THEMASYNTHESE

prikkel

Inwendige prikkels zoals: • de verandering van concentratie van een stof, • een neurale prikkel.

receptor

geleider effector reactie De receptorcellen zijn kliercellen die in groepjes voorkomen, de endocriene klieren. Ze scheiden hormonen af. Voorbeelden van endocriene klieren in het menselijk lichaam zijn: • de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier, • de hypofyse, • de schildklier, • de bijnieren, • de teelballen en eierstokken, • de thymus. De receptorcellen meten voortdurend de concentratie van belangrijke stoffen. De gemeten waarde wordt voortdurend vergeleken met een gewenste waarde. Sommige receptorcellen detecteren neurale prikkels. Het geproduceerde hormoon treedt op als geleider. Hormonen zijn signaalstoffen die: • geproduceerd worden als antwoord op een inwendige prikkel; • gemaakt worden in het lichaam zelf; het zijn dus lichaamseigen stoffen; • gemaakt worden in endocriene klieren (in het regelsysteem de receptorcellen); • via de bloedbaan over grote afstanden verspreid worden; • enkel cellen activeren als die beschikken over passende receptormoleculen; • een andere endocriene klier aan het werk zetten of bij een effector een reactie uitlokken. Een hormoon vormt daarmee een schakel tussen receptor en effector. De effectoren zijn doelcellen. Ze kunnen reageren op een specifiek hormoon omdat een doelcel een passend receptormolecule bevat. De effectoren kunnen exocriene klieren zijn, maar ook andere groepen cellen. Endocriene klieren en hun hormonen zijn erop gericht effectoren aan het werk te zetten als reactie op een verstorende inwendige prikkel. Negatieve terugkoppeling is een regeling waarbij het resultaat van een proces datzelfde proces afremt. Uiteindelijk wordt de gewenste concentratie van een stof bereikt. Functie van het hormonale stelsel Het hormonale stelsel regelt de samenwerking tussen endocriene klieren, hun hormonen en hun doelcellen. Zo coördineert het hormonale stelsel de werking van verschillende organen en weefsels. Dankzij die coördinatie kan je lichaam voor tal van parameters tot een evenwicht of homeostase komen. Daardoor blijft je lichaam optimaal functioneren, ook als de omstandigheden verstoord worden. Vaak werken het hormonale stelsel en het zenuwstelsel samen om de homeostase te bereiken. Om samen te werken kunnen endocriene klieren van het hormonale stelsel door het zenuwstelsel geactiveerd worden.

©VAN IN

BEKIJK DE KENNISCLIP

Endocriene klieren Exocriene klieren

Klieren zijn opgebouwd uit kliercellen. De kliercellen scheiden stoffen uit.

kliercel

hormoon afscheiding van hormoon haarvat Endocriene klieren produceren hormonen. Ze bouwen die hormonen zelf op en scheiden die uit. Het uitscheiden van de hormonen noemen we secretie.

Endocriene klieren worden omgeven door haarvaten en geven de secreten rechtstreeks af aan de bloedbaan. Exocriene klieren kunnen zelf stoffen produceren, zoals afbraakstoffen voor de spijsvertering. Het zijn secreten. Exocriene klieren kunnen ook stoffen uit de bloedbaan opnemen en die uitscheiden, zoals zweetklieren. Dat proces heet excretie.

In het regelsysteem fungeren endocriene klieren als receptoren. Ze detecteren een verandering in concentratie van belangrijke stoffen en geven daardoor hormonen af aan de bloedbaan. Endocriene klieren kunnen ook reageren op neurale prikkels. Exocriene klieren geven stoffen af aan het uitwendig milieu, zoals de oppervlakte van de huid of de oppervlakte van delen van het spijsverteringsstelsel. De excretie gebeurt via een afvoergang.

In het regelsysteem fungeren exocriene klieren als effectoren: ze kunnen reageren op signalen afkomstig van het zenuwstelsel. Sommige exocriene klieren, zoals talgklieren en melkklieren, reageren op hormonen. ©VAN IN