6
PROEFBUNDEL
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 1
14/11/19 09:49
Liefde en vriendschap
Goed handelen
Hoop en kwetsbaarheid
Samenlevingsopbouw en inspiratie
Geloof en context
JAAR 5
JAAR 6
SPOOR 1
PANORAMA
MYSTICI EN ANDERE RARE SNUITERS
TOT IN DE HEMEL
SPOOR 2
TERMINUS
(GH 8)
(GC 1, 6 EN 8)
GELOVEN IS EEN WERKWOORD
ORA ET LABORA (GC 3, 7 EN 9; HK 8)
SPOOR 3
MAG HET IETS MEERÂ ZIJN? (GC 2, 4 EN 5)
(GC 2)
WISSELSPOOR 3 FILOSOFEN WETEN HET (GC 2, 4 EN 5)
Leer zoals je bent
SQUARE HK 8
Je kunt uitdrukken hoe een christelijke visie op hoop en kwetsbaarheid verwantschap vertoont met en/of een uitdaging vormt voor de eigen visie.
SQUARE GC 1
Je kunt voorbeelden geven van hoe mensen grondervaringen uitdrukken.
SQUARE GC 2
Je kunt in levensgetuigenissen onderscheiden hoe mensen zin zoeken, zin geven en zin ontvangen.
SQUARE GC 3
Je kunt toelichten hoe geloof altijd in een context vorm krijgt.
SQUARE GC 4
Je kunt voorbeelden geven van de wisselwerking tussen geloof en context.
SQUARE GC 5
Je kunt mens-, wereld- en godsbeelden analyseren.
SQUARE GC 6
Je kunt het samenspel van ervaring en openbaring in christelijke tradities toelichten.
SQUARE GC 7
Je kunt in kaart brengen hoe christenen in tijd en ruimte telkens opnieuw hun evangelie vormgeven.
SQUARE GC 8
Je kunt jouw kijk op de mens, de wereld en God uitdrukken.
SQUARE GC 9
Je kunt uitdrukken hoe een christelijke visie op de mensen, de wereld en God verwantschap vertoont met en/of een uitdaging vormt voor de eigen visie.
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 2
14/11/19 09:49
ABDIJLAAN
Spiritualiteit betekent letterlijk â&#x20AC;&#x2DC;geestelijk bestaanâ&#x20AC;&#x2122; (< Latijn: spiritus - geest of ziel). Een goed synoniem is 'onstoffelijkheid'. Spiritualiteit duidt een geestelijke levenshouding aan of legt de klemtoon op het geestelijk aspect in de beleving van het geloof. Spiritualiteit en religie liggen dus dicht bij elkaar. Spiritualiteit wordt vaak geplaatst tegenover materialisme, maakbaarheid, stoffelijkheid. De spirituele beleving en het rationeel denken en handelen worden dan gezien als twee dimensies van ons bestaan.
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 3
14/11/19 09:49
SPOOR 1
MYSTICI EN ANDERE RARE SNUITERS
1 Hadew�ch 1
"Misschien ben ik pas echt beginnen te schrijven na Hadewijch. Ik leerde haar werk kennen op school. Ik weet niet met welke tekst we toen bezig waren, maar ik dacht: ja!" De Vlaamse schrijver Peter Verhelst in een interview in de reeks ‘Schrijvers lezen schrijvers’, De Standaard
2 Hadewijch was een mystica en dichteres uit de 13e eeuw. Een thema dat haar nauw aan het hart ligt, is de verhouding tussen 'rede' en 'minne'. -
Rede staat voor het verstand, het denken van de mens.
-
Minne staat voor de onvoorwaardelijke, universele liefde.
Een ander belangrijk begrip in de onderstaande tekst is 'caritas', dat ook liefde betekent. Caritas vertalen we vaak als naastenliefde of liefdadigheid, maar bij Hadewijch en in de geest van de 13e eeuw is het eerder de liefde voor God.
