Mavo & ik 5 - extra dossier Verkiezigen

Inkijkexemplaar@VANIN

ODOSSIER VERKIEZINGEN 2024

Inleiding

Er is altijd heel wat te doen rond verkiezingen. Wanneer je naar televisie of op sociale media kijkt, weet je dan ook meteen of er verkiezingen aankomen. En dat is eigenlijk niet zo abnormaal: de verkozen leiders nemen beslissingen die elk van ons aanbelangen, of het nu om wereldleiders gaat aan de andere kant van de wereld of om een burgemeester van een dorp. Door te stemmen heb je inspraak in wat er wordt beslist. Dat is een voorrecht, want niet overal ter wereld houden leiders van de mening van het volk.

Kiezen op wie je gaat stemmen, is echter niet gemakkelijk. Er zijn heel wat partijen met elk verschillende standpunten.

Op een correcte manier stemmen… hoe doe je dat eigenlijk? Met dit dossier helpen we jou al een heel eind op weg.

OPDRACHT 1: Bestuursvormen

Wanneer de stem van het volk telt, spreken we van een democratie. Voor ons lijkt dat heel vanzelfsprekend, maar in heel wat landen wordt op een andere manier bestuurd.

1 Verschillende bestuursvormen

a Noteer deze omschrijvingen van bestuursvormen op de juiste plaats in de tabel. Kies uit:

Het hoogste gezag is gebaseerd op een godsdienst.

De koning heeft alle macht.

De president verbiedt andere partijen.

De staatspartij benoemt alle machthebbers. Een president wordt verkozen.

De koning deelt de macht met het parlement.

Inkijkexemplaar@VANIN

3

systeem

4 Iran Theocratie

5 België Parlementaire monarchie

Inkijkexemplaar@VANIN

6 Saudi-Arabië Absolute monarchie

b Schrijf de cijfers van de landen op de juiste plaats op de wereldkaart. Gebruik het internet of Google Maps als hulpmiddel.

2 België : een parlementaire monarchie

België is een parlementaire monarchie. Dat is een samensmelting van twee begrippen: het parlement en de erfelijke monarchie. Wat betekenen ze? Zoek het op.

– Parlement:

– Erfelijke monarchie:

Bekijk de video en ontdek wat de koning van België en de wetgevende macht doen. Vind je dat de koning nuttig werk doet? Zouden we zonder een koning kunnen? Kan de koning politieke macht uitoefenen?

VIDEO: DE KONING

OPDRACHT 2: Welke partijen en politici ken je al?

Ongetwijfeld heb je al van enkele politieke partijen en politici gehoord.

a Welke partijen of politici ken je al?

- Houd samen met je buur een korte brainstorm en noteer de partijen en politici die in je opkomen in de tabel.

- Zoek vervolgens bij elke politicus/partij die je hebt gevonden twee standpunten van die politicus of partij over een bepaald onderwerp.

Politieke partij of politicus: Onderwerp: Politieke partij of politicus: Onderwerp: Politieke partij of politicus: Onderwerp: Politieke partij of politicus: Onderwerp:

Standpunt 1

Standpunt 2

b Ben je het eens of oneens met de standpunten van de politici/partijen die je hebt opgezocht?

– Praat erover met een klasgenoot.

– Verduidelijk ook waarom je het eens of oneens bent met die standpunten.

c Misschien kreeg je ook al wel eens een bericht of een voorstel op je sociale media om een politicus te volgen.

– Welke van de partijen/politici ken je van sociale media?

– Lees het artikel. Kun je jouw sociale media terugvinden bij de meeste gebruikte sociale media van politieke partijen in de tabel?

OPDRACHT 3: Wanneer moet je gaan stemmen?

Inleiding

Binnenkort ga je misschien stemmen. Op 9 juni 2024 zijn er verkiezingen voor het Europees, federaal (= voor heel België) en Vlaams parlement. Op 13 oktober 2024 ga je stemmen voor de gemeente/stad. Het zal trouwens niet de laatste keer zijn dat je gaat stemmen, want in een democratie kiest het volk om de zoveel jaar nieuwe volksvertegenwoordigers.

Verkiezingen

Op de tijdslijnen zie je wanneer er de komende jaren in België verkiezingen zullen zijn op de verschillende bestuursniveaus.

