Leerwerkboek
Carl Boel Kevin Breyne Chris De Commer Elke Stasseyns Marloes Van Damme Ann Vandemaele Rudi Wuyts
6
a Sanoma company
Aan de slag met Hoe begin ik aan een les? Je vindt de uitgebreide inhoudsopgave van dit leerwerkboek op blz. 4-8. Het leerwerkboek bestaat uit vijf blokken met in totaal 28 lessen. Bij het begin van elke les vind je een overzicht van de verschillende lesonderdelen.
LES 6
Modaliteit: meer dan de feiten
TAALONDERZOEK
1 Intro: de geschenkbonnenronde 2 Modaliteit: definitie 3 Soorten modaliteit 4 Modaliteit op onverwachte plaatsen 5 Modaliteit in een rollenspel 6 Modaliteit in een brief of e-mail
1 Intro: de geschenkbonnenronde
Dit schooljaar groei je verder tot een zelfstandige taalontdekker; je zult geregeld zelf aan de slag moeten in dit Per duo krijgen jullie een geschenkbon van de leraar. Opdracht 1 boek.
1 Op de achterkant schrijft elk duo een eerste reactie op het geschenk. Er mag maar één zin staan met daarin twee woorden: het ene woord van de voor- en het andere woord van de achterkant.
In een aantal lessen doe je zelf aan taalonderzoek.
2 Lees nu de zinnen voor met geschikte intonatie en luister naar de andere duo’s.
3 Noteer hier enkele goede zinnen die je klasgenoten voorlazen a met ‘hopelijk’:
Het kind bij zijn naam noemen – LES 14 b met ‘ongetwijfeld’: Eufemismen en dysfemismen
TAALONDERZOEK
1 c met ‘schijnt’: Intro 2 Schaamte en spot 3 Over koetjes en kalfjes Gezocht m/v taalopsmuk in vacatures 4 d met ‘ongelooflijk’:
1 Intro e met ‘bah!’: f met ‘dacht’: g met ‘zalig’:
Icoontjes leiden je naar een opdracht waar je de pc voor nodig hebt bijhoort
of waar een PowerPointvoorstelling
h met ‘waarschijnlijk’: . Je vindt alle nodige informatie op www.knooppunt.net.
Bij elk blok hoort ook een Tussenspel
rond een bepaald thema.
In de bijlagen achteraan in je leerwerkboek vind je ten slotte extra informatie over verschillende taalonderdelen: 1 Spellinggids 2 Leesportfolio 3 Literatuurgeschiedenis
2
Hoe leg ik dat uit?
en
s
polemiek: discussie over een bepaald onderwerp
int
nt efficië
Nieuwe woorden leren houdt nooit op. Als middelbare scholier leer je gemiddeld 3000 woorden per jaar bij. In deze les herhaal je de woorden die je pad kruisten tijdens de voorbije lessen Nederlands. Je verrijkt je woordenschat vertrekkend vanuit de woorden die je al hebt geleerd.
antoniem
c r e at
ief
Woordenbad 1
moodboard
In de woordkoorden vind je uitleg bij allerlei moeilijke woorden.
In de rubriek Woordenbad herhaal je de woorden die je pad kruisten tijdens de voorgaande lessen. Je verrijkt je woordenschat en vertrekt daarbij vanuit de woorden die je al hebt geleerd. Je maakt ook opdrachten over het juiste taalgebruik.
In een aantal aparte hoofdstukken en lessen krijg je: - extra informatie over Solliciteren; - zinvolle opdrachten in verband met en veel tips bij de Geïntegreerde Proef (GiP) - tips die je kunnen helpen bij het Verder studeren.
SOLLICITEREN
LES 22 Tabellen en grafieken
1 Een job werkt! 2 Werken aan je sollicitatie
1 Soort zoekt soort
2.1 Wat werkt voor mij? 2.1.1 Wie ben ik? 2.1.2 Wat kan ik? 2.1.3 Wat wil ik?
Opdracht 1 Schrijf deze woorden bij de juiste soort tabel/grafiek:
3 Werk (aan de) winkel: op zoek naar een job
staafdiagram – tabel – cirkeldiagram (of taartdiagram) – grafiek
Via welke sociaalnetwerksites wordt de meeste spam verspreid?
accounts in België 4.500.000
4.000.000
1.500.000
jan./11
apr./11
feb./11
dec./10
mrt./11
nov./10
jul./10
okt./10
jun./10
sep./10
mei./10
aug./10
jan./10
apr./10
feb./10
dec./09
mrt./10
nov./09
jul./09
okt./09
sep./09
1.000.000
Twitter 37 %
Youtube 23 %
Facebook 40 %
4 De sollicitatiebrief 4.1 Goed gebriefd 4.2 Goed gewerkt! 4.3 Zelfstandig werk
5 Je levenswerk: het curriculum vitae
Hoe evalueer ik mezelf en mijn medeleerlingen?