Probeer te begrijpen wat het innigste van je ziel is, wat dat is: ziel. Ziel is een wezen dat door het Goddelijke gezien kan worden en dat zelf ook het Goddelijke kan zien. Het zien dat de ziel van nature bezit is de caritas. Dat zien heeft twee ogen: de minne en de rede. De rede kan het Goddelijke niet zien tenzij in wat het goddelijke niet is. Minne vindt geen rust tenzij in wat het Goddelijke is. Rede heeft zijn veilige paden waarlangs hij loopt. Minne voelt dat ze tekortschiet, maar haar tekortschieten helpt haar verder vooruit dan rede. Rede kent een beter gevoel voor maat dan minne, maar minne ervaart meer zoetheid van zaligheid dan rede. Toch zijn deze twee elkaar van heel groot nut want rede onderricht minne en minne verlicht rede. Als rede zich overgeeft aan de begeerte van minne en minne laat zich dwingen en binden binnen het bestek van rede, dan zijn ze tot buitengewoon grootse dingen in staat.
4
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 4
14/11/19 09:49
SPOOR 1
1 Hadew�ch 1
Hadewijch schrijft zowel aan rede als aan minne kwaliteiten toe. Som er van elk twee op.
2
Rede en minne: geef ze een plaats op een continuüm van 1 tot 10 waarmee je aantoont hoe belangrijk ze zijn voor jou. Geef uitleg bij je plaatsing. 0
10
3
Bekijk een eerste fragment uit de film Hadewijch. We maken kennis met Céline, een jong meisje uit een vooraanstaande Parijse familie. Ze is heel gelovig en wil intreden in een klooster. Ze is vastbesloten het waar te maken, is daarom heel streng voor zichzelf, wat zich onder meer uit in extreem vasten. Het lijkt tegenstrijdig dat de abdis haar weigert als novice en haar vraagt haar roeping op de proef te stellen in de wereld. Waarom moet Céline het klooster verlaten?
4
In een tweede fragment zien we dat Céline bevriend geraakt met een jongen die haar geloof respecteert, maar een relatie met haar wel ziet zitten. Haar poging uit te leggen dat ze haar leven helemaal wil wijden aan God lukt niet zo best. a Zie je parallellen met Hadewijch? b Kun je Céline begrijpen? En de jongen?
SPOOR 1
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 5
MYSTICI EN ANDERE RARE SNUITERS
5 14/11/19 09:49
1 Hadew�ch (vervolg) 3 Mystiek laat zich niet gemakkelijk omschrijven, laat staan definiëren. Vaak lees je dat het niet te definiëren valt. Van Dale’s woordenboek helpt ons met: ‘hartstochtelijk streven naar de bijzondere vereniging van de ziel met God en van God met de mens’. Dat ligt helemaal in de lijn van wat Hadewijch schrijft. De jezuïet en kenner van mystieke teksten, Paul Mommaers, schrijft: 'Mystiek is in de eerste plaats een kwestie van bewustwording. Iets wat voordien onbekend was omdat men het nog nooit had meegemaakt, is er plotseling. Deze onvoorziene aanwezigheid is voor de mysticus even levendig en reëel als de dingen die hij gewoonlijk gewaarwordt. Daarom zeggen zij zo vaak dat ze in staat gesteld worden om te “zien” of “aan te raken” of te “smaken” wat ze tot dusver niet konden waarnemen.' Bron: Paul Mommaers en Jan Van Brag, Ruusbroec in gesprek met het Oosten
4 Hadewijch Een dageraad in maart.
Het vuur, dat alles verteert
Uit de vloer van de kerk
zal nooit meer, nooit meer doven.
stijgt nevel op
En ik verlang zo hevig naar een aanraking.
en een koor van zusters zingt in het koude licht.
Voor het altaar staat een naakte man die naar mij wenkt.
