Les 10 De islam

10 De islam is vandaag een van de drie grote monotheïstische wereldDe islam godsdiensten. Ook in Europa leven heel wat aanhangers van die godsdienst.

Wat is kenmerkend voor de islam? Hoe heeft de islam zich over de wereld verspreid? Welke cultuur heeft de islam voortgebracht?

1 622 = 1

Kaartnr(s).

ISLAMITISCHE TIJDREKENING

De islam

95D niet-westerse samenlevingen De islam ontstaat in het begin van de 7e eeuw op het Arabische schiereiland (zie kaart blz. 98). Alles begint bij de Arabier Mohammed (ca. 570-632): in Mekka verkondigt hij het geloof in één God (Allah) en wat de mensen moeten doen om als een goed mens te leven. Bij zijn prediking neemt hij elementen over van het jodendom, het christendom en het meergodendom van de Arabieren. Dat verloopt niet zonder problemen: hij moet in 622 zelfs vluchten van Mekka naar Medina. Die gebeurtenis wordt later het beginpunt van de islamitische tijdrekening. Mohammed krijgt in Medina meer en meer aanhangers. In 630 verslaat hij zijn tegenstanders en maakt hij Mekka tot het godsdienstige centrum van de islam. Na de dood van de profeet in 632 begint tussen twee groepen, de soennieten (meerderheid) en de sjiieten (minderheid), een strijd om de opvolging. Die stromingen bestaan vandaag nog steeds. De Koran is het heilige boek van de moslims. Daarin staat dat Mohammed de tekst van de Koran krijgt ingegeven door de engel Gabriël. Na de dood van de profeet wordt de tekst opgeschreven. Daarnaast is er ook een grote verzameling uitspraken en overleveringen die aan Mohammed en zijn volgelingen worden toegeschreven. Die verzameling staat bekend als ‘de overlevering’ (Hadith). Centraal in de islam staat het kennen van God en de totale overgave aan God. Het Arabische woord ‘islam’ betekent ‘overgave’ aan God. De volgelingen van de islam worden moslims genoemd. Het woord moslim betekent ‘iemand die zich overgeeft’ aan God. Mohammed legt vijf verplichtingen op aan zijn volgelingen. Het zijn de zogenaamde vijf pijlers of zuilen van de islam: de geloofsbelijdenis, het dagelijkse rituele gebed, het geven van aalmoezen, de vasten (in de maand ramadan) en de bedevaart naar Mekka. Moslims houden hun erediensten in de moskee. De imam is de voorganger in het gebed. © VAN IN

OPDRACHT 2

Bron

Soera 2: 183, 185 183 U die gelooft, u is voorgeschreven te vasten, zoals is voorgeschreven aan degenen die er voor u waren, opdat u godvrezend zult zijn. 185 De maand Ramadan is het, waarin de Koran is geopenbaard als leidraad voor de mensen en waarin duidelijke blijken van de leidraad en van de gave des onderscheids zijn. Wie van u die maand aanwezig is, moet dan vasten. Maar als iemand ziek is of op reis, dan geldt een aantal andere dagen. God wil het u gemakkelijk maken. Hij wil het u niet moeilijk maken. Hij wil dat u het aantal vol maakt en dat u God verheerlijkt omdat Hij u op de goede weg heeft geleid. Misschien zult u daarvoor dankbaar zijn.

Soera 22: 27, 29 27 En roep de mensen op tot de bedevaart. Zij zullen te voet bij u komen of op allerlei scharminkels [magere dieren] van alle bergpassen vandaan. 29 Laat hen dan hun rituelen volbrengen, hun geloften inlossen en een rondgang maken om het aloude huis.

Uit: De Koran, Heilig boek van de Islam, vertaald door Eduard Verhoef, Vucht, 3e uitgave, 2019

De Koran bevat 114 soera’s (hoofdstukken) en is oorspronkelijk als voordrachttekst bedoeld. Daarom is hij zo moeilijk uit het Arabisch te vertalen. Een woord kan verschillende betekenissen hebben naargelang van de klemtonen op de letters en de klinkers die aan het stamletterwoord worden toegevoegd.

Welke drie pijlers van de islam ontbreken hier? Raadpleeg de lestekst en omcirkel. ramadan – bedevaart – rituele gebed – aalmoezen geven – geloofsbelijdenis BronOPDRACHT 3 De Kaäba in Mekka tijdens het hoogtepunt van de bedevaart De Kaäba is een klein gebouw van ca. 12 x 10 x 15 m in de grote moskee in Mekka. Het is het centrale heiligdom van de islam en staat bekend als ‘Huis van Allah’. Als onderdeel van de bedevaart naar Mekka lopen de pelgrims zeven keer rond het gebouw. Moslims bidden ook altijd in de richting van de Kaäba, dus in de richting van Mekka. © VAN IN

- Wat doen zij?

