Vraag 8
Helpt een bril als je ziende blind bent?
Herhaling: kenmerken poëzie
In een toets wiskunde kreeg je deze opdracht: ontbind 5 – 20 y² in factoren. Je kon de oefening niet oplossen. Waarom niet? Omdat je niet zag dat je 5 eerst moest afzonderen om zo tot het resultaat 5(1 – 2y)(1 + 2y) te komen. Zo is het ook met poëzie. Zien is meer dan gewoon kijken. In deze les leer je zien wat de dichter je wil tonen.
1 Propere ruiten 2 Zet je poëziebril op 3 In vuur en vlam
1 Propere ruiten Opdracht Bekijk 1 en beluister de videoclip Propere ruiten van Yevgueni. En we kijken naar buiten Jij ziet niet wat ik zie Zoek jij de waarheid Dan zie ik de fictie Hoor jij de vogels Zie ik de treinen Zie jij de parels Dan hoor ik de zwijnen En we hebben geen geld Maar we kijken naar buite n Jij zegt het zou nog zovee l mooier zijn Met propere ruiten En we sparen een auto En we rijden naar zee Onze kroost is onzichtbaar Maar ze rijden al mee En ik zie grijze wolken Jij ziet de gouden rand En je zegt het is altijd sle chter In het binnenland
48
Deel 1
En we hebben geen geld Maar we kijken naar buite n En jij zegt het zou nog zov eel mooier zijn Met propere ruiten En ik heb geen reden Om jou niet te geloven Kijk jij naar beneden Dan kijk ik naar boven Zie ik de vogels Zie jij de vissen Zo zijn we zeker Dat we samen niks misse n En we hebben geen geld Maar we kijken naar buite n En ik hecht geen belang Aan propere ruiten We hebben geen geld Maar we kijken naar buite n En eindelijk snap ik het be lang Van propere ruiten
1 Geef je mening over dit lied. Clip
Muziek
Tekstinhoud
Opdracht 2 Beantwoord de vragen. 1 Wat zie je in de clip?
2 Welke gelijkenissen zijn er tussen een lied en een gedicht?
3 Waarover gaat het lied? Toon aan met voorbeelden uit de tekst.
4 Welke stijlfiguur gebruikt de zanger daarvoor?
Vraag 8 - Helpt een bril als je ziende blind bent?
49
5 Wat bedoelt de zanger met ‘propere ruiten’? Geef zowel de letterlijke als de figuurlijke betekenis.
6 Hoe kijk jij tegen het leven aan: eerder positief of eerder negatief?
7 Welke beeldspraak is ‘propere ruiten’? Kies uit: vergelijking, personificatie, metafoor.
8 Een dichter speelt met taal, met woorden en klanken. Zoek in het lied voorbeelden van: dichterlijke vrijheid, eindrijm, alliteratie, assonantie. Dichterlijke vrijheid
Eindrijm
9 Herlees de eerste strofe hardop. Noteer een besluit over het spelen met klanken. – Welke klank overheerst? – Vind je dat geslaagd? Waarom? – Kiest de zanger vooral voor ‘korte’ of ‘lange’ klanken?
50
Deel 1
Alliteratie
Assonantie
2 Zet je poëziebril op Opdracht 3
Lees deze gedichten. 1
Ik schrijf ze op
Changement de décor
2
Zodra de dag als een dreigbrief In mijn kamer wordt geschoven, Worden de rode zegels van de droom Door snelle messen zonlicht losgebroken. Huizen slaan traag hun bittere ogen op En sterren vallen doodsbleek uit hun banen. Terwijl de zwijgende schildwachten, Nachtdroom en dagdroom, haastig Elkaar hun plaatsen afstaan, Legt het vuurpeloton van de twaalf Nieuwe uren bedaard op mij aan.
3
Ellen Warmond
Zwart
Uit: Kaalslag, Querido Amsterdam 1999
Een vrouw in de trein, bleek een racist te zijn. Ze maakte een neger, uit voor straatveger. De zwarte heer in de trein, bleek een humorist te zijn. Hij at zonder berouw, ’t kaartje van mevrouw.
Dit is een poëzieposter van Plint. Gedicht: Koos Meinderts/beeld: Hele Frik © plint www.plint.nl
De conducteur in de trein, bleek meedogenloos te zijn. , De vrouw werd zwartrijden verweten . eten en ze werd de trein uitgesm
5
Martien Rijlaarsdam
4
De ware De ware Hoe kan het dat de ware nooit ver weg is? Is dat toeval of zijn er zov eel liefdes als er plaats is om je heen? Ik ben nerge ns, of onderweg. Alleen. Als liefde enig is, kan er oo k maar één ware zijn. Die is niet hier. Dus ik mo et reizen en zoeken, al is die ene ook op zoek naar mij. Misschien Kan ik beter blijven om elk aar niet mis te lopen. Vind mij. Ik roep het: ik be n hier! Ted Van Lieshout
Uit: Hou van mij, Leopold
2009
Kwijt
Kwijt Zo kwijt als d ood mag je niet g aan. Hoe ruim ik op als ik niet ee ns kan bellen, vr agen of je onze fo to nog wel w il? Dan blijft he t eeuwig stil in huis en be n je niet eens we g, maar dood . Nee, als ik je verlies, dan hoop ik dat ik op mijn zakk en sla, een poosje zo ek en dan ineen s bedenk dat jij allang gevonden b ent door wie je lie ver ziet. Dan zal ik ku nnen rusten . Anders niet. Bart Moeyaer t Uit: Verzamel de liefde, Querido 2003
Vraag 8 - Helpt een bril als je ziende blind bent?
51
Opdracht 4 Vorm duo’s en beantwoord de vragen. 1 Wat is het thema van de gedichten? Noteer het in de tabel bij oefening 2. 2 Noteer met eigen woorden waarover het gedicht gaat. Gedicht
Thema
Inhoud
1
2
3
4
5
3 Onderzoek ook in deze gedichten de klanken. Zoek voorbeelden van: eindrijm, alliteratie, assonantie. Gedicht 1
2
52
Deel 1
Eindrijm
Alliteratie
Assonantie
3
4
5
4 Zoek voorbeelden van beeldspraak in gedicht 1: vergelijking, metafoor, personificatie. Gedicht
Vergelijking
Metafoor
Personificatie
1
5 Zoek voorbeelden van dichterlijke vrijheid in gedicht 1 en 2. Noteer ze hier. Gedicht
Dichterlijke vrijheid
1
2
Vraag 8 - Helpt een bril als je ziende blind bent?
53
3 In vuur en vlam Opdracht 5
Lees de volgende gedichten, ze verschenen beide in Artistiek Tijdschrift Ambrozijn, 28e jaargang, 2010-2011, nummer 1, pagina 11. Gesloten Vandaag ben ik gesloten ik doe even niet mee ik sluit langzaam mijn ogen gedachten worden zee.
Mijn onderwaterwereld wacht zacht tot ik er ben hier hoef ik niet te scoren hier telt alleen maar zen.
Een woelig woud van woorden – en ik daar middenin – ik hou de boel gesloten: vandaag even – geen zin –.
Cas Dejonckheere 1e prijs Ambrozijn poëziewedstrijd Jeugd Ieper
Vuur We stonden bij het fietsenrek toen jij mijn hand vast nam miljoenen mieren op mijn arm ze kropen langs mijn oor omhoog mijn hart in vuur en vlam
en sprakeloos keek ik je aan je stem een melodie mijn hartslag, dronken als een trom, sloeg werkelijk voor drie
Cas Dejonckheere 1e prijs Ambrozijn poëziewedstrijd Jeugd Ieper
Opdracht 6
Noteer of het gedicht je kon bekoren of juist niet. Waarom (niet)? Gedicht Gesloten
Vuur
54
Deel 1
Waarom?
ik ben verbaasd hoe goed dit voelt mijn hand in die van jou niets kan me ooit nog raken nu geen angst, geen straf, geen kou.
Wat moet je kennen? Je weet wat een thema is.
Wat moet je kunnen? Je kunt het thema van een gedicht weergeven. Je kunt de inhoud van een gedicht met eigen woorden weergeven.
Je kent de kenmerken van poĂŤzie.
Je kunt de kenmerken benoemen.
Je weet wat eindrijm is.
Je kunt klanken in gedichten onderzoeken en bespreken.
Je weet wat alliteratie en assonantie is.
Je kunt eindrijm/alliteraties/assonanties terugvinden in een gedicht.
