actuele rechtshandeling 48 3.1 Beginsel 48 3.2 De tijdsbepaling 48 3.3 De ontbindende voorwaarde 49 3.4 De opschortende voorwaarde 49 3.4.1 Begrip 49 3.4.2 Heffing van het registratierecht 50 3.5 Bedingen van aanwas en van terugvalling 51 4 Afhankelijke en onafhankelijke rechtshandelingen 52 4.1 Principe 52 4.2 Onderscheid tussen afhankelijke en onafhankelijke rechtshandelingen 52 5 Non bis in idem 53 5.1 Rechtshandeling uitgedrukt in meerdere geschriften 53 5.2 Rechtshandeling die haar aanknopingspunt vindt in een reeds belaste handeling 53 5.3 Hermaakte rechtshandelingen 54 6 Casussen 54
Inhoud 11 Hoofdstuk 5 Soorten registratiebelasting 57 1 Algemeen vast recht 57 2 Specifiek vast recht 57 3 Evenredige rechten 58 Hoofdstuk 6 Verkooprecht – overdrachten onder bezwarende titel van in België gelegen onroerende goederen 61 1 Algemeen 61 2 Belastbare verrichtingen 61 3 Belastingplichtige 63 4 Belastbare grondslag 63 4.1 Overdracht van de volle eigendom 64 4.1.1 Verkoop van onroerende goederen 64 4.1.2 Ruil van onroerende goederen 64 4.1.3 Inbreng in vennootschap 65 4.1.4 Andere overdragende overeenkomsten onder bezwarende titel 66 4.1.5 De verkoopwaarde als minimummaatstaf van heffing 66 4.1.6 Korting (abattement) op de heffingsgrondslag in het Vlaamse Gewest 67 4.1.7 Renovatieabattement in het Vlaamse Gewest 67 4.1.8 Korting (abattement) op de heffingsgrondslag in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest 67 4.2 Vestiging en overdracht van het vruchtgebruik 67 4.2.1 Vestiging en overdracht van een levenslang vruchtgebruik 68 4.2.2 Vestiging en overdracht van een tijdelijk vruchtgebruik 69 4.2.3 Overdracht van de blote eigendom 70 4.3 Overdracht van een handelszaak 71 4.4 Openbare verkoop van onroerende goederen in verschillende loten 71 5 Tarief 71 5.1 Algemeen tarief 71 5.2 Verlaagde tarieven 72 5.2.1 Aankoop van de enige gezinswoning bestemd als hoofdverblijf 75 5.2.2 Aankoop van de enige gezinswoning als hoofdverblijf met energetische renovatie, gedeeltelijke herbouw of herbouw na sloop 79 5.2.3 Aankoop van een woning voor kwaliteitsvolle verhuring aan een erkende woonmaatschappij 81 5.2.4 Verkopen aan handelaars in onroerende goederen 82 6 Verminderingen 83 6.1 Verminderingen 83 6.1.1 Algemeen 83 6.1.2 Het principieel meeneembaar bedrag 84
6.1.3 Beperking van het meeneembaar bedrag 84 6.1.4 Vormen van meeneembaarheid 86 6.1.5 Voorwaarden voor de meeneembaarheid 86 6.1.6 Neutralisering van een aankoop onder het btw-stelsel in een keten van verrichtingen 88 6.1.7 Secundaire vorm van de meeneembaarheid of vangnet 89 6.1.8 Combinatie van de meeneembaarheid en de teruggave bij snelle wederverkoop 89 6.2 Vermindering voor aankoop van een goedkope woning 90 7 Vrijstellingen 92 7.1 Aanwijzing van lastgever of commandsverklaring 93 7.2 De toewijzingen naar aanleiding van rouwkoop of van hoger bod 93 7.3 De overdracht van het vruchtgebruik aan de blote eigenaar 94 7.4 De vervreemding van nieuwe gebouwen onder het stelsel van de btw 94 7.5 Contracten van onroerende financieringshuur 94 7.6 Kosteloze registratie volgens artikel 2.9.6.0.2 en 2.9.6.0.3 VCF 95 7.7 Ruilovereenkomsten van bepaalde ongebouwde