OPDRACHT 4

Bron

De koepel van de Rots, Jeruzalem

Na Mekka en Medina is Jeruzalem de derde heilige stad voor de moslims. De beroemde ‘Koepel van de Rots’ uit het einde van de 7e eeuw is een van de mooiste voorbeelden van de moslimarchitectuur. Op die plaats zou volgens de overlevering Mohammed een

nachtelijke reis naar de hemel

gemaakt hebben. Het gebouw is géén moskee, maar een heiligdom. Het achthoekige gebouw is overdekt met een centrale (houten) koepel die aan de buitenzijde bekleed is met verguld koper. De middellijn van de koepel bedraagt meer dan 20 m. Opvallend is de veelkleurigheid van de versiering, zowel aan binnen- als buitenkant.

97D niet-westerse samenlevingen - Bij welke godsdienst hoort dit gebouw? Aan welk symbool kun je dat zien? - Zoek op het internet voor welke godsdiensten Jeruzalem een belangrijke stad is. - Waarom is de ‘Koepel van de Rots’ voor moslims belangrijk? De Arabieren stichten een groot wereldrijk Heel snel bouwen de Arabieren een groot rijk uit. Op het Arabische schiereiland is in theorie alleen de islam nog toegestaan. In de andere veroverde gebieden kunnen sommige groepen zoals christenen en joden redelijk vrij hun geloof beleven, weliswaar als tweederangspersonen met minder rechten dan moslims en na het betalen van een speciale belasting. Aanhangers van andere godsdiensten hebben de keuze: zich bekeren of omgebracht worden. Toch krijgen ook die aanhangers van andere godsdiensten vaak dezelfde rechten als christenen en joden. Lees de lestekst en omcirkel het juiste antwoord. • De Arabieren zijn redelijk verdraagzaam / niet verdraagzaam tegenover andere godsdiensten. • Er zijn wel / geen vormen van discriminatie tegenover andere godsdiensten. OPDRACHT 5 © VAN IN

Bestudeer aandachtig de kaart en noteer welke gebieden islamitisch geworden zijn.

• bij de dood van Mohammed:

• tussen 632 en 661:

• tussen 661 en750:

OPDRACHT 7 Geef vier Afrikaanse en vier Aziatische landen waar de islam de belangrijkste godsdienst is.

TIP Raadpleeg de hedendaagse wereldkaart op de uitvouwbare tijdlijn. • Afrikaanse landen: • Aziatische landen:

OPDRACHT 8 Welke van deze hedendaagse moslimlanden zijn (grotendeels) niet-Arabisch? Omcirkel.

TIP Raadpleeg het internet. Indonesië – Marokko – Tunesië – Turkije – Iran

0 1000 km De islamwereld vandaag © VAN IN

Prachtige paleizen en moskeeën getuigen van een grote cultuur. Volgens de overlevering verbood

Mohammed het om mens en dier af te beelden. Maar er zijn periodes geweest waarin kunstenaars daar geen rekening mee hielden (vooral in Perzië en Indië). Zo zijn er prachtige miniaturen met

mensen en dieren bewaard. Kenmerkend voor de islamkunst is het gebruik van meetkundige

versieringen en zogenaamde arabesken. Ook de Arabische letterkunde is van hoog niveau. De

verhalen van ‘Duizend-en-een-nacht’ behoren vandaag nog altijd tot de meesterwerken van de wereldliteratuur.

OPDRACHT 9

OPDRACHT 10 - Lees de lestekst en onderstreep de kernwoorden. - Vul punt 3 van het schema op blz. 102 aan.

Bron De Bibliotheek van Basra

Ontmoeting tussen Abu Zayd en al-Harith in de bibliotheek van Basra, uit: Al-Hariri, Al-Maqamat, Nationale Bibliotheek van Frankrijk. Kopie uit 1237, inkt en kleurpigmenten op papier

- In welk hedendaags land ligt de stad Basra? - Bij het geboorte- en sterfjaar van Al-Hariri staan telkens twee jaartallen. Leg uit. - Wat ligt er op de planken? - Van welk materiaal is de kopie gemaakt? Welk materiaal gebruikte men toen nog in West-

Europa om boeken te schrijven? D niet-westerse samenlevingen 99

De schrijver Al-Hariri is geboren in 446/1054 en overleed in 516/1122. Hij is vooral bekend door zijn boek ‘Maqamat’. Het is een boek in vijftig delen, geschreven in Arabische verzen. Het werk vertelt het verhaal van al-Harith, een koopman die zich

tijdens al zijn reizen, mengt met geleerd gezelschap, en Abu Zayd, een smerige schurk die de geleerden overtreft met zijn slimme opmerkingen. De bibliotheek is een plaats waar men discussieert, boeken kopieert en ook becommentarieert. © VAN IN

- Voeg de historische redeneerwijzen ‘gelijktijdigheid’ en ‘ongelijktijdigheid’ toe aan het schema van historisch denken op de uitvouwbare tijdlijn.

- Als je je alleen op de afbeelding baseert, kun je dan zeggen dat het een rijke bibliotheek is?