Je weet wat beeldspraak is en je kent de soorten beeldspraak: vergelijking, metafoor, personificatie.
Je kunt beeldspraak terugvinden in een gedicht en benoemen.
Je kent de kenmerken van dichterlijke vrijheid.
Je kunt de kenmerken van dichterlijke vrijheid terugvinden en benoemen.
Vraag 8 - Helpt een bril als je ziende blind bent?
55
Vraag 9
Sta jij bij je leraar op de zwarte lijst?
Over werken met inhoudsopgave, lijst, tabel Maak een lijstje met jouw vijf favoriete zangers of popgroepen. Noem de acteurs/actrices met wie je een date zou willen. Ken je het verlanglijstje voor Sinterklaas van je kleine zus? Vertel. Om de opdrachten uit te voeren moet je telkens een lijst aanleggen. Je lijst meer op dan je denkt. Ken je ook de uitdrukking: op de zwarte lijst staan? Een zwarte lijst is een lijst of registratie van ongewenste personen of zaken. Je kunt dus bij je leraar maar beter niet op de zwarte lijst staan, want dat wil zeggen dat je om één of andere reden niet gewenst bent.
1 Lijst 2 Inhoudsopgave 3 Tabel
1 Lijst Opdracht 1
Als je een uitnodiging voor je verjaardag wilt versturen, maak je om te beginnen een lijst van de vrienden of vriendinnen die je erbij wilt. Dat doe je om te weten hoeveel mensen je gaat aanschrijven.
Wat kun je nog oplijsten? Wat lijst je zelf zoal op?
Een lijst kan een opsomming namen, woorden of getallen zijn.
Woordverklaring
56
Deel 1
= niet gewenst zijn op de zwarte lijst staan ten oplijsten = in een lijst zet
Opdracht 2
Om structuur in de lijst te brengen zodat hij overzichtelijk wordt, kun je verschillende methodes bedenken. Hoe ga jij te werk?
1 Je hebt veel muziek op je pc staan. Om een overzicht te krijgen, wil je een lijst maken.
2 Je gaat boodschappen doen en je mama dicteert wat je moet meebrengen. Hoe orden jij je boodschappenlijstje?
3 Je gaat met vakantie en maakt een lijstje met wat je allemaal wilt meenemen. Je wilt een ordelijke lijst krijgen en niets vergeten. Enkele voorbeelden: fototoestel, toiletartikelen, reisdocumenten …
Karl Bruninx
Welkom
2 Inhoudsopgave
HALLOWEEN
Veel plakpret met de gratis stickers
LIB_4212_004_OTH_s
tick_MKO.indd
5
78 14/09/12
15:23
Extra warmte in huis: de mooiste open haarden
Koele tips voor
Lekkere keuken
Opdracht 3
Lees de inhoudsopgave en beantwoord de vragen.
1 Bekijk pagina 3 uit Libelle. Hoeveel categorieën vind je in deze Libelle terug? 2 Welke? Markeer ze.
Aan tafel Culifiches 3 x pompoen De heerlijkste gratins
64
Gevulde pompoen op z’n lekkerst
55 61 64
Echte verhalen
56
Kabeljauw met herfstgroenten
Mijn buren maken mijn leven kapot 16 Interview met Karen Damen van K3 32 Het complete slaapdoss ier 39 Stem voor de Libelle Vrouw 2012 70 Chatlijn voor tieners met problemen 82
Gewoonweg mooi
Karen Damen van K3
Kleurkick! Fleurige herfstense mbles 8 Mooi-mix 20 Heerlijk, badtijd! 50
”Nee hoor, ik ben niet zwanger, ik ben gewoon een heel emotioneel type’”
Praktisch & creatief
Halloween brengt sfeer
Gezellig thuis
32
in huis
vlammen kijken in de open
Samen weg
haard
Kom naar de Libelle Winterfair Cinque Terre, het échte Italië
84
La vita è bella in Cinque Terre
En ook...
100%
fit
WEKEN
24
78
46 84
Blocnote 4 Mijn verhaal 22 Hulplijn 75 Extra! 95 Geronimo kidspagina 97 Horoscoop 99 Service & verkoopinfo 100 Tv-programma’s 104 Puzzelen 121 Anne Davis’ column 122
39
Dossier slaapproblemen Up-to-date info
24
Het is Halloween!
3
Vraag 9 - Sta jij bij je leraar op de zwarte lijst?
57
Kar
de gratis stickers
LIB_4212_004
_OTH_stick_M
3 Hoe kun je bij het observeren al zien dat dat belangrijke informatie is?
64
Gevulde pompoen op z’n lekkerst
56
Kabeljauw met herfstgroenten
5 Volgen die cijfers op? Karemekaar n Dame n van K3 Waarom wel/waarom niet?
”Nee hoor, ik ben niet zwanger, ik ben gewoon een heel emotioneel type’”
32
6 Zou het niet beter zijn dat de artikels die bijvoorbeeld bij ‘mode & beauty’ horen, ook na mekaar in het tijdschrift voorkomen? Verklaar je antwoord.
Koele tips voor
Lekkere keuken 55 61 64
Echte verhalen
Mijn buren maken mijn leven kapot Interview met Karen Dam en van K3 Het complete slaapdossie r Stem voor de Libelle Vro uw 2012 Chatlijn voor tieners me t problemen
16 32 39 70 82
Gewoonweg mooi
Kleurkick! Fleurige herfste nsembles 8 Mooi-mix 20 Heerlijk, badtijd! 50
Praktisch & creatief
Halloween brengt sfeer in huis
24
vlammen kijken in de ope n haard
78
Kom naar de Libelle Win terfair Cinque Terre, het échte Italië
46 84
Gezellig thuis
Samen weg
84
In de inhoudsopgave vind je alles wat je in het boek/tijdschrift kunt lezen, weergegeven in een duidelijke structuur. Je vindt er de titels en tussentitels terug die je ook in de tekst zelf tegenkomt. Met dat overzicht vind je gemakkelijk informatie over de inhoud terug.
Woordverklaring
Deel 1
100%
fit
WEKEN
Een inhoudsopgave is een lijst in onder meer een (school)boek, een tijdschrift … Naast En ook... Blocnote 4 Mijn verhaal 22 Hul plijn 75 de La titels van de hoofdstukken of artikels telkens het paginanummer vermeld. Extra! 95 Gerwordt vita è bella in onimo kidspagina 97 Hor oscoop 99 Service & ver Cin koode que pinfo 100 Je vindt de gewoonlijk naTv-de enPuz het voorwoord, maar vóór Terinhoudsopgave re protitelpagina gramma’s 104 zelen 121 Anne Davis’ colu mn 122 eigenlijke tekst.
58
5
Extra warmte in de mooiste ope
Aan tafel Culifiches 3 x pompoen De heerlijkste gratins
4 Welk middel heeft de redacteur gebruikt om een logische volgorde in de inhoudsopgave te brengen?
KO.indd
observeren = bekijken die schrijft voor een redacteur = iemand krant een blad, een tijdschrift, een i saa = ig eenton
39
Dossier slaapproblemen Up-to-date info
24
Het is Halloween!
3
Opdracht 4
Lees de inhoudsopgave en beantwoord de vragen. Via Wikipedia wil je iets meer te weten komen over tennis. Dit is wat op het scherm verschijnt:
Bij ‘Inhoud’ vind je deze inhoudsopgave:
Waar vind je een antwoord op de vraag: – Wat is een volley? – Aan welke voorwaarden moet een tennisbal voldoen? – Hoe tel je punten? – Wie heeft de snelste opslag ooit geslagen?
3 Tabel Opdracht 5
Bekijk de tabel en beantwoord de vragen. GS
W
V
G
P
1
Genk
10
6
3
1
51
2
Standard
10
8
0
2
51
3
Anderlecht
10
3
5
2
44
4
Club Brugge
10
4
2
4
43
5
AA Gent
10
0
6
4
33
6
Lokeren
10
1
6
3
31
GS : gespeelde matchen W : winst V : verlies G : gelijkspel P : punten
Vraag 9 - Sta jij bij je leraar op de zwarte lijst?
59
1 Wat wordt weergegeven in de eerste kolom?
2 Verwoord de vierde rij aan de hand van de gegevens.
3 Welke weergave biedt je het snelst de informatie: de tabel of de verwoording uit de vorige vraag? Waarom?
4 Probeer de stand op een andere manier voor te stellen. Vergelijk jouw voorstel met de tabel uit de krant. Welke voorstelling is beter? Waarom?
