Dzemal Bijedic. Politicka biografija

Husnija Kamberović

DŽEMAL BIJEDIĆ politička biografija

1

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 1

09.01.2017. 18:54:16

STUDIJE ZA HISTORIJU BiH Knjiga 3 Izdavač: UMHIS Udruženje za modernu historiju / Udruga za modernu povijest, Sarajevo Glavni i odgovorni urednik: Vera Katz Recenzenti: Vera Katz Adnan Velagić

CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 929:32 Bijedić Dž.

32:929 Bijedić Dž.

KAMBEROVIĆ, Husnija Džemal Bijedić : politička biografija / Husnija Kamberović. - 2. dopunjeno izd. Sarajevo : Udruženje za modernu historiju/Udruga za modernu povijest, 2017. - 436 str. : ilustr. ; 24 cm. - (Studije za historuju BiH ; knj. 3) Bibliografija: str. 415-420 ; bibliografske i druge bilješke uz tekst. - Registri.

ISBN 978-9926-8082-4-2 COBISS.BH-ID 23620870

2

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 2

09.01.2017. 18:54:16

Husnija Kamberović

DŽEMAL BIJEDIĆ politička biografija DRUGO, DOPUNJENO IZDANJE

Sarajevo, 2017.

3

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 3

09.01.2017. 18:54:16

Ĺ tampanje knjige finansijski je pomoglo Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke

4

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 4

09.01.2017. 18:54:16

SADRŽAJ UZ DRUGO IZDANJE...............................................................................................................7 PREDGOVOR.............................................................................................................................9 PORODICA BIJEDIĆ..............................................................................................................21 ŠKOLOVANJE DŽEMALA BIJEDIĆA.................................................................................25 POLITIČKA AKTIVNOST PRED DRUGI SVJETSKI RAT I TOKOM RATA 1941-1945....................................................................................................31 FOTOGRAFIJE, I.......................................................................................................................38 POLITIČKA AKTIVNOST POSLIJE 1945. GODINE......................................................47 Član Vlade NR Bosne i Hercegovine 1946-1949..............................................................47 Povratak u Mostar i prvo razdoblje hercegovačkog političkog djelovanja 1949-1953............................................................................................................55 Kratkotrajni prekid – član Izvršnog vijeća NRBiH i sekretar Glavnog odbora SSRN 1953-1955.....................................................................59 Povratak u Hercegovinu – predsjednik Sreskog narodnog odbora 1955.-1958...........61 Ponovo u republičkoj Vladi 1958. godine i dužnost sekretara u saveznoj Vladi 1960. godine............................................................................................65 Najodgovornije političke dužnosti u Bosni i Hercegovini – predsjednik Republičkog vijeća od 1963. i Skupštine SR Bosne i Hercegovine od 1967. godine......83 FOTOGRAFIJE, II.....................................................................................................................86 TRI POLJA AKTIVNOSTI.....................................................................................................93 Trnovit put do integracije i ravnopravnosti - Borba za integraciju Bosne i Hercegovine.............................................................................................................93 Ravnopravnost Bosne i Hercegovine u jugoslavenskoj federaciji.................................114 Afirmacija muslimanske nacije.........................................................................................154 FOTOGRAFIJE, III.................................................................................................................172 PREDSJEDNIK SAVEZNOG IZVRŠNOG VIJEĆA OD 1971. DO 1977. GODINE.............................................................................................177 Socijalne i političke okolnosti u vrijeme izbora Džemala Bijedića na funkciju predsjednika SIV-a.........................................................................................177 Suočavanje sa problemima.................................................................................................223 Politički izazovi..............................................................................................................223 Okupiranost privrednim problemima........................................................................234 FOTOGRAFIJE, IV..................................................................................................................274 Vanjskopolitička aktivnost Džemala Bijedića.......................................................................281 Bijedić i zemlje muslimanskog svijeta..............................................................................282 Azijske diplomatske turneje i posjeta Australiji..............................................................303

