10 minute read
Ontdekplaat – De islam in Europa Onderzoek: het gouden tijdperk van Mansa Moussa in Mali (14e eeuw)
Begin 14e eeuw heerst de Malinese koning Mansa Moussa over een groot koninkrijk in West-Afrika. Op verschillende websites noemt men hem ‘de rijkste man die ooit geleefd heeft’. Mansa Moussa’s rijkdom zou geen grenzen kennen. In deze les onderzoek je wat historische bronnen over hem vertellen.
Wie is deze legendarische koning? Over welke primaire bronnen beschikken we? Waarop is het beeld dat Mansa Moussa de rijkste man ooit is, gebaseerd?
Kaartnr(s).
Naam: Klas: Nr.: Score:
1235 1312 stichting kroning Koninkrijk Mali Mansa Moussa
OPDRACHT 1 Situeer de historische vragen van deze les in de tijd, de ruimte en het maatschappelijk domein.
• Tijd: • Ruimte: • Domein:
OPDRACHT 2 Welke soort historische vragen zijn dit? Verbind. D niet-westerse samenlevingen 103
1324 1433 bedevaart inname Mekka Timboektoe Wie is deze legendarische koning? Over het verleden
Over welke primaire bronnen
beschikken we? Over de relatie heden-verleden Waarop is het beeld dat Mansa Moussa de rijkste man ooit is, gebaseerd?
Over de totstandkoming van historische kennis Over historische beeldvorming © VAN IN
- Hoe wordt Mansa Moussa in de titel van de bron genoemd?
- Welke argumenten haalt de auteur aan om Mansa Moussa zo te noemen?
Bron 1 De rijkste man die ooit leefde Bron 2
Amazon-oprichter Jeff Bezos is de rijkste man ter wereld, volgens de Forbes-miljardairslijst van 2019 die deze week is vrijgegeven. Met een geschat vermogen van 131 miljard dollar is hij de rijkste man in de moderne geschiedenis. Maar hij is zeker niet de rijkste man aller tijden. Men neemt aan dat die titel toebehoorde aan Mansa Moussa, de 14e-eeuwse West-Afrikaanse heerser die zo rijk was, dat zijn gulle giften de economie van een heel land verwoestten.
‘Verslagen van tijdgenoten over Moussa’s rijkdom zijn zo ademloos dat het bijna onmogelijk is om een idee te krijgen van hoe rijk en machtig hij werkelijk was’, vertelde Rudolph Butch Ware, universitair hoofddocent geschiedenis aan de Universiteit van Californië, aan de BBC.
Mansa Moussa was ‘rijker dan iemand zou kunnen beschrijven’, schreef Jacob Davidson in 2015 over de Afrikaanse koning voor Money.com.
In 2012 schatte de Amerikaanse website Celebrity Net Worth zijn vermogen op 400 miljard dollar, maar economische historici zijn het erover eens dat het onmogelijk is om zijn vermogen vast te pinnen op een getal.
Amazon-oprichter Jeff Bezos, de rijkste man in de moderne geschiedenis, 2018
104 ONDERZOEK het gouden tijdperk van mansa moussa in mali (14e eeuw) - Welke kanttekening kun je plaatsen bij de uitspraak dat Mansa Moussa de rijkste man ooit is? Uit: Naima Muhamud, Is Mansa Musa the richest man who ever lived?, BBC news, 10 maart 2019, eigen vertaling © VAN IN
OPDRACHT 4 Hieronder vind je de bronnen waarmee je in de onderzoeksles zult werken. - Bestudeer de kaart en de bronnen en lees de contextinformatie. Onderstreep de woorden die je niet kent en zoek hun betekenis op.
- Wat zijn je eerste indrukken nadat je de bronnen gelezen hebt? Wat valt je op? Denk daar enkele minuten over na en noteer drie zaken die je bijgebleven zijn. Bespreek daarna in groepjes of klassikaal.
