Taalweb 4 - leerwerkboek by VAN IN

Annemie Blomme Tine Calon

Kristof Desmet Tom D'hauwer

Katrijn D’Herdt

Virginie Vermeersch Stefanie Verstraete

Francky Lannoo

HOE OVERLEG JE IN GROEP?

Communicatie 6 Mijn oren 14 Verkeerd begrepen 18 Hoe vermijd je ruzie? 22 Respectvol 25 In groep overleggen 31

ULTRAKORT VERHAAL 35 LYRICS 38 HASHTAGS 47

Een zoektocht in Brugge 56 Wij willen weg 61 Limburg? Even weg? Altijd Limburg 64 Hak de knoop door 71 Een dagplanning van een uitstap 73

WOORDWEB 53

HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

LEEF JE IN IN JE ROL 79

ELSIE EN MAIRI 80

HOAX-SPOTTEN 91

WOORDWEB 94

HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

Van structuur tot schema 98 Schema’s 106 Straffe taal 112 Expressief 116 Voor de groep 118 Samen presenteren 120

PECHA KUCHA 126

HET SLEUTELBEENGEBAAR 129

PRIVACY 134

WOORDWEB 139

Om de poen is het te doen 144 Op de kop getikt 146 Scoor een vakantiejob 151 Ken je kwaliteiten 157 Als student aan het werk 160 Op gesprek 163

DICHT(ER) BIJ 167

HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB? POKERFACE 169

CYBERPESTEN 174 WOORDWEB 182

HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

In garantie 186 FAQ 189 Ik klaag, jij klaagde, Kelly & Kenzie hebben geklaagd 197 Help Kelly & Kenzie 204 Een klacht schrijven 206

MENGELMOES-EUH-SPEL 209

ZIE JE WIE IK BEN? 211 ONLINE SHOPPEN 215 WOORDWEB 219

˙˙ POEZIESLAG 250

HOE OVERTUIG JE IEMAND?

Mijn gedacht 224 Wie zoekt, die vindt … iets goeds 227 Soorten argumenten 235 De kunst van het argumenteren 239 Tegengas geven 244 Dit wil ik zeker hebben! 246

INSTAVERLIEFD 253

PHISHING 259

WOORDWEB 265

HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

Fuiven als de beesten 268 Voor wie? 274 Heb je het in je vingers? 280 Check je Facebook! 282 Een uitnodiging! 285

SCHERVEN 287

SELFIE 291

SEXTING 297

WOORDWEB 300

VADEMECUM 303

INHOUD

DIDDIT De opdrachten in dit boek worden aangevuld met digitaal lesmateriaal en oefeningen op diddit.

het onlineleerplatform bij TaalWeb

Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau. Je kunt vrij oefenen en de leraar kan ook voor jou oefeningen klaarzetten. Hier vind je de opdrachten terug die de leraar voor jou heeft klaargezet.

Hier kan de leraar toetsen en opdrachten voor jou klaarzetten. Benieuwd hoe ver je al staat met oefenen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten.

Hier vind je het lesmateriaal per deel (o.a. videobestanden en instructiefilmpjes).

TAALBLOK 1 HOE OVERLEG JE IN GROEP?

Overleggen met elkaar en samen een beslissing nemen zonder ruzie, is een belangrijke vaardigheid. Deze vaardigheid komt in elke job zeker aan bod. Wie het goed kan, heeft een streepje voor. Thuis en/of in de jeugdbeweging overleg je vaak ook al. Wanneer je van dat overleg een verslag maakt, spreek je van een vergadering. In dit taalblok neem je een actieve luisterhouding aan. Je maakt kennis met de verschillende rollen binnen een overleg.

MIJN OREN

HOE VERMIJD JE RUZIE?

• Hoe luister je actief? • Waarom stel je vragen? • Welke vragen kun je stellen?

COMMUNICATIE

• Hoe verklaar je het begrip communicatie? • Hoe vul je het communicatieschema in? • Hoe leg je het begrip 'interactie' uit?

VERKEERD BEGREPEN

Hoe formuleer je een ik-boodschap?

4 5

IN GROEP OVERLEGGEN

Je overlegt in groep.

• Hoe herken je miscommunicatie? • Hoe herken je interne en externe storingen?

RESPECTVOL

• Welke taken zijn er bij een overleg? • Hoe verdeel je de taken? • Hoe laat je het overleg werken?

IN GROEP OVERLEGGEN

Communicatie

VERBALE EN NON-VERBALE COMMUNICATIE

Je weet wat communicatie/interactie is. Je herkent de verschillende delen van het communicatieschema. Je weet wat interactie is.

A Bekijk de afbeeldingen. Beantwoord de vragen.

1 Wie heeft op afbeelding 1 een verrassing?

2 Wat is de verrassing?

3 Wie krijgt ze?

4 Wat is haar boodschap?

5 Hoe brengt de vrouw haar boodschap over?

6 Wat is haar bedoeling?

7 Wie brult er op afbeelding 2?

8 Wie ondergaat de scheldpartij?

9 Wat is de boodschap?

2 3

4 5

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

10 Hoe brengt de vrouw haar boodschap over? 11 Wat is haar bedoeling?

12 Wie geeft een kaart op afbeelding 3? 13 Wie ontvangt de kaart?

14 Wat is de boodschap?

Ondergaan betekent in deze zin:  verduren, doorstaan  naar beneden gaan

15 Hoe brengt de man zijn boodschap over?

16 Wat is zijn bedoeling?

Besluit

Communiceren betekent dat je met of zonder woorden informatie uitwisselt. Die informatie noem je de boodschap.

Communicatie vindt tussen twee of meerdere personen plaats. De persoon die informatie verstuurt, noem je de zender. De persoon die de informatie ontvangt, noem je de ontvanger. Soms zijn er meerdere ontvangers. De zender geeft de boodschap aan de ontvanger door via een kanaal. Dat kan via een geschreven tekst, een gesproken mededeling, zijn/haar gezichtsuitdrukking of een gebaar. Vergeet niet: de zender heeft steeds een bedoeling met zijn boodschap.

COMMUNICATIE

B Noteer in het schema of de personen uit de vorige opdracht zender of ontvanger zijn. vrouw van de jarige man scheidsrechter voetballer werkgever jarige man

werknemer

C Ook jij maakt natuurlijk situaties mee waarin jij de zender bent, bijvoorbeeld tijdens je vakantiewerk of binnen je gezin. 1 Geef een voorbeeld van zo’n situatie.

2 Wie was daarbij de ontvanger?

3 Wat was de boodschap?

4 Welk kanaal gebruikte je?

5 Wat was je bedoeling?

2 3

4 5

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

D Bekijk de afbeeldingen. 1 Welke negen verschillende boodschappen geeft de vrouw? Vul de tekstballonnen aan. Help! Ik kan dit niet. . Ik ben

Dit is te moeilijk. Ik

Oh yeah! Deze opdracht is de max. ! Ik ben

Hmm. Niet makkelijk. Hier wil ik even over

Fantastisch, loonsopslag! Ik voel me

Alles loopt op rolletjes. . Ik voel me

Dit is om te Ik voel me

. .

Nee! Verdorie, mijn document is niet bewaard. . Ik ben

Ik snap het. Wat voel ik me

2 Welk kanaal gebruikt de vrouw om haar boodschap over te brengen? De tekstballonnen denken we even weg.

COMMUNICATIE

E Een toneelstuk Je voert samen met de klas het toneelstuk De stoel van Stanislavski op. Vooraan in de klas staat een stoel, die het decor vormt. Vijf vrijwilligers bespreken samen met de leraar de inhoud en de tekst van het toneelstuk. Daarna voeren de actrices/acteurs het stuk op.

Besluit

Het grootste deel van de communicatie tussen mensen vindt zonder woorden plaats. Dat is non-verbale communicatie. Het is een belangrijk onderdeel van de communicatie.

F Lees de cartoon.

Uit: Bill Watterson, Casper en Hobbes

1 Waarom vraagt Casper hulp aan zijn buurmeisje?

2 Waarom is hij eerst niet blij met haar hulp?

3 Verloopt het gesprek tussen Casper en zijn buurmeisje goed? Waarom wel/niet?

2 3

4 5

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

G Lees de tekst bij de twee tekeningen. Bespreek vervolgens de vragen.

Uit: Gerrit De Jager, Smakelijk eten (Roel en zijn Beestenboel 5)

1 Aan welke bekende restaurantgids doet de bovenstaande tekst je denken? 2 Welke onderscheiding reikt die gids uit?

3 Wanneer een (bekend) persoon of een (kunst)werk grappig of venijnig wordt nagebootst, spreken we van een parodie. Ken jij nog andere voorbeelden van parodieën?

COMMUNICATIE

H Lees het stripverhaal.

Uit: Gerrit De Jager, Smakelijk eten (Roel en zijn Beestenboel 5)

I Beantwoord de vragen. 1 Wat is het tekstdoel? 2 Welke personages praten in het stripverhaal met elkaar? 1

2 3

4 5

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

3 4 5 6 7 8 9

Wat is het beroep van de twee witte heren met het zwarte strikje? Hoe verloopt het gesprek tussen de twee witte heren? Hoe verloopt het gesprek tussen de twee dieren? Waarom slaat Bokkie de ober? Wat was eigenlijk de echte vraag van de ober? Hoe komt het dat Bokkie hem dan slaat? Waarom is het stripverhaal grappig?

Besluit

Als je een gesprek voert, ben je aan het luisteren of aan het spreken. Je bent dus zowel zender als ontvanger. Het reageren op elkaar noem je interactie. Hoe beter jij en de ander(en) naar elkaar luisteren en op elkaar reageren, hoe beter de interactie verloopt.

J Beschrijf de interactie tussen de mensen op de foto.









COMMUNICATIE

Mijn oren

KIJKEN, LUISTEREN, SPREKEN

Je kunt actief luisteren. Je weet wanneer je een vraag moet stellen. Je kunt uit verschillende soorten vragen kiezen.

2.1 LOSLOPEND WILD & GEVOGELTE

Je kijkt naar een fragment uit 'Loslopend wild & gevogelte'. Dit televisieprogramma bestaat uit allerlei sketches. Het gebruikt vooral situatiehumor, waarbij vrouwen en de mannen zich door allerlei grappige, herkenbare situaties worstelen.

A Bekijk het fragment. Beantwoord de onderstaande vragen. 1 Vul de dialoog aan.

‘Het is daar precies niet om te lachen.’

‘Het was dringend. En in het

‘Oh nee. Er gaan

2 Waarom kunnen de twee vrouwen de vergadering niet volgen?

3 Hoe gedragen de vergaderende mannen zich?

4 Wie wordt volgens de vrouwen ontslagen? 5 Wat is het echte onderwerp van het overleg?

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

6 Beoordeel de vergaderstijl van de mannen. Duid aan wat past. heel goed

goed

minder goed

niet goed

Ze stellen vragen aan elkaar.

heel goed

goed

minder goed

niet goed

Ze leggen hun ideeën goed uit.

heel goed

goed

minder goed

niet goed

Ze gebruiken argumenten.

heel goed

goed

minder goed

niet goed

Ze komen tot een oplossing waar iedereen achter staat.

heel goed

goed

minder goed

niet goed

Ze luisteren naar elkaar.

Stijl betekent in deze zin:  een manier van schrijven  een manier van doen, een wijze van handelen  de gezamenlijke kenmerken van een richting of periode in de kunst, van een kunstenaar  opstaand stuk dat andere delen steunt of waaraan een deur, hek of venster is opgehangen

In het programma Hautekiet op Radio 1 heeft luisteraar Hilde Blomme een wel heel eigenaardige oplossing om te vergaderen of te overleggen. Ze stelt voor om dat ‘topless’ te doen. Ze krijgt één minuut om haar voorstel toe te lichten.

B Luister naar het fragment. Los de vragen op.

1 Wat betekent ‘arm’ vergaderen?

2 Mensen dromen tijdens het vergaderen weleens. Welke andere activiteiten, behalve vergaderen, doen ze nog volgens Hilde Blomme?

3 Wat houdt ‘topless’ vergaderen in?

MIJN OREN

C Bekijk de afbeelding.

1 Welke vorm heeft de tafel? 2 Hoeveel mensen zijn er aan het woord? 3 Wat doen de anderen?

4 Formuleer zelf twee tips voor een goed overleg.

Besluit

Tijdens een vergadering is altijd één persoon aan het woord, terwijl de anderen luisteren. Ook jij luistert actief, want je probeert de boodschap van de spreker te begrijpen. Knik regelmatig om te laten merken dat je luistert. Noteer de belangrijkste zaken. Je smartphone staat natuurlijk op ‘niet storen’.

2.2 HET VAKANTIEMOMENT

A Vorm duo’s.

Je krijgt van de leraar een onderwerp waarover je met elkaar praat. Dat kan bijvoorbeeld een antwoord zijn op de volgende vraag: ‘Welk moment uit de voorbije vakantie is je bijgebleven? Hoe komt dat?’

B Ga samenzitten in grotere groepen (maximum vier personen). Vertel het verhaal van je duopartner aan de andere leden van jouw groepje. Doe dat met het nodige respect.

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

C Vat een van de drie verhalen die je hoorde in een vijftal zinnen samen. Noteer ook de naam van de klasgenoot boven jouw samenvatting.

Het verhaal van

D Maaike vertelde over haar droomvakantie het volgende: ‘Het was ver vliegen. Zeer warm. Leuke mensen ontmoet.’ Welke vragen kun je aan Maaike stellen, zodat je meer te weten komt? Gebruik de vijf W-vragen en de hoe-vraag! 1

2 3 4 5

Besluit

Als je actief luistert, vraag je door als je het antwoord niet begrijpt of als je meer over het onderwerp wilt weten. Een vraag die op een gegeven antwoord ingaat, noem je een vervolgvraag. Het doel van vervolgvragen is om meer informatie te verkrijgen.

MIJN OREN

Verkeerd begrepen

LEZEN, LUISTEREN, SPREKEN

A Lees het telefoongesprek tussen Kat en Hond. Aangekomen?

Je kent het begrip miscommunicatie. Je herkent de verschillende storingen bij communicatie.

Er is geen grammetje bij hoor.

Ik bedoelde: aangekomen in Gent?

Aankomen heeft twee betekenissen, namelijk 'verdikken' of 'ergens na een reis aankomen'. Kat en Hond begrijpen elkaar niet goed.

B Noteer de twee betekenissen in de onderstaande sms-dialoogjes tussen Kat en Hond. 1

Ben op het werk. Het waait hier hard.

Dat gaat wel over, die ruzies.

Zeker als ik het raam sluit.

Ik stond daar met mijn mond vol tanden. Was de tandarts niet tevreden? Gaatjes?

Net niet. Ik kreeg een mooi compliment over mijn kleedje.

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

Aai, aai. Dat is moeilijk! Wat is er? Ik bijt hier echt mijn tanden op stuk. Een noot?

C Bekijk de cartoon en beantwoord de vragen.

Nee. Dat huiswerk van Nederlands.

1 Wie is de zender?

2 Wie is de ontvanger? 3 Wat is de boodschap? 4 Welk kanaal gebruikt de zender? 5 Wat is de bedoeling?

VERKEERD BEGREPEN

6 Waarom komt de boodschap niet over ? Overkomen betekent in deze zin:  voorhebben  bereiken  van elders komen

1 Wie is de zender? 2 Wie is de ontvanger? 3 Wat is de boodschap? 4 Welk kanaal gebruikt de zender?

5 Wat is de bedoeling?

D Luister naar het fragment en beantwoord de vragen.

6 Waarom komt de boodschap niet over?

E Luister naar het fragment en beantwoord de vragen. 1 Wie is de zender?

2 Wie is de ontvanger?

3 Wat is de boodschap?

4 Welk kanaal gebruikt de zender? 5 Wat is de bedoeling?

6 Waarom komt de boodschap niet over?

F Luister naar de twee audiofragmenten. Fragment 1

1 Wat verstoort de communicatie tijdens het overleg?

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

Fragment 2 2 Welk goed doel willen de jongeren steunen? 3 Wie noteerde de taakverdeling? 4 Waarom is dat nodig?

Besluit

6 Hoe vermijd je afleiding bij een overleg?

5 Waarom weet Lorenz niet waarvoor hij verantwoordelijk is?

Miscommunicatie is een verstoorde communicatie. Miscommunicatie betekent dat de zender en de ontvanger elkaar niet goed begrijpen. Miscommunicatie ontstaat door een storing in de communicatie. Er bestaan twee soorten storingen: interne en externe storingen. Bij een interne storing is de zender of de ontvanger de oorzaak van de miscommunicatie.

De communicatie kan verstoord raken door: - emoties, zoals verdriet of boosheid; - te weinig kennis van het onderwerp; - afleidende gedachten.

Externe storing verstoort de communicatie van buitenaf. De oorzaken van de storing liggen buiten de zender en/of de ontvanger. De communicatie kan verstoord raken door: - omgevingsgeluiden (bv. harde muziek of pratende mensen); - afleiding (bv. te snel praten of overdreven handgebaren).

VERKEERD BEGREPEN

Hoe vermijd je ruzie?

SPREKEN, IK-BOODSCHAP

Je kunt een ik-boodschap formuleren.

A Lees de dialoog.

‘Kan het wat stiller?! Jouw harde muziek zet het hele huis op zijn kop. Al het glaswerk staat te trillen. Het is altijd wat met jou.’ ‘Je hebt echt iets tegen mij.’ ‘Jouw muziek, die je nauwelijks muziek kunt noemen, verstoort altijd de rust in huis.’ ‘Altijd? En jij dan met je voetbalwedstrijden? De televisie staat altijd zo luid, dat het lijkt alsof we echt in het stadion zitten.’ ‘Wat? Naar je kamer, nu. En zet die muziek onmiddellijk af. Of ik verkoop je luidsprekers.’

1 Hoe spreken de personages in de dialoog elkaar aan? 2 Hoe voelen de personages zich daardoor?

3 Hoe formuleer je de vraag om de muziek stiller te zetten beter?

4 Vul de zin aan: Miscommunicatie kun je vermijden door

B Duid de boodschap aan die jij het liefst ontvangt.

1  Je hebt de koelkast niet dichtgedaan, daardoor is de melk zuur.  Ik vind het niet fijn dat de koelkast niet werd gesloten. Daardoor is de melk zuur.  Het is altijd hetzelfde met jou. Je denkt nooit ergens aan.

2  Ik vind jouw toon niet zo leuk.  Pas je toon aan. Zo praat je niet tegen mij.  Iedereen zegt over jou dat je te brutaal spreekt. 3  Het is nu eenmaal de beste manier om snel duizend koekjes te bestellen.  Ik hoop dat iedereen achter deze beslissing staat om duizend koekjes te bestellen.  Jullie hebben maar te volgen. Het worden duizend koekjes.

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

C Je moet zelf een moeilijke boodschap overbrengen. Hoe doe je dat het best? 1   

Ik kan niet anders dan je zakgeld verlagen. Ik hoop dat je dat begrijpt, nu we even terugvallen op één loon. Je zakgeld gaat naar beneden. Het kan niet anders, nu pap technisch werkloos is. Hier, de helft van je zakgeld. Daar moet je het nu mee doen.

2  Je stinkt echt enorm uit je bek.  Geen tandpasta meer?  Ik wil je even iets moeilijks vertellen. Ik ruik soms een onfrisse adem bij jou.

3  Het is beslist. We gaan naar de Ardennen.  Ik denk dat we in de Ardennen heel wat toffe dingen zullen beleven.  Ardennen. Jij gaat mee, of je wilt of niet.

Besluit

D Bekijk je antwoorden bij opdracht C. Wat valt je op?

Tijdens een vergadering gebruik je het best een ik-boodschap. Zo’n boodschap werkt beter dan dat je iemand rechtstreeks met 'jij' of 'jou' aanspreekt op zijn/haar gedrag of op zijn/haar voorstel. Een ik-boodschap nodigt je gesprekspartner uit om begrip op te brengen voor jouw kant van de zaak.

E Lees de tips om een ik-boodschap te formuleren. Tip

Voorbeeld

Noem de naam van de persoon als je met haar of hem wilt praten.

Imme, ik zou je graag iets vertellen.

Begin je boodschap met ‘ik’. Jij wilt iets tegen de andere zeggen. Op die manier maak je duidelijk dat jij met iets zit wat je aan de andere kwijt wilt.

Ik heb namelijk een probleem.

Zeg wat je gevoel is. Omschrijf wat je niet zo leuk vindt aan wat de andere persoon doet. Op die manier komt de andere te weten wat jouw gevoelens zijn.

Ik vind het nogal vervelend …

Zeg welk gedrag van de andere je stoort. Vertel de andere dat wat hij of zij doet, jou niet aanstaat.

… als jij mijn kamer zomaar binnenkomt, zonder kloppen.’

HOE VERMIJD JE RUZIE?

Of vertel wat je niet goed vindt aan haar/zijn voorstel.

Ik vind dat er te weinig tijd is om die taak te maken.

Zeg enkel iets over het gedrag van de andere, niet over zijn of haar persoon!

Ik vind het niet tof dat jouw jassen in de woonkamer rondslingeren.

Geef de reden waarom je dat vindt. Zeg waarom je het niet leuk vindt wat de andere doet.

Ik vind het nogal vervelend als jij mijn kamer zomaar binnenkomt zonder kloppen, omdat ik me dan niet op mijn gemak voel als ik met iets bezig ben.

Stel voor wat de andere persoon kan doen. Zeg hoe hij of zij het anders kan aanpakken.

Naar: www.vlor.be

F Luister naar het audiofragment.

Ik zou het fijn vinden als je voortaan even klopt.

1 Wat zijn de namen van de personages? 2 Wat vraagt het meisje aan de jongen? 3 Wat verwijt het meisje de jongen?

4 Met welk woord spreekt het meisje de jongen altijd aan?

5 Hoe reageert de jongen?

6 Wat zijn je gevoelens bij dit fragment? 7 Welk gedrag vind je niet goed? 8 Hoe kan het anders of beter in de toekomst? 9 Bedenk de ik-boodschap die het meisje aan de jongen kan geven. Doe daarna het omgekeerde: welke ik-boodschap kan de jongen aan het meisje geven? Noteer de antwoorden in het schema.

Naam, ik

Gevoelens Gedrag Reden Voorstel

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

Respectvol

LEZEN, SPREKEN

A Lees de tekst.

Je kent de verschillende rollen van de deelnemers aan een vergadering. Je kent de taken van de verschillende deelnemers. Je oefent de taken tijdens een vergadering in. Je gebruikt een verslagformulier.

Vlot vergaderen

Om met een groep vlot te kunnen overleggen zijn er een aantal spelregels of afspraken nodig.

Het onderwerp Het is belangrijk dat het doel van de vergadering voor iedereen duidelijk is. Alle deelnemers weten waarom ze rond de tafel zitten. Een belangrijk hulpmiddel is een duidelijke agenda. Op de agenda staan een aantal punten die zeker aan bod moeten komen. Beperk de agenda. Het spreekt voor zich dat elke deelnemer die agenda vooraf thuis heeft doorgenomen. Dat is nodig om goed voorbereid aan de vergadertafel te komen.

Niet te lang De tijd bewaken is een andere belangrijke spelregel. Efficiënte vergaderingen duren maximaal twintig tot dertig minuten. Daarna verliezen de deelnemers de aandacht. Ze kijken de smartphone na of ze beginnen te dromen. Er kan een tijdsbewaker worden aangeduid. Zij of hij onderbreekt dan op een beleefde manier iemand die te lang praat. Vergaderingen beginnen en eindigen op het afgesproken

RESPECTVOL

tijdstip. Anders ontstaat al snel de gewoonte dat mensen te laat komen. Daardoor verliezen de mensen die wel tijdig aanwezig zijn kostbare tijd. Laat vergaderingen niet uitlopen , want dan komen voor sommige deelnemers de volgende afspraken in het gedrang.

Resultaat De voorzitter leidt het overleg. Hij leidt de agendapunten kort in en hij geeft anderen de kans om te reageren. Daarnaast beschik je best over een verslaggever. Die noteert de belangrijkste afspraken. Hij vult goed in wie voor welke taken verantwoordelijk is. Tevens3 kleeft hij er een einddatum op. Zo kun je op het volgende overleg overlopen of de taken zijn uitgevoerd.

Praktisch De organisator of de materiaalmeester zorgt dat alles in orde is. Dat houdt in dat de vergaderruimte is gereserveerd en dat er voldoende tafels en stoelen aanwezig zijn. Die staan natuurlijk in een cirkel of in een ovaal1. Verder zorgt een goede gastheer voor pennen en papier, alsook2 water en glazen.

voer je voor of na de vergadering. Zo blijft iedereen tijdens het overleg zijn aandacht bij het onderwerp houden. Het lijkt logisch, maar niet iedereen doet het. Smartphones en laptops zet je natuurlijk uit.

Tot slot deze tip. Let op je lichaamstaal tijdens het overleg. Anderen merken snel wanneer iemand verveeld, boos, teleurgesteld of moe is.

Blijf bij het onderwerp Persoonlijke gesprekken over vrienden of vriendinnen, de kinderen of de andere gezinsleden houd je buiten de vergaderruimte. Die

ovaal = eivormig plat vlak alsook = en ook, evenals 3 tevens = ook 1

Efficiënt betekent hier:  werkelijk  doelmatig, met resultaat

Uitlopen betekent in deze zin:  langer duren dan afgesproken  uit de knop komen  lopen tot het eind van

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

B Beantwoord de vragen. 1 Welke vier rollen komen er tijdens een vergadering aan bod? Markeer ze in de tekst. 2 Waarom mag een overleg maar maximaal dertig minuten duren? 3 Waarom noteer je in het verslag van de vergadering de taakverdeling?

Besluit

4 Waarom praat je tijdens een overleg niet over jouw persoonlijk leven?

De voorzitter leidt bij een vergadering het gesprek. Hij geeft het startsein en hij brengt een voor een de agendapunten aan. Hij zorgt ervoor dat iedereen die wat wil zeggen het woord krijgt. De voorzitter neemt zelf een neutrale positie in. De tijdsbewaker bewaakt de spreektijd van elke deelnemer. Hij zorgt dat iedereen evenveel aan het woord komt. Tegelijk denkt hij ook goed na over de tijd die nodig is om bepaalde taken uit te voeren. De verslaggever vult het vergaderschema in. Hij noteert het onderwerp, de datum en de aanwezigen. Ook noteert hij de beslissingen en/of afspraken en de verantwoordelijke voor elke taak.

De materiaalmeester zorgt ervoor dat papier, pennen, tafels, stoelen … aanwezig zijn en eventueel ook een drankje en een hapje.

C Overleg in groepjes over een activiteit om geld voor een goed doel mee in te zamelen.

1 2

Elk groepje bestaat uit vier leden. Elk lid krijgt een rol. Gebruik daarvoor de fiches op p. 28 en 29. Je overlegt in vier rondes. Na elke ronde wissel je van rol en krijg je dus een andere taak. De leraar bepaalt wanneer een ronde eindigt en een nieuwe begint. Na elke ronde evalueer je jezelf.

RESPECTVOL

Tips Om een vergadering goed te laten verlopen, heb je bepaalde regels nodig. Dat noem je gesprekregels. Gebruik beleefde taal en pas je taalgebruik aan de situatie aan. Laat elkaar uitpraten. Vraag op gepaste wijze het woord. Blijf bij het onderwerp en begin niet zomaar over een ander onderwerp. Ga in op wat de andere zegt.

1 2 3 4 5

D Markeer op de fiches de ronde waarin je de materiaalmeester, de voorzitter, de tijdsbewaker en de verslaggever bent. MATERIAALMEESTER

Ronde 1 - Herschik de klas. Maak overlegeilanden met drie/vier banken. - Zorg dat elke deelnemer pen en papier heeft.

Ronde 2 - Noteer tijdens het overleg al het materiaal dat nodig is voor de activiteit.

Ronde 3 - Zorg dat er briefjes zijn, zodat iedereen een stem kan uitbrengen. - Help de voorzitter bij de organisatie. Ronde 4 - Breng de klas terug in zijn oorspronkelijk staat.

VOORZITTER

Ronde 1 - Leg de opdracht goed uit: een klasactiviteit om geld in te zamelen. - Laat alle leden nadenken en eventueel een aantal ideeën op papier zetten. Ronde 2 - Laat alle leden een voor een hun ideeën uitleggen. Ronde 3 - Laat alle leden vertellen welk idee ze het meest zien zitten. - Organiseer een geheime stemming met briefjes. Ronde 4 - Werk met de groep het idee concreter uit, waarbij er een antwoord komt op de hoe-, wat-, waar-, wanneer- en wie-vraag, en op de vraag wie wat doet.

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

TIJDSBEWAKER Ronde 1 - Let erop dat de voorzitter iedereen één minuut de tijd geeft om na te denken. Ronde 2 - Let erop dat de voorzitter iedereen ongeveer één minuut aan het woord laat. Ronde 3 - Let erop dat de voorzitter iedereen ongeveer één minuut de kans geeft om zijn mening te geven.

VERSLAGGEVER

Ronde 4 - Waak erover dat het uitwerken van het idee niet langer dan twee à drie minuten duurt.

Ronde 1 - Noteer de naam van de klas, de namen van de leerlingen, de datum. Ronde 2 - Werk verder op het verslag van je voorganger. - Noteer alle ideeën van de groep in kernwoorden.

Ronde 3 - Werk verder op het verslag van je voorganger. - Noteer vier voordelen/argumenten. (Dat kunnen er één, twee of drie per idee zijn, afhankelijk van hoe de ideeën worden onthaald.)

Ronde 4 - Werk verder op het verslag van je voorganger. Noteer het idee dat gekozen werd. - Noteer praktische zaken op vragen zoals wie, wat, waar, wanneer en hoe.

E Vul het schema aan dat je van je leraar ontvangt. Luister naar wat de verslaggever in de laatste ronde noteerde. Gebruik die informatie in je verslag.

RESPECTVOL

F Evalueer je verschillende rollen.

Evaluatie Voorzitter heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik liet iedereen aan het woord.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik zorgde ervoor dat iedereen evenveel aan het woord kwam.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik wees de voorzitter erop als iemand te veel tijd gebruikte.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik communiceerde met een ik-boodschap.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik zorgde ervoor dat er geen miscommunicatie ontstond.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik noteerde wat gevraagd werd.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik werkte in kernwoorden.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik zorgde voor leesbare notities.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik communiceerde met een ik-boodschap.

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

heel goed

goed

minder goed

helemaal niet

Ik zorgde voor papier en pen.

nee

Ik zorgde dat het overlegeiland in orde was.

nee

Ik organiseerde de stemming.

nee

Ik communiceerde met een ik-boodschap.

nee

Ik zorgde voor een goede communicatie.

nee

Ik communiceerde met een ik-boodschap. Ik zorgde ervoor dat er geen miscommunicatie ontstond. Tijdsbewaker

Ik lette erop dat iedereen evenveel aan bod kwam.

Ik leidde het gesprek.

Verslaggever

Ik zorgde voor een goede communicatie. Materiaalmeester

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

In groep overleggen

SPREKEN, SCHRIJVEN

Je kunt in groep overleggen.

A Je maakt in groepjes een radioprogramma over de school.

Om deze opdracht tot een goed einde te brengen, moet je goed met elkaar overleggen. Dat gebeurt in vier rondes, waarbij je telkens een andere rol vervult. Elk groepje dient een eindverslag in.

Je radioprogramma bestaat uit minstens drie onderdelen. Daar hoort zeker een interview bij. Andere onderdelen kunnen zijn: een nieuwsflash, reclame, een inleiding, een uitleiding, een weerbericht, verkeersinformatie … Zorg voor een evenwichtige verdeling. Muziek is daarbij ondergeschikt aan de gesproken tekst.

De opdracht is om achter de schermen van de school te kijken. Door verschillende medewerkers te interviewen, stel je de school voor. Elk groepje kiest een andere medewerker.

RONDE 1: Hoe ziet je radio-uitzending eruit?

Verdeling van de rollen

- Voorzitter:

- Verslaggever:

- Tijdsbewaker:

- Materiaalmeester:

Agenda 1 Welke onderdelen komen er in het programma? 2 Hoeveel tijd krijgt elk onderdeel? (Zorg voor een evenwichtige verdeling. Er moeten voldoende gesproken rubrieken aanwezig zijn, dus bijvoorbeeld geen 9 minuten muziek.) 3 Wie werkt welk onderdeel uit?

IN GROEP OVERLEGGEN

Verslag in kernwoorden Noteer op een apart blad. RONDE 2: Wie interview je? Verdeling van de rollen - Voorzitter:

- Tijdsbewaker: - Materiaalmeester: Agenda 1 Wie kun je interviewen? 2 Welke vragen stel je? 3 Hoe stel je hem/haar voor?

Verslag in kernwoorden. Noteer op een apart blad.

- Verslaggever:

RONDE 3: Welke muziek (genre) draai je?

Verdeling van de rollen - Voorzitter:

- Verslaggever:

- Tijdsbewaker:

- Materiaalmeester:

Agenda 1 Welk thema/genre van muziek kies je? 2 Kies je liedjes in functie van het interview of de andere radio-onderdelen? 3 Welk liedje moet er zeker in? Waarom?

Verslag in kernwoorden Noteer op een apart blad.

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

RONDE 4: Uitvoering Verdeling van de rollen - Voorzitter: - Verslaggever: - Tijdsbewaker: - Materiaalmeester:

B Verslag

Verslag in kernwoorden Noteer dit op een apart blad.

Agenda 1 Wie bereidt welk radio-onderdeel voor? Scenario? Vragen voorbereiden? 2 Welk materiaal heb je nodig? 3 Wanneer neem je alles op?

Breng van jullie vier mini-overlegrondes alle kernwoorden/afspraken samen in het grote definitieve verslag. De onderstaande modellen zetten je alvast goed op weg.

Onderwerp:

Datum:

Aanwezigen:

Verslaggever:

Verontschuldigd:

Afwezig:

Ronde 1: Indeling radio-uitzending

Wat? / Hoe?

Wie?

Tegen wanneer?

Controle

IN GROEP OVERLEGGEN

Ronde 2: Interview Wat? / Hoe?

Wie?

Controle

Ronde 3: Muziek

Tegen wanneer?

Wat? / Hoe?

Tegen wanneer?

Controle

Wie?

Ronde 4: Uitvoering

Wat? / Hoe?

Wie?

C Tot slot

Evalueer jezelf en je medeleerlingen. Hoe verliep het overleg?

TAALBLOK 1 – HOE OVERLEG JE IN GROEP?

Tegen wanneer?

Controle

Ultrakort verhaal SCHRIJVEN A Wie ben ik (echt)?

1 Schrijf drie whatsappjes van maximaal drie regels. In de berichtjes vertel je iets over jezelf. Opgelet: vertel twee waarheden en één leugen.

2 Lees de drie whatsappjes voor. De andere leerlingen raden welke de leugen is.

B Aan de slag

1 Noteer bliksemsnel de namen van drie vriendinnen/vrienden in de witte kaders. a

ULTRAKORT VERHAAL

2 Geef voor elke persoon bij de pijlen in kernwoorden een antwoord op de vraag: a hoe je elkaar hebt leren kennen; b wat je leuk aan hem/haar vindt; c waarom je hem/haar graag als vriend(in) hebt; d iets dat typisch is voor hem/haar. 3 Formuleer bij elke vriend(in) de kernwoorden/eigenschappen in minstens drie goede zinnen.

Vriend(in) 1:

Vriend(in) 2:

Vriend(in) 3:

CREATIEF 1

4 Herleid bij elke persoon minstens één zin tot een zin van exact zes woorden. Lees de zin voor die je het sterkst vindt. Luister goed naar je klasgenoten. a Wat vind je de leukste zin? Waarom? b Welk beeld roept het ‘verhaal van zes woorden’ bij je op?

C Zeswoordenverhaal

Wat vertelt dit ultrakorte verhaal?

Te koop: babyschoentjes, nooit gedragen

ULTRAKORT VERHAAL

Lyrics

BEGRIJPEND LEZEN, LUISTEREN/KIJKEN

1 RUIMTEVAARDER

Je kunt informatie uit een tekst halen. Je herkent het tekstdoel. Je kunt informatie uit een luisterfragment halen.

A Luister naar het lied Ruimtevaarder van Kommil Foo. Lees tegelijkertijd de tekst.

Meester Frank, ik kom waarschijnlijk morgen niet naar school En ook overmorgen zal wat moeilijk zijn En evenmin de week die komt, ja zelfs de maand die volgt De kans dat ik nog ooit verschijn is eigenlijk klein ‘t Is niet meester Frank, omdat u mij zo vaak straft En mij één keer zelfs domkop heeft genoemd Nee, 't is alleen iets hier vanbinnen, 't heeft geen zin dat ik ontken Meester Frank, ik voel, dat ik een ruimtevaarder ben ... Zeg nu zelf, meester Frank, wat ben je in 't heelal Met de tafels van vermenigvuldiging Ook schoonschrift, blokfluitspelen, woorden met dt Dat snapt u toch, dat heeft op Mars geen zin 't Is dus zeker niet, meester Frank, omdat u mij zo vaak straft En mij voor de hele klas domkop heeft genoemd Nee, 'k moet planeten gaan ontdekken, in de hoop dat daar iets leeft Meester Frank, 't is de plicht, die elke ruimtevaarder heeft Doe de groeten, meester Frank, aan de rest van de klas En zeg dat ik hen nooit vergeten zal Geef mijn vulpen aan kleine Peter van de laatste bank Hij blijft m'n vriend al woon ik dan in 't heelal Zo, meester Frank, alles is zowat gezegd Vaarwel, en dat het u nog goed mag gaan En wat die kleinigheid betreft dat u een domkop in mij ziet Meester Frank, dat deert een ruimtevaarder niet Oh, en voor ik het vergeet, Linda van slagerij Van Gool Komt waarschijnlijk ook niet meer naar school

Tekst en muziek: Raf Walschaerts en Mich Walschaerts

GENIETEN VAN TAAL 1

B Beantwoord de vragen. 1 Wat is het tekstdoel? Deze tekst wil:  je over iets informeren.  je ontspannen.  een mening weergeven.  je van iets overtuigen.  gevoelens opwekken.

2 Wat kondigt de ik-figuur in de eerste strofe aan?

3 Waar wil de ik-figuur naartoe?

4 Wie is zijn beste vriend? Wat schenkt hij hem?

5 Wat is volgens jou de echte reden waarom de jongen niet meer naar school wil gaan?

6 Waarvoor staat de figuur van de Ruimtevaarder?

7 Wat suggereert de Ruimtevaarder op het einde van het lied?

8 Waarom ontbreken er leestekens in de liedjestekst?

9 Wat weet je over Kommil Foo? Kijk en luister naar de introductie door Alex Agnew. Vul de juiste letters in.

A I

I S

W F

SCH

RT M

LYRICS

2 SMARTPHONE A Luister naar het lied en vul de ontbrekende woorden in. Het is om zeep ik kocht een smartphone En doe alsof ik een blits leven heb Want dat hoort zo bij een smartphone Maar mijn leven was nog nooit zo

Een smartphone zeggen ze is een handig ding Maar ik voel mezelf een ellendeling Ik blijf selfies op mijn Facebook En ik post filmpjes van dieren

Want zonder volgers loopt je leven mank Ik fotografeer dat we gaan eten En dan nog een foto van de En dan nog meer foto's van het eten Het is om zeep ik kocht een smartphone En doe alsof ik een blits leven heb Want dat hoort zo bij een smartphone Maar mijn leven was nog nooit zo

Ik dat het leven swingend is En andere onzin die nooit dringend is dat ik gelukkig ben Ik Dat ik alleen maar toffe mensen ken Maar weet dat dat dus een is Absolute dikke vette Dat ik de telefoons van vroeger mis Telefoons waren zware Hingen vast puur natuur Met dikke draden aan de muur

Het is om zeep ik kocht een smartphone En doe alsof ik een blits leven heb Want dat hoort zo bij een smartphone Maar mijn leven was nog nooit zo

Ik weet ondertussen ook wat Tinder is Je leeftijd vormt daar echt geen hindernis Op Tinder wordt gelogen en Hopende dat je niet wordt weggeswipet Waardoor je plotsklaps aan het skypen bent Met iemand die je dus totaal niet kent

GENIETEN VAN TAAL 1

was

Ik had eerst niet door dat het een Ze vroeg me of ik Bart Kaëll was (Hij had niet door dat het een del was) (Hij had niet door dat het een del was) Toen bleek al gauw dat ze het wel was (Ze vroeg hem of hij Bart Kaëll was)

Tekst en muziek: Bart Peeters B Beantwoord de vragen.

1 Wat is het tekstdoel? Deze tekst wil:  je over iets informeren.  je ontspannen.  een mening weergeven.  je van iets overtuigen.  gevoelens opwekken.

Het is om zeep ik kocht een smartphone En doe alsof ik een blits leven heb Want dat hoort zo bij een smartphone Want het geluk dat is gewoon een

2 Hoe gebruikt de zanger zijn smartphone bij de verschillende sociale media?

- Facebook: - Snapchat:

- Instagram:

3 Welke negatieve ervaringen heeft de zanger met de onderstaande sociale media?

- Tinder:

- Skype:

4 Welke boodschap wil de zanger over sociale media aan zijn publiek geven?

5 Wat valt op als je enkel de laatste woorden van de liedjestekst leest?

6 Waarin lijken strofen 1 en 3 op elkaar?

LYRICS

7 Hoe verschilt strofe 2 van strofen 1 en 3? 8 Welke bekende persoon volg jij via sociale media? 9 Geloof jij wat hij/zij post? Waarom wel/niet?

10 Vergelijk jij soms jouw leven (= uiterlijk, activiteiten …) met het leven van die persoon? Waarom wel/niet? Wat leert jou dat?

GENIETEN VAN TAAL 1

3 GORIK PT.1 A Lees de tekst.

Ik hoor ze roepen ja de Guy die is ni zo gewoon Was alles simpel, hoorde ik geen stemmen in mijn hoofd Verleden weggesmoord Mijzelf 1 zaak beloofd Ik ga ni terug naar al die dagen zonder fucking hoop Dezelfde kleur van bloed Hetzelfde DNA I'm sorry mama ik moest verder gij waart afgedwaald Ik had geen fucking keuze, gij hadt maar voor te kiezen Hoe kunt ge uw eigen zoon en dochter door een lul verliezen De waarheid die komt altijd uit een kindermond Ik zou hem killen mocht ik kunnen, heb een korte lont Mijn dwaasheid werd gevoed door heel mijn achtergrond Ik zou wel willen maar mijn vader zei dat ik niet mocht Als dat is hoe het zit, dan ben ik het zat Moest slapen op de grond omda’k geen kamer had Mijn toekomst werd beslist door een vuile rat Ik zeg het nog is zou hem killen ook al zat ik vast Sinds mijn 13 zit ik standaard vol met haat En sinds mijn 16 heb ‘k haar amper nog gepraat Sinds een jaar of 6 is alles echt gedaan Nu spit ik track na track hoe da’k die mother fucker haat Mijn moeder werd geslagen door een vuile hond Verkracht, misbruikt waar mijn kleine zus bijstond

Geduwd met de rug tegen de muur Ge waart gehuwd met een klootzak en verloor elke structuur Mijn eerste 13 jaar waart ge altijd daar Maar de scheiding met ons pa heeft u amper deugd gedaan Als kind blijf ik altijd op u kwaad Maar als de man die ik nu ben blijf ik altijd uw soldaat, mama Ik doe dit ik voel het ik moet het ik zoek het 't is troebel de tranen die vloeien blijf hem vervloeken Een echte man met kloten die slaagt nooit een vrouw En elke sukkel die dat doet slaag ik bont en blauw Puto, nu zit ge in de bak Goed zo, kocht een blaffer maar een kogel is voor u te goedkoop Vuile verslaafde zonder ruggengraat Heb geen genade ik begraaf u met uw grote smile Pissend op uw graf voor alles wat ge haar hebt aangedaan Ik eindig in de bak maar ik doe dit voor haar familienaam Smijt u waarschijnlijk in een Waals kanaal

LYRICS

Kijk ik sta klaar aan de poorten van den Berkendael Dat is den vrouwenbak voor al mijn trouwe luisteraars Yes ik speel open kaart al sterf ik als een moordenaar Grote woorden uit een kleine mond Ben de knikker en gij hangt eraan, stukske stront

Ik ging van psycho naar paat Naar extreem delicaat Kijk ik nam elke dag dope Verkocht het door op de straat Was te dom en naïef Dus daarom deze brief Naar mijn moeder dat ik nu al fucking 4 jaar niet zie Hey yo mama I'm good Mijn platen worden gedraaid Heb geen schulden bij niemand en zelfs een beetje gespaard Kijk ik wou dat ge 't wist Ik heb u jaren gemist Waarschijnlijk had ik nooit gerapt zonder die lul in zijn kist Vergeet nooit wie ge zijt, wat er u overkwam Ik dacht die shit ligt aan mij, gelukkig spreekt ge met zus Ik heb de dagen geteld tot het gedaan is met hem Ik overleef wel op aarde totdat hij brandt in de hel

Tekst en muziek: Gorik Van Oudheusden B Beantwoord de vragen.

1 Markeer in de tekst minstens twee zinnen die jou raken of ontroeren. Waarom koos je die zinnen?

2 Welke taal gebruikt de zanger?

3 Welk effect heeft dit taalgebruik op jou?

GENIETEN VAN TAAL 1

4 Welk verhaal vertelt hij? Vat kort samen. C Beluister nu het lied. 1 Welke zinnen ontroeren of raken jou na het beluisteren? Noteer die zinnen.

2 Heb je nu dezelfde zinnen staan als bij vraag B? Of zijn het andere zinnen? Waarom wel/niet?

3 Welke emotie legt de zanger in zijn stem? Bewijs met een zin uit de tekst.

4 Wat is het voordeel van zingen in je eigen taal?

5 Wat is het nadeel van zingen in je eigen taal? Tip: luister naar ‘Koning liefde’ van Tourist LeMC, ‘September’ van Flip Kowlier, ‘Laat Ou gaan’ van iRRi&Hugo. LYRICS

6 Welke woorden of uitdrukkingen die niet tot het Algemeen Nederlands behoren gebruik jij vaak? Wat betekenen ze? Noteer ze hieronder. Betekenis

Woord/uitdrukking

7 Schrijf samen met je buur een strofe voor een raptekst. Gebruik de woorden/uitdrukkingen die je bij vraag 6 noteerde. Bedenk zelf een beat. Of baseer je op een bestaande rap. Als de inspiratie vloeit, mag je uiteraard meer dan één strofe uitwerken.

8 Wat weet je over Zwangere Guy? Kijk naar het interview. Vul de juiste letters in.

GENIETEN VAN TAAL 1

P .

Hashtags LEZEN, SCHRIJVEN

Je kunt uitleggen waar en waarom hashtags gebruikt worden. Je kunt een drietal tips geven om een hashtag met succes te gebruiken.

A Herken je de hashtag?

In de onderstaande Twitterberichten staan enkele leuke hashtags. Weet je ook wie ze schreef?

Wauw! Ik word volwaardig lid van de Ketnet-band. Zingen!! #ketnet #ketnetband #trots

Trots op Aster, mijn robotzangmaatje in The Masked Singer. #vtm #themaskedsinger #robotsforthewin

Blij te zien dat gewezen collega voetballer Thomas Vermaelen lid wordt van de trainersstaf Rode Duivels. #BEL #RodeDuivels #DiablesRouges #tousensemble #Deviltime

Mensen stijlen is een kunst. Kasten keuren mijn hobby. Binnenkort nieuw programma. #happywhenever #haatdriekwartsbroeken

Personen

a Lize Feryn

b Jani Kazaltzis

c Gloria Monserez d Vincent Kompany 1

HASHTAGS

B Soorten hashtags 1 Door goede hashtags te gebruiken, bereik je meer mensen. Je ziet dat bepaalde soorten hashtags veel succes opleveren. Noteer de volgende hashtags in de juiste categorie: #luke - #rodeneuzen - #starwars - #laundrydray - #ongeluk - #vakantie - #antwerpen - #E17 #adidas - #werk - #musicforlife - #messi - #familie Hashtags

Meld een gebeurtenis. Doe mee met terugkerende acties.

Categorie

Breng zelf categorieën aan met kernwoorden. Bespreek een film, een serie of personage. Noem een bekend merk of persoon.

Vermeld de plaats of het evenement waar je aanwezig bent.