landeigendommen 96 7.8 Omvorming van een vennootschap en overbrenging van de zetel 96 7.9 Vonnissen en arresten houdende vernietiging, ontbinding of herroeping 96 7.10 Onbebouwde onroerende goederen waarvoor een ‘natuurbeheerplan type 4’ is goedgekeurd 97 8 Wijze van heffing 97 9 Casussen 98 Hoofdstuk 7 Openbare verkopingen van lichamelijke roerende goederen 101 1 Belastbare verrichtingen 101 2 Tarief 101 3 Belastbare grondslag 101 4 Vrijstellingen 102 5 Casus 102 Hoofdstuk 8 Huurcontracten van in België gelegen onroerende goederen 103 1 Belastbare verrichtingen 103 2 Tarief 103 3 Belastbare grondslag 104 3.1 Algemeen 104 3.2 Huurcontracten voor bepaalde duur 104 3.3 Huurcontracten voor onbepaalde duur of levenslange huur 105 3.4 Onderverhuur en overdracht van huur 105 Inhoud 12
3.5 Conventionele huurverlenging of verhoging van de huurprijs 105 4 Vrijstellingen 106 5 Casussen 108 Hoofdstuk 9 Hypotheekvestigingen, verpandingen van een handelszaak en vestigingen van een landbouwvoorrecht 109 1 Gewestelijke versus federale bevoegdheid 109 2 Belastbare verrichtingen en tarief 109 3 Belastingplichtige 110 4 Belastbare grondslag 111 5 Verminderingen 111 6 Vrijstellingen 111 7 Wijze van heffing 112 8 Handlichting van een hypothecaire inschrijving 113 9 Casussen 113 Hoofdstuk 10 Verdelingen en met verdeling gelijkgestelde afstanden van in België gelegen onroerende goederen 115 1 Belastbare verrichtingen 115 1.1 Algemeen 115 1.2 Voorwaarden 116 1.3 Bijzonderheden 117 1.3.1 Het gemeenschappelijk huwelijksvermogen 117 1.3.2 Vruchtgebruik en blote eigendom 117 1.3.3 De omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot 117 1.4 Niet aan het verdeelrecht onderworpen verrichting 118 2 Belastingplichtige 118 3 Tarieven 118 3.1 Algemeen tarief 118 3.2 Verlaagd tarief bij relatiebreuk 118 3.3 Afhankelijke en onafhankelijke bepalingen 119 4 De belastbare grondslag 119 4.1 Algemene regels 119 4.2 Akten waarbij eigendom of vruchtgebruik van een handelszaak wordt aangewezen 120 5 Verminderingen 120 6 Vrijstellingen 121 Inhoud 13
7 Wijze van heffing 122 8 Casussen 122 Hoofdstuk 11 Handelingen van burgerlijke en handelsvennootschappen 125 1 Inbreng in Belgische vennootschappen 125 1.1 Belastbare verrichtingen 125 1.2 Tarief 126 1.3 Belastbare grondslag 127 1.4 Gemengde inbreng 128 1.4.1 Algemeen 128 1.4.2 Gemengde inbreng van goederen van verschillende aard 128 1.4.3 Herstructureringen van vennootschappen 129 1.5 Vrijstellingen 130 1.6 De inbreng in een vreemde vennootschap 132 2 Verkrijging door vennoten van onroerende goederen afkomstig van de vennootschap 132 2.1 Principe 132 2.2 Goederen afkomstig van een naamloze vennootschap, een Europese vennootschap of een Europese coöperatieve vennootschap 133 2.3 Goederen afkomstig van een vennootschap onder firma, een commanditaire vennootschap, een besloten vennootschap of een coöperatieve vennootschap 134 2.4 Goederen afkomstig van een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid 137 3 Casussen 138 Hoofdstuk 12 Schenkingen 141 1 Belastbare verrichtingen 141 2 Belastingplichtige 143 3 Belastbare grondslag 143 3.1 Algemeen 143 3.2 Specifieke waarderingsregels 143 3.3 Invloed van vroegere schenkingen 144 3.4 Abattement als de begiftigde een handicap heeft 145 3.5 Schenkingen vermeld in een toegelaten erfovereenkomst 146 4 Tarief 147 4.1 Algemeen 147 4.2 Tarief van de schenkbelasting in het Vlaamse Gewest 149 4.2.1 Algemeen tarief voor de schenkingen van onroerende goederen 149 4.2.2 Schenkingen van bouwgronden 150 Inhoud 14
