D N E K E T E G # 1 Welk verhaal zou er aan dit litteken vasthangen? 2 Heb jij zelf een litteken waaraan een bijzonder verhaal verbonden is?
FOCUS 1
SLECHT WEER VANDAAG
A Wat overkomt mij? 1
Lees de getuigenis van Lotte en los de bijbehorende vragen op.
Het is nu drie jaar geleden, het verkeersongeluk waar we bij betrokken waren. Ik brak naast mijn arm haast elk denkbaar bot in mijn gezicht: oogkas, kaakbeen ‌ Mijn vriend overleed. Rouwen is niet enkel verdriet hebben. Het maakt van jou een puinhoop van botsende gevoelens: onmacht, angst, frustratie. Een identiteitscrisis was het gevolg. Het leven dat ik kende en gewoon was geworden, was niet meer. Ik ben ook niet meer de persoon die ik voor het ongeluk was. De wereld draait echter door en ik moest leren leven met die afwezigheid. Te midden van anderen, maar toch alleen. Een leven anders dan gehoopt.
Juliette
a Welke plaats hebben de littekens van Lotte nu in haar leven?
b Gaat ze volgens jou op een goede manier om met haar littekens? Waarom (niet)?
108
#GETEKEND
2 Lees het interview met Charlotte over haar ongeluk en de gevolgen ervan en los de bijbehorende vragen op.
Op een skipiste in La Rosière, kwam Charlotte (25) ongelukkig ten val en brak ze haar nek. Na haar revalidatie hervatte ze haar universitaire studies en stelde ze voor zichzelf een ambitieuze bucketlist op. Van skydiven tot festivalhoppen: Charlotte doet tegenwoordig de dingen die ze graag doet, rolstoel of niet. Charlotte: ‘Na weken revalideren was er bijna geen evolutie, mijn lichaam was gestagneerd. Almaar meer tijd ging voorbij. Ik kon enkel mijn rechterarm opheffen. De dokters hebben me toen verteld dat ik nooit meer zou lopen. Dat was slikken. Maar ik vond niet dat ik bij de pakken kon blijven zitten, ik heb altijd geprobeerd positief te blijven. Ik keek ernaar uit om die ziekenhuiskamer eindelijk achter mij te laten en naar huis te gaan.’ ‘Het allermoeilijkste is afhankelijk zijn van andere mensen. Ik kan nooit last minute beslissen ergens naartoe te gaan. Is daar wel verpleging? Kan ik er met de rolstoel mijn plan trekken? Ik moet bij wijze van spreken eerst een halve dag research doen, een tienstappenplan opstellen en een handvol hulpvaardige mensen verzamelen. Daar heb ik het echt moeilijk mee. Mijn leven is veel minder avontuurlijk geworden. De spontaniteit van vroeger is weg.’ Met je bucketlist ga je daar toch stevig tegenin. Hoe ben je op dat idee gekomen? Charlotte: ‘Ik zat toen in een moeilijkere periode. Frustraties begonnen zich op te stapelen, ik wou iets dóén! Met een aantal vriendinnen heb ik dat plan opgesteld. Die bucketlist bestaat uit heel kleine dingetjes, een motivational speech geven bijvoorbeeld, maar ook grote doelen ga ik niet uit de weg.’ Zoals skydiven? Charlotte: ‘Een zalig moment. Ik was niet meer “Charlotte in de rolstoel”, maar gewoon Charlotte. Ik voelde me vrij en deed exact hetzelfde als al die andere mensen daar. Ik dacht dat het een hele onderneming zou zijn, maar het ging vrij eenvoudig. Ze hebben alleen mijn armen en benen vastgebonden zodat die niet zouden rondfladderen in de lucht. Ik voelde me toen weer even helemaal “normaal”.’