2024

Inkijkexemplaar@VANIN

2029

Europese verkiezingen

Federale verkiezingen

Vlaamse verkiezingen

Stad/Gemeente

2034

2039

2036

a Noteer voor elk bestuursniveau of er om de vijf of zes jaar verkiezingen plaatsvinden.

Bestuursniveau Verkiezingen om de 5 of 6 jaar?

Europees

Federaal

Vlaams

Stad/gemeente

b Het staat niet 100 % vast dat we in de toekomst in de afgesproken jaren naar de stembus zullen gaan om een federale regering te kiezen. Bekijk het filmpje van hoe het met de federale regering Michel I afliep.

– Het filmpje begint met een mededeling van de toenmalige eerste minister: Charles Michel. Wat gaat hij doen?

– Wanneer belandt de regering van Michel I in lopende zaken?

2042

– O ver welke drie zaken kan een regering in lopende zaken nog beslissen?

Inkijkexemplaar@VANIN

– Als de koning het ontslag aanvaardt, zijn er twee mogelijkheden. Welke zijn dat?

1

2

– Waren er vervroegde verkiezingen in 2019? Waarom (niet)?

OPDRACHT 4: Op welke partijen kun je stemmen? V

Inleiding

Op wie je kunt stemmen, hangt af van heel wat verschillende dingen. Sommige mensen stemmen op een bepaalde persoon omdat ze die kennen vanop de televisie of sociale media. Anderen stemmen op een bepaalde politieke partij omdat ze zich kunnen vinden in de ideologie van die partij.

1 Ideologieën

Een ideologie kun je het best omschrijven als een verzameling van ideeën over mensen en de maatschappij. Meestal wordt die ideologie samengevat in één enkel woord.

a Lees aandachtig dit overzicht van de grootste ideologieën van ons land.

Liberalisme

Deze ideologie wil zo veel mogelijk vrijheid van het individu, zolang die de vrijheid van de anderen niet beperkt. Persoonlijke vrijheid van denken en van mening zijn belangrijk. Er is ook een maximale vrijheid van handel en economie: regeltjes zijn daar enkel nodig als het echt niet anders kan. Iedereen is vrij om te ondernemen en te handelen met wie dan ook ter wereld.

Christendemocratie

Deze ideologie is gebaseerd op christelijke, eerder traditionele waarden zoals samenhorigheid, een hechte gemeenschap met veel zorg voor elkaar en het gezin. Persoonlijke vrijheden zijn minder belangrijk dan het grotere geheel.

Nationalisme

Het nationalisme stelt dat elk volk recht heeft op een eigen staat. Volgens nationalisten hoort een volk bij elkaar op basis van een gemeenschappelijke taal, godsdienst en een gemeenschappelijk verleden. Binnen het nationalisme zijn er verschillende strekkingen. Gematigde nationalisten willen hun eigen land en cultuur promoten, terwijl extreme nationalisten alle vreemde invloeden uit hun land willen weren.

Nationalisme

Extreem nationalisme

Socialisme

Socialisten streven naar een maatschappijvorm met gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en solidariteit met de zwakkeren. Een sterke staat moet er volgens de socialisten voor zorgen dat de welvaart wordt verdeeld zodat niemand achterblijft. De burgers moeten maximaal beschermd worden tegen werkloosheid en tegenslagen zoals ziekte en uitbuiting.

Eigentijds communisme

Puur communisme bestaat niet in België, maar er bestaat wel een eigentijdse communistische ideologie. Die stelt dat de staat de rijken moet belasten door een vermogensbelasting te heffen en de rijkdom moet herverdelen zodat er zo veel mogelijk gelijkheid is. Het eigentijds communisme hecht veel belang aan arbeidersverenigingen, de zorgsector en solidariteit.

Weetje

In het verleden streefden communisten naar een klasseloze maatschappij waarin alle productiemiddelen, zoals fabrieken, eigendom van de staat waren. Communistische partijen vonden ook dat er maar één partij kon bestaan, namelijk de communistische partij. De geschiedenis leert ons echter dat communistische systemen er niet in slaagden welvaart voor de hele bevolking te brengen.

Ecologisme

In deze ideologie staat de natuur centraal. Een mens kan zich pas volop ontplooien in een wereld waarin de natuur wordt gerespecteerd. Een proper milieu, recycleren, duurzame energiebronnen, een stad met ruimte voor de mens en respect voor dieren zorgen voor kwaliteit van leven. De wereld en de natuur is van iedereen; volgens ecologisten moet er dan ook meer wereldwijde solidariteit zijn.

b Lees deze standpunten. Schrijf de letter van elk standpunt naast de juiste ideologie uit opdracht a.

