2
PROEFBUNDEL
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 1
14/11/19 09:23
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 2
14/11/19 09:23
ELIA 1 Ik heb een geluksbrenger. akkoord
niet akkoord
3 Ik denk dat in de natuur meer zit dan wat je ziet. akkoord
2 Ik hoop ooit eens de lotto te winnen. akkoord
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 3
niet akkoord
niet akkoord
4 Ik heb soms nood aan stilte. akkoord
niet akkoord
14/11/19 09:23
BLIK 1 1
DUIZEND WEGEN
Bekijk de trailer van Alexander. a
Wat is in het begin het grote verschil tussen het leven van Alexander en dat van zijn familie?
b
Wat gebeurt er op de ‘terrible, horrible, no good, very bad day’?
Heb je, zoals Alexander zegt, de slechte dagen nodig om de goede meer te waarderen?
2
Wat zou jij doen om meer kans op geluk te hebben? Zet voor elk van de opties een cijfer van 1 tot 4. (1 = zou ik zeker niet doen, 4 = zou ik zeker wel doen) De lotto spelen of gokken
Een geluksbrenger bij je dragen
Elke dag mediteren of bidden Later samenleven met een partner die niet mooi, maar wel superlief en -leuk is
Een andere sport beoefenen waar je je keihard moet voor inzetten Op jonge leeftijd weggaan bij je ouders en in een ander land gaan wonen Van vrienden veranderen
3
Heel je leven heel spaarzaam leven
Van geloof veranderen Een kaarsje branden voor een Mariabeeld
Er verschijnen om de haverklap nieuwe boeken die meer inzicht geven in gelukkig leven. In het boek 1000 wegen naar geluk geeft Karel Claes drie bepalingen van wat geluk is: A Geluk heb je als al je wensen uitkomen. B Geluk is iets goeds wat je onverwacht te beurt valt. C Geluk is tevreden zijn met wat je bent en hebt.
4
ELIA
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 4
14/11/19 09:23
a
Schrijf bij de uitspraken de letter van de juiste bepaling van geluk zoals Claes die op de vorige pagina omschrijft.
b
Vul zelf ook een uitspraak aan en geef aan om welke bepaling van geluk volgens Claes het gaat.
Gelukkig was ik toen mijn ploegske Rood-Wit de match won tegen die veel sterkere tegenstander. (Remco, 8 jaar) Voor geluk heb je niet veel nodig. Een goede gezondheid, maar de rest (Charel, 76 jaar)
komt vanzelf.
Ik zou gelukkig zijn als ik later als professionele danseres op grote podia zou schitteren. (Ryna, 15 jaar) Geluk is wanneer Liam verliefd op me zou worden en ik in zijn armen zou liggen. (Tess, 19 jaar)
Ik kan enorm gelukkig zijn als ik gewoon thuis met een boek in de zetel
zit. (Karin, 51 jaar)
ik na hard Ook al lachen mijn vrienden me uit, ik ben altijd enorm gelukkig als te worden studeren een goed rapport heb. Ik hoop echt dat ik mijn droom om dokter kan waarmaken. (Dinke, 14 jaar)
Voor mij is geluk ...
c
4
Volgens Claes zijn vele zogezegde geluksmomenten zeer tijdelijk van aard. Maar één soort van geluk is het meest duurzaam. Markeer die soort bovenaan bij vraag a en in de voorbeelden bij vraag b.
Op de website ikhebeenvraag.be kan iedereen een vraag stellen aan wetenschappers. Een zekere Julia (29 jaar) vroeg zich af of mensen die geloven, gelukkiger zijn dan mensen die niet geloven. Lees de mogelijke antwoorden van de wetenschappers en duid het juiste wetenschappelijke antwoord aan.
geloven maar Het scheelt bij mensen die maar oppervlakkig geloven, twijfelen of niet brengen, zijn wel heel weinig. Maar mensen die sterk geloven en hun geloof in de praktijk vaak minder eenzaam aanmerkelijk gelukkiger. Dat komt omdat ze door hun band met God zijn en vaak ook sneller tevreden zijn.