Motiveer je antwoord.

OPDRACHT 11

Wetenschappelijke kennis

Bron Een medische consultatie

- Wat doet de geknielde persoon in het donkerblauw? - Welk beroep oefent hij dus uit? - Waaraan kun je merken dat dit een Perzische afbeelding is? (Lees ook de lestekst over de moslimcultuur.)

Uit: Het boek van Kalila en Dimna, De fabels van Bidpai, waterverf op papier, Perzië, 14e eeuw, Nationale bibliotheek, Caïro © VAN IN

OPDRACHT 12 Dankzij hun veroveringen en hun handelsactiviteiten komen de moslims in contact met andere

culturen. Zij nemen kennis uit de toenmalige Griekse, Perzische en Indische wereld over en bouwen erop verder. Bij de overname van de kennis van de Griekse wereld speelt het Syrische christendom een belangrijke rol. Die wetenschappelijke kennis wordt in het Arabisch vertaald en opgeslagen in talrijke bibliotheken met duizenden handschriften. Veel van die kennis wordt ook in de praktijk toegepast.

Op het vlak van de wiskunde nemen de Arabieren het Indische getallensysteem over. Het teken ‘nul’ noemen de Arabieren ‘al-sifr’. In het Italiaans wordt dat vervormd tot ‘zefero’ en daarvan zijn de woorden ‘cijfer’ en ‘zero’ afkomstig. De moslims zijn ook op andere terreinen van de wetenschap actief zoals: Griekse filosofie, aardrijkskunde, sterrenkunde, natuurkunde en geneeskunde.

In de 11e-13e eeuw worden veel Arabische werken en Arabische vertalingen van Griekse werken in het Latijn vertaald, waardoor ze voor het Westen toegankelijk worden. Dat gebeurt vooral in Spanje en Zuid-Italië. De invloed van de Arabische wetenschap op Europa is zeer groot geweest. En we leren nog vele andere zaken via de Arabieren en Turken kennen, zoals katoen (‘qatun’), leer, rijst (‘ruz’), suiker (‘sukkar’), tulpen, koffie en tafeltapijtjes.

- Lees de lestekst en onderstreep de kernwoorden. - Vul punt 4 van het schema op blz. 102 aan.

Wat je na deze les moet kennen en kunnen:

KENNEN

1 de begrippen ‘islam’ en ‘moslim’ verklaren 2 het ontstaan van de islam uitleggen 3 het ontstaan van de Koran uitleggen 4 de vijf pijlers van de islam opnoemen 5 de begindatum van de islamitische tijdrekening geven 6 de vorming van het Arabische Rijk uitleggen 7 de bijdrage van de Arabische cultuur aan het westen aantonen 8 met een voorbeeld vormen van discriminatie illustreren 9 kenmerken toelichten van culturele contacten tussen christenen en moslims in de middeleeuwen

Dniet-westerse samenlevingen 101

KUNNEN 1 de evolutie van het Arabische Rijk aan de hand van een kaart uitleggen 2 gebeurtenissen situeren in de tijd, de ruimte en het maatschappelijk domein 3 verbanden leggen binnen en tussen verschillende maatschappelijke domeinen 4 historische bronnen en werken onderscheiden 5 informatie afleiden uit historische bronnen Een aantal onderdeeltjes van ‘kennen’ en ‘kunnen’ kun je op diddit verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kent of kunt, zet je daar een kruisje voor. © VAN IN

LES 10 SCHEMA

De islam

1 De islam

• Wie? Waar? Wanneer? Mohammed –

• Mohammed tegenstand vlucht naar Medina ( tijdrekening) 632 terugkeer • = heilige boek van de moslims • Islam betekent: ‘totale overgave aan

• Vijf pijlers van de islam:

1 2 dagelijkse rituele gebed 3 geven van aalmoezen 4 vasten 5 bedevaart naar Mekka = begin islamitische wordt centrum islam.

2 De Arabieren stichten een groot wereldrijk

Eerste helft 7e eeuw: deel van het Arabische schiereiland

Tweede helft 7e eeuw: hele Arabische schiereiland, NO-Afrika en Midden-Oosten 8e eeuw: NW-Afrika, Iberische schiereiland, deel van Azië

Apart statuut voor niet-moslims in de moslimgebieden redelijk verdraagzaam 3 De islam brengt een rijke cultuur voort

Islamitische kunst • bouwkunst: prachtige paleizen en • beeldende kunst: - Mohammed verbood het afbeelden van - arabesken • letterkunde: hoog niveau, bv. de verhalen van ‘ ’ 4 De moslimcultuur beïnvloedt heel sterk het westen

Moslims • nemen kennis over uit , • vertalen die naar het , • passen die toe in de praktijk (bv. wiskunde, Griekse filosofie, aardrijkskunde).

. 11e-13e eeuw: De vertaling van de Arabische kennis naar het Latijn heeft een grote invloed in Europa. © VAN IN