Naam van de ster: Naam van de tolk:
6 The sky is the limit: online solliciteren
Naam van de commentator:
6.1 HR goes QR: solliciteren met een app
Score
Commentaar
Score
Commentaar
De ster formuleerde de feiten duidelijk en objectief. De tolk maakte zijn gevoelens of twijfel duidelijk of maakte duidelijk dat hij de feiten relativeerde. Gepastheid
3.1 VDAB 3.2 Spontaan solliciteren 3.3 Netwerken 3.3.1 Je persoonlijke netwerk 3.3.2 Het sociale netwerk 3.4 Werk gezocht! 3.4.1 Vacatures scannen 3.4.2 De taal van de humanresourcesmanagers 3.4.3 De vacature doorgelicht 3.4.4 Mijn droomjob
5.1 Papierwerk 5.2 Werk je in de kijker: alternatieve cv’s 5.2.1 Grafisch cv 5.2.2 Video-cv 5.2.3 Je eigen cv-site 5.2.4 Pinterest
EVALUATIEFORMULIER VOOR OPDRACHT 8
Duidelijkheid
Bron: www.belgiancowboys.be
2.000.000
Uit: bvlg.blogspot.com/2011
3.500.000
aug./09
VERDER STUDEREN
1 Soort zoekt soort 2 Bespreking van een grafiek of tabel
Je werk of je leven!
Bij spreeken schrijfopdrachten hoort 7 Telewerk: telefonisch solliciteren een8 uitneembaar evaluatieblad. Voor Eindwerk: het gesprek je aan slag gaat, kijk je na aan welke 8.1 de Gesprek met structuur 8.2 Vraag maar raak! 8.3 Foutje! evaluatiecriteria je opdracht zal moeten 8.4 Een andere kijk op werk 8.5 Weerwerk: vragen aan de rekruteerder voldoen. Bij het evalueren van je medeleerlingen ga je gestructureerd te werk.
De lichaamstaal en mimiek van de ster kwamen overeen met haar rol. De lichaamstaal en mimiek van de tolk kwamen overeen met zijn rol. Het gebruikte register paste bij de rol van de ster. Het gebruikte register van de tolk paste bij de rol van de tolk. Correctheid
3 Score
Commentaar
Blz.
Les
Taalonderdeel
Wat leer je? Wat oefen je?
B LO K 1 Zakelijk lezen
Eenvoudige tabellen en grafieken lezen
Taalbeschouwing
Nadenken over het belang van het vak Nederlands en spelling
2 Millennium: de roman en de films
Literatuur
Theaterelementen die ingezet kunnen worden bij verfilming
3 Andere presentatie technieken
Spreken
Leergesprek, individuele presentatie
Kijken / luisteren
Presentatietechnieken
9
1 Taalonderzoek – Zorg voor spelling
20
39
43
48
51
Spreken 4 Waarover heeft de dichter het?