Mijn lichaam houdt niet op
Ik durf me nauwelijks te bewegen,
met gloeien.
elke beweging doet vreselijk pijn.
Het doet zo’n pijn om te gloeien,
En voorzichtig strek ik mijn armen uit.
alsof een fakkel langzaam
Ik ben een boom, diep geworteld
langs de binnenwand van mijn buik strijkt.
in de aarde, en ik wil weg, ik moet hier weg, ik maak me zo groot
Mij gruwelt dat ik leef.
dat ik de hemel aan kan raken. En ik maak me alsmaar groter. Jonan de Boose
6
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 6
14/11/19 09:50
1 Hadew�ch (vervolg) 5
Kun je aan de hand van de omschrijving van ‘mystiek’ door Paul Mommaers en de tekst van Hadewijch verklaren waarom mystiek geldt als een weg naar God?
6
Vandaag is er binnen de Kerk een grote openheid voor mystiek en spiritualiteit. In de dertiende eeuw was dat niet altijd zo. In het filmpje verneem je waarom begijnen een eigen plaats zochten binnen de christelijke traditie en waarom de Kerk hen soms met wantrouwen bekeek. Verklaar beide waaroms.
7
‘Mij gruwelt dat ik leef.’ Deze versregel van Johan de Boose vinden we ook in Hadewijchs geschriften terug: ‘Mi gruwelt dat ic leve.’ Ze verwoordt hiermee het gevoel dat iedere mysticus kent: de mystieke ervaring lijkt op een extase die in fel contrast staat met het alledaagse leven. a Leg 'Mij gruwelt dat ik leef' uit in je eigen woorden. b Geef gelijkenissen en verschillen tussen een mystieke ervaring en verliefdheid.
SPOOR 1
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 7
MYSTICI EN ANDERE RARE SNUITERS
7 14/11/19 09:50
2 Mystiek in andere geloofstradities 1 Haiku’s zijn korte Japanse gedichten, die oorspronkelijk strenge inhoudelijke en vormelijke regels kennen. Haiku’s situeert men vaak in het Japanse zenboeddhisme, waarmee ze de nadruk op eenvoud en spiritualiteit gemeen hebben. Haiku’s trachten steeds de essentie van hun onderwerp te vatten in een directe en sobere taal met herkenbare, suggestieve beelden. De zintuigelijke waarneming van de natuur en de seizoenen valt samen met de persoonlijke ervaring en beleving en het streven naar bewustwording. De gedichten tellen steeds 17 lettergrepen, verdeeld over 3 lijnen die respectievelijk 5 – 7 – 5 lettergrepen tellen.
Gij moet blijven. Ik
Wanneer de maan schijnt,
moet gaan. Heden is tweemaal
och, lijken zij op mensen,
de herfst begonnen.
vogelverschrikkers.
Bron: Haiku. Een jonge maan
2 Jalaluddin Rumi (1207-1273) was een Perzische mysticus, dichter en verhalenschrijver. Men beschouwt hem als soefileraar, een mystieke traditie die dicht aanleunt bij de islam. Rumi slaagt erin om zowel heel beeldend te dichten als om nuchter een boodschap te verwerken in een verhaal. Een voorbeeld van elk. Om aan te tonen dat het innerlijke en het uiterlijke van de mens in harmonie horen te zijn, vertelde Rumi deze korte vergelijking:
"Als je alleen de pit van een abrikoos in de grond plant zonder het buitenste omhulsel, zal er niets groeien. Maar als je zowel de pit als het omhulsel plant, zal de abrikoos groeien. Dat leert ons dat ook het uiterlijke omhulsel een functie heeft."
"Liefde werd mooi en vet en weldoorvoed terwijl het verstand vermagerde." Bron: Annemarie Schimmel, Rumi
8
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 8
14/11/19 09:50
2 Mystiek in andere geloofstradities 1
Waarom zijn haiku’s ‘spirituele gedichten’?
