EDUKA! - Ottubru 2020

Ix-Xjenza u r-Riċerka fi żmien il-Pandemija

L-importanza tar-robotika u l-koding

EU CodeWeek 2020

Qaril kull staġun

Ninvestu fl-Edukazzjoni tal-Istudenti

Number Wise

Mindfulness

Sagħtar jerġa jieħu l-ħajja

OTTUBRU 2020

ktieb.org.mt

3

EDITORJAL Huwa ta’ pjacir li qiegħed inwasslulkom ħarġa oħra tassuppliment edukattiv ta’ kull erba’ xhur, din id-darba b’dehra ġdida u isem ġdid Eduka li jitqassam b’xejn mal-gazzetta It-Torċa u ma’ oħrajn ewlenin. Biex xieraq din il-ħarġa tinkludi informazzjoni dwar il-bidu ta’ sena skolastika ġdida, straordinarja minħabba l-imxija ta’ COVID19.

Il-Ministru tal-Edukazzjoni u x-Xogħol Owen Bonnici jwasslilna l-messaġġ tiegħu fl-okkażjoni tal-ftuħ ta’ din is-sena.

Niddiskutu wkoll il-ħidma li saret f’dan il-qasam fl-aħħar xhur u xi inizjattivi li se jittieħdu matul din is-sena skolastika.

Inwasslilkom anki suġġerimenti dwar kif ilġenituri jistgħu jippreparaw lit-tfal tagħhom għall-ftuħ ta’ sena skolastika ġdida.

Ma jonqsux ukoll artikli oħra interessanti minn Dr Jeffrey Pullicino Orlando dwar dak li hemm imħejji għat-tfal tagħna min naħa ta’ Esplora u ieħor mill-Aġenzija Nazzjonali tal-Litteriżmu. U xi ngħidu wkoll għallpaġni ddedikati għat-tfal tagħna, bl-għan li nħeġġuhom ukoll jaqraw aktar u jkollhom imħabba lejn il-qari. Ma tonqosx ukoll intervista ma’ Lorraine Vella, li flimkien ma’ għalliema oħra fl-aħħar snin ħadmu fuq sensiela ġdida ta’ kotba tal-matematika u Elaine Azzopardi li għadha kemm temmet b’suċċess kors dwar mindfulness.

Niddiskutu wkoll ma’ Abby Camilleri Pearson it-tagħlim tar-robotika u l-coding.

Għal darba oħra dan għandu jkun suppliment interessanti għal kulħadd.

Finalment, ħajr speċjali jmur lejn id-diversi kollegi kontributuri li għamlu din l-edizzjoni oħra ta’ tagħrif interessanti u lejn Robert Caruana li bħas-soltu ħa ħsieb id-disinn.

Jekk intom, qarrejja tagħna, tkunu tixtiequ li niddiskutu xi temi partikolari nitlobkom ukoll tibgħatuli email fuq kennethvella@ hotmail.com

Dr Kenneth Vella Editur Disinn: Robert Caruana design@unionprint.com.mt Avviżi: Tel: 2590 0200 adverts@unionprint.com.mt

months JOIN US between OCTOBER & DECEMBER 2020 for these Thematic Months

SPECIAL ACTIVITIES PLANNED FOR ALL THE FAMILY Offering unforgettable visitor experiences.

OCTOBER

NOVEMBER

Explore, participate, create! Join us as we celebrate EU Code Week 2020 which aims to bring coding and digital literacy to everybody in a fun and engaging way.

From nothing to something.

With a little bit of imagination you can create anything. All you need is a few materials and creativity to turn your ideas into reality.

READY, SET, CODE!

THINK IT, MAKE IT!

DECEMBER

FESTIVE SCIENCE December is the season to be jolly! Can you feel the festive season’s magic? Join the fun exploration at Esplora and discover that magic and science are not that different after all!

esplora.org.mt esplora malta Esplora Interactive Science Centre, Villa Bighi, Kalkara Tel: 2360 2300 Esplora Interactive Science Centre was part-financed by ERDF. Esplora was declared to be an Emblematic Project by the EU Commission

5

Messaġġ mill-Ministru tal-Edukazzjoni u x-Xogħol Owen Bonniċi Fit-28 ta’ Settembru fetħu l-iskejjel kollha tal-Istat bir-ritorn tal-edukaturi. Umbgħad bejn is-7 u l-14 ta’ Otturbu daħlu uliedna l-istudenti biex ikomplu bil-vjaġġ edukattiv tagħhom.