Gesprek over gedicht, tekstervaring en tekstbestudering
Literatuur
Leonard Nolens, Tussenspel: poëtisch taalgebruik, kenmerken
Woordenbad 1
Taalbeschouwing
Tussenspel 1: Familienamen
Spreken
Leergesprek
Zakelijk lezen
Geschiedenis familienamen; administratieve tekst
Zakelijk schrijven
Schematiseren
Kijken / luisteren
Informatieve tekst
Taalbeschouwing
Principes van woord-/naamvorming; gebruik woordenboek
B LO K 2
61
72
83
87
4
5 De tolbrug
6 Taalonderzoek – Modaliteit: meer dan de feiten
7 Luna
8 Kader Abdolah, een Nederlandse schrijver?
Spreken
Een eenvoudige dialoog op verschillende manieren spelen
Zakelijk lezen
Een toneelrecensie lezen
Kijken / luisteren
Interview met decorbouwer, acteurs; toneelfragment bekijken
Creatief schrijven
Romanfragment omzetten naar toneeltekst
Literatuur
Toneel vs. film
Spreken
Belang van lichaamstaal en intonatie Gevoelens in gepast register uitdrukken
Zakelijk lezen
Wetenschappelijke tekst
Zakelijk schrijven
Beleefde weigering in een e-mail of brief NBN-normen toepassen
Kijken / luisteren
Beoordelend luisteren naar een informatieve tekst Gericht info selecteren
Taalbeschouwing
Reflecteren op modaliteit: herkennen, benoemen, onderzoeken
Spreken
Stellingendebat over maatschappelijke relevantie van kunst
Zakelijk lezen
Gericht info selecteren uit krantenartikelen en populairwetenschappelijke teksten
Kijken / luisteren
Luisteren naar gedicht, voorgelezen door Bart Moeyaert
Taalbeschouwing
Gevoelswaarde van woorden inschatten
Creatief schrijven
Gedicht schrijven / installatie maken
Literatuur
De vrouw en het kind, Bart Moeyaert
Zakelijk lezen
Info (van Wikipedia) over Iran structureren
Literatuur
Verhaal Mirza, Kader Abdolah Leesportfolio-opdracht
Blz.
98
107
113
121
125
Les
9 Taalonderzoek – Pragmatiek: je zegt meer dan je zegt
Woordenbad 2
10 Verder studeren – Versla (de draak van) het verslag
11 Taalonderzoek – Neven schikking en onderschikking
Tussenspel 2: Selectieve waarneming en valse intuïtie
Taalonderdeel
Wat leer je? Wat oefen je?
Spreken
Improvisatiegesprek
Taalbeschouwing
Pragmatiek: gevoelswaarde van taaluitingen
Creatief schrijven
Dialoogjes schrijven rond (on)gepaste contexten
Literatuur
De reis van de lege flessen, Kader Abdolah
Taalbeschouwing Spreken
Structurerend samenvatten Verslag uitbrengen Persuasief presenteren
Zakelijk lezen
Beoordelend lezen van en argumenten herkennen in een tekst met vaste structuur
Zakelijk schrijven
Verslag van feiten met kritische bedenking
Kijken / luisteren
Structurerend en beoordelend kijken en luisteren naar een tekst met informatief, persuasief en educatief doel
Taalbeschouwing
Toepassen woordleerstrategie uit context + spelling
Taalbeschouwing
Werkwoordspelling Nevenschikking en onderschikking
Spreken
Voorstelling/promotie onderzoeksplan
Zakelijk lezen
Populairwetenschappelijke tekst en recensie structurerend en beoordelend lezen
Kijken / luisteren
Structurerend en beoordelend luisteren/kijken: fragment Joos + filmpjes met experimenten
B LO K 3 135
145
159
165
170
12 Discussiëren
Spreken
Goede argumenten gebruiken, gespreksregels in een discussie
Spreken
Instructies geven, meningen uiteenzetten, spreektaak plannen
Zakelijk lezen
Informatieve teksten op beoordelend niveau; feiten en meningen onderscheiden
Kijken / luisteren
Onderwerp en hoofdgedachte vaststellen in presentatie klasgenoten, gericht info selecteren, bijkomende info vragen
Taalbeschouwing
Register van Buysse en zijn personages herkennen, benoemen en bespreken Samenhang van morfologie, syntaxis en semantiek
Literatuur
Literaire tekst uit het verleden analyseren, interpreteren en evalueren
Zakelijk lezen
Informatieve tekst over taalgebruik van klanten in de apotheek
13 Cyriel Buysse revisited
14 Taalonderzoek – Het kind bij zijn naam noemen – Eufemismen en dysfemismen
15 Het tv-drama
Taalbeschouwing
Eufemismen en dysfemismen Spreekwoorden en uitdrukkingen Gevoelswaarden van taaluitingen Taalopsmuk in vacatures
Spreken
Leergesprek
Zakelijk lezen
Informatieve tekst over soaps (Wikipedia)
Zakelijk schrijven
Schematiseren
Kijken / luisteren
Commercial
Zakelijk lezen
Taalkunde van de straat, William Labov Mannentaal en vrouwenpraat (structurerend lezen)
Taalbeschouwing
Vlaams / Nederlands / taalvariatie / vakjargon
16 Sociolinguïstiek
5
Blz. 178
182
Les Woordenbad 3
Tussenspel 3: Louis Paul Boon
Taalonderdeel
Wat leer je? Wat oefen je?