Een tabel is een verzameling van horizontale regels, die rijen genoemd worden en van verticale regels, die kolommen genoemd worden. Meestal gebruik je een tabel om gegevens overzichtelijk te presenteren.
60
Deel 1
Opdracht 6
Bekijk de tabel en beantwoord de vragen. Voorbeeld: festivalkalender juni 2011 JAAR
FESTIVAL
LOCATIE
DATA
LAND
2011
Rock Am Ring
Nürburgring
3-5 juni
D
2011
Rock around the bridge
Sas van Gent
17-18 juni
NL
2011
Glastonbury festival
Glastonbury
22-26 juni
GB
2011
Zoksfestival
Venlo
24-25 juni
NL
2011
Grensrock
Menen
24-25 juni
B
2011
Graspop Metal Meeting
Dessel
24-25-26 juni
B
2011
Couleur Café
Brussel
24-25-26 juni
B
2011
Verdur Rock
Namur
25 juni
B
2011
Tropiscala
Overijse
25 juni
B
2011
Parkpop
Den Haag
26 juni
NL
2011
Pennenzakkenrock
Mol
28 juni
B
2011
Popeiland
Wachtebeke (Prov. Domein)
29 juni
B
2011
Rock Werchter
Werchter
30 juni - 1-2-3 juli
B
2011
Roskilde Festival
Roskilde
30 juni - 1-2-3 juli
DK
Naar: www.rockfestivals.com
1 Welke gegevens vind je in de verschillende kolommen?
2 Waarop zijn de rijen gebaseerd?
3 Waarom zijn de namen van de festivals zelf onderstreept?
4 Ook van lijsten, zoals adressenlijsten, kun je tabellen vormen. Hoe zou jij dat doen?
Vraag 9 - Sta jij bij je leraar op de zwarte lijst?
61
Opdracht 7
Bekijk de tabel en beantwoord de vragen. Reisadvies
1 Wat is het vertrekstation? 2 Wat is het eindstation? 3 Hoe laat vertrekt de trein waarmee je het snelst je bestemming bereikt? 4 Hoelang reis je als je de traagste verbinding neemt? 5 Hoeveel treinen moet je nemen je als je voor de tweede verbinding kiest?
Opdracht 8
In deze tabel vind je meer details over de tweede verbinding uit de tabel bij Opdracht 7. Bekijk ze en beantwoord de vragen. Details
1 In welke stations moet je overstappen?
62
Deel 1
2 Kun je op de trein een uiltje knappen van een uur?
3 Op welk perron neem je in Gent-Sint-Pieters de verbinding naar Brugge?
Opdracht 9
Maak een gegevenstabel van je klasgenoten.
1 Waar schrijf je de namen van je klasgenoten? 2 Wat schrijf je in kolom 2, 3, 4, 5 enzovoort? – – – – – 3 Vul de tabel in zodat je een volledig overzicht krijgt van de gegevens van je klasgenoten. Als je de tabel plastificeert, kun je ze gemakkelijk bewaren in je schrijfportfolio.
Wat moet je kennen?
Wat moet je kunnen?
Je kent de begrippen lijst, inhoudsopgave en tabel.
Je kunt gegevens in een lijst, een inhoudsopgave en een tabel terugvinden. Je kunt een lijst, een inhoudsopgave en een tabel samenstellen.
Woordverklaring ten, even slapen een uiltje knappen = rus
Vraag 9 - Sta jij bij je leraar op de zwarte lijst?
63
Vraag 10
Hoe gek ben jij op dieren?
Herhaling: werkwoord
Wat doe je als je ’s morgens wakker wordt met een ratelslang in je slaapzak? Weet je wel hoe je voor een paard moet zorgen? Ken je een kater die rijk werd door een erfenis? Of wil jij ook wel eens hond of das eten? Als je gek bent op vreemde histories waarin levende of dode dieren een rol spelen, dan zul je vast genieten van enkele waargebeurde dierenverhalen. Ondertussen poets je je kennis van de werkwoordspelling op.
1 Wat is hier het probleem? 2 Hoe zit het nu? 3 Hoe was het vroeger? 4 Los het zelf op! 5 Help, een Engels werkwoord! 6 Mengelmoes
1 Wat is hier het probleem? Opdracht 1
Bekijk bij het onlinelesmateriaal de strip van Kabouter Wesley en beantwoord de vragen.
1 Wat is het tekstdoel? 2 Vertel kort waarover de strip gaat.
3 Waarover discussiĂŤren de inspecteurs onderling?
4 Wat is de truc volgens de ene inspecteur?
5 Heeft hij gelijk? Verklaar je antwoord.
6 Hoe los jij het op als je niet weet hoe je een werkwoord schrijft?
64
Deel 1
Bekijk enkele tekeningen in detail. Uit: J onas Geirnaert, Het Kleine Kabouter Wesley Boek
Opdracht 2
1
1 Beantwoord de vragen bij tekening 1. a Bekijk de spelling. Wat valt je op?
b Wat is het onderwerp in deze zin? (Over wie of waarover wordt er in de zin iets gezegd?)
c Voert in de zin één personage de handeling uit of gaat het over meer dan één personage?
d Spreek je in dat geval over enkelvoud of meervoud? getal van het onderwerp.
Dat noem je het
e Door welk persoonlijk voornaamwoord kun je het onderwerp vervangen? f Welke persoon is dat? g Heeft deze zin een wwg of een nwg? Uit welke delen bestaat het?
h Wat is de persoonsvorm in deze zin? i Verander het getal van de zin. Welke zinsdelen pas je ook aan?
j Vervang ook in de aangepaste zin het onderwerp door een persoonlijk voornaamwoord.
k Welke persoon is dat?
Uit: Jonas Geirnaert, Het Kleine Kabouter Wesley Boek
2 Bekijk tekening 2 en beantwoord de vragen.
2
a Wat is het onderwerp in de zin Wij zoeken dus een varken dat dringend moet worden afgemaakt? b Bepaal het getal en de persoon. c Hoe vervoeg je het werkwoord in de ott?
Vraag 10 - Hoe gek ben jij op dieren?
65
d Verander het getal.
e Hoe vervoeg je dan het werkwoord in de ott? f Hoeveel werkwoordelijke gezegdes of naamwoordelijk gezegdes zie je in de oorspronkelijke zin?
g Hoe noem je zo’n zin? h Zijn beide werkwoordelijke gezegdes evenwaardig? Leg uit.
i Wat is het onderwerp in de zin Wij hebben niets gezien? j Bepaal het getal en de persoon van deze zin. k Herschrijf de zin naar de 2e persoon enkelvoud. l Maak een vraag van je zin. m Hoe schrijf je de pv in de 2e persoon enkelvoud?
n Heeft de zin een wwg of een nwg? Uit welke delen bestaat het?
o Noteer de inf van het werkwoord dat de meeste informatie geeft in de zin. hoofdwerkwoord. p Hoe noem je het andere werkwoord? Wat is de taak van dat werkwoord?
q Welke functie heeft het zinsdeel ‘niets’ in de zin? r Wat is het o in de zin Wij zijn gewoon kabouters? Bepaal getal en persoon. s Herschrijf de zin in de 2e persoon meervoud. t Heeft de zin een wwg of een nwg? Uit welke delen bestaat het? u Wat is de taak van het werkwoord in deze zin?
v Tot welke werkwoordsoort behoort het? w Herschrijf de zin met een ander werkwoord van dezelfde soort.
De vervoegde vorm van het werkwoord heet persoonsvorm. Die komt in persoon en getal overeen met het onderwerp en is een deel van het wwg of nwg.
66
Deel 1
Dat is het
2 Hoe zit het nu? Opdracht 3
Schrijf de infinitieven tussen haakjes in de tegenwoordige tijd.