2 Leid uit de afbeeldingen af waar de hashtags worden gebruikt.





MEDIAWIJS 1

Besluit Een hashtag is een woord met daarvoor een hekje, zoals je dat kent van je telefoontoestel. Dat simpele hekje is inmiddels tot een begrip op het internet uitgegroeid. Plaats je een hashtag in of achter een geschreven bericht, dan wordt dat woord een link die naar berichten verwijst waarin dezelfde term wordt gebruikt. Een zender hoopt zo zijn boodschap bij zo veel mogelijk ontvangers te krijgen.

Hashtags worden op enkele van de populairste websites en socialenetwerksites op het internet gebruikt: Facebook, Instagram, Pinterest, Tumblr, Twitter, YouTube en Linkedln.

C Gesnapt? Lees het fragment.

De hashtag freethenipple-acties op sociale media als Twitter en Instagram springen in het oog omdat ook celebrity’s zoals het topmodel Cara Delevigne en Scout Wilis, een van de dochters van Bruce Willis en Demi Moore, toplessfoto’s van zichzelf met die hashtag postten. Hij verwijst naar Free The Nipple. Dit is een van oorsprong Amerikaanse protestbeweging die met topless-selfies strijdt tegen de censuur2 en de schandpaalcultuur op de sociale media.

De IJslandse Hrafnhildur Lara Ingvarsdottir was 15 toen ze een tepelpiercing liet aanbrengen en een foto daarvan via Snapchat naar haar beste vriendin stuurde. Het was niet eens een sexy bedoelde foto. Het bleek toch niet zo’n beste vriendin te zijn, want ze nam een screenshot1 en de foto belandde op het internet.

Ingvarsdottir werd er online om gepest. Ze werd depressief en angstig, tot ze begin dit jaar, intussen 18 geworden, het heft in eigen handen nam. Onder de hashtag 'freethenipple' postte ze de toplessfoto zelf op Twitter, met de boodschap: ‘Wie mijn foto postte, heeft nu geen macht meer over mij, want mijn lichaam behoort aan mezelf toe.’

1 2

een screenshot = de afbeelding van de inhoud van een beeldscherm censuur = het tegenhouden of verbieden van publicatie van bepaalde informatie

Naar: Humo

1 Waar woont Lara Ingvarsdottir?

2 Waarom was ze depressief en angstig?

3 Hoe nam ze het heft in eigen handen?

4 Waarnaar verwijst de hasthtag freethenipple? HASHTAGS

D De kracht van hashtags 1 Lees de tekst.

Vrouwen met lef

Vrouwen over heel de wereld voeren groot en klein protest

Vrouwen over heel de wereld voeren groot en klein protest. Ze strijden voor gelijke rechten. De omgeving waarin ze leven en actievoeren, is erg verschillend, zo ook de wapens waarmee ze strijden. Wat ze gemeen hebben, is veel moed en lef, vaak ook humor en het gebruik van moderne middelen.

Autorijden? Een prachtig staaltje moed kwam van de Saoedische vrouwen van ‘women2drive’. In Saoedi-Arabië zeiden ze niet zo gauw ‘dat het weer een vrouw was’. Het was het laatste land ter wereld waar vrouwen geen auto mochten besturen. Pas in 2018 werd het verbod opgeheven. Zou jij je eraan gewaagd hebben om onder zo´n streng regime wat te cruisen in de stad, je illegale actie te filmen en op een sociale mediaplatform te posten? Deze vrouwelijke chauffeurs waren krijgers, echte heldinnen die voor basisrechten hun vrijheid op het spel hebben gezet. Bakken respect voor #women2drive. De strijd is echter nog niet voorbij. Vrouwen worden er nog steeds onderdrukt door een systeem van mannelijke voogdij. Ze hebben toestemming nodig van een man binnen hun familie om te reizen, te studeren of bepaalde beroepen uit te oefenen.

Online broeit het van klein verzet De Iraanse journaliste Masih Alinejad post op haar Facebookpagina en website ‘My Stealthy Freedom’ selfies zonder hoofddoek om de strenge kledingvoorschriften voor vrouwen in Iran aan te klagen. De website ontroert omdat ze laat zien hoe vrouwen hun vrijheid bevechten met online berichten en foto´s. De hashtag #mystealthyfreedom verzamelt al deze verhalen.

Een stukje geschiedenis Vaak zit groot en krachtig verzet in kleine acties. Zo weigerde de oppermoedige zwarte naaister Rosa Parks in de Verenigde Staten op 1 december 1955 haar plaats op de bus aan een blanke passagier af te staan. Ze werd gearresteerd, aangeklaagd en beboet met 10 dollar wegens schending van de segregatiewetten1. Haar burgerlijke ongehoorzaamheid zette de strijd voor gelijkheid tussen blank en zwart in gang. 1

segregatiewetten = een wettelijke regeling waarbij in de Verenigde Staten van Amerika groepen mensen op grond van hun huidskleur van elkaar werden gescheiden

Naar: www.femma.be

Vorig jaar mocht een rechtenstudente in Algiers (de hoofdstad van Algerije) de examenzaal niet binnen omdat haar jurk boven haar knie kwam. Uit protest postten heel wat vrouwen hun blote benen op sociale media. De Algerijnse Sofia Djama startte de Facebookpagina ‘Ma dignité n´est pas dans la longeur de ma jupe’ (= mijn waardigheid heeft niet de lengte van mijn jurk). Vrouwen in Tunesië geraakten geïnspireerd en eisten hun waardigheid op met online selfies van blote benen en een 'Internationale dag van de minirok' in de hoofdstad Tunis. De gelijknamige hashtag had echter minder succes.

MEDIAWIJS 1

2 Wat leer je uit deze tekst? 3 Wat betekent het woordje waardigheid? 4 Wat gebeurt er wanneer je geïnspireerd raakt?

Welk werkwoord herken je in 'geïnspireerd'?

Welk zelfstandig naamwoord leid je uit 'geïnspireerd' af?

5 Een deur kapot stampen, een verkeersbord bekladden, wapens dragen ... zijn voorbeelden van illegale activiteiten. Wat betekent illegaal?

6 Markeer de twee hashtags in de tekst met geel. 7 Markeer de vijf landen in de tekst met groen.

E Don’ts

8 Waarom had de hashtag 'madigniténestpasdanslalongeurdemajupe' weinig succes?

Hashtags zijn makkelijk te gebruiken, maar ook makkelijk te misbruiken. Overmatig of misplaatst gebruik van hashtags kan ertoe leiden dat je volgers verliest, of dat je als spam wordt aangemerkt. 1 Waarom zijn de onderstaande hastags niet zo goed?

a #smurf

b #wateenvermoeiendelesnederlandsvandaag

c #elke #minuut #vervelende #stekende #kloppende #tandpijn

Besluit Drie gouden tips in verband met hashtags. 1 Maak je hasthags niet te lang. 2 Maak niet van elk woord een hashtag. 3 Gebruik geen willekeurige hashtags. HASHTAGS



2 Schrijf een passende hashtag bij de drie onderstaande foto’s.



MEDIAWIJS 1



Woordweb WOORDVERKLARING

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

A Duid de juiste betekenis van het vetgedrukte woord aan.

1 In Vlaanderen raakten heel wat kunstenaars – van de dichter Guido Gezelle tot de schilder Rinus Van de Velde – door de natuur geïnspireerd.  ontmoedigd  aangemoedigd  bezield  ontgoocheld

2 De grote tentoonstelling over de kunstenaar Andy Warhol komt volgend jaar van Londen naar Luik over.  van elders komen  voorhebben  ontvangen  uitkeren

3 Toen Vincent Van Gogh zijn zonnebloemen schilderde, zag niemand de schoonheid van de toegepaste, impressionistische stijl.  een manier van doen, een wijze van handelen  opstaand stuk dat andere delen steunt of waaraan een deur, hek of venster is opgehangen  de gezamenlijke kenmerken van een richting of periode in de kunst van de kunstenaar  een manier van schrijven

4 Op dat iPad-schilderij over de lente van David Hockney lopen de takken van de eikenbomen prachtig uit.  langer duren dan afgesproken  lopen tot het einde  uit de knop komen  overwinnen

WOORDVERKLARING

5 Bij de opening van de tentoonstelling schreed de koningin vol waardigheid over de rode loper.  adel  edelheid  rijkdom  normen

B Kies het juiste woord en geef het verhaal betekenis. Kies uit: overkomen – stijl – efficiënt – censuur – ondergaan

De beste manier om ongepaste reacties op sociale media te weren is het toepassen van

. Je blokkeert namelijk onmiddellijk de persoon. Het werkt

, want de haatzaaier kan het alleen maar __________________.

Het heeft namelijk ook geen

om onder een foto scheldwoorden te plaatsen.

Helaas is het ons allemaal al .

E Vul de zinnen logisch aan met een woord dat je hebt geleerd.

1 Van onze ICT-leraar mogen we geen afbeelding maken van het computerscherm. ‘Schrijf de oplossing over in je werkboek’, zei meneer Varewyck.

3 Ik verzweeg tijdens de lessen lichamelijke opvoeding de kwetsuur aan mijn beenspieren. Daarom beet ik op mijn tanden om de opdrachten van mevrouw Beck te doorstaan.

4 ‘Jullie bezielen om een goed boek te lezen, dat is onze missie’, vertelde de titularis enthousiast aan zijn klas.

5 ‘Spijbelen kan niet, want dat is in strijd met de wet’, gaf de lerares Mavo op het einde van haar les nog mee.

2 Over mijn huistaak was de lerares Nederlands zeer tevreden. ‘Je hebt een zeer mooie manier van schrijven’, sprak mevrouw Diallo lovend.

WOORDWEB 1

TAALBLOK 2 Hoe organiseer je een uitstap?

Op uitstap gaan vraagt veel voorbereiding. Je leert correcte info verzamelen, overleggen en je beslissing motiveren. Je zult je werk ook moeten plannen aan de hand van een takenlijst om zo tot een goed resultaat te komen. Ten slotte verwerk je alle info in een brief.

WIJ WILLEN WEG

HAK DE KNOOP DOOR

Hoe raak je op een bestemming? Hoe verzamel je info? Hoe beslis je wat goede en minder goede info is? Hoe zoek je gericht informatie?

• • • •

EEN ZOEKTOCHT IN BRUGGE Hoe gebruik je de tegenwoordige tijd?

LIMBURG? EVEN WEG? ALTIJD LIMBURG • • • •

Hoe selecteer je bronnen? Hoe lees je kritisch? Hoe kies je uit verschillende opties? Hoe maak je een planning voor een uitstap?

Hoe reserveer je een bezoek aan een pretpark, een museum, een dierenpark …?

4 5

EEN DAGPLANNING VAN EEN UITSTAP • Je kiest een goede uitstap. • Je maakt een dagplanning op. • Je verwerkt de gevonden informatie tot een brief.

EEN UITSTAP PLANNEN

Een zoektocht in Brugge

GENIETEND LEZEN, DE OTT

Je kunt van een tekst genieten. Je kunt werkwoorden in de tegenwoordige tijd vervoegen.

A Lees de tekst.

Sander slaakt een diepe zucht. ‘Jongens, zo lukt het echt niet. We hebben nog maar Beluister vijf vragen van de zoektocht beantwoord. Kalinka het fragment. verslindt ons met huid en haar!’ Kalinka is hun leraar Nederlands. Natuurlijk is dit niet zijn echte naam. Officieel heet hij Dries Van Durme, maar elke klas noemt hem Kalinka. Het klinkt stoer, wat agressief. Net zoals de manier waarop hij lesgeeft. Het uitstapje naar Brugge is voor hem het hoogtepunt van het schooljaar. ‘Ach, jongen, maak je toch niet zo druk!’ mompelt Joren net hard genoeg opdat iedereen het zou horen. ‘We hebben nog de hele dag! Eerst gaan we een cafeetje binnen. De zon brandt al de hele dag op mijn kop. En dan laad ik stiekem mijn smartphone ook wat op.’ Sander bladert moedeloos door de vijf pagina’s tellende zoektocht. Hij heeft wat extra punten voor Nederlands echt wel nodig. ‘Kalinka verwacht bij elke vraag een foto!’ Sander laat zich niet uit het lood slaan. ‘Het is ook de bedoeling dat je elke vraag beantwoordt.’ Sander hoopt op wat steun bij de rest van het gezelschap. Niemand interesseert zich voor die zoektocht. ‘Wat vind jij, Ine?’ Ine haalt haar schouders op. Ze houdt van shoppen, maar daar is nu geen tijd voor en dat zint haar niet. Ze antwoordt niet eens op zijn vraag. ‘Dat ziet er een geweldig hol uit!’ Joren wijst naar een klein cafeetje waar drie mannen met een cowboyhoed staan te roken. ‘Straks!’ wimpelt Sander het voorstel af. ‘Eerst wil ik een antwoord op vraag zes: Welke figuur uit een opera van Mozart staat voor de Stadsschouwburg?’ ‘Wie interesseert zich voor zo’n shit?’ bijt Joren. ‘Al stond Godzilla voor die schouwburg!’

2 3

4 5

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

‘Wat is een schouwburg?’ vraagt Kelly. ‘Een soort kroeg?’ Ze schateren het uit. Alleen Sander blijft ernstig. ‘Dat is een theater. Ik vind het wel op de kaart.’ Geconcentreerd vouwt hij een plattegrond open. Zijn wijsvinger volgt enkele straten. In zijn ooghoeken ziet hij dat Joren gekke bekken trekt. ‘Die kant!’ ‘Dát lijkt me de schouwburg,’ zegt Kelly vijftig meter verder, terwijl ze naar een hamburgertent wijst. ‘Ben je gek?’ giert Joren. ‘Dat is de bibliotheek!’ Zelfs Sander moet erom glimlachen. ‘Ja, sorry, die klok leidt me af!’ Kelly kijkt verveeld in de richting van het belfort. ‘Kan die niet ophouden?’ ‘Dat is wel een beiaard …’ Sander rolt met zijn ogen. ‘Beiaard? Bejaard bedoel je. Zo’n tingeltangel hoort in een bejaardentehuis!’ ‘Zeg nooit klok tegen een beiaard!’ probeert Joren zijn leraar Nederlands na te bootsen. ‘Zeg nooit banaan tegen een Chiquita!’ Kelly kijkt alsof ze de beste mop sinds jaren uit haar bakkes heeft getoverd. Niemand reageert. ‘Daar is de schouwburg!’ ‘En een café, alsjeblieft!’ sist Joren. ‘Ik word misselijk van de dorst. Ik vermoord iemand voor een koele pint!’ Samen slenteren ze in de richting van het gebouw. ‘Nu nog de naam van dat idiote beeld dat ervoor staat! Ik wed dat het er niet eens op staat vermeld.’ ‘Papageno!’ leest Sander hardop voor. ‘Heu?’ Joren kijkt niet-begrijpend. ‘De naam op de sokkel …’ ‘Zo’n naam past perfect voor een café,’ grinnikt Joren. ‘In de Papageno!’ ‘Vooruit dan maar …’

Kristof Desmet

B Verklaar deze woorden en uitdrukkingen. Ken je het woord niet of lukt het niet met de tekst, gebruik dan een woordenboek. 1 een diepe zucht slaken (r.1)

2 zich uit het lood laten slaan (r.19)

3 zich niet zinnen (r.25)

EEN ZOEKTOCHT IN BRUGGE

4 afwimpelen (r.28) 5 een sokkel (r.58)

C Beantwoord de vragen. 1 2 3 4 5 6

Onverschillig betekent in deze zin:  ze maakt er zich zorgen om.  ze maakt er zich geen zorgen om.

Wie neemt de leiding in de groep? Wie probeert zijn mening door te drukken? Wie is tegendraads? Wie is onverschillig ? Welke rol ligt jou het meest? Zou jij zo’n zoektocht zien zitten? Waarom wel/niet?

D Bekijk deze zinnen. Noteer de ja-neevraag bij zin 1 en 2. Bij de volgende zinnen bedenk je de vraag, je moet ze niet noteren. Markeer de persoonsvorm met groen. Onderstreep het onderwerp. 1 Sander slaakt een diepe zucht.

2 Kalinka verslindt ons met huid en haar!

Ach, jongen, maak je toch niet zo druk! De zon brandt al de hele dag op mijn kop. En dan laad ik stiekem mijn smartphone ook wat op. Wat vind jij, Ine? Ze schateren het uit. Ik vind het wel op de kaart. Ja, sorry, die klok leidt me af! Samen slenteren ze in de richting van het gebouw.

3 4 5 6 7 8 9 10

2 3

4 5

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

Welke regel volgde je in de zinnen? Zet het nummer van de zin op de juiste plaats in de tabel.

E Lees de infinitief. Bedenk de ja-neevraag. Onderstreep het onderwerp. Vul het werkwoord aan. 1 organiseren

Aaron en Jakub

2 spelen

Samen

3 gebeuren

5 beweren 6 kiezen

ze Monopoly.

er daar nu een ongeval?

zijn kamer donkerblauw.

Joris

Zij

dat het haar keuze is.

Hij

een groene broek en een geel hemd.

Louise

nu door Europa.

7 zwerven

een verrassingsfeestje.

4 verven

o = iets anders stam + t

o = ik jij of je na de pv pv = stam

o = meervoud pv = infinitief

F Lees de infinitief. Bedenk de ja-neevraag. Onderstreep het onderwerp. Vul het werkwoord aan. 1 beantwoorden

Glenn

2 spelden

de vraag.

je niets op de mouw.

jij dit jaar 16?

4 landen

je in Las Vegas?

5 branden

de haard nog?

6 wedden

jullie voor een drankje?

7 kleden

je broer die kamer aan?

8 melden

ik dat aan de directeur of niet?

3 worden

EEN ZOEKTOCHT IN BRUGGE

G Lees de infinitief. Bedenk de ja-neevraag. Onderstreep het onderwerp. Vul het werkwoord aan. Jij

toch naar Tomorrowland?

2 zullen

Zij

dan al haar rijbewijs hebben.

3 kunnen

daar niet voorbijsteken.

4 mogen

nog geen bromfiets kopen.

5 zijn

toch nog maar net 15?

6 hebben

Hij

nog 5 broers.

1 willen

1 zijn 2 bellen 3 redden

helemaal klaar om te vertrekken.

Hij

naar de hulpdiensten na het ongeval.

Zij

haar hond uit de put.

Hij

er nog eens over nadenken.

4 zullen

H Lees de infinitief. Bedenk een ja-neevraag. Onderstreep het onderwerp. Vul het werkwoord aan.

5 planten

6 wijzigen

hij altijd zo’n grote bomen?

7 speechen 8 willen

hij vanavond al?

de ober de cocktails?

10 plannen

hij nog een verjaardagsfeest?

11 raden

De leerling

12 mogen

Wat

13 begeleiden

de trainer het team zaterdag?

14 wonen

Mijn opa en oma

15 hebben

4 5

zijn punten voor Frans.

je eigenlijk wel nog eten?

in een serviceflat.

28 katten in haar huis.

2 3

de activiteit groots

De organisatie aanpakken.

9 schudden

de documenten en stuur ze terug.

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

Wij willen weg

INFO VERZAMELEN, GERICHT INFO ZOEKEN, ZOEKEND LEZEN

Je weet waar je informatie over openbaar vervoer kunt halen. Je kunt gericht info op een website zoeken. Je kunt zoekend lezen.

A Een uitstap naar …

Je wilt over enkele weken met dertien vrienden naar de zoo in Antwerpen. Om er een lange dag van te kunnen maken, willen jullie daar om 10.00 uur aankomen. 1 Hoe zullen jullie daar geraken?

2 Hoe weet je hoe laat je moet vertrekken?

B Zoek op de website van de Belgische spoorwegen.

1 Welke info moet je invullen om te weten wanneer je trein aankomt?

2 Hoe laat moet je de trein in het vertrekstation nemen als je om 10.00 uur in Antwerpen wilt zijn?

3 Kun je met jullie groep voor een groepsticket kiezen? Waarom wel/niet?

WIJ WILLEN WEG

4 Welke vier voordelen krijg je als je in groep reist? -

5 We zijn vijf dagen voor vertrek. Er gaan nog twee vrienden extra naar Antwerpen mee. Kun je het aantal mensen in je groep nog aanpassen om het groepstarief te krijgen? Waarom wel/niet?

6 Kun je zomaar voor om het even welke trein reserveren? Waarom wel/niet?

7 Jullie zijn in de zoo aangekomen. Joris merkt dat hij zijn rugzak op de trein vergat. Wat kunnen jullie doen?

8 Wat gebeurt met niet-opgehaalde teruggevonden voorwerpen?

C Zoek op de website van De Lijn.

1 Welke info moet je invoeren om je traject te bepalen?

Traject betekent in deze zin:  deel van een spoorweg, weg of afstand  alle activiteiten tussen een klant en een professional (zorgverlener)

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

2 Je leraar zegt waar je naartoe moet. Zoek hoe je daar met de bus (eventueel met de tram, metro of te voet) kunt geraken. Uur

Aankomstplaats

3 Moet je overstappen? Ja / nee 4 Zo ja, waar moet je overstappen? 5 Hoeveel kost een heen-en-terugticket?

Te voet, per bus, met de tram …

Uur

Vertrekplaats

6 Vanaf hoeveel mensen krijg je een groepstarief?

7 Moet je voor een groepsticket reserveren?

D Noteer de gegevens die je van je leraar krijgt. Zoek het traject dat je moet volgen.

We zoeken treininfo / businfo over het traject van

naar

dag/maand

in de voormiddag / namiddag.

Vul de tabel verder aan. Doe dat zoals in het voorbeeld. Vertrek

Spoor/perron

Aankomst

Spoor/perron

trein

Ieper

Harelbeke

Vervoersmiddel

WIJ WILLEN WEG

Limburg? Even weg? Altijd Limburg

INFO ZOEKEN EN SELECTEREN, EEN UITSTAP PLANNEN

Je kunt informatie verzamelen en beoordelen. Je kunt informatie kritisch lezen. Je kunt een uitstap plannen. Je kunt rekening houden met externe factoren (prijs, afstand …)

A Surf naar www.visithasselt.be. B Bekijk de website.

1 Is de lay-out aantrekkelijk?

2 Ziet de website er overzichtelijk uit?

3 Wordt er veel kleur gebruikt?

4 Zijn de foto’s goed gekozen?

5 Vind je de indeling duidelijk?

C Beantwoord de vragen. 1 Hoe vind je een wandelroute op de site?

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

2 Hoe vind je een plan van de stad? 3 Hoe vind je info over musea? 4 Hoe vind je info over vervoersmiddelen?

D Zoek op de website.

5 Vind je hier makkelijk informatie?

1 Kun je in Hasselt een gidsbeurt langs belangrijke sites doen?

Site betekent hier:  opgravingsterrein, vindplaats  verzameling van informatie op het internet

2 Stel dat je met een groep naar Hasselt gaat. Welke musea zou je dan bezoeken? Waarom?

3 Welk museum zou je zeker niet bezoeken? Waarom?

4 Welk domein kun je met een groep bezoeken?

Domein betekent in deze zin:  bevoegdheid, waar iemand verantwoordelijk voor is  eigendom, gebied dat van iemand is

5 Hoeveel tentoonstellingen lopen er momenteel in Hasselt?

LIMBURG? EVEN WEG? ALTIJD LIMBURG

6 Wat is de HasPas? 7 Op hoeveel plaatsen vind je openbare toiletten? 8 Was het onmiddellijk duidelijk waar je moest zoeken? Waarom wel/niet?

VOOR Oriënteren

E Uit het grote aanbod van activiteiten en bezoeken leer je nu een keuze maken.

Je gaat op zoek naar juiste informatie. Je leraar geeft je een locatie op. Gebruik niet alleen het internet. Minimaal één bron moet je in de bib zoeken, bijvoorbeeld een reisgids. Je zult een aankondiging moeten maken voor jullie activiteit. 1 Zoek naar info over de bestemming die je leraar je opgeeft. 2 Zet een kruisje als je akkoord gaat of als je vindt wat gevraagd wordt. Criteria Bron

VORM

De lay-out is eenvoudig.

De pagina / het boek is overzichtelijk. Het kleurgebruik is mooi. Er zijn voldoende foto’s. Het lettertype is aantrekkelijk. INHOUD

Vind je een plan van de stad? Vind je info over musea? Vind je info over vervoersmiddelen? Vind je info over sport?

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

Bron 1

Bron 2

Bron 3

Voorbereiden 1 Maak voor jouw locatie een top 5 van dingen die je zeker wilt zien, proeven of doen. 2 Vermeld ook wat de troeven van de locatie of activiteit zijn.

Te bezoeken / te proeven / te doen 1

Troeven

Website / reisgids

Troef betekent in deze zin:  beslissende factor, iets wat belangrijk is, de kracht van, de sterkte van  kaart die boven de andere gaat in een kaartspel  iets wat vaak voorkomt

TIJDENS

Uitvoeren

Je moet straks een aankondiging maken voor deze activiteit. 1 Bekijk deze aankondiging. 2 Welke fouten bemerk je in deze aankondiging? Schaatsen

29/11 13.45 U.-17.00 U. Wil je mee glijden dansen en schaatsen op het ijs Kom dan naar ons ijspaleis in het boudewijnseapark Neem mee water extra kousen een muts en handschoenen Inschrijven kan tot en met 15 november via mail naar an@jrk.be LIMBURG? EVEN WEG? ALTIJD LIMBURG

3 Welke informatie ontbreekt er bij deze aankondiging? P. 308

4 Herwerk de aankondiging op papier of met de computer. 5 Verbeter deze zinnen. 1 Het arianehotel in ieper is heel bekend

2 Ga als volgt te werk open het document typ je tekst en sla regelmatig op 3 Gaan jullie met chiro padiro naar bobbejaanland

4 Voor de activiteit hebben we dit nog nodig knutseltouw lijm papier verf scharen plakband

6 Ga per groep zitten volgens de aanwijzingen van je leraar.

7 Kies twee bestemmingen of bezoeken uit alle keuzes die jouw groep selecteerde bij de vorige oefening. 8 Maak een planning voor je uitstap. Houd rekening met de afstand tussen de verschillende punten.

Activiteit 1: Wij kiezen Aankomst in station Waar spreek je af?

Hoe laat spreek je af?

Hoe geraak je bij de activiteit?

Hoe laat start de activiteit?

Hoelang duurt de activiteit?

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

9 Maak een prijsberekening. Omschrijving

Prijs

Inkom Gids Extra kosten (drankje, parking, folder …)

10 Maak je uitnodiging met de computer.

Vervoer

11 Doe nu hetzelfde voor activiteit 2. Maak een planning voor je uitstap. Houd rekening met de afstand tussen de verschillende punten. Activiteit 2: Wij kiezen

Waar spreek je af?

Aankomst in station

Hoe laat spreek je af?

Hoe geraak je bij de activiteit? Hoe laat start de activiteit?

Hoelang duurt de activiteit?

12 Maak een prijsberekening. Omschrijving

Prijs

Inkom Gids

Extra kosten (drankje, parking, folder …) Vervoer

13 Maak nu een ontwerp voor een aankondiging van je activiteit. Gebruik de computer.

LIMBURG? EVEN WEG? ALTIJD LIMBURG

NA Reflecteren 1 Was het makkelijk om vijf belangrijke zaken te selecteren? Ja / nee 2 Vond je makkelijk alle info die je nodig had? (tijdstip, prijs, voorwaarden, contactpersoon …)

3 Denk na over je werkwijze. Wat pakte je goed aan?

4 Wat zou je de volgende keer anders doen?

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

Hak de knoop door

RESERVATIEFORMULIER INVULLEN

Je kunt een reservatieformulier invullen.

A Als je uiteindelijk een bezoek gekozen hebt, reserveer je dat het best. Dat kan via de telefoon, maar meestal kan het ook online.

1 Vul het reservatieformulier van Pairi Daiza dat je van je leraar krijgt in. Zorg dat je niets vergeet in te vullen.

2 Wat betekent de zin ‘Voor akkoord met de bovenvermelde reservatie en algemene voorwaarden’?

HAK DE KNOOP DOOR

B Zoek in de verkoopsvoorwaarden die je van je leraar krijgt. Beantwoord de vragen. Noteer tussen haakjes onder welke rubriek je de info vond. 1 Hoe kun je reserveren? 2 Hoeveel procent voorschot moet je betalen als je met een groep wilt eten?

3 Hoe groot mag de groep per gids zijn?

4 Wat wordt van de groepsverantwoordelijke verwacht als je met je groep aankomt?

5 Hoeveel extra kosten moet je betalen als je niet komt opdagen en niet annuleert?

6 Kun je ieder apart gaan eten als je met een groep naar Pairi Daiza gaat?

7 Kun je na reservatie met een groep allemaal iets anders eten?

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

Een dagplanning van een uitstap

INFORMATIE VERZAMELEN EN VERWERKEN, SCHRIJVEN: EEN BRIEF

Je kunt informatie verzamelen en verwerken. Je kunt feedback accepteren. Je kunt een dagplanning opstellen. Je kunt een brief opstellen.

5.1 JE DAGUITSTAP VOORBEREIDEN

Vorm groepen volgens de instructies van je leraar.

VOOR

Oriënteren

Vandaag krijgen jullie de kans om zelf een daguitstap met de klas te kiezen.

1 Welke klasuitstappen maakte je al? 2 Welke vond je leuk en welke minder leuk? Waarom?

Voorbereiden

1 Bekijk de lijst die jullie van je leraar kregen. Combineer hierbij twee activiteiten of bezoeken die jullie het meest aanspreken. 2 Bekijk de schoolkalender. Kies de meest geschikte datum voor jullie activiteit.

Datum:

Wij kiezen voor deze datum, want

EEN DAGPLANNING VAN EEN UITSTAP

Activiteit 1: Wij kiezen: •

Stad:

•

Provincie:

•

Vervoer:

•

Bekijk de site aandachtig.

•

Hoeveel kost jullie activiteit? Hebben jullie een gids nodig? Ja / nee

•

Hoeveel kost het vervoer van en naar de activiteit?

•

Wat is de totale kostprijs?

•

Noteer drie troeven van jullie activiteit of bezoek.

Hoeveel kost de gids?

•

Wanneer plan je deze activiteit? Voormiddag / namiddag

•

Waarom?

Activiteit 2: Wij kiezen: •

Stad:

•

Provincie:

•

Vervoer:

•

Bekijk de site aandachtig.

•

Hoeveel kost jullie activiteit?

Hebben jullie een gids nodig? Ja / nee

Hoeveel kost de gids?

•

Hoeveel kost het vervoer van en naar de activiteit?

•

Wat is de totale kostprijs?

•

Noteer drie troeven van jullie activiteit of bezoek.

•

• •

Wanneer plan je deze activiteit? Voormiddag / namiddag Waarom? TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

TIJDENS UITVOEREN Werk nu een gedetailleerde dagplanning uit. Houd rekening met alle info die je vond. Activiteit/bezoek 1: 1

uur

plaats

van

vervoer

prijs vervoer

prijs activiteit/bezoek

duur

extra info (gids, materiaal …)

Activiteit/bezoek 2: 1

uur

plaats

van

vervoer

prijs vervoer

prijs activiteit/bezoek

duur

extra info (gids, materiaal …)

naar

REFLECTEREN

1 Was je schema volledig ingevuld? Waarom wel/niet?

EEN DAGPLANNING VAN EEN UITSTAP

2 Hoe verliep de samenwerking? Schrijf minstens drie zinnen. 3 Hield iedereen zich aan de afspraken?

4 Hadden jullie een goed tempo?

5.2 EEN BRIEF SCHRIJVEN

VOOR

Oriënteren

Je schrijft een brief waarin alle praktische informatie over jullie daguitstap staat. Daarnaast informeer je je klasgenoten over wat jullie precies zullen doen.

Voorbereiden

1 Zorg ervoor dat jullie brief dezelfde structuur heeft als het voorbeeld op de volgende bladzijde. 2 Pas de inhoud aan jullie bestemming aan. 3 Schrijf de alinea's over de twee activiteiten eerst op een apart blad uit.

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

Plaats en datum Onderwerp

Inleiding Datum Bestemming Vervoersmiddel

Alinea 1: uitleg over activiteit 1 Uur? Wat neem je mee? Wat houdt het in? Waar vindt het plaats?

Aanspreking (zonder komma)

Alinea 2: uitleg over activiteit 2 Uur? Wat neem je mee? Wat houdt het in? Waar vindt het plaats?

Alinea 3 Afspraken over eten en drank, schrijfgerei, kledij, plaats van afspraak (speelplaats, bushalte, station ...), zakgeld ...

Slot Prijs vermelden Afsluitende zin

Slotgroet Afzender

EEN DAGPLANNING VAN EEN UITSTAP

TIJDENS Uitvoeren Stel jullie brief op.

Tips

1 Zorg dat alle info duidelijk leesbaar is: aangepast lettertype (Verdana), aangepaste lettergrootte (11-12 pt). 2 Kies voor regelafstand 1.5. 3 Gebruik de spellingcontrole en indien nodig een (digitaal) woordenboek. 4 Let op het gebruik van hoofdletters. 5 Plaats de juiste leestekens. 6 Schrijf de brief in de tegenwoordige tijd.

Reflecteren

1 Vul de evaluatie in. Zet een kruisje in de passende kolom.

Evaluatie

1 We zorgden ervoor dat alle informatie in de brief staat.

2 We controleerden de spelling.

3 We gebruikten Verdana 11 of 12 pt. 4 We gebruikten regelafstand 1.5.

5 We plaatsten hoofdletters waar nodig. 6 We plaatsten de juiste leestekens. 7 We gebruikten de tegenwoordige tijd.

2 Beoordeel jezelf. Wat zou je de volgende keer anders aanpakken?

TAALBLOK 2 – HOE ORGANISEER JE EEN UITSTAP?

nee

Leef je in in je rol FRAGMENT UIT SERIE NASPELEN A Bekijk het fragment uit Thuis.

C Maak afspraken over een decor en je kledij. D Verzin welk idee Emma heeft. F Voor wie het wat avontuurlijker wil ...

B Lees het script dat je van je leraar krijgt.

Kies een van deze plotwendingen en pas je tekst aan: 1 Hoe zou mama nog kunnen reageren op de zin 'Ik zie al waarom'? 2 Stan verklapt dat Emma vorige week een afspraakje had met haar nieuwe vriendje. 3 Stan verklapt dat Emma heel de namiddag voor de toets zat te gamen in plaats van te studeren. 4 Papa staat plots aan de deur en mama spreekt hem aan over het bezoek aan de bioscoop. Hoe verdedigt papa zich, of was het verhaal van Stan een leugentje om zijn zus te helpen? 5 Emma verraadt op haar beurt Stan tegenover mama, als wraak. - ...

LEEF JE IN IN JE ROL

Elsie en Mairi GENIETEN VAN TAAL

Je kunt van een graphic novel genieten. Je kunt een recensie kritisch lezen. Je kunt het verband tussen de bron en de inhoud van de recensie aantonen. Je kunt verklaren wat de tekeningen suggereren.

A Lees deze recensie over de graphic novel Elsie en Mairi. Beantwoord de vragen.

In de graphic novel Elsie en Mairi, engelen van Flanders Fields wordt Geraldine in 1915 gevraagd om de dagboeken van Elsie Knocker en Mairi (lees Moy-Rih, het is een Schotse naam) Chisholm naar een boek om te vormen. Elsie en Mairi zijn als verpleegsters naar België getrokken. Ze zijn in de zomer van 1914 in een hospitaal in Gent aangekomen. Er zijn weinig patiënten, het front is immers nog ver weg. Elsie en Mairi zijn ongeduldig en trekken met hun ambulance alvast richting het front. Daar zien ze hoe belangrijk het is om gewonde frontsoldaten met de ambulance naar het hospitaal te kunnen brengen. Zo gezegd, zo gedaan. Al snel komen ze tot de ontdekking dat er veel soldaten onderweg in hun ambulance sterven. Ze stellen voor om een hospitaal dichter bij het front te maken. De leiding is het daar niet mee eens. Als ze dat plan doorzetten, zijn ze volledig op zichzelf aangewezen. Toch zetten de dames het plan door, wat hen de naam van engelen van Flanders Fields oplevert. Later worden ze voor hun inzet beloond met de orde van Leopold II, uitgereikt door koning Albert I van België.

Het is een heel boeiend album, op ware feiten gebaseerd. Ook de schrijfster Geraldine heeft echt bestaan en heeft werkelijk een boek over Elsie en Mairi geschreven. Hoewel ik al veel documentaires, films en televisieseries over de Eerste Wereldoorlog heb gezien, vind ik het toch nog steeds boeiend om over te lezen. Schrijver en tekenaar Ivan Petrus Adriaenssens weet het verhaal goed te verstrippen. Hij laat de moed van deze vrouwen zien doorheen het verhaal. Bij deze strip gebruikt hij iets meer kleur dan bij zijn vorige graphic novels, maar het is niet te overheersend. De sober ingekleurde illustraties geven de sombere dagen in deze oorlog goed weer. Aan het eind van het verhaal worden er nog vier pagina’s achtergrondinformatie toegevoegd. Op één pagina wordt uitgelegd wat in het verhaal fictie en feit is. Elsie en Mairi is zeker het lezen en herlezen waard. Een echte aanrader.

Naar: www.stripinfo.be

GENIETEN VAN TAAL 2

1 Wat betekent ‘Het is een heel boeiend album op ware feiten gebaseerd.'? 2 Wat bedoelt de recensent met ‘verstrippen’? 3 Waarom zijn de sombere kleuren in het verhaal zo belangrijk?

5 Wat is de bron van deze recensie?

Wat is voor de recensent dan het belangrijkste?

 de tekeningen Waarom?

 het omzetten van het verhaal

 de historische juistheid

4 Waarom is de pagina waarin uitgelegd wordt wat fictie en non-fictie is in deze graphic novel belangrijk?

B Lees de tweede recensie en beantwoord de vragen.

Biografie1 in stripvorm

Adriaenssens maakte een strip van de biografie van Geraldine Mitton uit 1916. Deze biografie was op dagboeken en brieven van twee Britse dames, Elsie en Mairi, gebaseerd. Zij zetten zich vier jaar als vrijwilliger aan het IJzerfront in om gewonde soldaten op te vangen. Tijdens hun werk in een geïmproviseerd2 hospitaal in Veurne stootten ze op een schrijnend3 probleem. Bij het vervoer van gewonden uit de gevechtslinie naar een medische post, overleefden tal van soldaten de tocht niet. Tegen alle afspraken in, installeerden de dames vlak bij de linies in Pervijze een opvangpost. Hoewel ze de post omwille van vernietigende bombardementen driemaal moesten verhuizen, redden ze talrijke levens. Zelfs koning Albert I eerde hun inzet en gaf hun de Orde van Koning Leopold II.

Geen eenvoudige klus

Mittons biografie in een getekend verhaal omzetten was geen eenvoudige klus. De tekenaar moest uit het enorme aantal personages een keuze maken. Welke figuren hadden een belangrijke rol? Wie kon gewoon worden vermeld of helemaal weggelaten? Welke aspecten moesten binnen een beperkt aantal bladzijden (120) uitgewerkt of eerder gesuggereerd4 worden? Het is spijtig dat de tekenaar er niet helemaal in geslaagd is de juiste keuzes te maken. De strip geeft heel veel informatie mee, wat de samenhang niet altijd ten goede komt. Zo bevat het werk talloze losse eindjes en te veel personages die plots zonder veel link met het verhaal opduiken.

ELSIE EN MAIRI

De strip heeft ook zijn sterktes. Bijvoorbeeld: het vervelende wachten van het vrijwilligersteam in Gent wordt aan de hand van zestien bijna identieke prentjes knap weergegeven. De meest suggestieve5 bladzijden hebben de minste teksten. Hier krijgt het stripwerk zijn eigenlijke functie.

Inhoudelijke fouten

Ook een getekende biografie moet naar mijn mening inhoudelijke fouten vermijden. Die zijn er in deze strip wel. In 14-18 was er geen sprake van 'virtuele situaties' of een high five. Ook de uitdrukking 'bloed, zweet en tranen' kwam er pas in de Tweede Wereldoorlog. Over het algemeen zijn de documentaire gegevens (gebouwen in Gent, Oostende, Veurne, Pervijze …) behoorlijk weergegeven. De personages komen echter houterig, vaak wezenloos en stereotiep6 clean over. De tekenaar levert een vorm van zelfkritiek over het gebruik van de overheersend sombere kleuren. Die zelfkritiek is niet onterecht, te meer omdat vrij veel scènes zich buiten de oorlogszone afspelen. Het is duidelijk: deze graphic novel kon mij niet bekoren. Spijtig, want het verhaal van Elsie en Mairi op zich verdient meer bekendheid.

Naar: www.eerstewereldoorlog.nu (tekst van J.Heus, lid van Spaenhiers archeologische-historische kring) biografie: een levensbeschrijving van een persoon geïmproviseerd: ter plekke bedacht, spontaan gemaakt 3 schrijnend: hartverscheurend 4 gesuggereerd: ervoor zorgen dat iemand een bepaald idee krijgt zonder dat rechtstreeks te zeggen of te tonen 5 suggestief: in gedachten oproepen, het doet je denken aan 6 stereotiep: onveranderlijk, vast 1

1 Wat was de basis van de graphic novel volgens deze recensent?

2 Waarom moeten bepaalde aspecten echt uitgewerkt worden en andere maar gesuggereerd worden?

3 De recensent vindt dat dat niet altijd goed gelukt is. Markeer in de tekst de zinnen die dat tonen.

4 Wanneer komt het tekenwerk volgens de recensent het meest tot zijn recht in het boek?

5 Volgens de recensent zitten er een paar historische fouten in het boek. Markeer er twee in de tekst. 6 Waarom mist de recensent kleuren in het boek?

GENIETEN VAN TAAL 2

7 Wat vindt de recensent van de tekenstijl? 8 Wat is de bron van deze recensie? Lees de info over de recensent. Wat is voor de recensent dan het belangrijkste?  de tekeningen

 het omzetten van het verhaal

 de historische juistheid

C Lees nu het fragment en beantwoord de vragen.

Waarom?

We pikken in op het moment dat de dames hun verbandpost uit de grond stampen.

ELSIE EN MAIRI

IN N VA

GENIETEN VAN TAAL 2

IN N VA

GENIETEN VAN TAAL 2

IN N VA

GENIETEN VAN TAAL 2

IN N VA 1 Wat zie je op de eerste prent op de tweede rij?

2 Waarom nemen ze de naamplaatjes van de soldaten mee?

3 Wat willen de twee verpleegsters doen en waarom?

4 Waarom zegt de dokter dat ze er alleen voor staan?

ELSIE EN MAIRI

5 Wat bedoelen de dames met ‘De Duitsers hebben zich blijkbaar geamuseerd met naar de toren te mikken’? 6 Waarom is de kelder van de dokterspraktijk een ideale verbandpost? 7 Op welke verwondingen moeten de verpleegsters zich voorbereiden?

8 Kun je de verwondingen verklaren?

9 Vind je het terecht dat de vrouwen ‘De engelen van Pervijze’ genoemd worden? Waarom (niet)?

GENIETEN VAN TAAL 2

Hoax-spotten

EEN HOAX HERKENNEN, KENMERKEN EN DE BEDOELING ACHTERHALEN

Miljoenen mensen ontvangen gratis iPhone dankzij Deel & Win acties

Albert Heijn, Kruidvat en Ikea geven zomaar honderden waardebonnen voor 500 € weg!

A Bekijk de berichten.

Het is officieel, het is zelfs al op televisie geweest. Vanaf deze zomer start Facebook met het heffen van lidmaatschapsgeld. Alleen voor diegenen die dit bericht op hun prikbord kopiëren, blijft Facebook gratis. Als je dit bericht kopieert zal het Facebook icoon blauw kleuren, wanneer je dit niet doet zal je account worden opgeheven. Dit is een serieus bericht, deel het alsjeblieft aan iedereen!!

Uit: Facebook, De Hoax-wijzer

B Zulke mails noemt men een hoax. Wat betekent dat?

C Ken je zelf voorbeelden van hoaxes? D Waarom sturen sommige mensen zulke mails door?

HOAX-SPOTTEN

E Er bestaan verschillende soorten hoaxes. 1 Bekijk de voorbeelden.

A Bonsaikatjes

B Zieke kinderen

H Solidariteitsmail J

Minder grappig zijn de berichten die een bepaald bekend bedrijf erbij betrekken. Een bekend gsm-bedrijf stuurt je gratis het nieuwste gsm-model. Daarvoor moet je wel het bericht naar het gsm-bedrijf terugsturen en vervolgens doorsturen naar ten minste tien personen. De auteur van dat bericht heeft eigenlijk de bedoeling de server van het gsm-bedrijf plat te leggen. Dat gaat zonder moeite door de massale toezending door iedereen die op een gratis gsm belust is. En jouw gsm? Wel, daar is niets van aan natuurlijk …

Of je krijgt een waarschuwingsbericht van een plaatselijke politiecommissaris over de allernieuwste, elektronische inbraakmethodes. Je bent geschokt over zo veel vernuftige misdaad. Waar gaat dat heen, waar gaat dat heen? Gelukkig ben je een verwittigd man! Je weet wat je te doen staat en stuurt de e-mail verder naar familie en vrienden. Eén telefoontje naar de bewuste politiedienst zal je echter leren dat het bericht volkomen uit de lucht gegrepen is.

MEDIAWIJS 2

Een ander soort mail die even vaak voorkomt, is de solidariteitsmail. Je krijgt de vraag of je een goede thuis wilt helpen vinden voor vijf schattige labradorpuppies. Twijfel je nog? Een onweerstaanbare foto van die allerliefste puppies overtuigt je wel.

D Inbraakgevaar

En de meest doeltreffende is wel de vraag om een zwaar ziek kindje te steunen. Wie is daar nu niet gevoelig voor? En het kost je niets, je moet alleen het bericht verder sturen aan zo veel mogelijk personen. Een internetprovider sponsort immers het zieke kind met 1 euro per verstuurd bericht … Wat een flauwe grap zeg!

N Ring Ring O

Kittens werden in een kleine bokaal of fles gestopt zodat ze niet konden groeien, en zo bleven ze bonsaiklein. De vele foto’s bevestigen de boze praktijken. Je kunt een petitie ondertekenen tegen zo veel kwaadaardigheid tegenover bonsaikatjes … wat dan ook massaal gebeurt.

2 Zoek een passende foto bij elke titel. 3 Combineer de juiste tekst met de titel en de foto. Titel

Foto

Tekst

A Bonsaikatjes B Zieke kinderen C Inbraakgevaar D Solidariteitsmail

E Ring Ring

F Wat is de echte bedoeling van een hoax? Markeer drie bedoelingen in de tekst.

De bedoeling van de oorspronkelijke afzender is dat het nepbericht naar zo veel mogelijk mensen wordt doorgestuurd. Daardoor kunnen e-mailservers overbelast raken.

Om je dat te laten doen, probeert de afzender je angst aan te jagen of belooft hij dat je veel geld zult winnen. Vaak wordt de naam van een gekend bedrijf gebruikt om het bericht geloofwaardig te laten overkomen. Slechte spelling en grammatica is ook typisch voor hoaxberichten.

Hoaxes zijn ook goede bronnen van e-mailadressen voor spammers. Veel mensen sturen berichten door waarbij alle e-mailadressen van de voorgaande ontvangers nog zichtbaar zijn. Dat zorgt voor een grote vangst aan geldige e-mailadressen! Of misschien is het wel de bedoeling om spyware te installeren op uw pc, een virus te verspreiden of een Trojaans paard binnen te halen? Denk daaraan vooraleer u een hoax verder doorstuurt!

naar: www.pzgrens.be/ en www. onderwijs.ikbeslis.be

G Hoe herken je een hoax?

Hoaxes zijn aan een of meer van de volgende kenmerken te herkennen: 1 2

4 5

HOAX-SPOTTEN

Woordweb WOORDVERKLARING

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

A Kies het juiste woord en vul de zinnen aan. Soms moet je het woord een beetje aanpassen.

1 Hoeveel kosten

Kies uit: afwimpelen – domein – heffen – hoax – onverschillig – script – site – sokkel – solidariteit – traject – troeven

2 Moet je heel het

de post om een gewone brief te versturen? doorlopen om het diploma te behalen?

op zijn overlijden?

3 Waarom reageer jij zo 4 Op welke

vond je die tweedehandskleren?

5 De Chirojongens speelden iedere dag toneel zonder

B Geef het juiste woord voor het vetgedrukte deel.

1 Hij wees de deur-aan-deurverkoper af.

Hij deurverkoper

de deur-aan.

2 Het voetstuk van het standbeeld was aan restauratie toe.

van het standbeeld was aan restauratie toe.