A Vlaanderen moet zich geleidelijk aan losmaken van Wallonië, zodat er binnen afzienbare tijd een definitieve splitsing komt tussen beide landsdelen.

B Auto’s moeten parkeren aan de rand van de stad. Binnen de stad verplaatst iedereen zich zo veel mogelijk met het openbaar vervoer of de fiets.

C Een poetsvrouw moet evenveel verdienen als een fabrieksdirecteur.

D Ondernemers moet men niet te veel belasten, ze zorgen ervoor dat de economie draait.

E Er moet een volledige migratiestop komen en alle illegalen moeten terug naar hun eigen land.

F In elke gemeente moet een bankautomaat komen.

G Mensen die in armoede leven moeten aan werk geholpen worden zodat ze vooruit geraken.

2 Politieke partijen en hun ideologie

Nu je de verschillende ideologieën kent, kun je ze misschien al linken aan de overeenkomstige partij. In sommige namen van partijen zit namelijk ook hun ideologie vervat of een verwijzing ernaar.

a Noteer bij het logo van elke partij de letter van de correcte ideologie.

b Schrijf bij elke partij waar het logo precies naar verwijst. Als de partijnaam geen afkorting is, zoek dan op waar de naam vandaan komt of waar hij voor staat. Tip: neem een kijkje op de website van de politieke partij in kwestie.

A Socialisme

B Ecologisme

C Eigentijds communisme

D Liberalisme

E Ex treem nationalisme

F Christendemocratie

G Nationalisme

Weetje

Niet elke partij is in één ideologie te vatten. De verschillende partijen worden meestal ingedeeld volgens hun hoofdideologie. Dat is de ideologie waar een politieke partij de meeste aandacht aan besteedt. Naast hun bekommernis voor de sociaal zwakkeren, besteedt de partij Vooruit bijvoorbeeld ook aandacht aan de natuur en het milieu. De N-VA is nationalistisch, maar economisch liberaal terwijl de partij Groen ook opkomt voor de zwakkeren in de samenleving.

Inkijkexemplaar@VANIN

3 Rechts of links?

Om een indeling van de politieke partijen te maken, worden ook de termen ‘links’ of ‘rechts’ gebruikt. Linkse partijen zijn partijen die willen dat de staat zo veel mogelijk voor de mensen zorgt. Rechtse partijen vinden dan weer dat elke individuele burger zo veel mogelijk voor zichzelf moet zorgen, zonder al te veel inmenging van de staat.

Sommige partijen hebben extreemlinkse of extreemrechtse standpunten, terwijl centrumpartijen meer naar het centrum neigen. Die partijen noemen we dan centrumlinks of centrumrechts.

a Verklaar de vette woorden in deze zinnen. Je kunt de betekenis van het woord opmaken uit de context van de zin, de woordbouw of de woordfamilie.

1 L inkse partijen zijn doorgaans progressief en willen dat de samenleving zich aanpast aan nieuwe en vooruitstrevende ideeën.

2 Sociale zekerheid zorgt ervoor dat mensen die plots werkloos of ziek worden, niet zonder inkomen vallen.

3 Rechtse partijen zijn vaak conservatief van aard. Ze hechten waarde aan traditie, stabiliteit en het behouden van bestaande gewoontes in de samenleving.

4 L iberale partijen zijn voor een vrijemarkteconomie waarbij bedrijven zo veel mogelijk vrijheid krijgen om hun producten te produceren en verkopen.

5 Rechtse partijen zijn voor een nultolerantiebeleid, waarbij elke gevangenisstraf moet worden uitgezeten.

6 L inkse partijen zetten zich in voor een inclusief beleid waarbij onder meer mensen met een handicap vlotte toegang hebben tot het openbaar vervoer.

7 Mobiliteit staat hoog op de agenda van ecologische partijen: ze streven ernaar dat iedereen zich op een veilige en milieuvriendelijke manier kan verplaatsen.

CHATBOX

8 Progressieve partijen pleiten voor zelfbeschikkingsrecht, waarbij elk individu in volle vrijheid kan beslissen over euthanasie.

b Situeer de zeven grote Vlaamse partijen op de as.