Stoofpotje van … platgereden rat Wanneer de Britse Arthur Boyt (°1940) met zijn auto onderweg (zijn), (speuren) hij steevast de straten af, op zoek naar een lekkere maaltijd. Niet dat de man voortdurend restaurants (bezoeken), integendeel zelfs. In elke dode rat, verpletterde das of platgereden egel (zien) Arthur een nieuw gerecht voor het kookboek dat hij binnen afzienbare tijd (willen) publiceren. Dat boek (zullen) alleen gerechten bevatten waarvan het essentiële ingrediënt een dier (zijn) dat op straat werd doodgereden. De bizarre kok (weten) intussen hoe de meeste platgereden beesten smaken: vossen, muizen, ratten, fazanten, duiven, otters, egels, katten, vleermuizen, herten en eekhoorns. Zelfs een egel pronkte ooit op zijn bord. Kat (vinden) hij niet zo lekker. Een aanrader (noemen) Arthur wat hij enkele jaren geleden met kerst (hebben) klaargemaakt: een stoofpotje van das, konijn en fazant. Volgens de inmiddels bejaarde Boyt (smaken) dat heel bijzonder als je het (bereiden) met uien, aardappelen, raapjes, spruiten en noten. Wat de meeste mensen vies (vinden), (zijn) volgens Arthur Boyt gewoonweg
/
gezond, aangezien er geen kleurstoffen of conserveermiddelen (zitten) in het vlees dat hij (eten). En aan al wie zijn gewoonte maar vreemd (noemen), (melden) hij dat
/
iedereen het perfect normaal (achten) om afgevallen fruit op te eten, maar blijkbaar niet om een dood dier dat langs de kant van de weg (liggen) klaar te maken. Zelfs zijn vegetarische vrouw Sue (geven) toe dat haar man om zijn eetgewoonten te verdedigen een argument (gebruiken) waar zij niet tegenop (kunnen): voor het vlees dat hij (eten), (moeten) geen enkel dier
/
geslacht worden. Ze zijn allemaal letterlijk per ongeluk gestorven. (Bereiden) jij binnenkort ook een recept uit het kookboek van Arthur Boyt? Naar: Guy Didelez en Frank Pollet, Man eet hond en andere bizarre dierenverhalen
Woordverklaring jd steevast = geregeld, alti binnenkort = tijd e binnen afzienbar isbare onm e, rijk ang bel = essentiële
Vraag 10 - Hoe gek ben jij op dieren?
67
tip
Opdracht 4
Als je twijfelt over de spelling van een werkwoord in de tegenwoordige tijd, raadpleeg dan het vademecum. Daar vind je alle regels op een rijtje. Ook voor de verleden tijd en de imperatief (zie verder) kun je daar terecht. Beschrijf in enkele zinnen wat je medeleerlingen doen. Gebruik de ott. Je klasgenoot noteert de vervoegde werkwoorden op een kladblad. Bespreek telkens of de schrijfwijze correct is.
3 Hoe was het vroeger? Opdracht 5
Schrijf de infinitieven tussen haakjes in de verleden tijd.
Een ratelslang in een slaapzak In augustus 1957 (zijn) Douglas Butler op expeditie in het tropisch regenwoud van Colombia. Hij (worden) vergezeld door Manuel, een indiaanse gids. Niet direct het leukste gezelschap, volgens Douglas. De gids (zeggen) de hele reis bijna geen woord. Dat (werken) Douglas op de
/
zenuwen. Bovendien (overnachten) Douglas en Manuel in hetzelfde kleine tentje. Niet ideaal als je niet goed overeenkomt! De spanning (zijn) dan ook om te snijden. Op een ochtend (staan) Douglas als eerste op. Hij (willen) wat koffie
/
zetten en (maken) een eenvoudig ontbijt klaar voor hen beiden. Toen alles klaar was, (roepen) hij Manuel. Die (komen) echter zijn slaapzak niet
/
uit. Douglas (gaan) een kijkje nemen. Hij (zien) Manuel in zijn slaapzak
/
liggen. Met wijd opengesperde ogen (staren) hij bewegingloos voor zich uit. Douglas (vragen) hem wat er aan de hand (zijn). Als enig antwoord
/
(richten) de ogen van de indiaanse gids zich op zijn buik. Daar, onder de slaapzak, (tekenen) zich een vage vorm af. In een flits (snappen) Douglas
/
wat er aan de hand (zijn). Een slang! ‘s Nachts (zijn) er een ratelslang
/
in Manuels slaapzak gekropen. Ze (hebben) zich knusjes op zijn buik opgerold.
Woordverklaring
68
Deel 1
tenschappelijke een expeditie = een we onderzoekingstocht
Douglas (begrijpen) onmiddellijk het gevaar. Ratelslangen zijn immers giftig. Ze kunnen door het minste opgeschrikt worden en bijten. Als dat gebeurt, dan kun je het wel vergeten. Een snelle dood volgt ongetwijfeld. Douglas (blijven) kalm en (denken) goed na.
/
Hij (moeten) Manuel kunnen redden, want zonder gids zou hij in de jungle reddeloos verloren zijn. Een ding (zijn) duidelijk. Manuel (mogen) zich niet verroeren.
/
Hij (mogen) zelfs geen woord spreken, want de minste beweging (kunnen)
/
fataal zijn. De slang doodschieten (zijn) ook geen optie, dus ze (moeten) daar verjaagd
/
worden. Tegelijk (mogen) het dier niet het gevoel hebben dat het verjaagd (worden). Douglas (breken) zich het hoofd over dit probleem. Wat (kunnen) hij doen?
/
(Moeten) hij gewoon wachten tot het dier haar slaapplaats (verlaten)? Maar dat
/
(kunnen) nog heel lang duren. Manuels hand (liggen) buiten de slaapzak. Met een vinger (wijzen) hij naar
/
de doos gemalen koffie. Douglas (weten) niet wat zijn gids hem duidelijk (proberen) te maken. Dan (gaan) hem een lichtje op.
/
Misschien (willen) Manuel iets in de koffie schrijven? Douglas (strooien)
/
de gemalen koffie uit op het tentzeil, vlak onder de hand van Manuel. In het koffiegruis (schetsen) de indiaanse gids een zonnetje. Het (duren)
/
even voor Douglas (begrijpen) wat Manuel daarmee (willen) zeggen. Dan
/
(snappen) hij de bedoeling en (gaan) snel aan het werk.
/
De tent (staan) op een open plek in het oerwoud. De zon (beginnen)
/
al fel te schijnen. Heel voorzichtig (breken) Douglas de tent af. Manuel (proberen) zich intussen nog altijd niet te verroeren. Even later (schijnen)
/
de zon pal op de slaapzak van Manuel. En jawel hoor ‌ Een beetje daarna (glippen) de slang uit de slaapzak. Omdat het buiten warm (worden), (moeten) ze niet meer de warmte van de slaapzak opzoeken.
/
Douglas en Manuel (kunnen) eindelijk weer vrijuit ademhalen. Misschien (hebben) Manuel toch gelijk om zo weinig te zeggen. Hun woordeloze samenwerking (hebben) hen allebei het leven gered. Naar: Guy Didelez en Frank Pollet, Man eet hond en andere bizarre dierenverhalen
Woordverklaring reddeloos = helemaal verroeren = bewegen pal = juist, precies
Vraag 10 - Hoe gek ben jij op dieren?
69
Opdracht 6 Vertel je buur wat je vorig weekend deed. Gebruik daarvoor de ovt. Je buur noteert de vervoegde werkwoorden op een kladblad. Bespreek telkens of de schrijfwijze van de werkwoorden correct is.
4 Los het zelf op! Opdracht 7
Bekijk de teksten en beantwoord de vragen.
Uit: Jim Davis, Garfield Pocket 38, Loeb uitgevers Amsterdam/A.W.Bruna uitgevers B.V. Utrecht
1 Tot welk teksttype behoren deze teksten? 2 Wat is het tekstdoel van deze teksten? 3 Wie is het hoofdpersonage? Vertel iets meer over hem.
4 Wie is de auteur? 5 Welke soort zinnen zie je? 6 Welke reactie verwacht een zender als hij zulke zinnen gebruikt?
7 Schrijf hier de belangrijkste werkwoorden uit de teksten.
70
Deel 1
8 In welke vorm zijn deze werkwoorden geschreven? 9 Hoe schrijf je deze werkwoordvorm? 10
Opdracht 8
Hoeveel zinsdelen telt deze zin? Onderstreep en benoem ze. Eet nooit een goudvis vlak voordat je naar bed gaat.
Schrijf de infinitieven tussen haakjes in de imperatief.