2
Niet enkel Japanners dichten haiku’s, ook westerlingen. Voormalig Europees president Herman Van Rompuy heeft er zich meermaals aan gewaagd. Hij presenteerde zijn eerste haiku-dichtbundel zelfs in aanwezigheid van de Japanse EU-ambassadeur. In de kloostertuin in Tildonk nam Herman Van Rompuy het peterschap van de 'haikuboom' op zich. Aan deze boom worden haiku’s opgehangen met als thema’s vrede en hoop. Ruim honderd jaar geleden werd het klooster ingenomen door de Duitse bezetter. Vandaag is het een stiltetuin. De haiku van Herman Van Rompuy verwijst naar beide. Stilte is niet doods zolang ik de vogels hoor: zij zingen mij stil.
a b
3
Wat waardeer je in deze haiku van Herman Van Rompuy? Treed in zijn voetsporen en probeer zelf twee haiku’s te schrijven die je aan de haikuboom zou kunnen hangen. Respecteer de vormelijke en inhoudelijke regels.
Over Rumi schrijft Annemarie Schimmel: 'Zijn neiging om in al zijn ervaringen de ma’iyya, de absolute, haast grijpbare nabijheid van het goddelijke aan te voelen, liet hem dingen schrijven die de moderne uitgevers van zijn werk ertoe aanzetten om aanstootgevende woorden hier en daar door … te vervangen.' a Leg de link met Hadewijch en andere christelijke mystici. b Hoe kunnen Rumi en andere mystici een streven naar vrede, of meer algemeen naar geluk, inspireren en stimuleren?
SPOOR 1
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 9
MYSTICI EN ANDERE RARE SNUITERS
9 14/11/19 09:50
SPOOR 2
ORA ET LABORA
1 Kloosterordes Kloosterordes situeren zich binnen de Katholieke Kerk, maar zijn toch autonoom. In de eerste eeuwen van het christendom ontvluchtten overtuigde gelovigen de vele vervolgingen. Sommigen leefden afgezonderd als kluizenaars, ver weg van de bewoonde wereld. Vanaf de 3e eeuw spreken we over de woestijnvaders, die we vooral in de vallei van de Nijl situeren. Ze zegden het wereldse leven vaarwel, zochten rust en levensverdieping en vormden soms kluizenaarsgemeenschappen. Het worden de voorlopers van de eerste kloostergemeenschappen in het MiddenOosten. Gaandeweg ontstonden ook in Europa kleine religieuze gemeenschappen die het belang erkenden van een gezamenlijke spirituele en godsdienstige beleving. In de 6e eeuw schreef Benedictus van Nursia een meervoudige regel met voorschriften om samen te leven in gebed. Zo ontstond de orde van de benedictijnen. De kloostergemeenschappen moesten onafhankelijk zijn op spiritueel en materieel vlak. 'Pas dan zijn het echt monniken, wanneer ze van het werk van hun eigen handen leven' luidt de regel. Men legde steeds de geloften af van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid. Vanaf de 8e eeuw namen de monniken steeds meer taken op in dienst van de samenleving. Men legde zich toe op theologie, onderwijs en het kopiëren van geschriften. Kloosters winnen aan belang en voorzien vaak in noden van de plaatselijke bevolking, voedsel, veilig onderdak, godsdienstbeleving. Toch blijft het kloosterleven vooral voorbehouden aan mensen uit de rijkere kringen. Dit resulteert enerzijds in kloosterordes waarin verschillende abdijen, verspreid over meerdere steden en landen, zich groeperen. Anderzijds ontstaan nieuwe kloosters en ordes die een strengere naleving van de oorspronkelijke kloosterregels opleggen. In de vroege middeleeuwen ontstonden ook vrouwenkloosters, aanvankelijk vooral voor adellijke meisjes en rijke weduwen. In de 13e eeuw ontstaan bedelorden, met nadruk op ascese, armoede en leven in verbondenheid met de natuur. De franciscanen en de dominicanen zijn de belangrijkste