Taalbeschouwing Spreken
Gesprek: verwoorden gevoelens, opvattingen en ideeën
Zakelijk lezen
Column (stijlimitatie L.P. Boon)
Kijken / luisteren
Tekstfragmenten, fragmenten uit populair informatief programma (structurerend luisteren)
Creatief schrijven
Beschrijving van een ‘overledene’
Literatuur
L.P. Boon, De Kapellekensbaan, Mijn kleine oorlog (tekstanalyse en betekenis)
B LO K 4 192
203
215
17 De thriller
18 Op eigen benen: op zoek naar je eigen stek
19 Taalonderzoek – Contaminatie, pleonasme, tautologie
221
20 Media op drift
228
21 Guave
232
22 Verder studeren – Tabellen en grafieken
Literatuur
Verhaalelementen en spanning
Zakelijk lezen
Woonadvertenties, huurcontract, elektriciteitsrekening, tabellen en grafieken op websites
Kijken / luisteren
Bewoners beschrijven hun huis Mijn bijt hond over skippers
Taalbeschouwing
Woordenschat i.v.m. huizen
Spreken
Eigen gevoelswaarde uitdrukken bij contaminaties, pleonasmen en tautologieën
Zakelijk lezen
Informatieve tekst over houding Van Dale tegenover contaminaties
Kijken / luisteren
Verhaal waarin tautologieën en pleonasmen herkend worden
Taalbeschouwing
Contaminatie, tautologie, pleonasme
Zakelijk lezen
Structurerend en beoordelend lezen: moderne media
Taalbeschouwing
Gevoelswaarde
Literatuur
Modern kortverhaal: Guave, Edgar Keret
Zakelijk lezen
Tabellen en grafieken Tekst en grafiek inhoudelijk vergelijken
Zakelijk schrijven
Een inleiding bij een grafiek schrijven
245
Woordenbad 4
Taalbeschouwing
247
Tussenspel 4: Creatief schrijven: 99 ways to tell a story
Creatief schrijven
Een objectieve en subjectieve beschrijving
B LO K 5 253
265
278
6
Spreken
Soorten vergaderingen en hun doel Gespreksregels in een vergadering
Schrijven
Verslag van een vergadering schrijven
Spreken
Een ongeval (gezien op filmpje) bespreken
Zakelijk lezen
Factuur van de garagist, folder over het rijbewijs, autoverzekeringen, tabellen en grafieken
Zakelijk schrijven
Aanrijdingsformulier
Kijken / luisteren
AutoTV: Hoe veilig is uw auto? / Een wiel vervangen
Zakelijk schrijven
Recensie (evt. met schrijfkader)
Kijken / luisteren
Kijken: foto’s en teksten combineren, oog hebben voor lay-out en setting van een gedicht
Creatief schrijven
Zelf een stads-, school- of dorpsgedicht schrijven
Literatuur
Lyriek
23 Vergaderen
24 Op eigen benen: je eigen auto
25 Gedichten op vreemde plaatsen
Blz. 284
Les 26 Regionale taalvariatie: dialecten
Taalonderdeel Structurerend luisteren
Fragment uit Man over woord
Taalbeschouwing
Regionale taalvariatie
Spreken
Verwoorden van meningen, inhouden … Structurerend en beoordelend lezen: populairwetenschappelijke tekst, reisbrochure, reisgids (etiquette) en reisverslag
292
27 Leeskilometers maken
Zakelijk lezen
304
Woordenbad 5
Taalbeschouwing
305
28 Verder studeren: wetenschappelijk taalgebruik
311
Wat leer je? Wat oefen je?
Zakelijk lezen
We zijn ons brein, Dick Swaab
Zakelijk lezen
Vacatures vinden
Kijken / luisteren
De sociale media inzetten voor je sollicitatie
Zakelijk schrijven
Een correcte sollicitatiebrief en cv opstellen
Solliciteren – Je werk of je leven!