Je hebt ook eens een oproep geplaatst om je te vergezellen naar Pukkelpop, je favoriete festival. Charlotte: ‘Klopt. En tegen al mijn verwachtingen in hebben meer dan honderd mensen gereageerd. Het heeft een hele tijd geduurd om die groep door te lichten en er uiteindelijk Femke, het meisje dat me het meest lag, uit te kiezen.’ Hoe anders was het om een festival te beleven in een rolstoel? Charlotte: ‘Ik kon niet dansen zoals de vorige jaren. Ik kon alleen maar kijken naar andere mensen die aan het dansen waren. Ondertussen ben ik dat al gewoon, maar op zulke momenten vraag ik me wel af: “Wat zou ik hier nu aan het doen zijn als ik niet in een rolstoel zat?” Maar ik wil niet iemand zijn die constant zit te klagen. Ik probeer zo normaal mogelijk te leven. Iets té normaal, want soms bots ik op de grenzen die ik voor mezelf ontken.’ Bron: Humo
Focus 1
Slecht weer vandaag
109
a Hoe kun je verklaren dat Charlotte na de revalidatie van haar ongeluk een bucketlist heeft opgesteld?
b Is de houding van Charlotte ten opzichte van haar litteken vanzelfsprekend, volgens jou? Waarom (niet)?
B Krachtbron
CURIEUS!
Lourdes Lourdes is een Zuid-Franse stad die uitgegroeid is tot een van de grootste katholieke bedevaartsoorden ter wereld. Bedevaartsoorden zijn plaatsen die binnen een bepaalde godsdienst een belangrijke plaats innemen. Mensen die naar bedevaartsoorden afreizen, doen dat omdat de plaatsen in verband worden gebracht met een goddelijke aanwezigheid. Het ervaren van die goddelijke aanwezigheid is een bron van kracht en inspiratie voor gelovigen. Waarom is Lourdes een bedevaartsoord? Alles begon in 1858 toen de Heilige Maagd Maria een aantal keren zou zijn verschenen aan de toen 14-jarige Bernadette Soubirous. Op aanwijzen van Maria zou Bernadette een bron hebben blootgelegd. Aan het water dat uit deze bron ontspringt, wordt een genezende kracht toegeschreven. Veel pelgrims komen dan ook naar hier om een wonder (vaak genezing van een ziekte) te vragen. In 2018 is het zeventigste wonder erkend dat toegeschreven wordt aan het bedevaartsoord Lourdes. De katholieke kerk gaat op een kritische manier om met deze wonderen: elke genezing die wordt toegeschreven aan Lourdes wordt onderzocht door een internationaal medisch comitĂŠ. De criteria voor een wonder zijn zeer strikt: de genezing mag niet toe te schrijven zijn aan de medische wetenschap. Ook moet het herstel van de zieke persoon plots voorgevallen ĂŠn duurzaam zijn.
110
#GETEKEND
1
Bekijk het fragment van Vive le vélo. Je leert de Franse Marie-José Robert kennen, die een zware klap te verduren kreeg. De eerste keer dat ze naar Lourdes kwam, was uit nieuwsgierigheid. Maar in 2010 had ze een zwaar werkongeval, waarbij ze al haar beenderen brak. In het ziekenhuis kreeg ze visioenen van de maagd Maria. Eens ze werd ontslagen, trok ze naar Lourdes om genade te vragen aan Maria. Wat zou ze hiermee juist bedoelen?
2 Welke symbolische handeling valt jou het meest op in de reportage over de bedevaart van Marie-José in Lourdes? Wat zou de betekenis daarvan kunnen zijn?
3 Ook Gommaar is naar Lourdes gegaan. In het fragment van Via Annemie zie je dat hij in het bijzonder de ziekenzalving wil ontvangen. Wat houdt die ziekenzalving juist in?
4 Begrijp je, na de bespreking van de reportages over Marie-José en Gommaar, waarom ze naar Lourdes gaan om elk op hun manier met hun ‘litteken’ om te gaan? Waarom (niet)?
ZOOM
Tijdens het leven worden mensen geconfronteerd met gebeurtenissen die het leven ingrijpend veranderen. Littekens kunnen hier het gevolg van zijn. Ze kunnen zowel uiterlijk (lichamelijk) als innerlijk (mentaal) zijn. Iedereen gaat op zijn manier met littekens om. Ook heeft iedereen zijn eigen inspiratiebron waar hij of zij kracht uithaalt. Dat kan gaan van het opstellen van een bucketlist, zoals Charlotte, tot het geloof van Marie-José en Gommaar. Binnen de katholieke kerk spelen bedevaartsoorden hierin een belangrijke rol.