voorbeelden. Een volgelinge van Franciscus, Clara van Assisi, stichtte de orde van de clarissen. In de 16e eeuw vroeg een Spaanse edelman, Ignatius van Loyola, aan de paus de toelating een nieuwe orde te stichten, de jezuïeten. Vandaag vormen zij de grootste kloosterorde. Zij aanvaardden als vierde gelofte gehoorzaamheid aan de paus. De nadruk lag op discipline en intellectuele arbeid. Zij beklemtonen ook de geloofsverkondiging en in hun spoor zullen vele kloosterordes in nieuw ontdekte landen en werelddelen missioneren. Vandaag is de samenleving veel pluralistischer en zijn de noden op menselijk en religieus vlak sterk geëvolueerd. In Vlaanderen en wereldwijd ontdek je een heel grote verscheidenheid aan kloosterordes. Naargelang hun manier van leven en werken maakt men een onderscheid tussen contemplatieve en apostolische ordes. De contemplatieve ordes houden zich aan een meer teruggetrokken leven uit de wereld. Vroeger sprak men in dit verband vaak van slotkloosters. De apostolische ordes nemen specifieke sociaal gerichte taken op: onderwijs, ziekenzorg, missionering, armenzorg. Een authentiek religieus leven blijft echter steeds centraal staan.
10
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 10
14/11/19 09:50
SPOOR 2
1 Kloosterordes 1
â&#x20AC;&#x2DC;Ora et laboraâ&#x20AC;&#x2122;. Verklaar deze leefregel die de kern van de kloosterregels vormt.
2
Haal uit de ontdekplaat en de tekst de belangrijkste evoluties in het ontstaan van kloosterordes.
3
Waarom blijven kloosters en het kloosterleven uniek in onze samenleving? a Markeer representatieve tekstdelen b Beschrijf twee zaken waarin ze zich onderscheiden.
4
Veel kloosters en abdijen hebben gastenverblijven. De kamers zijn sober ingericht, entertainment is er nauwelijks of niet. Integendeel, men wordt verzocht de dagelijkse diensten bij te wonen, te zwijgen tijdens de maaltijden, de stilte in het klooster te respecteren. Toch zijn de gastenkamers soms weken of maanden tevoren gereserveerd. Hoe verklaar je dat?
SPOOR 2
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 11
ORA ET LABORA
11 14/11/19 09:50
2 Hoe meer zielen, hoe meer vreugde
Mannen die naar het leven verlangen Aan mannen die naar het leven verlangen en goede dagen wensen te zien, willen de trappisten van Westmalle de kans geven tijdens een weekend het monastieke leven van binnenuit te leren kennen. Van vrijdagmiddag tot zondagmiddag, 6 tot 8 april en/of 13 tot 15 juli 2018, kunnen geĂŻnteresseerden zich onder begeleiding van de monniken oefenen in enkele monastieke basishoudingen: gebed, meditatie, lectio divina en handenarbeid. Een inleiding in de cisterciĂŤnzer spiritualiteit hoort bij het aanbod. Een unieke kans voor single mannen om nader kennis te maken met deze levensvorm.
Wie monnik wil worden volgt de stem van zijn hart. Verschillende motiveringen brengen een mens aan de kloosterpoort. Soms is het een impuls van wereldvlucht of een zoeken naar meer innerlijkheid. In ieder geval is het een proces dat vraagt om verduidelijking, verheldering en uitzuivering. In het klooster is de novicemeester als opleidingsverantwoordelijke aangesteld om dat proces naar uitzuivering te begeleiden. Bron: www.trappistwestmalle.be
12
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 12
14/11/19 09:50
2 Hoe meer zielen, hoe meer vreugde 1
‘Mannen die naar het leven verlangen en goede dagen wensen te zien’. Deze wervende zin uit de advertentie en de daarop volgende tekst, vragen om verduidelijking en roepen wellicht ook discussie op. Noteer je vragen.