4.2.3 Schenkingen van gebouwen onderworpen aan een energetische renovatie 151 4.2.4 Schenkingen van gebouwen met conformiteitsattest die verhuurd worden 152 4.2.5 Schenkingen van beschermde monumenten 153 4.2.6 Schenkingen van roerende goederen 154 4.2.7 Afhankelijke en onafhankelijke bepalingen 154 4.3 Tarief van de schenkbelasting in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest 155 5 Verminderingen 155 5.1 Vermindering van de schenkbelasting wegens kinderlast 155 5.2 Verminderd tarief voor schenkingen aan bepaalde rechtspersonen 155 6 Vrijstellingen 156 6.1 Algemeen 156 6.2 Vonnissen en arresten 157 6.3 Schenking van familiale ondernemingen en vennootschappen 157 6.4 Schenking van onbebouwde onroerende goederen waarvoor een ‘natuurbeheerplan’ is goedgekeurd 160 6.5 Doorgeefschenkingen in rechte lijn en tussen partners 160 7 Wijze van heffing 161 8 Casussen 162 Hoofdstuk 13 Vonnissen en arresten 163 1 Algemeen 163 2 Het veroordelingsrecht 163 2.1 Belastbare verrichtingen en tarief 163 2.2 Belastbare grondslag 164 2.3 Vrijstellingen 164 2.4 Non bis in idem 165 3 Het titelrecht 166 4 Casussen 166 Hoofdstuk 14 Teruggaaf en ambtshalve ontheffing 167 1 Algemene principes 167 2 Mogelijke redenen voor teruggaaf of ontheffing van ambtswege 168 2.1 Onregelmatige heffing 168 2.2 Belasting werd reeds betaald 168 2.3 Niet-gevraagde vrijstelling of vermindering 169 2.4 De akte wordt vernietigd of vals verklaard 169 2.5 Minnelijke ontbinding of vernietiging van een koopovereenkomst van een onroerend goed 169 2.6 De akte wordt ontbonden of herroepen 170 Inhoud 15
2.7 Nietigverklaring door een hogere overheid 170 2.8 Nietigverklaring van vonnis of arrest 170 2.9 De teruggaaf of ontheffing van ambtswege bij het abattement of de meeneembaarheid 170 2.10 Gedeeltelijke teruggave in geval van spoedige wederverkoop 171 2.11 Bouwmaatschappijen tot algemeen nut 173 2.12 Verhinderend bestaand woningbezit bij aankoop van een nieuwe hoofdverblijfplaats 173 2.13 Niet naleving van formele voorwaarden bij mogelijke toepassing van een verlaagd tarief 174 2.14 Toepassing van de algemene antimisbruikbepaling inzake btw 175 2.15 Kind geboren na de registratie van een schenking 175 2.16 Schenking van beschermde monumenten en van gebouwen onderworpen aan een energetische renovatie of gebouwen die met conformiteitsattest worden verhuurd 175 3 Verjaring van de vordering tot teruggaaf en ontheffing van ambtswege 176 4 Casussen 177 Hoofdstuk 15 Procedure, controle en bewijs, sancties en verjaring 179 1 Procedure 179 1.1 Federale en Brusselse registratiebelasting 179 1.2 Vlaamse registratiebelasting 180 1.2.1 Inkohiering 180 1.2.2 Aanslagtermijn 180 1.2.3 Betaling van de registratiebelasting 180 1.2.4 Bezwaar tegen de gevestigde aanslag en voorziening in rechte 181 1.2.5 