Uit onderzoek blijkt dat het geen enkel verschil maakt. Gelovigen of ongelovigen zijn even gelukkig of ongelukkig. Het hangt van hun persoonlijke instelling af. Sommige mensen hebben de neiging tot zwartkijken, terwijl anderen weer vrolijk in het leven staan. Die laatsten hebben vaak ook veel meer vrienden.
TERUGBLIK
Vul aan en schrap wat niet past. De beste houding om gelukkig te zijn is
.
Geloven helpt / helpt niet om een gelukkiger mens te worden omdat .
BLIK 1 Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 5
Duizend wegen
5 14/11/19 09:23
BLIK 2
JAHWEH VS. BAÄL
A Profeet Elia 1
Lees voor een goed begrip het volgende stukje joodse (heils-)geschiedenis.
Het is dankzij aartsvader Abraham dat zijn nakomelingen in Jahweh geloven en joden worden genoemd. Doorheen hun geschiedenis is het Jahweh die hen steeds steunt en helpt. Als het volk in slavernij in Egypte verblijft, is het Mozes die in opdracht van hun God hen uit Egypte door de woestijn naar het Beloofde Land leidt. Rond 1100 v.C. vestigt het joodse volk, dat uit verschillende grote stammen bestaat, zich in Kanaän. Dit komt ongeveer overeen met het gebied tussen de Middellandse Zee en de rivier de Jordaan. De stammen krijgen de naam Hebreeën met als gemeenschappelijk kenmerk dat ze alle de joodse godsdienst hebben met één God, Jahweh. De oorspronkelijke bewoners van het gebied, de Kanaänieten, hadden echter verschillende goden. Daarvan was Baäl, een soort koning onder de goden, de belangrijkste. Baäl was van oorsprong een vruchtbaarheidsgod en werd voornamelijk aanbeden om kinderen te krijgen en zich te verzekeren van goede oogsten. De joden zagen met lede ogen hoe de Kanaänieten vaak betere oogsten hadden dan zij. De joden begonnen te twijfelen en dachten dan dat ze met Jahweh een verkeerde en minder succesvolle god aan het aanbidden waren. Dat ze zich op minder vruchtbare grond hadden gevestigd en als vroegere herders de knepen van het landbouwerschap niet kenden, waren ze even vergeten. En zo kreeg Baäl steeds meer aanhangers. Een tweede reden waarom Baäl meer aanhangers kreeg bij de Hebreeën, is dat hij een meer tastbare en zichtbare god was. De Kanaänieten beeldden hun goden overal af. Ze vereerden de beelden en offerden zelfs kinderen aan hun goden. Jahweh daarentegen liet zich nooit zien. Enkel Mozes stond ooit oog in oog met Hem. En met de tien geboden kregen de joden het uitdrukkelijke verbod om wat voor afbeelding dan ook van Jahweh te maken. Anders zouden ze een beeld en niet God aanbidden. De strijd tussen de aanhangers van Jahweh en Baäl duurde verschillende eeuwen en was vaak heel bloedig. In de Bijbel staan er tal van verhalen over. Een van de meest merkwaardige is dat van de strijd tussen koning Achab en de profeet Elia. Koning Achab regeerde 900 jaar voor onze tijdsrekening over het toenmalige Israël. Zijn 22-jarige regeerperiode bracht heel wat welvaart. In het begin was hij een grote ijveraar voor Jahweh, tot zijn huwelijk met de Kanaänitische Izebel. Zij was een vurige aanhanger van Baäl en door haar begon de koning ook Baäl te aanbidden. Hij liet zelfs een tempel voor de god bouwen in de toenmalige hoofdstad Samaria. In de jaren volgend op Achabs dood zal Izebel het koninkrijk besturen.
6
afbeelding van Baäl, gevonden in West-Syrië, ca. 1500-1300 v.C.