Focus 1
Slecht weer vandaag
111
FOCUS 2 1
GETEKEND VOOR HET LEVEN
In de twee schilderijen hebben de kunstenaars Peter Paul Rubens en Titiaan een bekend Bijbelverhaal vertaald op doek. Welk bloedstollend verhaal beelden ze hier uit?
Titiaan, 1542-1544
Peter Paul Rubens, 1608-1609
112
#GETEKEND
2 Lees de tekst van Genesis 4, 1-16 en beantwoord de vragen.
OT
De mens, Adam, had gemeenschap met Eva, zijn vrouw, en zij werd zwanger en bracht Kaïn ter wereld. ‘Met de hulp van de Heer,’ zei ze, ‘heb ik het leven geschonken aan een man!’ Later bracht ze zijn broer ter wereld, Abel. Abel werd herder, Kaïn werd landbouwer. Op een keer bracht Kaïn de Heer een offer van wat hij had geoogst. Ook Abel bracht een offer; van de eerstgeboren dieren van zijn kudde koos hij de mooiste uit. De Heer merkte Abel en zijn offer op, maar voor Kaïn en zijn offer had hij geen oog. Dat maakte Kaïn woedend, zijn blik werd donker. De Heer vroeg hem: ‘Waarom ben je zo kwaad, waarom kijk je zo donker? Handel je goed, dan kun je toch iedereen recht in de ogen kijken? Handel je slecht, dan ligt de zonde op de loer, begerig om jou in haar greep te krijgen; maar jij moet sterker zijn dan zij. Kaïn zei tegen zijn broer Abel: ‘Laten we het veld in gaan.’ Toen ze daar waren, viel hij zijn broer aan en sloeg hem dood. Toen vroeg de Heer: ‘Waar is Abel, je broer?’ ‘Dat weet ik niet’, antwoordde Kaïn. ‘Moet ik soms waken over mijn broer?’ ‘Wat heb je gedaan?’ zei de Heer. ‘Hoor toch hoe het bloed van je broer uit de aarde naar mij schreeuwt. Daarom: vervloekt ben jij! Ga weg van deze plek, waar de aarde haar mond heeft opengesperd om het bloed van je broer te ontvangen, het bloed dat jij vergoten hebt. Ook al bewerk je het land, het zal je niets meer opbrengen. Dolend en dwalend zul je over de aarde gaan.’ Kaïn zei tegen de Heer: ‘Die straf is te zwaar. U verjaagt mij nu van deze plek en ik mag u niet meer onder ogen komen, en als ik dan dolend en dwalend over de aarde moet gaan, kan iedereen die mij tegenkomt mij doden.’ Maar de Heer beloofde hem: ‘Als iemand jou doodt, zal dat zevenmaal aan hem worden gewroken.’ En hij merkte Kaïn met een teken, opdat niemand die hem tegenkwam hem zou doodslaan. Toen ging Kaïn bij de Heer vandaan en hij vestigde zich in Nod, een land ten oosten van Eden. Genesis 4, 1-16
a Hoe moeten we het ‘merkteken’ dat God aan Kaïn gaf, nadat hij Abel had vermoord, interpreteren?
b Vind jij het de plicht van Kaïn om te waken over zijn broer? Waarom (niet)?
c
Verdient Kaïn volgens jou wel een dergelijk ‘Kaïnsteken’? Waarom (niet)?