Invordering 181 2 Controle en bewijs 182 2.1 Bewijslast 182 2.2 Bewijsmiddelen van algemeen recht 182 2.3 Bewijs door proces-verbaal 183 2.4 Wettelijk vermoeden van overgang van eigendom of vruchtgebruik 183 2.5 Wettelijk vermoeden van aankoop door een tussenpersoon 183 2.6 De controleschatting 184 3 Sancties 184 4 Verjaring van de vordering tot betaling 185 4.1 Verjaringstermijnen 185 4.1.1 Vlaamse registratiebelasting 186 4.1.2 Federale en Brusselse registratiebelasting 186 4.2 De stuiting van de verjaring 186 5 Casussen 188 Inhoud 16
Deel 2 Erfbelasting 189 Hoofdstuk 1 Inleiding op het successierecht 191 1 Situering van het successierecht in de fiscaliteit 191 2 De fiscale woonplaats 193 3 Erfbelasting of rechten van overgang? 193 3.1 Gelijkenissen 194 3.2 Verschillen 194 Hoofdstuk 2 De berekening van erfbelasting 197 1 Algemeenheden 197 1.1 Inleiding 197 1.2 Belastbare basis 198 1.3 Categorieën van erfgenamen en rechthebbenden 199 1.3.1 De categorie rechte lijn en gelijkgeschakelden 200 1.3.2 De categorie broers en zussen 203 1.3.3 De categorie anderen 203 1.4 Verschillen tussen de gewesten 203 1.5 Indeling in de nalatenschap van een ongehuwde en een gehuwde of wettelijk samenwonende erflater 203 2 De nalatenschap van een ongehuwde 204 2.1 De tarieven 204 2.2 De berekeningswijze 205 2.2.1 De rechte lijn 205 2.2.2 Broers en zussen 208 2.2.3 Anderen 208 3 De nalatenschap van een gehuwde of een wettelijk samenwonende partner 210 3.1 Inleiding 210 3.2 De waardering van vruchtgebruik 211 3.3 Uitbreiding naar de waardering van een rente en gelijkgeschakelde rechten 213 4 Speciale gevallen: van erfbelasting vrijgestelde goederen 214 4.1 Inleiding 214 4.2 De gezinswoning 214 4.2.1 Rechthebbenden op de vrijstelling 215 4.2.2 Aan wie hoort de gezinswoning toe? 215 4.3 Vrijstelling voor bepaalde goederen 215 4.3.1 Aandelen, activa en vorderingen in familiale ondernemingen 215 4.3.2 Gronden en bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk 215 Inhoud 17
4.3.3 Maatschappelijke rechten in vennootschappen erkend voor de financiering en realisatie van serviceflatgebouwen 216 4.3.4 Toegevoegd vanaf 1 september 2018: artikel 2.7.6.0.6 216 5 Speciale tarieven 216 5.1 Gehandicapte erfgenamen 216 5.1.1 Bedrag van de vrijstelling 217 5.2 Verminderd tarief voor bepaalde instellingen 217 5.3 Aandelen, activa en vorderingen in familiale ondernemingen 218 6 Speciale situaties 218 6.1 Inleiding 218 6.2 Twee overlijdens binnen het jaar en overgang van dezelfde goederen 218 6.3 Overlijden van de vruchtgebruiker binnen de zes maanden na de verkrijging van het recht 218 6.4 Verwerping door een erfgenaam, legataris of begiftigde 219 6.5 Wettelijke terugkeer 219 7 Casussen 220 Hoofdstuk 3 Uitbreiding van de werkingssfeer van het successierecht 223 1 Inleiding 223 2 De fictiebepalingen 223 2.1 Inleiding 223 2.2 Schuldbekentenissen en bepaalde schenkingen van roerende goederen 224 2.3 De ongelijke verdeling van de gemeenschap 226 2.4 Bepaalde schenkingen binnen de drie of zeven jaar voor het overlijden 230 2.5 Bedingen ten behoeve van een derde persoon 232 2.5.1 Gemeenschappelijke kenmerken 233 2.5.2 Analyse alinea per alinea 