7 Hoofdstuk 1 De verzekeringswereld 17 1 Waarom verzekeren? 19 2 De oorsprong van verzekeringen 19 2.1 Voor Christus 20 2.2 Na Christus 20 2.3 Toekomst 22 3 Soorten verzekeringen 23 3.1 Algemeen 23 3.2 Verschillende classificaties 23 3.2.1 Schade- versus persoonsverzekering 23 3.2.1.1 Schadeverzekeringen 23 3.2.1.2 Persoonsverzekeringen 24 3.2.2 Verzekering tot vergoeding van schade versus verzekering tot uitkering van een vast bedrag 25 3.2.2.1 Verzekeringen tot vergoeding van schade 25 3.2.2.2 Verzekeringen tot uitkering van een vast bedrag 25 3.2.3 Wettelijk verplichte verzekering versus contractueel verplichte verzekering versus vrij te onderschrijven verzekering 26 3.2.3.1 Wettelijk verplichte verzekeringen 26 3.2.3.2 Contractueel verplichte verzekeringen 27 3.2.3.3 Vrij te onderschrijven verzekeringen 27 4 De verzekeringsovereenkomst 29 4.1 Definitie 29 4.2 Bestanddelen 29 4.2.1 De verzekeraar 29 4.2.2 De verzekeringnemer 29 4.2.3 De verzekerde 30 4.2.4 De benadeelde, de begunstigde en/of rechthebbende 30 4.2.5 Risico 31 4.2.6 Verzekerbaar belang 31 4.2.7 Premie 32 4.2.8 Verzekeringsprestatie 32 5 Afsluitende oefeningen 34 5.1 Indeling verzekeringen: deel de verzekeringen in in de besproken classificaties 34 5.2 Bestanddelen verzekeringsovereenkomst 34 6 Reflectie 34 Inhoud INHOUDSTAFEL
8 Hoofdstuk 2 Riskmanagement 47 1 Risico of risk 49 2 Management 49 2.1 Identificatie van het risico 49 2.2 Beoordeling van het risico 49 2.2.1 Statistiek 50 2.2.2 Vereiste van voldoende spreiding van het risico en vereiste van frequentie 50 2.3 Preventie 51 2.4 Financiering van het risico 52 2.4.1 Indeling van de risico’s en premiebepaling 52 2.4.2 Bestrijding van ‘moral hazard’ 54 2.4.3 Her- en medeverzekering 54 2.4.3.1 Medeverzekering 55 2.4.3.2 Herverzekering 63 3 Afsluitende oefeningen 63 4 Reflectie 76 Hoofdstuk 3 De spelers op de verzekeringsmarkt 77 1 De verzekeraar 79 1.1 Boek I 80 1.2 Boek II 80 1.2.1 Toegang tot het bedrijf 80 1.2.2 Procedure 81 1.2.3 Vergunningsvoorwaarden 82 2 Verzekeringstussenpersonen – verzekeringsbemiddelaar 82 2.1 Wetgeving 83 2.2 Inhoud van de wet 83 2.2.1 Definities 84 2.2.1.1 Verzekeringstussenpersonen 84 2.2.1.2 Nevenverzekeringstussenspersoon 85 2.2.1.3 Verzekeringsonderneming 86 2.2.2 Enkele praktijkvoorbeelden 87 2.2.3 Toepassingsgebied 89 2.2.4 Inschrijving in het register van FSMA 90 2.2.4.1 Algemeen 90 2.2.4.2 Algemene inschrijvingsvoorwaarden 91 2.2.4.3 Bijkomende vereiste als rechtspersoon 92 2.2.4.4 Inschrijvingsprocedure 93 2.2.4.5 De medewerkers 93 2.2.4.6 Europees paspoort 96 INHOUDSTAFEL
9 2.2.5 Uitoefening van de verzekeringsdistributieactiviteit. 96 2.2.5.1 Toepassingsgebied 96 2.2.5.2 Loyauteitsprincipe 97 2.2.5.3 Categorisering van klanten 97 2.2.5.4 Algemene informatievereisten 98 2.2.5.5 Belangenconflicten en transparantie 98 2.2.5.6 Advies, en normen voor de verkoop zonder advies 103 2.2.5.7 Voorwaarden over informatieverstrekking 109 2.2.5.8 Koppelverkoop 109 2.2.5.9 Inducements 110 2.2.5.10 Toezicht op producten, governancevereisten en productkennis 110 2.2.5.11 Klantendossiers 111 2.2.5.12 Bewaring van gegevens 111 2.2.5.13 Terbeschikkingstelling van informatie aan