Hoe verzorg je een paard? (Zorgen) voor huisvesting De meeste paarden hebben genoeg aan een wei met beschutting tegen wind en regen, maar ook tegen de brandende zon. (Verdelen) een groot stuk grond in twee stukken. Je paard kan op het ene stuk grazen, terwijl het gras op het andere stuk de kans krijgt om te groeien. Een groot paard heeft een stal van minimaal 3,5 bij 3,5 meter nodig. De stal van een pony mag natuurlijk kleiner zijn. (Zorgen) dat je paard ook op stal altijd voldoende frisse lucht heeft, maar (voorkomen) dat er tocht ontstaat. (Verwijderen) mest Staat je paard in een stal, (verwijderen) dan iedere dag de verse drollen. (Leggen) extra stro of houtkrullen op de natte plekken voor een droge bodem. (Halen) ten minste één keer in de week met een kruiwagen en riek de hele stal leeg en (verdelen) dan een hele baal stro of een zak houtkrullen over de bodem. (Poetsen) je paard (Borstelen) je paard vlak voor je gaat rijden. (Beginnen) met
/
een rubberen rosborstel om het vuil in de vacht los te maken. (Stimuleren) meteen de bloedsomloop van je paard door ronde bewegingen te maken. (Pakken) daarna een harde borstel waarmee je het vuil uit de vacht borstelt en van de benen verwijdert. (Gebruiken) ten slotte een zachte borstel voor de laatste restjes vuil en het hoofd van je paard.
Woordverklaring werktuig, een riek = een landbouw den tan drie t een vork me
Vraag 10 - Hoe gek ben jij op dieren?
71
(Krabben) de hoeven uit voor je gaat rijden: (vermijden) zo dat je
/
paard kreupel wordt als er scherpe steentjes in de hoeven zitten. (Voeren) je paard (Geven) je paard niet in één keer heel veel eten. (Voederen) het
/
geregeld kleine porties, een paard heeft immers een kleine maag. Een paard dat buiten staat en weinig werk doet, heeft voldoende aan gras. (Bijvoeren) het … met hooi, kuilgras, brood of wortelen als
/
de wei kaal wordt. (Maken) stoffig hooi eerst nat. (Zorgen) voor beweging (Rijden) elke dag met je paard, ongeacht het weer. (Zetten) je paard
/
een paar uur in de wei als je geen tijd hebt om ermee te gaan rijden. (Voorkomen) ook op die manier dat je paard al zijn extra energie er meteen uitbokt als jij net een ontspannen ritje wilt gaan maken. (Houden) je paard gezond (Houden) het inwendige paard gezond door het voldoende en gevarieerd te voeren. (Geven) een paar keer per jaar een ontwormingskuur om te voorkomen dat de darmen van je paard geïnfecteerd worden door wormen. (Besparen) geen geld op de hoefsmid. (Bijkappen) de hoeven van
/
je paard iedere twee maanden … om scheuren in de hoef en een verkeerde beenstand te voorkomen. (Laten) de hoefsmid er hoefijzers onder slaan als je geregeld over de verharde weg rijdt. (Aarzelen) niet om een dierenarts te bellen als je twijfelt aan de gezondheid van je paard. Naar: www.hoedoe.nl
Opdracht 9
Neem een kladblad en een potlood. De ene klasgenoot beveelt de andere om een tekening te maken. Hij vertelt daarvoor welke lijnen de tekenaar moet zetten en in welke richting die moeten lopen. Gebruik de imperatief. Als de tekening klaar is, dan wissel je de rollen om.
Woordverklaring
72
Deel 1
end, mank kreupel = gebrekkig lop ling gevarieerd = met afwisse met geïnfecteerd = besmet fijzers smeedt en paarden hoefsmid = smid die hoe beslaat
5 Help, een Engels werkwoord! Opdracht 10
Bekijk de tekening en de tekst en beantwoord de vragen.
1 Welk teksttype is dit? 2 Wat is het tekstdoel? 3 Waarin schuilt de humor?
4 Uit welke taal is het werkwoord hacken afkomstig? 5 Door welk Nederlands woord kun je het vervangen? Schrijf de zin over.
6 Wat is het onderwerp van dat Engelse werkwoord?
7 Hoe spel je de verleden tijd van een werkwoord uit het Engels?
8 Zet de zin om naar de tegenwoordige tijd, eerst met het Engelse werkwoord, daarna met de Nederlandse tegenhanger.
9 Hoe spel je de tegenwoordige tijd van een werkwoord uit het Engels?
Opdracht 11
Bekijk deze cartoons.
Vraag 10 - Hoe gek ben jij op dieren?
73
1 Ook hier zie je werkwoorden die uit het Engels komen. Welke eigenaardigheid merk je op aan de vervoeging?
In de verleden tijd komt daar nog eens –te bij. Dat geeft soms vreemde woordbeelden. 2 Zet de zinnen in de verleden tijd.
3 Wat is de stam van het Engelse werkwoord in deze cartoon?
4 Waarom staat er een dubbele medeklinker in die stam?
Werkwoorden van Engelse herkomst volgen de regels van de Nederlandse werkwoorden. Het is belangrijk dat je altijd vertrekt van de stam van het werkwoord. Houd er rekening mee dat letters die de uitspraak van de stam bepalen, blijven staan.
6 Mengelmoes Opdracht 12
Noteer de gevraagde vorm van de infinitieven tussen haakjes. Schrijf je antwoord naast het artikel (tt = tegenwoordige tijd/vt = verleden tijd).
Kater Tommasino (erven, tt) bijna 12Â miljoen euro De Italiaanse kater Tommasino (worden, vt) het op twee na rijkste dier ter wereld omdat zijn baasje hem het volledige familiekapitaal (nalaten, vt). In totaal (gaan, tt) het om 11,7 miljoen euro. Maria Assunta (sterven, vt) vorige
/
maand op 94-jarige leeftijd. Ze (hebben, vt) geen familieleden meer en (zijn, vt) een echte dierenliefhebber.
Woordverklaring
74
Deel 1
mogen, familiekapitaal = het ver ilie het geld van de fam
Aangezien Tommasino niet (geven, tt) om materiële zaken, (gaan, tt) het
/
grootste deel van het geld waarschijnlijk naar een goed doel. Dat (zeggen, vt) Assunta’s advocaat aan de krant Daily Mail. Tommasino (zijn, tt) echter niet het enige diertje dat al (mogen, vt) erven
/
van zijn baasje. Het rijkste dier ter wereld (blijven, tt) Gunter, een Duitse herder, die ongeveer 105 miljoen euro (krijgen, vt) van zijn baasje. Naar: www.nieuwsblad.be
Opdracht 13
Schrijf de werkwoorden in de ott. (breakdancen) Thomas heeft een opa die ___.
Opdracht 14
(finishen)
Sigrid __ als derde bij de stratenloop.
(sprayen)
Voor de match ___ hij vlug nog wat deodorant.
(piercen)
Mijn nicht ___ haar kleren met speciale knopen.
(scoren)
Hij ___ laag voor theoretische vakken, maar blinkt uit in praktijk!
Schrijf de werkwoorden in de ovt. (timen)
Je ___ toch hoelang hij deed over één ronde?
(updaten)
Justine ___ haar website gisteren.
(downloaden) Hij kreeg een fikse boete omdat hij talloze films illegaal ___. (toasten)
Met een glaasje champagne ___ ze op hun verloving.
(shaken) Tot vorige maand ___ mijn oom elke dag eigenhandig een lekkere cocktail.
Opdracht 15
Schrijf de werkwoorden in de imperatief. (timen)
___ hoelang de leerlingen doen over de evacuatie.
(zappen)
___ eens naar die nieuwe tv-zender.
(mailen)
___ me de oplossingen van dat vraagstuk eens door!
(updaten)
___ je website, want die is compleet verouderd.
(deleten)
___ onbetrouwbare e-mails om problemen te vermijden.
Wat moet je kennen?
Wat moet je kunnen?
Je kent de regels voor de spelling van de tt, de vt en de imperatief.
Je kunt de werkwoorden correct vervoegen in de tt, de vt en de imperatief.
Je weet waar je de regels voor de spelling van de werkwoorden kunt raadplegen.
Je kunt de regels opzoeken in je vademecum.
Vraag 10 - Hoe gek ben jij op dieren?
75
Woordencocktail 1 Woorden heb je dagelijks nodig: om een gesprek te kunnen aanknopen, om iets te begrijpen ‌ Zonder woorden ben je niks. In de eerste lessen leerde je al heel wat nieuwe woorden. Hier herhaal je ze nog eens.
Schatkisten en sleutelwoorden Opdracht 1
Combineer een woorddeel uit de eerste schatkist met een woorddeel uit de tweede schatkist en vorm woorden die je kunt invullen in de krantenkoppen.