Inkijkexemplaar@VANIN

extreemlinkslinks centrumlinks centrum centrumrechts rechtsextreemrechts

Bekijk de video en ga na of je de partijen op de juiste plaats hebt gezet. Bespreek daarna waarom het niet altijd gemakkelijk is om partijen links of rechts te plaatsen.

Weetje

In het Europees Parlement spreken we van fracties. Dat is een samenwerking van Europese politici die dezelfde politieke ideeën delen. Want ook op Europees niveau is er sprake van socialistische, groene, liberale, linkse en conservatieve partijen. Een politicus van de partij Vooruit die opkomt bij de Europese verkiezingen, zal in het Europees Parlement zetelen bij de fractie ‘Partij van Europese socialisten’. Een politicus van NV-A zetelt dan weer bij de fractie ‘Europese conservatieven en hervormers’.

c Onze spilfiguren zitten met enkele concrete bekommernissen over maatschappelijke thema’s en vragen zich af welke politieke partijen duidelijke standpunten innemen over hun vragen.

- Zoek bij elke situatie van een spilfiguur het standpunt erover van twee verschillende politieke partijen.

- Wissel per spilfiguur van partij. Je mag dus niet dezelfde twee partijen gebruiken voor de situatie van de eerste spilfiguur én die van de tweede spilfiguur.

Waar zit deze spilfiguur mee?

Julan

Marieke

Ik heb twee papa’s als ouder. Ik ben in deze situatie opgegroeid en heb er geen probleem mee. Ik vraag me af of er politieke partijen zijn die een standpunt innemen over relaties van twee personen met hetzelfde geslacht of adoptie door personen van hetzelfde geslacht.

Mijn zus heeft een beperking, waardoor ze veel zorg nodig heeft. Daardoor kan mijn moeder niet werken en heeft ons gezin het vaak financieel moeilijk. Ik droom van een wereld waarin er meer zorg gedragen wordt voor mensen die het moeilijk hebben en waarin net die mensen of gezinnen meer steun krijgen.

Welke twee partijen nemen een duidelijk standpunt in over dit thema?

VIDEO: POLITIEK LINKS OF RECHTS

Waar zit deze spilfiguur mee?

Jack

Elena

Lotte

Mila

Ik heb het moeilijk met de harde taal van sommige politici die beweren dat ze alles gaan veranderen. Ik ben eigenlijk best gelukkig dat ik in België leef en wil niet zoveel verandering. Wat denken onze politieke partijen daarover?

Wie is er voor of tegen België? Wie wil iets aan ons land veranderen?

Wanneer ik erover nadenk hoe hard mijn ouders moeten werken om de eindjes aan elkaar te knopen, word ik kwaad omdat heel wat politici veel verdienen terwijl sommige nooit in het parlement komen. Daar moeten politieke partijen toch iets aan doen? Je kunt toch zomaar niet afwezig blijven in het parlement als je verkozen bent?

Ik wil dat er thuis bewuster eten wordt gekocht. Ik wil vanaf nu zo veel mogelijk fairtrade voedsel kopen omdat ik vind dat de boeren in ontwikkelingslanden worden uitgebuit.

Ik heb een tante die ongeneeslijk ziek is en erg veel pijn lijdt. Tante wil dat er een eind aan komt en kiest voor euthanasie: ze gaat zelf, onder begeleiding van een arts, haar leven beëindigen. Ik ben er verdrietig om, maar ik snap tante wel.

Daarom wil ik weten wat het standpunt van politieke partijen over euthanasie is.

Adila

Welke twee partijen nemen een duidelijk standpunt in over dit thema?

Inkijkexemplaar@VANIN

Een vriendin van me mag haar hoofddoek niet dragen op school. Ik vind dat onterecht, want ook zij heeft recht op vrije meningsuiting en vrijheid van godsdienst.

4 Zelf een politieke partij oprichten

Soms zie je op een kiesbrief wel eens een partij staan waar je nog nooit van hebt gehoord. Bij elke verkiezingen duiken zulke nieuwe partijen op. De meeste van deze partijen halen de kiesdrempel niet en zetelen dan ook nooit in het parlement. De kiesdrempel bepaalt namelijk dat een partij minstens 5 % van de stemmen moet halen in de regio waar de verkiezingen gehouden worden. Haalt de partij dat percentage niet, dan tellen de stemmen voor die partij niet mee.