verzekeringsdistributeurs 112 2.2.5.14 Aansprakelijkheid 112 2.2.6 Verzekeringsproducten met een beleggingscomponent 112 2.2.6.1 Toepassingsgebied 113 2.2.6.2 Informatieverstrekking 113 2.2.6.3 Beoordeling van geschiktheid en passendheid 114 2.2.6.4 Vereisten inzake inducements 115 2.2.6.5 Vereisten inzake rapportering 115 3 De Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten en de Nationale Bank van België 115 3.1 FSMA 116 3.2 De Nationale Bank van België 117 4 De Ombudsman van Verzekeringen 117 5 Zelfreflectie 118 6 Overzicht verzekeringstakken 119 Zelftoets 123 1 Hoofdstuk 1 125 2 Hoofdstuk 2 125 3 Hoofdstuk 3 125 Hoofdstuk 4 De landverzekeringsovereenkomst 149 1 Vooraf 151 2 Inleiding 151 2.1 De Verzekeringswet 151 2.2 Structuur van de Verzekeringswet, deel 4 152 INHOUDSTAFEL
10 3 TITEL I Toepassingsgebied en definities 154 3.1 Toepassingsgebied 154 3.1.1 Principe 154 3.1.2 Voorbeelden van bijzondere wetgeving 155 3.1.2.1 Arbeidsongevallen 155 3.1.2.2 Levensverzekeringen 155 3.1.2.3 Schadeverzekeringen 155 3.2 Dwingend recht 155 4 TITEL II De verzekeringsovereenkomst in het algemeen 156 4.1 De verzekeringsovereenkomst 156 4.2 Bepalingen betreffende alle verzekeringsovereenkomsten 156 4.2.1 Sluiten van de verzekeringsovereenkomst 156 4.2.2 Voorafgaande fase 157 4.2.2.1 Het verzekeringsvoorstel 157 4.2.2.2 De verzekeringsaanvraag 159 4.2.2.3 De voorafgetekende polis 161 4.2.3 De verzekeringspolis 163 4.2.3.1 De polis 163 4.2.3.2 De bijakte 164 4.2.3.3 Inhoud van de polis 164 4.3 Bewijs van de verzekeringsovereenkomst 164 4.4 Verplichtingen van de verzekeringnemer en verzekerde 165 4.4.1 Mededelingsplicht 166 4.4.1.1 Spontane mededelingsplicht 166 4.4.1.2 Sancties en gevolgen 168 4.4.2 Betaling van de premie 172 4.4.2.1 Principe 172 4.4.2.2 Sanctie 172 4.4.2.3 Premiekrediet 174 4.4.3 Meedelen van wijziging van het risico 175 4.4.3.1 Algemeen 175 4.4.3.2 Risicoverzwaring 175 4.4.3.3 Risicovermindering 177 4.4.3.4 Niet-bestaan van het risico 178 4.4.4 Maatregelen nemen ter voorkoming en beperking van de schade 179 4.4.4.1 Inhoud 179 4.4.4.2 Sanctie 179 4.4.5 Melding van het schadegeval 180 4.4.5.1 Algemeen 180 4.4.5.2 Sanctie 180 4.5 Verplichtingen van de verzekeraar 181 INHOUDSTAFEL
11 4.5.1 Principe 181 4.5.2 Uitzonderingen 182 4.5.2.1 Opzet 182 4.5.2.2 Conventionele bepalingen betreffende de grove schuld 184 4.5.2.3 Oorlogsrisico’s 185 4.5.2.4 Verval van waarborg 185 4.6 Duur en einde van de verzekeringsovereenkomst 187 4.6.1 Duur van de verzekeringsovereenkomst 187 4.6.1.1 Algemeen 187 4.6.1.2 Stilzwijgende verlenging, behoudens verzet 188 4.6.2 Einde van de verzekeringsovereenkomst 189 4.6.2.1 Vorm en inhoud 189 4.6.2.2 Beëindigingsmogelijkheden 190 4.6.2.3 Premiekrediet 192 4.6.2.4 Combinatiepolis 192 4.7 De verjaring 193 4.7.1 Verjaringstermijnen 193 4.7.1.1 De duur van de verjaringstermijnen 193 4.7.1.2 Vertrekpunt van de verjaringstermijn 194 4.7.2 Schorsing en stuiting van verjaring 196 4.7.2.1 Schorsing van de verjaring 196 4.7.2.2 Stuiting van de verjaring 196 4.8 Beding ten behoeve van derden 197 4.9 Faillissement 197 4.10 Scheidsrechtelijke uitspraken 198 4.10.1 Algemene verbodsbepaling 198 4.10.2 Uitzonderingen 198 4.11 De praktijk 199 5 Titel III Schadeverzekeringen 200 5.1 Algemeen 200 5.2 Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade 201 5.2.1 Het verzekerbaar belang 201 5.2.2 Het indemnitair beginsel 202 5.2.2.1 Principe 202 5.2.2.2 Gevolgen 203 5.2.3 Indeplaatsstelling 203 5.2.3.1 Principe 203 5.2.3.2 Voorwaarden 203 5.2.3.3 Geen verhaal t.o.v. verzekerde en familieleden 204 5.2.3.4 Residuaire vordering 205 5.2.3.5 Afstand van verhaal 205