Het Koninkrijk Mali en de bedevaart van Mansa Moussa (14e eeuw)
Bron 1 al-Umari over Mansa Moussa en zijn bezoek aan Caïro (1324)
Z
Z Z
Z Au
Z Z
Au
Au
Au
Au Au
105D niet-westerse samenlevingen Au Au Z Vanaf het begin van mijn verblijf in Egypte hoorde ik praten over de komst van deze koning Moussa op zijn pelgrimstocht. Ik merkte dat de inwoners van Caïro enthousiast waren om opnieuw te vertellen over de verkwistende uitgaven van de Afrikanen. Ik vroeg de emir Abu (…) en hij vertelde me over de rijkdom, mannelijke deugden, en vroomheid van de koning: ‘Toen ik hem ging ontmoeten namens de machtige sultan al-Malik al-Nasir, bewees hij mij buitengewoon veel eer en behandelde hij mij met de grootste hoffelijkheid. (…) Daarna stuurde hij vele ladingen onbewerkt inheems goud en andere kostbaarheden naar de schatkist van de sultan. Ik probeerde hem over te halen naar de Citadel te gaan om de sultan te ontmoeten, maar hij weigerde hardnekkig (…) ik realiseerde me dat de audiëntie [het officiële bezoek aan de sultan] afschuwelijk voor hem was omdat hij verplicht zou zijn de grond en de hand van de sultan te kussen. (…) Die man overspoelde Caïro met zijn weldaden. Hij verliet geen emir van het hof, noch de houder van een koninklijk ambt zonder de gift van een lading goud. De inwoners van Caïro maakten onschatbare winsten uit hem. (…) Ze ruilden goud totdat ze de waarde ervan in © VAN IN
Uit: al-Umari, Paden van visie in de rijken van de metropolen, 1337-1338
Shibab al-Din al-Umari (1301-1349) is een Arabische historicus, geboren in Damascus. Hij begint zijn carrière als ambtenaar in het Mammelukkensultanaat. Enkele jaren na het bezoek van Mansa Moussa aan Caïro in 1324, trekt ook al-Umari naar de Egyptische stad. Zijn geschriften zijn een belangrijke bron over de bedevaart van Moussa naar Mekka. Hij baseert zich op wat de mensen in Caïro hem vertellen.
Bron 2 Mansa Moussa uitgebeeld in een fragment van de Catalaanse Atlas (1375)
106 ONDERZOEK het gouden tijdperk van mansa moussa in mali (14e eeuw) Uit: Cresques Abraham en Jehoeda, Catalaanse Atlas, 1375 De Catalaanse Atlas is een in 1375 door de Spaans-Joodse cartograaf Abraham Cresques (13251387) en zijn zoon Jehoeda Cresques (1350-1427) ontworpen wereldkaart. Die grote en rijk geïllustreerde kaart vormt een hoogtepunt in de middeleeuwse cartografie. Bij de kaart staat het volgende bijschrift: ‘Deze zwarte heer draagt de naam Musa Mali, heer van de zwarte volken van Mali. Zijn land is zo rijk aan goud dat hij de rijkste en meest nobele koning van allen is.’ De kaart wordt in opdracht van het hof van Aragon gemaakt. Het is een geschenk van de troonopvolger en latere koning Johan I (1350-1396) aan de Franse kroonprins Karel (1368-1422). Bron 3 Ibn Khaldun over Mansa Moussa Mansa Moussa was een goede man en een groot koning, en er worden nog steeds verhalen over zijn gerechtigheid verteld. Hij maakte de bedevaart in 1324 (…) Volgens al-hadj Yunus, de tolk voor deze natie in Caïro, kwam die Mansa Moussa uit zijn land met 80 ladingen goudstof waarbij elke lading drie qintars [1 qintar = 50 kg] woog. In hun eigen land gebruiken ze alleen mannelijke of vrouwelijke slaven voor transport, maar voor verre reizen zoals de pelgrimstocht hebben ze rijdieren (…). De regering van die Mansa Moussa duurde 25 jaar. © VAN IN
De hoofdstad van de mensen van Mali is de stad BNY, een uitgestrekte plaats met gecultiveerd land gevoed door stromend water, zeer dichtbevolkt met drukke markten.
