INHOUD Les 1 Inleiding
4
D Het oude nabije oosten (ca. 3500-800 v.C.)
A Vaardig in geschiedenis
8
Les 14 Het ontstaan van de stroomculturen 92 Les 15* Egypte: het land van de Nijl 98 Ontdekplaat –Egypte en de Nijl Les 16 Farao en co. 107 Les 17 Egypte onder de farao’s 111 Ontdekplaat –Bloei en verval van Egypte Les 18 De Egyptische godsdienst 115 Ontdekplaat –Egyptische goden Les 19 Leven na de dood 125 Les 20* De Egyptische kunst 132 Ontdekplaat –Kunst in dienst van de farao en de goden Les 21 Egypte: wetenschap en techniek 140 Les 22* Het dagelijkse leven in het 145 Oude Egypte Les 23 Mesopotamië en Egypte: 148 een vergelijkend onderzoek Les 24 De evolutie van het schrift 152 Les 25* Onderzoek 158 Ontdekplaat –De graftombe van Toetanchamon Overzicht D 163
Les 2 Historisch denken 9 Les 3 Over tijden, ruimten en domeinen 13 Ontdekplaat –Vaardig in geschiedenis Overzicht A 18 B Prehistorie
19
Les 4 De evolutie van de mens 20 Ontdekplaat –De evolutie van de mens Les 5 Jagers en voedselverzamelaars 30 Les 6* Een vaste verblijfplaats en 39 de landbouw veranderen de samenleving grondig Les 7 De werktuigen van de prehistorische 47 mens Ontdekplaat –De werktuigen van de prehistorische mens Les 8 De bronnen van de geschiedenis 54 Les 9 Redeneren over bronnen 58 Les 10* Onderzoek 62 Overzicht B 66 C De prehistorie in Noordwest-Europa
91
Woordenlijst 164 Mijn persoonlijk woordenboek 168
67
Les 11 Raadsels in steen 68 Ontdekplaat –Raadsels in steen Les 12 De Kelten, een volk uit de Europese 75 ijzertijd Ontdekplaat –De Kelten, een volk uit de Europese ijzertijd Les 13 Sprokkels uit de Keltische beschaving 82 en het Keltische verleden Overzicht C 89 Herhalingsoefeningen 90
* Deze les kan georganiseerd worden als BZW-les (Begeleid Zelfstandig Werken)
INHOUD
3
1
INLEIDING
1
Op verkenning in STORIA HD live Je vindt de inhoudsopgave van dit leerwerkboek op blz. 3. Kijk eens hoeveel lessen er zijn gepland. In hoeveel groepen of onderdelen kun je ze onderverdelen? Elk onderdeel heeft een titel. Als je die leest, weet je welke onderwerpen je dit schooljaar bestudeert.
Het leerwerkboek De lessen hebben steeds dezelfde structuur, maar de leerstof wordt op verschillende manieren aangebracht. Tijdens sommige lessen zal je leraar veel vertellen; andere lessen worden grotendeels of volledig opgebouwd aan de hand van verschillende soorten opdrachten. Die opdrachten kun je klassikaal, in groepjes of individueel oplossen. De onderstaande illustraties maken de structuur van elke les duidelijk.
2 Duidelijke lestitels
3 Een krachtige inleiding met de onderzoeksvragen van de les
4 Het kaartje vertelt over welk gebied de les gaat. In het vakje onder de kaart kun je verwijzen naar kaarten uit je historische atlas.
1 Lesnummer
5 Deze icoontjes geven aan welke domeinen in de les aan bod komen.
6 De tijdlijn situeert de les in de tijd.
7 Ondertitels leiden de verschillende delen van de les in.
4
INLEIDING
LES
8 Moeilijke woorden krijgen een ander kleurtje. Ze worden verklaard vanaf blz. 164. Als er nog woorden zijn die je niet begrijpt, schrijf je ze op in je ‘persoonlijk woordenboek’ op blz. 168 in dit leerwerkboek. De verklaring zoek je op in een woordenboek. Je kunt ook uitleg vragen aan je leraar.
9 In de rubriek ‘OnWAARschijnlijk’ vind je extra informatie over de les: boeiende verhalen die je normaal niet in schoolboeken terugvindt.
10 Een schema van de lesinhoud op het einde van de les helpt je de les te studeren.
11 Nadat je de les hebt geleerd, moet je deze zaken KENNEN en KUNNEN. Het icoontje verwijst naar de oefeningen op diddit. De begrippen die je moet kennen, staan altijd bovenaan. 12 Na elk onderdeel vind je een handig overzicht van de geziene leerstof.
13 Op drie plaatsen in het leerwerkboek vind je een origineel en spannend verhaal van jeugdauteur Dirk Bracke. Daarmee zul je de geschiedenis op een net iets andere manier (her)beleven. Je kunt de verhalen ook beluisteren bij het onlinelesmateriaal.
INLEIDING
5
het onlineleerplatform bij STORIA HD live
Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau.
Je kunt vrij oefenen en de leerkracht kan ook voor jou oefeningen klaarzetten. Je kunt kiezen uit: - oefeningen per les - oefeningen op ‘tijd, ruimte, domein’ - oefeningen op ‘werken met bronnen (HD)’ - oefeningen op ‘kennis’ - oefeningen op ‘begrippen’
Hier vind je de opdrachten terug die de leerkracht voor jou heeft klaargezet.
Hier kan de leerkracht toetsen en taken voor jou klaarzetten.
Benieuwd hoe ver je al staat met oefenen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten.