B’hekk issa, l-istudenti jinsabu fil-post fejn l-aħjar li jieħdu l-edukazzjoni tagħhom – fil-klassijiet u fl-iskejjel.

Ir-ritorn fl-iskejjel għal din is-sena skolastika kien wieħed bla preċedent, daqskemm huwa bla preċedent dan iż-żmien li qed ngħixu fih minħabba r-restrizzjonijiet miġjuba mill-imxija dinjija tal-COVID-19.

Imma ntenni li fid-diskussjonijiet kollha li aħna l-Ministri għallEdukazzjoni kellna fuq livell internazzjonali u wkoll f’dawk li kelli fuq livell nazzjonali, il-qbil dejjem kien li aktar issir ħsara lil uliedna jekk ma jkomplux bl-edukazzjoni tagħhom, milli jekk jirritornaw fuq il-bankijiet tal-iskola.

Deċiżjoni li ttieħdet flimkien mal-awtoritajiet tas-saħħa kemm lokali imma wkoll fuq il-pariri tal-Għaqda Dinjija tas-Saħħa.

Wasalna s’hawn anki billi poġġejna bilqiegħda flimkien, jiġifieri s-sħab kollha li huma nvoluti fil-qasam edukattiv u dejjem fuq struzzjonijiet tal-awtoritajiet tas-saħħa fassalna linji gwida u llum jinsabu posthom u qed ikunu osservati b’reqqa, biex nipproteġu kemm l-istudenti u wkoll l-edukaturi u nnaqsu r-riskji marbuta ma’ din l-imxija.

Osservajna bl-iktar mod strett il-linji gwida tal-awtoritajiet tas-saħħa. Implimentajna aktar minn 50 miżura f’kull skola.

Morna aktar minn hekk u tlabna li assessuri indipendenti reġistrati mal-OHSA jiċċertifikaw kull skola tal-gvern. Kull skola llum għandha ċertifikat li jfisser li f’kull waħda minnhom kienu implimentati dawn il-miżuri.

Flimkien irridu naraw li l-edukazzjoni tkompli u li nipproteġu wkoll lil uliedna billi nosservaw il-linji gwida tal-awtoritajiet tas-saħħa. Għalhekk il-koperazzjoni meħtieġa ta’ kulħadd, edukaturi, studenti, ġenituri.

Kulħadd irid l-aqwa għal uliedu. Jien mhux lanqas u binti bgħattha l-iskola għax nemmen li huwa importanti li l-edukazzjoni tkompli. Ma nistgħux nistennew sena, sentejn sakemm jinstab il-vaċċin – għax dan ikun ifisser detriment kbir għal uliedna b’tant żmien ‘l bogħod mill-edukazzjoni u minn sħabhom u l-edukaturi tagħhom.

Nifraħ lill-istudenti kollha għall-bidu ta’ sena skolastika ġdida li m’għandix dubju li kienu ħerqana biex ikunu jistgħu jerġgħu jgawdu l-kumpanija ta’ sħabhom kif ukoll jerġgħu jiltaqgħu mal-għalliema u l-edukaturi tagħhom.

Il-ġenituri huma parti integrali minn dan il-vjaġġ li qed ingawdu flimkien għaliex dejjem jagħmlu l-aħjar possibli għal uliedhom. Bħala Ministeru aħna kommessi li naraw li uliedna jkollhom il-possibiltà għall-aqwa edukazzjoni u tagħlim possibli.

Nuri l-apprezzament lejn ix-xogħol li jwettqu l-edukaturi b’tant dedikazzjoni u ħeġġa. Hija xi ħaġa tassew inkoraġġanti li tara li dawk responsabbli mit-tagħlim ta’ uliedna qed jagħmlu dak kollu possibli biex jiżguraw li uliedna jibbenifikaw minn dan il-vjaġġ edukattiv.

Uliedna għandhom dritt għall-aqwa edukazzjoni possibbli, għax uliedna ħaqqhom l-aħjar.

Uliedna għandhom dritt għall-aqwa edukazzjoni possibli, għax uliedna ħaqqhom l-aħjar.