Momenteel is het een station voor de handel in karavanen uit de Maghreb, Ifriqiya en Egypte
[Noord-Afrika], en goederen worden uit alle delen geïmporteerd (…).
Uit: Ibn Khaldun, Inleiding tot de geschiedenis, 1377
Ibn Khaldun (1332-1406) is een belangrijke Arabische geleerde die het grootste deel van zijn
leven verschillende heersers van Noord-Afrikaanse moslimstaten dient. Tijdens zijn verblijf in
Algerije schrijft hij de ‘Al-Muqaddimah’ (‘Inleiding tot de geschiedenis’). Die inleiding beschrijft
de geschiedenis van de islam in Noord-Afrika. Khaldun is een zeer zorgvuldige historicus die
mondelinge geschiedenissen van Malinese geleerden optekent en ook informatie verzamelt van Arabieren die naar Mali zijn geweest.
Bron 4 Handel brengt welvaart in het Koninkrijk Mali
Aan het begin van de 14e eeuw heeft de uitbreiding van Mali naar de Inlandse Delta, Gao
en de oostelijke Songhay-provincies, enorm bijgedragen aan de landbouw, de begrazing,
en de jacht- en visbronnen van het rijk. De nieuwe gebieden boden ook extra slaven om te verhandelen, militaire diensten en meer landbouwproductie. Betalingen van nieuwe, ondergeschikte koningen en leiders, en tal van nieuwe, gecontroleerde handelsroutes, verrijkten de schatkist van de overheid.
Tegen het midden van de 14e eeuw, toen Mali het toppunt van zijn imperiale dominantie bereikte, was de trans-Sahara handel enorm in omvang toegenomen. Door de extravagante bedevaart van Mansa Moussa en de daaruit voortvloeiende publiciteit in Caïro, werd Mali
107D niet-westerse samenlevingen Uit: David Conrad, Rijken uit middeleeuws West-Afrika, 2005, eigen vertaling David Conrad is gespecialiseerd in Afrikaanse geschiedenis. Hij maakt meer dan 35 reizen naar Afrika. Zijn boek ‘Empires of Medieval West Africa’ (‘Rijken uit middeleeuws West-Afrika’) handelt over de geschiedenis van de opeenvolgende rijken van Ghana, Mali en Songhay. Die rijken groeien onder een reeks machtige leiders, waaronder Mansa Moussa. Bron 5a Griots Uit: Michael Gomez, Afrikaanse heerschappij: Een nieuwe geschiedenis van rijken in vroeg en middeleeuws West-Afrika, 2018, eigen vertaling Michael A. Gomez is professor geschiedenis aan de universiteit van New York. In zijn boek over middeleeuws West-Afrika ‘African Dominion’ vertelt hij over het belang van de griot: een bekender in Noord-Afrika, het Midden-Oosten, en zelfs Europa. Verhalen over de rijkdom van Mali lokten steeds meer Noord-Afrikanen naar handelsondernemingen in de Sahara. Veel van wat we weten over het middeleeuwse Mali is te danken aan een fascinatie [bewondering] die van ver buiten zijn grenzen komt. Over de opkomst van Mali zwijgen de binnenlandse bronnen, aangezien de sprekers van de regio, de ‘griots’, weinig te zeggen hebben over het middeleeuwse Mali of Mansa Moussa, omdat ze gefocust zijn op Sunjata [mythische stichter Koninkrijk Mali]. Dat de griots niets te vertellen hebben, roept veel vragen op aangezien Moussa misschien wel de meest legendarische figuur van Mali is. © VAN IN
West-Afrikaanse historicus, verhalenverteller, dichter of muzikant. Eeuwenlang is de geschiedenis van West-Afrikaanse gemeenschappen levend gehouden door de traditie van verhalen en muziek. De griot wordt vaak gezien als een belangrijke persoon vanwege zijn of haar positie als adviseur van de koning. Griots kennen hun oorsprong in het 13e-eeuwse Mali. Tegenwoordig leven ze nog steeds in veel delen van West-Afrika.