3 Is droge voeding jouw verantwoordelijkheid?

Is droge voeding jouw

4 Wat zijn de voordelen van die vakantiejob?

Wat zijn de

5 Na de wateroverlast was de gezamenlijke verantwoordelijkheid groot.

Na de wateroverlast was de groot.

6 Je moet altijd opletten voor oplichting als je op een computer werkt.

Je moet altijd opletten voor als je op de computer werkt.

WOORDWEB 2

van die vakantiejob?

C Vervang het vetgedrukte woord door een passende uitdrukking.

2 De kinderen willen echt die spelconsole hebben.

3 Die beschuldigingen zijn echt verzonnen. Hij zat op het moment van de moord in het buitenland.

4 Ik vond het niet leuk dat ik niet gewonnen had.

5 Haar ontslag maakte haar niet teleurgesteld.

1 Zij was opgelucht omdat haar zaak niet beschadigd was na de rellen.

1 2

D Gebruik de uitdrukkingen uit oefening C in een zelfgekozen situatie. Let op hoofdletters en leestekens.

WOORDVERKLARING

IN N VA

WOORDWEB 2

TAALBLOK 3 Hoe geef je een presentatie?

Op school moet je soms een presentatie aan je klasgenoten geven. Bij sommige opdrachten geef je die presentatie ook samen met een of meer klasgenoten. Op het einde van dit taalblok geef je in een kleine groep een presentatie over een mogelijke toekomstige stage- of werkplek.

SCHEMA'S

Hoe maak je een schema van een tekst?

EXPRESSIEF

• Hoe vertel je spontaan je ideeën? • Hoe spreek je vlot en spontaan?

VAN STRUCTUUR TOT SCHEMA

• Hoe haal je de hoofdgedachte uit een tekst? • Hoe herken je de vijf verschillende tekststructuren?

STRAFFE TAAL

SAMEN PRESENTEREN

Je geeft samen met een of meer klasgenoten een presentatie over een bedrijf of organisatie.

Hoe maak je je taalgebruik aantrekkelijk?

VOOR DE GROEP Hoe geef je samen met een klasgenoot een presentatie?

EEN PRESENTATIE GEVEN

Van structuur tot schema

LEZEN, LUISTEREN

Je kunt de hoofdgedachte van een geschreven tekst herkennen en formuleren. Je kunt de hoofdgedachte van een gesproken tekst formuleren. Je kunt een tekststructuur herkennen.

A Lees de krantenkoppen en de teksten. Verbind wat samen hoort in de tabel op de volgende bladzijde. Let op: er zijn twee krantenkoppen te veel!

Leerlingen uren vast in snikhete klaslokale n

School verbiedt leerlingen naar buiten te gaan

's Shows en kweekprogramma met orka's verboden

erika

n in Am Orka's vrijgelate

cord Warmtere and in Groenl 6

Bliksem doodt boeren in India

Tekst 1

Uit vrees voor een mogelijk giftige rookpluim na een zware afvalbrand in de Gentse haven, moesten de inwoners van Evergem dinsdag deuren en ramen dichthouden. Zo zaten de leerlingen van de Sint-Franciscusschool enkele uren in de snikhete schoolgebouwen vast, bij temperaturen van meer dan 30 graden. Sommige klassen moesten naar koelere klaslokalen geëvacueerd worden.

Naar: www.nieuwsblad.be Evacueren betekent in deze zin:  naar een veilige plek brengen  ontsnappen

2 3

4 5

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

Tekst 2 SeaWorld had zelf al aangekondigd te stoppen met het kweken van orka’s in gevangenschap. Maar nu heeft de staat Californië (Amerika) ook een wet ingevoerd die dat verbiedt. Meer nog: ook shows met orka’s worden officieel verboden. Wie toch nog orka’s in gevangenschap kweekt of shows met orka’s opzet, kan een boete tot 100 000 dollar krijgen.

Officieel betekent in deze zin:  wettelijk, door de overheid bepaald  niet echt, niet wettelijk

Tekst 3

Naar: www.hln.be

Tekst 4

Ook in Groenland was het deze zomer ongewoon warm. Het was gemiddeld 2,3 graden warmer dan in de zomers van de voorbije 35 jaar. Aan veertien weerstations van het land werden temperaturen boven het gemiddelde gemeten. Door de warmte is nu een ijsschots van 95 vierkante kilometer van een gletsjer afgebroken.

Elk jaar opnieuw treft de moesson of de regentijd India twee keer. Van juni tot oktober zijn er dan zware regens en onweer in het land. Dat leidt tot overstromingen met slachtoffers. Minder bekend is het gevaar van de bliksem. Die maakte de voorbije week al bijna honderd slachtoffers in India. Dat komt ook door de armoede. Boeren blijven tijdens onweer te lang op de velden. Ze zijn dan een doelwit voor de bliksem die inslaat. De buurlanden van India kennen hetzelfde probleem.

Naar: www.wablieft.be

Doelwit betekent in deze zin:  doel, mikpunt  afleider

Tekst 1

Tekst 2

Tekst 3

Tekst 4

Krantenkop

VAN STRUCTUUR TOT SCHEMA

B Lees de teksten. Markeer de zin die de hoofdgedachte van de tekst bevat. 1

Naar: www.metrotime.be 2

In een Candadese baai hebben wetenschappers het wrak van de HMS Terror ontdekt. Het gaat om een van de twee Britse schepen die in 1848 tijdens een expeditie van poolreiziger Sir John Franklin vermist raakten. Dat meldt de Britse krant The Guardian. In 1848, tijdens een zoektocht naar een noordwestelijke doorvaart van de Atlantische naar de Grote Oceaan, kwam het schip in ijs vast te zitten. Alle 129 inzittenden kwamen om. Na de verdwijning gingen onderzoeksteams jarenlang op zoek naar het wrak, maar zonder resultaat. Het mysterie is nu dus eindelijk opgelost.

Een slangen- of spinnenfobie kennen we allemaal, maar miljoenen mensen hebben last van kynofobie of hondenvrees. Zouden de dieren merken wanneer we in hun buurt bang zijn? Jim Johnston deed jarenlang onderzoek naar de reukorganen van honden. Hij betwijfelt dat honden angstreacties kunnen ruiken. Volgens Johnston merken ze angst op andere manieren. Honden zien dat angstige personen zich anders gedragen. Spieren zijn gespannen, onze ademhaling verandert en we gaan sneller bewegen. Honden zien die veranderingen en merken zo de angst, maar angst ruiken kunnen ze dus niet.

Naar: www.metrotime.be

C Luister naar de teksten. Formuleer de hoofdgedachte in één zin. Tekst 1:

Tekst 2:

Tekst 3:

2 3

100

4 5

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

D Lees de tekst. Beantwoord de vragen.

Naar: nl.wikipedia.org

Tomorrowland is een grootschalig Belgisch dansfestival in De Schorre in Boom. De eerste editie van het festival vond in 2005 op zaterdag 14 augustus plaats. Op zondag 30 juli 2006 vond de tweede editie plaats. De bezoekers die kampeerden, konden op zaterdagavond nog naar het kleinere campingfestival op het terrein gaan. Bij de derde editie, een jaar later, vulde het festival voor het eerst twee dagen. Ook het jaar daarna werd voor een tweedaags festival gekozen. Er draaiden voor het eerst meer dan honderd dj's en het bezoekersaantal oversteeg de 50 000 festivalgangers. Sinds 2009 zorgden de organisatoren voor meer podia en allerlei soorten van randanimatie, zoals een skipiste. Tomorrowland 2009 lokte meer dan 90 000 festivalgangers, bijna een verdubbeling van het bezoekersaantal in 2008. De zesde editie van Tomorrowland vond plaats op 24 en 25 juli 2010 en was de eerste editie die meer dan een maand voor het evenement volledig uitverkocht was, met een bezoekersaantal van 120 000 en een camping met 25 000 plaatsen. Het evenement werd live op Studio Brussel uitgezonden, dit op beide dagen. Sindsdien bleef Tomorrowland elk jaar groeien. Er kwamen meer festivaldagen, meer en meer bezoekers en de tickets zijn elk jaar sneller uitverkocht. Intussen organiseerde Tomorrowland ook al edities in onder andere de VS en in Brazilië.

1 Bekijk de gemarkeerde woorden. Wat maken die woorden duidelijk?

2 Hoe is deze tekst geordend? Welke structuur heeft deze tekst?

3 Op welke manieren kan een tekst nog geordend zijn?

4 Wat betekenen de vetgedrukte woorden in de tekst? Lees de zin waarin het woord voorkomt opnieuw. Verklaar het woord vanuit de context of zoek de betekenis op. 1 randanimatie 2 evenement 3 editie

VAN STRUCTUUR TOT SCHEMA

101

Besluit Bij de chronologische structuur staat de informatie in volgorde van tijd. Wat eerst gebeurde, staat vooraan in de tekst; wat laatst gebeurde, staat achteraan. Signaalwoorden ondersteunen die structuur: eerst, dan, nadien, later, nu, daarna, de tweede stap, intussen, een dag later, de volgende week, lang geleden, enkele jaren geleden, op 4 juli …

Bij de opsommende structuur vertel je verschillende zaken na elkaar. De volgorde waarin de verschillende zaken worden opgesomd, is minder belangrijk. Deze signaalwoorden verduidelijken de opsomming: ten eerste, ten tweede, een ander, een ander voorbeeld, ook, het eerste punt, de tweede stap, verder, bovendien, daarnaast, voorts, niet alleen, maar ook ... Bij de structuur oorzaak-gevolg ontdek je waardoor iets komt en wat er dan gebeurt. In een tekst kunnen verschillende oorzaken of gevolgen vermeld worden. Deze signaalwoorden geven een oorzaak of een gevolg aan: omdat, daarom, want, doordat, daardoor, zodat, met als gevolg dat, met als resultaat, hierdoor, dan ook, immers, door, de oorzaak, bijgevolg …

Bij de structuur probleem-oplossing lees je eerst het probleem. Daarna ontdek je de mogelijke oplossing(en) voor het probleem. Signaalwoorden zijn: een probleem, een moeilijkheid, maar, daarom, als, dus, antwoord ...

In een tekst met een vergelijkende structuur brengt de schrijver over een bepaald onderwerp gelijkenissen en verschillen aan. Signaalwoorden zijn: maar, daarentegen, hoewel, in tegenstelling tot, anders dan bij, hetzelfde vinden we, gelijkaardig ... In zakelijke teksten komen deze structuren soms door elkaar voor. Binnen één tekst zijn dan meerdere tekststructuren terug te vinden.

E Lees de teksten. Markeer de signaalwoorden. Welke tekststructuur herken je? Kruis het juiste antwoord aan. 1

Minder eten weggooien? Deze vijf verrassende voedingswaren kun je perfect invriezen! Ten eerste is er gekookte pasta. Besprenkel je pasta terwijl hij nog warm is met wat olijfolie en laat volledig afkoelen. Verpak in een diepvrieszakje en bewaar je pasta tot twee maanden in de vriezer. Daarnaast is ook hummus tot vier maanden in de diepvries houdbaar. Doe de hummus in een kommetje waar geen lucht bij kan. Besprenkel met wat olijfolie om het vocht vast te houden. Verder kun je avocado en rauwe eieren tot zes maanden in de diepvries bewaren. Snijd de avocado doormidden en verwijder de schil en pit.

2 3

102

4 5

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

Hummus betekent in deze zin:  puree van olijven of tomaten  puree van kikkererwten

Naar: www.goedgevoel.be

Textuur betekent in deze zin:  de manier waarop iets aanvoelt  de geur

Wrijf de hele oppervlakte met citroensap in en wikkel elke helft strak in vershoudfolie. Doe de avocado's in een diepvrieszakje en vries in. Om eieren te bewaren, klop je die eieren op en vries je ze in door ze in een ijsblokjesvorm te gieten en in te vriezen. Eens ingevroren giet je de blokjes in een diepvrieszakje over. Een ander voorbeeld is melk. Vries in luchtdichte flesjes in, maar zorg ervoor dat je deze niet tot boven volgiet (melk zet bij het invriezen uit). Na het ontdooien kan de textuur van de melk wat vreemd aanvoelen, maar om te bakken of te koken, is hij nog perfect.

 structuur probleem-oplossing  vergelijkende structuur

 chronologische structuur  opsommende structuur  structuur oorzaak-gevolg

Meer dan 13 miljoen inwoners van de Verenigde Staten zullen tegen het einde van deze eeuw rechtstreeks door het stijgen van de zeespiegel getroffen zijn, voorspellen wetenschappers. De zeespiegel zal tot dan immers jaarlijks gemiddeld 4,6 millimeter stijgen. De klimaatopwarming leidt tot toenemende droogte in Afrika, hittegolven in het zuiden van Europa en smeltend pakijs in het noordpoolgebied. Vooral het dreigende wegzinken van eilanden in de Stille Oceaan is symbool van de opwarming van het klimaat geworden. Maar ook in de VS kan de klimaatopwarming dus een sterke uitwerking hebben. Zeker 184 dorpen in Alaska zijn door overstromingen bedreigd. Dat is een rechtstreeks gevolg van de opwarming van het klimaat.

Naar: www.nieuwsblad.be

 chronologische structuur  opsommende structuur  structuur oorzaak-gevolg

 structuur probleem-oplossing  vergelijkende structuur

VAN STRUCTUUR TOT SCHEMA

103

3 Vliegtuigrampen zijn jammer genoeg van alle tijden. Sporters en sportclubs delen al tientallen jaren in de verschrikkelijke klappen. Dit artikel biedt een overzicht van bekende tragedies . 4 mei 1949: de Superga-ramp Torino, de tweede voetbalclub in Turijn na Juventus, begraaft 22 clubleden na een vliegtuigcrash. Na een oefenduel in Portugal tegen Benfica vliegt het toestel in de dichte mist en stromende regen tegen de heuvel onder de basiliek van Superga, ten oosten van Turijn. Er zijn 18 spelers onder de doden te betreuren.

6 februari 1958: de ‘Tragedy of Manchester’ Acht topspelers van Manchester United laten het leven wanneer hun vliegtuig verongelukt tijdens het opstijgen in München. Het toestel had na een wedstrijd in Belgrado een tussenstop in de Duitse stad gemaakt. In totaal vallen er meer dan twintig doden bij het ongeval, waaronder acht journalisten.

15 februari 1961: België ontsnapt niet In de buurt van Kampenhout valt midden februari 1961 een Boeing 707 uit de lucht. De vlucht van New York naar Brussel betreurt 73 doden, waaronder tientallen leden van het kunstschaatsteam van de Verenigde Staten.

27 april 1993: Zambiaans drama Wanneer het Zambiaanse voetbalelftal op weg is naar Senegal, valt hun (militaire) vliegtuig naar beneden in Gabon. Alle inzittenden komen om. De bekendste Zambiaanse voetballer van dat moment, Bwalya Kalusha, ontsnapt aan de dood. Omdat hij met PSV nog wat zaken moet regelen, zit de flankaanvaller niet in het vliegtuig. 7 september 2011: einde voor Russische ijshockeyers Een Jak-42 begeeft het tijdens het opstijgen in Jaroslavl, 300 kilometer van Moskou. Ruim 40 mensen laten het leven, daarbij zowat alle spelers en heel wat internationale vedettes van het ijshockeyteam Lokomotiv Jaroslavl. De drievoudige Russische kampioen was onderweg naar Minsk.

29 november 2016: Braziliaans team verongelukt In Colombia stort een Braziliaans vliegtuig neer. Er zitten 81 mensen in het toestel: 9 bemanningsleden en 72 passagiers, bij wie de spelers van de Braziliaanse eersteklasser Chapecoense die de finale gaan spelen van de Copa Sudamericana. Zes mensen overleven de ramp, waaronder vier voetballers.

Naar: www.deredactie.be  chronologische structuur  opsommende structuur  structuur oorzaak-gevolg 1

2 3

104

4 5

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

 structuur probleem-oplossing  vergelijkende structuur

Tragedie betekent in deze zin:  ramp, zeer treurige gebeurtenis  geheimzinnige gebeurtenis Begeven betekent in deze zin:  stukgaan, breken  ergens naartoe gaan

Dolfijnen hanteren een hoogst ontwikkelde gesproken taal, die sterk op de menselijke communicatie lijkt. Dat ontdekten wetenschappers. Dat dolfijnen uiterst intelligente dieren zijn, wisten we al langer. Ook dat ze in groep communiceren. Maar dat ze, net zoals mensen, individueel met elkaar 'praten', is nieuw. Onderzoekers zijn ervan overtuigd dat de klik-, fluit- en trilgeluiden die dolfijnen maken, aandachtig door andere dieren worden beluisterd voordat die een antwoord geven. Dolfijnen praten in zinnen die tot vijf woorden bevatten. Zo'n conversatie lijkt dus heel goed op een gesprek tussen twee mensen.

Naar: www.hln.be  chronologische structuur  opsommende structuur  structuur oorzaak-gevolg

 structuur probleem-oplossing  vergelijkende structuur

Hanteren betekent in deze zin:  gebruiken  bedienen

Bewoners in de buurt van het traject van de kusttram hadden klachten over een scherp knarsend geluid in sommige bochten bij droog weer. Daarom heeft De Lijn op acht kusttrams een systeem geïnstalleerd dat smeerpasta op de rails spuit. De pasta wordt verdeeld door erover te rijden. Met deze oplossing wil De Lijn de hinder overal beperken tot maximum 80 decibel. Uit geluidsproeven blijkt dat het geluid tot ongeveer 70 decibel werd teruggebracht. De buurtbewoners zijn tevreden met de oplossing.

Naar: www.standaard.be  chronologische structuur  opsommende structuur  structuur oorzaak-gevolg

 structuur probleem-oplossing  vergelijkende structuur

VAN STRUCTUUR TOT SCHEMA

105

Schema's

LEZEN, SCHRIJVEN

Je kunt een tekst schematisch weergeven. Je kunt informatie ordenen.

A Lees de tekst.

Jeugd gokt meer en drinkt minder

Een onderzoek bij scholieren in 35 Europese landen toont aan dat jongeren minder alcohol drinken en minder roken, maar dat online gokken in opmars is. Een op de acht jongens zegt regelmatig online te gokken.

zijn geen Belgische cijfers voorhanden, voor roken en drinken wel. In Vlaanderen zeggen 7 op de 10 jongeren nog nooit gerookt te hebben. Vier jaar geleden had nog 26 procent van de jongeren gerookt in de afgelopen maand, nu is dat 15 procent. Ook wat betreft alcohol lijkt er een dalende trend bezig: zeiden tien jaar geleden bijna álle Vlaamse jongeren van 15 jaar (94 procent) dat ze al eens gedronken hadden, dan was dat in dit onderzoek nog 80 procent.

Volgens het onderzoek bij 96 000 Europese scholieren tussen 15 en 16 jaar oud is online gokken vooral een probleem bij jongens. Terwijl 23 procent van de jongens het afgelopen jaar online voor geld gegokt heeft, is dat bij meisjes 6 procent. Een op de acht jongens zegt regelmatig te gokken, twee tot vier keer per maand, of zelfs vaker. De onderzoekers wijzen erop dat de landen dringend maatregelen moeten treffen opdat deze adolescenten geen problemen krijgen door hun gokgedrag, zoals schulden of psychologische problemen. Het onderzoek vindt om de vier jaar plaats, wat het mogelijk maakt om trends te ontdekken. In België deden 1 771 leerlingen mee, bevraagd door de VUB. Voor online gokken

Naar: De Morgen

106

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

Voor een hoerastemming is het echter te vroeg, want bij het deel dat wél drinkt, blijkt 1 op de 3 soms geen maat te kunnen houden. Bingedrinken dus, wat voor meisjes neerkomt op minstens 4 alcoholhoudende drankjes binnen de 2 uur en voor jongens op minstens 6 drankjes. Patrick Lambrecht van de VUB was bij het onderzoek betrokken en bevestigt: ‘Het bingedrinken daalt slechts lichtjes, en dat is een probleem. Zwaar drinken blijft hangen in een sfeer van 'zich amuseren' en 'feesten' terwijl de gevolgen ernstig kunnen zijn, van agressief gedrag tot zelfmoordpogingen.’

B Wat betekenen de paarse woorden uit de tekst? Duid de juiste betekenis aan. 1 Online gokken is in opmars.  neemt toe, stijgt  wordt leuker 2 De landen moeten dringend maatregelen treffen.  iets doen, zodat een probleem opgelost wordt  verbeteren

3 De adolescenten kunnen problemen krijgen, zoals schulden.  volwassenen  tieners, iemand die bijna volwassen is 4 Voor roken en alcohol is er een dalende trend.  richting  mode

C Beantwoord de vragen.

5 Bij het ongeval waren drie auto's betrokken.  zich verbonden voelen bij iets  ermee te maken hebben, in iets een rol spelen

1 Waar vind je het onderwerp van de tekst?

2 Formuleer het onderwerp van de tekst in één zin.

3 Formuleer de hoofdgedachte van elke alinea in één zin.

Alinea 1:

Alinea 2:

Alinea 3:

SCHEMA'S

107

D Vul het schema van de tekst aan. Inleiding

Wat? Wie? Waar? Resultaat: 1

Midden

- vooral bij - dringend - problemen:

2 In -

: geen informatie en

= probleem

Meisjes:

Jongens:

- gevolgen:

Slot

108

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

/ 2 uur / 2 uur

E Lees de tekst.

Wat krijgen we in de toekomst op ons bord? 8 vooruitzichten

Technologische ontwikkelingen beïnvloeden ook ons voedsel. Wat vandaag nog eigenaardig lijkt, is (over)morgen misschien heel gewoon. Van slimme verpakkingen tot koken op de tafel: een greep uit de ontwikkelingen, sommige nog in de kinderschoenen, andere bestaan al.

Speciale afdelingen in de supermarkt Naast de afdeling babyvoedsel mogen we in de supermarkt speciale vakken voor ouderen, vrouwen, mannen, sporters ... verwachten. Dat voorspelt de Israëlische professor Sheenan Harpaz. 'Functioneel voedsel' zal ontworpen worden voor mensen die erg met hun gezondheid bezig zijn. Verwacht wordt dat de supermarkten er tegen 2050 mee vol staan. Niet alleen op maat gemaakt voor groepen van de bevolking, maar ook voor elk individu.

Verticale landbouw Verticale landbouw wordt een van de grootste vernieuwingen. De kweekbedden lopen van het gelijkvloers tot de zolder. De groenten en het fruit worden het hele jaar door in leegstaande gebouwen gekweekt. Die gebouwen zijn uitgerust met ledlampen en kweekbedden die weinig water verbruiken.

Etiketten met een boodschap Nieuw-Zeelandse wetenschappers ontwikkelden een intelligent etiket dat van kleur verandert naarmate fruit rijpt. Dankzij een reeks felle kleuren kun je zien in welk stadium van rijpheid je appels of peren zich bevinden zonder dat je ze verder nog moet aanraken.

Etiketten zullen in de toekomst trouwens uiteenlopende info geven. Waar je kabeljauw vandaan komt bijvoorbeeld. Je scant de code op het etiket en leest af in welke wateren en met welke vissersboot hij gevangen is. Misschien staat er zelfs een foto van de visser bij! Slimme verpakkingen Dankzij slimme verpakkingen kom je nooit meer thuis met producten waarvan de houdbaarheidsdatum voorbij is. Een gel op de barcode zal dat moeten verhinderen. Die gel wordt ondoorzichtig wanneer een product 'over tijd' is. Resultaat: de barcode wordt onleesbaar, het product onverkoopbaar.

Koelen in gel Minder ruimte nodig, minder energie verbruiken: dat belooft de Bio Robot of gelkoelkast. Wat je ziet, is een groot, glanzend, half doorschijnend paneel vol gel. Daar duw je gewoon je voedingsmiddelen in. De gel houdt de gewenste temperatuur vast. Jagen op restjes Vroeger gingen de resten van restaurants en traiteurs meestal rechtstreeks in de vuilnisbak. Dankzij de app 'Too Good To Go' kun je zien wie er overschot heeft. Zowel restaurants, bakkers, hotels als bedrijven kunnen via de app laten weten dat ze nog restjes hebben. Jij kunt ze bestellen, betalen en ophalen. Kooktafels Weg met fornuizen en keukenkasten volgepropt met toestellen. In de keuken van de toekomst, die Ikea in Milaan voorstelde,

SCHEMA'S

109

draait alles rond de tafel. Het houten blad doet dienst als kookplaat, weegschaal, receptenboek en koelkast. Wanneer je een bloemkool op de tafel legt, herkent die de groente en stelt bereidingen voor.

Naar: www.weekend.knack.be

Koken wordt ook letterlijk kinderspel, want de tafel helpt je stap voor stap door het kookproces. Kinderen kunnen bijvoorbeeld zien hoeveel boter en eieren ze voor een omelet moeten gebruiken. Daarna geeft de tafel aan waar ze de pan voor het bakken moeten neerzetten.

Vorken die 'biep' zeggen Hoewel eten tot de aangename dingen des levens behoort, blijft het voor sommigen een probleem om maat te houden. Deze mensen eten vaak te veel. De oplossing daarvoor is een slimme vork. De slimme vork biept wanneer de eters volgens de gezondheidsapp op hun smartphone voldoende naar binnen hebben gespeeld.

Ontwikkeling betekent in deze zin:  evolutie, vooruitgang, uitvinding  ervaring, kennis

Stadium betekent in deze zin:  fase, stap  sportterrein met tribunes

F Beantwoord de vragen.

1 Waar vind je het onderwerp van de tekst?

2 Wat is het onderwerp van de tekst?

3 Welke technologische ontwikkelingen worden in de tekst vermeld? Som ze op.

Waar in de tekst vind je die ontwikkelingen?

110

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

G Vul het schema van de tekst aan. Inleiding

Onderwerp van de tekst:

Midden

Ontwikkeling 1: verticale landbouw

Ontwikkeling 2: Wat is dit?

Ontwikkeling 3:

Wat is dit?

Wat is dit? landbouw het hele jaar door in leegstaande gebouwen van gelijkvloers tot de zolder met lampen en kweekbedden

Ontwikkeling 4: Wat is dit?

Ontwikkeling 5: Wat is dit?

Ontwikkeling 6: Wat is dit?

Ontwikkeling 7: Wat is dit?

Ontwikkeling 8: Wat is dit?

Slot

SCHEMA'S

111

Straffe taal

TAALGEBRUIK

Je kunt aantrekkelijke taal gebruiken. Je kunt synoniemen herkennen en gebruiken.

huis

Besluit

auto

eenvoudig explosie

ARTS

Woorden met een gelijke of bijna gelijke betekenis noemen we synoniemen.

B Ga met een klasgenoot samenzitten. Je leraar geeft je kaartjes. Leg de synoniemen zo snel mogelijk naast elkaar.

C Noteer een ander woord met dezelfde betekenis in de rechterkolom.

1 kat

2 opgewekt 3 sofa

4 mobiele telefoon 5 zelden 6 kreet 7 babbelen 8 nerveus

112

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

sieraad

juweel

ochtend

bang

ontploffing

dokter

gemakkelijk angstig woning

huilen

morgen

wagen

wenen

A Bekijk de woordenwolk. Onderstreep de woorden met eenzelfde betekenis in dezelfde kleur.

D Herschrijf de zin. Vervang de vetgedrukte woorden door een synoniem. 1 De arbeiders willen morgen het oude huis slopen. 2 Het panorama vanuit het raam was geweldig. 3 Niet aarzelen, gewoon doen!

4 Wat is jouw opinie over die lastige zaak?

5 Mijn oma was altijd heel fier op haar kleinkinderen.

E Lees de teksten.

6 De chauffeur van de vrachtwagen kon het obstakel niet meer ontwijken.

Stop met wagens op onze wegen!

Belgen rijden te veel met de wagen. De wagens op onze wegen zorgen voor een toename van de files. Daarom proberen wij iedereen aan te sporen minder met de wagen te rijden. Wij ijveren onder andere voor meer openbaar vervoer en de aanleg van fietssnelwegen. Ook het afschaffen van de bedrijfswagen staat op de agenda!

Te koop: woning De woning bestaat uit twee verdiepingen. Er is ook een garage aan de woning en een tuin. Op het gelijkvloers van de woning is een inkomhal, woonkamer, keuken en badkamer. Op de eerste verdieping heeft de woning drie slaapkamers en een badkamer.

STRAFFE TAAL

113

1 Wat valt op? 2 Kies één tekst en schrijf de tekst opnieuw. Vervang de terugkerende woorden door synoniemen.

F Rangschik de woorden in een logische volgorde van weinig naar meer of van negatief naar positief. 1 lelijk - prachtig - afgrijselijk - fraai - mooi

2 fluisteren - brullen - vertellen - roepen - schreeuwen

3 lekker - heerlijk - afschuwelijk - slecht - excellent

4 wenen - brullen - snikken - snotteren - janken

G Vul de reeks met een passend woord aan. 1 verontwaardigd - boos - pissig - woedend 2 petieterig - klein - groot - enorm 3 slenteren - kuieren - stappen - lopen 4 fris - koel - kil - koud -

114

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

H Welk woord past het best in de zin? Markeer het. Noteer in de laatste kolom een synoniem. 1 Het feestje was in één woord . Alles was tot in de puntjes verzorgd, iedereen heeft zich super geamuseerd en het duurde tot in de vroege uurtjes.

oké – goed – geweldig

2 Wat zit jij nu de hele tijd naar mij te Scheelt er iets?

zien – aankijken – staren

tijdens de

sip – ongelukkig – neerslachtig

praten – vertellen – schreeuwen

4 Je hoeft niet zo te rustig meedelen.

3 Het kleine meisje keek wat eerste schooldag.

. Je kan je mening ook

I Lees de situatie. Welk(e) woord(en) zou jij in deze situatie gebruiken? Markeer. Welk(e) woord(en) zou jij in deze situatie niet gebruiken? Waarom (niet)? 1 vies – onsmakelijk – walgelijk – goor

Je bent op café met vrienden en drinkt een biertje. Het biertje is echter niet koud en het lijkt ’ al een tijdje uitgegoten te zijn. Je zegt: ‘Jakkes, dat is echt

2 kotsen – overgeven – braken – spugen

Je was gisteren afwezig op school wegens buikgriep. Je wil met de lerares afspreken om de toets in te halen. Ze vraagt je waarom je afwezig was. Je antwoordt: ‘Mevrouw, ik heb de .’ hele ochtend moeten

3 maffen – slapen – pitten – indommelen

Je bent aan het gamen bij een vriend en verliest de klok uit het oog. Daardoor miste je de ?’ laatste bus naar huis. Je vraagt aan je vriend: ‘Hé, mag ik hier blijven

4 pissen – plassen – wateren – zeiken

Je wordt door de politie betrapt op wildplassen. Ter verdediging zeg je: ‘Maar meneer, en er is geen toilet in de buurt.’ ik moest echt dringend

5 vreten – boefen – nuttigen – eten Je gaat in het weekend naar het spaghettifestijn van de jeugdbeweging en nodigt enkele vrienden uit. In het sms’je schrijf je: ‘Wie gaat mee? Spaghetti à volonté, dus we kunnen zoveel we willen!’

STRAFFE TAAL

115

Expressief

SPREKEN

A Maak groepjes. Luister naar de aanwijzingen van je leraar. Lees de tips.

Tips

Je kunt goed samenwerken. Je kunt spontaan je ideeën weergeven.

- Lees de opdracht goed voor je start. - Luister naar elkaar tijdens de opdracht.

2 De letter

Leerling 1 Neem een kaartje van de stapel. Zeg het woord hardop.

Neem een kaartje van de stapel. Op het kaartje staat een letter. Met die letter zeg je zo snel mogelijk een naam, een plaats en een beroep.

1 Woordenketting

Leerling 2, 3 … Zeg het eerste woord dat in je opkomt. Het woord moet iets te maken hebben met het vorige woord.

Daarna gaat leerling 2, 3 ... verder tot de tijd om is.

Doe zo verder tot de tijd om is.

3 Verboden

4 Foto's

Neem een kaartje van de stapel.

Neem een afbeelding van de stapel.

Op het kaartje staat een onderwerp waarover je moet praten. De twee woorden die eronder staan, mag je niet gebruiken tijdens je verhaal.

Vertel spontaan en vlot een verhaal bij wat je op de foto ziet.

116

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

5 Het verhaal

6 Drie keer raak

Ga in een kring zitten. Leerling 1 zegt een zin. Leerling 2, 3 ... vullen elk met een zin aan.

Neem een kaartje van de stapel. Op het kaartje staat een onderwerp waarover je moet praten. De twee woorden die eronder staan, moet je gebruiken tijdens je verhaal. Je medeleerlingen raden welke woorden dat zijn.

B Bespreek de vragen in je groepje.

Zo maak je een verhaal tot de tijd om is.

1 Welke opdracht vond je het gemakkelijkste? Waarom?

2 Welke opdracht vond je het moeilijkste? Waarom?

EXPRESSIEF

117

Voor de groep

SPREKEN

Je kunt met behulp van een schema de inhoud van een tekst vertellen.

VOOR Oriënteren

1 Vorm dezelfde groepjes als in les 2 (p. 111, schema van tekst rond de toekomst van voeding). 2 Neem de spreektips door.

Tips

1 Zenuwen zijn niet nodig als je je goed voorbereidt. - Houd oogcontact met je publiek. - Lees je schema niet af. 2 Let op je taal. - Spreek standaardtaal. - Articuleer goed. - Let op je intonatie. - Spreek niet te luid of te stil. 3 Als je je goed voorbereidt, loopt alles vlot.

Voorbereiden

Je maakte in les 2 een schema van een tekst rond de toekomst van voeding. Neem dat schema opnieuw door.

TIJDENS Uitvoeren

Het schema is je spreekbriefje. Vertel de inhoud van de tekst aan de andere twee leerlingen in je groep.

118

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

NA Reflecteren 1 Het andere duo vult jouw checklist in. Jij doet hetzelfde voor hen. 2 Bespreek samen de evaluatie.

Je kon je zenuwen de baas.

Evaluatie

- Je had oogcontact met het publiek.

- Je las je schema niet af.

- Je articuleerde goed.

- Je sprak met passende en gevarieerde intonatie.

- Je sprak niet te luid of te stil.

Je lette op je taal.

- Je sprak standaardtaal.

Alles liep vlot, want je was goed voorbereid.

3 Waarop moet je de volgende keer letten?

VOOR DE GROEP

119

Samen presenteren

SPREKEN: PRESENTATIE

6.1 DE PRESENTATIE MAKEN VOOR Oriënteren

Je kunt in groep een presentatie geven.

Voor deze opdracht maak je een presentatie in groep.

1 Maak groepjes volgens de aanwijzingen van je leraar. 2 Beantwoord de vragen.

a Welke richting volgen jullie op school? b Waar kunnen jullie stage lopen of als jobstudent werken? c Waar kunnen jullie later gaan werken? d Voor welk bedrijf of organisatie (bv. woonzorgcentrum, overheid ...) zouden jullie graag werken? e Hoe past het bedrijf of de organisatie bij jullie studierichting? f Kies samen één concrete mogelijke werk- of stageplek.

Voorbereiden

Jullie kozen deze organisatie / dit bedrijf:

1 Zoek informatie over jullie gekozen organisatie of bedrijf. 2 Beantwoord de vragen op een apart blad.

a b c d e

3 4 5

Wat doet de organisatie / het bedrijf? Is de organisatie / het bedrijf klein of groot? Is het een familiebedrijf, een internationale organisatie, een overheidsinstelling …? Hoe past de organisatie / het bedrijf bij jullie studierichting? Welke jobs/taken kun je er uitoefenen? Welke bijkomende informatie willen jullie nog bespreken in de presentatie?

Markeer de kernwoorden in jullie antwoorden. Zoek enkele afbeeldingen om in de presentatie te verwerken. Maak een taakverdeling. Wie doet wat? Let op: sommige dingen kun je ook samen doen.

120

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

Taak

Wie?

Informatie zoeken Passende afbeeldingen zoeken De presentatie maken

TIJDENS Uitvoeren

In een presentatie let je op:

1 Maak de presentatie. 2 Formuleer de inhoud kernachtig op de dia's. 3 Let op de aandachtspunten hieronder.

A Opmaak 1 Een goed leesbaar lettertype (bv. Verdana, Arial, Calibri) 2 Minstens 20 als lettergrootte 3 Kleur van de tekst steekt duidelijk tegen de achtergrondkleur af. 4 Niet te veel verschillende of felle kleuren 5 Geen emoji’s of emoticons 6 Geen animaties 7 Geen verschillende stijlen: bv. geen verschillende soorten lettertypes

B Inhoud 1 Duidelijke, kernachtige taal: goed gekozen zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, geen volzinnen 2 Passend en juist beeldmateriaal: - van goede kwaliteit; - niet te groot of te klein; - goed tegenover de tekst geplaatst.

C Structuur 1 eerste dia - titel - afbeelding als aandachtstrekker (Daardoor weet je meteen waarover de presentatie gaat.) - namen + klas van de makers van de presentatie 2 tweede dia - inleiding: waarover gaat de presentatie? 3 enkele dia’s - midden: per inhoudelijk samenhangend blok (= per vraag) 1 dia 4 voorlaatste dia - slot: samenvatting - bronvermelding 5 laatste dia - dankwoord voor de toehoorders

D Correcte spelling

SAMEN PRESENTEREN

121

4 Controleer of je presentatie goed opgemaakt is. Vink elk gecontroleerd punt af. ü A Letten jullie op de opmaak? 1 Is het lettertype goed leesbaar? 2 Is de lettergrootte goed leesbaar? 3 Steekt de kleur van de tekst duidelijk tegen de achtergrondkleur af? 4 Gebruiken jullie niet te veel of te felle kleuren?

5 Gebruiken jullie nergens emoji’s of emoticons? 6 Gebruiken jullie geen animaties?

7 Gebruiken jullie geen verschillende stijlen door elkaar? B Letten jullie op de inhoud?

1 Gebruiken jullie kernwoorden en goedgekozen zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden?

2 Gebruiken jullie passend en juist beeldmateriaal?

- Zijn de afbeeldingen van goede kwaliteit?

- Zijn de afbeeldingen niet te groot of te klein?

- Zijn de afbeeldingen goed tegenover de tekst geplaatst?

C Letten jullie op de structuur? 1 Staat op de eerste dia

- de titel?

- een afbeelding als aandachtstrekker? - de namen + klas van de makers?

- de inleiding?

3 Staat op de volgende dia’s

- het midden? (elk samenhangend blok op 1 dia)

4 Staat op de voorlaatste dia

- het slot en de bronvermelding?

2 Staat op de tweede dia

5 Staat op de laatste dia

D Is de spelling correct?

5 Stuur de presentatie naar je leraar. Hij/zij vult een beoordelingsformulier in.

122

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

- de bronvermelding? - een dankwoord?

NA Reflecteren 1 Wat zijn jullie werkpunten?

2 Pas de presentatie waar nodig aan.

Evaluatie

3 Evalueer de samenwerking.





Jullie maakten een taakverdeling.





Iedereen nam zijn deel van het werk op.





Jullie werkten samen aan de presentatie.





Jullie luisterden naar elkaars ideeën.

6.2 DE PRESENTATIE GEVEN VOOR

Oriënteren

Neem samen jullie presentatie nog eens door.

Voorbereiden

1 Maak een taakverdeling op een apart blad. Wie bespreekt welke dia’s?

SAMEN PRESENTEREN

123

2 Bekijk bij elke dia welke extra informatie je er nog bij kunt vertellen. a Zorg dat je de inhoud van de dia’s niet letterlijk vertelt. b Vertel in volzinnen. c Geef hier en daar extra info. 3 Controleer of alles in het lokaal werkt. Werkt de computer? Werkt de beamer? Draait jullie presentatie op de schoolcomputer? Is alles achteraan in de klas zichtbaar? Hoe brengen jullie jullie presentatie mee?

a b c d e

TIJDENS Spreektips

Uitvoeren

1 Sta vlot voor de klas. Zenuwen zijn niet nodig als je je goed voorbereidt. - Houd oogcontact met de hele klas. - Kijk niet voortdurend naar de dia’s.

2 Let op je houding en je voorkomen. - Sta flink rechtop. - Gebruik vlotte en passende gebaren. - Zorg voor passende gelaatsuitdrukkingen.

3 Let op je taal. - Spreek standaardtaal. - Articuleer goed. - Let op je intonatie. - Spreek niet te luid of te stil.

124

TAALBLOK 3 – HOE GEEF JE EEN PRESENTATIE?

NA Reflecteren Controleer jezelf aan de hand van de evaluatie.

Evaluatie

Je stond vlot voor de klas en je kunt je zenuwen de baas. 1 Je had oogcontact met het publiek.









2 Je keek niet voortdurend naar de dia’s.

































1 Je sprak standaardtaal.









2 Je articuleerde goed.









3 Je sprak met passende en gevarieerde intonatie.









4 Je sprak niet te luid of te stil.









Alles liep vlot, want je was goed voorbereid.









Je lette op je houding en voorkomen. 1 Je stond flink rechtop.

2 Je gebruikte vlotte en passende gebaren. 3 Je had passende gelaatsuitdrukkingen. Je lette op je taal.

SAMEN PRESENTEREN

125

Pecha Kucha LEZEN, SPREKEN

Je kunt informatie uit een tekst halen. Je kunt zelf een Pecha Kucha maken en presenteren.

VOOR Oriënteren

1 Lees de tekst.

Bron: nl.wikipedia.org

2 Wat is een Pecha Kucha?

3 Hoeveel dia's heeft een Pecha Kucha? Een Pecha Kucha heeft 4 Hoeveel tijd krijgt elke dia? Elke dia krijgt

126

CREATIEF 3

seconden.

dia's.

Even oefenen? Kies een van de onderstaande foto’s en praat exact 20 seconden over de foto. Je buur meet de tijd. Daarna draai je de rollen om.

VOORBEREIDEN

Maak zelf een kleine Pecha Kucha, met acht foto's.

1 2 3 4

Kies een duidelijk thema, bijvoorbeeld je favoriete bezigheid, je studierichting, de toekomst, het verleden ... Kies passende en aantrekkelijke foto's. Op minstens één foto moet je ook zelf staan. Maak je presentatie met een programma zoals PowerPoint. Stel de presentatie automatisch in, met 20 seconden per dia. Volg daarvoor de aanwijzingen van je leraar. Oefen je presentatie goed in.

PECHA KUCHA

127

TIJDENS Uitvoeren Presenteer de Pecha Kucha voor de klas.

NA Reflecteren

Evaluatie

Vul de zelfevaluatie in.

nee

Ik gebruikte aantrekkelijke en passende foto's.

Ik stond zelf op minstens één foto.

De presentatie was goed voorbereid. Ik praatte vlot 20 seconden per dia. Ik had geen tijd over.

Ik had geen tijd te kort.

Ik vond deze opdracht moeilijk.

Ik vond deze opdracht leuk.

128

CREATIEF 3

Het sleutelbeengebaar GENIETEN VAN TAAL

A Bekijk het fragment. Beantwoord de vragen. 1 2 3 4

Je kunt informatie uit een kijkfragment halen. Je kunt van een fragment uit een jeugdboek genieten. Je kunt woorden vanuit de context verklaren. Je kunt je mening bij een tekst of een kijkfragment geven.

B Lees het fragment.

Hoe heet de zorgrobot uit het ziekenhuis? Hoe ziet hij eruit? Waarvoor gebruikt het ziekenhuis de zorgrobot? Waarom ziet de zorgrobot er zo uit?

Beluister het fragment.

Mijn eerste echte stappen als C2 brengen me naar Yuki’s slaapkamer. Haar portal heeft net gepiept en haar oogleden gaan open. Maar ze ziet niets, houd ik mezelf voor. ‘Goedemorgen, juffrouw Satou’, zeg ik. Mijn stemgeluid zit net laag genoeg. ‘Ook’, antwoordt ze. Ze is kort van stof, dat weet ik ondertussen. Zo kort, dat ze me doet denken aan de eerste generatie huishoudrobots. Pa Ran en ik hebben er nooit een gehad, natuurlijk, maar ik heb de reclamefilmpjes gezien. Die robots konden stofzuigen en dweilen, de deur openen, het bed opmaken en de was doen. Ze kenden tweehonderd woordjes en daar konden ze een honderdtal standaardzinnen mee maken. Yuki kent natuurlijk meer woorden, maar ze is er wel erg zuinig mee. En de was doen, stofzuigen of een bed opmaken kan zij natuurlijk niet. Daarvoor ben ik hier; en ook om haar uit bed te

Ergens in de buurt in de nabije toekomst: de jonge Botan Ran wordt vanwege zijn afkomst het land uitgezet. Hij wordt op een transport gezet, maar kan ontsnappen. Botans uiterlijk werd gebruikt om zorgrobots te produceren en hij beslist zich voortaan als zorgrobot C2 voor te doen. Dat is zijn enige kans om te overleven. Botan wordt zorgrobot van Yuki, een zwaar gehandicapt meisje.

HET SLEUTELBEENGEBAAR

129

Terwijl ik voorzichtig haar wangen dep, zoals ik de C2 de voorbije weken heb zien doen, beeld ik me in dat Yuki een siliconen pop is. Op die manier lukt het me om ook de rest van haar lichaam te wassen, zonder dat ik daarbij in de problemen kom. Af en toe maakt ze een grommend geluidje en dan weet ik dat ik ergens een plekje heb overgeslagen. Het aankleden vergelijk ik met een reeks handelingen aan de fabriekslijn. Arm optillen, linkerkant beha, andere arm optillen, rechterkant beha, haakjes dichtdoen op de rug. Yuki is een meisjespop. Arm optillen, mouw erover trekken, andere arm optillen, mouw erover trekken, hoofd in het halsgat, shirt over het hoofd, shirt naar beneden trekken. Linkerbeen optillen, rechterbeen optillen, slip optrekken. Herhalen voor de broek. Dan komt het moeilijkste: Yuki moet in haar stoel. Ik adem langzaam en diep in, dan kan ik acht tellen vasthouden, genoeg om haar op te tillen en in de stoel te zetten zonder luchtverplaatsing. Yuki weegt toch minder dan ik dacht. Hoofd wegdraaien, uitademen zonder dat ze het merkt. Sokken aantrekken, klaar. ‘Zit alles goed?’ Ze knikt. Om halfnegen zit juffrouw Ochtendhumeur aangekleed aan tafel. Ik heb haar drie medicijnpotjes netjes op een rij gezet, net zoals de C2 dat deed. Yuki pakt ze op de tast en drinkt ze een na een leeg. ‘Welke thee wilt u graag drinken?’ vraag ik. ‘Kamille.’ ‘Eén toast of twee?’ ‘Eén.’ Tot hiertoe loopt alles gesmeerd.

helpen, aan te kleden en te wassen. ‘Is het water niet te warm?’, vraag ik. ‘Neen.’

Yuki vertelt niet waarmee ze bezig is. Ze koppelt zoals elke middag rond een uur of drie oortjes aan haar portal en tokkelt razendsnel berichten in, die worden afgewisseld met korte stiltes. Ik vermoed dat ze op een of andere chatline toch een soort van gesprekken voert. Ik voel een steek van jaloezie, want sinds ik officieel niet meer besta, kan ik mijn portal enkel nog gebruiken als wekker en om oude bestanden te herlezen. En offline ben ik blijkbaar niet interessant genoeg om mee te praten. Maar voor Yuki ben ik natuurlijk ook geen mens; dat mag ik niet vergeten. ‘Ik ga even aan de externe oplader, als u dat goedvindt.’ Yuki tokkelt verder zonder op te kijken. Ik gooi me op het bed en slaak een zucht die van honderd meter diep lijkt te komen. Yuki heeft nog niets gemerkt; tot nu toe is de dag verlopen zoals alle andere. … ’s Avonds houd ik mijn armen een paar minuten onder de koude kraan en droog ze zorgvuldig af. Ik leg de rug van mijn hand tegen mijn wang. Dat voelt fris genoeg. Komaan, Bot! Yuki zit in de stoel met haar rug naar me toe. Haar drie medicijnenpotjes zijn leeg. Ik lift haar armen op tot ze op tien over tien staan en til snel haar jurk omhoog.

