3.5 Hoe zorgt het oog voor een scherp beeld?

Uiteraard vertrekken er lichtstralen vanuit meerdere punten op een voorwerp. Er zijn dus ook meerdere beeldpunten. Samen vormen al die beeldpunten het beeld van het voorwerp.

Je merkt dat het beeld, door de breking van het licht, omgekeerd geprojecteerd wordt op het netvlies. Je hersenen zorgen er gelukkig voor dat je alles netjes rechtopstaand ziet. Het beeld in het oog wordt gevormd door het licht dat het oog binnenvalt. Het licht passeert meerdere structuren, die elk uit andere stoffen bestaan, en een bolle lens. Samen veroorzaken ze een afbuiging van de lichtstralen. Door die afbuiging van de lichtstralen verschijnt er op het netvlies een omgekeerd beeld. ` Maak oefening 27 op p. 89.

3.5 Hoe zorgt het oog voor een scherp beeld?

Wanneer je een voorwerp van dichtbij scherp ziet en je je blik daarop fixeert, blijken de voorwerpen in de verte wazig. Wanneer je je blik daarna op een voorwerp veraf richt en je ernaar blijft kijken, worden de voorwerpen dichtbij onscherp. Je kunt dus nooit tegelijk voorwerpen dichtbij en veraf scherp zien. Om telkens scherpe beelden op het netvlies te vormen van voorwerpen van verschillende afstanden, moet de ooglens zich kunnen aanpassen. Die aanpassing van de ooglens gebeurt met behulp van het straalvormig lichaam en noemen we scherpstelling of accommodatie. Accommodatie komt erop neer dat de ooglens haar kromming moet kunnen wijzigen. Het straalvormig lichaam bestaat uit een ring van spierweefsel rond de buitenrand van de iris. Daarin bevinden zich accommodatiespieren, die verbonden zijn met lensbandjes. accommodatiespier lens

iris (regenboogvlies) ©VAN IN lensbandjes

hoornvlies

Afb. 36 Straalvormig lichaam

lens lensbandjes lens lensbandjes

veraf zien dichtbij zien

De accommodatiespieren kunnen de diameter van de ooglens aanpassen, met als gevolg een verandering in de kromming van de lens. • Als de accommodatiespieren ontspannen zijn, is de lens plat en uitgerekt. • Als de accommodatiespieren opgespannen zijn, is de lens bol en ontspannen. Op die manier zorgen de accommodatiespieren ervoor dat er op het netvlies een scherp beeld terechtkomt. Daardoor kun je zowel dichtbij als veraf staande voorwerpen scherp waarnemen. ` Maak oefening 28 en 29 op p. 90.

accomodatiespier Afb. 37 Werking van straalvormig lichaam bij veraf en dichtbij zien • Als de accommodatiespieren ontspannen, neemt de diameter van de ring van spieren rond de iris toe. Er wordt aan de lensbandjes getrokken, die op hun beurt de lens plat trekken. Op die manier wordt op het netvlies een scherp beeld gevormd van voorwerpen die zich veraf bevinden. • Als de accommodatiespieren samentrekken, wordt er niet aan de lensbandjes getrokken. Ze hangen dan slap, waardoor de lenshaar natuurlijke, bolle vorm aanneemt. Op het netvlies wordt dan een scherp beeld gevormd van voorwerpen dichtbij. ©VAN IN

beeldpunten

onscherp beeld beeldpunten

Afb. 38 Afb. 39 Afb. 40 Mensen die bijziend zijn, kunnen beelden die veraf zijn niet scherp waarnemen. De lens projecteert het beeld namelijk niet op het netvlies. De beeldpunten komen vóór het netvlies terecht. Op het netvlies vormt het beeld van één punt zich als een vlek, waardoor het beeld onscherp is. Dat komt omdat de lens te bol is of het oog zelf niet rond, maar eerder langwerpig gevormd is. Door een bril met holle lenzen te dragen, kan dat verholpen worden. Die extra holle lens doet lichtstralen minder snel samenkomen. Voor mensen die verziend zijn, is het net omgekeerd. De beeldpunten worden achter het netvlies gevormd en op het netvlies vormt het beeld van één punt zich als een onscherpe vlek. De oorzaak kan zijn dat de lens onvoldoende bol is of het oog niet ‘diep’ genoeg is. Ouderdomsverziendheid is net hetzelfde, maar het heeft een andere oorzaak. Bij die mensen werken de accommodatiespieren niet meer goed en is de lens minder elastisch. De accommodatiespier trekt minder goed samen, waardoor de lens te plat blijft. Het beeld wordt dan achter het netvlies gevormd. Een bril met bolle lenzen kan helpen. De lichtstralen komen dan op een kortere afstand achter de lens samen. Astigmatisme is een aandoening waarbij het hoornvlies niet overal dezelfde kromming heeft. Sommige delen van een vlak voorwerp zie je dan scherp, andere delen niet. Als je bijvoorbeeld van een kruisje op een papier het ene streepje scherp ziet en het andere niet, dan heb je waarschijnlijk astigmatisme. Speciaal aangepaste brillenglazen, contactlenzen of een chirurgische lasercorrectie van het hoornvlies kunnen helpen.

correctie van verziendheid door bril met bolle glazen

correctie van bijziendheid door bril met holle lenzen onscherp beeld beeldpunten

VERZIENDHEID beeldpunten

BIJZIENDHEID beeldpunten

ASTIGMATISME correctie van astigmatisme door speciaal aangepaste bril

correctie van verziendheid door bril met bolle glazen onscherp beeld beeldpunten beeldpunten

correctie van bijziendheid door bril met holle lenzen onscherp beeld beeldpunten

VERZIENDHEID beeldpunten

beeldpunten onscherp beeld BIJZIENDHEID ©VAN IN tHema 01 HoofDstuk 3 67