Focus 2
Getekend voor het leven
113
3 Lees het onderstaande interview met K(enneth). Verdient K(enneth) een Kaïnsteken? Waarom (niet)? Het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) van Ruiselede is een halfopen gevangenis, waar de gedetineerden worden voorbereid op hun terugkeer naar de maatschappij. Dat ‘halfopen’ mag je letterlijk nemen: terwijl ik sta te praten met de portier, merk ik dat de toegangspoort – een eenvoudig gietijzeren hek – nog halfopen staat. Even twijfel ik of ik hem er attent op moet maken, maar eigenlijk maakt het niets uit: wie hier weg wil, ís weg. In deze instelling gaan ze ervan uit dat iedereen braaf blijft zitten waar hij hoort. De gedetineerden die in Ruiselede het laatste deel van hun straf uitzitten – ze zijn met zestig – worden beschouwd als niet-vluchtgevaarlijk. Wonen ook in Ruiselede: een driehonderdtal koeien, evenmin vluchtgevaarlijk. K.: ‘Ik heb twee keer in Ruiselede gezeten. Eerst was ik vrijgekomen en bij mijn ma ingetrokken, maar het boterde niet tussen ons. Met al mijn opgekropte woede en frustratie ben ik op café in een ruzie beland. Voor ik het wist, zat ik weer hier.’ ‘In totaal heb ik er zestien jaar detentie op zitten. Ik was pas 17 toen ik werd opgepakt voor zeer zware feiten. De rechter heeft me toen achttien jaar gegeven.’ Mag ik vragen wat er is gebeurd? K.: ‘Ik had iemand leren kennen bij wie ik kon gaan werken. Hij had niet zo’n goede bedoelingen met mij en begon avances te maken. Uiteindelijk heeft hij me zelfs geld aangeboden om bij hem te blijven slapen. Het is ontaard in een ruzie: hij viel me aan met een hamer en ik heb teruggeslagen. Ik ben blijven slaan.’
‘Voor een buitenstaander is het moeilijk om te vatten hoe zoiets kan gebeuren, maar in zo’n situatie denk je niet na. Je handelt in een opwelling. In amper 20 seconden zag mijn toekomst er anders uit. Daar heb ik ook spijt van: in dat ene moment heb ik mijn hele leven verkwanseld. Ik ben nu 33 en ik moet nog beginnen. Mijn kameraden uit het middelbaar hebben een huis gekocht en kindjes gekregen, terwijl ik nog op hetzelfde punt sta als zestien jaar geleden. Soms weet ik niet goed waarover ik het meest spijt heb: zijn leven of het mijne.’ Hoe voelde het om hier voor de tweede keer binnen te komen? K.: ‘Ik schaamde me. Toen ik hier na die caféruzie weer binnenkwam, kon ik direct een nieuwe aanvraag indienen om vervroegd vrij te komen. Ik heb dat bewust niet gedaan. Ik wilde hier echt langer blijven. Ik had die tijd nodig om te bezinnen. Even heb ik zelfs getwijfeld om tot het einde van mijn straf te blijven. Dan had ik nog drie jaar moeten zitten en was ik vrijgekomen zonder voorwaarden of enkelband. Maar eigenlijk bevallen die voorwaarden me wel. Ze zorgen ervoor dat ik bij alles nadenk: “Mag dit wel? Moet ik opletten?” Onlangs wilde ik iets gaan drinken voor mijn verjaardag. Toen flitste het door mijn hoofd: “Opletten dat ik niet dronken achter het stuur kruip, of anders sta ik straks weer mooi te blinken in Ruiselede.” Het is een stok achter de deur. Op dit moment voelt het goed om te weten dat die stok daar staat.’
Heb je spijt? K.: ‘Ik heb tot op de dag van vandaag zwaar spijt. Lange tijd heb ik ermee geworsteld: kan ik spijt hebben van wat ik heb gedaan, wetend wat hij van plan was te doen met mij? Maar aan de andere kant: ik heb die man z’n leven afgenomen. Wie ben ik om te beslissen over het leven van een ander? Dat recht heb ik niet.’ Bron: Humo
ZOOM
Gewild of ongewild: mensen doen soms het ondenkbare. Iets, zelfs, waar ze zichzelf misschien niet toe in staat acht(t)en. Hoe ze hiermee omgaan, bepaalt welke rol deze gebeurtenissen in hun leven blijven spelen. Voor zichzelf én voor de buitenwereld. Wil men veranderen? Ziet men zijn fout in? In de joods-christelijke traditie gelooft men in het geven van tweede kansen. Dat betekent niet dat grote fouten zomaar vergeten moeten worden. Uit die fouten moeten mensen leren zodat ze niet meer gemaakt worden. Die visie wijst erop dat het joods-christelijke mensbeeld positief is. De mens is niet volmaakt en kan fouten maken. Maar indien hij de kans krijgt, zal hij hieruit willen leren en zijn leven verderzetten zonder in dezelfde fouten te hervallen.