2
Geef schematisch de dagorde in een klooster weer en noteer je bedenkingen erbij. Surf hiervoor eens naar een website van een klooster, bv. het Trappistenklooster te Westmalle.
3
Een advertentie? De paters van de trappistenabdij van Westmalle hebben ongetwijfeld goed nagedacht over het plaatsen ervan. Ze is echter niet vanzelfsprekend. Bespreek in kleine groepjes de pro en contra’s van een dergelijke advertentie en tracht tot een gezamenlijke beslissing te komen over het plaatsen ervan. Wat zou je eventueel veranderen en waarom?
4
De voorbereiding op de toetreding tot het kloosterleven bedraagt gemiddeld 3 tot 5 jaar. Waarom is dit zinvol?
SPOOR 2
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 13
ORA ET LABORA
13 14/11/19 09:50
3 Des hommes et des dieux Des hommes et des dieux is gebaseerd op waargebeurde feiten in het dorpje Thibirine in het Algerije van 1995. De ďŹ lm vertelt het verhaal van acht monniken die harmonieus samenleven met de plaatselijke bevolking. In Algerije groeit echter het conďŹ&#x201A;ict tussen de regering en fundamentalistische groeperingen. Ongewild worden ook de monniken hiermee geconfronteerd. De ziekenboeg van broeder Christian staat hierbij centraal. Hij wordt gedwongen om enkele gewonde terroristen te behandelen en van medicatie te voorzien. De autoriteiten zien hierin een reden om de monniken aan te manen te vertrekken uit Algerije. Hun veiligheid kan niet langer worden gegarandeerd.
14
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 14
14/11/19 09:50
3 Des hommes et des dieux 1
De trailer van de film toont enkele markante uitspraken van de monniken. Lees de uitspraken en beantwoord de vragen. a
Dorpelinge: 'Ben je ooit verliefd geweest?' Broeder: 'Ja, meer dan eens. En daarna is er een nog grotere liefde gekomen. Die liefde heb ik beantwoord.'
b
Broeder: 'Wij zijn als vogels op een tak. We weten niet wanneer we zullen vertrekken.' Dorpelinge: 'Wij zijn de vogels. Die tak, dat zijn jullie.'
2
c
Broeder Christian: 'Ik ben niet bang voor de terroristen en nog minder voor het leger. Ik heb ook geen angst meer voor de dood. Ik ben een vrij man.'
a b c
Hoe valt deze uitspraak te verklaren? Wat bedoelt de dorpelinge hier precies? Wat bedoelt de monnik? Waarvan getuigt deze uitspraak van broeder Christian het meest? Grenzeloos geloof, blind idealisme, fatalisme â&#x20AC;Ś?
Wanneer de monniken de terroristen over de vloer hebben gehad en ze hun leven bedreigd zien, volgt overleg over de vraag: blijven of vertrekken? Deze vraag houdt verschillende aspecten in die heel duidelijk hun beslissing bepalen: nadenken over leven of dood, de roeping als monnik en als christen, vertrouwen en solidariteit versus angst en geweld, de zorg voor de Algerijnse dorpelingen. Leef je in hun situatie in en tracht tot een gezamenlijke beslissing te komen: vertrekken of blijven.
SPOOR 2
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 15
ORA ET LABORA
15 14/11/19 09:50
SPOOR 3
MAG HET IETS MEER ZIJN?
1 Een ode aan de rede! 1
Tijdens de Franse Revolutie werden de Katholieke Kerk en haar erediensten een tijdlang verboden. Priesters werden vervolgd en terechtgesteld. In 1793 werd de Notre-Dame in Parijs omgedoopt tot ‘Tempel van de Rede’. Ter vervanging van het katholieke geloof werd een atheïstische cultus in het leven geroepen waarbij een nieuwe godin werd vereerd, de Godin van de Rede.