FTS A4 Advert .pdf

1

11/10/2020

09:32

Fondazzjoni għall-Iskejjel t'Għada

C

M

Y

M

Y

Y

MY

K

SKOLA ĠDIDA FIL-QAWRA INVESTIMENT TA’ €13-IL MILJUN GĦAL ULIEDNA PROĠETTI MAĠĠURI OĦRA

SKOLA PRIMARJA RABAT (GĦAWDEX)

SALA ĠDIDA SKOLA SEKONDARJA SANTA LUĊIJA

SKOLA SEKONDARJA ŻEJTUN

L-ISKOLA TA’ L-ARTI VALLETTA

SKOLA PRIMARJA TAL-IMSIDA

MINISTERU GĦALL-EDUKAZZJONI U X-XOGĦOL

7

Ninvestu fl-Edukazzjoni tal-Istudenti

L-inawgurazzjoni tal-iskola ġdida tal-Qawra

F’dawn il-jiem li għaddew kien hemm żewġ okkażjonijiet li t-tnejn li huma jagħtu sodisfazzjon kbir, mhux biss lil dawk li kienu involuti fix-xogħol, imma wkoll lill-edukaturi u wkoll lill-istudenti kollha. Infetħet l-iskola ġdida primarja tal-Qawra u wkoll kien inawgurat ilmodernizzazzjoni u estensjoni li saret fl-Iskola Sekondarja taż-Żejtun.

u l-istudenti biex ikun jistgħu jagħtu u jirċievu l-edukazzjoni tagħhom f’ambjent li jixraq.

Dawn huma żewġ proġetti li permezz tagħhom qed issir differenza filġenerazzjonijiet tat-tfal li bdew jattendu f’dawn iż-żewġ skejjel.

Huwa wkoll awgurju għal futur sabiħ għall-istudenti kollha. Il-Gvern qiegħed jibni kemm skejjel ġodda skont il-ħtieġa kif sar fil-Qawra u wkoll qed iwettaq proġetti ta’ tkabbir u mmodernizzar fi skejjel eżistenti bħal kif sar fiż-Żejtun.

Hemm ukoll proġetti oħra li permezz tagħhom qed ikunu restawrati skejjel li jinsabu f’binjiet li huma storiċi, bħal ma qed jiġri fl-iskola tal-Arti tal-Belt.

Fiż-żewġ proġetti flimkien kien hemm investiment ta’ €18-il miljun. Dan huwa kollu investiment fl-edukaturi

Hemm ħafna xogħol li għaddej. Ingħata bidu wkoll għall-bini mill-ġdid talIskola Primarja tal-Imsida. Hawnhekk

8 L-inawgurazzjoni tal-iskola ġdida tal-Qawra

ukoll il-post ippermetta li l-iskola l-qadima titwaqqa’ biex minflokha tinbena skola moderna, ġdida u tkun mgħammra bl-aħħar teknoloġija. Anké hawn, fid-disinn tal-iskola l-ġdida hemm maħsub sala ġdida, ċentru għall-ħarsien tat-tfal u wkoll, kif sar fliskola tal-Qawra, parkeġġ addattat.

Hemm proġetti oħrajn ukoll, fosthom il-bini ta’ Skola Primarja ġdida fir-Rabat, Għawdex, tkabbir u mmodernizzar talMiddle School fir-Rabat, Għawdex, tkabbir u mmodernizzar tal-Iskola Primarja San Ġorġ f’Ħal Qormi, swali ġodda fis-Senior School tal-Kulleġġ San Tumas More f’Santa Luċija. Dawn huma biss proġetti maġġuri, għaliex ixxogħol fl-iskejjel dejjem għaddej.

Wara dan ix-xogħol kollu hemm tim kbir tal-Ministeru, fuq quddiem ilFondazzjoni għall-Iskejjel ta’ Għada li jieħdu ħsieb mhux biss it-tfassil, ilpjanti u wkoll dak kollu li hemm bżonn

sal-anqas ħaġa, imma wkoll li jaraw li l-iskejjel ikunu mibnija skont il-ħtiġijiet tal-lum.

Fiż-Żejtun inbena sular fuq kull blokka ezistenti tal-iskola. Permezz ta’ din l-estensjoni, mifruxa fuq aktar minn 2,500 metru kwadru, żdiedu 13-il klassi normali, kif ukoll 8 laboratorji għattagħlim tax-xjenza, 2 klassijiet għallhome economics, u klassijiet għallinġinerija u d-disinn. Fl-istess skola ġew żviluppati laboratorji u workshops għal suġġetti vokazzjonali fosthom itteknoloġija tal-informatika, l-ospitalità, il-hairdressing, il-media, u t-tessuti u l-moda. Permezz tat-tagħlim ta’ suġġetti vokazzjonali, l-istudenti se jkunu preparati aħjar għad-dinja taxxogħol.