Een alternatieve cv opstellen Een sollicitatieformulier invullen Spreken
Telefonisch solliciteren Een sollicitatiegesprek goed voorbereiden
341
GIP – de geïntegreerde proef
Spreken
Zie les Presentatietechnieken
Zakelijk lezen
Inoefenen structurerend, selecterend, beoordelend lezen Citeren en bibliografische gegevens
Zakelijk schrijven
Hulpmiddelen gebruiken: brief schrijven, woord vooraf enz. Citaten opnemen in een eigen tekst
Taalbeschouwing
Aandacht voor het juiste register
B I J L AG E N 353
1 Spellinggids
381
2 Leesportfolio
401
3 Literatuurgeschiedenis
7
8
Zorg voor spelling TAALONDERZOEK
LES 1
1 Intro 2 Formeel / informeel 3 Nobody’s perfect 4 ‘Hoe vaak zal de spelling nog veranderen?’ en andere smoezen om niet goed te spellen ... 5 Hulpmiddelen om beter te spellen
1 Intro 1.1 Waar dient het vak Nederlands voor? Opdracht 1
Hieronder vind je een aantal mogelijke antwoorden op de vraag: waar dient het vak Nederlands voor? Welk antwoord kies jij? Noteer ook kort waarom je net dat antwoord kiest. Om zonder fouten te kunnen schrijven. Om teksten of brieven te kunnen schrijven. Voor je algemene ontwikkeling. Om je mondeling te kunnen uitdrukken. Om teksten te kunnen lezen. Om kennis te maken met de literatuur. Omdat Nederlands nu eenmaal de basis is van onze maatschappij. Andere reden, nl.
1.2 Is zorg voor spelling nog wel nodig?
Taal “Dat er in gesproken taal verschillen zijn in de zorg die aan een tekst wordt besteed, is volkomen geaccepteerd. In een spontaan groepsgesprek komen weinig complete, grammaticaal correcte zinnen voor. In een tweegesprek voor een microfoon wordt zorgvuldiger geformuleerd en aan toespraken wordt de meeste zorg besteed. Het lijkt alsof er voor geschreven teksten maar één niveau van verzorgdheid is, namelijk dat van volkomen welgevormde foutloosheid.” Uit: www.taalunieversum.org
Welke stelling neemt de schrijver van het stukje hierboven over spelling in?
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
9
Opdracht 2
Kruis in de tabel aan in welke mate je wel of niet akkoord gaat met de uitspraken.
TAALONDERZOEK
Helemaal niet akkoord
Eerder niet akkoord
Eerder akkoord
1 Jongeren nu schrijven meer dan jongeren 20 jaar geleden. 2 Wie correct moet leren spellen, zou moeten leren hoe je op het internet betrouwbare bronnen kunt vinden en vertrouwd kunt raken met automatische spellingcontrole in tekstverwerkers en de tekstvoorspellingsfunctie op gsm’s. 3 Niet goed kunnen spellen zit gewoon in je genen. Je kunt er niets aan doen. 4 Sommige mensen hechten overdreven veel belang aan de correcte spelling. Maar het feit dat iemand je boodschap correct begrijpt, is toch belangrijker dan de (juiste) vorm. 5 Als je iemand een mail stuurt, dan lees je die best nog even na voor je op ‘verzenden’ klikt. 6 Als ik een mail of een brief van de school of van een leraar krijg, verwacht ik dat die foutloos is. 7 Er moeten op school meer lessen over spelling komen. Dan gaan leerlingen vanzelf beter spellen.
Laat deze vragenlijst ook door een van je grootouders (in een andere kleur) invullen. Wat stel je vast?
10
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
Helemaal akkoord
TAALONDERZOEK
2 Formeel / informeel Opdracht 3 Je krijgt een aantal voorbeelden van schrijfsituaties: e-mail naar een vriend / e-mail naar een leraar / sollicitatiebrief / sms / tekst op een informatieve website / chat / bericht op een internetforum / reclameboodschap / tekst op een commerciële website
1 Maak in de bovenstaande reeks een onderscheid tussen ‘privé’ en ‘voor publicatie’. Privé
Voor publicatie
2 Orden de schrijfsituaties nu van informeel naar formeel.
informeel
formeel
De taal in de schrijfsituaties op de schaal hierboven verschilt grondig. Woordenschat, zinsconstructie en zorg voor spelling zullen verschillen. In informele schrijfproducten vind je meer spreektaal en slordigheden (accenten, trema’s, hoofdletters ontbreken ...) en tref je meer spelfouten aan; sms’en hebben vaak bewust een afwijkende spelling en afgekorte woorden (w8 1s ff ). Bij formele schrijfproducten is meer tekstzorg nodig. Wie schrijft voor een publiek moet zich beter aan de regels houden. Omdat zulke teksten vaak langer meegaan, moeten ze in verzorgde taal geschreven worden. Niemand verwacht in een sms’je standaardtaal en correcte spelling, maar in een krantenartikel, mail aan de directie of in een sollicitatiebrief wordt dat wel verwacht.