2
3
De gok van Pascal Blaise Pascal geeft in zijn beroemde Pensées uit 1669 een merkwaardige, hoogst rationele argumentatie om in God te geloven.
16
1
De rede (het verstand) kan onmogelijk bewijzen of God wel of niet bestaat.
2
Hieruit volgt dat God wel of niet kan bestaan.
3
Omdat er twee opties bestaan, moet je kijken wat (statistisch) het meest pragmatisch is.
4
Uit deze afweging blijkt dat gokken dat God bestaat de beste keuze is. Want stel dat hij bestaat en je gelooft, dan ga je naar de hemel en zo niet, naar de hel. Bestaat hij niet, dan is er feitelijk niets verloren. Kortom: geloven in God is de beste, meest pragmatische optie.
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 16
14/11/19 09:50
SPOOR 3
1 Een ode aan de rede! 1
De omvorming van de Notre-Dame in Parijs tot ‘Tempel van de Rede’ en de vervolgingen van de priesters stemmen tot nadenken. a Plaats deze feiten in het kader van de geschiedenis (einde 18e eeuw, Frankrijk, revolutie) en verklaar waarom ze gebeurden. b Hoe verhouden de Cultus van de Rede en de katholieke godsdienst zich hier ten opzichte van elkaar?
2
Pensées verscheen in 1669, zeven jaar na de dood van Blaise Pascal. a Doet Pascal een uitspraak over het bestaan van God? Beargumenteer kort je antwoord. b Beoordeel Pascals argumentatie voor zijn geloof in God. c Waarom kun je je (niet) aansluiten bij Blaise Pascal?
3
Wat wil de cartoon duidelijk maken?
4
Hoe kunnen rede en geloof naast elkaar bestaan?
SPOOR 3
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 17
MAG HET IETS MEER ZIJN?
17 14/11/19 09:50
2 Ieder zâ&#x20AC;&#x2122;n eigen geloof!
In 2013 besluit de vijftienjarige Giel Foubert met de goedkeuring en steun van zijn moeder in India een opleiding te volgen om Tibetaans-boeddhistisch monnik te worden. Aan zijn vertrek gaat een hele juridische procedure vooraf, die zich concentreert rond de vraag of Giel deze beslissing zelf heeft genomen en niet op basis van manipulatie door anderen. Inmiddels is Giel tot monnik gewijd en volgt hij verder zijn opleiding tot Tibetaans leermeester.
18
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 18
14/11/19 09:50
2 Ieder zâ&#x20AC;&#x2122;n eigen geloof! 1
Bekijk het fragment. a Som alle rationele elementen op om de vijftienjarige Giel wel of niet te laten vertrekken naar het Tibetaanse klooster in India. b Bepaal op basis hiervan je eigen mening over zijn vertrek.
2
Welke vormen van spiritualiteit ontdek je in het filmfragment?
3
Deze documentaire sluit aan bij In godsnaam, de docureeks die Annemie Struyf eerder maakte rond religies en hun beleving. Zo bezocht ze onder meer een zenboeddhistisch klooster in Japan, de Hare Krisjna-gemeenschap in Durbuy en moslimaâ&#x20AC;&#x2122;s in Senegal. De uitzending over haar verblijf in het trappistinnenklooster in Brecht was met ruim 1,3 miljoen kijkers een kijkcijfersucces. Waarom deze reeksen en vanwaar het succes?
4
Jezus is in de islam een profeet en ook Abraham of Mozes zijn belangrijke en bepalende figuren. Schept dat verwarring?
SPOOR 3
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 19
MAG HET IETS MEER ZIJN?