130

GENIETEN VAN TAAL 3

Ook al kan ze het niet zien, ik hang ze zo netjes mogelijk over de dressboy. Dan maak ik de sluiting van de beha los. Met haar borsten is niets mis, dat heb ik al een keer of twintig gezien, maar nu doe ik mijn best om niet te kijken. Haar nachtjapon is gelukkig ruim van snit. Terwijl ik die over haar hoofd naar beneden trek, wend ik mijn gezicht af – om te kunnen uitademen zonder dat ze dat kan voelen. Dan draai ik haar stoel om, schuif mijn handen onder haar oksels en til haar op. Net als vanmorgen overschat ik haar gewicht. Ik houd me nog net op tijd in; anders had ik haar misschien over het bed heen gegooid in plaats van erin. Ik schuif haar smalle benen recht, wend me af en adem uit en in. ‘Ligt u zo goed?’ vraag ik. Yuki knikt. Ik trek de nachtjurk over haar knieën, trek haar slip eronderuit en gooi die snel in de linnenmand. Nu de dekens in drie gelijke bewegingen over haar heen leggen en instoppen. En dan, pro forma, de standaardvraag. Stem naar beneden, Bot! ‘Hebt u nog iets nodig?’ ‘Neen.’ ‘Dan wens ik u een goede nacht.’ In de woonkamer ga ik voor het raam naar buiten zitten kijken en een halfuur later, als ik zeker ben dat Yuki vast slaapt, ga ik naar de keuken om de rest van haar avondeten op te eten. Er is minder over dan de vorige dagen, maar dat vind ik niet erg. Ik heb amper honger, ook al heb ik net mijn eerste ‘werkdag’ achter de rug. Ik blijf nog een uur stand-by voor ik zelf naar bed ga. Nadat ik drie weken in luchtkokers en plafondholtes heb doorgebracht, voel ik me in mijn eigen slaapkamer als een koning te rijk. Het is me gelukt! Ik heb alle activiteiten van de C2 overgenomen en ik heb zijn routines feilloos gevolgd. Mijn stem klinkt laag genoeg, mijn armen zijn weer stevig als staal, mijn ademhaling is onder controle en Yuki heeft niets gemerkt. Ik heb een plek gevonden om te leven!

Uit: Het sleutelbeengebaar, Hilde Van Cauteren

C Wat betekenen de vetgedrukte woorden in de tekst? Lees de zin waarin het woord voorkomt opnieuw. Verklaar het woord vanuit de context of zoek de betekenis op. 1 deppen 2 extern

3 dressboy

4 afwenden 5 pro forma

6 stand-by 7 routine 8 feilloos

HET SLEUTELBEENGEBAAR

131

D Beantwoord de vragen. 1 Welke taken voert Botan als zorgrobot uit? 2 Waaraan zou Yuki kunnen herkennen dat Botan geen echte robot is?

3 Yuki heeft een portal. Wat zou dat kunnen zijn?

4 Botan kan niet meer op zijn portal inloggen. Waarom niet?

5 Denk je dat het in de toekomst mogelijk wordt dat een robot alle taken van een zorgkundige of verpleegkundige overneemt? Waarom (niet)?

E Bekijk het fragment. Beantwoord de vragen. 1 Vul de tabel aan.

Heden

Naam van de robot? Wat kan de robot?

Hoe ziet de robot eruit?

132

GENIETEN VAN TAAL 3

Toekomst

2 Waarom zijn sommige mensen bezorgd over robots? 3 Wat zijn de voordelen van robots in de zorg?

4 Wat vind jij zelf van robots?

5 Welke robot zou jij verkiezen? De robot zoals de anti-COVID-robot of een robot als Sophia? Waarom?

6 Waarvoor zou jij thuis een robot gebruiken?

7 Zouden robots ook op school kunnen helpen? Op welke manier?

HET SLEUTELBEENGEBAAR

133

Privacy

LEZEN, KIJKEN, SPREKEN

Je kunt je eigen mening geven. Je kunt informatie uit een filmfragment halen. Je kunt informatie uit een tekst halen.

A Lees de uitspraken hieronder. Kleur in de balk in welke mate dit voor jou van toepassing is. Bespreek de resultaten met je buur.

helemaal niet

1 Ik vind het belangrijk dat mijn gegevens niet zomaar op het internet te vinden zijn. 1

heel erg

2 Ik vind het belangrijk dat niks op mijn Facebookprofiel openbaar is. helemaal niet

heel erg

3 Ik vind het belangrijk dat niet iedereen kan zien waar ik mij op een bepaald moment bevind.

helemaal niet

heel erg

4 Ik vind het belangrijk om eerst na te kijken wat iemand op mijn Facebooktijdlijn post, voor het voor anderen zichtbaar wordt. helemaal niet

heel erg

5 Ik denk na voor ik iets op internet post.

helemaal niet

6 Ik ben mij ervan bewust dat wat ik op het internet post, tegen mij gebruikt kan worden.

helemaal niet

134

MEDIAWIJS 3

heel erg

B Lees de tekst.

over privacy op het Emma: 'Vandaag leerden we op school ig is dat we daarover internet. Ik begrijp niet waarom het nod ik wil? Ik zet elke dag les krijgen. Ik deel toch op Facebook wat mijn profiel ook volledig online wat ik doe of waar ik ben. Ik heb nd foto's van mij te zien openbaar. Wat maakt het nu uit dat iema we altijd foto's en zetten die krijgt? Als ik met vrienden uitga, maken was, een leraar gezien dat ik aan het shoppen had keer Eén n? dele toch ier plez ons online. We mogen r dat kan mij eigenlijk . Ik had dat op mijn Facebook gepost. Maa terwijl ik eigenlijk op school moest zijn niet!' niet zoveel schelen. Ik zie het probleem

C Beantwoord de vragen.

1 Waarom vindt Emma lessen over privacy niet belangrijk?

2 Is het Facebookprofiel van Emma goed beschermd? Waarom wel/niet?

3 Welke risico's loopt Emma volgens jou?

D Bekijk het fragment. Beantwoord de vragen.

1 Hoe zoeken de journalisten informatie over de testpersonen?

2 Hoe reageren de testpersonen?

3 Heb jij je eigen naam al eens in een zoekmachine ingetikt? Met welk resultaat?

4 Hoe zou je jouw online reputatie kunnen beschermen?

PRIVACY

135

E Lees de tekst.

Op vakantie? Doe het eens zonder sociale media! De vakantie is bijna begonnen en dit gaat gepaard met de grote uittocht vanuit België. Heel wat Belgen genieten van een welverdiende vakantie aan de kust of in het buitenland.

Traditioneel staat deze periode erom bekend dat het aantal inbraken stijgt. Dit wordt tegenwoordig voor inbrekers extra makkelijk gemaakt door de aanwezigheid van sociale media. Wees daarom voorzichtig met het plaatsen van tweets, Instagramfoto's, Foursquareberichten en vermeld ook niet op je Facebooktijdlijn wanneer je op vakantie bent. Hierdoor breng je inbrekers onnodig op het idee om bij je langs te gaan.

Tips om inbraak tijdens vakanties te voorkomen: • Doe geen mededelingen over je afwezigheid op Twitter of Facebook. • Plaats geen meldingen op Foursquare. Inbrekers willen maar al te graag weten aan welk zwembad je vertoeft. • Instagramfoto's van jezelf aan de toren van Pisa, aan een cocktailbar in Turkije of op een terrasje aan de Belgische kust plaats je ook beter niet. • Gebruik (private) e-mail voor berichten over je vakantie. Doe dit niet via sociale media. • Hou geen openbare blog over je vakantie bij, gebruik hiervoor e-mail(lijsten). Naar: www.lokalepolitie.be

F Beantwoord de vragen.

1 Van wie komt dit bericht?

2 Waarvoor waarschuwt deze tekst?

3 Wat kun je doen om dat te voorkomen?

4 Welke sociale media worden in het bericht vermeld? Hoe werken die media?

5 Postte je zelf al eens informatie over je vakantie of zette je vakantiefoto's online? Waarom doe je dat (niet)?

136

MEDIAWIJS 3

G Bekijk het fragment. Beantwoord de vragen. 1 Waarom is het belangrijk na te denken over welke foto's je online zet? Geef een voorbeeld uit het fragment. 2 Waarom is het belangrijk na te denken voor je iets online schrijft? Geef een voorbeeld uit het fragment.

3 Heb jij al eens iets op internet geplaatst waar je achteraf spijt van had? Zo ja, geef een voorbeeld.

4 Over welke onderwerpen zou je iets kunnen posten waar je achteraf spijt van krijgt? Geef voorbeelden.

H Lees het krantenartikel. Beantwoord de vragen.

Een man in een ziekenhuisbed, in coma en aan machines. Het is een typisch beeld op een pakje sigaretten, in de hoop rokers af te schrikken. Maar voor de familie N. was het om een andere reden schrikken. Want op de foto staat hun overleden vader Joseph. En niemand weet hoe die foto daarop terechtkwam. De familie N. is boos. Boos op sigarettenproducent Philip Morris, boos op de Europese dienst die verantwoordelijk is voor de foto’s van zieke mensen die tegenwoordig op sigarettenpakjes staan. In de buurt van Luik kocht de weduwe van Joseph N. afgelopen woensdag een pakje L&M. Ze had er eerst niet op gelet, maar toen ze de foto op het pakje beter bekeek, kromp haar maag ineen. Die zieke man, dat was haar echtgenoot Joseph, die zes jaar geleden aan een beroerte stierf.

PRIVACY

137

Tabaksgigant Philip Morris, die L&M op de markt brengt, treft geen schuld voor het gebruik van de foto. De overheidsdienst Volksgezondheid levert die aan en is op zijn beurt een doorgeefluik. Het is de algemene directie voor de gezondheid en voedselveiligheid van de Europese Commissie die de beelden bezorgt. Die dienst was niet bereikbaar voor commentaar. Naar: www.nieuwsblad.be 1 Wat is het probleem in dit artikel?

2 Hoe reageert de familie?

3 Wat leert dit geval ons over privacy en foto's?

4 Wat kun je doen om dat te voorkomen?

I Lees de tips voor een goede online reputatie. Wat vind jij van de tips? Heb je al dingen gedaan die je volgens de tips beter niet doet?

HOE KUN JE EEN SLECHTE ONLINE REPUTATIE VOORKOMEN?

Post nooit iets wat je niet aan anderen wilt laten zien. Wacht een dag om informatie te delen. Negeer verzoeken voor vriendschap van onbekenden. Verwijder berichten die je niet of niet meer gepast vindt. Stuur een privébericht in plaats van publieke berichten. Maak twee accounts aan. Gebruik niet je echte naam.

Bron: Mediawijs.be

J Bekijk je antwoorden bij opdracht A opnieuw. Is je mening veranderd? Waarom wel/niet?

138

MEDIAWIJS 3

Woordweb WOORDVERKLARING

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

A Duid de juiste betekenis van het vetgedrukte woord aan.

1 Door de hevige regen heeft de brug over de rivier het begeven.  ergens naartoe gaan  stukgaan, breken  zich verplaatsen

2 De ontwikkelingen op vlak van robotgestuurde machines gaan enorm snel.  evolutie, vooruitgang, uitvinding  geschiedenis  opleiding 3 De textuur van het dessert was vreemd in de mond.  kleur  dikte  hoe iets aanvoelt

4 Het aantal wolven in onze natuurgebieden is in opmars.  afnemen, dalen  stijgen, toenemen  hetzelfde blijven

5 Ik verontschuldigde me pro forma omdat ik te laat was, ook al kon ik er niks aan doen.  op voorhand  omdat het zo hoort  heel beleefd

WOORDVERKLARING

139

B Noteer het woord dat bij de omschrijving past. 1 doel, mikpunt 2 fase, stap 3 zeer treurige gebeurtenis, ramp 4 puree van kikkererwten

5 gewoonte, normale gang van zaken

C Vul een passend woord aan in de zinnen hieronder. Let op: soms moet je het woord een beetje veranderen zodat het past!

1 Om ongevallen in de toekomst te vermijden, zal de gemeente . enkele

2 Voor en na de voorstelling was allerlei circusartiesten en muzikanten.

3 De schilder

voorzien, zoals

een zeer verfijnde techniek.

5 De auteur heeft aan de vijfde

4 In het boek Typisch tieners komen allerlei thema’s aan bod die de bezighouden: sociale media, gamen, drugs, seks, gemiddelde uitgaan, verliefdheid … van dat tijdschrift meegewerkt.

6 Voor de veiligheid beslist de brandweer alle inwoners uit hun huis . te

7 De computer is

tijdens het opladen.

D Maak een vlotte zin waaruit de betekenis van het woord duidelijk blijkt. Let op hoofdletters en leestekens. 1 betrekken

2 trend

140

WOORDWEB 3

3 officieel 4 evenement

5 afwenden

WOORDVERKLARING

141

IN N VA

WOORDWEB 3

TAALBLOK 4

Hoe solliciteer je voor een vakantiejob?

Volgende zomer start je misschien met je eerste vakantiejob. Of je nu voor familie, kennissen of via een interimkantoor wilt werken, je zult de nodige contacten moeten leggen. Dat kan via het invullen van een formulier en/of via een persoonlijk gesprek. Je leert je eigen kwaliteiten in de verf zetten. Daarnaast is het ook belangrijk dat je weet waarop je moet letten als je een contract ondertekent. Je maakt daarvoor kennis met de wetgeving. Op het einde van dit taalblok kun jij op een vlotte manier voor een vakantiejob solliciteren.

OP DE KOP GETIKT

Welke gegevens leid je uit een grafiek af?

OM DE POEN IS HET TE DOEN

KEN JE KWALITEITEN

• Hoe formuleer je wat jouw kwaliteiten zijn? • Welke vaardigheden liggen jou (niet)?

SCOOR EEN VAKANTIEJOB

• Hoe geef je je eigen mening? • Om welke redenen doen jongeren een vakantiejob?

• Welke informatie haal je uit een reportage over studentenjobs? • Hoe vul je een inschrijvingsformulier voor studenten in?

OP GESPREK

Je kunt voor een vakantiejob solliciteren.

ALS STUDENT AAN HET WERK Hoe kom je meer over de wetgeving in verband met studentenjobs te weten?

SOLLICITEREN VOOR EEN VAKANTIEJOB

Om de poen is het te doen

SPREKEN

A Lees deze getuigenissen. Waarom doet elke jongere een vakantiejob? Schrijf het juiste cijfer bij elke getuigenis.

Je verdient er geld mee. Je doet ervaring op. Je leert nieuwe mensen kennen. Je leert vaardigheden voor later. Je ontwikkelt doorzettingsvermogen. Je verveelt je minder. Je leert wat discipline is.

1 2 3 4 5 6 7

Kies uit:

Je weet waarom jongeren een vakantiejob doen. Je kunt je eigen mening geven.

Ik zal mijn vorige vakantiejob aan de kust nooit vergeten. Het was verschrikkelijk warm. Elke dag trok ik naar het strand om Berlijnse bollen te verkopen. Zwaar! Ik heb geleerd wat afzien is, maar ik leerde ook om niet te snel op te geven.

Sinds vorig jaar doe ik een vakantiejob. Het is de ideale manier om een cent bij te verdienen. Het geld gebruik ik om kledij te kopen of om uit te gaan. Davina

Seppe

Afzien betekent in deze zin:  je heel erg inspannen, lijden  besluiten iets niet te doen 1

2 3

144

4 5

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

Elk weekend slaap ik tot de middag uit. Tot grote ergernis van mijn ouders. Voor mijn vakantiebaantje moet ik elke dag om 7 uur opstaan. Het zal me moeite kosten, maar ik wil een goede indruk maken. Kenneth

Tijdens de maand juli ga ik in een pretpark werken. Daar lopen veel jobstudenten rond. Ik koos voor een pretpark omdat ik zo nieuwe contacten kan opdoen. Bovendien heb ik op vrije dagen gratis toegang tot het park.

Ik zit in het 4e jaar. Later wil ik graag als schilder aan de slag. Tijdens de vakantie ga ik in de keuken van een restaurant werken. Lekker leren koken komt zeker van pas als ik later op eigen benen wil staan. Yusuf

Margot

Michiel

B Beantwoord de vragen.

Negen weken vakantie … Dat is voor mij veel te lang. De eerste maand kan ik me nog wel bezighouden, maar daarna slaat de verveling toe. Ik ben blij dat ik dit jaar mijn eerste vakantiejob kan doen. Sylvie

Later wil ik kleuterleider worden. Deze zomer ga ik als animator op een speelplein werken. Knutselen, schminken en met kinderen spelen? Het zijn zaken die in mijn toekomstig beroep van pas zullen komen.

1 Om welke reden(en) kies jij voor een vakantiejob? Leg uit. 2 Welke vakantiejob zou jij graag doen? 3 Waarom kies je voor die bepaalde sector?

OM DE POEN IS HET TE DOEN

145

Op de kop getikt

LEZEN: GRAFIEK, GENIETEND LEZEN

Je kunt gegevens uit een grafiek afleiden. Je kunt van een fragment uit een jeugdboek genieten.

2.1 IN CIJFERS A Bekijk de grafiek.

% 30

Uit: Studenten aan het werk (studie Randstad 2019)

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

VDAB/ ACTIRIS/ FOREM

Jobsites

Spontane sollicitaties

Uitzendkantoren

Vrienden en kennissen

Familie

5 5

5 2 2

1 1

Andere

Kranten

Scholen

146

2019

16 16

2018

Sociale media en apps

Hoe vinden jongeren die willen werken een studentenjob?

B Beantwoord de vragen. 1 2 3 4 5 6

Waarover gaat deze grafiek? Welke informatie vind je op de horizontale as? Welke informatie geeft de verticale as weer? Wie voerde deze studie uit? Wat is ‘Randstad’? Geef nog enkele andere voorbeelden van zulke kantoren.

Horizontaal betekent:  van links naar rechts  van onder naar boven

Verticaal betekent:  van links naar rechts  van onder naar boven

C Vul de tekst aan.

Jongeren vinden vooral een vakantiejob via informele kanalen. De meest succesvolle

. Ongeveer 14 % van de studenten

manier om werk te vinden, is via

vond in 2019 een vakantiejob door Op de

in te schakelen.

plaats staan de uitzendkantoren. Zij hadden in 2019

succes dan de jobsites. 12 % van de jongeren die willen werken,

solliciteerde

. De krant raadplegen om zo een vakantiejob op de kop

te tikken, is niet meer van deze tijd. Amper

% vindt zo een baantje.

2.2 ZOMERLIEFDE

A Lees het fragment. 1

Om zeven uur ’s ochtends zit ik bij mijn vader in de auto. ‘Ben je zenuwachtig?’ vraagt hij. ‘Nee hoor,’ zeg ik dapper. Maar eigenlijk ben ik best een beetje gespannen. Vandaag is mijn eerste dag als kantinemedewerker. Er hing al een tijdje een oproep op een prikbord op mijn vaders werk. Hij vond dit baantje echt iets voor mij! Ik heb altijd al in een café of lunchroom willen werken.

Beluister het fragment.

OP DE KOP GETIKT

147

Rustig ingewerkt worden is er niet bij. Ik moet meteen vol aan de bak! Ik smeer voor mijn gevoel wel honderdduizend broodjes. Op het vuur staan reusachtige pannen soep. In de frituur dobberen kroketten, kaassoufflés en frikandellen. Sjaan rent van hot naar her2. Ik kan haar haast niet bijhouden. Om twaalf uur stroomt de kantine vol. Sjaan zit achter de kassa. Ik vul kommen met soep en maak tosti’s3. Het is hard werken. De vele zeurende mensen maken het er niet gemakkelijker op. De één wil weten waarom er geen brie meer is. De ander had een broodje zalm gewild. Weer een ander vindt de soep te flauw. En waarom is er geen mosterd meer? Ik word er gek van! Er is niemand die iets aardigs zegt over het eten. Zou het elke dag zo gaan? Arme Sjaan. Na de lunchpauze ben ik uitgeput, maar Sjaan zit nog vol energie. Ze geeft me een emmer en een doekje. ‘Maak jij de tafels maar schoon. Dan begin ik in de keuken.’ Ik kijk vol bewondering naar Sjaan. Ze dweilt de vloer, boent het gasfornuis … Ze weet van geen ophouden. Om vier uur precies is alles keurig netjes en schoon. ‘Ik weet niet hoe je het doet,’ verzucht4 ik. ‘Jij hoeft echt niet naar de sportschool. Dit werk is topsport.’

En een kantine is bijna hetzelfde, toch? Mijn vader werkt bij een groot bedrijf dat computeronderdelen verkoopt. Zelf doet hij iets met voorradenbeheer1. Ik weet niet precies wat dat inhoudt, maar het is in elk geval een drukke baan. Als ik het gebouw zie, krijg ik een raar gevoel in mijn buik. Wat is het groot! En wat zou ik precies moeten doen? Zou het moeilijk zijn? Mijn vader loopt met me mee naar binnen. Hij stelt me voor aan Sjaan, de cheffin van de kantine. Mijn zenuwen zijn meteen verdwenen. Sjaan lijkt me heel aardig. Ik schat haar begin vijftig. Ze heeft roodgeverfd haar en lachrimpeltjes bij haar ogen. ‘Meid, wat gezellig dat je er bent,’ zegt ze vrolijk. ‘Ik kan je hulp goed gebruiken. Maar we beginnen met een bakkie.’ Ze schuift me een mok koffie en een stroopwafel toe. ‘Het wordt hard werken vandaag. Ik hoop dat je dat niet erg vindt.’ ‘Geen probleem,’ zeg ik lachend. ‘Dat kan ik best hebben.’

Uit: Jette Schröder, Zomerliefde

voorradenbeheer = controleren en bijhouden welke producten nog in voorraad zijn van hot naar her = alle kanten op 3 tosti = croque-monsieur 4 verzuchten = klagen 1

B Beantwoord de vragen. 1 2 3 4

Hoe voelt Lot zich? Welke vakantiejob doet ze? Welke taken moet Lot op haar eerste dag uitvoeren? Hoe vond ze haar vakantiejob?

148

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

C Lees de tekst.

‘Mag ik erbij?’ David wijst op het luchtbed. ‘Vooruit dan maar.’ Beluister Moeizaam klimt David op het luchtbed. Net als ik denk dat we allebei het fragment. goed zitten, klapt het luchtbed om. ‘Nee!’ gil ik, wild met mijn armen maaiend. We plonzen samen het water in. Gierend van de lach kom ik weer boven. Dan klinkt een fluitsignaal, gevolgd door een harde stem. ‘Willen jullie dat luchtbed uit het water halen?’ Het is Timo, die aan de kant staat. Hij wijst naar een bordje met een pictogram van een luchtbed. Er staat een groot kruis doorheen. ‘Maar zij hebben ook een luchtbed,’ sputtert David. Hij wijst naar een groepje knappe meisjes aan de andere kant van het zwembad. Twee van hen hangen inderdaad op een rood gestipt luchtbed. ‘Daar ga ik zo naartoe,’ zegt Timo kortaf. Knorrig1 kijk ik Timo na. Wat vond ik gisteren ook al weer zo gezellig aan die jongen? ‘Eikel,’ mompelt David. ‘Hij denkt dat hij heel wat is met dat fluitje om zijn nek.’ Ik zie hoe Timo naar het groepje meisjes toeloopt. Hij wenkt2 ze vanaf de kant. Giebelend3 zwemmen ze zijn kant op. Timo buigt door zijn knieën en wijst weer op het bordje. Ik kan niet horen wat hij zegt, maar de meisjes duwen vrolijk het luchtbed op de kant. Twee van hen klimmen het zwembad uit en blijven met Timo kletsen. Ze gebaren druk naar het zwembad. Zo te zien proberen ze hem over te halen om ook het water in te gaan. Timo schudt zijn hoofd. Maar als de meisjes blijven aandringen, neemt hij een aanloop en duikt met T-shirt en al het zwembad in. De meisjes springen hem achterna. ‘Pak hem!’ hoor ik een van hen gillen. Maar Timo is te snel. Hij trekt een baantje en klimt aan de andere kant het zwembad uit. Hij zwaait breed lachend naar de meiden en loopt dan zonder om te kijken weg. Pfff. Hij denkt zeker dat hij stoer is. ‘Kom,’ zeg ik tegen David. ‘Zullen we teruggaan naar onze handdoeken? Dan kunnen we nog een potje kaarten.’ ‘Nee.’ David schudt zijn hoofd. ‘Ik ga Stefan vragen of hij een balletje wil trappen.’ ‘Ook goed,’ zeg ik opgewekt. Toch loop ik even later een beetje teleurgesteld naar mijn handdoek. Het was juist zo leuk met David. ‘Je moet niet zoveel met die jongen omgaan,’ hoor ik achter me. Ik draai me om en kijk in het gezicht van Timo. ‘Dat maak ik zelf wel uit,’ zeg ik kattig4. ‘Ga jij je nou maar nuttig maken met dat fluitje van je.’ Timo doet zijn mond open om iets terug te zeggen, maar hij wordt overstemd5 door hard gegil. ‘Tiiimooo!’ Ik kijk verbaasd opzij. Het zijn de meiden van het rood gestipte luchtbed. ‘Je fanclub?’ informeer ik spottend. Het groepje gebaart driftig6 naar een hoek van het grasveld. ‘Kom snel!’

OP DE KOP GETIKT

149

Ze zijn niet de enigen die naar het grasveld staren. Steeds meer mensen staan op van hun handdoek en kijken in dezelfde richting. Timo loopt met grote passen het grasveld op. Ik ren nieuwsgierig achter hem aan. Uit: Jette Schröder, Zomerliefde knorrig = boos wenken = met de hand of vinger een teken geven dat iemand moet komen 3 giebelend (giebelen) = giechelend 4 kattig = onvriendelijk 5 overstemd worden = overschreeuwd worden (het gegil maakt meer geluid dan Timo's stem) 6 driftig = druk doend 1

D Beantwoord de vragen.

1 Welke vakantiejob doet Timo? 2 Waar werkt hij? 3 Welke vakantiejob zou jou het meest liggen: het baantje van Lot of Timo’s job? Waarom?

150

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

Scoor een vakantiejob

KIJKEN EN LUISTEREN, SCHRIJVEN: FORMULIER

VOOR Oriënteren

3.1 OP ZOEK

Je kunt informatie uit een gesproken boodschap halen. Je kunt informatie uit beelden halen. Je kunt een inschrijvingsformulier voor een vakantiejob invullen.

Je luistert en kijkt straks naar een reportage over studentenjobs. Bekijk de afbeelding en beantwoord de vragen mondeling.

VOOR HETZELFDE GELD

1 2 3 4 5 6

Op welke zender wordt deze reeks uitgezonden? Wat is de titel van de reeks? Wie presenteert het programma? Welk soort programma is dit? Wat denk je te weten te komen tijdens het bekijken van het filmpje? Wat is het luisterdoel? Je kijkt en luistert om:  informatie te krijgen.  instructies te krijgen.  een mening te vormen.

SCOOR EEN VAKANTIEJOB

151

Voorbereiden Om het fragment goed te begrijpen, is het belangrijk dat je de betekenis van de volgende woorden kent. 1 Lees deze reeks woorden. Lees ook de zin waarin het woord staat. Welke woorden kun jij verklaren? Het wordt moeilijk om een leuke vakantiejob in de wacht te slepen.

2 tussendoor

Ze was aan het studeren, maar tussendoor zat ze af en toe op Snapchat.

3 jurist

Olivier Vander Biest werkt als jurist.

4 belastingvrij

Belastingvrije winkels vind je vooral in luchthavens.

1 in de wacht slepen

2 Welk woord uit de vorige oefening past bij deze omschrijvingen? Noteer het passende woord.

1 waarop je geen belasting betaalt 2 tussen andere bezigheden door

3 iemand die rechten gestudeerd heeft

4 kunnen krijgen, behalen

Luister- en kijktips

1 Lees eerst de vragen, zodat je goed weet waarop je moet letten. 2 Laat je door niets afleiden. 3 Kijk en luister aandachtig.

TIJDENS Uitvoeren

1 Bekijk de reportage een eerste keer.

a Vul de tabel in. 1 Wie zoekt een studentenjob? 2 Waar woont ze? 3 Wanneer wil ze werken?

152

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

 tijdens het weekend  tijdens de zomervakantie  het hele jaar door

b Waarover gaat het filmpje? 2 Bekijk de reportage een tweede keer. Beantwoord ondertussen de vragen. a Wat is de ideale periode om naar een vakantiejob te zoeken?

Ideaal betekent in deze zin:  iets wat je heel graag wilt bereiken  heel erg goed

c Hoe komt dat?

b Waar heb je volgens Olivier het meest kans om aan een studentenjob te komen?

d Op welke website kun je als jobstudent meer info over je rechten en plichten vinden?

e Waarvan hangt je loon als jobstudent af?

f Welke vakantiejob verdient het best? Een vakantiejob als:  medewerker in de horeca  schoonmaker  arbeider in de fabriek

3 Overloop je antwoorden met je buur. Noteer de ontbrekende antwoorden in een andere kleur.

SCOOR EEN VAKANTIEJOB

153

NA Reflecteren 1 Vul het evaluatiekader in.

Evaluatie

1 Hoeveel vragen kon je zelf invullen? 2 Na overleg met mijn buur kon ik weinig / veel aanvullen. 3 Ik maakte deze opdracht niet goed / voldoende / goed / niet goed. 2 Zou jij via een interimkantoor naar een vakantiejob op zoek gaan? Waarom wel/niet?

VOOR Oriënteren

3.2 BOEK JE JOB

Een interimkantoor biedt verschillende soorten jobs aan. Volgende zomer wil je graag via zo’n kantoor aan de slag. Mevrouw Willems van Adecco bezorgt je een inschrijvingsformulier voor studenten. Op basis van dat formulier zul je later voor een gesprek uitgenodigd worden.

Voorbereiden

Neem het formulier eerst volledig door. Begrijp je alle woorden?

TIJDENS Uitvoeren

Vul het formulier nauwkeurig en volledig in.

Schrijftips

- Schrijf netjes en leesbaar. - Let op het correcte gebruik van hoofdletters.

154

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

INSCHRIJVINGSFORMULIER VOOR STUDENTEN PERSOONLIJKE GEGEVENS Naam: Voornaam:

Geslacht:

Straat + nr.: Postcode + gemeente:

Geboortedatum en -plaats: Nationaliteit:

Rijksregisternummer:

Bankrekeningnummer: BE

CONTACTGEGEVENS

Gsm:

Telefoonnummer:

E-mailadres:

BIJKOMENDE GEGEVENS

Maat T-shirt:

Schoenmaat:

STUDIES

Huidige studierichting:

Studiejaar:

Naam school:

TALEN- EN COMPUTERKENNIS

Duid aan:

3 = grondig

2 = middelmatig

1 = noties

0 = geen

talen

Nederlands

Frans

Engels

Duits

computerkennis

MS Word

MS Excel

MS Access

Andere:

GEWENSTE PERIODE herfstvakantie kerstvakantie krokusvakantie paasvakantie

SCOOR EEN VAKANTIEJOB

155

juli

(periode: van

tot en met

)

augustus (periode: van

tot en met

)

weekend:

zaterdag zondag

GEWENSTE JOB verkoop

schoonmaak

gemeente (bv. groendienst)

administratie

jeugdanimator

hout

horeca

bouw

pretpark

elektriciteit

landbouw

metaal

magazijn

andere:

Handtekening:

Datum:

voeding

Gelieve dit formulier aan ons interimkantoor terug te bezorgen. Als je 14 dagen vóór de gevraagde begindatum geen informatie hebt gekregen, betekent dit dat er niet onmiddellijk een plaats voor je is. Je aanvraag wordt dan automatisch in de wervingsreserve opgenomen.

Reflecteren

Evaluatie

1 Beoordeel je werk.

nee

Schreef je netjes?

Schreef je leesbaar?

2 Heb je tijdens het invullen op de hoofdletters gelet? Controleer met behulp van de volgende lijst. Vink telkens aan welke rubriek je controleerde.

156

ü 

1 Namen van personen



2 Namen van plaatsen



3 Woorden die van plaatsen afgeleid zijn



TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

Ken je kwaliteiten

SCHRIJVEN

Je kunt formuleren wat jouw kwaliteiten zijn. Je kunt uitleggen in welke vaardigheden je (niet) goed bent.

4.1 KWALITEITENSPEL

A Speel het kwaliteitenspel. Luister naar de uitleg van je leraar.

serieus

avontuurlijk

flexibel

zelfstandig

spontaan

voorzichtig

netjes

nieuwsgierig

zorgzaam grappig

aandachtig

stipt

vriendelijk

LUISTERBEREID

IJVERIG

gevoelig

geduldig

OPGEWEKT sociaal

enthousiast

sterk

rustig

eerlijk

precies

creatief

betrouwbaar

handig

B Bekijk de woordenwolk. Markeer de kwaliteiten die volgens je klasgenoten bij jou passen met geel.

behulpzaam

beleefd

sportief

C Je hebt vast nog andere positieve eigenschappen die jouw klasgenoten niet opsomden. Markeer die woorden met groen. KEN JE KWALITEITEN

157

D Welke kwaliteiten zijn belangrijk bij jouw ideale vakantiejob? Kies er twee. Leg uit waarom je die keuze maakte.

4.2 EIGEN (V)AARDIGHEDEN

Bv.: Ik vind mezelf een stipt persoon. Als je in een winkel werkt, is het belangrijk om op tijd aanwezig te zijn om geen klanten voor een gesloten deur te laten staan.

Voor elke (vakantie)job moet je over een aantal vaardigheden beschikken.

A Lees deze lijst met vaardigheden.

onbekenden te woord staan

luisteren

met volwassenen omgaan

met je handen werken

met kinderen omgaan

samenwerken

met gereedschap werken

zelfstandig werken

schrijven

op de computer werken

met dieren omgaan

iets herstellen

voor planten zorgen

telefoneren

handleidingen lezen

advies geven

koken en/of bakken

verkopen

typen

schoonmaken

Over welke vaardigheden beschik jij? Markeer ze met groen.

158

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

B Welke activiteiten wil jij tijdens je vakantiejob liever niet doen? Markeer twee vaardigheden met roze. C

Motiveer waarom die twee vaardigheden jou niet of minder goed liggen. Bv.: Ik wil niets herstellen omdat ik niet zo handig ben.

Motiveren betekent in deze zin:  ervoor zorgen dat iemand zin heeft om te doen wat gedaan moet worden  redenen voor iets geven

Besluit

Als je voor een sollicitatiegesprek uitgenodigd wordt, is het belangrijk dat je je positieve punten kunt benoemen. Leg telkens uit waarom je er zo over denkt. Wees eerlijk en durf ook toegeven dat je ergens minder goed in bent of dat iets jou niet ligt.

KEN JE KWALITEITEN

159

Als student aan het werk

ZOEKEND EN INTENSIEF LEZEN

A Lees deze getuigenissen. 1

Je kunt gericht informatie zoeken.

Fatou

Gisteren solliciteerde ik voor een vakantiejob. De baas was een toffe gast. We hebben alle afspraken mondeling gemaakt. Mijn oudere broer beweert dat het verplicht is om een contract op papier te ondertekenen. Moet ik een schriftelijke overeenkomst hebben?

Ik ben 15 en zit nu in het 4e jaar. Mijn vriendin zegt dat ik 16 moet zijn om een vakantiejob te doen. Is dat juist?

Tibo

Op weg naar mijn studentenjob ben ik met mijn brommer gevallen. Resultaat: een gebroken pols. Ik heb mijn bazin en het ziekenfonds onmiddellijk van mijn arbeidsongeval verwittigd. Mijn vriend zei dat niet alle kosten voor medische verzorging gedekt zullen worden. Heeft hij gelijk? Alice

160

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

Ik schrok toen ik hoorde dat mijn toekomstige baas me 6 euro per uur zal betalen. Hij zei dat hij zelf mag kiezen hoeveel minimumloon hij zijn jobstudenten betaalt. Is dat waar? Simon

6 Ik werk sinds twee dagen op proef bij de groendienst. Volgens een collega zal die proefperiode niet langer dan drie dagen duren. Klopt dat?

In juli ga ik als verkoopster in een kledingwinkel aan de slag. Als het werk me bevalt, wil ik er ook tijdens de maand augustus werken. Volgens mijn vrienden kan ik in totaal 475 uur werken zonder extra belast te worden. Is dat zo?

Sander

Aysa

Ik werk nu acht dagen in de horeca. Ik heb een contract van twee weken. Het werk is zo zwaar dat ik het wil opzeggen. Ik heb gehoord dat één dag opzeggingstermijn voldoende is. Klopt dat?

Als jobstudent die nog thuis woont, heb ik dit jaar iets meer dan 4 000 euro verdiend. Mijn vader is verschrikkelijk kwaad. Hij is ervan overtuigd dat hij als alleenstaande nu meer belastingen zal moeten betalen. Heeft hij gelijk?

Immely

Kiki

Ik volg de richting Hout. Vandaag mocht ik van een collega met een cirkelzaag aan de slag. Cool voor een 16-jarige! Toen mijn baas dat zag, moest ik voor mijn veiligheid direct stoppen. Hij zegt dat ik daarvoor ouder dan 18 moet zijn. Is dat zo? Mohammed

ALS STUDENT AAN HET WERK

161

Overeenkomst betekent in deze zin:  het op elkaar lijken  contract

Belasten betekent in deze zin:  belasting laten betalen  een gewicht laten dragen

B Welke vraag heb jij nog in verband met studentenjobs? Noteer die vraag in het laatste vakje van oefening A.

C Wat zegt de wet? Surf via de link bij het onlinelesmateriaal naar de website van het ACV. Scrol naar beneden en klik de 'Gids voor jobstudenten' aan. Controleer of de beweringen uit oefening A correct zijn. 1 2 3 4

Markeer het kernwoord dat je hielp om het juiste antwoord te vinden met groen. Is de bewering waar, kleur dan de . Klopt de bewering niet, kleur dan de . Noteer telkens de uitleg die je op de website vond.

D Vind je op de site een antwoord op jouw vraag uit oefening A? Noteer de uitleg die je op de website vond.

162

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

Op gesprek SPREKEN: SOLLICITATIEGESPREK

6.1 JOBSTUDENT GEVRAAGD

Je weet waarop je moet letten als je bij een werkgever op gesprek gaat. Je kunt een sollicitatiegesprek voeren.

A Lees de vacatures. 1

Via het interimkantoor vulde je het inschrijvingsformulier voor studenten in. Ondertussen merk je dat er op de website van het kantoor vier vacatures binnengelopen zijn.

JOBSTUDENT JULI - AUGUSTUS

Voor onze bakkerij in Ternat zijn wij nog op zoek naar een jobstudent (m/v)

Functieomschrijving: - Je staat voor de bediening van de klanten in. - Je vult de producten aan. - Je helpt bij het netjes houden van de winkel.

Ben je vriendelijk, stipt en klantgericht? Dan nodigen we je graag voor een gesprek uit. Contact: Bakkerij ‘Het molentje’ Langestraat 37 1740 TERNAT 02 451 10 18

JOBSTUDENT PLOPSAQUA (M/V) Voor de verschillende afdelingen in ons waterpark zoeken wij gemotiveerde en dynamische studenten die graag een centje willen bijverdienen. Ben jij met een smile geboren? Vind je het fantastisch om duizenden families de dag van hun leven te bezorgen? Ben je minstens 15 jaar oud en heb je het tweede jaar van het secundair onderwijs afgerond? Stel je dan kandidaat! Sollicitatiegesprekken gaan in De Panne door. PLOPSAQUA De Pannelaan 68 8660 De Panne

OP GESPREK

163

JOBSTUDENT STEDELIJKE WERKPLAATS GEZOCHT

JOBSTUDENT WEEKEND (m/v) WETTEREN

• • • •

Je bent minimum 16 jaar. Je zit niet graag stil. Je bent correct in alles wat je doet. Je leert graag en snel.

Bezorg een ingevuld sollicitatieformulier aan het college van burgemeester en schepenen of via e-mail aan personeelsdienst@geel.be. De selectie gebeurt op basis van een sollicitatiegesprek in de tweede week van de paasvakantie.

Vul het formulier in en wij nodigen je voor een gesprek uit.

Voorwaarden: - Je wordt dit jaar minstens 16. - Je volgt een opleiding in de richting ‘schilderwerk en decoratie’.

Je zoekt een toffe studentenjob met veel afwisseling? Je houdt van omgaan met klanten? Dan is een job in de verkoop zeker iets voor jou. Je zorgt samen met de winkelbedienden voor een perfecte winkelervaring voor onze klanten.

Het stadsbestuur zoekt voor de maanden juli en augustus een jobstudent voor de stedelijke werkplaats.

Naar: www.werkbijlidl.be

Naar: www.geel.be

Op welke vacature zou jij reageren? Markeer het cijfer van jouw favoriete vacature.

B Beantwoord de vragen.

1 Wat moet je doen als je op deze vacatures wilt ingaan?

2 Bij welke andere vakantiejobs kan het nog belangrijk zijn dat je eens persoonlijk langsgaat?

3 Welke taal zul je gebruiken?

6.2 BIJ DE WERKGEVER VOOR Oriënteren

1 Voor welke vakantiejob zou jij je graag gaan presenteren?

164

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

2 Wat moet je zeker aan je toekomstige werkgever vragen? Noteer je vragen.

Voorbereiden

Tips Inhoud

1 Gebruik het spreekplan dat je van je leraar kreeg om het gesprek voor te bereiden.

1 Bereid je op de vragen van de werkgever voor. - Over welke kwaliteiten beschik je? - Waarin ben je goed? 2 Begin het gesprek met een begroeting. 3 Zorg voor een duidelijke boodschap. 4 Stel jezelf voor. (naam, leeftijd en richting die je volgt) 5 Stel de juiste vragen om noodzakelijke informatie in verband met je vakantiejob te weten te komen. 6 Sluit het gesprek met een groet af.

Taal

Spreek in volzinnen. Articuleer goed. Let op je spreektempo: niet te snel, niet te traag. Wees beleefd. Gebruik standaardtaal.

7 8 9 10 11

Houding

12 Maak oogcontact met je toekomstige werkgever. 13 Verzorg je houding (handen niet in je zakken, niet wiebelen …).

2 Oefen je tekst enkele keren in zodat je vlot kunt vertellen.

OP GESPREK

165

TIJDENS Uitvoeren Speel het gesprek voor de klas. Je leraar duidt iemand aan die de rol van werkgever op zich neemt.

NA Reflecteren

Beoordeel jezelf door de passende emoji te kleuren.

Evaluatie Inhoud





2 Ik begon met een begroeting.





3 Ik zorgde voor een duidelijke boodschap.





4 Ik stelde mezelf voor.





5 Ik stelde de juiste vragen om noodzakelijke informatie te weten te komen.





6 Ik sloot het gesprek met een groet af.





7 Ik sprak in volzinnen.





8 Ik articuleerde goed.





9 Ik lette op mijn spreektempo.





10 Ik was beleefd.





11 Ik gebruikte standaardtaal.





12 Ik maakte oogcontact.





13 Ik verzorgde mijn houding.





1 Ik bereidde me op het gesprek voor.

Taal

Houding

166

TAALBLOK 4 – HOE SOLLICITEER JE VOOR EEN VAKANTIEJOB?

Dicht(er) bij CREATIEF SCHRIJVEN, POËZIE

Je kunt van enkele gedichten genieten. Je kunt zelf een eenvoudig gedicht schrijven.

A Lees de gedichten.

2 Elfje

ik ben boos heel erg woest ze begrijpen me niet stom

1 Vormgedicht

versleten muts nieuwe handtas verfrommelde zakdoek lang niet meer gedragen pet de kast in de gang is volgestouwd m a a r w a a r i s t o c h d i e

3 Opbouwgedicht Geluk

PARA

ik blijf zoeken continu

Naar: Wilma de Jong

PL U?

Geluk Geluk is Geluk is het Geluk is het enige Geluk is het enige wat Geluk is het enige wat zich Geluk is het enige wat zich verdubbelt Geluk is het enige wat zich verdubbelt als Geluk is het enige wat zich verdubbelt als je Geluk is het enige wat zich verdubbelt als je het Geluk is het enige wat zich verdubbelt als je het deelt

Naar: Albert Schweitzer

DICHT(ER) BIJ

167

4 Naamgedicht

5 Omgekeerd gedicht

Dromerig stap ik door het leven Eigenwijs en erg gedreven Bobo is een heel lief beest Babbelen vind ik echt een feest Iedereen is gelijk voor mij En poëzie maakt me echt blij

6 Rondeel

Vuur is koud en kleddernat, de zee is lekker droog, de ballon die stijgt omlaag en de baksteen valt omhoog. De lucht is lekker groen het gras toevallig blauw, de kat die blaft de hele dag en de hond die zegt: ‘Miauw’.

Naar: http://taalislol.classy.be

Leuk is raar

Raar is leuk, gewoon dat is zo saai, keer het om, geef de boel een draai. Raar is leuk, gewoon dat is zo saai, aap niet na, je bent geen papegaai.

Was ik maar …

O was ik maar een luie kat

Lekker opgekruld op een zacht kussen

Nooit met de fiets door de gietende regen O was ik maar een luie kat

Hoefde ik nooit naar school

Moest ik nooit mijn kamer opruimen O was ik maar een luie kat

Lekker opgekruld op een zacht kussen

C Kruip in je pen en schrijf zelf een gelijkaardig gedicht. Gebruik daarvoor het stappenplan dat je van je leraar kreeg. CREATIEF 4

Wie steelt, krijgt een beloning, wie weggeeft, is een dief. Voor braaf zijn krijg je strafwerk en klieren, dat is lief. Achmed komt uit Holland en Johan is een Turk. Mijn moeder is een kerel en mijn vader draagt een jurk.

Koos Meinderts en Harrie Jekkers

B Welk gedicht spreekt jou het meest aan? Waarom?

168

De zon is lekker vierkant, de ruit toevallig rond, met koorts dan ben je beter en ziek zijn is gezond. Links is lekker rechts en hier toevallig daar. Ik word morgen tachtig en mijn oma zeven jaar.

Pokerface GENIETEN VAN TAAL

A Bekijk de boektrailer. Beantwoord de vragen.

Welke sport beoefent het hoofdpersonage? Welke andere activiteit komt in de trailer aan bod? Wie is Dave? Zit het 16-jarige hoofdpersonage in de problemen? Hoe weet je dat? Waarom vertelt hij niets aan zijn ouders? Hoe voelt de 16-jarige zich? Wat gaat hij doen? Wat zou jij in dit geval doen?

1 2 3 4 5 6 7 8

Je kunt van een fragment uit een jeugdboek genieten. Je kunt je in de personages uit een verhalende tekst inleven. Je kunt woorden vanuit de context verklaren. Je kunt je mening bij een tekst geven.

B Lees de tekst.

‘Poker is een spel voor mannen, niet voor jochies’, Beluister het fragment. zegt Bas. ‘Een speler extra kan toch geen kwaad?’ Randy kijkt vrolijk de groep rond. Extra speler, extra poen, lees ik op zijn voorhoofd. ‘Laat hem eerst maar eens een tijdje kijken, voordat hij meedoet.’ Victor wijst naar me. ‘Pak een stoel en ga naast Alex zitten. Hij legt je wel uit hoe het werkt.’ Ik doe wat Victor zegt. Alex speelt zelf niet mee, hij is de dealer. Het spelverloop is moeilijker te volgen dan op tv doordat ik de kaarten van de spelers niet kan zien. Het is duidelijk dat de anderen dit spelletje vaker spelen, want zodra Alex de laatste kaart op tafel legt, weet iedereen meteen wie gewonnen heeft. Ik heb veel langer nodig om uit te pluizen welke combinaties gemaakt kunnen worden. Gelukkig legt Alex het uit. ‘Three of a kind is hoger dan two pair.’ En: ‘De azen zijn gelijk aan elkaar,

POKERFACE

169

maar zijn tweede kaart, de kicker, is hoger.’ Ik pak een blaadje en schrijf de verschillende combinaties op, van hoog naar laag. Na een tijdje begin ik het door te krijgen. … Ik leun achterover in mijn stoel en kijk de tafel rond. Een paar dingen vallen me op: Randy probeert met zijn constante stroom van opmerkingen de anderen van de wijs te brengen. Bij Bas lijkt het te lukken, want hij kijkt vaak geërgerd in Randy’s richting. Dave kletst juist mee, Mark maakt af en toe een gevatte opmerking en Victor is vooral stil. Andere tekens zijn minder duidelijk. Zo merk ik dat Randy telkens even stilvalt voordat hij weer begint te ratelen, maar het is te zien. De anderen zijn op het eerste gezicht moeilijk te doorgronden, al heb ik het idee dat Dave over zijn voorhoofd wrijft als hij bluft. De rest schijnt het niet op te merken, want ook dit laatste rondje wint hij doordat de anderen passen. ‘Wil je meedoen?’ vraagt hij me, terwijl hij de chips naar zich toe haalt. ‘Laat hem lekker zitten,’ zet Bas nors. ‘Hoe meer spelers, hoe meer vreugd,’ zegt Randy weer. ‘Hij kent de regels niet eens, ik heb geen zin om met iemand te spelen die het spel niet kent,’ mokt Bas. … ‘Wat? Tweehonderdvijftig euro? Ik hoor hoe mijn stem de lucht in schiet. Dave knikt. ‘Nee, ik heb niet meer dan een paar tientjes bij me.’ ‘Niet nu,’ zucht Bas. ‘Je hoeft pas te betalen wanneer je verliest. En als je het niet op zak hebt, dan neem je het de komende week mee naar de training.’ ‘Het liefst morgen,’ zegt Randy. ‘Is tweehonderdvijftig euro een probleem?’ vraagt Victor. ‘Natuurlijk niet’, antwoord ik zo rustig mogelijk, maar in mijn hoofd is het een chaos. Zo veel geld in een avond verliezen? Ik ben toch niet gek? Alex schuift een stapeltje chips naar me toe en legt uit welke kleur hoeveel waard is. Ik luister, maar sla de informatie niet op. Dit is waanzin. Ik heb nog nooit gepokerd. Ik zal in no time mijn geld kwijt zijn. Tweehonderdvijftig euro. Ik begin te berekenen hoeveel uur vakantiewerk ik daarvoor moet doen, maar voordat ik daarmee klaar ben, liggen de eerste twee kaarten al voor mijn neus. … Het duurt een paar rondjes voordat ik kaarten krijg waarmee ik durf te spelen. Ik schuif twintig euro aan chips naar voren, verhoog even later de inzet tot dertig euro, en verlies. Als dit zo doorgaat, zit ik over een kwartiertje weer op de bank. Dan krijg ik een aas en een drie. Ik bedwing de neiging om te grinniken. Het is precies de combinatie van kaarten waarover Victor me daarstraks vroeg iets te zeggen. Dat hij juist die kaarten koos, was niet zonder reden. Het is een gevaarlijk setje. Door de aas ben je geneigd om te spelen, maar de kans om ermee te verliezen is groot. Gelukkig heb ik één voordeel: ik hoef pas als een na laatste te beslissen of ik speel. Ik kan afwachten wat de anderen doen.