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
11
TAALONDERZOEK
3 Nobody’s perfect Opdracht 4
Lees de volgende situatie. Wat is hier aan de hand? Een negentienjarige studente biomedische wetenschappen, die op verzoek van haar vader twee weken lang de opgaven van de website beterspellen.nl maakte, schrijft haar vader een mail met haar bevindingen. Ze beweert dat ze maar één foutje maakte in de spellingstestjes. We gaan ervan uit dat dat klopt.
Bericht 1 aan: Onderwerp: Hoi pap, Vandaa alleen het woord filialen fout gepeld. Ik dnek dat het op zich een prima testje is maar dat ik gewoon te goed kan spellen. Grapje Hannah
Wat stel je vast? Hoe verklaar je dat?
Opdracht 5
Rangschik de taalfouten op de volgende bladzijden hieronder in een foutentopdrie. Wat je het ergste vindt, komt op nummer 1. 1 2 3
12
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
KAARS GEUREMM
ER
Amsterdam cityEvent
u zz el to u rs st ad st ou rs l p
RO
4 VOOR 1 EU
er d a m w o rk sh o p A m st
OP=OP
nen
Naakt Model Teke
0.
4
3
312 Haarmode ing Huidverzorg
39
eatieve wor Een gezellige en cr bedrijfsuitje vrijgezellenfeest of id hier de tek ons de mogelijkhe nen en het van het modelteke OPBLAASPRUIK Gemakkelijk op te blazen. In grote verstelbaar.
TAALONDERZOEK
1
2 Nu alle geuremmers voor een spectaculaire prijs. Verkrijgbaar in div geuren zoals kaneel, ers e lavendel, vanille of roo s
nciska Instituur Shiatsu Beauty Fra eft u andere ge ce Fa en voor Body behandeling. Bij dementie aan uw ze bon € 20, inlevering van de KORTING
6
5
1211 Telfort Prepaid opwaardeerlijn Data per MB • • • •
4,
99
Gratis
€ 5,12 per MB. Mobiel internet afgerekend per 100 kb
U betaald per hele minuut. **MMS is gratis in Nederland voor standard MMR naar mobiele *** In dit bedrag zitten de kosten van het informatienummer plus kosten van het informatienummer hoort u aan het begin van het **** Plus de kosten van de mobiele telefoon
8
Volt)
Komplete set’s om terug te leveren aan het net (230
Kyocera. Bespaar op uw energie met onze zonnepanelen van met Kyocera. en panel zonne uw uit Haal het maximale rendament maar liefst 18,5% Deze zonnepanelen hebben een efficiëntie van en per vierkante l panee Dat betekend meer opbrengst per zonne panelen nog de deze n hebbe dan meter. Ook schijnt de zon niet hoogste opbrengst.
7 9
EN M O B T S R E K TE KOOP
EPAKT G N I S I T A R G T EN BEZORG
Onze komplete sets zijn met verschillende typen van omvormers Mastervolt of SMA leverbaar. . Kies met Kies uw set welk type en grote u wenst
Kyocera en
van Kyocera De beste en s’werelds meest verkochte panelen . meter nte vierka per met de meeste opbrengst
Gezocht:
Fulltime/P
10
arttime ver
drijf Hoveniersbe
Intresse???
Mail je CV P.s. vermeld
koopsters
naar
erbij wat je
motivatie is
.