Fl-iskola ġdida tal-Qawra li hija mifruxa fuq erba’ sulari nbnew 39 klassi b’interactive whiteboards u faċilità ta’ arja kkundizzjonata,

9

Imma bini biss ma jiswa’ xejn. Għaliex il-binja hija binja sabiħa imma mejta jekk ma jagħtuhiex il-ħajja l-edukaturi, l-istudenti, u wkoll il-ġenituri. laboratorji għal tagħlim vokazzjonali, ċentru għall-ħarsien tat-tfal u kindergarten. Din l-iskola l-ġdida għandha bosta faċilitajiet oħrajn, fosthom sala kbira ħafna, faċilitajiet tal-parkeġġ kif ukoll sportivi, li jistgħu jintużaw ukoll wara l-ħin tal-iskola mill-komunità kollha tal-lokalità ta’ San Pawl il-Baħar. L-Iskola għandha wkoll librerija, kindergarten u ċentru għall-ħarsien tat-tfal, u kull klassi se jkollha l-faċilitajiet sanitarji għaliha biex b’hekk ikun evitat li l-istudenti joħorġu mil-lezzjoni. Fiha wkoll parkeġġ mifrux fuq żewġ sulari fuq medda ta’ 15,000 metru kwadru li jesa’ madwar 400 vettura.

Huwa importanti ferm li tingħata edukazzjoni f’post xieraq. Il-Ministru għall-Edukazzjoni u x-Xogħol Owen Bonnici jisħaq li l-ambjent kollu huwa importanti. Mhux biss l-ambjent edukattiv – jiġifieri s-sillabi u l-kurriklu –

imma huwa wkoll importanti l-ambjent infrastrutturali li fih jieħdu l-edukazzjoni l-istudenti.

U huwa għalhekk li għaddej ilprogramm vast ta’ modernizzar, bini ġdid fejn jisa’ jsir u tisbieħ tal-iskejjel.

Imma bini biss ma jiswa’ xejn. Għaliex il-binja hija binja sabiħa imma mejta jekk ma jagħtuhiex il-ħajja l-edukaturi, l-istudenti, u wkoll il-ġenituri.

L-edukazzjoni se tibqa’ prijorità assoluta tal-gvern. L-edukazzjoni hija ċ-ċavetta tal-mobbiltà soċjali u biex pajjiżna jkollu ħaddiema mħarrġa skont id-domanda tas-suq tax-xogħol.

Il-mument li jitwaqqaf l-investiment fledukazzjoni jkun il-mument li l-pajjiż jieqaf jinvesti f’għada.

Klassi ġdida fl-Iskola taż-Żejtun fl-isfond Città Beland u l-Knisja ta’ Santa Katerina

10

COVID-19

Bidu ta’ sena skolastika ġdida bi sfida għal kulħadd Matul il-jiem li għaddew eluf ta’ studenti u edukaturi rritornaw f’diversi istituzzjonijiet edukattivi wara assenza ta’ ftit aktar minn sitt xhur. Żgur li kien hemm stennija u aspettattiva għallewwel jiem tal-iskola u żgur li x-xhur li għaddew kienu ta’ impenn u ħidma kontinwa speċjalment għall-uffiċjali edukattivi, il-kapijiet tal-iskejjel u l-uffiċjali tal-union tal-għalliema l-MUT. Issensiela ta’ laqgħat matul is-Sajf waslet għallpubblikazzjoni ta’ linji gwida għall-ftuħ tal-iskejjel min naħa tal-awtoritajiet tas-saħħa.

Din is-sena l-ġenituri huma mitluba li kull fil-għodu qabel ma jibgħatu lil uliedhom l-iskola jaraw li ma jkollhomx id-deni, ma jkollhomx temperatura ta’ aktar minn 37.2 grad Celcius. Jaraw ukoll li wliedhom ma jkollhomx sintomi oħra fosthom uġiegħ ta’ ras, ta’ żaqq jew ta’ stonku. Jekk dan ikun il-każ allura t-tfal m’għandhomx jintbgħatu l-iskola. Fuq il-vann jew il-karozza li twassalhom l-iskola t-tfal iridu jilbsu wkoll maskra jew visor.