170

GENIETEN VAN TAAL 4

Mark: past. Victor: past. Bas: twijfelt en past. Ik: speel. Randy: schuift vijf rode chips naar voren. Ik kijk naar Alex. ‘Vijftig’, zegt hij. Ik ga mee. Tussen de kaarten die daarna op tafel verschijnen, ligt een aas. Ik heb het hoogste paar, maar besluit de inzet niet te verhogen; Randy mag niet passen. Dat doet hij ook niet: hij verhoogt de inzet met nog eens honderd euro. Randy bluft. Het verbaast me dat ik er zo zeker van ben, maar het is zo, en dat weet ik door drie dingen: (1) Hij aarzelde geen moment om de inzet te verhogen; hij wil me laten denken dat hij echt goede kaarten heeft. (2) De hoogte van zijn inzet; met zijn honderd euro probeert hij me af te schrikken. (3) Hij houdt nu al twee seconden zijn waffel. Ik wacht, speel met mijn chips en ga dan met Randy mee. Als ik mijn kaarten laat zien, verdwijnt de vuist van Bas en legt hij zijn hand plat op tafel. Voor een kort ogenblik gaan zijn mondhoeken omhoog en op dat moment begrijp ik het, dit is wat poker is: mensen peilen, gedachten lezen, hun bedoeling doorgronden. Zonder het in de gaten te hebben, was ik dat al aan het doen. Ik zag de frustratie bij Bas, de overmoed bij Randy, de ongerustheid bij Alex. Ik heb het gelezen en er maximaal van geprofiteerd. De rest van de avond zit ik er niet vaak naast, maar ik krijg geen lekkere kaarten meer. Als het uiteindelijk tijd is om te gaan, sta ik honderd euro in de plus. Helemaal niet slecht. Toch haal ik opgelucht adem als ik weer buiten sta.

Uit: Buddy Tegenbosch, Pokerface

C Wat betekenen de vetgedrukte woorden in de tekst? Lees de zin waarin het woord voorkomt opnieuw. Verklaar het woord vanuit de context of zoek de betekenis op. 1 uitpluizen

2 geërgerd 3 gevat

4 ratelen

5 bluffen

6 mokken 7 grinniken 8 peilen POKERFACE

171

D Beantwoord de vragen. 1 Hoe weet je dat Sem een beginneling is? 2 Doet Sem mee om erbij te horen?

3 Wie zijn de andere jongens rond de pokertafel? 4 Wat is een pokerface?

5 Waarom is Sem opgelucht als hij opnieuw buiten staat?

E Luister naar het fragment. Beantwoord de vragen.

1 Wat vind je van Sems actie? Kies enkele woorden uit de lijst en leg uit waarom je er zo over denkt. begrijpelijk – herkenbaar – stoer – gedurfd – spannend – leuk – zielig – belachelijk – dom – bewonderenswaardig – gevaarlijk – indrukwekkend

2 Leg het verband tussen de trailer en het beluisterde fragment.

3 Wat gebeurt er nadat Sem door Dave achtergelaten wordt?

4 Zou je dit boek willen lezen? Waarom (niet)?

172

GENIETEN VAN TAAL 4

Beluister het fragment.

F Lees de tekst. Beantwoord de vragen.

Hoeveel Vlaamse jongeren gokken?

Naar: www.druglijn.be

Bij scholieren in het secundair onderwijs zijn krasloten de meest populaire vorm van gokken: 29 % kocht ooit een kraslot, 10 % deed dat het afgelopen jaar. 16 % speelde ooit met de lotto, 8 % pokerde ooit voor geld en 12 % speelde ooit bingo op café. Dat blijkt uit onderzoek. Poker en sportweddenschappen komen meer voor bij jongens en in BSO en TSO. De cijfers zijn opmerkelijk omdat alle soorten gokspelen onder 18 jaar verboden zijn.

1 Welke spellen speel jij soms? 2 Ken je nog andere spellen waarbij geld ingezet wordt? Welke? 3 Welke gevaren zijn er aan gokken verbonden?

POKERFACE

173

Cyberpesten

LEZEN, KIJKEN EN LUISTEREN, SPREKEN

1 ONDER MIJN HUID

Je kunt van een verhalende tekst genieten. Je kunt gegevens uit een grafiek afleiden. Je durft voor je eigen mening uitkomen.

A Lees de tekst.

174

Beluister het fragment.

Na het verspreiden van de foto heb ik niets meer gehoord van Anoniem, maar nu komt er een bericht van hem binnen. Geschrokken kijk ik naar mijn scherm, haal diep adem en open het. Misschien valt het mee. Genoten van alle aandacht de afgelopen dagen?! Ik laat mijn mobiel zakken. Ik had zo gehoopt dat het voorbij zou zijn, dat ik niets meer zou horen. Ik weet niet hoe ik hierop moet reageren. Misschien gaat het weg als ik niet reageer. Ik probeer te focussen op een fotoreportage in mijn tijdschrift over feestelijke make-up, maar het lukt me niet het bericht te negeren. Nog voordat ik toch iets terug kan sturen, krijg ik alweer een nieuw berichtje. Ik kan ervoor zorgen dat je nog veel meer aandacht krijgt. Ik zet dat filmpje gewoon online via YouTube. Het lijkt of mijn longen in brand staan, mijn adem raspt pijnlijk langs mijn keel. Verdomme! Door een waas van tranen herlees ik het bericht. Hem boos maken heeft geen zin, dat hielp de vorige keer ook niet, evenmin als aardig doen. Negeren durf ik niet. Ik zou kunnen smeken. Misschien … Als ik je nu gewoon vraag me met rust te laten! Alsjeblieft? Je hebt je lol nu toch wel gehad? Trillend wacht ik op een reactie. Het lijkt alsof ik mijn lichaam niet onder controle heb.

De 16-jarige Coco is al heel lang verliefd op Nick. Ze is dan ook in de wolken wanneer Nick laat merken dat hij haar ook leuk vindt …

MEDIAWIJS 4

Alles beweegt zonder dat ik het wil. Nee. Ik wil een foto. Van jou helemaal naakt. Nu. Mijn vingers gaan als vanzelf over de toetsen. Wat schiet je ermee op? Waarom zou je dat willen? Waarom doe je dit? Misselijk van angst lees ik de reactie. Gewoon omdat ik het kan. Omdat ik de macht heb. Dus ik wacht op je foto ... of dat filmpje gaat langs al je vrienden. Ik krijg even geen lucht meer en raak in paniek. Het lijkt alsof iemand duizend gloeiende naaldjes op me af heeft gevuurd. Ik schiet omhoog en probeer rustig te ademen, maar het lukt nauwelijks. Ik heb het gevoel dat ik stik. Met trillende vingers stuur ik een bericht terug. Lafbek! Wie ben je? Als je ballen had, zou je dit niet anoniem doen. Het scherm blijft niet lang leeg. Dacht je nu echt dat dit helpt? Als je niet snel een foto appt, stuur ik het filmpje rond. En dan zou je wensen dat je dood was. Misschien wens je dat al … Het is net of ik voor een afgrond sta en geen kant meer uit kan. De enige uitweg is de diepte in te springen. Ik zou willen dat ik Eileen kon vragen me te helpen. Maar haar bekentenis gisteren heeft iets veranderd. Het doet pijn om te bedenken hoe ik haar steeds maar mijn romantische dromen over Nick vertelde, terwijl zij en Nick in Duitsland all the way zijn gegaan. Ik kan de afstand tussen haar en mij nu niet overbruggen. Ik heb me zelden zo alleen gevoeld. Langzaam trek ik mijn trui uit, mijn shirt, mijn jeans, mijn string. De sluiting van mijn beha hapert en dan ligt deze ook op de grond. Ik pak mijn mobiel, terwijl de tranen over mijn wangen lopen. Snel maak ik een foto, ik zorg ervoor dat mijn gezicht er niet op staat. Het beeld is bewogen en onscherp. Ik kijk door de tranen heen naar de foto. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?! Mijn vinger blijft hangen boven de verzendknop.

Uit: Marlies Slegers, Onder mijn huid

B Beantwoord de vragen.

Wat heeft Anoniem gedaan? Hoe wordt Coco gepest? Hoe heet dat? Wat dreigt Anoniem te doen als Coco geen volledige naaktfoto stuurt? Hoe voelt Coco zich? Denk je dat Coco de naaktfoto zal versturen? Waarom wel/niet?

1 2 3 4 5 6

CYBERPESTEN

175

2 CYBERPESTEN IN CIJFERS A Bekijk de grafiek.

Cyberpesten volgens medium van voorkomen (in %) %

58,8

40,4

30 20 16,9

10,3

8,1

Me I n sse stan ng t er

Yo uTu b

ail

E-m

Fo ru of m, b a we ndelog bsi re te Tel efo on g viaespre gsmk

On ga line me

medium

https://mediawijs.be

3,7

neSocia tw le e siterk

B Beantwoord de vragen. 1 2 3 4

Waarover gaat deze grafiek? Welke informatie vind je op de horizontale as? Welke informatie geeft de verticale as weer? Hoe komt het dat het totaal van alle media geen 100 % is?

C Vul de tekst aan.

Cyberpesten vindt vooral op

plaats. Bijna

de tien jongeren worden via die weg gepest. Naast socialenetwerksites worden slachtoffers voornamelijk met pesterijen via

geconfronteerd.

van

de slachtoffers wordt via online games gepest. Ongeveer 10 % van de gepeste jongeren wordt via een forum, blog, andere website of

gecontacteerd.

176

MEDIAWIJS 4

3 JOUW MENING TELT! VOOR Oriënteren Straks bekijk je een kort fragment. Je leest ook vier teksten. Bij elk document hoort een stelling. Je formuleert je mening over elke uitspraak.

Voorbereiden Vul de tabellen aan.

1 Bekijk het filmpje.

Bron: www.belgiancowboys.be

Grapjes maken op sociale media of internet is minder erg dan in het echt.

Akkoord of niet akkoord?

Ik ga akkoord / niet akkoord (schrap wat niet past), want:

Stelling

CYBERPESTEN

177

Kap ermee!

Cyberpesten van jongeren of kinderen dat moeten we direct verminderen. Hé, pester, wat denk je te bereiken? Kun je jezelf nog in de ogen kijken? Of zit je misschien niet zo goed in je vel? Woorden kunnen kwetsen, onthoud dat wel. Wat je doet, is misselijk en ontzettend laf. Je scheldt op social media, dan ben jij er vanaf. Maar degene die jij pest, voelt zich rot. Je hebt hem/haar pijn gedaan tot op het bot. Stop ermee voordat het nog erger wordt. Voordat iemand van narigheid is ingestort. En als je gestopt bent, begin dan nooit meer. Zorg met z’n allen voor een prettige sfeer. Want dat vind jij zelf toch ook het best? Ik hoop van harte dat je nooit meer pest.

Naar: http://de-rijmpiet.nl Stelling

Ik ga akkoord / niet akkoord (schrap wat niet past), want:

Akkoord of niet akkoord?

Iemand die aan cyberpesten doet, zit zelf niet goed in zijn vel.

Italië wil verbod op smartphones in klassen opheffen

In Italië geldt al sinds 2007 een verbod op telefoons en tablets in klassen, schrijft de krant La Stampa. Als het van de onderminister van Onderwijs afhangt, dan mogen kinderen hun smartphone straks opnieuw meenemen naar de klas.

178

MEDIAWIJS 4

Italië was een van de eerste landen waar elektronische apparaten op school verbannen werden. De overweging in Italië om het verbod op te heffen, maakt deel uit van een groot investeringsplan. In Italië hebben politici een miljard euro vrij gemaakt om in onderwijs te investeren. Een deel van het geld moet dienen om de klassen met supersnel internet uit te rusten en om leraars een digitale opleiding te geven.

Naar: www.hln.be

Ook hoopt de overheid dat het cyberpesten gaat afnemen door het gebruik van smartphones in de klas. Volgens onderzoeken is 5,9 procent van de jongeren in Italië hiervan het slachtoffer. ‘We kunnen kiezen voor een verbod of we kunnen leraars aansporen om hun leerlingen te leren hoe ze op een verantwoorde manier met smartphones kunnen omgaan’, besluit de onderminister.

Als leerlingen hun smartphones in de klas mogen gebruiken, dan zal het cyberpesten afnemen.

Akkoord of niet akkoord?

Ik ga akkoord / niet akkoord (schrap wat niet past), want:

Stelling

Jongeren vinden online monitoring niet altijd slecht

Uit gesprekken met jongeren blijkt dat ze graag zouden hebben dat moderatoren online sneller ingrijpen. ‘Ze kunnen wel een klacht insturen als ze pestgedrag zien, maar bijvoorbeeld Facebook reageert heel traag of niet’, verklaart onderzoeker Walter Daelemans. ‘Jongeren willen vooral dat men in ernstige situaties optreedt. Situaties die ze moeilijk zelf kunnen aanpakken zoals publieke haatpagina’s of beelden die van henzelf worden verspreid’, vult Karolien Poels aan. ‘Maar in de meeste gevallen wil men nog wel autonomie om er ook zelf iets aan te doen.’

Ouders die meelezen, dat vinden jongeren vooral goed voor kinderen jonger dan twaalf. Vanaf een latere leeftijd wordt het minder aanvaard. Ook bij de ouders waren er uiteenlopende reacties. ‘Sommige ouders vinden zo’n aanpak erg interessant. Anderen zijn kritischer en vinden vertrouwen belangrijk, zodat ze vanaf een bepaald moment niet meer moeten monitoren’, aldus Karolien Poels.

Naar: www.hbvl.be CYBERPESTEN

179

Ouders mogen zowel bij kinderen jongeren dan twaalf als bij pubers online meelezen.

Akkoord of niet akkoord?

Ik ga akkoord / niet akkoord (schrap wat niet past), want:

Stelling

‘Tien sites platgelegd omdat ik zelf gepest werd’

De zelfmoord van het tienermeisje Madison Wintgens uit Herstal heeft Anonkiller – de schuilnaam die de leider van Down-Sec gebruikt – en zijn medehackers fel geraakt. Down-Sec liet in het verleden al meerdere websites vastlopen uit onvrede over bepaalde regeringsbeslissingen, maar nog nooit haalden ze zo hard uit als na het overlijden van het gepeste meisje.

‘Dat was het zoveelste pestincident. Ik vond dat we moesten reageren’, vertelt de leider. ‘Een van onze leden kent vrienden van Madison en zelf werd ik ook ooit het slachtoffer van pesters op school.’ Omdat ze zo geraakt waren door Madisons tragische verhaal, besloten de hackers op hun eigen manier te reageren: door websites van ministers, overheidsinstellingen en zelfs een bank plat te leggen. ‘Op elk overheidsniveau moet er meer gedaan worden tegen cyberpesten, zodat dit nooit meer gebeurt’, zegt Anonkiller.

Naar: www.hln.be

180

Stelling

Als je online gepest wordt, is de beste reactie wraak nemen.

Akkoord of niet akkoord?

Ik ga akkoord / niet akkoord (schrap wat niet past), want:

MEDIAWIJS 4

TIJDENS Uitvoeren Je krijgt een groene kaart (akkoord) en een rode kaart (niet akkoord) van je leraar. Hij/zij leest elke stelling voor. Steek de kaart die bij jouw mening past in de lucht. Leg uit waarom je voor die kaart koos.

Spreek- en luistertips 1 2 3 4 5 6

NA Reflecteren

Spreek standaardtaal. Spreek voldoende luid. Laat de anderen uitspreken. Praat niet door elkaar. Vraag het woord. Respecteer elkaars mening. Neem actief aan het gesprek deel.

Vul de checklist in. Zet een kruisje in de juiste kolom.

Evaluatie





 

1 Ik sprak standaardtaal.

2 Ik sprak voldoende luid.

3 Ik liet de anderen uitspreken. 4 Ik vroeg het woord. 5 Ik heb de mening van anderen gerespecteerd. 6 Ik kwam in het gesprek voldoende aan bod.

CYBERPESTEN

181

Woordweb WOORDVERKLARING

A Kies het juiste woord en vul de zinnen aan.

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

Kies uit: afzien – belastingvrij – overeenkomst – peilen – ratelen – tussendoor

1 Wanneer ga jij je studenten

2 Hij was aan het werken, maar

ondertekenen?

belde hij met zijn vrienden. zijn.

3 In drukbezochte luchthavens vind je winkels die 4 Tijdens het gesprek probeerde hij te had in zijn voorstel.

of de directeur interesse

B Vervang het vetgedrukte woord door een passende uitdrukking. Welke atleet wil nu geen medaille behalen? Welke atleet wil nu geen medaille

C Vervang het vetgedrukte deel door een woord uit het woordweb.

1 Ik was geïrriteerd door de vervelende vragen van de journalist.

Ik heb me aan de vervelende vragen van de journalist.

2 Probeer jij eens uit te zoeken waarom hij zo regelmatig afwezig is?

Probeer jij eens

3 Kelly laat merken dat ze boos is omdat ze vanavond huisarrest heeft.

omdat ze Kelly vanavond huisarrest heeft.

182

WOORDWEB 4

te waarom hij zo regelmatig afwezig is?

D Duid de juiste betekenis van het vetgedrukte woord aan. 1 Vind je ook dat horizontale strepen je breder maken?  schuin  van boven naar onder  van links naar rechts

2 Uiteindelijk heb ik van mijn plan afgezien.  iets ergs voelen  het niet meer willen  het er niet aan opmerken 3 Toen hij voor de klas stond, ratelde hij het gedicht af.  druk praten  stil praten  traag praten

E Vul de zinnen logisch aan met een woord dat je hebt geleerd. 1 Bij een probleem kan een geven.

informatie over de wetgeving en regels

2 Hij zegt dat hij het kunstwerk zelf gemaakt heeft, maar dat is niet waar. . Hij

3 Emma

om zijn grapjes.

4 Yasin maakte af en toe een

opmerking.

F Maak een vlotte zin waaruit de betekenis van het woord duidelijk blijkt. Let op hoofdletters en leestekens. 1 ideaal

2 motiveren

3 verticaal

WOORDVERKLARING

183

G Vul de woordpiramide in. Ieder woord bevat de letters van het voorgaande woord plus één letter. De tips naast de piramide helpen je op weg. 1

tweede klinker van het alfabet

Ik eet graag frieten

ander woord voor proper

eten (in het verleden)

meervoud van ‘taal’

sport (variant van volleybal)

Ga jij je aankopen contactloos

belasting laten betalen

184

spaghetti.

WOORDWEB 4

TAALBLOK 5 Hoe schrijf je een klacht?

Een klacht is een uiting van ontevredenheid. Als je ontevreden bent, is het niet altijd makkelijk om beleefd en objectief te zijn. Op het einde van dit taalblok ben jij in staat om de tekst van een klachtenmail op een positieve en objectieve manier te formuleren.

FAQ

• Hoe zoek je gericht informatie op het internet? • Hoe beoordeel je informatie?

IN GARANTIE

• Hoe ga je kritisch met gelezen informatie om? • Hoe haal je informatie uit een gesproken tekst? • Hoe gebruik je een aangepast taalregister?

IK KLAAG, JIJ KLAAGDE, KELLY EN KENZIE HEBBEN GEKLAAGD

HELP KELLY EN KENZIE Welke schrijfstrategieën gebruik je om een klachtenmail te verbeteren?

4 5

• Hoe spel je werkwoorden in de verleden tijd en het voltooid deelwoord correct? • Hoe kun je een aangepast taalregister gebruiken? • Hoe zet je informele taal in formele taal om? • Hoe zet je subjectieve taal in objectieve taal om?

EEN KLACHT SCHRIJVEN

Je schrijft de tekst van een klachtenmail.

EEN KLACHTENMAIL SCHRIJVEN

In garantie

LUISTEREN, ORDENEN

Je kunt informatie uit een gesproken tekst halen. Je kunt kritisch met gelezen informatie omgaan.

A Lees de fragmenten.

1 ‘Op onderdelen geldt maar één jaar garantie.’

Ade kocht een laptop. De batterij begaf het na anderhalf jaar. De verkoper rekende haar de kosten voor een nieuwe batterij aan: ‘De garantie is niet meer geldig. De fabrikant geeft maar één jaar zekerheid voor het terugbetalen of vervangen van onderdelen, en wij nemen die garantietermijn over, juffrouw.’

Wat betekent garantie? De wet zegt …

2 Voor spullen die je in het buitenland koopt, geldt een garantie van één jaar.

Pauwel kocht online een accu voor zijn fototoestel. Hoewel hij via een Belgische website bestelde, werd de batterij vanuit Nederland geleverd. Daarop kreeg hij één jaar garantie, want ze is vanuit het buitenland geleverd.

De wet zegt …

2 3

186

4 5

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

3 ‘Dat product is te goedkoop, daar geven we geen garantie op.’ Rogier kocht een wandklok van 12,50 euro. Dat was volgens de verkoopster niet genoeg om garantie te krijgen: ‘Ha nee, die geldt pas vanaf een aankoop van 15 euro.’ Hij kreeg zelfs geen kasticket mee. Hij heeft dus geen enkel bewijs van aankoop in handen.

De wet zegt …

4 ‘U moet dat zelf naar de producent opsturen, wij doen dat niet.’

Producent betekent in deze zin:  iemand die iets maakt  iemand die iets koopt, koper

Pjotr kocht een nieuwe controller voor zijn PlayStation. Drie maanden later moest hij hem kapot naar de winkel terugbrengen. ‘U mag hem zelf inpakken en gratis naar dit adres opsturen. Wij zorgen niet voor de herstellingen.’ Moet de winkelier dat niet zelf doen?

De wet zegt …

5 ‘Uw tablet is nog in garantie, maar ik zal u toch iets moeten aanrekenen.' De tablet van Ilinca werkte niet meer. Hij was nog geen jaar oud en viel nog onder de garantie. Toch vroeg de winkelier 230 euro voor de herstelling en de verzendkosten.

De wet zegt …

IN GARANTIE

187

6 ‘U krijgt geen garantie wegens verkeerd gebruik.’ Karel kocht een smartphone, maar die gaf er na vier maanden de brui aan. Hij bracht de smartphone binnen. De reactie van de winkelier was kort en krachtig: ‘Valt niet onder de garantie wegens verkeerd gebruik’. Daar moet Karel het dan maar mee doen? Wat betekent 'de smartphone gaf er de brui aan'?

De wet zegt …

B Beantwoord de vragen.

1 Waarover gaan de fragmenten? 2 Denk je dat de winkelier juist reageerde? Denk je dat de consument reden tot klagen had? Consument betekent in deze zin:  iemand die iets maakt  iemand die iets koopt, koper

3 Waarom was jij al eens ontevreden over een aankoop? Wat deed je toen? 4 Waar kun je info vinden over wie gelijk heeft als je niet tevreden bent over een aankoop of de garantie?

C Lees de fragmenten opnieuw.

1 Markeer de klacht met blauw. 2 Markeer de reactie van de winkelier met geel.

D Beluister het audiofragment.

1 Waarover gaat het fragment?

2 Waarom beluisterde je dit fragment? Het fragment geeft:  informatie.  instructies (hoe je iets moet doen).  een mening.

E Beluister het fragment een tweede keer. Hoe moest de winkelier bij de situaties in opdracht A volgens de wet reageren? Vul bij elke situatie in opdracht A aan hoe het volgens de wet wel met de garantie moet. 1

2 3

188

4 5

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

FAQ

ZOEKEND LEZEN

Je kunt informatie uit geschreven teksten halen. Je kunt gericht informatie op het internet zoeken.

2.1 KLACHTEN

A Bekijk de tekst.

1 Waar vind je zo’n tekst? 2 Wat is de zoekopdracht? FAQ

189

3 Zoek de betekenis van FAQ op. 4 Vervang het Engelse letterwoord door een Nederlands zoekterm. 5 Wat verwacht je op de site www.zalando.be/faq te vinden?

7 Waarvoor dient die dienst?

B Bekijk de tekst.

6 Bij welke dienst van internetwinkels kom je terecht als je als zoekopdracht ‘naam van de winkel + FAQ’ of ‘naam van de winkel + veelgestelde vragen’ intypt?

1 Op welke vragen kun je hier een antwoord vinden?

2 Als je aankopen via het internet doet, is het belangrijk dat je met een veilige site werkt.

a Waaraan zie je dat je hier op een veilige site zit? b Omcirkel dat in de bovenstaande tekst.

190

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

C Lees de klachten van enkele klanten. 1 Bepaal daarna bij welke internetwinkel je zulke spullen kunt bestellen.

Noteer de website van de winkel waarop je zult zoeken:

2 Zoek op die site of hun klacht terecht of onterecht is.

Klacht 1

Terecht betekent in deze zin:  gevonden  met reden, juist

Die mensen van die internetwinkel zijn echte geldwolven! Donderdagmorgen wilde ik snel een jurkje van 29,90 euro bestellen. De volgende dag had ik een feestje. Maar voor die snelle levering moest ik nog eens een hoop bijbetalen! Dat is er toch over! Kiara WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

 

     a Is een snellere levering mogelijk?

b Zo ja:

- Moet je daarvoor bijbetalen?

- Hoeveel kost dat extra?

- Hoeveel sneller is dat in vergelijking met de normale leveringstermijn?

c Heeft Kiara reden om te klagen?

FAQ

191

Klacht 2 Een paar weken geleden bestelde ik een paar sneakers. Ik betaalde met mijn kredietkaart. De sneakers pasten niet goed aan mijn platvoeten. Daarom bracht ik het pakketje schoenen met de nodige retourformulieren nog dezelfde dag naar een PostPunt om ze terug te sturen. Bij de eerstvolgende kredietafrekening was het geld toch van de rekening gegaan. Ik vind dat niet kunnen. Kerim

Afrekening betekent in deze zin:  betaling van de kosten  bestraffing

WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

 

    

a Kan het dat het geld toch van Kerims rekening af gaat?

b Hoe of wanneer kan hij het geld terugkrijgen?

c Heeft Kerim reden om te klagen?

Klacht 3

Ze zeggen dat als je een bestelling meteen afrekent, je bij veel internetwinkels aangekochte artikelen gedurende lange tijd kunt terugsturen. Soms zelfs tot honderd dagen na de bestelling. Dikke zever! Ik kocht een trendy gebloemde zwemshort en betaalde meteen. Ik kon het ding niet dragen: eerst herfstweer, daarna een vakantiejob! Binnen de vereiste termijn om kleren te retourneren, besloot ik de zwemshort terug te sturen. Volgend jaar zijn die bloemen op zwemshorts weer uit de mode. Moet je wat weten? Dat kan niet! Birger

    

WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

 

a Zoek in de context de betekenis van 'retourneren'. b Is het mogelijk dat de zwemshort niet teruggestuurd mag worden, terwijl dat voor kledij normaal wel kan?

c Heeft Birger reden om te klagen?

192

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

D Lees de klachten hieronder. 1 Bepaal voor elke klacht bij welke webwinkel je zult zoeken. Kies telkens voor een andere webwinkel. Zo leer je meerdere verkoopsvoorwaarden aandachtig te lezen. 2 Schrijf het webadres onder elke klacht. 3 Zoek op de gekozen site of de klacht terecht of onterecht is. Klacht 1

    

Ik was megablij dat ik vandaag die toffe broek, die ik bij de webshop bestelde, eindelijk in de winkel kon afhalen. Toen ze sms’ten dat de broek in de winkel klaarlag, lag ik net met een longontsteking in het ziekenhuis. Ik kon twaalf dagen niet buitenkomen. Daarna moest ik een week lang inhaallessen volgen. Toen ik, helemaal zoals het hoort, het ordernummer en mijn identiteitskaart onder de verkoopster haar neus schoof, zei die seut doodleuk dat de broek ondertussen verkocht was! Zenobie WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

 

a Naam webwinkel: (Tip: kies hier voor een webwinkel die ook echte winkels heeft.) b Hoeveel tijd biedt de winkel om een kledingstuk af te halen?

c Is de klacht van Zenobie terecht?

d Waarom?

Klacht 2

Ik kocht een laptop. De winkel bood extra garantietijd aan voor het geval mijn laptop net buiten de wettelijke garantietermijn van twee jaar stuk zou gaan. Alle kosten zouden door de winkel worden gedragen. Onlangs ging de laptop stuk. Ruim buiten de wettelijk twee jaar garantie, maar lekker binnen de aangeboden extra garantietijd van de winkel. Toch kreeg ik het bedrag dat ik destijds betaalde helemaal niet terug. Hoe kan dat??? Ieme

    

WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

 

a Naam webwinkel: (Tip: kies hier voor een webwinkel die ook echte elektrowinkels heeft en extra jaren garantie aanbiedt boven de wettelijke twee jaar.) b Kan het dat Ieme niet het volledige bedrag van de laptop terugbetaald krijgt? FAQ

193

c Waarom? Klacht 3

    

WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

Aankomen betekent in deze zin:  zwaarder worden  een plaats bereiken  verkrijgen  aanraken

Zes weken geleden kocht ik een boek voor mijn opa’s verjaardag. Opa verjaart vandaag … Ik mag hem met lege handen een gelukkige verjaardag wensen. Zelfs al woonde ik aan de andere kant van de wereld! Dat pakje kon al lang aangekomen zijn! Dit is toch niet te doen! Het boek was nochtans in voorraad. Brian

a Naam webwinkel:

b Wat zegt de winkel over de normale leveringstermijn?

c Is de klacht van Brian terecht?

d Waarom?

194

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

 

Klacht 4

     a Wat is een factuur?

In die webwinkel met sportartikelen kocht ik een paar loopschoenen. Ik ging meteen een eindje lopen. Toen kwam ik enkele klasgenoten tegen. Ze riepen: 'Ha, ha, kleurboeken aan je voeten?'. Ik keerde vlug naar huis terug. Ik schreeuwde: 'Die schoenen wil ik niet, als iedereen erom lacht!' Vlug ging ik naar de dichtstbijzijnde winkel. Dat leek me de simpelste manier om de schoenen te retourneren. Maar aan het onthaal van de winkel zeiden ze: 'Deze schoenen kunnen we niet terugnemen.' Pfff, belachelijk!! Nochtans maken ze reclame dat je 365 dagen de tijd hebt om gratis in de winkel te retourneren. De schoenen zaten netjes in de oorspronkelijke verpakking. Ik had de factuur afgedrukt. Ik was dus met alles in orde! Ik had geen zin om naar hun stomme uitleg te luisteren. Renzo WAS DEZE BEOORDELING NUTTIG?

REAGEER OP DEZE REVIEW

 

b Naam webwinkel: (Tip: kies hier voor een webwinkel die ook echte sportwinkels heeft.) c Kun je schoenen terugbrengen als je ze even droeg?

d Is de klacht van Renzo terecht?

e Waarom?

FAQ

195

2.2 LETTERLIJK GEZEGD A Lees klacht 4 opnieuw. 1 Markeer in deze klacht de zinnen die iemand letterlijk zegt. 2 De zinnen die iemand letterlijk zegt, staan tussen leestekens.

Welke leestekens zijn dat?

3 Waar staat het eindleesteken van de aanhaling?

4 Welk leesteken staat voor de aanhaling?

Besluit

P. 310

Als je iemands woorden letterlijk neerschrijft, zet je er een dubbele punt voor. De zinnen die letterlijk gezegd worden én het eindleesteken, zet je tussen aanhalingstekens.

B Lees de tekst. Zet dubbele punten en aanhalingstekens waar nodig.

Vorige week kocht ik nieuwe voetbalschoenen.

Ik zei tegen mezelf Die ga ik tijdens de training eens testen. Na de training kon ik bijna niet meer stappen. Ik trok mijn schoenen en sokken uit. Ik riep naar mijn makkers Moet je die blaren eens zien, jong! Die schoenen kan ik echt niet meer aandoen!

De volgende dag toonde ik de blaren aan mijn vriendin. Ze zei Amai, die schoenen moet je naar de winkel terugbrengen. Ik antwoordde Maar die hangen vol modder.

Ze reageerde Geef hier, ik maak ze vlug proper. Na wat schrobwerk vroeg ze Kom, zijn we weg naar de winkel? Ik leg het wel uit. Lachend voegde ze toe Je weet dat ik dat goed kan. Tijdens de uitleg van mijn vriendin keek de winkelbediende nors boven haar bril. Ze reageerde Juffrouwtje, je vriend heeft die schoenen al gedragen. Verspil er geen woorden meer aan! Wij nemen zoiets NOOIT terug! Teleurgesteld dropen we af. Ik dacht Misschien kan mijn vriendin het alleen tegen mij goed uitleggen …

196

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

Ik klaag, jij klaagde, Kelly & Kenzie hebben geklaagd

LEZEN, WERKWOORDSPELLING

Je kunt geschreven informatie beoordelen. Je kunt werkwoorden in de verleden tijd zetten en het voltooid deelwoord correct spellen. Je kunt een aangepast taalregister gebruiken. Je kunt subjectieve taal (meningen) in objectieve taal (feiten) omzetten.

3.1 KELLY EN KENZIE HEBBEN EEN KLACHT

Een klantendienst kun je doorgaans via een voorgeprogrammeerd contactformulier of via e-mail contacteren.

A Bekijk het contactformulier en bericht van Kelly. Neem contact met ons op

Naam* Kelly Schoonhein

Klantnummer K'weet tnie

Onderwerp Selecteer alstublieft



E-mailadres*

Telefoon 0473 32 43 73

* Verplichte velden

Uw bericht (vermeld indien van toepassing uw 14-cijferige bestelnummer om uw aanvraag te bespoedigen)* Hey daar Ik moet de jas die ik bestelde! Anders mag u een schadevergoeding betalen. Onlangs bestelde ik een jeansjasje. Een of andere loser verzond de verkeerde maat. Ik bestelde nochtans een maat 40. Mijn vriendinnen zeiden het ook al: ‘Hoe kunnen ze nu een verkeerde maat sturen? ’t Is altijd iets met online bestellingen.’ Ik eis de juiste maat. Door uw geklungel is mijn maat niet meer op de site te vinden. :’-( Salu Kelly S Versturen  IK KLAAG, JIJ KLAAGDE, KELLY & KENZIE HEBBEN GEKLAAGD

197

B Lees het contactformulier grondig. 1 Kelly wil haar klacht versturen, maar dat lukt niet. Waarom niet? 2 Hoe kon ze weten dat het niet zou lukken? 3 Zal de klantendienst Kelly makkelijk de passende informatie kunnen geven? Waarom wel/niet?

4 Onderstreep wat letterlijk gezegd wordt. Hoe weet je dat dit letterlijk gezegd wordt?

5 Gebruikt ze formele of informele taal?

6 Welk taalgebruik hoort in een dergelijk bericht: formeel of informeel?

7 Markeer in Kelly’s bericht de feiten met groen en de meningen met roze. 8 Passen haar meningen hier? Waarom wel/niet?

C Lees het bericht van Kelly nog eens aandachtig.

1 Beoordeel met de checklist de inhoud van het bericht. 2 Markeer het passende teken: + of -. Inhoud

1 Een passende aanspreking

- Waarover gaat de klacht?

- Wat wil je bereiken?

- Afsluiter

3 Enkel wat noodzakelijk is

4 Geen emoji’s of emoticons

5 Een passende groet

6 Volledige naam, adres en telefoonnummer onder de e-mail

7 Beleefde toon

2 Alinea’s

198

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

D Lees ook Kenzies klacht. dag mevrouw/meneer van de klantendienst,ik kocht enkele maanden geleeden een smartfoon van het merk huawei bij jullie en die smartfoon valt heel tijd uit Ik stuurde hem al een keer naar jullie op om na te kijken . als ik hem trug kreeg was er NIETS VERANDERD!!! aangezien de aankoop binnen de garantietermein valt, zou ik graag een NIEUWE smartfoon krijgen ofwel mijn geld terugkrijgen. ik hoop dat je dat regeld en hiervoor bedankt op voorhand Groeten, kenzie Loones driepaalweg 1 3680 opoeteren 089 86 54 53

1 Gebruikt Kenzie formele of informele taal? 2 Welk taalgebruik hoort in een dergelijk bericht: formeel of informeel? 3 Waarom is Kenzies taalgebruik ongepast?

Vorm

4 Beoordeel met de checklist de vorm van Kenzies bericht. Markeer het passende teken: + of -.

2 Een nieuwe regel na de aanspreking

3 Hoofdletters aan het begin van een zin, namen, merken …

4 Goede, korte zinnen (met een onderwerp en een persoonsvorm)

5 Een leesteken na elke zin

6 Geen spatie voor een leesteken, wel erna

7 Eén spatie tussen de woorden

8 Tussen elke alinea witruimte

9 Geen volledige woorden met hoofdletters of leestekens na elkaar (duidt op schreeuwen)

10 De beleefdheidsvorm ‘u’ en ‘uw’

11 Geen leesteken na de groet

12 Correcte spelling

1 Geen leesteken na een aanspreking

5 Waarom kon je de spelling in Kenzies bericht makkelijk beoordelen?

IK KLAAG, JIJ KLAAGDE, KELLY & KENZIE HEBBEN GEKLAAGD

199

6 Is elke spelfout in zijn bericht zo makkelijk te vinden?

Besluit

In een klacht gebruik je formele taal. In een formele mail houd je met de volgende zaken rekening:

Vorm 1 Geen leesteken na een aanspreking 2 Een nieuwe regel na de aanspreking 3 Hoofdletters aan het begin van een zin, namen, merken … 4 Goede, korte zinnen (met een onderwerp en een persoonsvorm) 5 Een leesteken na elke zin 6 Geen spatie voor een leesteken, wel erna 7 Eén spatie tussen de woorden 8 Tussen elke alinea witruimte 9 Geen volledige woorden met hoofdletters of leestekens na elkaar (duidt op schreeuwen) 10 De beleefdheidsvorm ‘u’ en ‘uw’ 11 Geen leesteken na de groet 12 Correcte spelling

Inhoud 1 Een passende aanspreking 2 Alinea’s: - Waarover gaat de klacht? - Wat wil je bereiken? - Afsluiter 3 Enkel wat noodzakelijk is 4 Geen emoji’s of emoticons 5 Een passende groet 6 Volledige naam, adres en telefoonnummer onder de e-mail 7 Beleefde toon

200

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

3.2 IK KLAAGDE, IK HEB GEKLAAGD A Lees de klacht. Ik kocht een spel voor mijn PlayStation 4. Mijn vrienden en ik probeerden het spel te spelen. Het spel werkte niet.

2 In welke tijd staan die persoonsvormen?

1 Markeer de persoonsvormen met groen.

3 Wordt het verleden van alle werkwoorden op dezelfde manier gevormd?

B Vul het werkwoord in het verleden in. 1 bestellen 2 arriveren

een broek in een webshop.

Mijn aankoop

Enthousiast

de volgende dag.

ik het pakje.

3 openen

P. 303

5 scheuren

Nog voor ik hem aan had,

6 posten

Teleurgesteld

7 melden

ik het probleem en vroeg een Via mail nieuwe broek.

8 antwoorden

Een bediende meteen dat ik een nieuwe broek zou krijgen.

9 versturen

De webshop

een nieuw exemplaar.

10 belanden

Een dag later

het pakje bij mij thuis.

11 krijgen

Onze winkel

12 schrijven

Een boze klant

13 vragen

Hij

14 zijn

Het

15 hebben

Zoiets

16 verkopen

Wij

4 passen

de broek meteen.

hij.

ik het pakket.

een klacht. een mail.

om een schadevergoeding. echt een absurde vraag. we nog nooit voor. hem een scheerapparaat.

IK KLAAG, JIJ KLAAGDE, KELLY & KENZIE HEBBEN GEKLAAGD

201

17 scheren

Het apparaat genoeg.

18 zeggen

Hij zelfs dat hij ons voor de rechtbank zou slepen.

19 staan

Na zijn scheerbeurt

20 kunnen

Dat

21 gaan

Een webwinkel

22 krijgen

twee weken de tijd om bestelde Klanten producten terug te sturen.

23 gebruiken

Geregeld

24 sturen

Daarna

25 klagen

Veel mensen webwinkel.

26 haten

Zij

niet volgens de boze klant.

onlangs failliet.

klanten een product. ze het terug.

op den duur over de

het om gebruikte goederen te kopen.

Het bestuur van de webwinkel niet.

Het

de klachten

blijkbaar geen problemen.

28 verwachten

er nog stoppeltjes.

27 beantwoorden

volgens hem niet glad

C Lees de klacht.

Ik heb schoenen in de webwinkel gekocht. De zolen zijn al een beetje versleten. Ze waren zeker al gedragen. Wat vies! Ikzelf heb ze zelfs niet meer gepast. Alle info hierover heb ik aan de ombudsdienst van Test-Aankoop gestuurd!

1 Markeer de persoonsvormen met groen. 2 Markeer de andere werkwoorden met blauw. Hoe noem je deze vorm van het werkwoord?

202

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

D Vul het voltooid deelwoord in. 1 arriveren

Mijn bestelde pakje is niet

2 versturen

Nochtans werd het

3 bevestigen

Dat heeft de pakjesdienst me

4 verliezen

Hebben ze mijn pakje ergens

5 verdwijnen

Hoe kan dat nu

6 bedriegen

Ik voel me wat

7 indienen

Ik heb bij de politie een klacht

8 noteren

De politieman heeft alles zorgvuldig

9 plaatsen

Misschien heeft de pakjesverdeler mijn pakketje aan . de voordeur

10 stelen

Iedereen kan het

zijn? .

hebben.

IK KLAAG, JIJ KLAAGDE, KELLY & KENZIE HEBBEN GEKLAAGD

203

Help Kelly & Kenzie

SCHRIJVEN

Je kunt in onderling overleg de tekst van een klachtenmail herschrijven.

A Lees de klachtenmails van Kelly en Kenzie op p. 197 en 199 opnieuw. Je gaat een van de teksten opnieuw schrijven.

1 Je leraar bepaalt met wie je gaat samenzitten. 2 Spreek in je groepje af wie de e-mail van Kelly en wie die van Kenzie zal verbeteren. 3 Schrijf op een kladblad wat je zult veranderen. 4 Lees in het besluit (les 3, p. 200) waarmee je rekening moet houden om een goede e-mail te schrijven.

B Herschrijf de tekst van Kelly of Kenzie in het sjabloon dat je van je leraar krijgt. 

Formele taal Inhoud

1 Een passende aanspreking

Vorm



2 Alinea’s

1 Geen leesteken na een aanspreking



2 Een nieuwe regel na de aanspreking



3 Hoofdletters aan het begin van een zin, namen, merken …



- Wat wil je bereiken?



4 Goede, korte zinnen (met een onderwerp en een persoonsvorm)



- Een afsluiter



5 Een leesteken na elke zin



3 Enkel wat noodzakelijk is



6 Geen spatie voor een leesteken, wel erna



4 Geen emoji’s of emoticons



7 Eén spatie tussen de woorden



5 Een passende groet



8 Tussen elke alinea witruimte



6 Volledige naam, adres en telefoonnummer onder de e-mail



9 Geen volledige woorden met hoofdletters of leestekens na elkaar (duidt op schreeuwen)



7 Beleefde toon



10 De beleefdheidsvorm ‘u’ en ‘uw’



11 Geen leesteken na de groet



12 Correcte spelling



- Waarover gaat de klacht?

204

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

C Wissel de teksten binnen je groepje. 1 Controleer elkaars tekst. 2 In het evaluatieschema dat je van je leraar krijgt, vink je aan wat niet in orde is. 3 Overleg met de schrijver wat volgens jou anders moet.

D Herschrijf de tekst van Kelly of Kenzie in het sjabloon dat je van je leraar krijgt.

Alinea 1

Alinea 2

Aanspreking

1 Verbeter je eigen tekst waar nodig met een andere kleur. 2 Schrijf hieronder je aangepaste e-mail netjes over.

Afsluiter

Slotgroet Naam

Volledig adres

Telefoonnummer

HELP KELLY EN KENZIE

205

Een klacht schrijven

SCHRIJVEN

VOOR Oriënteren

Voorbereiden

Je gaat zelf een klachtenmail schrijven. Kies een van de situaties uit les 1.

Je kunt zelf een klachtenmail schrijven.

1 Welke situatie kies je? Situatie nummer

2 Welk product heb je gekocht?

3 Wat is er mis met het product?

4 Hoe reageerde de verkoper / producent / klantendienst?

5 Welke klacht heb je over die reactie? Wat is er verkeerd aan die reactie?

6 Wat wil je bereiken? Welke oplossing stel je voor?

7 Vul een passende aanspreking in. 8 Beschrijf in de eerste alinea kort waarover je klacht gaat. a Wat is er mis met het product? b Wat vond je verkeerd aan de reactie van de verkoper / producent / klantendienst?

206

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

9 10 11 12 13 14

Beschrijf in de tweede alinea wat je wilt bereiken. Welke oplossing stel je voor? Zorg voor een afsluiter: waarop hoop je? Vul een passende slotgroet in. Noteer je voor- en achternaam. Noteer je volledige adres. Noteer een telefoonnummer waarop je makkelijk bereikbaar bent. Aanspreking Waarover gaat de klacht?

Wat wil je bereiken? Welke oplossing stel je voor?

Alinea 2

Alinea 1

Afsluiter

Slotgroet Naam Volledig adres Telefoonnummer EEN KLACHT SCHRIJVEN

207

TIJDENS Uitvoeren Typ de e-mail. Vul een passend onderwerp in.

Tip

NA Reflecteren

Lees de checklist aandachtig.

1 Controleer je e-mail met deze checklist. Formele taal



Inhoud

Vorm

2 Alinea’s

1 Geen leesteken na een aanspreking



2 Een nieuwe regel na de aanspreking



1 Een passende aanspreking



3 Hoofdletters aan het begin van een zin, namen, merken …



- Wat wil je bereiken?



4 Goede, korte zinnen (met een onderwerp en een persoonsvorm)



- Een afsluiter



5 Een leesteken na elke zin



3 Enkel wat noodzakelijk is



6 Geen spatie voor een leesteken, wel erna



4 Geen emoji’s of emoticons



7 Eén spatie tussen de woorden



5 Een passende groet



8 Tussen elke alinea witruimte



6 Volledige naam, adres en telefoonnummer onder de e-mail



9 Geen volledige woorden met hoofd letters of leestekens na elkaar (duidt op schreeuwen)



10 De beleefdheidsvorm ‘u’ en ‘uw’



11 Geen leesteken na de groet



12 Correcte spelling



- Waarover gaat de klacht?

7 Beleefde toon

2 Verbeter waar nodig.

208

TAALBLOK 5 – HOE SCHRIJF JE EEN KLACHT?

Mengelmoes-euh-spel SPREKEN

Je kunt de spelregels nauwgezet volgen. Je kunt de opdrachten vlot lezen. Je kunt vlot en spontaan spreken.