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
13
TAALONDERZOEK
Besluit We ervaren taalfouten als erg …
4 ‘Hoe vaak zal de spelling nog veranderen’ en andere smoezen om niet goed te spellen …
1
5
10
15
20
Na de herziene editie van de Woordenlijst Nederlandse Taal (het Groene Boekje) in 2005 klinkt af en toe de klacht dat de spelling voortdurend verandert. Het zou volgens sommigen verspilde moeite zijn om de regels nog te leren, omdat die immers toch voortdurend veranderen. Een verband tussen de problemen met spelling in het onderwijs en de bescheiden aanpassingen in het Groene Boekje is echter niet aangetoond, of zelfs maar serieus gesuggereerd. De grote probleemcategorieën in het spellingonderwijs zijn de werkwoordspelling en de leenwoorden; aan de regels daarvoor is niets veranderd. De invoering van de ‘nieuwe spelling’ komt op het volgende neer. Na decennia van ongewijzigd herdrukken is in 1995 de inhoud van de officiële Woordenlijst Nederlandse taal herzien. De zogenoemde toegelaten spelling uit 1954 (copie en kwotum naast de voorkeursvormen kopie en quotum) is in 1995 afgeschaft en de
Uit: Taalpeil
14
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
25
30
35
40
regels voor het spellen van de tussenklank in samenstellingen zijn veranderd (pan + koek was pannekoek en werd pannenkoek). Er werd bovendien besloten dat voortaan elke tien jaar een geactualiseerde editie van de Woordenlijst zou verschijnen, om te waarborgen dat de lijst niet opnieuw sterk zou verouderen. In 2005 is een uitzonderingsregel op de pannenkoekregel vervallen (nu ook paardenbloem) en er zijn enkele nieuwe regels voor specifieke problematische gevallen geformuleerd. Voorbeeld: schrijf alleen een streepje in samenstellingen met een afkorting als de letters van de afkorting afzonderlijk worden uitgesproken (pincode volgens de hoofdregel aaneen, maar btw-tarief, asodiploma met streepje). Dat heeft geleid tot enkele aanpassingen in de schrijfwijze van afzonderlijke woorden, maar van een ‘nieuwe spelling’ was geen sprake.
TAALONDERZOEK
Opdracht 6 1 Kun je volgens de tekst op de vorige pagina de spellingswijzigingen van de laatste jaren als excuus gebruiken als je veel spelfouten maakt? Waarom (niet)?
2 Lees de volgende tabellen en grafieken en noteer hieronder twee argumenten om op school toch nog spellingslessen te organiseren.
Ik gebruik in sms-berichten de verkorte schrijfwijze, zoals ‘ff’ voor ‘effe’ of ‘even’ en ‘kweet ni’ voor ‘ik weet het niet’ - in % Basis: allen (n aantal antwoorden = 806)
Door sms-taal gaan we slechter Nederlands schrijven
allen
37
%
8
%
53
%
Nederland
37
%
8
%
53
%
Vlaanderen
37
%
8
%
53
%
68% mee eens
JA
(helemaal) mee eens eens noch oneens (helemaal) niet mee eens
16% mee oneens
NEE Nederlanders en Vlamingen vinden sms-taal een bedreiging voor het Nederlands.
Stelling: ‘Door de komst van de computer en spellingcheckers is zelf kunnen spellen minder belangrijk geworden.’ Gevraagd in Nederland, Vlaanderen en Suriname 29
Volwassenen Leerlingen Leraren
56 37
42
22
74 Wel mee eens Niet mee eens
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
15
Soorten fouten Welke spelfouten worden er gemaakt?
TAALONDERZOEK
Welke onderdelen van het vak Nederlands moeten volgens de leraren NU meer aandacht krijgen? De leraren konden er drie aankruisen.
Nederland Spelling Literatuur lezen Grammatica Teksten verklaren Literatuurgeschiedenis
53 31 30 23 22
Vlaanderen Spelling Literatuur lezen Grammatica Teksten verklaren Literatuurgeschiedenis
47 29 23 18 16
- Fouten tegen de regels en beginselen van de Nederlandse spelling (klijn, bogt, zant, heelemaal): 52 % - Verkeerdelijk losof aaneenschrijven van woorden (auto weg, hoogte vrees, waar om, over steken, perstuk) 25 % - Fouten tegen de werkwoordspelling (deet, gebeurdt, haald) 7 % - Ontbrekende hoofdletters - Fouten tegen de verbuiging van bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden (groote i.p.v. grootte) - Fouten tegen afbreking aan het eind van de regel Uit: Taalpeil
5 Hulpmiddelen om beter te spellen
5.1 De spellingchecker Opdracht 7 De spellingchecker markeerde in dit tekstje vier fouten. Maar merkte hij alles op?
1 Verbeter de fouten in dit tekstje. Vroeger zij mijn zus altijd welke boeken ik moest lezen.Ik vondt ook dat ze heel mooi kon voorlezen en elke avond leesde ze een verhaaltje voor. Nu gebeurd het nog dat ik mijn zus opbel om te vragen welke boeken ik moet lezen. Ze vraagt me dan in welke onderwerpen ik het meest geïnteresseerd ben,dus ze past haar advies nu een beetje aan aan mij.