Wist je trouwens dat je zelf ook een politieke partij kunt oprichten? Moeilijk is dat eigenlijk niet. Eerst stel je een kandidatenlijst op, waarbij je er rekening mee houdt dat er evenveel mannen als vrouwen in je partij zitten. Dan stel je een voordrachtsakte op met de naam van je partij en de gegevens van je kandidaten. En vervolgens verzamel je voldoende handtekeningen van mensen die op je partij willen stemmen. Je voordrachtsakte moet ondertekend worden: ofwel door een bepaald aantal kiezers, ofwel door een aantal raadsleden (bijvoorbeeld voor de gemeenteraadsverkiezingen) of parlementsleden. Het aantal kiezers, raadsleden of parlementsleden dat zijn handtekening moet zetten, hangt af van het aantal inwoners van de kieskring.

Richt je eigen partij op! Volg daarvoor het stappenplan.

Stap 1: Denk na over drie thema’s die voor jouw partij belangrijk zijn. Kies uit deze thema’s:

werk – economie – veiligheid – migratie – milieu – sociale zekerheid – pensioenen –jongeren – onderwijs – armoede – dierenwelzijn – sport – gezin – cultuur – Vlaanderen –wonen – landbouw

Stap 2: Noteer bij elk thema drie standpunten van jouw partij.

Stap 3: Verzin een naam voor jouw politieke partij. Let erop dat de naam van je partij de ideologie ervan uitdraagt. Een creatieveling kan een passend logo maken, of je vraagt het aan ChatGPT. Zorg er in elk geval voor dat het logo bij je partij past.

Stap 4: Vergelijk jouw partij met die van je klasgenoten. Delen jullie dezelfde zorgen? Zien jullie dezelfde problemen? Op welke manier lossen jullie problemen op? Hebben jullie dezelfde ideologie?

Mijn partij: Logo

Standpunt 1:

Thema 1:

Thema 2:

Thema 3:

Standpunt 2:

Standpunt 3:

Standpunt 1:

Standpunt 2:

Standpunt 3:

Standpunt 1:

Standpunt 2:

Standpunt 3:

Weetje

Voornamelijk op het gemeentelijk niveau vind je namen van partijen die je wellicht weinig zeggen. Dat komt omdat in kleinere gemeenten niet altijd alle partijen opkomen, of omdat lokale politici minder voeling hebben met de programmapunten of ideologieën van grote partijen. Vaak wordt dan een nieuwe, gemeentelijke partij opgericht die tegemoetkomt aan de noden van de lokale burgers. Vaak komt ook de huidige burgemeester op met een eigen lijst. Die wordt dan niet zelden ‘Lijst van de burgemeester’ genoemd en kan bestaan uit kandidaten van verschillende partijen die samen het huidige bestuur vormen en dat nog een keertje willen overdoen.

Inkijkexemplaar@VANIN

OPDRACHT 5: Hoe moet je geldig stemmen? V

Inleiding

Het woord ‘stemmen’ is ondertussen al een aantal keren vermeld. Maar wanneer de dag van de verkiezingen aanbreekt, hoe pak je het dan concreet aan? In deze opdracht leer je correct stemmen.

Stemmen

a Lees eerst deze stellingen en bespreek met je klasgenoten of ze juist of fout zijn. Maak daarna oefeningen b en c. Corrigeer ten slotte de stellingen waar nodig.

Stellingen

1 De dag van de verkiezingen kan ik lekker chillen in plaats van naar het kiesbureau te gaan.

2 Ik hoef de kiesbrieven niet in te vullen.

3 Als ik zelf niet naar het kiesbureau kan gaan wegens ziekte, kan ik iemand anders sturen.

Juist Fout

4 Ik kan in mijn gemeente op twee verschillende partijen stemmen.

5 Ik kan op meerdere personen stemmen binnen een lijst.

6 Ik moet voor elk bestuursniveau op dezelfde partij stemmen.

V

b In België is er opkomstplicht. Dat betekent dat je op een bepaalde dag naar het stembureau moet gaan. Maar wat je in het stemhokje doet, dat beslis je nog steeds zelf. Je kunt bijvoorbeeld blanco stemmen, wat wil zeggen dat je niets invult. Dat is ook mogelijk met de computer. Er is in België immers geen stemplicht, enkel een opkomstplicht.

Weetje

Als je niet zelf naar het stembureau kunt gaan, bijvoorbeeld omdat je ziek bent of omdat je moet studeren voor je examens, kan je iemand een volmacht geven. Die kan dan in jouw plaats stemmen. Dat moet wel vooraf gebeuren via een officiële procedure op het gemeentehuis.