5

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 5

09.01.2017. 18:54:16

Evropske zemlje...................................................................................................................314 Posjete Sovjetskom Savezu.................................................................................................331 Posjeta Sjedinjenim američkim državama.......................................................................335 Posjeta Kini..........................................................................................................................337 Ostale afričke zemlje...........................................................................................................341 Posljednji diplomatski kontakti.........................................................................................342 FOTOGRAFIJE, V...................................................................................................................344 NESREĆA ILI .........................................................................................................................373 Zvanični Izvještaj o okolnostima pogibije.......................................................................373 Rekonstrukcija leta..............................................................................................................382 Uzroci udesa........................................................................................................................383 Šta se radilo nakon udesa?.................................................................................................385 ZAVJERA (?)............................................................................................................................387 Teorije zavjere – Bahrudin i Mirko...................................................................................387 Ostaje li Bijedićeva smrt zagonetna?................................................................................392 SAHRANA................................................................................................................................395 OBILJEŽJA I USPOMENE NA DŽEMALA BIJEDIĆA..................................................397 NA KRAJU................................................................................................................................399 PRILOZI...................................................................................................................................403 Zuko Džumhur, „Čovjek iz mostarskog sokaka“............................................................403 „Drug Džemo, čovek iz naroda“........................................................................................404 Bahrudin Bijedić, „Ubit će me, mnogo znam“................................................................408 Stane Dolanc, „Tito je do kasno u noć razgovarao sa Gadafijem“ da ne bi mislio o Džemi......................................................................................................411 Vesna Šunjić, „Takva je bila Razija“..................................................................................413 IZVORI I LITERATURA.......................................................................................................415 A. Izvori................................................................................................................................417 B. Literatura.........................................................................................................................429 IMENSKI REGISTAR............................................................................................................421 REGISTAR GEOGRAFSKIH POJMOVA.........................................................................431

6

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 6

09.01.2017. 18:54:16

UZ DRUGO IZDANJE Pozitivan prijem prvog izdanja ove knjige, kako kod akademske zajednice tako i na javnom sceni uopće, u šta me uvjerava i činjenica da je kompletan tiraž već u prvoj polovici 2012. nestao sa polica svih knjižara, te iskazani interes mnogih ljudi za knjigu, nagnali su me da počnem razmišljati o novom izdanju. U međuvremenu sam, htijući vidjeti da li moje ocjene mogu izdržati kritička čitanja, pažljivo pratio reakcije čitatelja, nastavio dalje istraživati arhivsku građu i čitati literaturu o razdoblju u kojem je Bijedić politički djelovao. Mogao sam zaključiti da su reakcije čitatelja, uglavnom bile pozitivne, novootkriveni arhivski dokumenti su uvijek samo potvrđivali moje teze, a literatura koja se u međuvremenu pojavljivala nije nudila nove argumente koji bi me tjerali da mijenjam stavove koje sam iznio u prvom izdanju knjige. Zbog toga je ovo drugo izdanje izmijenjeno samo u toliko što su ispravljene štamparske greške, te djelimično dopunjeno, i to u dijelu koji se odnosi na Bijedićevu aktivnost neposredno nakon Drugog svjetskog rata. Naime, kada sam objavio prvo izdanje knjige, nisam imao u vidu jedan referat što ga je akademik Dragoslav Mihailović saopćio na skupu o Jugoslavensko-sovjetskim odnosima 1948. godine. U tom je referatu, kasnije proširenom i objavljenom kao zasebna knjiga, Mihailović ustvrdio da je Džemal Bijedić imao udjela u radu Centralnog zatvora u Sarajevu te da je, najvjerovatnije, njegova ideja bila da se na Golom otoku primjenjuju mučenja na način da su u ćelije podmetani lažni optuženici koji su terorizirali uhapšene informbirovce i primoravali ih da priznaju krivicu. U ovom izdanju knjige nastojao sam pokazati neutemeljenost te Mihailovićeve tvrdnje, te sam nešto opširnije, na temelju dokumenata koje sam dobio, pokušao pokazati da je Bijedić poslije Drugog svjetskog rata kao pomoćnik ministra unutrašnjih poslova (a ne kao rukovoditelj Centralnog zatvora u Sarajevu, jer on to nikada nije bio) imao saznanja o tome šta se dešava u bosanskohercegovačkim zatvorima, o čemu je izvještavao savezno Ministarstvo unutrašnjih poslova. Time sam želio barem još malo osvijetliti Bijedićevu ulogu u političkom i društvenom životu Bosne i Hercegovine nakon Drugog svjetskog rata.

Nakon izlaska prvog izdanja knjige mediji su se jako zainteresirali za Bijedića i ovu knjigu. Sve je to doprinijelo da se slika o njemu počne jasnije oslikavati i u suvremenoj Bosni i Hercegovini. Važnu ulogu u tome imao je i film pod naslovom Đema, koji je po modelu knjige snimila Federalna 7

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 7

09.01.2017. 18:54:16

Televizija Bosne i Hercegovine. Film je vrlo dobro primljen od gledatelja, i vrlo često se reproducira. Sve je to doprinijelo da danas znamo puno o Bijediću i čitavoj generaciji bosanskohercegovačkih političara koji su afirmirali Bosnu i Hercegovinu u jugoslavenskoj federaciji, te je ta slika, nakon jednog dužeg razdoblja sataniziranja, dobila svoje realne okvire i nijanse. Naglašavanju tih nijansi želim doprinijeti i ovim objavljivanjem drugog, djelimično dopunjenog izdanja knjige o Džemalu Bijediću.

8

Dzemal Bijedic politicka biografija DRUGO IZDANJE.indd 8

09.01.2017. 18:54:16