ELIA
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 6
14/11/19 09:24
CURIEUS!
God afgebeeld Tot op de dag van vandaag volgen alle joden het verbod op het afbeelden van God strikt op. Ook in de islam is het verboden om Allah af te beelden. Sommige strekkingen binnen de Islam kennen ook het verbod op het afbeelden van hun profeet Mohammed. God overstijgt alles en het is onmogelijk voor de mens om hem ook maar voor te stellen. Binnen het christendom heeft men honderden jaren gediscussieerd of het nu wenselijk was om God of Jezus af te beelden. Dat leidde tot de beslissing in 787 waarbij het christenen toegestaan is om beelden te maken, maar het hen verboden is om ze als beeld te aanbidden. In katholieke kerken vindt men ook beelden van heiligen, in protestantse kerken zijn die niet toegelaten.
2
Maak nu de woordpuzzel 3 10
2
14
4
5
8
1
11
7 12 6
9
13
1 2 3 4 5 6 7
Verzamelnaam van de verschillende stammen die zich vestigden rond 1200 v.C. Liet de joden nooit in de steek. Land waar de joden naartoe trokken Hij leidde de joden uit Egypte en kreeg de tien geboden van Jahweh De belangrijkste god van de Kanaänieten Door Baäl te aanbidden hoopten ze een goede … te hebben. Dit waren de Hebreeën vroeger.
8 9 10 11 12 13 14
Dit werden de Hebreeën toen ze zich vestigden. Ze ervaarden Baäl als een … god. Dit mochten de joden niet maken van Jahweh. Koning rond 900 v.C. Koningin en vurig aanhangster van Baäl Koninkrijk met als hoofdstad Samaria Profeet en ijveraar voor Jahweh
BLIK 2 Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 7
Jahweh vs. Baäl
7 14/11/19 09:24
B Wachten op een wolkje 1
Luister naar het verhaal van Elia. a
b
Vink de zinnen aan die over Elia gaan. Gaat de strijd aan met de koning en koningin.
Danst en bidt tot Baäl om vuur te krijgen.
Vereert Baäl en Jahweh allebei, in de hoop meer geluk te hebben.
Neemt het op tegen 450 profeten van Baäl.
Heeft veel vertrouwen in God: wanneer hij een klein wolkje ziet.
Geeft bevel om het hout en de stukken vlees te doorweken met vier kruiken water.
Zegt: 'Kun je niet zorgen dat jouw God eindelijk eens zijn werk doet?' Twijfelt bij elke tegenslag aan Jahweh.
Schreeuwt het uit van vreugde omdat Jahweh de strijd tegen Baäl gewonnen heeft.
Denkt erover een andere god te aanbidden.
Trekt zich van Jahweh niet veel aan en vereert Baäl.
Schrijf de woorden in de juiste kolom. Kies uit: angstig – meelopen – ongeduldig – vertrouwen in Baäl – vertrouwen in Jahweh – volhouden – zekerheid
Achab/het volk
c
8
Elia
Wat hopen de mensen (en Achab) dat Baäl hen zal brengen?
ELIA
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 8
14/11/19 09:24
2
Welke afbeelding staat volgens jou symbool voor Elia? Motiveer je keuze.
3
Markeer de woorden die Elia bewegen of inspireren in zijn leven.
doen wat anderen doen
vertrouwen hebben
volhouden
twijfelen
met de anderen meedoen
aanvaarden wat het leven biedt
het goed hebben
Jahweh trouw blijven erkenning
blijven geloven
roem en aanzien
getuigen van zijn geloof
makkelijkste weg
uitkomen waar je voor staat
wat en hoe anderen over hem denken
niet met elke wind meedraaien
aanvaarden wat God beslist
TERUGBLIK
Waarom is de profeet Elia een voorbeeld voor alle joden en bij uitbreiding alle gelovigen? -
Je moet
-
Je moet aanvaarden
, ook als het
. .