Mal-wasla tagħhom l-iskola u qabel ma jidħlu fil-bini, filwaqt li jkunu lebsin maskra jew visor, l-istudenti tal-primarja u sekondarja qiegħed ikollhom it-temperatura tagħhom meħuda mill-ġdid u qiegħed jintalbu anki jirrispettaw id-distanza soċjali. Ħafna skejjel qegħdin ukoll jadottaw ħin għad-dħul u ħruġ ftit differenti skont il-livell u l-eta’ differenti tal-istudenti. Biex jiġu evitati folol ħafna skejjel qegħdin ukoll jagħmlu użu minn entratura differenti. It-tfal tal-primarja qiegħed ikunu mitluba jilbsu maskra mhux biss waqt id-dħul u l-ħruġ mill-iskola, iżda anki f’kull post ieħor fil-bini tal-iskola u barra mill-klassi tagħhom. Studenti li għandhom aktar minn ħdax -il sena, bħall-għalliema qiegħed jintalbu jilbsu l-maskra jew il-visor kull ħin tal-ġurnata.

Anki l-ġenituri li jkunu qiegħed iwasslu jew jistennew lil uliedhom ħdejn l-iskejjel qiegħed jintalbu jagħmlu l-istess u anki jirrispettaw iddistanza soċjali. Mal-wasla tagħhom fl-iskola ħafna tfal qiegħed jintalbu biex imorru minnufih fil-klassi rispettiva tagħhom. Il-ġenituri qiegħed ikunu mitluba wkoll biex ma jersqux lejn il-bini tal-iskola u jikkommunikaw mat-tmexxija taliskola biss permezz tat-telefon, il-media soċjali u l-email uffiċjali tal-iskola.

Normalment sena skolastika tkun ikkumplimentata wkoll minn żjarat u esperjenzi extra kurrikulari, ħarġiet edukattivi u attivitajiet barra l-bini tal-iskola. Madankollu dawn żgur li se jkunu nieqsa matul din is-sena skolastika.

Bħal kif se jkunu nieqsa wkoll id-diversi laqgħat ta’ informazzjoni li jsiru għall-ġenituri minn żmien għal żmien. Ħafna minn dawn il-laqgħat ġew sostitwiti minn oħrajn li mistennija jsiru online. Żgur li kull skola f’pajjiżna qiegħed timxi fuq dawn il-linji gwida u kien għalhekk li f’ħafna skejjel anki l-pawsa qiegħed tingħata f’ħinijiet differenti, qiegħed tinżamm id-distanza soċjali ta’ 1.5 metri bejn it-tfal fil-klassi u t-tfal qiegħed jintalbu biex ikollhom magħhom tissues, wipes u sanitiser. F’dan il-kuntest nerġa nisħaq kemm hu importanti li jkun hemm ko-operazzjoni sħiha bejn it-tmexxija tal-iskola, l-għalliema, ilġenituri u t-tfal nfushom. J’Alla li anki f’dawn iċ-ċirkustanzi diffiċli xorta jkollna esperjenza edukattiva pożittiva għal uliedna matul is-sena skolastika kollha.

11

Ix-Xjenza u r-Ricerka fi zmien il-Pandemija COVID-19 Sabiex ix-xjenza tkun effettiva u relevanti fil-ħajja, irridu nifhmu eżattament x’jaħdem u x’inhu relevanti għalludjenza li qed nindirizzaw – in-nies. Jekk qatt kien hemm dubju dwar l-importanza tar-riċerka u x-xjenza f’ħajjitna, dan id-dubju ġie mneħħi proprju fi żmien il-pandemija hekk kif rajna li l-opinjonijiet personali bdew jiġu meqjusa mill-pubbliku bħala fatti xjentifiċi.

Imma allura, x’jiddistingwi bejn opinjoni personali u fatt xjentifiku?

U għalfejn hu tajjeb li nagħmlu din id-differenza?

Ir-riċerka hi l-bażi tax-xjenza. Fejn tidħol ix-xjenza applikata, ir-riċerka oġġettiva jew kwantitattiva hi l-aktar tip ta’ riċerka li tintuża. Ir-riċerkaturi jsegwu proċeduri sħaħ li huma rikonoxxuti u aċċettati fuq livell internazzjonali sabiex jinvestigaw id-dinja ta’ madwarna u jippruvaw jaslu fil-qrib ta’ konklużjonijiet li jkunu bdew minn osservazzjoni jew opinjoni. Ħafna drabi wkoll, riċerkaturi differenti janalizzaw riċerki li jkunu saru minn ħaddieħor sabiex japprovaw jew le l-konklużjoni li jkunu waslu għaliha - xi ħaġa li tissejjaħ peerreview. Dan kollu jwassal għall-fatti jew ‘verita aċċettata’ li kif qed taraw, tkun għaddiet minn proċess twil u rigoruż.