Lees het artikel en ontdek wat er gebeurt als je niet komt opdagen.

In België ben je dus verplicht om te gaan stemmen, omwille van de opkomstplicht. Maar voor de gemeenteraadsverkiezingen in oktober is dat niet langer het geval. Wie geen zin heeft om te gaan stemmen, kan die dag rustig thuisblijven.

Wat vind jij? Zou iedereen verplicht moeten zijn om te gaan stemmen? Of zou je toch eerder alleen maar willen stemmen als je er zin in hebt?

c Elke volwassen burger in ons land krijgt precies één stem. Dat wil niet zeggen dat je op maar één kandidaat of partij mag stemmen per lijst. Er zijn meerdere mogelijkheden. Heb je al gehoord van een lijststem en een naamstem? Bekijk de video en ontdek het verschil.

Inkijkexemplaar@VANIN

Weetje

Als je met potlood op papier stemt, moet je netjes het bolletje inkleuren en is het bijvoorbeeld niet toegestaan om op je papier een tekening te maken. Of om een slogan te schrijven waarmee je jouw mening over de verkiezingen duidelijk maakt. Dan wordt jouw stemformulier namelijk ongeldig. ARTIKEL:

OPDRACHT 6: Wat gebeurt er na de verkiezingen?

Inleiding

Al op de dag van de verkiezingen weet je welke partijen het goed hebben gedaan. Hoeveel stemmen ze hebben behaald, wordt in procenten uitgedrukt. Maar tegelijkertijd spreekt men ook over het aantal zetels dat ze hebben. Dat mag je vrij letterlijk nemen, want het parlement bestaat nu eenmaal uit een beperkt aantal zitjes waarin de verkozen politici plaatsnemen.

Een regering vormen

Om een regering te vormen, maken verschillende partijen samen een coalitie. Dat zijn verschillende politieke partijen die samen een meerderheid vormen: dat betekent dat ze samen minimaal de helft van het aantal zetels in het parlement veroverd hebben; plus één zetel extra. De partijen die niet deelnemen aan de regering vormen de oppositie.

a Zoek op internet hoeveel zetels er zijn in het federaal en in het Vlaams parlement.

Federaal parlement

Totaal aantal zetels:

Aantal zetels nodig voor een meerderheid:

Vlaams parlement

Totaal aantal zetels:

Aantal zetels nodig voor een meerderheid:

b O ver welke onderwerpen beslissen de kamer van volksvertegenwoordigers (= federaal parlement in België) en het Vlaams parlement (Vlaanderen)?

Zoek op en noteer de bevoegdheid in de correcte kolom.

onderwijs – defensie – energie – justitie – cultuur – financiën – sociale zaken – volksgezondheid –binnenlandse zaken – welzijn en volksgezondheid – mobiliteit

Federaal parlement

Inkijkexemplaar@VANIN

Vlaams parlement

c De dag na de verkiezingen begint men met het vormen van een nieuwe regering. Daarbij trachten enkele politieke partijen om samen een meerderheid te vormen.

Zet de stappen die bij het vormen van de federale regering worden gevolgd in de juiste volgorde.

De koning duidt op basis van de informatie van de informateur een formateur aan, die als taak heeft om een regering te vormen. Meestal is de formateur de persoon die eerste minister wordt.

De dag na de verkiezingen biedt de huidige regering zijn ontslag aan bij de koning. De huidige regering blijft nog de lopende zaken behandelen.

Nadat de koning de belangrijkste figuren heeft gehoord, stelt hij een informateur aan. Dat is een bekende politieke figuur, bijvoorbeeld een voormalige minister, die informatie verzamelt bij verschillende partijen en nagaat hoe een meerderheid gevormd kan worden.

De formateur moet samen met de partijen die een meerderheid vormen een regeerakkoord opmaken. Daarin komen de programmapunten van de partijen die de regering zullen vormen voor. Het is het streefdoel van de regering om het regeerakkoord uit te voeren tijdens hun regeerperiode.

Inkijkexemplaar@VANIN

Na de eedaflegging stellen de nieuwe ministers een regeringsverklaring op. Daarin staan de krachtlijnen van het regeerakkoord. De regeringsverklaring wordt voorgelezen in het parlement. Wanneer de regering het vertrouwen krijgt, wordt het regeerakkoord uitgevoerd over een periode van vijf jaar.