Bron 5b
De hedendaagse Malinese griot Cheick Hamala Diabaté, die 800 jaar mondeling overgeleverde geschiedenis doorgeeft (mondelinge traditie).
108 ONDERZOEK het gouden tijdperk van mansa moussa in mali (14e eeuw) - Wie is Mansa Moussa? Hoe wordt zijn karakter omschreven? - Welke bronnen zijn bruikbaar om de vragen te beantwoorden? - Zijn dat primaire of secundaire bronnen? Onderstreep het juiste antwoord. primaire bronnen – secundaire bronnen - Vind je de bronnen betrouwbaar om een antwoord te geven op de vragen? Markeer in de contextinformatie de argumenten voor betrouwbaarheid groen. Onderstreep je besluit. eerder betrouwbaar – eerder onbetrouwbaar. - Waarom kun je je toch vragen stellen over de representativiteit van de bronnen? TIP Kijk vanuit welk standpunt ze geschreven zijn. OPDRACHT 5 © VAN IN
- Geef vier hedendaagse landen die in de 14e eeuw deel uitmaken van het Koninkrijk Mali.
TIP Raadpleeg de hedendaagse wereldkaart op de uitvouwbare tijdlijn.
- Welke grondstoffen vind je in het rijk?
- Het Koninkrijk Mali drijft handel met gebieden buiten het rijk. Vanuit welk gebied vertrekken de meeste handelsroutes naar Mali?
- Waaraan dankt Mansa Moussa zijn enorme rijkdom?
- Welke reis zorgt ervoor dat Mansa Moussa’s bekendheid in de 14e eeuw toeneemt?
- Welke gebeurtenis tijdens die reis zorgt ervoor dat verhalen over de rijkdom van Mali zich verspreiden?
- Waaruit blijkt dat die verhalen ook Europa bereiken?
- Heeft dat bijgedragen tot het beeld dat Mansa Moussa ‘de rijkste man ooit’ is? Omcirkel.
ja – neen
Bestudeer de afbeelding van Mansa Moussa bij bron 2 (Catalaanse Atlas) en lees bron 5a.
- Hoe wordt Mansa Moussa afgebeeld in de Catalaanse Atlas?
- Stemt dat overeen met de beschrijvingen in bron 1 en bron 3?
- Welke belangrijke rol spelen de griots bij het vastleggen van de West-Afrikaanse geschiedenis?
OPDRACHT 7
109D niet-westerse samenlevingen OPDRACHT 8 © VAN IN
- Waarom is dat verrassend?
Formuleer een kort antwoord op de historische vragen.
- Wie is die legendarische koning?
- Over welke primaire bronnen beschikken we? Noteer het nummer van de bron en de auteur, de nationaliteit en het beroep van de auteur.
- Waarop is het beeld dat Mansa Moussa de rijkste man ooit is, gebaseerd?
BESLUIT
Bron Auteur Nationaliteit en beroep
KUNNEN
1 verschillende soorten historische vragen onderscheiden 2 verschillende soorten bronnen onderscheiden 3 een historische kaart interpreteren 4 de bruikbaarheid van een bron beoordelen in functie van een historische vraag 5 de representativiteit van een bron in functie van een historische vraag beoordelen 6 de betrouwbaarheid van een bron beoordelen in functie van een historische vraag
110 ONDERZOEK het gouden tijdperk van mansa moussa in mali (14e eeuw)
7 informatie uit geschreven en nietgeschreven bronnen afleiden 8 historische bronnen vergelijken 9 historische beeldvorming aanvullen na kritische analyse van bronnen 10 enkele kenmerken van een nietwesters koninkrijk geven 11 in historische beeldvorming argumenten benoemen Wat je na dit onderzoek moet kunnen: Een aantal onderdeeltjes van ‘kunnen’ kun je op diddit verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kunt, zet je daar een kruisje voor. © VAN IN