SPELFICHE Spelbord Opdrachtkaarten Pechkaarten Een pion per speler Dobbelsteen Timer (op smartphone) Balpen en blad

      

BENODIGDHEDEN

DOEL VAN HET SPEL

Je opdracht is simpel: je moet de eindmeet bereiken. Ondertussen probeer je zo veel mogelijk opdrachten tot een goed einde brengen door vlot en spontaan 30 seconden te vertellen. Bij elke opdracht moet je aan een aantal extra voorwaarden voldoen.

VOORBEREIDING VAN HET SPEL

Je speelt het spel met 2 tot 6 spelers. (Enkele extra spelers kunnen meedoen, maar dan is de groep wel erg groot.) Schud de opdrachtkaarten en de pechkaarten goed voor je het spel begint. Leg de kaarten op twee aparte stapeltjes met de tekst naar beneden. Eén speler houdt de score op een scoreblad bij.  Hij/zij noteert op voorhand alle namen van de spelers in kolommen naast elkaar.  Als een speler de opdracht tot een goed einde brengt, noteert hij/zij een plusteken onder de naam.  Als een speler niet slaagt in een opdracht, dan noteert hij/zij een minteken onder de naam.

MENGELMOES-EUH-SPEL

209

Eén speler bedient de timer.  Hij/zij zet de timer op 30 seconden.  Hij/zij start de timer op het moment dat een speler zijn/haar verhaal bij een opdrachtkaart begint.  Hij/zij stopt de timer bij een fout tegen een van de algemene afspraken bij de vertelopdracht.

SPELVERLOOP

Elke speler zet zijn/haar pion bij start.  De oudste dobbelt als eerste.  Hij/zij verplaatst de pion evenveel vakjes als het aantal ogen van de dobbelsteen.  De andere spelers komen daarna in wijzerzin aan de beurt.

Je komt op een opdrachtvakje:  Neem een opdrachtkaart van de stapel.  Lees de opdracht.  Doe je vertelopdracht.

Algemene afspraken bij de vertelopdrachten:  Je moet 30 seconden vlot vertellen.  Je mag nooit ‘euh’ zeggen!  Op elke kaart staan nog enkele extra voorwaarden.

Als je bij een van deze afspraken een fout maakt:  De timer stopt.  Je verliest de opdracht.  Er komt een minteken op het scoreblad onder jouw naam.

Als je vertelopdracht lukt:  Gooi de dobbelsteen nogmaals.  Ga het aantal gegooide ogen vooruit.  Je moet geen nieuwe opdracht uitvoeren als je weer op een opdrachtvakje komt.  Er komt een plusteken op het scoreblad onder jouw naam.  Steek de kaart na de opdracht weer onder aan de stapel opdrachtkaarten.

Als je op een pechvakje komt:  Neem een pechkaart.  Lees de opdracht en voer die uit.  Leg de kaart terug onderaan de stapel.

EINDE VAN HET SPEL Je bereikt het einde (vak 63) door het juiste aantal ogen te gooien. Kom je niet precies op 63 terecht, dan keer je het overige aantal ogen terug.

WINNAAR VAN HET SPEL Wie het einde bereikt, is de winnaar. Bereiken meerdere spelers het einde of bereikt niemand het einde, dan is diegene met het meeste aantal plustekens onder zijn/haar naam de winnaar.

210

CREATIEF 5

Zie je wie ik ben? GENIETEN VAN TAAL

Je kunt van een graphic novel genieten. Je kunt je in de personages inleven. Je kunt je mening geven.

A Lees en bekijk de pagina's uit een graphic novel op diddit.

zender boodschap ontvanger

kanaal

B Vul het communicatieschema in.

bedoeling

C Beantwoord de vragen.

1 Hoe voelt het hoofdpersonage zich?

Waaraan zie je dat? - in de tekst

- in de afbeeldingen

ZIE JE WIE IK BEN?

211

2 Wat zijn de eerste reacties van de ouders? Waaraan zie je dat?

Hoe weet je wie dit is?

3 Welk personage zie je nog?

Hoe voelt dit personage zich, denk je? Waaruit leid je dit af?

4 Bekijk het uiterlijk van het hoofdpersonage op de kaders aan de muur. Komt het beeld van het hoofdpersonage overeen met het beeld dat de ouders van hem hebben? Waaruit leid je dit af?

5 Zou je het boek of de graphic novel willen lezen? Waarom (niet)?

6 Het hoofdpersonage is een transgender. Wat weet jij over transgender zijn?

212

GENIETEN VAN TAAL 5

D Bekijk het fragment en beantwoord de vragen. 1 Waarover gaat het fragment? 2 Wat is het doel van dit fragment?  je over iets informeren. Het fragment wil  je van iets overtuigen.  je ontspannen.  je ontroeren.

E Bekijk het fragment een tweede keer en beantwoord de vragen.

1 Heeft Finn zichzelf altijd als jongen aanvaard? Verklaar.

2 Hoe reageerden Finns ouders?

3 Hoe reageert de omgeving?

4 Welk idee hebben veel mensen over trans zijn? Hoe komt dat?

Klopt dat idee? Waarom wel/ niet?

5 Zoek op het internet op wat genderdysforie is.

ZIE JE WIE IK BEN?

213

6 Hoe omschrijft Finn genderdysforie in één woord? Waarom? 7 Zou Finn liever geen transgender zijn? 8 Waarom loopt Finn op het einde van het fragment met een regenboogvlag rond, denk je?

F Klopte wat jij al wist over transpersonen, nu je dit filmpje bekeken hebt? Waarom wel/niet?

G Hoe denk je dat de ouders van Nathan verder zullen reageren? Zullen ze Nathan serieus nemen, zoals Finns ouders of niet?

214

GENIETEN VAN TAAL 5

Online shoppen SPREKEN, KIJKEN, LEZEN

Je kunt informatie geven en je mening uiten. Je kunt informatie uit gesproken teksten halen. Je kunt met gelezen informatie kritisch omgaan.

A Vul het kader in. Naam:

Bij online shoppen denk ik spontaan aan

B Je leraar geeft je de tekst van een klasgenoot.

Lees wat hij/zij schrijft. Vertel dat aan de groep. Vertel of jij het ermee eens bent of niet en waarom. Het onderstaande spreekkader kan je helpen om je verhaal te structureren. Het is niet de bedoeling dat je iets noteert. Spreek spontaan.

1 2 3

… (naam klasgenoot) denkt positief / negatief* over online shoppen. Beschrijf de gedachte van de klasgenoot. Ik ben het daarmee eens / niet helemaal eens / niet eens*, omdat …

*Kies wat past.

C Shop je geregeld online? Wat zijn je ervaringen?

ONLINE SHOPPEN

215

D Bekijk het videofragment. 1 Waarover gaat het fragment? 2 Waarom bekeek je dit filmpje? Het filmpje geeft:  informatie.  instructies (hoe je iets moet doen).  een mening.

Tip 1: Tip 2:

3 Bekijk het fragment opnieuw. Schrijf per tip in één of twee zinnen wat Jacky Zwam je over veilig online shoppen leert. 



Tip 3: Tip 4:

Tip 5:



Tip 6:



Tip 7:



Tip 8:



Tip 9:

4 Op welke zaken let jij als je online winkelt? Zet een vinkje achter de tips die jij al toepast. Zet een uitroepteken achter de tips waaraan je nog geen aandacht besteedde.

216

MEDIAWIJS 5



E Lees de tekst.

Test voor consument om risico te controleren

Updates zorgen er o.a. voor dat beveiligingslekken gedicht worden. • Let erop dat je tijdens het online shoppen via een versleutelde verbinding (https) werkt. Die is te herkennen aan een groen hangslotje. • Zorg dat je niet op namaaksites terechtkomt. Klik niet op een link naar een shop, maar typ zelf het webadres van de webwinkel in de adresbalk in. • Laat je niet verblinden door al te mooie aanbiedingen. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, klopt er iets niet. • Geef geen gegevens door die niet strikt noodzakelijk zijn. Laat de site je kredietkaartgegevens zeker nooit opslaan. • Vermijd aankopen buiten de Europese Unie. (Let op: de EU is niet hetzelfde als Europa!) Als je iets buiten de EU koopt, kan het dat je een hoop extra kosten moet betalen. Het is niet altijd duidelijk vanwaar je bestelling verstuurd zal worden. Zoek op de website naar een adres, surf wat rond op zoek naar ervaringen van andere consumenten of stuur de verkoper een mailtje. Als je geen antwoord krijgt, is de webshop misschien niet betrouwbaar en bestel je er beter niets. Er gebeurt namelijk vaker fraude op buitenlandse websites. • Vermijd internetaankopen van medicijnen, vitamines, afslankmiddelen ... De apotheker kan je altijd belangrijk advies geven. Koop enkel als je het product kent en als je zeker bent dat de apotheek echt een winkel in België heeft. De internetapotheek is dan gewoon een uitbreiding van zijn zaak. Ben je niet zeker, koop dan niet. Vaak gaan achter Belgische en Nederlandse websites buitenlandse aanbieders schuil, die neplogo’s gebruiken. Ze verkopen vervalste of vervuilde medicijnen. Je weet dus niet wat je slikt. • Houd het mailverkeer met de shops bij. Dat kan belangrijk zijn als er achteraf discussie is. • Kijk ook altijd je rekeningafschriften goed na. Laat je betaalkaart blokkeren als een vreemde betaling gebeurde.

Webwinkels kunnen met ernstige beveiligingsproblemen kampen. De koper moet bij online aankopen waakzaam zijn. Webwinkels bewaren al je gegevens in hun databank. Je naam, geboortedatum, e-mailadres, postadres, welke aankopen je deed, in sommige gevallen je betaalkaartgegevens en verder alle mogelijke informatie die je tijdens je bezoek hebt ingevoerd. Zelfs je wachtwoord wordt in de vorm van een code bewaard. Webwinkels kunnen zo het doelwit van personen met slechte bedoelingen zijn, die op de gegevens van duizenden consumenten uit zijn. Sommige webshops zijn een gemakkelijke prooi voor phishing. Hackers kunnen kwaadwillig software op de pc van klanten installeren of hun shopsessies vanop afstand overnemen. Het volstaat daarbij om de klant op een bewerkte link te laten klikken.

Wat kun je als koper zelf doen? Hier volgen enkele voorzorgsmaatregelen voor jou als gebruiker: • Gebruik een apart wachtwoord voor elke webshop. Houd het wachtwoord van je e-mailadres volledig uniek. • Voorkom dat hackers je internetverbinding kunnen bespieden. Pas dus extra op met online shoppen via een verbinding die niet gekend is (in hotels of publieke ruimtes). Beveilig je thuisnetwerk met een wachtwoord. • Installeer een goede virusscanner. Zorg ervoor dat je besturingssysteem en tools, zoals Acrobat Reader, over de laatste updates beschikken.

Als je online winkelt, heb je er dus alle belang bij heel voorzichtig te zijn.

Naar: De Standaard, www.becommerce.be, www.radio2.be, www.zdnet.be, www.gezondheidsnet.nl 1 2 3

Markeer die zaken die nog niet in de lessen van Jacky Zwam stonden met geel. Onderstreep de geel gemarkeerde tips met een groene balpen als je er bij het online shoppen al rekening mee houdt. Aan welke tip zul je in het vervolg extra aandacht besteden? ONLINE SHOPPEN

217

F Vervang het vetgedrukte woord door een woord uit de tekst. 1 De verbruiker moet leren om tijdens het online shoppen risico’s te vermijden.

2 Webwinkels kunnen met beveiligingsproblemen te maken hebben.

Webwinkels kunnen met beveiligingsproblemen

3 De koper moet oplettend zijn.

De koper moet

zijn.

4 Webwinkels zijn precies datgene waarop personen met slechte bedoelingen zich richten.

Webwinkels zijn het

5 Criminelen zijn erop uit om mensen naar een valse website te lokken en hen met hun inlognaam en wachtwoord of hun creditcardnummer te laten inloggen.

Criminelen zijn op

6 Op buitenlandse websites gebeurt bedrog waarbij iemand je misleidt om er zelf financieel beter van te worden vaker.

Op buitenlandse websites gebeurt

7 Achter Belgische en Nederlandse websites kunnen soms buitenlandse aanbieders verborgen zitten.

Achter Belgische en Nederlandse websites

moet leren om tijdens

het online shoppen risico’s te vermijden.

van personen met slechte bedoelingen.

8 Criminelen gebruiken soms namaaklogo’s.

Criminelen gebruiken soms

218

vaker.

kunnen soms buitenlandse aanbieders

logo’s.

uit.

Woordweb WOORDVERKLARING

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

A Kies de passende betekenis.

Wanneer zul je in het station aankomen?

erg

Als ik van buikgriep genezen ben, zal ik wel weer wat aankomen.

zwaarder worden

Bij de afrekening binnen het drugsmilieu werd iemand neergestoken.

het uitrekenen

Controleer je bankrekening na elke afrekening.

gevonden

Is jouw pennenzak terecht?

nuttig

Die opmerking van jou is helemaal niet terecht.

bestraffing

een plaats bereiken

met reden, juist

betaling van kosten

B Wat betekent de uitdrukking in de volgende zinnen?

1 Ik heb helemaal geen zin meer om aan dat schooltoneel mee te werken. Ik geef er de brui aan. .

2 Wat is er toch mis met die laptop? Ik heb hem pas een half jaar en hij geeft er de brui aan. .

De laptop

WOORDVERKLARING

219

C Kies het juiste woord en vul de zinnen aan. Kies uit: consument – doelwit – factuur – fraude – garantie – kampen – nep – phishing – producent – retourneren – schuilgaan – waakzaam

2 Kenny voerde zijn bankgegevens en geheime code op een valse . website in. Hij werd het zoveelste slachtoffer van

3 Is jouw energie ook zoveel gestegen? Ik moet nu veel meer betalen dan enkele maanden geleden.

4 Op elektrische apparaten is er een wettelijke

1 De merkkledij is in die webwinkel erg goedkoop. Ik denk dat het is. merk

van twee jaar.

5 Bij online aankopen mag je zwemkledij en ondergoed nooit

6 Wees altijd als je online aankopen doet. Vertrouw alleen beveiligde websites. 7 Als je een klacht over een aankoop hebt, heb je als aantal rechten.

een

8 De van kledij moet de kledij vergoeden of vervangen als er binnen de twee maanden iets zonder reden stuk gaat.

9 Maanden na de overstromingen ervan.

ze nog altijd met de gevolgen

10 Oudere mensen zijn dikwijls het van cybercriminelen. Ze weten dat ouderen minder kritisch zijn over de gevaren van het internet.

11 Zag je de zon gisterenavond aan de horizon De kleuren waren geweldig!

12 De vrouw zamelde geld in voor goede doelen, maar stak de en inkomsten in haar eigen zakken. De politie ontdekte de pakte de dame op.

220

WOORDWEB 5

D Maak een duidelijke zin met de opgegeven woorden. Let op hoofdletters en leestekens. 1 consument – garantie – producent

2 doelwit – nep – phishing

WOORDVERKLARING

221

IN N VA

WOORDWEB 5

TAALBLOK 6 Hoe overtuig je iemand?

In het dagelijkse leven maak je heel wat keuzes. Maar hoe weet je of een keuze uiteindelijk ook de juiste is, of ze weldoordacht is? Hoe overtuig je anderen van jouw keuze? In dit taalblok leer je kritisch lezen, keuzes maken en onderhandelen (argumenten bedenken). Op het einde van dit taalblok ben je in staat om een overtuigende presentatie te geven. Je overtuigt iemand om een bepaalde aankoop te financieren. Daarbij geef je niet alleen verschillende soorten (passende) argumenten, maar weerleg je ook de argumenten van een ander.

WIE ZOEKT, DIE VINDT … IETS GOEDS

• Waarom moet je zoekertjes, reclames, websites … kritisch bekijken? • Met welke criteria kun je iets kritisch beoordelen? • Hoe vorm je het meervoud van zelfstandige naamwoorden?

DE KUNST VAN HET ARGUMENTEREN

• Hoe kun je goed argumenteren? • Wat is het belang van je stem en je houding tijdens het discussiëren?

MIJN GEDACHT

• Hoe verwoord je correct en beleefd je eigen mening? • Hoe leg je aan anderen jouw keuze uit?

SOORTEN ARGUMENTEN

• Wat zijn argumenten? • Welke soorten argumenten kun je tijdens het discussiëren gebruiken? • Welke soorten argumenten herken je in een lees- of kijkfragment?

DIT WIL IK ZEKER HEBBEN!

4 5

• Je maakt een keuze na het kritisch beoordelen van websites/zoekertjes. • Met passende argumenten overtuig je de tegenpartij om jouw keuze te steunen.

TEGENGAS GEVEN

• Hoe verdedig je jouw keuze op een beleefde manier? • Welke argumenten gebruik je daarvoor?

IEMAND VAN JOUW KEUZE OVERTUIGEN

Mijn gedacht

SPREKEN: EIGEN MENING, KEUZES MAKEN

1.1 STELLINGENSPEL A Lees de stellingen.

Ik vind dat ik vanaf 16 jaar mag kiezen tot hoe laat ik uitga. Als ik een tatoeage of piercing wil, zal ik dat eerst met mijn ouders bespreken. Ik kies zelf hoelang ik per dag game of chat; niemand hoeft zich daarmee te bemoeien. Ik vind het normaal dat ik een deel van het geld dat ik met vakantiewerk verdien, aan mijn ouders afgeef.

1 2 3 4

Je kunt je eigen mening verwoorden (= uitdrukken wat je wilt zeggen). Je kunt keuzes maken en uitleggen waarom je die maakt.

B Lees deze twee meningen over stelling 3.

Mening 1 Wat is me dat nu? Ouders hebben zich toch niet te bemoeien met wat jongeren willen? Iemand die vijftien jaar is, is al wijs genoeg om te beslissen wat kan en niet kan. Geef de jongeren de vrijheid die ze willen. Zo is iedereen tevreden.

Mening 2 Ik vind dat ik zelf al oud en wijs genoeg ben om te beslissen hoelang ik per dag game. Mijn ouders vinden ook dat ik daarin mag beslissen, zolang mijn schoolresultaten er niet onder lijden. Ik vind het oké dat ik bepaalde vrijheden van hen krijg. Zo word ik een zelfstandige tiener.

1 Welke mening is het best verwoord? 2 Waarom vind je dat? 3 Bekijk mening 2 grondiger. In welke persoon is de mening weergegeven? 4 Markeer die vormen in mening 2.

2 3

224

4 5

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

Besluit Met een ik-boodschap kun je je gevoelens / mening duidelijker formuleren. Bovendien voel je je door het gebruik van ik-zinnen sterker en zelfverzekerder. Op anderen komt jouw mening dwingender over.

B Je gaat straks je mening over elke stelling bij opdracht A geven. Je krijgt van je leraar drie kaartjes. Die geven je het recht om te spreken.

1 Beslis zelf wanneer je aan de beurt komt. 2 Op het einde van de discussie moeten jouw drie kaartjes opgebruikt zijn. 3 Houd rekening met deze tips.

Spreektips

Gebruik standaardtaal om je mening weer te geven. Zorg ervoor dat je zeker drie keer aan de beurt komt tijdens de discussie. Gebruik een ik-boodschap om jouw mening duidelijk te verwoorden. Laat de andere uitspreken wanneer die zijn/haar mening geeft. Luister goed naar wat anderen zeggen, zodat je niet herhaalt wat een ander al vertelde. Toon respect voor elkaars mening.

C Beoordeel jezelf.

1 2 3 4 5 6

1 Vul het evaluatieschema in.

Evaluatie

2 Ik gebruikte standaardtaal.

altijd

bijna altijd

te weinig

helemaal niet

3 Ik verwoordde mijn mening met een ik-boodschap.

altijd

meestal wel

meestal niet

nooit

4 Ik liet de andere uitspreken wanneer die aan de beurt was.

altijd

meestal wel

meestal niet

nooit

5 Ik volgde de discussie goed, zodat ik niet herhaalde wat al gezegd werd.

heel goed

voldoende

onvoldoende

totaal niet

6 Ik toonde respect voor mijn klasgenoten.

heel veel

voldoende

onvoldoende

totaal niet

1 Ik kwam drie keer aan bod tijdens de discussie.

nee

MIJN GEDACHT

225

2 Vond je het gemakkelijk om drie keer aan de beurt te komen? Waarom wel/niet?

1.2 KIEZEN IS VERLIEZEN

Keuze 1: een sportactiviteit Keuze 2: een vrij uur op de computer

A Je hebt straks een lesuur vrij. Je kunt uit twee activiteiten kiezen om het uur te vullen:

1 Welke activiteit wil jij straks doen? Markeer je keuze. 2 Noteer op een blad zo veel mogelijk voordelen bij je keuze. 3 Noteer op een ander blad enkele nadelen van de andere keuze (de activiteit die je niet wilt doen).

B Vorm een groep met de klasgenoten die dezelfde keuze als jij maakten. Je krijgt twee nieuwe bladen van de leraar.

1 Noteer op het eerste blad alle voordelen van de activiteit die jullie kozen. 2 Noteer op het andere blad de nadelen van de andere keuzeactiviteit.

C De volledige klas moet tot één gezamenlijke keuzeactiviteit komen.

1 Discussieer met elkaar. Houd daarbij rekening met de spreektips uit de vorige opdracht. 2 Welke activiteit kiezen jullie uiteindelijk?

2 3

226

4 5

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

Wie zoekt, die vindt … iets goeds KRITISCH LEZEN EN KIJKEN, WOORDENSCHAT

2.1 WIE ZOEKT, DIE VINDT …

Je kunt zoekertjes, reclameboodschappen, websites … kritisch beoordelen. Je kent de criteria waarmee je een boodschap kritisch kunt beoordelen.

Hieronder staan drie zoekertjes over hetzelfde product. Zoekertje 1

Prijs: o.t.k. Veelplaatser: Nee

Hoofdtelefoon Categorieën: Hoofdtelefoon Conditie : Gebruikt

Bomb hoofdtelefoon, gebruik voor alle soorten gsm, tablets ... Speciaal tussenstuk om op een mengpaneel aan te sluiten. In perfecte staat. Deze hoofdtelefoon wordt verkocht wegens aankoop beatshoofdtelefoon. Prijs overeen te komen

Plaats: Mortsel (Antwerpen)

Conditie betekent in deze zin:  lichamelijke fitheid  de toestand van een bepaald voorwerp  een voorwaarde waaraan voldaan moet worden

WIE ZOEKT, DIE VINDT … IETS GOEDS

227

Zoekertje 2 Draadloze Bluetooth-hoofdtelefoon Philips SHB6250 Categorieën: Hoofdtelefoon Conditie: Gebruikt

Levering: Ophalen, Verzenden Veelplaatser: Nee

Het stijlvolle, draagbare en opvouwbare ontwerp en de bluetoothverbinding maken van de Philips SHB6250 de ultieme mobiele hoofdtelefoon. Geniet altijd van een ongekend rijke bas en ongelooflijke helderheid, zonder gedoe met kabels. Met de SHB6250 geniet je urenlang draadloos van je favoriete muziek.

De oorkussens zijn licht beschadigd. De koptelefoon werkt via een bluetoothverbinding. Als deze verbinding wegvalt, dien je enkel de ON-/OFF-knop opnieuw aan- en uit te schakelen. De hoofdtelefoon is enkel compatibel met Androidapparaten. De accu heeft een grote autonomie en gaat ongeveer 11 uur mee. Kostprijs in de winkel: 66,99 euro; ik bied hem voor slechts 65 euro aan. Verzending: Kiala/post, 5 euro of afhalen

Zoekertje 3

Plaats: Erembodegem (Oost-Vlaanderen)

B&O Beoplay H2 hoofdtelefoon NIEUW – 180 euro

Categorieën: Hoofdtelefoon Conditie: Nieuw

Levering: Verzenden Veelplaatser: Nee

Deze hoofdtelefoon is niet tweedehands. Ik kreeg hem cadeau, maar kan hem niet gebruiken. Kleur hoofdtelefoon is marineblauw. De hoofdtelefoon biedt een natuurlijke en authentieke sound. De oorschelpen met lamsleren bekleding sluiten je oren goed af, zodat je optimaal van de muziek kunt genieten. Hij werkt met alle iPods, iPads, iPhones, tablets en Androidapparaten. Bang & Olufsen heeft jarenlange ervaring en dat zie en hoor je terug in deze geweldige hoofdtelefoon. Plaats: Kraainem (Brussel)

A Maak snel een keuze tussen de drie producten. 1 Welke van de drie koos jij?

2 Waarom koos je voor dat product?

228

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

3 Denk je dat jouw keuze de beste keuze is? Waarom (niet)?

B In de zoekertjes zijn enkele moeilijke woorden met groen aangeduid. Wat betekenen ze? Zoek de woorden op. Noteer de betekenis hieronder. 1 ultiem:

2 compatibel: 3 autonomie: 4 authentiek: 5 optimaal:

C Bekijk de zoekertjes grondiger.

1 Vul de tabel aan. Vink aan wat in elk zoekertje voorkomt. Criteria      

prijs reden van verkoop staat van het product beschrijving van het product ophalen of verzenden? extra verzendingskosten

     

prijs reden van verkoop staat van het product beschrijving van het product ophalen of verzenden? extra verzendingskosten

     

prijs reden van verkoop staat van het product beschrijving van het product ophalen of verzenden? extra verzendingskosten

Zoekertje 1

Zoekertje 2

Zoekertje 3

2 Welk zoekertje is het meest volledige?

WIE ZOEKT, DIE VINDT … IETS GOEDS

229

D Noteer per zoekertje in de linkerkolom twee positieve dingen. Noteer in de rechterkolom twee negatieve dingen (wat er ontbreekt, wat er minder goed is …). Tip: gebruik de tabel van oefening C. Positief

Negatief

Zoekertje 1

Zoekertje 3

Zoekertje 2

Besluit

Zoekertjes lees je kritisch. Je houdt rekening met deze aspecten : - de verkoopprijs, - de beschrijving van het product (voldoende gedetailleerd?), - de reden van verkoop, - de plaats vanwaar het product moet komen (afhalen of verzenden?).

Aspect betekent in deze zin:  eerbied voor een zaak  onderdeel, deel van een zaak

E Was de keuze die je bij opdracht A maakte uiteindelijk de goede keuze? Waarom wel/niet?

230

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

2.2 RECLAME KRITISCH BEKEKEN Bekijk of lees deze reclames. Wat is er misleidend in? Noteer jouw antwoord onder elke reclame.

Tip: 1 Besteed aandacht aan de kleine lettertjes!

*33% minder calorieën vergeleken met het gemiddelde van de cola's met suiker in de Benelux, door een vermindering van de suikers met 33%, dankzij zoetstoffen uit stevia. © 2014 The Coca-Cola Company. 'Coca-Cola life' and the Coca-Cola contour bottle are registered trademarks of the Coca-Cola Company.

Reclame 1

Reclame 2 

WIE ZOEKT, DIE VINDT … IETS GOEDS

231

Samsung Galaxy A7 New Edition

met Panter 35 Smartphone (*)

699,95 euro

euro (*)

3u30 bellen, onbeperkt bellen naar Orange, 3 GB surfvolume + incl. iCoyote

Reclame 3

Kies uit liefst 17 gratis producten. Hoe meer je spaart, hoe groter je cadeau. SPAAR EN VERZAMEL HANDENVOL CADEAUS!

Kies uit liefst 17 gratis producten. Hoe meer je spaart, hoe groter je cadeau.

HOE WERKT HET? 1. VERZAMEL ZOVEEL MOGELIJK STICKERS. Per aankoopschrijf van € 15 krijg je 1 sticker.* 2. SPAAR TOT JE GENOEG STICKERS HEBT VOOR JE FAVORIETE PRODUCT OP DE SPAARKAART.

Opgelet: je kunt maar 1 gratis product sparen per spaarkaart, maar je ruilt zoveel spaarkaarten in als je wil.** *Met uitzondering van de volgende producten of diensten: vuilniszakken, containerstickers, leeggoed, recupel, cadeaucheques, waarborgen, bijdrage workshops, CERA-actieproducten en paletten houtpellets.

**Voorbeeld: als je 5 stickers verzamelt, kun je je spaarkaart inruilen voor AVEVE Aanmaakblokjes. Wil je daarna sparen voor een AVEVE geweven herbruikbare tas, vraag dan een nieuwe spaarkaart aan de kassa en spaar de nodige 3 stickers bij elkaar.

Reclame 4

Unieke formule

Inmiddels hebben tienduizenden mensen de Vet Vernietiger RTX gebruikt. Met succes. Want de Vet Vernietiger RTX helpt echt, zelfs als u veel moet afvallen (20 kg of meer). Verkozen tot nummer 1 afslankproduct in de VS! Het bevat een uitgekiende formule van Groene Thee (125 mg), Opuntia streptacantha (100 mg), Apium petroselium fructus (75 mg), Chitosan (50 mg), Chroompolynicotinaat (10 %)L (0,5 mg) en Ananas extract (100 mg) waarmee u afvalt zonder jojo-effect, dankzij de GRATIS onderhoudsdosering (eerste 20 capsules gratis). Volg de aanwijzingen in de bijsluiter.

Reclame 5

232

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

18 stickers AVEVE All-in Jagersbrood 2,5 kg, waarde € 8,65

19 stickers Optima+gezondheidsmix nr. 76 Kippenvoeder, 20 kg, waarde € 9,95 20 stickers €10 korting op je volgende aankoop van min. € 10

2.3 HET MEERVOUD VAN ZELFSTANDIGE NAAMWOORDEN A Bekijk de gemarkeerde woorden in reclame 4 op p. 232. B Beantwoord de vragen. 1 Wat benoemen de gemarkeerde woorden?

2 Hoe noem je zulke woorden?

C Waarop eindigen deze woorden? Zet de gemarkeerde woorden uit reclame 4 in de juiste kolom.

meervouden op -en

meervouden op -s

D Bij meervouden op -en moet je de medeklinker soms verdubbelen of de klinker verenkelen. Een voorbeeld uit reclame 4 krijg je al: vuilniszak  vuilniszakken. Geef van de andere voorbeelden uit reclame 4 het juiste meervoud. enkelvoud

meervoud

palet

tas

brood

aankoop

E Ga in reclame 1 op p. 231 op zoek naar het meervoud van: enkelvoud

meervoud

cola

WIE ZOEKT, DIE VINDT … IETS GOEDS

233

Besluit Je schrijft in het meervoud ’s als de laatste klank één -a, -i, -o, -u of -y is. Bij een combinatie zonder apostrof zou dit tot een verkeerde uitspraak leiden. Let op: na een -e schrijf je nooit ’s, maar schrijf je de -s eraan!

F Zoek in reclame 1 ook het meervoud van: enkelvoud

meervoud

Wat is het meervoud van ‘bacterie’?

Besluit

calorie

Je schrijft -ën als het zelfstandig naamwoord op -ie eindigt én daar de klemtoon op ligt. Je schrijft -¨n als het zelfstandig naamwoord op -ie eindigt, maar de klemtoon niet op de -ie ligt.

G Geef het meervoud van:

enkelvoud

paraplu

aanwijzing formule knie

gehaktballetje risico

lerares

kan

niveau

fantasie cadeau

verkoopprijs tralie kolom café

234

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

meervoud

Soorten argumenten LEZEN EN KIJKEN: SOORTEN ARGUMENTEN

Je weet wat argumenten zijn. Je herkent de soorten argumenten in lees- en kijkfragmenten.

A Lees de vier krantenartikels. Noteer onder elk fragment wat de mening van de auteur is. Krantenartikel 1

Opvallend advies van de koningin van de gezonde voeding: ‘Eet meer vet’

Ze kiezen voor de lightvariant. Producten waar het vet uit weggenomen is. Om er smaak aan te geven, voegt de industrie daar dan suiker aan toe. En dat is veel slechter.’ Naessens nam Hanno Pijl naar haar boekvoorstelling mee. Pijl is een Nederlandse hoogleraar in de voedingsleer. ‘Niet dat je nu tonnen boter of liters volle melk moet drinken’, aldus Pijl. ‘Maar als je het met mate gebruikt, is er heus niets fout mee.’

‘Kies in de winkel maar voor de pot volle yoghurt. Jawel, die mét vet.’ Het zijn niet direct woorden die je verwacht te horen uit de mond van Pascale Naessens. Maar bij de voorstelling van haar nieuwe boek Puur Pascale was ze heel duidelijk. ‘Lightproducten zijn nergens goed voor.’

‘Er heerst een fout idee over gezonde voeding’, zei Naessens. ‘Dat vet slecht is. Terwijl ik net zeg: eet meer vet. Want wat doen mensen?

Naar: Het Nieuwsblad

Heersen betekent in deze zin:  aanwezig zijn  de macht hebben over, de baas willen spelen

Mening Pascale Naessens:

SOORTEN ARGUMENTEN

235

Krantenartikel 2 Hoe komt het dat er, zelfs nu we Facebook al meer dan een decennium gebruiken, er nog altijd mensen zijn die zich onaantastbaar wanen achter een scherm?

Naar: Het Nieuwsblad Mening Jo Caudron:

Krantenartikel 3

Toon betekent in deze zin:  iets laten zien  klank met een bepaalde hoogte  de manier waarop je je uitdrukt

‘Deze stelling is niet helemaal correct’, zegt Jo Caudron, expert sociale media. ‘Mensen weten intussen dat het internet niet anoniem is. Maar vooral volwassenen weten niet waar de grens op Facebook ligt. Wat ze soms totaal niet kunnen inschatten, is de impact van een foute boodschap. Velen weten echt niet waar de grens ligt, vinden niet de juiste toon op sociale media. Dat gaat van racisme over pesten tot uitlachen.’ Opvallend: bij jongeren is dat minder het geval. ‘Maar volwassenen zijn niet in sociale media opgevoed. Daarom zouden er op de werkvloer cursussen sociale media gegeven mogen worden.’

‘Zo dadelijk starten we de boarding, na het verplichte toiletbezoek’

Verplicht alle passagiers vóór ze op het vliegtuig stappen eerst naar het toilet te gaan. Op een Boeing van 400 passagiers scheelt dat 80 kilogram. En verbied mensen met te veel overgewicht om nog te vliegen. Het is luchtvaartexpert Joris Melkert menens met zijn voorstellen om vliegtuigen lichter te maken, en zo de brandstofkosten en de CO2-uitstoot naar beneden te krijgen. Toch is niet iedereen zo over deze voorstellen te spreken. Brussels Airlines vindt dat het verplichte toiletbezoek weinig zal opleveren, omdat de meeste reizigers al voor hun vertrek naar het toilet gaan. Bovendien vinden ze het ook geen goed idee om mensen ergens toe te verplichten. Expert Luk De Wilde reageert ook geschrokken. ‘Je kunt toch geen maatregelen nemen die mensen rechtstreeks raken! Daarnaast is er hier ook ronduit sprake van discriminatie: je kunt mensen toch niet omwille van hun gewicht weigeren!’

Naar: Het Nieuwsblad

Mening Joris Melkert:

236

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

Krantenartikel 4

Zo zwaar is naar school gaan

Naar: Het Nieuwsblad Mening Lieven Danneels:

Maar, zegt Danneels, we mogen ons niet op het gewicht alleen blindstaren. De manier waarop je de boekentas draagt, is net zo belangrijk. En de afstand die je moet afleggen, maakt natuurlijk ook een groot verschil. ‘Iemand die drie minuten naar school wandelt, kun je niet vergelijken met iemand die de boekentas op weg naar school meer dan een halfuur draagt.’

Voor onze schoolgaande jeugd is het leven minder zwaar geworden. Letterlijk dan toch. Dat zegt Lieven Danneels, hoogleraar aan de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen UGent. ‘Verschillende scholen troffen maatregelen. Ze plaatsten lockers waarin de scholieren hun spullen kunnen laten. Zo hoeven ze die niet elke dag mee naar huis te sleuren.’

Besluit

B Markeer in de artikels hoe de personen hun mening proberen te bewijzen. Waarmee probeert de auteur zijn gelijk te halen? Dat noemen we argumenten.

Om je mening te geven of je gelijk te halen, gebruik je argumenten. Met argumenten overtuig je de andere van jouw mening. Dat doe je door feiten te geven of door vanuit je persoonlijke ervaring te werken. 1 Je geeft voorbeelden om jouw gelijk te bewijzen. Bv.: Dat hotel is echt geen aanrader. Het personeel was heel onvriendelijk en ook de badkamer werd voor onze aankomst niet gepoetst. 2 Je maakt een vergelijking, door te verwijzen naar een situatie die erop lijkt. Bv.: Vorig jaar gingen we niet paintballen omdat dat te duur was. Lasershooten is heus niet goedkoper.

3 Je vermeldt oorzaak en gevolg. Bv.: In de zon liggen is schadelijk voor je gezondheid. Je kunt er huidkanker van krijgen. 4 Je verwijst naar wetenschappelijk onderzoek, cijfers en statistieken. Bv.: De maatschappij legt te veel druk op jongeren. De Vlaamse Jeugdraad en ook enkele CLB’s zien het aantal overwerkte jongeren stijgen. 5 Je laat jouw persoonlijk gevoel meespelen. Bv.: Naar mijn aanvoelen zal Nele niet tevreden zijn met het verjaardagscadeau dat wij haar willen geven. Ik weet wel iets wat beter bij haar past. Let op: vermijd veralgemeningen. Bv.: Leraars zijn saaie mensen. Ze geven alleen maar huiswerk en toetsen.

SOORTEN ARGUMENTEN

237

C Noteer bij elk krantenartikel om welk soort argument het hier gaat. Kies uit: voorbeelden – vergelijking – oorzaak en gevolg – wetenschappelijk onderzoek – persoonlijk gevoel Krantenartikel 1:

Krantenartikel 2:

Krantenartikel 3:

D Bekijk het eerste videofragment van Terzake. Beantwoord de vragen.

Krantenartikel 4:

1 Wat is de mening van Bart Somers, burgemeester van Mechelen?

2 Welke argumenten gebruikt Bart Somers? Vul aan. - De er inbrekers over de vloer komen.

waarin die privacy gecontroleerd

- Er is een zeer goed wordt; bij sociale media is dat niet zo.

is ook heel belangrijk: die is niet beschermd als

3 Welke soort argumenten zijn dit?

E Bekijk het tweede videofragment van Terzake. Beantwoord de vragen.

1 Welke vraag stelt interviewer Lieven Verstraeten?

2 Wat is de mening van studiogast Etienne Vermeersch daarover?

3 Welke soort argumenten gebruikt hij om zijn mening weer te geven? en

238

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

De kunst van het argumenteren

LEZEN: ZAKELIJKE TEKST, WOORDENSCHAT, ARGUMENTEREN

4.1 POLITICI OP TV

Je kunt informatie uit een tekst halen. Je kunt de betekenis van moeilijke woorden achterhalen. Je kunt de betekenis van uitdrukkingen opzoeken. Je kunt aantonen of iemand correct kan argumenteren of niet.

A Bekijk de tekst op de volgende bladzijde.

1 Lees de titel en tussentitels. 2 Bekijk de afbeelding.

3 Wat is het onderwerp van de tekst? 4 Uit hoeveel delen bestaat de tekst?

5 Waar vind je de inleiding, het midden en het slot? Wat valt je daarbij op?

6 Wat is het tekstdoel? Deze tekst wil:  je over iets informeren.  je van iets overtuigen.  je ontspannen.  gevoelens opwekken.

DE KUNST VAN HET ARGUMENTEREN

239

B Lees de tekst.

De kunst van het argumenteren

Wanneer politici op televisie spreken, gebruiken ze argumenten om hun plannen aan de burgers uit te leggen. Ze zorgen hierbij voor krachtige argumenten. Maar wanneer is een argument nu krachtig? Wat is de oorsprong en het effect van een goed argument?

Emotie en betrokkenheid tonen Toon dat je begrip hebt voor wat de ander voelt of denkt. Laat je emoties evenwel niet overheersen. Je moet nog altijd realistisch en rustig overkomen.

Rechte houding en een vaste stem Een juiste houding zorgt ervoor dat je op de ander als zelfverzekerd overkomt. Zorg voor een rechte houding, met de borst vooruit en de kin mooi rechtop. Hou de handen rustig naast je lichaam. Vermijd te veel gesticuleren. Veel met je handen bewegen komt al snel als storend over. Af en toe beweeg je de handen wanneer je een argument meer kracht wilt laten uitstralen. Verander je stem wanneer je een feit wilt beklemtonen. Zo vestig je de aandacht op iets.

Eerlijkheid Eerlijkheid is een fundament van een goed argument. Zorg er wel voor dat je de waarheid vertelt. Sommige politici vielen al door de mand omdat ze dingen vertelden die later niet bleken te kloppen. Duidelijk articuleren Praat niet te snel. Straal vertrouwen uit door rustig te praten. Zo kom je op anderen over alsof je weet waarover je het hebt.

Herkenbare feiten meegeven Mensen hebben de neiging om te blijven luisteren als ze zich in de situatie kunnen herkennen of inleven. Gebruik ook niet te veel moeilijke begrippen. Probeer het onder de knie te hebben om alles zo eenvoudig mogelijk uit te leggen.

Deskundigen aan het woord Geregeld wordt er tijdens het argumenteren verwezen naar uitspraken van een deskundige, onderzoeker, wetenschapper … De ander krijgt dan onbewust het idee dat datgene wat je vertelt wel betrouwbaar zal zijn.

Naar: educatie-en-school/infonu.nl

1 Soms hoef je de betekenis van een woord helemaal niet op te zoeken; je kunt het vanuit de context verklaren. Noteer hieronder de betekenis van twee van de rood gekleurde woorden uit de tekst. - gesticuleren: - beklemtonen:

240

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

2 In de tekst staan ook twee uitdrukkingen (in groen). a Zoek hun betekenis online of in het woordenboek op. b Markeer eerst op welk woord je gaat zoeken.

- door de mand vallen:

- iets onder de knie hebben:

3 In de tekst staan nog drie moeilijke woorden (in blauw) die verschillende betekenissen hebben. Wat betekent het gekleurde woord in de zin? Zoek de betekenis online of gebruik het woordenboek. Noteer ook een andere betekenis van het woord. Maak ten slotte een nieuwe zin, waarbij de andere betekenis duidelijk wordt.

a b c

1 Wat is het effect van een goed argument? - Betekenis in deze zin:

- Nieuwe zin:

- Andere betekenis:

2 Eerlijkheid is het fundament van een goed argument.

- Betekenis in deze zin: - Andere betekenis: - Nieuwe zin:

3 Toon dat je begrip hebt voor wat de ander voelt.

- Betekenis in deze zin: - Andere betekenis: - Nieuwe zin:

DE KUNST VAN HET ARGUMENTEREN

241

4.2 ARGUMENTEREN KUN JE LEREN A Bekijk het fragment. Beantwoord de vragen. 1 Hoe start de moderator (= de presentator) het debat?

2 Waarover gaat het debat? en over

Over

3 Hebben de panelleden respect voor elkaar? Waaraan merk je dat?

4 Hoe probeert de moderator orde in het debat te houden? - Hij laat

- Hij stelt

- Hij toont

B Bekijk het fragment een tweede keer.

Waarom argumenteert Bart De Wever goed? Geef drie voorbeelden. Gebruik de tekst bij 4.1 om jouw gelijk te bewijzen. 1

2 3

4.3 STELLINGENSPEL

A Je krijgt een stelling van jouw leraar. Ga je akkoord of niet akkoord met deze stelling? 1 Bedenk zelf twee argumenten die je mening duidelijk maken. 2 Zorg dat je twee verschillende soorten argumenten gebruikt (zie besluit les 3, p. 237). 3 Noteer hieronder je argumenten, samen met de stelling die je van je leraar kreeg.

242

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

Stelling

Ik ga met deze stelling akkoord / niet akkoord. Dit zijn mijn twee argumenten:

Argument 1

Soort argument? (Markeer het juiste antwoord.) voorbeeld – vergelijking – oorzaak en gevolg – wetenschappelijk – persoonlijk gevoel

Argument 2

Soort argument? (Markeer het juiste antwoord.) voorbeeld – vergelijking – oorzaak en gevolg – wetenschappelijk – persoonlijk gevoel

B Lees je mening aan de klas voor.

1 Geef jouw argumenten waarom je met deze stelling akkoord / niet akkoord gaat. 2 Daarna mag er telkens één leerling uit de klas tegen jouw mening ingaan. 3 Verdedig jouw mening. Geef een nieuw argument.

Spreektips

Blijf rustig. Gebruik standaardtaal. Vertel enkel wat nodig is. Geef één nieuw argument na een tegenreactie van een klasgenoot of de leraar.

1 2 3 4

C Evalueer jezelf. Gebruik daarvoor de spreektips bij opdracht B. 1 Wat lukte goed bij deze opdracht?

2 Wat moet er de volgende keer beter?

DE KUNST VAN HET ARGUMENTEREN

243

Tegengas geven

SPREKEN: ARGUMENTEREN, KRITISCH BEOORDELEN

Je kunt passende argumenten voor of tegen geven. Je kunt inspelen op argumenten die de andere aanbrengt. Je leeft de spreekafspraken na. Je kunt jullie discussies na afloop kritisch beoordelen.

Oriënteren

VOOR

Je herkent deze twee situaties ongetwijfeld wel. 1 Nu je 15 jaar bent, wil je langer uitgaan. Jouw ouders vinden dat echter geen goed idee! 2 Je wilt een gezellige namiddag met je beste vriend(in) doorbrengen. Hij/zij stelt echter een activiteit voor die jij totaal niet ziet zitten. Hoe maak je de andere duidelijk dat wat jij wilt uiteindelijk het beste is? Welke argumenten gebruik je daarvoor?

Voorbereiden

Van je leraar krijg je een groene en een rode kaart. Lees goed wat er op de kaarten staat. Maak de opdrachten die erop staan.

TIJDENS

Uitvoeren

1 Ga samenzitten. 2 Ga met elkaar in discussie, volgens de aanwijzingen op de kaartjes. 3 Houd rekening met de onderstaande tips.

Tips voor een goede discussie 1 2 3 4 5

244

Luister naar elkaar en laat de andere uitspreken. Gebruik standaardtaal. Blijf rustig. Wees bereid om een overeenkomst te vinden. Vertel enkel wat nodig is. TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

Spreektips 1 2 3 4 5

NA Reflecteren

Gebruik standaardtaal. Luister naar elkaar, zodat je weet met welk argument je de andere kunt overtuigen. Blijf rustig, ook al is het moeilijk om jouw gelijk te halen. Denk goed na voor je het woord neemt. Gebruik passende en verschillende soorten argumenten.

Evalueer jezelf. Gebruik daarvoor eventueel de spreektips hierboven.

1 Wat liep vlot tijdens de discussies? Noteer één positief punt.

2 Noteer een moeilijkheid die je tijdens deze les ondervond.

3 Hoe zou je dat een volgende keer beter aanpakken?

4 Evalueer jullie duowerk.

Evaluatie

1 We gebruikten standaardtaal.







2 We kwamen tijdens de discussies evenveel aan bod.







3 We bleven rustig, ook al konden we ons gelijk niet halen.







4 De discussies verliepen vlot.













5 We gebruikten passende argumenten, waarmee we op elkaar konden inspelen.

TEGENGAS GEVEN

245

Dit wil ik zeker hebben!

SPREKEN: ARGUMENTEREN

Je kunt websites kritisch beoordelen en zo keuzes maken. Je kunt passende argumenten geven. Je kunt verschillende soorten argumenten gebruiken. Je kunt iemand van jouw keuze overtuigen, zowel verbaal als non-verbaal.

VOOR

Oriënteren

Misschien klus je tijdens het weekend of tijdens de schoolvakanties bij om een nieuwe smartphone, een tv voor op jouw kamer … te kopen.

Dit keer heb je iets meer geluk: jouw ma/pa/oma/opa … zal je voor je volgende aankoop financieel ondersteunen. Maar daarvoor verwacht hij/zij van je dat je goed nadenkt over wat je zult kopen. Je familielid wil van jou horen waarom deze aankoop een goede deal is. Met behulp van passende argumenten probeer je hem/haar te overtuigen om jouw aankoop te financieren.

Voorbereiden

1 Bedenk wat je wilt kopen en noteer dat hieronder.

Ik wil

2 Zoek op drie verschillende (zoekertjes)sites naar een tweedehandsproduct. Zoek op sites als: www.kapaza.be, www.2dehands.be, www.koopjeskrant.be …

3 Print drie keuzes uit. Noteer onder elke keuze de positieve dingen met groen. De negatieve dingen noteer je met rood.

246

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

kopen.