Na het ontslag ontvangt de koning eerst de belangrijkste politieke figuren, zoals de partijvoorzitters en de voorzitter van het parlement, en kijkt hoe een nieuwe regering gevormd kan worden.

Wanneer de partijen van de meerderheid het regeerakkoord aanvaarden, onderhandelen ze over de ministerportefeuilles. Na het slagen van die onderhandelingen gaan ze naar de koning, die de ministers benoemt waarna die de eed afleggen bij de koning.

d Je hoort vaak dat een regering best een ‘comfortabele meerderheid’ heeft. Wat wordt daarmee bedoeld? Zoek op.

Weetje

De Belgische regeringsvorming van 2010-2011 duurde 541 dagen: een absoluut record waarmee België het Guinness Book of Records haalde. Die hele tijd bestuurde de regering-Leterme II het land, als regering van lopende zaken. Pas op 6 december 2011 legde de regering-Di Rupo de eed af, anderhalf jaar na de verkiezingen dus!

OPDRACHT 7: Doe de stemtest U

Inleiding

Door alles wat je in dit dossier hebt geleerd, heb je misschien al een goed idee op welke partij je wilt stemmen. Heb je toch nog geen idee, dan is een stemtest maken een goed idee. Bovendien helpt die tool jou om een klare kijk op jouw keuze te krijgen of om jouw laatste twijfels uit de wereld te helpen.

1 Doe de stemtest

De weken en maanden voor de verkiezingen kun je heel wat onlinestemtesten vinden. Zoek er enkele op internet en doe voor zowel de Vlaamse als de federale regering een stemtest. Wanneer je een stelling niet begrijpt, vraag dan je leerkracht om hulp.

a Had je verwacht dat je bij deze partij zou uitkomen?

b Is het dezelfde partij als de partij die je bij het begin van dit dossier in gedachten had?

c Ga je het resultaat van deze stemtest volgen als je gaat stemmen?

Inkijkexemplaar@VANIN

d Was het nuttig om een stemtest te doen?

2 Stel zelf een coalitie samen

Als de zetelverdeling bekend is, kun je op internet websites vinden waarmee je zelf een regering kunt samenstellen. Maar je kunt op voorhand ook al eens nagaan welke partijen volgens jou goed bij elkaar passen.

Let op! Om een federale regering te vormen moeten er ook Waalse partijen in de coalitie zitten. Om te weten welke Waalse partijen je best kiest voor jouw coalitie, is het van belang om te weten dat de meeste Vlaamse partijen een Waalse zusterpartij hebben, een politieke partij met dezelfde ideologie.

a Verbind de Vlaamse partijen met hun Waalse zusterpartij.

b Waarom is het met Vlaams-nationalistische partijen extra moeilijk om een federale regering te vormen?

Duid aan of je de volgende vaardigheden goed beheerst of dat het nog beter kan.

Checklist

Ik kan een aantal voorbeelden geven van verschillende bestuursvormen in verschillende landen.

Ik kan uitleggen welke bestuursvorm België heeft.

Ik kan het. Hier kan ik nog groeien.

Inkijkexemplaar@VANIN

Ik kan per bestuursniveau uitleggen wanneer de volgende verkiezingen zijn. ¨¨

Ik kan uitleggen wat een politieke ideologie is en de grote ideologieën in de Belgische politiek uitleggen.

Ik kan de logo’s van de grote Vlaamse politieke partijen herkennen en de hoofdideologie uitleggen.

Ik kan het verschil uitleggen tussen (extreem)rechtse, (extreem)linkse en centrumpartijen.

Ik kan een kiesbrief correct invullen. ¨¨

Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen de regering en de oppositie in het parlement.

Ik kan voorbeelden geven van drie Vlaamse en drie federale bevoegdheden. ¨¨

Ik kan uitleggen hoe een federale regering wordt gevormd. ¨¨

Ik kan een stemtest opzoeken en invullen. ¨¨

Ik kan uitleggen waarom het belangrijk is om jezelf te informeren over de stem die je wilt uitbrengen.