114
#GETEKEND
DAT DOE JE JEZELF TOCH NIET AAN?!
FOCUS 3 1
Je lijf in optima forma? Het kan op verschillende manieren en om verschillende redenen. Je vindt vier voorbeelden terug. Elk uit een andere cultuur. Probeer de juiste getuigenis bij de juiste foto te plaatsen. 1
1
2
3
4
4
3 2
A ‘Simpel. In mijn cultuur geldt: hoe meer je er hebt, hoe knapper je bent. Wie wil er nu niet knap zijn? We beginnen er al vroeg mee; al vanaf vijf jaar. Ik zou erdoor op een draak beginnen lijken. Vind je dat ook?’ B ‘Omdat ik vond dat ik het moest doen. Ik volg mijn fysieke instinct. Ik wilde een bepaalde gebeurtenis in mijn leven markeren, met een blijvende herinnering in vlees. Daar moet je niet noodzakelijk een theorie rond opbouwen of ronkende verklaringen over afleggen. Soms zijn de dingen gewoon wat ze zijn.’ C ‘Het is hier een populaire traditie geworden, ook al keuren verschillende dokters en kerkleiders het af. We doen het als boetedoening voor onze zonden; de fouten die we maken in ons leven tegenover God en tegenover andere mensen. Door de toewijding aan God, waar dit ritueel het bewijs van is, hopen we vergeving te verkrijgen.’ D ‘Het is een eeuwenoude traditie in mijn cultuur: yantra. Ik heb een gevaarlijk beroep, zo word ik beschermd tegen gevaar en pech. Wat je ziet, zijn boeddhistische teksten, mythische wezens en bijzondere numerologische schema’s, aangebracht in een speciale ceremonie in het bijzijn van monniken.’
Focus 3
Dat doe je jezelf toch niet aan?!
115
2 Plaats de vier foto’s op de schaal. Zie je jezelf het ook wel doen? Geef dan de foto een 1. Vind je de getuigenissen te gek voor woorden? Dan geef je de foto een 10.
1
10
3 Bekijk het fragment uit De Dokter Bea Show. Zorgen, zorgen, zorgen! Heeft dokter Bea volgens jou gelijk dat ze zo bekommerd is om haar Instagramfoto en de likes die de foto al dan niet krijgt? Waarom (niet)?
Intelligente mensen denken vaak meer na, zijn nauwkeuriger, twijfelen meer en zijn vaak onzekerder in hun dagelijkse leven.
116
#GETEKEND
4 Lees het krantenartikel. Herken je jezelf erin?
Steeds meer vrouwen vragen plastisch chirurg om gefilterde Snapchat-selfie van zichzelf
Vollere lippen, grotere ogen, een slanker gezicht en zuivere huid, de Snapchat- (en Instagram-)filters kunnen het tegenwoordig allemaal. Er hoeft noch make-up, noch plastische chirurgie aan te pas te komen. Althans niet in een digitale wereld, in het echte leven stappen steeds meer vrouwen binnen bij de plastisch chirurg met een foto van een gefilterde Snapchat-selfie van zichzelf. Dokter Tijion Esho waarschuwt zijn collega’s voor een nieuwe vorm van morfodysforie: ‘de Snapchatstoornis’. ‘Voorheen kwamen patiënten naar de kliniek met foto’s van beroemdheden of modellen wiens lichaam ze bewonderden, maar sinds de introductie van sociale media en meer specifiek de hype rond filters in de afgelopen vijf jaar, hebben steeds meer vrouwen een gefilterde versie van zichzelf voor ogen als ideaalbeeld.’ Onrealistische verwachtingen Zelf weigert dokter Esho patiënten met dergelijke verwachtingen te behandelen, in plaats daarvan biedt hij de vrouwen psychologische hulp aan.