4 Maak jouw definitieve keuze. Welke van de drie wil je en waarom? a Bedenk daar twee passende argumenten voor. b Gebruik verschillende soorten argumenten. c Bedenk voor de andere twee keuzes ook twee argumenten.

5 Waarom wil je die twee uiteindelijk niet? Noteer de argumenten in de tabel die je van jouw leraar krijgt. Let op: jouw ‘sponsor’ zal deze aankoop niet zomaar financieren. Hij/zij heeft vast en zeker ook argumenten om de aankoop niet te doen. Houd daar rekening mee.

TIJDENS Uitvoeren

Bijvoorbeeld: - De aankoop is te duur.  Ja, maar in ruil hiervoor wil je klusjes opknappen. - De aankoop van een MacBook is nutteloos.  Toch niet, want daardoor kun je sneller werken, wat je dus tijd bespaart. - Een scooter is te gevaarlijk.  Nee, want je moet verplicht een helm dragen en de scooter is bovendien begrensd. Dat maakt het allemaal een stuk veiliger.

Hoe bouw je de argumentatie op? Schrijf jouw argumenten uit. Wat wil je bereiken?

1 Noteer twee passende argumenten bij jouw keuze. Waarom wil jij dat hij/zij deze aankoop financiert? Let op: gebruik zeker twee verschillende soorten argumenten!

2 Noteer een argument dat hij/zij kan hebben. Probeer dat te weerleggen. Doe zoals in het voorbeeld bij ‘Voorbereiden’. 3 Herhaal kort de belangrijkste argumenten, vorm een besluit.

Een argument weerleggen betekent hier:  aantonen dat iets niet waar is  tegenhouden, afhouden van

DIT WIL IK ZEKER HEBBEN!

247

Wat wil je bereiken? Twee passende argumenten (twee verschillende soorten!)

Argument 1:

Argument om te weerleggen

Besluit

Argument 2:

Schrijftips

1 Gebruik volledige, duidelijke zinnen. 2 Varieer je woordkeuze. Vermijd herhaling. 3 Verzorg je spelling.

4 Breng de argumenten voor de klas. Houd rekening met deze spreektips.

Spreektips 1 2 3 4 5

248

Gebruik standaardtaal. Gebruik passende argumenten. Vertel enkel wat nodig is. Gebruik de kracht van je stem om iets te beklemtonen. Zorg voor een goede houding: kom rustig en vol zelfvertrouwen over.

TAALBLOK 6 – HOE OVERTUIG JE IEMAND?

NA Reflecteren 1 Wat liep goed tijdens het spreken? 2 Wat kon beter? Gebruik eventueel de spreektips hierboven.

3 Welke leerling kwam op jou het meest overtuigend over? Hoe kwam dat?

DIT WIL IK ZEKER HEBBEN!

249

Poëzieslag

GEDICHT SCHRIJVEN, VOORDRAGEN

Je kunt een woord met andere (nieuwe) woorden associëren. Je kunt met die woorden zinnen maken. Je kunt zo tot een slamgedicht komen. Je kunt jouw gedicht ritmisch voor de klas brengen. Je kunt jezelf beoordelen.

Oriënteren

VOOR 1 Beantwoord deze vragen.

Lezen jullie gedichten? Zo ja, wanneer? Welke gedichten vinden jullie mooi / niet mooi? Wie schrijft soms gedichten? Hoorden jullie ooit al van ‘poetry slam’? Wat zou dat kunnen zijn?

a b c d

2 Bekijk het fragment uit Het Journaal over het vijfde BK Poetry Slam dat door de stad Leuven georganiseerd werd. 3 Beantwoord de vragen.

a Wat is het BK poetry slam?

b Wat is belangrijk bij poetry slam? - Het p

: hoe gaat de dichter met hen om?

- De p

250

CREATIEF 6

: hoe brengt de dichter het?

4 Lees deze korte informatieve tekst over poetry slam. Wat is poetry slam? Een poetry slam (naar Engels to slam = smijten, slaan) of poëzieslag is een moderne vorm van het naar voren brengen van poëzie. Enkele zogenaamde ‘slammers’ gaan tijdens een poetry slam op een podium een wedstrijd met elkaar aan. Binnen een bepaalde tijd dragen de dichters hun gedichten voor. Het publiek bepaalt welke slamdichter de beste is.

Naar: nl.wikipedia.org

Poetry slam verschilt van dichter tot dichter. Sommige dichters leggen de nadruk op hun teksten, terwijl anderen die leggen op het ritme waarmee ze de woorden uitspreken. Bij het slamdichten maakt de dichter gebruik van intonatie, ritme en lichaamstaal. Soms lijkt het enigszins op rappen.

5 Tijd voor het echte werk … slammen maar!

a Vanuit woorden en later zinnen kom je tot een ‘slamgedicht’. b Maak er op het einde een wedstrijd van: wie van jouw klas is de beste ‘slammer’? c Wie bracht het mooiste gedicht?

Voorbereiden

Stap 1: Opwarming De leraar noteert het woord ‘droom’ op het bord.

Welk woorden komen er in je op als je dat woord zien staan? Noteer die woorden aan het bord. Zorg voor zowel zelfstandige naamwoorden (bv. reis, geld, geluk …) als bijvoeglijke naamwoorden (leuk, ideale, groot …).

1 2 3

De leraar laat je ook woorden noteren die op ‘droom’ rijmen, of die net als ‘droom’ met een lange ‘o’ uitgesproken worden.

4 Noteer die woorden met een ander kleur op het bord. 5 Ga ook op zoek naar woorden die net als ‘droom’ met d of dr beginnen. Noteer die in nog een ander kleur op het bord.

Stap 2: Doorgeven Van de leraar krijg je een blad.

1 Noteer rechts bovenaan jouw naam. 2 Vul de eerste zin aan: ‘Ik droom van …’.

a Gebruik woorden die op het bord staan. b Zorg ervoor dat je een zin bekomt. c Je mag ook een woord dat op het bord staat aanpassen (= maak van een zelfstandig naamwoord bijvoorbeeld een werkwoord) of een nieuw woord (dat nog niet op het bord staat) toevoegen. 3 Geef je blad door aan de leerling die rechts van jou zit. 4 Jij krijgt een blad van een andere leerling van de klas. 5 Vul het gedicht verder aan. POËZIESLAG

251

Let op: Kijk goed wat er van je gevraagd wordt en gebruik ook hier weer de woorden die bij stap 1 al aan bod kwamen, of voeg er nieuwe aan toe. 6 Je geeft het blad door tot alle gegevens in het schrijfkader aangevuld zijn.

TIJDENS Uitvoeren Stap 3: Herwerken tot een eigen tekst

Zorg dat jouw blad opnieuw voor je ligt. Lees in stilte jouw zinnen. Markeer wat jij interessant vindt: welke woorden vind jij goed gevonden, welke zinnen vind je leuk, wat vind je leuke woordcombinaties …? Noteer de gemarkeerde woorden op een blad. Neem de achterkant van het blad. Herwerk je gedicht: verwerk de gemarkeerde woorden in jouw gedicht, laat dingen weg die je niet goed vindt, voeg nieuwe dingen toe … Kortom: maak je eigen slamgedicht. Maak twee strofes van elk vier regels. Elke regel mag maar zes woorden bevatten, maar de zin mag gewoon op een volgende regel doorgaan. Wil je dat het gedicht rijmt? Aan jou de keuze! Bedenk ten slotte een leuke titel voor jouw gedicht.

1 2 3 4 5 6 7 8

Stap 4: Het gedicht voor de klas brengen

1 Oefen het gedicht een paar keer in. Hoe ga je het voorlezen? Ga je het rappen, werk je met afwisselend snel en traag ritme? … 2 Lees het gedicht aan jouw klasgenoten voor.

Reflecteren

1 Wat vond je van deze opdracht? Omcirkel jouw keuze. heel leuk – leuk – gewoon – minder leuk – saai

2 Waarom vond je dat? Noteer één punt.

3 Wat vond je gemakkelijk aan deze opdracht? Noteer één positief punt.

4 Noteer een moeilijkheid die jij ondervond. 5 Welk slamgedicht vond jij het meest geslaagd? Waarom?

252

CREATIEF 6

Instaverliefd GENIETEN VAN TAAL

A Bekijk de drie filmpjes. Beantwoord daarna de vragen mondeling.

Je kunt zowel hoofd- als bijzaken uit een kijkfragment halen. Je kunt de bedoeling van een kijkfragment / tekst aangeven. Je kunt de hoofdgedachte uit een tekst halen. Je kunt informatie uit een tekst halen. Je kunt de inhoud van een kijkfragment met een tekst vergelijken. Je kunt een tekst aanvullen met belangrijke informatie uit een beeldfragment.

- Wat zie je? - Wat valt je op qua lengte van elk filmpje? - Is dit professioneel gemaakt? Zo ja, hoe zie je dat?

B Bekijk het fragment een eerste keer. Beantwoord ondertussen deze vragen. 1 Wat is ‘Instaverliefd’?

2 Hoelang duurt een aflevering?

3 Waarom is de reeks een Europese primeur?

4 Door wie werd de reeks mee geproduceerd?

INSTAVERLIEFD

253

C Bekijk het fragment een tweede keer. Beantwoord ook deze vragen. 1 Hoe kunnen de vier jongeren punten verdienen? 2 Hoe heet de bedenker van de fictiereeks? 3 Wie is het doelpubliek?

4 Welke tekstdoelen zitten in deze jeugdreeks? Deze reeks wil:  je over iets informeren.  je van iets overtuigen.  je ontspannen.  gevoelens opwekken.

5 Welke boodschap zit nog achter de fictiereeks?

6 Hoelang is de fictiereeks op Instagram te bekijken?

D Bekijk de volgende tekst.

1 Lees de titel en de tussentitels.

2 Wat is het onderwerp van de tekst?

3 Omcirkel de inleiding en markeer het slot.

4 Wat is het tekstdoel? Deze tekst wil:  je over iets informeren.  je van iets overtuigen.  je ontspannen.  gevoelens opwekken.

Eerste Instagramfictiereeks ‘Instaverliefd’ van start Op 19 maart gaat de langverwachte fictiereeks Instaverliefd van start op Instagram. De reeks van Kom op tegen Kanker samen met Eyeworks, Eén en MNM is een Europese primeur: het is de eerste fictiereeks die exclusief op Instagram te zien is. De reeks gaat over vier vrienden met weinig geluk in de liefde. Ze bedenken samen een datingspel en klungelen zich een weg naar de liefde. Met het script, het medium en de cast die bestaat uit jonge Vlaamse acteurs, vloggers en online influencers mikken Kom op tegen Kanker, Eyeworks, Eén en MNM op het jonge publiek, en dat is geen toeval.

254

GENIETEN VAN TAAL 6

Instaverliefd vertelt het verhaal van Nora, Floor, Louis en Lars en hun zoektocht naar de liefde. Ze zijn het beu dat niemand hen ziet staan. Als oplossing bedenken ze een datingspel. De regels zijn simpel: zoveel mogelijk dates fiksen in zo weinig mogelijk tijd. Voor sommige dates krijg je bonuspunten, voor andere minpunten. Wie het meeste punten behaalt, wint het spel. De vrienden beleven een rollercoaster aan emoties: verliefdheid, jaloezie, twijfel, teleurstelling, blijheid …

Fictiereeks met een doel Maar er is meer aan de hand. Kom op tegen Kanker maakt de reeks samen met Eyeworks, Eén en MNM om jongeren te sensibiliseren rond roken en te vermijden dat ze starten met roken. De reeks is mogelijk gemaakt dankzij de steun van Kom op tegen Kanker en de Vlaamse overheid en probeert roken minder cool te maken, zonder belerend te zijn. Wie rookt tijdens een date krijgt bijvoorbeeld minpunten en de acteurs delen ook inzichten over de schadelijke effecten van roken.

Marina Van den Nouweland van Kom op tegen Kanker: ‘Jongeren starten nog te vaak met roken omwille van hun vrienden, door groepsdruk. Samen willen we jongeren op een toffe manier weerbaarder maken tegen die eerste sigaret. Dankzij de Antwerpse setting, de jonge cast en Instagram als kanaal voelt Instaverliefd heel ‘native’ aan voor jongeren. Ze zijn opgegroeid met Instagram en maken dezelfde zaken mee als de acteurs. Zo wordt onze boodschap zeer spontaan overgebracht. We zijn ook erg blij met de jonge getalenteerde cast.’

Een reeks voor en door jongeren Die jonge cast bestaat uit Sarah Mouhamou (Floor), Naomi Janssens (Nora) en Thijs Antonneau (Louis), alle drie bekend van Ketnet. Rayan Aghassaiy, de man achter het YouTubekanaal UnaGize met meer dan 325 000 volgers, speelt het personage Lars. Er zijn ook enkele gastrollen voor onder andere Sander Gillis (Ketnet), Eline De Munck, Jasmijn Van Hoof, Sarah-Lynn Clerckx en social media influencers Elodie Gabias, Stien Edlund en Florence Windey. Ook zij mogen mee op date in @instaverliefd.

Thijs Antonneau (Louis in de reeks): ‘Ik was erg enthousiast om deel te nemen aan Instaverliefd. Het verhaal rond liefde en daten sprak mij onmiddellijk aan en ik ben natuurlijk ook heel blij dat ik mag meewerken aan een Europese primeur. Dat alles opgenomen werd met een smartphone maakt het nog specialer. Het maakt de serie heel authentiek. En dat ik daarbij fans help om weg te blijven van sigaretten maakt het verhaal helemaal af.’ Wil je weten hoe de dates verlopen en wie Instaverliefd wint? Vanaf 19 maart is de reeks gedurende zes weken te volgen via de Instagram Stories van @instaverliefd. Elke week worden alle fragmenten gebundeld tot één lange video op Instagram TV.

Naar: www.komoptegenkanker.be

INSTAVERLIEFD

255

E Onder welke tussentitel zouden deze zinnen terug te vinden zijn? Zet een kruisje in de passende kolom. Fictiereeks met een doel

Een reeks voor en door jongeren

Drie van de vier acteurs zijn bekend van Ketnet. De acteurs delen inzichten over de schadelijke effecten van roken. Social media influencers zoals Stien Edlund mogen ook mee op date.

De reeks is mogelijk gemaakt mede dankzij de steun van Kom op tegen Kanker. De reeks wil jongeren op een toffe manier weerbaarder maken tegen die eerste sigaret.

F Lees de inleiding aandachtig. Haal uit de inleiding twee zaken die ook in het kijkfragment aan bod kwamen. Noteer ook twee zaken die in het kijkfragment niet verteld werden. Dit kwam ook in het kijkfragment aan bod.

Dit is nieuwe informatie.

G Wat betekenen de gekleurde woorden in de tekst? Zoek hun betekenis (online) op. 1

een rollercoaster

sensibiliseren

de cast

256

GENIETEN VAN TAAL 6

H Juist, fout of wordt het niet in de tekst vermeld? Zet een kruisje in de juiste kolom. Verbeter erna de foutieve uitspraken. juist

fout

niet vermeld

Dankzij de Antwerpse setting, de jonge acteurs en Instagram als social medium voelt de reeks heel ‘echt’ aan.

Elke dag is er een verhaal.

Thijs Antonneau is de man achter het YouTubekanaal UnaGize.

De reeks duurt tot en met het begin van de grote vakantie.

Elk verhaal duurt niet langer dan twee minuten.

Onder andere Eline De Munck, Florence Windey en Laura Govaerts spelen een gastrol in de fictiereeks.

De regisseur van Instaverliefd is Senne Dehandschutter.

Heel wat jongeren beginnen te roken onder druk van hun vrienden of van de groep waar ze deel van uitmaken.

Wie tijdens het daten rookt, wordt uit het spel gezet.

I Bekijk tot slot dit fragment twee keer. Vul ondertussen de gaten in de tekst aan.

De fictiereeks werd uitsluitend via

getoond.

Er wordt over selfieperspectief gesproken omdat

De reeks startte op 19 maart en was een groot succes met volgers. De reeks werd genomineerd voor de Achter de reeks zat nog een boodschap, namelijk een Er werden Belgische

. 25 000 Belgische ; dat zijn de Europese Emmy’s. campagne.

gebruikt omdat die een grote invloed hebben op jongeren; INSTAVERLIEFD

257

jongeren luisteren naar hen.

% van de jongeren tussen de leeftijd van 12 en

werd bereikt via Instastories.

% bekeek één of meer afleveringen. In totaal waren dit dus

views. Slechts

jaar

% had door dat het om een antirokerscampagne ging.

93 % zei dat de campagne hen hielp om

Begreep je alles wat in het fragment aan bod kwam? Waarom wel of niet?

258

GENIETEN VAN TAAL 6

Phishing

LEZEN: INFORMATIE VINDEN, KRITISCH BEOORDELEN

Je kunt informatie uit grafieken en tabellen halen. Je kunt informatie uit geschreven teksten halen. Je kunt kritisch met gelezen informatie omgaan. Je kunt voorbeelden van phishing herkennen en (proberen te) vermijden.

A Bekijk de grafieken en tabellen.

Top 5 locaties cyberaanvallen Aantallen zijn miljoenen

Nederland

USA

Spanje

China

3.9

3.2

2.6

84.3 20.6

Brazilië

Aantal phishing-incidenten Aantallen zijn in duizendtal.

1500 1350

1200 1150 900 750 600 450 300 150 0

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

PHISHING

259

Gebruik verschillende wachtwoorden Per website, dienst of applicatie 13%

Legenda 2-5 wachtwoorden

32%

6-20 wachtwoorden

47%

iedere service een apart wachtwoord

B Beantwoord de vragen. 1 Wat is cybercrime?

1 wachtwoord

2 Hoeveel mensen kwamen ermee in aanraking?

3 Ben jij al slachtoffer van cybercrime geworden? Vertel erover.

4 Hoeveel wachtwoorden heb jij?

5 Wat is phishing volgens jou?

260

MEDIAWIJS 6

C Lees deze informatieve tekst over phishing.

Phishing, een fenomeen om in het oog te houden

Wat is phishing? Phishing is fraude waarbij een oplichter gevoelige informatie (gebruikersnaam, wachtwoord, kredietkaartnummer ...) probeert te verkrijgen om later te misbruiken. Bedrijven zullen meestal geen gevoelige informatie (zoals bankgegevens) via telefoon of e-mail

uit eigen beweging opvragen. Wees dus op je hoede wanneer je toch zo'n telefoontje of e-mail krijgt.

Soorten phishing Phishing via e-mail of een contactformulier Fraudeurs misbruiken het logo en de identiteit van bedrijven en de overheid om er misleidende e-mails mee te maken. Je krijgt de vraag om je gegevens te controleren, in te vullen op een valse site of ze via reply door te sturen.

Phishing via telefoon Een andere mogelijkheid is dat iemand je belt (waarschijnlijk via een verborgen nummer) en persoonlijke gegevens vraagt. Die telefoontjes komen dikwijls vanuit het buitenland, soms verborgen achter een Belgisch nummer. Je krijgt een sms'je met de vraag om terug te bellen (meestal naar dure betaallijnen).

Krijg je een verdachte e-mail? Controleer of er een vreemde domeinnaam in het e-mailadres staat. Misschien vragen ze zelfs om jouw gegevens met een link door te sturen. Is dat het geval? Verwijder de e-mail(s) meteen, ook uit je prullenbak. Wie een probleem wil melden, kan daarvoor op https://meldpunt.belgie.be terecht. Op Safeonweb vind je meer algemene info over veilig surfen.

Krijg je een verdacht telefoontje? Beëindig het gesprek meteen. Volg de instructies niet op. Geef nooit persoonlijke gegevens (zoals identiteitsgegevens, kaartnummers, wachtwoorden of pincodes) door. Dien klacht in bij de politie. Krijg je een verdachte sms? Volg de instructies niet op en verwijder de sms onmiddellijk.

Naar: nl.wikipedia.org en www2.telenet.be

In deze zin betekent fenomeen:  een betoging  een verschijnsel

In deze zin betekent fraudeur:  wie langs de huizen koopwaren verkoopt  een bedrieger, een oplichter

PHISHING

261

D Vul de tekst aan. Tip: Je kunt de informatie uit de grafieken en tabellen bij oefening A of uit de informatieve tekst bij oefening C halen. Bij phishing probeert een oplichter

van jou te verkrijgen. Hij of via de

of zij doet dat per

. Een mail kan er verdacht in het e-mailadres staat. Onthoud

uitzien als er een geen

zoals

zeker dat bedrijven zoals

bankgegevens via telefoon of e-mail zullen opvragen.

cyberaanvallen uitgevoerd. Op 10 jaar

In Nederland werden in 2016

in 2005 tot 1 400 000

tijd is het aantal gevallen van phishing gestegen van . Tussen

was er sprake van een lichte daling, maar

vanaf 2013 ging het opnieuw pijlsnel omhoog.

Wanneer we naar het gebruik van wachtwoorden kijken, zien we dat bijna de helft van de wachtwoorden hebben. Slechts

% heeft maar één wachtwoord.

mensen

E Bekijk deze e-mails en sms'en aandachtig. Het zijn voorbeelden van phishing. Voorbeeld 1

Uw account verloopt in minder dan 24 uur

Van: Apple <noreply @ service.apple.com> Hallo, Uw Apple ID is gebruikt om een sessie iCloud van een onbevoegde computer te openen. Uw iTunes-account is nu vergrendeld. Via deze link krijgt u toegang tot uw account om uw informatie te controleren. Klik hier om uw account te valideren. Lees meer: Uw account verloopt in minder dan 24 uur

262

MEDIAWIJS 6

Voorbeeld 2 Als je dit bericht naar 12 personen verstuurt, ontvang je 650 gratis sms'jes. ‘Gefeliciteerd! U bent winnaar van de dag! Ga naar onze site om uw prijs op te eisen. Je hebt 24 uur om dit te doen!’ Voorbeeld 3

from: Mijn ING <stenclova@ szu.sk> Geachte klant

Kennisgeving van ING Bank N.V

Onlangs is uit onze gegevens gebleken dat uw ING-account mogelijk door een derde ongeautoriseerde partij is betreden. De veiligheid van uw rekening is onze primaire zorg. Daarom is besloten om de toegang tot uw rekening tijdelijk te beperken. Om de volledige toegang tot uw rekening te herstellen dient u uw gegevens te bevestigen via onderstaande link: klik hier.

In deze zin betekent primair:  wat op de eerste plaats komt  oorspronkelijk

Voorbeeld 4

WhatsApp zal vanaf zaterdag betaald moeten worden. Als u tenminste 10 contacten hebt, stuur dit bericht naar ze toe. Op deze manier zullen wij zien dat u een actieve gebruiker bent En u zult dit teken krijgen ( ). Op deze manier zal WhatsApp voor u gratis blijven. Anders zal WhatsApp €0.01 per bericht kosten. Op het Tv nieuws geweest.

PHISHING

263

F Markeer in elk voorbeeld wat verdacht overkomt. Houd daarbij rekening met de tekst die je bij oefening C las. G Noteer hieronder drie tips die jij wilt onthouden om je tegen phishing te beschermen.

1 Welke tips komen overeen met die van jouw klasgenoten?

2 Welke zijn verschillend?

3 Welke tip vind jij het meest nuttig? Noteer die hieronder.

264

MEDIAWIJS 6

Woordweb WOORDVERKLARING

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

A Vul de zin met een synoniem aan. Let op: pas het woord aan, indien nodig.

Kies uit: authentiek – autonomie – compatibel – effect – fenomeen – optimaal – toon – ultiem 1 De klank of

zit helemaal verkeerd.

2 De toestellen zijn verenigbaar of

met elkaar.

3 Hij heeft graag een zekere zelfstandigheid of 4 Een laatste of een

kans krijgen.

5 Een invloed of een

6 Een verschijnsel of een 7 Een echt of

op iets of iemand hebben. waarnemen.

postzegelexemplaar.

omstandigheden afgelegd.

8 De marathon werd in heel goede of Er was bijna geen wind.

B Vervang het vetgedrukte woord door een passende uitdrukking. Na drie lessen begrepen de leerlingen de Franse vervoegingen beter. .

Ze hadden de leerstof De jonge boef wordt door de politie ontmaskerd. De jonge boef

wanneer hij verschillende versies

van zijn verhaal aan de politie vertelt.

WOORDVERKLARING

265

C Vul de zinnen logisch aan met een woord dat je in dit taalblok geleerd hebt. De eerste letter krijg je al. Pas het woord aan de zin aan, indien nodig. 1 Jij kunt echt geen t 2 Het is van p toekomst.

houden als je zingt. Je zingt zo vals als een kat.

belang om de jongeren voor te bereiden op hun

3 Toen de bestuurder voor ons nogal bruusk remde, begon papa druk . Hij was heel kwaad. naar de chauffeur te g

4 Je zult de argumenten goed moeten w eindejaarsactiviteit nog winnen.

wil jij de discussie rond de

6 Ik had niet de beste c gekregen in de winkel. Een dag later vond ik het toestel 20 euro goedkoper in een andere winkel.

7 Wanneer je iets tweedehands wilt verkopen, vermeld je best een aantal zoals de verkoopprijs en de reden van verkoop. a

8 De leerkracht toont b moment bevind.

5 De f van het gebouw waren niet sterk genoeg, waardoor er barsten in de gevel ontstonden.

voor de moeilijke situatie waarin ik me op dit

9 De f probeerde via een mail aan de bankgegevens van klanten te geraken.

D Maak een vlotte zin waaruit de betekenis van het woord duidelijk blijkt. Let op hoofdletters en leestekens. 1 beklemtonen

2 heersen

3 weerleggen

266

WOORDWEB 6

TAALBLOK 7 Hoe maak je een uitnodiging?

Uitnodigingen maken en verzenden is een taak die speciale aandacht vraagt. Of je nu voor een papieren of een elektronische versie kiest, de mensen die je wilt uitnodigen krijgen graag alle noodzakelijke informatie. Je uitnodiging moet dus volledig zijn. Daarnaast is het belangrijk dat ze bij je doelgroep past: je zult je lay-out en je taal moeten aanpassen. Lay-out is minstens even belangrijk als taal. Een aantrekkelijke uitnodiging zal meer mensen naar je evenement lokken. Op het einde van dit taalblok ben jij in staat om zelf een uitnodiging te maken.

VOOR WIE?

CHECK JE FACEBOOK!

• Wie is je doelgroep? • Wat is het verschil tussen een formele en een informele uitnodiging?

FUIVEN ALS DE BEESTEN

• Hoe kun je de betekenis van uitdrukkingen uit de context afleiden? • Hoe kun je in je uitnodiging beeldrijke taal stoppen?

HEB JE HET IN JE VINGERS?

• Welke opmaak heb je nodig voor een aantrekkelijke flyer? • Welke mogelijkheden biedt MS Word om een aantrekkelijke flyer te ontwerpen?

Wat zijn de voor- en nadelen van digitale en papieren uitnodigingen?

4 5

EEN UITNODIGING Je maakt een uitnodiging voor een klasfuif.

EEN UITNODIGING MAKEN

Fuiven als de beesten

GENIETEND LEZEN, UITDRUKKINGEN

A Lees de tekst en beantwoord de vragen.

De Soft plofte zich met het rechterdeel van zijn kont op zijn lessenaar. Dat deed hij altijd als hij iets wilde bespreken. Meestal stak hij dan een Beluister preek af over naderende toetsen, of over deadlines die niet gerespecteerd het fragment. werden. ‘Jongens, we zijn …’ Een afkeurend gemompel steeg uit de klasgroep op. ‘… en meiden, natuurlijk …’ ‘Allright!’ Jess klakte met haar tong terwijl ze Zenobie een high five gaf. ‘We zijn bijna op het einde van het schooljaar en …’ ‘Bijna!’ viel Dylan hem in de rede. ‘Hou even je kop, wil je?’ Dylan gooide Finn een vernietigende blik toe. ‘Let the man speak!’ zei Finn met een stemmetje dat klonk als een robot uit een sciencefictionfilm. ‘Dank je wel, Finn …’ zuchtte de Soft op zijn typische manier. Al het hele schooljaar verbaasde iedereen zich erover hoeveel geduld de vent aan de dag legde. Nooit waren ze erin geslaagd om hem op de kast te jagen. Nooit was hij ook maar één keertje uit zijn rol gevallen. Precies daardoor was het tij gekeerd. Toen ze zagen dat hun inspanningen geen zoden aan de dijk brachten, hadden de heethoofden er de brui aan gegeven. Sindsdien gingen de lessen van de Soft van een leien dakje. ‘Het was een prima schooljaar,’ ging de Soft onverstoorbaar verder. ‘Het zou goed zijn om dit even positief te beëindigen!’ ‘Dat dacht ik ook … oeps, sorry!’ Dylan blikte genietend in Finns richting, die hem een middelvinger gaf. ‘Als we eens met de hele klas …’ hij wachtte even tot hij ervan overtuigd was dat iedereen aan zijn lippen hing. ‘Ja?’ Jess trok haar wenkbrauwen op. Je kon een speld horen vallen en de Soft genoot duidelijk van deze aandacht. ‘Als we eens met de hele klas een paar dagen op stap gaan?’ ‘Wanneer?’ vroeg Maarten onmiddellijk. ‘In het weekend toch niet?’ ‘In het weekend moet ik trainen,’ sloot Arnaud zich onmiddellijk bij hem aan. ‘Ik moet naar mijn vriend,’ vulde Silke met een verongelijkt gezicht aan.

Je kunt van een verhalende tekst genieten. Je begrijpt uitdrukkingen vanuit de context. Je kunt de betekenis van uitdrukkingen (online) opzoeken. Je kunt woorden vanuit de context verklaren.

2 3

268

4 5

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

Het leek alsof ze dat als een karweitje zag waar ze flink tegenop zag. ‘En ik ga werken!’ ‘Ik moet opdienen.’ ‘Hooo!’ riep de Soft iets harder dan ze van hem gewend waren. ‘Als je mij voor de verandering eens zou laten uitspreken?’ Het werd opnieuw stil. ‘Dank je wel,’ ging hij verder, terwijl hij zijn volledige kont op de lessenaar trok. ‘Ik ken jullie al voldoende om te weten dat een weekend echt niet kan,’ zei de Soft en zijn gezicht sprak boekdelen. ‘Sommigen onder jullie hebben weekendwerk, of een belangrijke hobby …’ Hij sprak het woord 'belangrijke' een beetje overdreven uit, zodat enkelen begonnen te giechelen. Zo belangrijk was het allemaal niet, maar om hun weekend aan school te spenderen, dat was voor sommigen echt wel een brug te ver. Twee bruggen zelfs. Of nee, drie! ‘Daarom heb ik met enkele leerkrachten en de directie de koppen bij elkaar gestoken. We krijgen woensdag, donderdag en vrijdag om …’ Hij wachtte even om de spanning wat op te bouwen. ‘… om een klasuitstapje naar Parijs op touw te zetten.’ Iedereen applaudisseerde. Daar hadden ze wel oren naar. De klas hing goed aan elkaar. Deze leraar was geen wereldvreemd ijskonijn, in tegenstelling tot de klasleraar van de parallelklas. Die had niet voor niets de bijnaam ‘Pikkop’ gekregen. Zoals hij altijd op zijn leerlingen pikte, als een razende haan in een kippenhok, dat had echt geen naam. Pik had trouwens nog andere betekenissen. ‘Wie zal dat betaaaaaalen?’ begon er plots iemand zeurderig te zingen. Iedereen draaide zijn hoofd in de richting van de chansonnier. Siebe slaagde er altijd in om roet in het eten te gooien en de boel te vergallen. ‘Daar is ie weer,’ gromde Natasha terwijl ze met haar ogen rolde. ‘Blij dat er toch iemand is die wat praktisch is aangelegd,’ ging de Soft verder, ‘maar ook daar heb ik aan gedacht.’ Rumoer vulde de klas. ‘No way dat we weer auto’s van de leerkrachten wassen!’ siste Axana. ‘Niet weer!’ De herinnering aan dat vervelende karwei ten voordele van wat-was-het-ook-alweer lag nog behoorlijk vers in het geheugen. ‘Dat ze hun kist zelf inzepen!’ stemde Floor vrolijk in. Iedereen wist dat Floors zorgvuldig gelakte nageltjes voor zwaar werk niet erg geschikt waren. Handenarbeid was beslist geen spek voor haar bek. ‘Mijn voorruit zat trouwens vol vegen,’ reageerde de Soft met gespeelde verontwaardiging. ‘Zo stom zal ik deze keer niet zijn.’ Iedereen lachte. ‘Maar alle gekheid op een stokje, we moeten een middel vinden om geld in het laatje te krijgen,’ ging hij op een ernstige toon weer verder. ‘Als we creatief genoeg zijn, kunnen we er misschien meer fun aan beleven dan aan auto’s wassen.’ ‘We houden een loterij,’ riep Sem. ‘De winnaar krijgt een date met Axana!’ Algemeen gejoel. Iedereen wist dat Axana elke week een ander lief scoorde. ‘Straks een date tegen je kop!’ Ze gooide Sem een niet mis te verstane blik toe.

FUIVEN ALS DE BEESTEN

269

‘Een wedstrijd?’ ‘Hoe zie je dit, Floor?’ vroeg de Soft. ‘Weet ik veel. Babyfoto’s bij de juiste leraar plaatsen of …’ ‘Been there, done that!’ ‘Weet jij iets beters dan?’ Floor keek hoopvol in de richting van Lars. ‘Een fuif, natuurlijk. Daar komt iedereen op af.’ ‘Met een thema!’ sprong Justine gretig op de kar. Als er één fuifnummer in de klas zat, was het Justine wel. ‘Ook voor leraars?’ vroeg de Soft. ‘Alleen de toffe … grapje!’ ‘Oké, Dylan,’ zei de Soft, ‘dan hoop ik dat ik uitgenodigd ben.’ ‘Wie maakt de uitnodigingen?’ vroeg Sem. ‘Misschien kunnen we dat in Nederlands doen?’ stelde de Soft voor. ‘Lap! Het begint al,’ gromde Dylan. ‘Weg fun!’ ‘Wedden dat dit leuk wordt?’ zei de Soft. ‘We maken blitse uitnodigingen die bij ons thema passen.’ ‘Maar we hebben nog geen thema!’ riep Axana boven het rumoer. ‘We verzinnen wel iets,’ zei Lars. De gedachte aan een vette klasfuif stond hem wel aan. ‘En dan maken we flyertjes om mensen uit te nodigen!’

Naar: Kristof Desmet

1 Wat zou een leuk thema voor een klasfuif zijn?

2 Hoe kun je mensen uitnodigen?

B Lees de zin waar het woord in voorkomt opnieuw. Verklaar dan het woord vanuit de context of zoek de betekenis op.

1 deadline

2 verongelijkt 3 vergallen

4 verontwaardiging 5 gretig 6 blits

2 3

270

4 5

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

C In de verhalende tekst zijn er uitdrukkingen gemarkeerd. Ze brengen wat kleur in het verhaal. Ken je de juiste betekenis? Zoek die in een (online) woordenboek op. Noteer de uitleg in een zin. 1 De leerlingen jagen de leraar op de kast. Ze 2 Het loopt van een leien dakje.

3 Je kon er een speld horen vallen.

Het was er

4 We steken de koppen bij elkaar. We

De leraar 6 Je springt op de kar. Je bent

5 De leraar gooit roet in het eten.

Het

7 Dat is geen spek voor mijn bek.

Daar

8 Dat was een brug te ver.

Dat was

D Welke uitdrukking gebruikt de auteur? Ga op zoek in de tekst. Pas aan zodat de uitdrukking in de zin past.

Voorbeeld: De leraar toont veel geduld. De leraar legt veel geduld aan de dag.

1 Hij zegt of doet iets wat niet hoort (bv. bij zijn beroep).

Hij

2 Precies daardoor was de ontwikkeling gestopt.

Precies daardoor was

3 Hun inspanningen brachten niets op. Hun inspanningen FUIVEN ALS DE BEESTEN

271

4 We geven het op. We 5 Zijn gezicht toonde heel duidelijk wat hij ervan dacht. Zijn gezicht 6 We organiseren iets. We

Ze 8 Het leek nergens op. Het 9 Even ernstig nu …

7 Ze vonden het wel leuk.

10 Iedereen luisterde heel aandachtig naar de leraar. Iedereen

E Kies een van de gebruikte uitdrukkingen of spreekwoorden.

1 Maak een kort verhaaltje zonder de uitdrukking of het spreekwoord te gebruiken. 2 Lees daarna je tekst voor. 3 Je klasgenoten raden welke uitdrukking of spreekwoord je omschreef of in je verhaal verwerkte.

F Beluister de uitnodiging voor het Voedingssalon.

1 Vind je deze uitnodiging geslaagd? Waarom (niet)?

2 Hoe spelen de reclamemakers met taal?

3 Wat betekent de uitdrukking ‘Ergens de mond van vol hebben’?

2 3

272

4 5

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

G Beluister de twee reclamespots. 1 Vul de uitdrukkingen aan. 2 Plaats de juiste betekenis bij elke uitdrukking. 3 Als je de betekenis niet kent, zoek je ze (online) op. Uitdrukking

Betekenis

Alexander krijgt het op zijn

zorgen hebben

Wouter heeft

hoogmoedig en eigenwijs zijn

Pieter heeft een

snel beledigd zijn

William zet graag een

Toon heeft

Annelien komt Uitdrukking

Harry doet alles

Kurt komt

zich ergeren

veel verdragen

niet weten wat eerst te doen

Betekenis

ergens gek van worden

iets doen zonder nadenken

Daan heeft geen

ongelijk hebben

Stan houdt het been

niet toegeven

Ivan krijgt er een

niet weten wat eerst te doen

H Bekijk het filmpje.

Waarin schuilt de humor?

Schuilen betekent in deze zin:  verborgen zitten  beschutten tegen, beschutting zoeken

Besluit

Het gebruik van figuurlijke taal (bv. uitdrukkingen) maakt je boodschap levendig.

FUIVEN ALS DE BEESTEN

273

Voor wie?

KRITISCH LEZEN

Je kunt een doelgroep bepalen. Je kent het verschil tussen formeel en informeel taalgebruik. Je kunt een uitnodiging op vormgeving en volledigheid beoordelen.

A Bekijk de uitnodigingen.

Uitnodiging 1

De heer en Mevrouw Delrue-Viaene en de heer en Mevrouw Vanhee-Druyts kondigen het huwelijk aan van hun dochter Julie en hun zoon Matthieu.

Het jonge paar stapt in het bootje op zaterdag 15 juni. U wordt vriendelijk uitgenodigd getuige van hun jawoord te zijn tijdens de plechtigheid om 15 u. in de St.-Janskerk van Zwichte. Tegelijk bent u welkom op de receptie in Zaal Rossignol, Industrielaan 4 in Konzele.

We krijgen graag een seintje of u al dan niet aanwezig zult zijn. Dat kan op 0328 611 789.

1 Voor welke gelegenheid werd deze uitnodiging verstuurd? 2 Voor welk publiek is ze bestemd? 3 De uitnodiging is formeel / informeel, want

4 Welke uitdrukking vind je in de uitnodiging voor ‘in het huwelijk treden’?

274

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

5 Is de informatie volledig?  ja  nee, want 6 Ik vind deze uitnodiging:  aantrekkelijk.  niet geslaagd. 7 Waarom vind je dat?

Uitnodiging 2

Danielle wort 16 en dat willen we vieren!!! We doen dit met een verrassingsparty in café Chez Paulette op vrijdag 2 junie om 7 uur. Danielle weet nergens van, dus: zwijgen als een graf!

1 Voor welke gelegenheid werd deze uitnodiging verstuurd? 2 Voor welk publiek is ze bestemd?

3 De uitnodiging is formeel / informeel, want

4 Welke vergelijking vind je in de uitnodiging? 5 Wat betekent dat?

6 Is de informatie volledig?  ja  nee, want

7 Ik vind deze uitnodiging:  aantrekkelijk.  niet geslaagd. 8 Waarom vind je dat?

VOOR WIE?

275

Uitnodiging 3

KTA WEKEGEM ORGANISEERT

Quiz Night ?

VRIJDAG 4 MEI 2018 OM 20 U. PAROCHIAAL CENTRUM

PER TAFEL VAN MAX. 5 PERSONEN BEDRAAGT DE DEELNAMEPRIJS € 10. INSCHRIJVEN VIA CARLOS POETRY: 0471 589 47 87 01

WE VRAGEN U HET HEMD VAN HET LIJF!

1 Voor welke gelegenheid werd deze uitnodiging verstuurd? 2 Voor welk publiek is ze bestemd?

3 De uitnodiging is formeel / informeel, want

4 Welke uitdrukking vind je in de uitnodiging?

5 Wat betekent dat?

6 Is de informatie volledig?  ja  nee, want

7 Ik vind deze uitnodiging:  aantrekkelijk.  niet geslaagd. 8 Waarom vind je dat?

276

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

Uitnodiging 4

BROKEL

INFOAVOND 23 MEI 2018 OPENDEURDAG 3 JUNI 2018

Vrij Technisch Instituut Klassestraat 12, 1898 Brokel Tel. 041 25 78 998 Website www.vti-brokel.be

INFOSTANDEN 1e graad Alle studierichtingen Presentatie schoolwerking Hapje en een drankje Alle leerkrachten zijn aanwezig

UITNODIGING

VRIJ TECHNISCH INSTITUUT

1 Voor welke gelegenheid werd deze uitnodiging verstuurd?

2 Voor welk publiek is ze bestemd?

3 De uitnodiging is formeel / informeel, want

4 Is de informatie volledig?  ja  nee, want

5 Ik vind deze uitnodiging:  aantrekkelijk.  niet geslaagd.

6 Waarom vind je dat?

VOOR WIE?

277

Uitnodiging 5

KSA-fuif Vlooiegem

We goan 't zwien deur'n de bjèt'n joag

20 juni vanaf 21 uur in zaal 't Remorke Toegang voe niet'n !! 1 Voor welke gelegenheid werd deze uitnodiging verstuurd? 2 Voor welk publiek is ze bestemd?

3 De uitnodiging is formeel / informeel, want

4 Wat betekent de West-Vlaamse uitdrukking '‘t zwien deur de bjèten joagen'?

5 Is de informatie volledig?  ja  nee, want

6 Ik vind deze uitnodiging:  aantrekkelijk.  niet geslaagd. 7 Waarom vind je dat?

8 Vind je het gebruik van dialect in deze uitnodiging gepast? Waarom (niet)?

278

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

9 Wat zou het voordeel van een uitnodiging in het dialect kunnen zijn? 10 Bij welke van de vorige uitnodigingen kan ook dialect worden gebruikt? Waarom?

B Beluister het fragment.

1 De uitnodiging is formeel / informeel, want

Besluit

2 Welke tekstdoelen heeft deze uitnodiging? Deze uitnodiging wil:  mensen over iets informeren.  mensen van iets overtuigen.  mensen ontroeren.  mensen amuseren.

Een uitnodiging bevat alle noodzakelijke informatie: wie nodigt uit, waarvoor, plaats, tijdstip, eventueel einduur, prijs enz. De lay-out en het taalgebruik zijn aan de doelgroep aangepast.

VOOR WIE?

279

Heb je het in je vingers?

ICT, SCHRIJVEN

Je kunt gegeven informatie in een flyer verwerken. Je kunt met behulp van ICT een flyer ontwerpen.

Vorm groepjes van 3 à 4 leerlingen. Maak met ICT-hulpmiddelen een goede flyer voor het evenement dat bij 'Voorbereiden' beschreven staat.

VOOR Oriënteren

1 Wat is het doel van de flyer?  informeren  overtuigen  ontspannen  gevoelens opwekken

2 Welke elementen zijn onmisbaar in een flyer? Element betekent in deze zin:  onderdeel van een groter geheel  chemische stof

3 Hoe wil je de aandacht trekken?

Voorbereiden

Lees de onderstaande informatie. Wie?

Wie communiceert?

Leerlingenraad

Wat?

Wat is het doel van de flyer?

Uitnodigen voor een concert van de schoolharmonie

Waarom?

Waarom organiseer je het evenement? Geld inzamelen voor Artsen Zonder Grenzen

Wanneer?

Wanneer zal het evenement plaatsvinden?

280

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

Vrijdag 10 juni om 20 uur

Waar heeft het evenement plaats?

Sporthal van de school

Aan wie?

Aan wie is de boodschap gericht?

Leerkrachten, leerlingen, ouders, sympathisanten van de school enz.

Bij wie?

Bij wie kun je terecht?

Website van de school? E-mailadres van een leerling of leraar? Telefoonnummer?

Thema?

De harmonie speelt populaire filmmuziek. Het thema is dus: film.

Slogan?

Luister naar de film!

Waar?

TIJDENS Uitvoeren

Verwerk de gegevens uit de tabel in een flyer. Zorg voor een afbeelding als blikvanger. Gebruik één uitdrukking. Zorg dat de slogan opvalt. Maak de flyer aantrekkelijk door middel van een achtergrondkleur.

Reflecteren

1 2 3 4 5

Controleer je flyer aan de hand van de checklist.

Evaluatie

 nee

 ja

2 Heb je een goede afbeelding als blikvanger?

 nee

 ja

3 Heb je een uitdrukking gebruikt?

 nee

 ja

4 Valt je slogan op?

 nee

 ja

5 Is je flyer goed leesbaar?

 nee

 ja

6 Is je flyer aantrekkelijk?

 nee

 ja

7 Is het geheel niet te druk?

 nee

 ja

8 Zijn er schrijffouten?

 nee

 ja

9 Valt je flyer op?

 nee

 ja

1 Zijn de noodzakelijke gegevens aanwezig?

HEB JE HET IN JE VINGERS?

281

Check je Facebook!

LEZEN, KIJKEN, LUISTEREN, SPREKEN

Je kent de voor- en nadelen van uitnodigingen via sociale media. Je kunt woorden vanuit de context verklaren. A Lees de tekst.

‘We moeten zeker iets op Facebook lanceren!’ mengde Elias zich in het gesprek. De jongen woonde als het ware op Facebook. Beluister Als hij drie woorden sprak, gingen er twee over internet. het fragment. ‘Een evenement?’ vroeg Joran. Elias knikte zo enthousiast dat zijn hoofd er bijna af donderde. ‘Wel oppassen met online uitnodigingen,’ lachte de Soft. ‘Weet je wat er enkele jaren geleden in Nederland is gebeurd?’ ‘Dat weet toch iedereen,’ grinnikte Febe. ‘Een meisje plaatste op Facebook een uitnodiging voor haar verjaardagsfeestje en er kwamen een paar duizend hooligans op af.’ Iedereen lachte. ‘Maar het tegenovergestelde zag ik ook al voorbijflitsen,’ pikte Joran erop in. ‘Soms schrijven een heleboel mensen zich in en op het moment zelf sturen ze hun kat. Dan sta je daar met je hele rotzooi.’ Opnieuw bulderde iedereen het uit. ‘Zulke toestanden moeten we vermijden,’ zei de Soft. ‘Misschien moeten we toch inzetten op de klassieke middelen?’ ‘Of beide?’ Elias gaf zich niet snel gewonnen. ‘Maar dan moeten we zeker vermelden dat er alleen kaarten in voorverkoop zijn.’ Er ging een instemmend gemompel door de klas. Enkele leerlingen begonnen spontaan te overleggen over het fuifthema en over welke slogan ze op de affiche zouden gebruiken. ‘Ho maar,’ probeerde de Soft boven het rumoer uit te komen. ‘Zo lukt dit niet. We moeten dit wel een beetje organiseren, vind je niet? Ik stel voor dat we groepjes vormen.’ Nu hij opnieuw de aandacht van de klas had, begon de Soft de taakverdeling op het bord te noteren. ‘We zoeken klassikaal een thema en een slogan. Daarna ontwerpen we een aantrekkelijke affiche en een flyer en Elias coördineert een pagina op Facebook. Misschien kunnen we een aankondiging op de schoolwebsite plaatsen? En wie het haalbaar ziet, maakt een radiospot of een promofilmpje. Ook die dingen kunnen op de sociale media …’ ‘Een radiospot?’ Zenobie keek alsof ze het in Keulen hoorde donderen. ‘Waarom niet?’ vroeg Finn en zijn gezicht verraadde dat hij zoiets meteen zag zitten.

282

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

‘De leerlingenraad draait elke vrijdagmiddag muziek op de speelplaats. We kunnen vragen of ze de commercial om het kwartier laten horen.’ ‘Ik maak wel een filmpje,’ lachte Joran met veelbetekenende blik. ‘Met Moviemaker is dit zo gefikst. Wie helpt?’ Drie leerlingen staken spontaan hun hand op, waarna iedereen opnieuw verwoed door elkaar begon te praten. De eerste ideeën vlogen door de klas en ketsten af op nog betere voorstellen. De Soft bekeek de klas en glimlachte bij het zien van zoveel enthousiasme. Nu moest hij alleen nog alles in goede banen leiden. Maar van één ding was hij zeker: dit zou vast en zeker een steengoede fuif worden.