Woord Verklaring

In je eigen woorden de absolute monarchie

De bestuursvorm waar alle macht bij de koning ligt het bestuursniveau

Een onderdeel van een federale staat waar beslissingen worden genomen die gelden voor bepaalde delen van de staat

de bestuursvorm De manier waarop een land wordt bestuurd blanco stemmen Niets invullen of aanvinken op een kieslijst de centrumpartij De partij die zowel gematigd linkse als gematigd rechtse standpunten in haar programma heeft de coalitie Een politiek bondgenootschap conservatief Behoudsgezind, gericht op traditionele waarden de eenpartijstaat De bestuursvorm waarbij de staatspartij alle machthebbers benoemt

de erfelijke monarchie

het Europees parlement

de extreemlinkse partij

Inkijkexemplaar@VANIN

De koning/koningin erft zijn/haar macht.

Het parlement dat wetten maakt en stemt. Die wetten gelden voor de landen van de Europese Unie.

De partij die economische gelijkheid wil bereiken door de winst van de rijken te herverdelen de extreemrechtse partij

het federaal parlement

De partij die het eigen volk, orde en sterke leiders promoot

Het parlement dat wetten maakt en stemt. Die wetten gelden voor het hele Belgische grondgebied. de formateur De persoon die als taak heeft om de regering te vormen de (Europese) fractie

De samenwerking van Europese politici die dezelfde politieke ideeën delen de hoofdideologie

De belangrijkste ideologie uit de veelheid van ideeën waar een politieke partij voor staat

de ideologie De verzameling van ideeën over mensen en de maatschappij

het inclusieve beleid

Het beleid dat als doel heeft dat iedereen als volwaardig wordt beschouwd en dat niemand wordt gediscrimineerd op basis van bijvoorbeeld gender, huidskleur, beperkingen, religie

de informateur Een bekende politieke figuur die de koning inlicht over de verkiezingsresultaten de lijststem Wanneer je op de volledige lijst stemt en niet op namen

Woord Verklaring

de linkse partij De partij die streeft naar sociale gelijkheid en solidariteit en die vernieuwend is op het gebied van maatschappelijke thema’s

de meerderheid Het aantal politieke partijen dat samen (of in extreme gevallen alleen) meer dan de helft van de stemmen heeft gehaald

de ministerportefeuille

Het beleidsterrein van de minister, de aan een minister opgedragen taak

de mobiliteit Alles wat te maken heeft met verplaatsingen en vervoersmiddelen

de naamstem Wanneer je op een specifieke kandidaat van een lijst stemt

het nultolerantiebeleid

Een beleid waarbij alle vormen van criminaliteit, hoe klein ook, worden bestraft

de opkomstplicht De verplichting om op de dag van de verkiezingen naar het stembureau te gaan

de oppositie De politieke tegenstanders van het huidige bestuur

de parlementaire monarchie

de (politieke) zetel

De bestuursvorm waarbij een koning de macht deelt met het parlement

De plaats in een bestuursniveau zoals het Vlaams of federaal parlement

progressief vernieuwend, vooruitstrevend

de rechtse partij De partij die individuele vrijheid, de vrije markt en traditionele waarden belangrijk vindt

het regeerakkoord

de regeringsverklaring

Het document waarop de programmapunten staan die een regering wil verwezenlijken

Het document met de krachtlijnen van het regeerakkoord. Het document wordt in het parlement voorgelezen bij de aanvang van een regeringsperiode.

de republiek De bestuursvorm waarbij een president wordt verkozen het semipresidentieel systeem

de sociale zekerheid

In je eigen woorden

Inkijkexemplaar@VANIN

De bestuursvorm waarbij de president andere partijen verbiedt

Het maatschappelijk vangnet dat een inkomen en verzorging garandeert voor mensen die dat tijdelijk of blijvend niet zelf kunnen doen

de stemplicht De verplichting om een stem uit te brengen de theocratie De bestuursvorm waarbij het hoogste gezag van God komt

het Vlaams parlement

de voordrachtsakte

de vrijemarkteconomie

Het parlement dat wetten maakt en stemt. Die wetten gelden voor het grondgebied Vlaanderen.

Het document waarmee nieuwe politieke kandidaten voor de gemeente worden voorgedragen

De manier van handelen waarbij ondernemers weinig rekening moeten houden met regels van de overheid

Woord Verklaring

In je eigen woorden het zelfbeschikkingsrecht Het recht om eigen keuzes te maken

de zusterpartij De partij uit een ander landsgedeelte die dezelfde ideeën deelt

Inkijkexemplaar@VANIN

Inkijkexemplaar@VANIN

Inkijkexemplaar@VANIN

Dominiek Stoop