BLIK 2 Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 9
Jahweh vs. Baäl
9 14/11/19 09:24
BLIK 3
OVERDONDERENDE STILTE
A Op de berg Horeb 1
Lees de tekst en beantwoord de vragen.
Koningin Izebel was niet zo blij toen ze hoorde wat Elia met haar profeten had gedaan. ‘Ik zweer dat ik die verdomde Elia binnen de vierentwintig uur het lot van mijn arme profeten zal laten delen!’ riep ze uit. Achab kon haar niet tot bedaren brengen. Toen Elia hoorde wat ze van plan was, sloeg hij op de vlucht. Eerst samen met zijn dienaar, en daarna alleen. Hij had honger, was doodmoe en voelde zich ziek en verdrietig. Eindelijk bereikte hij de woestijn en hij rende nog een dag verder. Toen liet hij zich uitgeput vallen onder een bremstruik. ‘God, ik kan niet meer!’ riep hij uit. ‘Het is mij te veel. Laat mij sterven. Ik houd het niet meer uit.’ En doodmoe viel hij in slaap. In zijn dromen zag hij een engel van God die hem een kruik water bracht en een plat brood op gloeiende stenen gebakken. Hij at en dronk. Daarna liep hij nog veertig dagen en nachten verder tot bij de heilige berg Horeb. Daar ging hij een grot binnen en viel in slaap. Toen hij wakker werd, was hij nog steeds verdrietig. ‘Mijn God, waar bent u toch?’ riep hij uit. ‘Uw volk vergeet uw geboden. Ze vereren Baäl en ze vermoorden uw profeten. Ik ben de enige die is overgebleven en ook mij willen ze doden.’ Toen kwam God dicht bij Elia. Voor God uit ging een hevige storm. Stenen rolden omlaag en zand joeg hoog op. ‘Nee,’ dacht Elia, ‘in het geweld en de verwoesting is God niet.’ Toen kwam er een enorme aardbeving. De grond dreunde en schudde onder Elia’s voeten en scheurde open in een grote spleet vlak naast hem. Elia was bang, maar hij schudde zijn hoofd. ‘Nee,’ dacht hij, ‘God dreunt me niet plat als een aardbeving.’ Daarna begon het te donderen en te bliksemen. De bliksem sloeg in in een dorre boom en zette hem meteen in lichterlaaie. Het vuur knetterde en vernielde alles. ‘Nee,’ dacht Elia, ‘God maakt niet alles kapot zoals het vuur.’ Toen klonk het geluid van een heel zacht en vriendelijk windje. Een briesje, dat aaide over Elia’s wangen en dat zijn haar omhoog deed krullen. Elia glimlachte en stapte naar voren. ‘Dag God’, zei hij. En hij dacht: ‘Mijn God is iemand die met mij wil praten.’ ‘Elia’, zei God. ‘Ik weet wat je hebt meegemaakt. Maar je moet terug naar waar je vandaan komt. Het werk is nog niet gedaan. Je bent mijn profeet en ik heb je nodig. Breng mijn volk dicht bij mij. Ik zal je tonen wie je moet zalven als koning en wie je moet aanstellen als je opvolger. We gaan verder met de mensen die trouw zijn gebleven.’ En Elia ging op pad met God in zijn hart. Uit: Kolet Janssen, Hosanna!
10
ELIA
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 10
14/11/19 09:24
a
Markeer in de tekst met geel waarom Elia naar de berg Horeb is gevlucht.
b
Markeer in de tekst met blauw waarom Elia wil sterven.
c
Hoe komt het dat Elia, die vaak alleen was, zich nu zo eenzaam voelt op de berg Horeb? Hij is nu echt alleen op de berg. Het is een ruwe berg zonder planten en dieren. Hij voelt Gods aanwezigheid niet meer. Hij is de enige profeet van Jahweh die overgebleven is.
2
Markeer in de tekst met rood in welke tekenen God zich volgens Elia niet laat kennen.
3
Waarin laat God zich volgens Elia wel kennen? Waarom?