Hier vind je het lesmateriaal per les of per leerstofonderdeel (o.a. de videobestanden en audiobestanden). Je merkt ook dat je kunt kiezen tussen verschillende oefeningen. Daarnaast zijn er de ontdekplaten waarmee je zelf aan de slag kunt. Je vindt er allerlei soorten bronnen, filmmateriaal enz. rond een bepaald thema. Ga op ontdekkingstocht en voer de opdrachten uit. Veel plezier!
STORIA Ontdekplaat
Naam:
Egypte en de Nijl
Klas:
Nr.
Datum:
1 Welke historische vraag wordt er in deze ontdekplaat beantwoord? Onderlijn.
/1
-
Welk verband is er tussen de Nijl en het ontstaan van de Egyptische samenleving?
-
Hoe regelen de Egyptenaren vandaag de overstroming van de Nijl?
2 Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen.
/3
Het leven van de Egyptenaren is ingedeeld in 3 seizoenen. Welke? 1= 2= 3= In welk seizoen worden er dijken aangelegd om het water vast te houden? In welk seizoen werken de Egyptenaren aan grote bouwwerken? In welk seizoen wordt er geploegd, gezaaid en gewerkt aan de irrigatie? 3 Juist of onjuist? Omcirkel en verbeter de fouten.
6
HET ONLINELEERPLATFORM BIJ STORIA HD LIVE
/4
Nijlkrokodillen worden in het Oude Egypte ook als huisdier gehouden.
Juist
Onjuist
De Egyptische moedergodin Tawaret wordt afgebeeld als een krokodil.
Juist
Onjuist
De terugkeer van de ibissen valt samen met de oogsttijd.
Juist
Onjuist
Papyrusriet is een zeldzame plant langs de Nijl.
Juist
Onjuist
2
Geschiedenis studeren: in de klas en thuis Welkom in de geschiedenislessen van het eerste jaar van het secundair onderwijs. Geschiedenis is heus niet zo moeilijk als sommigen beweren. Het komt eropaan de lessen op de juiste manier aan te pakken. Luister daarom naar de raadgevingen van je leraar. Goed opletten tijdens de lessen brengt je al een hele stap vooruit. Je leraar zal je ook uitleggen hoe je de leerstof thuis kunt herhalen en instuderen. In de loop van het schooljaar zul je merken dat geschiedenis veel meer is dan feiten en datums uit het hoofd leren.
In de klas Als je aandachtig luistert en actief meewerkt in de klas, zul je thuis gemakkelijker de leerstof kunnen instuderen. In de klas doe je het volgende: - prent de titel van de les onmiddellijk in je hoofd; - let op de ondertitels; ze vatten de hoofdlijnen van de les samen; - het is belangrijk dat je alles begrijpt; woorden of onderdelen die je niet begrijpt, kun je immers moeilijk onthouden; - probeer te antwoorden op vragen die je leraar stelt; - bestudeer de bronnen en de opdrachten aandachtig; - zorg ervoor dat je notities ordelijk, volledig en foutloos zijn.
Thuis Voorbereiden Neem wat je nodig hebt om je les in te studeren: je agenda, je leerwerkboek, notities, een te verbeteren test enz. Studeer op een rustige en ordelijke plaats, zodat je geconcentreerd kunt werken. Verkennen Bestudeer eerst de opbouw van de les. Lees de inleiding en bekijk het kaartje, de domeinen en de tijdlijn. Daarna noteer je de titels en de ondertitels. Zo ken je de hoofdlijnen al. Lezen en begrijpen Neem de hele les grondig door en controleer of je alles echt begrijpt. De teksten en de bronnen brengen het verhaal van de les. Om het verhaal te begrijpen, moet je ook alle woorden die aan bod komen begrijpen. Bij het vak geschiedenis horen heel wat specifieke begrippen. We onderscheiden historische begrippen en structuurbegrippen. Deze laatste gaan over het vak geschiedenis. Je vindt ze in een kleurtje in de woordenlijst.
Lesteksten kun je samenvatten met een schema of een mindmap. Dat zijn goede geheugensteunen. Bekijk vervolgens het schema. Dat bevat de hoofdzaken en de kernwoorden. Probeer nu aan de hand van het schema de inhoud van de les op te zeggen. Als je op deze manier de les verkent, wordt er heel wat informatie in je geheugen opgeslagen. Je zult dus heel wat tijd besparen bij het instuderen. Oefenen Tijdens de geschiedenislessen leer je ook historische vaardigheden. Je leert hoe je historische informatie ontdekt, onderzoekt en structureert. Je zult zo bijvoorbeeld leren om informatie te halen uit bronnen, tijdlijnen en kaarten. Vaardigheden verwerf je door te oefenen. Maak de opdrachten opnieuw en kijk na of je antwoorden juist zijn. De vaardigheden zijn minstens even belangrijk als de inhoud van de les. Studeren De avond voor een test of examen moet je de les instuderen. Studeer de definities van de begrippen die je moet kennen. Leer het schema uit het hoofd en overloop nog eens alle opdrachten. Controleren Controleer of je het schema zelf opnieuw kunt samenstellen. Vergelijk met het schema in je leerwerkboek. Ga na of je elk woord en elk verband tussen de woorden in het schema kunt uitleggen. Raadpleeg de lijst KENNEN en KUNNEN. KENNEN geeft weer wat je van de leerstof moet onthouden en uitleggen. KUNNEN somt op welke vaardigheden in de les aan bod zijn gekomen. De lijst KENNEN en KUNNEN is een prima controlemiddel om na te gaan of je de leerstof beheerst. De puntjes die je onder de knie hebt, vink je aan in het voorziene vakje. Zo heb je altijd een goed overzicht. Op diddit vind je interactieve opdrachten om KENNEN en KUNNEN verder in te oefenen.
ďťż
INLEIDINGďťż
7