Klacht tegen cafĂŠbaas wegens Nieuw
geweld dankzij de crisis: moeskopperij
Steeds meer Facebook
honden door brokkenvoeding voor het vinden van een baan
Gevaren van chatten met onbekenden op een Rihanna te
voor reclamecampagne Nivea
Uit eten gaan gaat tegenwoordig
gepaard met een update op Facebook
Poolreiziger onderneemt The Voice is een Margot Moeseke is nieuwe
naar Groenland op Idool bij Het Laatste Nieuws
Woordverklaring
76
Deel 1
len van groenten, moeskopperij = het ste den vel fruit of gewassen van
Opdracht 2 1 Kies een woord uit het kader en vul het in de juiste zin in. Pas de vorm van het woord aan de context aan. stimuleren / riek / ophefmakend / subsidiÍren / non-verbaal / observeren / classificeren / narcotiseren / taks / acht / hyperlink / lijst / verontwaardigd / familiekapitaal / pal 1 De vechtersbaas staat in die discotheek op de zwarte
en is daar niet meer
welkom. (3 , 8) 2 Mijn enthousiasme
mijn vriendin om ook verpleegkunde te studeren. (5 , 4)
3 De professor bedwelmt ratten en kijkt dan hoe ze in hun
toestand reageren
op bepaalde prikkels. (11 , 2) 4 Na de
reportage op de televisie waarin er heel wat aan het licht kwam over
een arts met verkeerde bedoelingen, werd de arts in kwestie meteen ontslagen. (4 , 9) 5 De overheid stort maandelijks een groot bedrag op de rekening van de organisatie. (7 , 5) 6 Tijdens het proefwerk moest de leraar de leerlingen goed
zodat ze geen
kans zagen om te spieken. (10 , 16) 7 De overheid wil meer
heffen op autowegen. Met die inkomsten kunnen ze
de werken aan het wegdek financieren. (6 , 11) 8 De boer gebruikte de
om de stal uit te mesten. (3 , 15) + (3 , 1)
9 De leerling zocht informatie op het internet en
die: de belangrijkste en
interessantste artikels zou hij eerst lezen; de minder interessante hield hij achter de hand. (2 , 6) 10 De regels op het internaat moet je strikt in
nemen; anders word je geschorst.
(4 , 7) 11 Het kind maakte
duidelijk dat het geen zin meer had om te eten: het perste
de lippen stevig op elkaar en schudde hardnekkig van nee. (3 , 3) 12 Omdat zijn ouders gestorven waren en hij enig kind was, erfde hij op zijn achttiende het volledige . (8 , 10) 13 Hij klikte op de
en kwam zo op een andere website terecht. (3 ,13)
14 Toen de werknemer beschuldigd werd van diefstal, reageerde hij
. Hij had
zelfs nog nooit een balpen mee naar huis genomen. (8 , 12) 15 Ik kneep mijn ogen tot spleetjes omdat de zon
in mijn ogen scheen. (1 , 14)
Woordencocktail 1
77
2 Met bepaalde letters uit de ingevulde woorden maak je een slotbegrip. Het slotbegrip is een uitdrukking. Dat doe je zo: achter elke zin zie je twee cijfers. – Het eerste cijfer zegt je welke letter van het ingevulde woord je nodig hebt. – Het tweede cijfer duidt de plaats aan waar je die gevonden letter moet noteren in het rooster met het slotbegrip. Voorbeeld: De duinen zijn geërodeerd door water en wind. (6 , 2) Hier heb je de zesde letter nodig (d) en die vul je dan in het rooster in het tweede vakje in. Slotbegrip
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
3 Weet je ook wat de uitdrukking betekent?
Woordenschatlijst classificeren eroderen expeditie familiekapitaal fenomeen forum hyperlink in acht nemen kreupel
78
Deel 1
narcotiseren non-verbaal observeren op de zwarte lijst staan ophefmakend pal redacteur relevant riek
steevast stimuleren subsidiëren taksen heffen variant verbaal verontwaardigd vulgair
14
15
16
Zelftoets 1
Wat heb je geleerd en wat weet je daar nog van? Werk samen met een partner. Maak elke opdracht eerst afzonderlijk. Vergelijk daarna jullie oplossingen en bespreek de verschillen. Als je twijfelt, kun je je leraar om hulp vragen.
Mondelinge taalvaardigheid 1 Zet een kruisje in de juiste kolom.
/3 Verbaal signaal
Non-verbaal signaal
Iemand kussen Een gesprek afronden Verrast kijken
Schrijfvaardigheid 1 Geef twee redenen waarom het beter is een schrijfkader te gebruiken als je met een tekst wilt werken.
/2
2 Lees deze tekst en vul het schrijfkader aan.
/7
Hagel Hagel ontstaat wanneer kleine ijs- en sneeuwkristallen terechtkomen in luchtlagen met grote onderkoelde waterdruppels. Het bovenste deel van een buienwolk, waar het meer dan 20 °C vriest, bevat ijskristallen, terwijl het onderste deel, met temperaturen tussen -10 en -20 °C, onderkoelde druppels bevat. Dalende en stijgende luchtbewegingen in de wolk jagen ijsdeeltjes door niveaus met veel onderkoeld water. Zo komen ze in botsing met andere onderkoelde druppels en ijs. De onderkoelde druppels zetten zich af op de ijskristallen, die groeien om ten slotte als hagel uit de wolk te vallen. De kans dat de hagel op weg naar de aarde nog smelt, is klein en de druppels vallen dus in bevroren vorm op de grond.
Zelftoets 1
79
Een gemiddelde hagelsteen heeft een doorsnede van vijf millimeter, maar er zijn ook hagelstenen die zo groot zijn als tennisballen. Hagelstenen kunnen aanzienlijke schade veroorzaken en zijn dus gevaarlijk. Ze beschadigen daken, glas en auto’s, maar ook de natuur moet het ontgelden. Gewassen en planten worden vernield, mensen raken gewond, en dieren, bijvoorbeeld vogels, kunnen dodelijk worden getroffen. Bij ons komt hagel geregeld voor. Hagel met een diameter van twee centimeter of meer zie je gemiddeld vijf keer per jaar ergens in ons land. Bijna elk jaar komen lokaal ook grotere hagelstenen naar beneden. Ze zijn door hun gewicht gevaarlijker dan kleine. Bovendien slaan ze met grotere snelheid in. Snelheden van vijftig tot driehonderd kilometer per uur zijn niet ongewoon. Een ander gevaar is de vorm van de hagelstenen. Hagelstenen met langwerpige uitsteeksels zijn schadelijker dan de stenen die helemaal rond zijn. Hagelstenen zijn niet samendrukbaar en zien er half doorzichtig en half ondoorzichtig uit. Varianten op hagel zijn korrelhagel (kleine hagelbolletjes) en korrelsneeuw, vaak begint een hagelbui daar ook mee. En ja, ook in de tropen komt hagel voor, terwijl het juist boven de poolgrens zeldzaam is, omdat zware buien daar haast niet voorkomen. Naar: wikipedia.org
Ik wil uitleggen hoe ‌
Als
dan Dus
Dan
Dat veroorzaakt
Daardoor
80
Deel 1
Zakelijk lezen – Literatuur – Poëzie 1 Vul aan.
/2
Een zakelijke tekst bouw je op uit verschillende delen, namelijk . De eerste alinea is de het
want die wekt de belangstelling van de lezer op. Dan volgt
en ten slotte het
.
2 Welke functie hebben de onderstaande lay-outelementen in een tekst? – Alinea-indeling – Titel – Illustraties
/3
3 Schrijf een passend slot voor de tekst uit vraag 7, opdracht 1: WTF? Frietkottaks. Gebruik daarbij een techniek uit het Vastgeschroefd-kader. Denk aan samenvatting, anekdote, citaat …
/5
4 Beschrijf hoe een inhoudsopgave eruitziet. Welke delen vind je erin terug?
5 Bekijk de tabel en beantwoord de vragen. Prijslijst Megacopy MEGACOPY
Zwart/wit
Kleur
A4
A3
A4
A3
1-49
0,17
0,35
1,49
2,38
50-99
0,12
0,25
1,12
1,78
100-499
0,09
0,18
0,87
1,39
500-999
0,08
0,16
Prijs per print:
prijs op aanvraag
Alle prijzen zijn inclusief btw en gebaseerd op 80 g wit papier voor zwart-witprints en 100 g gesatineerd papier voor kleurenprints. Toeslagen (enkele voorbeelden) 120 g wit
0,07
0,15
0,07
0,15
160 g wit
0,12
0,25
0,12
0,15
Uit: nl.wikibooks.org
a Waarvoor wordt de tabel gebruikt?