12 5.2.4 Oververzekeringen 205 5.2.4.1 Principe 205 5.2.4.2 Oververzekering te goeder trouw 206 5.2.4.3 Oververzekering te kwader trouw 206 5.2.5 Onderverzekering 206 5.2.5.1 Principe 206 5.2.5.2 Evenredigheidsregel 207 5.2.5.3 Beperkingen en uitsluitingen van de toepassing van de evenredigheidsregel 207 5.2.6 Samenloop of pluraliteit van verzekeringen 208 5.2.6.1 Principe 208 5.2.6.2 Grondvoorwaarden voor samenloop 209 5.2.6.3 Rechten van de verzekerde bij schadegeval 209 5.2.7 Het overlijden van de verzekeringnemer 211 5.2.8 De praktijk 212 5.3 Regels eigen aan de zaakverzekeringen 212 5.3.1 Waardebepaling 213 5.3.1.1 Principe 213 5.3.1.2 Wijze van waardebepaling 213 5.3.1.3 Verantwoordelijkheid verzekeringnemer 214 5.3.2 Gesteldheid van plaats 214 5.3.3 Overdracht van de verzekerde zaak 214 5.3.3.1 Overdracht van onroerend goed 214 5.3.3.2 Overdracht van roerend goed 215 5.3.4 Betaling van de schadevergoeding en voorrecht van de verzekeraar 215 5.3.4.1 Bevoorrechte en hypothecaire schuldeisers 215 5.3.4.2 Faillissement van de verzekerde 215 5.3.4.3 Voorrecht van de verzekeraar 215 5.4 Regels eigen aan de brandverzekeringen 215 5.4.1 De normale verzekeringsdekking 216 5.4.1.1 Verzekerde gevaren 216 5.4.1.2 Uitbreiding van de dekking 216 5.4.1.3 De inboedelverzekering 217 5.4.1.4 De te vergoeden schade 217 5.4.2 Verbod op exclusiviteitsclausules 217 5.4.3 Rechten van bevoorrechte en hypothecaire schuldeisers 217 5.4.4 Betaling van de schadevergoeding 218 5.4.4.1 Uitkeringstijdstip van de vergoeding 218 5.4.4.2 Omvang van de vergoeding 221 5.4.5 Eigen recht van eigenaar en derden 222 5.4.6 De verzekering tegen natuurrampen wat betreft eenvoudige risico’s 222 5.4.6.1 Dekking voor natuurrampen 222
13 5.4.6.2 Natuurramp: omschrijving 223 5.4.6.3 Omvang van de waarborg 224 5.4.6.4 Uitsluitingen 224 5.4.6.5 Risicozones 225 5.4.6.6 Betaling van de vergoeding 225 5.4.6.7 Tariferingsbureau 226 5.4.7 De praktijk 226 5.5 Regels eigen aan de krediet- en borgtochtverzekeringen 226 5.5.1 Toepassingsgebied 226 5.5.1.1 Begrip 226 5.5.1.2 Uitsluitingen 227 5.5.2 Niet-betaling premie 227 5.5.3 Onopzettelijke verzwijging 227 5.5.3.1 Bij aangifte van het risico 227 5.5.3.2 Bij verzwaring van het risico 227 5.5.4 Verhaalsrecht 228 5.6 Regels eigen aan de aansprakelijkheidsverzekeringen 228 5.6.1 Toepassingsgebied 228 5.6.2 Verplichtingen van de verzekeraar na het einde van de verzekeringsovereenkomst 229 5.6.2.1 Dekkingsplicht 229 5.6.2.2 Omvang 229 5.6.3 Rechten en plichten van de verzekeraar, verzekerde en benadeelde ten gevolge van schade 231 5.6.3.1 Rechten en plichten van de verzekeraar 231 5.6.3.2 Verplichtingen van de verzekerde bij schadegeval 234 5.6.3.3 Rechten van de benadeelde 236 