2 Welke soorten fouten merkt de spellingcontrole op?
16
Met de rechtermuisknop kun je de fout meestal verbeteren. In het boekje met de NBN-normen vind je hoeveel spaties je voor en na elk leesteken moet zetten, nl. geen spatie voor het leesteken, wel één erna, behalve voor haakjes () en aanhalingstekens “.
3 Welke soorten fouten merkt de spellingcontrole niet op?
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
Opdracht 8
TAALONDERZOEK
5.2 De NBN-normen Niet alleen voor spaties voor en na leestekens bestaan er afspraken. Ook voor andere notaties volgen we de regels. Je vindt hier een aantal regels. Gebruik ze om deze tabel in te vullen. Jouw geboortedatum (niet in een tekst) Je gsm-nummer Je gemiddelde snelheid als je naar school gaat De schooluren op maandag De prijs van een nummer van je favoriete tijdschrift (niet in een tekst) Enkele veelgebruikte notaties Tijdsaanduiding
16 uur 16 u. 16.45 uur 16.45 u. Spreekuur maandag 8 – 10 uur
16:45
Getallen groeperen
155 500,00 EUR 30 450 inwoners 0,458 987 1 In een opsomming gebruik je best een puntkomma om de getallen van elkaar te scheiden: 20; 45,50; 9 en 27
Postcodes
8900 IEPER
Huisnummers
Mandellaan 324-326 Kalfvaartstraat 1 a Vaubanstraat 64 bus 2
Telefoon- en faxnummers
tel. 057 20 62 79 fax 057 20 74 45 tel. 09 233 566 gsm 0478 56 23 89 Soms is het logischer anders: 0800 344 044 02 5 400 600 + 32 57 20 62 78
Internationaal Belgische bankrekeningnummers
BE08 0012 5578 8921
Datum
Het jaartal schrijf je altijd met 4 cijfers, bv. Hij is geboren in 1996. In teksten schrijf je de maand altijd voluit, bv. Hij kwam aan op 22 maart 2012. Als je de datum afkort, schrijf je: 2002-03-22.
Eenheden en symbolen
cm m/s²
Munteenheden
150,50 EUR (valutacode) € 150,50 (symbool) In niet-gespecialiseerde teksten gebruik je geen valutacodes. Ik heb 50 euro betaald. Ze rekenden 3,99 euro aan voor de verzendingskosten.
kWh km/h
0,06 kg 1,93 m
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
17
5.3 www.woordenlijst.org TAALONDERZOEK
In het Groene Boekje vind je een woordenlijst van de Nederlandse spelling. Het dient uitsluitend om de spelling van woorden (ook verkleinwoorden, hoofdtijden van werkwoorden en meervoudsvormen) in op te zoeken. Maar wat als je het Groene Boekje niet bij de hand hebt? Dan controleer je de spelling van een woord met www.woordenlijst.org, een site die uitgaat van de Taalunie, een samenwerking tussen Nederland, Vlaanderen en Suriname op het gebied van het Nederlands. Hieronder zie je een printscreen van een pagina op de website. De site bevat ook een leidraad. Wat vind je daarin?
faillissement
18
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
TAALONDERZOEK
9 Check op www.woordenlijst.org de spelling in deze zinnen. Ze werden geplukt van verschillende Opdracht internetfora. Vind je ook de fouten die de spellingchecker niet opmerkt? 1 Soms denk ik: wat is de wereld toch vreet!
2 Ik dacht dat bij stijgende rente de prijzen van de huizen ook stijgden.
3 Het licht ook aan de gebrekkige beveiliging rond het terrijn.
4 Reactie op het bericht dat acteur Tom Cruise het restaurant van een hotel waar hij verbleef wilde laten ontruimen zodat hij alleen kon eten: Omdat Cruise zoveel lastig gevallen word door klanten en paparazi begrijp ik dat die man rustig wil eten.
5 Reacties op de ‘naaktfoto’ van prins Harry tijdens een partijtje strippool: - Ik steun hem ook, zoals de britten massaal doen. Dat het veel zegt van de Engelse bevolking. We zullen maar zwijgen over de sexschandalen die hier al zijn geweest zeker! We zijn toch niet meer in de Middelleeuwen!
- Ach, al die mannen in adelijke families hebben geld te veel en te weinig fatsoen. Ik begrijp die hele discusie zowiezo niet.
Les 1 - Taalonderzoek - Zorg voor spelling
19