Zelftoets 1
81
b Als je 734 zwart-witkopieën laat maken op A4-formaat en 63 in kleur op A3-formaat, hoeveel moet je dan betalen? Welke gegevens heb je nodig? c Als je van de 63 kopieën op A3-formaat 22 kopieën op papier van 160 g wilt, hoeveel toeslag betaal je dan? Welke gegevens heb je hier nodig? 6 Lees het fragment en beantwoord de vragen.
5
10
15
20
25
30
35
82
Ik stap uit de auto en loop naar de achterdeur. In de achtertuin zie ik Arturo steaks barbecueën. Ik hoop binnen te komen zonder dat hij me ziet. Ik ben nog niet klaar voor de discussie waarvan ik weet dat hij zal komen en ik heb meer tijd nodig om zijn vragen te voorzien en mijn antwoorden uit mijn hoofd te leren. Maar Aurora roept naar hem van bij de achterdeur. ‘Sorry, dat we zo laat zijn. We kwamen in de file terecht.’ Hij antwoordt zonder om te kijken. ‘Ik zag nog geen eten opstaan, daarom dacht ik dat ik maar wat op de barbecue moest leggen.’ ‘Ik zal de salade maken,’ zegt Aurora, en ze gaat naar binnen. Ik wil ook naar binnen gaan als Arturo zegt: ‘Kan ik je even spreken, Marcelo?’ Ik loop zo langzaam als ik maar kan. Arturo staat met een reusachtige vork in het rode vlees te prikken. ‘Nog niet klaar,’ zegt hij. Hij doet het zware deksel weer op de barbecue en gaat op een van de witmetalen stoelen zitten. ‘Kom even zitten.’ Hij trekt een stoel bij. ‘Hoe was het met dokter Malone?’ ‘Goed.’ Ik sta nog steeds. Ik kijk naar de rode naald van de thermometer die aan de barbecue zit. Hij schuift langs de honderdvijftig graden. ‘Marcelo,’ hoor ik hem roepen. Hij houdt een glas halfvol robijnrode wijn in zijn hand. Ik weet dat Arturo niet blij is met mijn bezoekjes aan dokter Malone. Hij gelooft dat de tests impliceren dat er iets mis is met mij, wat volgens hem niet zo is. ‘En, wat heeft de goede dokter ditmaal met je uitgespookt?’ ‘De hersenen werden gescand terwijl Marcelo naar muziek luisterde.’ ‘Probeer dat nog eens te zeggen.’ ‘Mijn hersenen werden gescand terwijl ik naar muziek luisterde.’ Ik houd mezelf voor dat ik niet in de derde persoon over mezelf moet praten. Ook moet ik eraan denken hem niet met Arturo aan te spreken. ‘Dank je. O ja? Echte muziek of het soort dat alleen jij kunt horen?’ Als we over de IM praten wordt Arturo daar zenuwachtig van, heb ik gemerkt. Ik probeer van onderwerp te veranderen. ‘Na dokter Malone zijn we naar de pasgeboren pony op Paterson gaan kijken.’ ‘Dat is leuk. Maar je hebt nog geen antwoord gegeven.’ Het lukt je nooit van onderwerp te veranderen bij Arturo. ‘Echte muziek,’ zeg ik. Dat is geen leugen. De IM is net zo echt als welke muziek ook. ‘Hoe lang duren die bezoeken?’ ‘Twee uur, ongeveer.’ ‘Nee, dat bedoelde ik niet. Ik bedoel: hoe lang gaan die experimenten of observaties nog door?’ Voor ik antwoord kan geven zegt hij: ‘Ik heb een voorstel dat ik met je wil bespreken.’
Deel 1
40
45
50
55
60
65
70
Ik voel mijn borst verstrakken. ‘Ik ga niet naar Oak Ridge High.’ Ik hoor mijn stem trillen terwijl ik dat zeg. Arturo’s gezicht wordt ernstig. Ik zet me schrap. Ik weet dat hij van het ene moment op het andere kan omschakelen van vader naar advocaat. Het gezicht van Arturo de vader krijg ik minder vaak te zien dan mijn zusje, Yolanda. Ik krijg vaker Arturo de advocaat: ogen die me zonder knipperen strak aankijken, het stemvolume volkomen onder controle. Dan wordt hij iemand die zijn zelfbeheersing alleen verliest als hij dat wil. ‘Dit is wat ik zou willen voorstellen.’ Ik verwacht een pauze omdat hij sneller praat dan gewoonlijk. Maar hij blijft even snel praten als hij altijd tegen Yolanda doet. ‘Ik wil dat je deze zomer op het advocatenkantoor komt werken.’ Dat is een complete verrassing. Ik heb even tijd nodig om woorden te vinden, welke woorden dan ook. Als ik ze heb, zeg ik: ‘Ik heb een vakantiebaan op Paterson.’ ‘Je gaat in de postkamer helpen.’ Hij hoort niet wat ik zeg of verkiest dat niet te horen. ‘Ik heb al werk,’ herhaal ik. ‘Ga zitten, alsjeblieft.’ Hij wijst naar de stoel. Ik ga zitten. Hij schuift op zijn stoel naar voren zodat onze knieën elkaar bijna raken. Hij laat zijn stem zakken. Nu is hij een vader. ‘Ik wil dat je werk doet waarbij je met mensen omgaat, nieuwe dingen tegenkomt die je zelf moet uitzoeken. Op Paterson doe je toch niets waarvan je iets leert wat je nog niet kunt?’ ‘Ik ga leren de pony’s te trainen.’ ‘Maar in dit stadium van je leven moet je tussen mensen werken.’ ‘Waarom?’ ‘Dat is iets wat je eigenlijk nog nooit hebt meegemaakt. Op Paterson zit je in een beschermde omgeving. De leerlingen daar op school zijn niet … normaal. De meesten zullen hun hele leven blijven zoals ze nu zijn. Jij daarentegen bezit het vermogen te groeien en je aan te passen. Zelfs die dokter Malone van je denkt dat dat zo is. Dat zegt hij al vanaf de allereerste keer dat we hem hebben gesproken. Al die jaren was het niet echt noodzakelijk dat je op Paterson zat. Jij hoort daar eigenlijk niet thuis. Ik weet dat je dat zelf ook doorhebt. Er is niets mis met jou. Je leeft alleen in een ander tempo dan anderen van jouw leeftijd. Maar om te groeien en niet te blijven steken moet je in een normale omgeving komen. Het is er tijd voor. Dit is mijn voorstel: als je deze zomer bij mij op kantoor werkt, beslis je aan het eind ervan zelf of je je laatste schooljaar op Paterson of op Oak Ridge High doorbrengt.’ Nu pauzeert hij wel. Hij weet dat ik tijd nodig heb om het te verwerken. Eén zomer op het advocatenkantoor tegenover een heel jaar op Paterson. Ik loop Fritzy’s eerste maanden mis, maar ik kan hem volgend jaar nog wel trainen. Arturo onderbreekt mijn gedachten. ‘Eén ding.’ Ik zie hem het glas wijn pakken en naar zijn mond brengen. Ditmaal komen de woorden heel langzaam. ‘In het najaar mag je doen wat je wilt …’ Hij wacht tot onze blikken elkaar ontmoeten en gaat dan verder. ‘Maar deze zomer moet je je houden aan alle regels van de … echte wereld.’ ‘De echte wereld,’ zeg ik hardop. Dat is een van Arturo’s lievelingsuitdrukkingen.
Uit: Marcelo en de echte wereld, Francisco X. Stork
7 Markeer het juiste antwoord. a De titel Marcelo en de echte wereld is een: – thematitel – een titel die verwijst naar een persoon – een symbolische titel b Marcelo en de echte wereld is een voorbeeld van: – een vertellend ik – een belevend ik – een personele hij – een alwetende hij
/6 c Het verhaal is geschreven in de: – ovt – ott d Marcelo is: – de protagonist – de antagonist
Zelftoets 1
83
e Er is spanning door: – de weersomstandigheden – de gebeurtenissen – de locatie
f Bij de laatste zin wil je weten wat Marcelo zal doen. Dat is een voorbeeld van: – flashforward – cliffhanger
8 Beantwoord de vragen. a Noteer drie innerlijke gedragskenmerken van Marcelo. Illustreer met een voorbeeld uit het fragment.
/3
/5
b Beantwoord met waar/niet waar. Stelling
Waar/niet waar
Marcelo zit op een gewone school. Paterson is een school voor kinderen met een leerachterstand. Arturo vindt dat Marcelo niets bijleert in Paterson. Marcelo kan zich vlot verdedigen. Arturo vindt het belangrijk dat er tests gedaan worden.