19 14/11/19 09:50
3 Ingetogen en mysterieus 1 In de folder van het psychiatrisch centrum van Duffel waar de kapel staat lezen we: ‘Oorspronkelijk wilde men een meer ‘aangeklede’ stille ruimte bouwen, een plaats waar men zich kon terugtrekken, mediteren, ontmoeten, lezen of tot rust komen. Naarmate men vorderde bleef er echter alleen nog een lege, stille ruimte over. Deze leegte staat voor de ultieme rust en stilte. De Cordier ziet het als een uitdaging om vanuit de stilte of vanuit het grote Niets open te staan voor rust, harmonie en vervulling. Hier kan de mens op zoek gaan naar de betekenis van het leven en zijn plaats in de wereld. Rust, stilte en afzondering kunnen helpen om gedachten te ordenen.’
Thierry De Cordier, Kapel van het Niets, Duffel, 2005
2
"Mijn kunst is doorweven van het sacrale. Ze is continu in dialoog en in tegenspraak met de christelijke symboliek. In de Kapel van het niets heb ik vooral gestreefd naar het uitvlakken en het weglaten. Ik ben geboeid door het ultieme. De witte muur staat voor de verbinding met het niet-wereldse, het allermoeilijkste. Zeg maar: de laatste vragen." Thierry De Cordier 3 a
Notre-Dame du Haut van Le Corbusier, Ronchamp, 1955
20
3 b
Kaäba in Mekka
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 20
14/11/19 09:50
3 Ingetogen en mysterieus 1
Deze ‘Kapel van het Niets’ is bedoeld als stille ruimte waar patiënten en bezoekers van het Psychiatrisch Centrum Sint-Norbertus in Duffel zich kunnen terugtrekken. Beantwoordt ze hiermee aan jouw idee van een kapel?
2
Hoe ontdek je in de uitspraak van Thierry De Cordier een hedendaagse vorm van religieus geloven?
3
Associeer de ‘Kapel van het Niets’ met de gebouwen van bron 3a en 3b. Toon gelijkenissen en verschillen aan, niet enkel in bouwstijl, ook in inspiratie.
SPOOR 3
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 21
MAG HET IETS MEER ZIJN?
21 14/11/19 09:50
TERMINUS Geloven is een werkwoord Bekijk het fragment. a
Kies enkele begrippen die het geloof van de abt van Orval, Lode Van Hecke, volgens jou het meest typeren. christelijk – diepgaand – naïef – rationeel – spiritueel – wereldvreemd
22
b
‘Van ongelovig naar gelovig’ kon een titel zijn voor dit fragment. Vind je het vreemd dat een abt zo’n grote verandering doormaakt?
c
Wat bracht die verandering precies teweeg?
d
Wat vind je inspirerend in de getuigenis van de abt van Orval?
ABDIJLAAN
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 22
14/11/19 09:50
PANORAMA Tot in de hemel
Peter Zumthor, Bruder Klaus Feldkapelle, 2007
interieur Bruder Klaus Feldkapelle
Religie: het verlangen naar het transcendente Godsdienst: een bepaalde geloofstraditie die mensen verbindt in hun verhouding tot God Geloof: antwoord op godsopenbaring Vind deze drie ingrediĂŤnten terug in de Bruder Klaus Feldkapelle.
PANORAMA
Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 23
23 14/11/19 09:50
Wouter De Smedt Peggy Batsleer MichaĂŤl Bartels Karolien De Decker Stephanie Jame
BÄł de leerwerkboeken van Curieus vind je ook Ontdek het onlineleerplatform diddit! online materiaal op www.diddit.be. Vooraan in dit boek vind je de toegangscode, zodat je volop kunt oefenen op je tablet of computer. Activeer snel je account op www.diddit.be en maak er een geweldig schooljaar van!
ISBN 978-90-306-7656-0 564408
vanin.be
9 789030 676560
564408_01_CEP1_COV.indd 1,3 Curieus_6_00_Hfst_Abdijlaan_v5_PROEFHFST.indd 24
14/11/19 09:50