4
Welke natuurelementen staan in heel het verhaal allemaal symbool voor God?
5
Wat doet het met Elia als hij God teruggevonden heeft?
6
Trek de wereld in! a
Zoek of maak een foto van iets in de natuur waar jij stil van wordt of waarvan je vindt dat God daarin aanwezig is.
b
Verklaar je keuze en leg uit wat het beeld met je doet.
BLIK 3 Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 11
Overdonderende stilte
11 14/11/19 09:24
B Doe het eens wat zachter 1
Lees de tekst. Wat vind jij het meest bijzondere? Dat het in Vlaanderen nog (bijna?) nergens stil is. Dat men zo gewoon is aan lawaai dat men het niet meer opmerkt. Dat men nerveus wordt als het stil is. Dat iedereen nood heeft aan stilte.
Het is misschien een beetje raar, maar stilte is een zeer zeldzaam fenomeen. Zo kreeg een reporter de opdracht om een geluidsopname van stilte te maken, zonder dat de opname verstoord werd door geluid veroorzaakt door mensen. Na weken zoeken moest hij zijn opdracht vruchteloos stoppen. Er klonk altijd wel ergens getoeter, gehamer, gebrul … noem maar op. Nergens had hij echte stilte gevonden. We zijn zo gewoon aan lawaai dat het zelfs niet meer opvalt. Als het dan eens stiller is, zijn we verbaasd en roepen we: 'Hey, ‘t is hier stil hè!” Want stilte maakt sommige mensen nerveus, er moet steeds ‘lawaai’ op de achtergrond zijn. Toch is stilte een heel kostbaar goed. Eigenlijk heeft iedereen nood aan stilte. En stilte doet wat met een mens.
2
Bekijk de verschillende foto’s uit een aantal fragmenten. a
Kleur het eerste bolletje bij de foto als het beeld jou aanspreekt, iets zegt of je curieus maakt.
b
Bekijk nu de fragmenten die hier bij horen. Kleur het tweede bolletje als men in het fragment zoekende is naar iets meer dan het alledaagse, een diepte-ervaring.
c
Hoe tracht het fragment uit In de grote stilte over het monnikenleven ook de kijkers een diepteervaring te geven?
TERUGBLIK
Hoe kan stilte een diepte-ervaring geven? Monniken leven bijvoorbeeld in stilte en gebed en ontdekken zo God. Leven in stilte geeft namelijk rust en bezinning. Je ontmoet jezelf, je kunt nadenken, er zijn geen afleidingen. Stilte (en natuur) zorgen ervoor dat je jezelf kunt ontmoeten en tot rust kunt komen.
12
ELIA
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 12
14/11/19 09:25
GESTRIPT 1
Wie of wat trekt alle aandacht naar zich toe? Waarom? 2
Welke natuurelementen zie je in de omgeving?
3
Wat gebeurt er rond Elia?
4
Welk moment wordt hier voorgesteld?
Sieger Kรถder, Elia op de Horeb, 2005
5
Wat heeft Elia in zijn hand?
6
Wie of wat symboliseert dit? 7
Waarom durft Elia niet kijken?
GESTRIPT Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 13
13 14/11/19 09:25
L E G E I P S E D IN
14
IN DE SPIEGEL
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 14
14/11/19 09:26
Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 15
14/11/19 09:26
Wouter De Smedt Peggy Batsleer MichaĂŤl Bartels Karolien De Decker Stephanie Jame
BÄł de leerwerkboeken van Curieus vind je ook Ontdek het onlineleerplatform diddit! online materiaal op www.diddit.be. Vooraan in dit boek vind je de toegangscode, zodat je volop kunt oefenen op je tablet of computer. Activeer snel je account op www.diddit.be en maak er een geweldig schooljaar van!
ISBN 978-90-306-7656-0 564408
vanin.be
9 789030 676560
564408_01_CEP1_COV.indd 1,3 Curieus_2_00_Hfst_Elia_v5_PROEFHFST.indd 16
14/11/19 09:26