9 Lees het gedicht. Markeer het juiste antwoord. Mijn broertje r Ik heb een klein broertje met wit haa en een grote snottebel, ik heb een klein broertje van twee jaar, en ‘t is een leuk ventje, dat wel. Als ie stout is krijgt ie weinig straf, want hij is ook nog zo klein. Met mij loopt dat wel anders af: ik moet verstandig zijn. Hij begrijpt er nog zo weinig van wanneer ik hem vertel, kan, dat ie niet met mijn speelgoed spelen maar ‘t is een leuk ventje, dat wel.
84
Deel 1
/4
Hij maakt wel ‘es dingen van me stuk en dat is niet zo fijn. Maar het is ook nog zo’n kleine puk, en ik moet verstandig zijn. Hij zit aan mijn meccanodoos en aan mijn voetbalspel, en soms is het wel erg hopeloos, maar ‘t is een leuk ventje, dat wel. Dat wel. Willem Wilmink
,
a Het gedicht telt 21/5 strofen. b ‘Kleine puk’ is een voorbeeld van een vergelijking/metafoor. 10
/3
Lees het gedicht. Markeer het juiste antwoord. a ‘Ik heb de pijn op de kachel gezet’ is een voorbeeld van een metafoor/vergelijking/ personificatie. b ‘Lekker vers’ is een voorbeeld van een alliteratie/assonantie. c In de laatste vier verzen komen vooral korte/lange klanken voor.
Taalsysteem 1 Ga naar www.knooppunt.net voor een oefening op werkwoorden. 2 Schrijf de werkwoorden in de juiste vorm. De tijd moet je afleiden uit de context.
/15
a Vorige lente (zetten) onze hond vier leuke pups op de wereld. Nu (dartelen) en (spelen) ze er al op los! b Als we een woord niet (kunnen) schrijven, dan (spellen) de leraar het voor ons. c Mijn tante (missen) haar zoontje dat momenteel op kamp is. d Juul (broeden) wekenlang op een plannetje om zijn broer Lowie te foppen, alvorens hij het daadwerkelijk (uitvoeren). e Gisteren (brengen) ik mijn hamster naar de dierenarts. Die (verdoven) mijn huisdier eerst, waarna hij het vakkundig (opereren). Daarna (laten) hij de hamster ontwaken onder een warmtelamp. f Zo snel hij (kunnen), (rennen) de agent achter de dief die hij op heterdaad (betrappen). Uiteindelijk kreeg hij hem te pakken.
Zelftoets 1
85
3 Schrijf de werkwoordvormen correct in de tabel.
/11
Eksters (schelden)(1) ons uit Eksters (herkennen)(2) mensen en ‘(uitschelden)(3) ze’, als het personen (zijn)(4) die hun nest (bedreigen)(5). Dat (blijken)(6) uit een onderzoek dat gepubliceerd (worden)(7) in het wetenschappelijke tijdschrift Animal Cognition. Tijdens een routine-inspectie van eksternesten in Zuid-Korea (merken)(8) een onderzoeksteam dat de vogels in staat (zijn)(9) individuen te herkennen die eerder naar een nest (zijn)(10) geklommen. Vervolgens (worden)(11) ze achtervolgd door de vogels. De onderzoekers die bezig (zijn)(12) de kuikens te meten en bloedmonsters te nemen, (kwalificeren)(13) de bevindingen eerst als ‘toevallig’. Om zeker te weten dat eksters het verschil tussen mensen konden zien, werd een reeks experimenten gedaan. Er werd gekeken naar de reactie van de vogels wanneer één van de onderzoekers (die vaker naar het nest (klimmen)(14)) in de buurt (komen)(15) en de reactie wanneer een vreemdeling dat deed. De eksters (beginnen)(16) te ‘schelden’ tegen de bekende onderzoekers, terwijl ze gewoon (wegvliegen)(17) als een vreemde hun nest naderde. De onderzoekers probeerden zelfs de eksters om de tuin te leiden door zich te verkleden, maar daar (trappen)(18) de slimme vogels niet in. De ekster is overigens niet de enige vogel die gezichten (herkennen)(19). Amerikaanse kraaien en de Amerikaanse spotlijster hebben dezelfde capaciteiten. Dr Wonyoung Lee, één van de onderzoekers, (vermoeden)(20) dat de herkenning gebeurt op basis van gezichtskenmerken, al zijn er nog onvoldoende experimenten uitgevoerd om die hypothese te staven. Naar: www.skynet.be
1
6
11
16
2
7
12
17
3
8
13
18
4
9
14
19
5
10
15
20
4 Leg het verschil uit tussen deze twee krantenkoppen:
Oude man beroofd
Oude man berooft
Taalbeschouwing: taalgebruik 1 Leg duidelijk uit wat er mis is met deze zinnen en verbeter ze.
86
Deel 1
/4
a Dat is het schoonste meiske da’k ooit gezien heb. Uitleg: Verbetering: b Vermits u nog steeds niet betaald heeft, zal ik uw moeder moeten bellen. Uitleg: Verbetering: 2 Duid aan of deze zinnen informeel of formeel zijn. Noteer daarna in welke communicatieve situatie je ze zou kunnen gebruiken. /3 a Kunt u tonen waar u die aanhoudende pijn precies voelt?
FOR / INF
Communicatieve situatie: b Ben je braaf geweest op school?
FOR / INF
Communicatieve situatie: c Volgende week zullen we dit tijdens de algemene vergadering verder toelichten.
FOR / INF
Communicatieve situatie: 3 In deze zinnen herken je jongerentaal. Noteer waar deze nieuwe jongerenwoorden (cursief gedrukt) vandaan komen.
/3
a Amaai, nu zijt gij wel gejost jong. à Techniek: b Dat was echt gemaan neig. à Techniek: c Heb je die chick al eens goed bezien? à Techniek: 4 Lees deze waargebeurde situatie en beantwoord daarna de vragen. /5 Een reporter van Terzake stelt aan Bart De Wever de volgende vraag: ‘Voelt u zich gejost door het paleis dat u geen timing hebt gekregen, geen partners die gekozen worden?’ Waarop De Wever antwoordt: ‘Het woord jossen is volgens mij tussentaal en behoort niet tot de Nederlandse spraak. Ik ga daar niet op antwoorden.’ a Wat betekent ‘jossen’?
b Bart De Wever spreekt over ‘tussentaal’. Wat betekent die term?
Zelftoets 1
87
c Wanneer kun je wel tussentaal gebruiken? Geef drie voorbeelden.
5 Vul aan met het juiste schooltaalwoord. Je krijgt telkens de beginletter.
/5
a Deze oefening is r gemakkelijk omdat je telkens de beginletter krijgt; anders was het moeilijker geweest. b Voor dat vak krijg je geen proefwerk, maar er is p evaluatie. Dat wil zeggen dat je het hele jaar door beoordeeld wordt. c In het boek dat je moest lezen voor Nederlands, had het personage een m om die onbekende aan te vallen: hij had hem namelijk eerst beroofd. d De leraar maakt een o tussen wat je moet kennen en wat je moet kunnen voor een toets. e Het t van dat verhaal is vriendschap: het gaat over twee vrienden die elkaar steeds trouw blijven, ondanks heel wat tegenslagen. 6 Maak zelf voorbeeldzinnen om de betekenis van de schooltaalwoorden duidelijk te maken. Creëer telkens een schoolse context. a formuleren b situeren c opsommen d benoemen e toepassen
/10
7 Vul de ontbrekende woorden in.
/5
Op dat f kun je discussiëren over de internationale politiek. Mensen van over de hele wereld geven online hun mening en reageren op elkaar. De dierenarts heeft de hond een n middel toegediend zodat de hond kan kalmeren en de dierenarts de hond rustig kan behandelen. Toen de chauffeur werd tegengehouden door de politie, begon hij te tieren en te schelden. Nu heeft hij er een tweede boete bovenop gekregen: een voor v geweld. Omdat veel iPhone-bezitters nu eenmaal per se het allernieuwste model willen hebben, zal de verkoop van iPhones in de aanloop naar de lancering van het nieuwste model vertragen. Dat is een f dat zich bij elke lancering voordoet. Veel kinderen moet je s om huiswerk te maken. Vaak hebben ze er geen zin in en doen ze het maar half. Dan moeten ouders ingrijpen en proberen hen te motiveren.
88
Deel 1