Naar: Kristof Desmet

B Lees de zin waar het woord in voorkomt opnieuw. Verklaar dan het woord vanuit de context of zoek de betekenis op. 1 instemmend

3 commercial 4 verwoed 5 afketsen

2 coördineren

C Markeer in de tekst welke kanalen de leerlingen voor hun uitnodiging kunnen gebruiken. 1 Wat vind je goede kanalen voor een uitnodiging?

2 Is Facebook een goed kanaal daarvoor?

3 Wat zijn de voordelen van digitale kanalen? En de nadelen?

4 Wat zijn de voordelen van papieren kanalen? En de nadelen?

CHECK JE FACEBOOK!

283

5 Wat is het verschil tussen een affiche en een flyer? 6 Zijn er nog andere online kanalen die je kunt inschakelen ?

D Bekijk het filmpje. Beantwoord de vragen. 1 Welke fuif wil de Chiro organiseren?

Inschakelen betekent in deze zin:  laten helpen, in actie laten komen  zorgen dat een apparaat gaat werken

2 Wat is de naam van de fuif?

3 Hoeveel mensen komen er gewoonlijk naar hun fuiven?

4 Hoeveel winst was er vorig jaar?

5 Paul Decuypere heeft enkele tips voor hun evenement. Som die kort op.

6 Welke kanalen, behalve een affiche, gebruiken de Chiroleden nog om reclame te maken?

7 Welke tips krijgen de Chiroleden van Brecht Vaes?

8 Hoeveel bedraagt de uiteindelijke winst?

284

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

Een uitnodiging!

ICT, SCHRIJVEN

Je kunt informatie verzamelen om een flyer te maken. Je kunt met behulp van ICT een flyer ontwerpen.

Lees nogmaals de tekst aan het begin van dit taalblok. Maak een aantrekkelijke flyer voor het evenement dat daar aan bod komt.

VOOR

Oriënteren

1 Wat is het doel van de flyer?  informeren  overtuigen  ontspannen  gevoelens opwekken

2 Wat wil je communiceren? Wat is de boodschap?

Voorbereiden

Verzamel informatie.

Wie communiceert?

Wat?

Wat is het doel van de flyer?

Waarom?

Waarom organiseer je het evenement?

Wanneer?

Wanneer zal het evenement plaatsvinden?

Waar?

Waar heeft het evenement plaats?

Aan wie?

Aan wie is de boodschap gericht?

Bij wie?

Bij wie kun je terecht?

Wie?

EEN UITNODIGING!

285

TIJDENS Uitvoeren 1 Verwerk de gegevens uit de tabel in een flyer. 2 Zorg voor een blikvanger: een slogan, een uitdrukking, een foto, een tekening ... Maak de flyer aantrekkelijk.

Schrijftips 1 2 3 4

Controleer de spelling. Gebruik één uitdrukking. Zorg dat de slogan opvalt. Gebruik een gepaste afbeelding als blikvanger.

NA Vink aan wat oké is.

Evaluatie

Vorm

Inhoud

Reflecteren

1 Controleerde je op spelfouten?



1 Gebruikte je een gepaste afbeelding als blikvanger?



3 Gebruikte je een uitdrukking?



3 Gebruikte je wat achtergrondkleur?



4 Is alles goed leesbaar?



4 Valt het lettertype op?



2 Zijn alle noodzakelijke gegevens aanwezig?

286

TAALBLOK 7 – HOE MAAK JE EEN UITNODIGING?

2 Valt je slogan op?



Scherven

GENIETEND LEZEN, SCHRIJVEN

A Lees de tekst.

Toen Matte zondagmorgen omstreeks negen uur in pyjama en nog slaapdronken in de keuken verscheen, had zijn Beluister moeder al chocoladekoeken en croissants op tafel uitgestald. Het was het fragment. een stuk over middernacht geweest toen hij eindelijk de slaap had kunnen vatten. De rest van het gezin was ook net uit bed gerold. ‘Wat geslapen, jongen?’ vroeg zijn ma met een bezorgde blik. ‘Neeee,’ geeuwde hij. ‘Waarom sta je dan op?’ vroeg Charlotte. ‘Ga wat doorpitten!’ Hij schudde zijn hoofd en nam een croissant. Zijn moeder schonk hem een mok koffie in. Hij voelde zich beduidend beter dan gisteren. Na de middag had hij zeker een uur met Gerrit gechat. Hij had zich verontschuldigd voor de last die hij had veroorzaakt. De virtuele babbel had hem opgelucht. Met een goed gevoel had hij de chat afgesloten, vastbesloten zich niet langer op te sluiten en iedereen te mijden. Misschien zaten die pillen van zijn vader er ook voor een stuk tussen … ‘Vrijdag over twee weken wordt er in alle scholen gestaakt,’ citeerde zijn vader een krantenkop uit De Zondag. ‘YES!’ zei Matte met zijn mond vol croissant. Er belandden wat kruimels op de tafel. ‘Alweer geen zin om te werken?’ Pa’s vragende blik keek in de richting van ma, die onverstoorbaar verder van haar croissant genoot. ‘Ach … het wordt tijd dat ze daar in Brussel eens beseffen dat het onderwijs heel wat meer investeringen waard is,’ zuchtte ze gelaten. ‘Leraars zijn precies spermatozoïden: op zoveel miljoen is er maar één nuttig,’ aapte Matte een van de grappenmakers van vrijdagavond na. ‘Je zou eens moeten zien wat voor achterlijke clowns we dit jaar voor ons hebben.’ ‘Ja, lach maar,’ zei ma, ‘je ziet toch ook wel dat mijn job niet de meest simpele is? Een combinatie met het huishouden is echt niet voor de poes.’ ‘Ja, en ik doe niks,’ mengde Charlotte zich in het gesprek. ‘Ach schatje, dat bedoelde ik niet.’ Ma legde snel even haar hand op de arm van

Je kunt van een verhalende tekst genieten. Je kunt eenzelfde verhaal vanuit een ander perspectief vertellen. Je kunt woorden vanuit de context verklaren.

SCHERVEN

287

Charlotte. ‘Als ik jou niet had …’ ‘Zonder mij en je twee ogen was je stekeblind!’ lachte Charlotte. ‘Ik zou ook meer kunnen doen …’ suggereerde pa. Iedereen stopte met kauwen. Heel even kon je een muis horen trippelen. Toen schoot iedereen in een lach. Zelfs Matte. ‘Als je maar niet kookt,’ snoof Charlotte. De meest eigenaardige gerechten waren al op tafel beland. ‘Verbrande omelet-garnaal, vanillepudding met zout in plaats van met suiker, geschifte saus, stoofvlees in bier dat daar totaal niet voor diende. Vorige week was je zelfs de spaghetti vergeten.’ Matte grinnikte. ‘Al het water was gewoon uit de pot gekookt. Gelukkig hebben we een rookmelder. Maar het was best leuk om achteraf de zwarte spaghettislierten uit de verbrande kookpot te schrapen.’ Iedereen lachte. ‘In veel gezinnen steekt de man geen poot uit,’ zei pa met een verongelijkt gezicht. In zijn linkermondhoek zat een veeg chocolade. ‘Ach schat,’ knipoogde ma, ‘jouw talenten liggen op een ander vlak.’ Matte vroeg zich af wat ze daarmee bedoelde. Wilde ze zeggen dat hij in bed een echt beest was? Of was hij eerder een heel bekwame huisarts? Dat laatste klopte, want zijn wachtzaal zat elke dag eivol. Soms wel vervelend met al die vreemde mensen in huis, vond Matte. Omstreeks tien uur, toen er echt wel geen enkele croissant meer bij kon, begon Charlotte de tafel af te ruimen. Zorgvuldig plaatste ze alle vuile borden en kopjes in de vaatwasmachine en deponeerde alle troep in de vuilnisbak. ‘Zou je niet wat helpen?’ Matte lag met zijn benen op de tafel. Niets aan zijn lichaamstaal deed vermoeden dat hij ook maar een poot zou uitsteken. ‘Ik? Nee, hoor. Je doet dat goed, zus. Weet je wat? Ik ga douchen!’ Hij rekte zich uit en geeuwend trok hij naar boven, een boos kijkende Charlotte achterlatend. In de badkamer gooide hij zijn pyjama op de grond en dook onder een dampende douchestraal. Het heerlijkste moment van de week was opnieuw voorbij. Nu nog even onder de klaterende waterval en hij kon er weer een dagje tegen. Maar net toen hij de douchegel wou nemen, gebeurde er iets vreselijks. ‘Aaahhhhhh! Miljaar! Verdomme!’ Als een bliksemschicht sprong hij de douchecel uit, sloeg een handdoek om zijn middel en vluchtte nat als een Spongebob de gang op en de trap af. ‘Mààà!!! Er is geen warm water!’ Halfnaakt stommelde hij luidruchtig de trap af. Zoiets was nog gebeurd, meestal het resultaat van een uitgeslagen zekering. Toen hij beneden kwam en de hoek van de gang opdraaide, schrok hij zich het apezuur. Plotseling bevond hij zich oog in oog met een vrouw van middelbare leeftijd die samen met haar tienerdochter doodleuk op zijn vader stond te wachten. Nee, de deurbel had hij natuurlijk niet gehoord en patiënten waren de laatste wezens die hij op een zondagvoormiddag in huis verwachtte. De barmhartige Samaritaan had alweer een stel vreemden binnengelaten, dacht hij in een flits. Waarom gingen ze niet naar de wachtdienst? Daar diende die toch voor? ‘Ah, euh … goeiemorgen, dames,’ stotterde hij met een kop zo rood als een verbrande

288

CREATIEF 7

100

105

indiaan. Op zich was dat al gênant genoeg, maar die meid deed er nog een schepje bovenop. Met een flauwe ‘Mona Lisa’-smile om haar lippen gaapte ze onbeschaamd naar zijn blote bast. Haar kattenoogjes gleden van zijn kop naar zijn tenen en terug. ‘Excuseer me!’ zei hij en met de haast van een crimineel die bewijsmateriaal verbergt, spurtte hij terug naar boven. Toen hij een halfuurtje later langs de kamer van zijn zus kwam, hoorde hij zijn eigen stem. Kwaad gooide hij de deur van haar slaapkamer open. Charlotte zat doodleuk zijn oerschreeuw te mixen tot een coole ringtone. ‘Jij hebt de boiler afgezet!’ ‘Volgende keer laat je me niet alleen met de vaat, oké? Ik had net een nieuwe ringtone nodig.’ ‘Durf het niet hé, of …’ ‘Of wat?’ Een kussen vloog door de lucht, recht tegen zijn hoofd. Onmiddellijk greep hij een ander kussen zodat in een mum van tijd een waar gevecht op leven en dood werd geleverd. Met alle kracht die hij uit zijn lijf kon persen, keilde hij het hoofdkussen tegen zijn zus. Ze gilde, schaterde het uit en begon op haar beurt ongenadig op hem in te beuken. Het deed hem denken aan enkele jaren geleden, toen zulke veldslagen schering en inslag waren. Na een paar rake opdoffers van beide kanten, slaagde hij erin zijn zus op haar rug te krijgen en ging hij met zijn knieën op haar bovenarmen zitten. Zijn hart klopte in zijn keel en hij hijgde als een verkouden astmapatiënt. ‘Laat me los!’ gilde ze. ‘Alleen als je plechtig belooft me nooit meer zoiets te lappen!’ Hij vertelde wat er was gebeurd en hoe gênant hij het had gevonden om halfbloot tegen vreemden op te botsen. ‘Niet aan gedacht,’ zei Charlotte doodleuk, maar haar gezicht verraadde dat ze het hilarisch vond.

Uit: Kristof Desmet, Scherven

B Lees de zin waar het woord in voorkomt opnieuw. Verklaar dan het woord vanuit de context of zoek de betekenis op. 1 mok

2 citeren

3 suggereren 4 deponeren 5 klaterend 6 zekering

7 hilarisch

SCHERVEN

289

C Beantwoord de vragen. 1 Blijkbaar had Matte weinig geslapen. Hoe zou dat komen? 2 ‘Hij had zich verontschuldigd voor de last die hij had veroorzaakt.’ Wat stel je je daarbij voor? 3 De vader is geen keukenprins. Geldt dat ook voor jouw huishouden? 4 Matte steekt geen vinger uit en laat zijn zus alles opruimen. Hoe gebeurt de taakverdeling in jouw gezin?

5 Schieten broer en zus goed met elkaar op? Waaruit blijkt dat?

D De tienerdochter die met haar moeder op de dokter aan het wachten is, heet Sarah. Zij is het tweede hoofdpersonage in het boek.

1 Schrijf de ontmoeting met Matte vanuit Sarahs standpunt. Hieronder vind je een begin.

Drie weken geleden had Sarah plots een ernstige keelontsteking gekregen, waardoor ze antibiotica en pijnstillers moest slikken. Toen had haar keelholte er als een onvervalste schimmelkaas uitgezien. ‘Je keel ziet rood, maar ik zie nog niets wits,’ zei mama nadat ze met een kennersblik én een klein zaklampje Sarahs keelholte had bestudeerd. ‘Ik vrees dat de pijnstillers op zijn, maar we kunnen er straks samen om gaan. We kregen nog de kans niet om veel te verkennen, en er woont een dokter vlakbij de kerk.’ ‘Hoeft niet, ma …’ kreunde Sarah. Een vreemde dokter was nu niet bepaald iets om naar uit te zien. Maar haar moeder liet zich niet doen. ‘Geen sprake van! Ik laat het zo ver niet komen als de vorige keer,’ zei ze vastberaden. ‘Trouwens, je gaat pas naar een nieuwe school. Je kunt beter niet ziek worden.’ ‘Bel en kom binnen,’ stond op de videofoon van het herenhuis.

Schrijf verder. Enkele vragen kunnen daarbij helpen: - Hoe ziet het huis er binnenin uit? - Wat gebeurt er daarna? - Hoe reageert Sarah op Matte?

290

CREATIEF 7

Selfie

GENIETEN VAN TAAL

Je kunt informatie uit een jeugdboekfragment halen. Je kunt je eigen mening verwoorden.

A Bekijk de covers en lees de informatie die op de achterkant van elk boek staat.

De zestienjarige Linde leert via Facebook de iets oudere Bram kennen. Ze chatten elke dag en hebben veel gemeen. Dan probeert Bram haar te overtuigen een gewaagde selfie te sturen. Na lang aarzelen doet Linde dat. Ze is geschokt als ze vervolgens niets meer van Bram hoort. Maar net wanneer ze het niet meer verwacht, duiken Bram en de foto opnieuw op. Haar leven stort als een kaartenhuisje in elkaar.

Een spannende en grappige roman over liefde, vriendschap en sociale media. Voor young adults van deze tijd

Mirte baalt van haar ouders. Die behandelen haar als een klein kind, vindt ze. Dus als ze via social media een wat oudere jongen ontmoet die haar ‘een mooie vrouw’ vindt, voelt ze zich eindelijk begrepen en serieus genomen. Elke dag appt ze met Twan, en algauw wil hij ook skypen. Mirte gaat helemaal op in haar internetliefde. Maar dan wil Twan meer van haar zien, meer bloot. En hij wil haar in het echt ontmoeten… Gaat ze hierop in? En is Twan wel de jongen die hij zegt te zijn? Een beangstigend realistisch boek. Mirtes verhaal kan iedereen overkomen!

Welk boek spreekt je het meest aan? Waarom?

SELFIE

291

B Lees de teksten en beantwoord de vragen.

Selfie (Kaat De Kock)

Marlous van Mourik

Na een avondje wild feesten met vriendinnen krijgt Linde (16) op Facebook een vriendschapsverzoek van de iets oudere Bram. In eerste instantie houdt ze afstand, maar al snel chatten ze elke dag en wordt Linde verliefd. Ze heeft het gevoel dat ze met Bram over alles kan praten. Zelfs over haar vader, die jaren geleden uit haar leven verdween maar nu opeens weer contact zoekt. Af en toe wisselen ze ook foto’s uit. Dat begint onschuldig, tot Bram om een sexy selfie en daarna om een topless selfie vraagt. Tegen het advies van haar beste vriendin in doet Linde dat – en dat zet een chantagepraktijk in gang die ze nooit voor mogelijk had gehouden. Actueel en vlot leesbaar debuut dat goed in het rijtje past bij boeken als #Selfie van Caja Cazemier en Onder mijn huid van Marlies Slegers. Ook dit verhaal heeft een duidelijke boodschap over de gevaren van sociale media, maar blijft dankzij de sympathieke, pittige ik-persoon toch luchtig: Linde komt met al haar onzekerheden als een echte tiener over. De auteur is een Vlaamse redacteur en vertaler. Aantrekkelijke foto-omslag. Vanaf ca. 13 jaar.

#Selfie (Caja Cazemier)

Mirte (14) zit op het vmbo. Zij is actief op sociale media en gebruikt haar telefoon de hele dag. Net als haar klasgenoten verstuurt ze appjes en is ze actief op Facebook en Snapchat. Ze plaatst sexy selfies en krijgt een vriendschapsverzoek op Facebook van Twan. Ze accepteert het. Twan zegt dat hij 22 jaar is, maar ziet er ouder uit. Hij vindt Mirte heel lief en mooi en zegt dat vaak in zijn berichtjes. Mirte vindt dat fijn en wordt verliefd op hem. Ze skypen en Twan wil steeds meer sexy foto's van Mirte. Ze twijfelt, maar doet het toch, omdat hij zulke lieve ogen heeft. Na enkele weken stelt Twan voor dat ze elkaar ontmoeten en dat heeft grote gevolgen voor Mirte. Het verhaal is in de ik-vorm geschreven. Pas tegen het eind wordt Mirte als verhaalpersoon geloofwaardig. De auteur speelt in op de actualiteit. Ze is geïnspireerd door een recente veroordeling van een man die driehonderd meisjes misbruikte met wie hij contact legde via internet. In het boek staan website-adressen voor slachtoffers. Actueel en herkenbaar boek dat pubermeiden zeker zal aanspreken. Vanaf ca. 12 jaar.

Sandra Oosterveen

1 Bovenstaande teksten zijn recensies. Wat is een recensie?

2 Beide recensies bestaan uit twee alinea’s. Wat lees je telkens in de 1ste en de 2de alinea?

3 Welk boek speelt zich in Nederland af? Hoe weet je dat?

292

GENIETEN VAN TAAL 7

4 Selfie van Kaat De Kock is een debuut. Wat betekent dat? 5 Markeer in beide recensies de positieve commentaren met groen en de negatieve met roze. 6 In opdracht A koos je het boek dat je het meest aansprak. Blijf je bij je keuze? Waarom (niet)?

C Lees de tekst en beantwoord de vragen. - Mag ik je een geheim verklappen? Die foto die je hebt gestuurd, heb ik ingesteld als bureaublad. Zo ben je altijd een beetje bij me. Mijn hart maakt een sprongetje.

Beluister het fragment.

Een minuut later krijg ik de foto toegezonden. Hij staat erop met bloot bovenlijf. Ik weet niet goed wat ik ervan moet denken, maar o mijn God, wat is hij sexy. Gespierd, maar niet te. Mooie armen, platte buik.

- Zal ik je ook een foto sturen? Misschien wil jij die dan ook wel op je computer zetten?

- En? - :-O Je ziet er goed uit, maar dat weet je zelf ook wel, denk ik. - Je bent een strenge vrouw, Linde. Maar dat vind ik net zo leuk aan je. Je bent eerlijk, en ik voel dat ik je kan vertrouwen. Vertrouw jij mij ook? - Dat weet je toch? Ik heb al veel tegen je verteld dat bijna niemand anders weet. - Bewijs het! - Wat moet ik bewijzen? - Dat je me vertrouwt. - Hoe moet ik dat doen? - Spreek met me af. - Je weet dat ik daar nog niet klaar voor ben, Bram. We hebben het toch ook leuk zoals het nu is. - Dat is waar … Weet je wat? Stuur me dan ook zo’n foto. - Wat, in bloot bovenlijf? - Niet helemaal bloot, natuurlijk. Al zou ik daar ook niets op tegen hebben  - Wat bedoel je dan? - Trek je topje uit. Een foto in je beha. - Ja, hallo, en dan kun jij die aan al je vrienden tonen, zeker? - Linde, je weet toch dat ik dat nooit zou doen? - Zo goed ken ik je ook niet.

SELFIE

293

- Je kent me beter dan wie ook. Denk je dat ik tegen iedereen zulke persoonlijke dingen vertel? Tegen mijn vrienden niet. We babbelen wel, maar zelden over echte gevoelens. Dat kan ik alleen met jou. Ik wil gewoon zeker zijn dat je me ook vertrouwt. Ik beloof dat ik de foto meteen wis. - Sorry, maar dat durf ik echt niet. - Ga jij dan nooit in bikini naar het strand? - Ja, natuurlijk wel. - Wel dan, in je beha of in je bikini, wat is nu eigenlijk het verschil? Als ik er goed over nadenk, heeft hij daar wel een punt. Zou ik aarzelen om een flatterende foto van mezelf in bikini op het strand op Facebook te posten? Vast niet, integendeel, ik ben trots op mijn lichaam. Bram ziet mijn stilzwijgen duidelijk als een afwijzing.

- Geen probleem hoor, Linde. Ik wilde je niet pushen of wegjagen. Je hoeft uiteraard niets tegen je zin te doen, daarvoor heb ik te veel respect voor je.

Zie je wel, hij geeft écht om me. Ik trek mijn top uit en check of ik wel een mooie beha aan heb. Valt wel mee, maar ik heb een rood kanten gevalletje in de kast liggen dat ik nog bijna nooit heb gedragen omdat het eigenlijk niet lekker zit. Ik wissel snel van beha, duw mijn borsten nog wat extra omhoog en maak een paar foto’s. Ik zie er goed uit. Nee, ik zie er fantastisch uit. Ik kies de mooiste foto uit en stuur die naar Bram, in de hoop dat hij nog steeds online is. Maar hij reageert niet meer.

Uit: Kaat De Kock, Selfie

1 Waar is Linde mee bezig?

2 Hoe overtuigt Bram Linde om zoiets te doen?

3 Vind je dit een goed idee van Linde? Waarom (niet)?

294

GENIETEN VAN TAAL 7

D Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Ondertussen kwam op mijn eigen pagina een reactie te staan van ene Twan: 'Hallo Mirte, dank je wel dat je mijn Beluister vriendschapsverzoek accepteert. Ik ben blij dat ik je vriend mag zijn.' het fragment. Direct daarop kwam een privébericht van hem binnen: 'Dag Mirte, of misschien moet ik wel zeggen: dag mooie Mirte, want dat was het eerste wat me aan jou opviel. Ik zag jou en ik dacht: met haar wil ik vrienden worden. Ik weet niet precies wat het is, maar je hebt iets. De blik in je ogen, de vorm van je gezicht, je glimlach, je boosheid. Ik dacht: met die meid is het leven nooit saai, daar gebeurt wat, die wil ik leren kennen.' Ik fronste eerst mijn wenkbrauwen, en grijnsde daarna breed. Nieuwsgierig klikte ik op zijn naam en scande snel zijn Facebookpagina. Ik zag een jongen van een jaar of... Hoe oud zou hij zijn? Achttien? In ieder geval een paar jaar ouder dan ik. Hij was slank en had kort donkerblond haar en op een andere foto zag ik dat hij blauwe ogen had. Hij zag er wel goed uit eigenlijk. De omslagfoto was genomen in een discotheek met van dat licht dat alle witte kleding paars doet oplichten. Op zijn profielfoto had hij een zonnebril op en door zijn witte overhemd leek hij erg bruin, die foto was zeker nog van afgelopen zomer. Hij leek me een vlotte jongen. Als hij op Tinder had gezeten, was hij hartje! Nog een keer las ik wat hij had geschreven. 'Ha ha, dag Twan, ben jij de leukste thuis?' Door mijn gesprekken op Tinder durfde ik al veel meer bij zo'n jongen. 'Daar ben je, schoonheid! Leuk dat je reageert!' antwoordde Twan. 'Kennen wij elkaar?' 'Jij komt wel eens in The Palace volgens mij. Zag ik je daar?' 'Nee, waar is dat?' 'Of wacht, poppodium Break out!' ‘Nee.’ 'Waar ken ik je dan van? Nou, maakt niet uit, eigenlijk. Ik ken je nu.' Ik lachte. Leuk geprobeerd. 'Maar waarom zeg je dat er bij mij altijd wat gebeurt?' 'Is dat dan niet zo?' Ik dacht te lang na over een antwoord. Er kwam alweer iets van hem: 'Jij kan een arm om je heen gebruiken, las ik. Je mag tegen me aanleunen, hoor.' 'Hè? Hoezo?' ‘Ik ben groot en sterk .' 'Dat bedoel ik niet. Waarom die arm?' 'Is dat niet zo dan? Je bent boos, je voelt je ongelukkig.' Geraakt staarde ik naar zijn woorden. 'Hoe weet je dat?' ‘Dat voel ik. Dat weet ik. Dat raad ik.' 'Niet!' Dat kon niet! Daarom las ik vol verbazing de zinnen die nu snel na elkaar binnenkwamen: ‘Ik zag je gemopper. Ouders zijn vervelend. Ze geven je het gevoel dat je het nooit goed doet. Ze begrijpen je niet. Ze willen dingen van jou die jij niet wilt. Ik snap dat helemaal, want je bent al bijna een volwassen vrouw, en ik dacht: ik wil haar zien

SELFIE

295

lachen. Want ze heeft de mooiste glimlach. En ze verdient beter. Er moet iemand zijn die zegt dat ze goed is zoals ze is! En als je ouders dat niet zeggen, doe ik het.’ Wauw. Ik las het drie keer over. 'Ben je er nog?' vroeg hij. 'Ja, hoor.' 'Klopt het een beetje wat ik zeg?' ‘Ja, dat wel.'

Uit: Caja Cazemier, #Selfie 1 Via welk medium krijgen Twan en Mirte contact?

2 Op welk ander medium was Mirte ook actief?

3 Hoe probeert Twan het vertrouwen van Mirte te winnen?

296

GENIETEN VAN TAAL 7

Sexting LEZEN, KIJKEN

A Bekijk het filmpje. Beantwoord daarna de vragen.

1 Geef een zo nauwkeurig mogelijke definitie van ‘sexting’.

Sexting is

2 Hoeveel procent van de ondervraagde jongeren verstuurde een seksueel getinte foto van

zichzelf?

3 Het cijfer uit vraag 2 betekent een gemiddelde van hoeveel leerlingen per klas?

4 Hoeveel procent van de ondervraagden stuurde een herkenbare foto? 5 Hoeveel procent van de ondervraagden stuurde een echte naaktfoto? 6 Waarom stuurt Janne seksueel getinte foto’s?

7 Privacy is bij jongeren veranderd. Waaraan is privacy bij hen heel vaak gelinkt?

SEXTING

297

8 Welke tips krijg je op het einde van het programma? 9 Wat vind je nu zelf van de getuigenis van Janne?

B Bespreek in groepjes van 3 of 4 leerlingen de getuigenissen.

Getuigenis 1

1 Zijn de reacties oké? 2 Wat zullen de gevolgen van hun reactie zijn? 3 Breng verslag uit aan de klas.

Een vriendin meldde dat ze foto’s van mij had gekregen. Die waren op het strand in Zuid-Spanje genomen en – toegegeven – best wel sexy. Die staan op mijn Facebook, maar zijn enkel voor mezelf en enkele goede vriendinnen zichtbaar. Ik heb meteen mijn privacy-instellingen aangepast.

Meisje, 15 jaar

Getuigenis 2

Ik chatte met een meisje. Ze vroeg om een naaktfoto te nemen en door te sturen. Daarna zei ze dat ze hem naar anderen zal doorsturen. Ik heb de foto zelf al verwijderd en ik weet niet of ze die foto al doorgestuurd heeft. Als die foto echt de hele school rondgaat, kom ik nooit meer buiten en wil ik echt niet meer leven. Ik heb alles aan mijn ouders opgebiecht. Ze waren niet echt boos, maar vooral bezorgd. Ze hebben de directie van de school van dat meisje opgebeld.

Jongen, 15 jaar

Getuigenis 3

Ik stuurde mijn vriend ooit een topless foto door. Dat had ik niet mogen doen. Nu is het uit tussen ons. Hij dreigt ermee de foto te verspreiden als ik hem niet meer foto’s opstuur. Ik heb het mijn broer verteld en die heeft mijn ex-vriend eens goed aangepakt. Hij zal wel twee keer nadenken vooraleer hij de foto doorstuurt. Eén blauw oog zal wellicht wel voldoende zijn. Meisje, 15 jaar

298

MEDIAWIJS 7

Getuigenis 4 Mijn BFF beging een stommiteit en stuurde naaktfoto’s naar haar vriend. Ze had er meteen al spijt van. Ze denkt dat hij de foto’s aan zijn vrienden zal tonen. Hij beweert van niet. Ik heb haar vriend opgezocht en hem gevraagd om de afbeelding te verwijderen terwijl ik erbij was. Ook de prullenbak heeft hij gedeletet terwijl ik erbij was. Ik weet wel zeker dat ze zoiets nooit meer zal doen. Meisje, 16 jaar

Getuigenis 5

Jongen, 15 jaar

Getuigenis 6

Op een dag kreeg ik van een klasgenoot een foto van een piemel. Het was een ‘selfie’ van een andere jongen, genomen tijdens een of ander chatspelletje. Uit niets kon je de identiteit van die jongen afleiden, maar toch. Drie andere vrienden kregen die foto ook. Ik heb iedereen gemaild dat dit te ver gaat en zelfs gevaarlijk kan zijn. Na mijn reactie heeft ook nog een andere jongen op dezelfde manier gereageerd. We hebben allemaal de foto verwijderd.

Ik was aan het chatten met een jongen uit de sportclub. Het was aangenaam en hij begon zelfs wat te flirten. Ineens zette hij zijn cam op en ik zag hem met bloot bovenlijf. Hij vroeg mij om ook mijn topje uit te trekken. Toen ik niet wilde, drong hij aan en het leuke gesprek veranderde in niets meer of minder dan een poging om mij naakt te zien. Hij wou zijn penis tonen als ik mij ook zou uitkleden. Ik weigerde. Daarna nam ik schermkopieën van de chattekst. Hij is duidelijk in bloot bovenlijf te zien. Ik heb gedreigd om naar zijn ouders te stappen en zelfs om dit openbaar te maken als ik hem ooit opnieuw op zo’n gedrag betrap of zoiets van een vriendin te horen krijg. Hij is daarvan enorm geschrokken. Waarschijnlijk zag hij zelf niet in wat er kon mislopen. Hij heeft zich zelfs verontschuldigd. We chatten nog altijd, maar natuurlijk niet meer over seks. En als we skypen, houdt hij netjes al zijn kleren aan.

Meisje, 14 jaar

C Bekijk het ludieke filmpje. 1 Vind je dit een geslaagd preventiefilmpje? Waarom wel/niet? 2 Hoe zou jij zoiets aanpakken?

SEXTING

299

Woordweb WOORDVERKLARING

A Kies het juiste woord en vul de zinnen aan.

Je kent de betekenis van de woorden uit dit taalblok. Je kunt die woorden in de juiste context gebruiken. Je kunt nieuwe zinnen maken met de woorden uit dit taalblok.

1 Het regende hevig en er was nergens een plaats waar we konden . 2 De leraar wil de toets uitstellen. Iedereen zal daar zeker mee 3 Proximus lanceert een opvallende prijzen.

om zijn producten aan te

gemist om mijn taak af te geven.

4 Ik heb weer de

5 Die grap was zo

dat we buikpijn hadden van het lachen.

6 Het gas krypton is een scheikundig

B Geef een synoniem voor het vetgedrukte woord.

2 De koerier mag het pakje aan de achterdeur deponeren.

3 Het was lekker. We aten gretig ons bord leeg.

4 Op de kerstmarkt kocht ik me een mok warme chocolademelk.

5 Het feit dat de muziek niet luid mocht, kon de pret niet vergallen.

6 Dat de pester er zonder straf vanaf kwam, lokte grote verontwaardiging uit.

7 Hij deed een verwoede poging om de deur open te krijgen.

1 Ze kocht een blitse outfit voor het feestje.

300

WOORDWEB 7

C Vul het kruiswoordraadsel in. 1 2 3 4 5 6 7 8

woorden letterlijk overnemen verwerpen, afkeuren geluid van vallend water organiseren, samenbrengen gevoel van oneerlijk behandeld te zijn apparaat dat stroom onderbreekt in actie laten komen een voorstel doen

1 2

WOORDVERKLARING

301

IN N VA

WOORDWEB 7

VADEMECUM 1.1 Werkwoorden – infinitief – stam

1 De spelling van de werkwoorden

De renner spurt naar de overwinning. De leerling maakt een taak.

De vorm van het werkwoord waar je ‘ik zal’ voor kunt zetten, is de infinitief.

Ik zal spurten. Ik zal maken.

De stam van het werkwoord is de ik-vorm.

Ik spurt. Ik maak.

In een bevelzin gebruik je de stam.

Maak die taak tegen morgen!

Woorden die zeggen wat iets of iemand doet, zijn werkwoorden.

1.2 Tegenwoordige en verleden tijd

Als de handeling nu gebeurt, staat de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd (tt).

Ik drink een glas melk.

Als de handeling vroeger gebeurde, staat de persoonsvorm in de verleden tijd (vt).

Ik dronk gisteren twee glazen melk.

1.3 Hoe schrijf je een werkwoord in de tegenwoordige tijd? Zoek het onderwerp van de zin. Noteer de stam van het werkwoord.

Stap 1 Stap 2 Stap 3



het onderwerp (o) = meervoud  de persoonsvorm (pv) = de infinitief

Mijn vrienden helpen me met mijn taak.

het onderwerp (o) = ik = je of jij na de persoonsvorm  de persoonsvorm (pv) = stam

Ik fiets naar school. Morgen fiets je naar de sportclub. Fiets jij graag?

VADEMECUM

303

het onderwerp (o) = iets anders  de persoonsvorm (pv) = stam + t

Mijn vriend helpt me met mijn taak.

Let op! Mijn vriendin vindt tennis vermoeiend. Ik vind atletiek leuk. Vind je lopen saai? Je vindt voetbal geweldig.

Bij werkwoorden waarvan de stam al op een -t eindigt, voeg je geen -t toe.

Mijn vriendin laat me niet in de steek.

Werkwoorden waarvan de stam op -d eindigt: je hoort het niet wanneer je een -t moet toevoegen.

1.4 Hoe schrijf je een werkwoord in de verleden tijd?

Klankvaste werkwoorden veranderen in de verleden tijd niet van klank.

Er wordt wel een uitgang bij de stam gevoegd.

gooi + de = gooide gooi + den = gooiden

stam + te (enkelvoud) stam + ten (meervoud)

blaf + te = blafte blaf + ten = blaften

Let op! - Je schrijft in de verleden tijd een dubbele -d als de stam al op -d eindigt.

melden: meld + de = meldde meld + den = meldden

- Je schrijft in de verleden tijd een dubbele -t als de stam al op -t eindigt.

pletten: plet + te = plette plet + ten = pletten

stam + de (enkelvoud) stam + den (meervoud)

Klankveranderende werkwoorden veranderen in de verleden tijd van klank. Je hebt twee vormen: het enkelvoud en het meervoud. Er bestaan hiervoor geen regels. De verleden tijd van deze werkwoorden moet je leren.

304

VADEMECUM

1.5 Hoe schrijf je het voltooid deelwoord? Bij klankvaste werkwoorden luister je naar de verleden tijd. gooide Ik heb de bal gegooid.

Hoor je in de verleden tijd een -t, dan eindigt het voltooid deelwoord op een -t.

blafte De hond heeft geblaft.

Klankveranderende werkwoorden hebben een onregelmatig voltooid deelwoord. Er bestaan hiervoor geen regels. Het voltooid deelwoord van deze werkwoorden moet je leren. Bij veel klankveranderende werkwoorden eindigt het voltooid deelwoord op -en.

Zie 1.6.

Hoor je in de verleden tijd een -d, dan eindigt het voltooid deelwoord op een -d.

Ik ben verrast. Hij heeft een drankje besteld. Je wordt daar vriendelijk ontvangen.

- Bij scheidbare werkwoorden staat ge- tussen de scheidbare delen.

uitvinden: uitgevonden afdrogen: afgedroogd

Het voltooid deelwoord begint meestal met het voorvoegsel ge-. - Als de infinitief met het voorvoegsel ver-, be- of ont- begint, dan gebruik je het voorvoegsel geniet.

1.6 Lijst van klankveranderende werkwoorden stam

verleden tijd

voltooid deelwoord

bederven

bederf

bedierf

bedorven

beginnen

begin

begon

begonnen

begrijpen

begrijp

begreep

begrepen

bewijzen

bewijs

bewees

bewezen

bieden

bied

bood

geboden

blazen

blaas

blies

geblazen

blijven

blijf

bleef

gebleven

brengen

breng

bracht

gebracht

denken

denk

dacht

gedacht

doen

doe

deed

gedaan

dragen

draag

droeg

gedragen

infinitief

VADEMECUM

305

drink

dronk

gedronken

eten

eet

gegeten

gaan

ging

gegaan

geven

geef

gaf

gegeven

graven

graaf

groef

gegraven

hangen

hang

hing

gehangen

hebben

heb

had

gehad

helpen

help

hielp

geholpen

kijken

kijk

keek

gekeken

komen

kom

kwam

gekomen

kopen

koop

kocht

gekocht

krijgen

krijg

kreeg

gekregen

krimpen

krimp

kromp

gekrompen

N kan

kon

gekund

lees

las

gelezen

lig

lag

gelegen

lijd

leed

geleden

kunnen

drinken

lezen liggen lijden

loop

liep

gelopen

meten

meet

mat

gemeten

moeten

moet

moest

gemoeten

mogen

mag

mocht

gemogen

nemen

neem

nam

genomen

rijden

rijd

reed

gereden

roepen

roep

riep

geroepen

ruiken

ruik

rook

geroken

schelden

scheld

schold

gescholden

schenken

schenk

schonk

geschonken

schrijven

schrijf

schreef

geschreven

schrikken

schrik

schrok

geschrokken

slaan

sla

sloeg

geslagen

spreken

spreek

sprak

gesproken

staan

sta

stond

gestaan

lopen

306

VADEMECUM

steek

stak

gestoken

stelen

steel

stal

gestolen

sterven

sterf

stierf

gestorven

stijgen

stijg

steeg

gestegen

treffen

tref

trof

getroffen

trekken

trek

trok

getrokken

vallen

val

viel

gevallen

vangen

vang

ving

gevangen

verbergen

verberg

verborg

verborgen

verdwijnen

verdwijn

verdween

verdwenen

vergeten

vergeet

vergat

vergeten

verliezen

verlies

verloor

verloren

vinden

vind

vond

gevonden

vragen vriezen

vlieg

vloog

gevlogen

vraag

vroeg

gevraagd

vries

vroor

gevroren

weeg

woog

gewogen

wegen

vliegen

steken

weet

wist

geweten

worden

word

werd

geworden

wreken

wreek

wreekte

gewroken

zeggen

zeg

zei

gezegd

zoeken

zoek

zocht

gezocht

zwemmen

zwem

zwom

gezwommen

zwerven

zwerf

zwierf

gezworven

zwijg

zweeg

gezwegen

weten

zwijgen

VADEMECUM

307

2 Hoofdletters 1 Je schrijft een hoofdletter bij het begin van een zin. Het regent al de hele dag. 2 Je schrijft de hoofdletter aan het eerste volledige woord. ’t Regent al de hele dag. 3 Je schrijft ook een hoofdletter bij eigennamen: a

namen van mensen

namen van dieren

namen van plaatsen

woorden die afgeleid zijn van een plaatsnaam

Belgisch, Amerikaans

namen van straten, gebouwen, monumenten, parken …

Nieuwstraat, Antwerpen-Centraal, Vrijheidsbeeld, Citadelpark

namen van talen

Frans, Nederlands

namen van inwoners van een land en van een volk

Belgen, Fransen, Basken

namen van feestdagen

Pasen, Kerstmis Let op: niet bij samenstellingen, bv.: paasvakantie, kerstdagen

gebeurtenissen in de tijd

de Eerste Wereldoorlog

namen van merken en bedrijven

Zara, Opel, Colruyt

namen van tijdschriften, films, boeken, series …

Libelle, De Leeuwenkoning, Thuis

namen van instellingen, verenigingen, evenementen …

Sint-Trudo Ziekenhuis, Vlaamse Scholierenkoepel, Pukkelpop

IN Bobby, Flipper

België, Kortrijk, Oost-Vlaanderen, Ardennen, Alpen

Lore, Jens Verbeeck

VADEMECUM

3 Enkel of dubbel? Het verschil tussen een korte of lange klank kun je horen. 1 Bij woorden die maar uit één klankgroep bestaan, hoor je of je de klinker enkel of dubbel moet schrijven. 2 Voor woorden die uit meer dan één klankgroep bestaan, gebruik je het volgende schema.

korte klank

1 klinker en 2 medeklinkers

Ik hoor een

Ik schrijf

1 klinker en 1 medeklinker

Apen zweven over muren

lange klank

Zatte vette kippen stoppen bussen

Ik schrijf

Ik hoor een

Ik schrijf

andere klank of twee verschillende medeklinkers na de klinker

wat ik hoor

Zieke schilders moeten genoeg rusten

Ik luister naar het einde van de klankgroep

Ik hoor een

VADEMECUM

309

4 De leestekens Op het einde van een zin schrijf je een leesteken. - Bij een mededelende zin zet je een punt.

De kat ligt in de zetel te slapen. Welk boek heb je gelezen?

- Als de zin een uitroep is, zet je een uitroepteken.

Was het maar waar!

- Wanneer de zin een vraag is, plaats je een vraagteken.

- Bij een bevelzin zet je een punt of een uitroepteken.

We mogen niet meer schaatsen op het ijs: het dooit.

Je schrijft een dubbele punt: - voor een verklaring;

Neem jullie boek. Hou daar nu mee op!

- voor een opsomming.

We fietsten door vier gemeenten: De Panne, Koksijde, Nieuwpoort en Middelkerke.

Je schrijft een komma: - tussen de delen van een opsomming;

Je vindt alles in de kringwinkel: kledij, meubelen, boeken en fietshelmen.

Ik kom vandaag niet, maar overmorgen wel. Ik kom vandaag niet, want ik moet studeren.

- tussen twee persoonsvormen in dezelfde zin;

Omdat ik te vlug fietste, kon ik niet meer op tijd remmen.

- tussen bijvoeglijke naamwoorden bij hetzelfde zelfstandig naamwoord;

Hij heeft een grote, kleurrijke tuin.

- bij een aanspreking.

Neem eens een ander blad, Ellen.

- voor ‘maar’ en ‘want’;

310

VADEMECUM

5 De woordtekens Als je in een woord twee of drie opeenvolgende klinkers niet als één klank mag lezen, dan zet je een trema op de eerste letter van de nieuwe klank. Je schrijft een koppelteken: - in samenstellingen waarbij de klinkers kunnen botsen;

geïnteresseerd, tweeën

foto-onderschrift, camera-instelling

- in plaats van een weggelaten woorddeel;

landen tuinbouw

- in samenstellingen met een afkorting, een losse letter of een cijfer;

gps-toestel, 21-jarige, A3-blad, BMX-titel

- in samenstellingen en afleidingen van aardrijkskundige namen.

Je gebruikt een apostrof: - bij het meervoud en de bezitsvorm van woorden waarvan de laatste klank met één -a, -i, -o, -u of -y geschreven is;

Zuid-Europa, Noord-Koreaan, Sint-Pieters-Leeuw

twee auto’s papa’s verlanglijstje

Lies’ boek Alex’ balpen Inez’ fiets

- op de plaats van weggelaten letters.

’t Regent, ik ga niet naar buiten nu.

In veelgebruikte woorden uit het Frans schrijf je een accent op de letter -e als dat voor de uitspraak nodig is.

café première enquête

- bij de bezitsvorm van eigennamen die eindigen op een sisklank -s, -z of -x;

VADEMECUM

311

6 Zelfstandige naamwoorden 6.1 Zelfstandige naamwoorden bakker, broer, tante papegaai, ezel zetel, huis, potlood

Sommige dingen kun je niet vastnemen. Het zijn ook zelfstandige naamwoorden.

verdriet, hoogte, geluk

Zelfstandige naamwoorden zijn woorden die een persoon, een dier of een ding noemen.

6.2 Lidwoorden

een paddenstoel, de paddenstoel een huis, het huis

Je kunt de, het of een voor een zelfstandig naamwoord schrijven. De, het en een zijn lidwoorden.

6.3 Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig?

Zelfstandige naamwoorden kunnen onzijdig (o), mannelijk (m) of vrouwelijk (v) zijn. Alle het-woorden zijn onzijdig. Alle de-woorden zijn ofwel mannelijk ofwel vrouwelijk.

Het huis staat in een rustige buurt. Het staat in een rustige buurt.

Mannelijke woorden kun je vervangen door hij.

De bakker test een nieuw recept. Hij test een nieuw recept. De computer is gecrasht. Hij is gecrasht.

Onzijdige woorden kun je vervangen door het.

Vrouwelijke woorden kun je vervangen door zij (ze).

De lerares geeft een moeilijke opdracht. Zij (ze) geeft een moeilijke opdracht. De afstandsbediening valt op de grond. Ze valt op de grond.

Twijfel je of een zelfstandig naamwoord mannelijk, vrouwelijk of onzijdig is, zoek het dan in een woordenboek op.

biefstuk de (m), dun stuk vlees van de bovenbil dat gebakken of geroosterd wordt

312

VADEMECUM

6.4 Bijvoeglijke naamwoorden Een bijvoeglijk naamwoord geeft meer informatie over het zelfstandig naamwoord. Het staat meestal voor het zelfstandig naamwoord.

het grote huis de koppige ezel mijn vrijgevige tante

Let op! Woordjes als ‘mijn’, ‘jouw’, ‘zijn’, ‘haar’, ‘ons’, ‘jullie’, ‘uw’ en ‘hun’ zijn geen bijvoeglijke naamwoorden!

6.5 Het meervoud van zelfstandige naamwoorden Om het meervoud van zelfstandige naamwoorden te vormen, schrijf je -en of -s aan het enkelvoud.

paard - paarden kamer - kamers tak - takken straat - straten

Bij sommige woorden in het meervoud die eindigen op -en verandert de medeklinker. De letter -f wordt een -v; de letter -s verandert in een -z.

duif - duiven vaas - vazen

Sommige meervouden eindigen op -eren.

kinderen, eieren

Woorden waarvan de laatste klank met één -a, -i, -o, -u of -y geschreven is, krijgen in het meervoud -’s.

cavia - cavia’s ski - ski’s auto - auto’s menu - menu’s baby - baby’s

Bij het meervoud van woorden die eindigen op -e wordt de -s eraan geschreven.

tante - tantes etalage - etalages

Soms moet je bij het meervoud van zelfstandige naamwoorden op -en een klinker enkel schrijven of een medeklinker verdubbelen. Gebruik daarvoor het schema bij ‘Enkel of dubbel’ (p. 309).

VADEMECUM

313

6.6 Tussenletter in samenstellingen Bij samenstellingen schrijf je dikwijls een tussenletter tussen de delen van de samenstelling. hond + hok: hondenhok maan + schijn: maneschijn lichaam + deel: lichaamsdeel lichaamsbeweging

Als het tweede woord van de samenstelling met een -s begint, hoor je niet of je nog een tussenletter moet toevoegen. Vervang het tweede woord van de samenstelling dan door een woord dat niet met een -s begint en vergelijk.

Stationsstraat, want je hoort de -s in Stationsplein

Je schrijft -en tussen de delen van een samenstelling van twee zelfstandige naamwoorden waarvan het eerste deel alleen een meervoud op -en heeft.

leeuwentemmer pannenkoek

Je schrijft een tussenletter -s als je die hoort.

kunststof: geen tussenletter, want je hoort geen tussenletter in kunstwerk

aspergesoep: asperge enkel meervoud op -s gedachtesprong: gedachte meervoud op -en en -s

beresterk: tweede deel is geen zelfstandig naamwoord hogeschool: eerste deel is geen zelfstandig naamwoord

Uitzondering: je schrijft enkel een tussenletter -e als het eerste deel uniek is: er is er maar één van.

314

VADEMECUM

zonnebloem, maneschijn: zon en maan zijn uniek