Hij moedigt collega’s aan hetzelfde te doen. ‘Tijdens het consult is het van cruciaal belang om op zoek te gaan naar signalen die mogelijk kunnen wijzen op morfodysforie (een vervormd lichaamsbeeld). Patiënten met dergelijke symptomen hebben vaak onrealistisch verwachtingen, waardoor ze zelfs na een operatie nooit gelukkig zullen zijn met het resultaat. Psychologische ondersteuning is dan op lange termijn de enige oplossing.’ Digitaal tijdperk als boosdoener De toenemende vraag van vrouwen naar een gefilterde versie van zichzelf, is volgens dokter Esho te wijten aan het digitale tijdperk waarin we leven. ‘Het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van deze generatie wordt in grote mate bepaald door het aantal likes en volgers op sociale media. Waar we eerst alleen de jaloersmakende beelden van beroemdheden op televisie en in tijdschriften konden zien, worden we nu ook dagelijks geconfronteerd met perfectie op sociale media. Dat maakt mensen nog kritischer over zichzelf.’ Bron: Het Laatste Nieuws
a Heb je jezelf er al eens op betrapt dat je jaloers was op sommige beelden die je zag voorbijkomen op sociale media? b Wat zou daarvoor de verklaring kunnen zijn?
Focus 3
Dat doe je jezelf toch niet aan?!
117
5 Jij bent plastisch chirurg. Je krijgt een patiënt op consultatie die alle symptomen vertoont van morfodysforie. Wat blijkt na een lang gesprek? De patiënt zegt: ‘Als ik mezelf in de spiegel vergelijk met mijn eigen gefilterde foto’s, kan ik niet tevreden zijn.’ Zou jij de patiënt opereren? Waarom (niet)?
6 Plaats ook het krantenartikel op de ‘Te gek voor woorden?’-schaal.
1
7 Hoe zou je de positie van het krantenartikel ten opzichte van de vier foto’s verklaren?
ZOOM
Hoe mensen naar hun lichaam kijken, is cultureel bepaald. Het lichaamsbeeld hangt dus grotendeels af van de plaats en de tijd waarin je leeft. In de westerse cultuur spelen sociale media vandaag de dag een belangrijke rol. Is dat erg? Uiteraard niet. Zolang we beseffen dat het gemakkelijk is om via de sociale media de werkelijkheid te vervormen, te ‘filteren’. De sociale media mogen daarom ook niet louter als spiegel worden gezien. De kans bestaat immers dat ze geen realistische wereld weergeven waaraan we ons kunnen of mogen spiegelen.
118
#GETEKEND
10
UITGELICHT 1
Zoals je gelezen hebt, heeft Charlotte voor haarzelf een bucketlist opgesteld na haar skiongeval. Daaruit wil ze kracht putten om met haar ‘litteken’ te kunnen omgaan. Lees onderstaande vragen en beantwoord ze op het notitieblaadje.
Bucket list Charlotte Waarom?
a Wat zou jij Charlotte aanraden om op haar bucketlist te plaatsen? b Waarom doe je juist die suggestie? 2 Misschien heb jij ook wel een litteken dat je een plaats wilt geven in je leven. Je kunt eventueel inspiratie opdoen bij het idee van een bucketlist van Charlotte. Lees onderstaande vragen en beantwoord ze op het notitieblaadje.
Bucket list Waarom?
a Wat zou je op jouw eigen bucketlist plaatsen in jouw situatie? b Waarom?
UITGELICHT
119
D L E E B D E E R B Het leven van Batman wordt danig verstoord door The Joker. De eeuwige glimlach van deze levensgevaarlijke grapjurk verbergt een vreselijk geheim. Alleen: The Joker geeft zelf verschillende verklaringen. 1
Bekijk de fragmenten. Kies uit de fragmenten een van de twee verklaringen die The Joker voor zijn littekens geeft.
2 Begrijp je zijn reactie op het hem (zelf)aangedane kwaad? Maak hiervoor gebruik van de inzichten uit het hoofdstuk ‘#Getekend’.
3 Misschien herken je zijn gevoelens wel? Heb jij op dezelfde manier zo eens gereageerd? Of kun je The Joker een positiever alternatief voorstellen? Schrijf neer.
120
BREEDBEELD