235 2.6 Inleiding tot de fictiebepalingen van de artikelen 2.7.1.0.7, 2.7.1.0.8 en 2.7.1.0.9: gemeenschappelijke kenmerken en toepassingen 243 2.6.1 Algemeen 243 2.6.2 Gemeenschappelijke kenmerken 244 2.7 De fictiebepalingen van artikel 2.7.1.0.7 245 2.8 De fictie bij verdelingen: artikel 2.7.1.0.8 248 2.9 De verkoop van roerende en onroerende goederen: artikel 2.7.1.0.9 248 3 De vergoedingsregeling 249 4 Belastbaar actief en goederen in het buitenland 252 5 Casussen 253 Inhoud 18
Hoofdstuk 4 De aangifte van nalatenschap 255 1 Verplichting tot indiening van een aangifte 255 1.1 Inleiding 255 1.2 Waarom moet een aangifte van nalatenschap worden ingediend? 255 1.3 Wie moet een aangifte van nalatenschap indienen? 256 1.4 Termijn voor het indienen van een aangifte van nalatenschap 257 1.5 Waar moet de aangifte van nalatenschap worden ingediend? 258 1.6 Sanctie bij het niet of laattijdig indienen van de aangifte 258 1.7 Inlichtingen te verstrekken door de administratie 258 2 Vorm en inhoud 259 2.1 Te gebruiken formulier 259 2.2 Te vermelden gegevens: artikel 3.3.1.0.8 VCF 259 2.2.1 De gegevens van de overledene 260 2.2.2 De gegevens van de aangevers en andere personen 261 2.2.3 Wilsbeschikking, schenkingen, vruchtgebruik en fideï commis 261 2.2.4 Vermogen 262 2.2.4.1 Actief en waardering 262 3 Casussen 268 Hoofdstuk
Betaling van de erfbelasting 269 1 Algemene principes 269 2 Het progressievoorbehoud of de cumulatie met vroegere schenkingen 271 2.1 Inleiding 271 2.2 Uitzonderingen 272 2.2.1 Schenkingen van bouwgronden 272 2.2.2 Schenkingen van roerende goederen 273 2.2.3 Schenkingen van familiale ondernemingen 274 3 De betaling van de erfbelasting 274 3.1 Wie moet betalen? 274 3.2 Termijn van betaling 276 3.3 Laattijdige betaling 276 3.4 Wijzen van betaling 276 4 Waarborgen voor het gewest voor de betaling van de erfbelasting 276 4.1 Zakelijke zekerheden 276 4.1.1 Termijn van de waarborg 277 4.1.2 De wettelijke hypotheek 277 4.2 Buiten de Europese Economische Ruimte wonende erfgenaam 277 4.2.1 Wie is erfgenaam buiten de Europese Economische Ruimte? 278 4.2.2 Verkrijgen van roerende goederen 278 Inhoud 19
5
4.2.3 Borgstelling 278 4.2.4 Voorzorgsmaatregelen 278 5 Casussen 279 Hoofdstuk 6 Informatieverplichting, bewijsmiddelen en controle 281 1 Inleiding 281 2 Verplichtingen van derden inzake spontane melding 281 2.1 Inleiding 281 2.2 Welke derden moeten inlichtingen verstrekken? 281 2.3 Wanneer moeten zij deze inlichtingen verstrekken? 282 2.4 Welke inlichtingen moeten zij verstrekken? 282 2.5 Aan wie moeten die inlichtingen verstrekt worden? 283 2.6 Bijkomende verplichtingen voor beroepsverzekeraars 283 3 Onderzoeksmogelijkheden van de administratie 283 3.1 Informatie uit de eigen registers 283 3.2 Informatieonderzoek bij derden 284 4 Controle 284 Hoofdstuk 7 Sancties, teruggave en verjaringstermijnen 287 1 Sancties 287 1.1 Inleiding 287 1.2 Overzicht van de voornaamste overtredingen en belastingverhoging 287 2 Teruggave van de rechten 289 3 Verjaring 290 Schema’s 291 1 De regels van het erfrecht 291 2 Het wettelijk erfrecht van de langstlevende 292 3 Erfbelasting 293 Niet-limitatieve literatuurlijst 295 Inhoud 20