5.7 Regels eigen aan de rechtsbijstandverzekeringen 238 5.7.1 Toepassingsgebied 238 5.7.1.1 Algemeen 238 5.7.1.2 Rechtsbijstandverzekering 238 5.7.1.3 Spiegelclausule 239 5.7.2 Vrije keuze van raadslieden 240 5.7.3 Het objectiviteitsbeding 240 5.7.3.1 Algemeen 240 5.7.3.2 Kosten van de geraadpleegde raadsman 240 5.7.3.3 Minnelijke regeling 241 5.7.4 De praktijk 241 6 Titel IV Persoonsverzekeringen 241 6.1 Regels eigen aan alle persoonsverzekeringen 241 6.1.1 Algemeen 241 6.1.1.1 Levensverzekeringen 241 6.1.1.2 Persoonsverzekeringen andere dan levensverzekeringen 242
14 6.1.2 Bepalingen toepasselijk op alle persoonsverzekeringen 242 6.1.2.1 Polis op naam 242 6.1.2.2 Clausule doodgeboren kind 242 6.2 Regels eigen aan de levensverzekeringsovereenkomst 243 6.2.1 Algemeen 243 6.2.1.1 Verzekerbaar belang 243 6.2.1.2 Geen indeplaatsstelling 243 6.2.1.3 Samenloop of pluraliteit van verzekeringen 243 6.2.2 Toepassingsgebied 243 6.2.2.1 Individuele levensverzekeringen versus collectieve levensverzekeringen 244 6.2.2.2 ‘Tak 21’ versus ‘Tak 23’ 244 6.2.3 De levensverzekeringsovereenkomst 244 6.2.3.1 Regels van dwingend recht 244 6.2.3.2 Het sluiten van de overeenkomst 245 6.2.3.3 De uitvoering van de levensverzekeringsovereenkomst 247 6.2.4 Levensverzekering en huwelijksvermogensrecht 252 6.2.4.1 Algemeen 252 6.2.4.2 Individuele bekwaamheid 253 6.2.4.3 Gevolgen van een echtscheiding 253 6.3 Regels eigen aan de persoonsverzekeringen andere dan levensverzekeringen 254 6.3.1 Algemeen 254 6.3.2 Ziekteverzekeringen 254 6.3.3 Ziekteverzekeringsovereenkomst 255 6.3.3.1 Algemeen 255 6.3.3.2 De individuele ziekteverzekering 255 6.3.3.3 De individuele voortzetting van een collectieve ziekteverzekeringsovereenkomst 256 6.3.4 Verzekeringsovereenkomsten die de terugbetaling van het kapitaal van een krediet waarborgen 256 7 Oefeningen 259 7.1 Inleidende oefening 259 7.2 Verplichtingen verzekeringnemer – verzekeraar 259 7.2.1 Vooraf: een kennismaking met de artikelen uit de Verzekeringswet 259 7.2.2 Oefeningen 260 7.3 Indemnitaire en brandverzekeringen 263 7.3.1 Vooraf: een kennismaking met de artikelen uit de Verzekeringswet 263 7.3.2 Oefeningen 264 7.4 Een wandeling doorheen de artikelen van de brandverzekering 265 7.5 Aansprakelijkheids- en rechtsbijstandverzekeringen 266 7.5.1 Vooraf: een kennismaking met de artikelen uit de Verzekeringswet 266 7.5.2 Oefeningen 267 7.6 Algemene herhalingsoefeningen 268
15 Besluit 275 Hoofdstuk 1: de verzekeringswereld 277 Hoofdstuk 2: risk management 277 Hoofdstuk 3: de spelers op de verzekeringsmarkt 278 Hoofdstuk 4: de landverzekeringsovereenkomst 278 Bijlagen 279 1 Dossier Ethias 283 1.1 Verzekeringsvoorstel 283 1.2 Bijzondere voorwaarden 295 1.3 Algemene voorwaarden 301 1.4 IPID Ethias 336 2 Dossier Baloise 338 3 Dossier KBC 373 Verzekeringsdossier DVV woning 433 1 Verlangens en behoeftes 435 2 IPID 439 3 Verzekeringsvoorstel inhoud 441 4 Verzekeringsvoorstel gebouw 448 5 Bijzondere voorwaarden inhoud 455 6 Bijzondere voorwaarden gebouw 464 7 Algemene voorwaarden 473 8 Vervaldagbericht gebouw 497 9 Vervaldagbericht inboedel 500 10 Vriendelijke rappel 503 11 Strenge rappel 505 12 Opzegbrief 507 Wetgeving 513