Dawn il-veritajiet aċċettati u stabbiliti huma ferm differenti minn suppożizzjonijiet li jkollhom bażi ta’ opinjonijiet jew xnigħat. Pero, sfortunatament xi drabi n-nies ma jiddistingwux bejn dawn, ma jfittxux biex jaraw jekk stqarrija għandhiex bażi ta’ riċerka jew hijiex ibbażata fuq opinjoni personali biss.

X’qiegħed jiġri allura? Qed nesperjenzaw sitwazzjoni fejn ħafna deċiżjonijiet qed jittieħdu abbażi ta’ misinformazzjoni, ħrejjef, suppożizzjonijiet u opinjonijiet. Din hi sitwazzjoni inkwetanti u għaldaqstant inxteħet dawl fuq l-importanza kruċjali tax-xjenza, ir-riċerka u l-innovazzjoni; oqsma li jagħtu bażi u evidenza mibnija fuq fatti.

X’tista’ tkun ir-raġuni għalfejn ċertu nies jiddeċiedu li jemmnu ħrejjef u mhux fatti? Possibli li l-metodi kif tiġi kkomunikata r-riċerka mhux qed ikunu relevanti biżżejjed għan-nies? Iridu jsiru ħafna aktar studji f’dan ir-rigward sabiex wieħed ikun jista’ jasal għall-konklużjoni pero minn osservazzjonijiet u riċerka eżistenti, jidher li n-nies iħossuhom pjuttost distakkati mix-xjenza u r-riċerka. Hemm mnejn ukoll iħossuhom li dawn is-suggetti huma tqal wisq u allura mhux daqshekk relevanti.

Dr Jeffrey Pulliċino Orlando, Ċermen Eżekuttiv, MCST

Dan kollu jkompli jżid l-importanza ta’ settur relatat, pjuttost ġdid u importanti f’dan ir-rigward; dak tal-komunikazzjoni tax-xjenza.

Din il-pandemija wriet l-importanza tal-komunikazzjoni taxxjenza sabiex b’mod aktar għaqli npoġġu l-interessi tal-poplu fil-qalba ta’ kif r-riċerka ssir, tiġi distribwita u applikata. Innies għandhom ikunu parti integrali f’kull proċess tar-riċerka, mill-bidu fejn ir-riċerkaturi jagħżlu l-osservazzjonijiet li jridu jinvestigaw, għall-qafas tal-proċess tar-riċerka sakemm flaħħar jiġu kkomunikati r-riżultati.

Prattika aktar kontemporanja ta’ riċerka responsabbli hija dik magħrufa bħala Citizen Science fejn iċ-ċittadini jservu bħala għodda primarja sabiex tinġabar id-data mill-komunità.

B’mod lokali u internazzjonali nsibu bosta proġetti u riċerki ta’ dan it-tip li jinvolvu lin-nies mill-bidu sat-tmiem tal-proċess tar-riċerka.

Aspett ieħor importanti li deher biċ-ċar din is-sena hu l-importanza tat-teknoloġija u l-innovazzjoni. Qatt qabel ma nħasset l-importanza tat-teknoloġija diġitali: fl-edukazzjoni, fil-laqgħat, fir-riċerka u anke fil-komunikat tax-xjenza. Bosta ċittadini daru lejn il-mezzi tal-midja soċjali għad-divertiment u anke edukazzjoni. Esplora, bħala Ċentru għax-Xjenza kien minn tal-ewwel sabiex joffri attivitajiet onlajn fosthom live streams, webinars informattivi, attivitajiet, esperimenti u blogs kif ukoll informazzjoni oħra permezz tas-sit uffiċjali esplora.org.mt u l-paġna ta’ Facebook. Dan aċċerta li l-pubbliku jkompli jkun ingaġġat max-xjenza, mal-aħħar skoperti kif ukoll offra b’mod konsistenti attivitajiet għat-tfal f’forma ta’ esperimenti li jistgħu jsiru mill-kumdità tad-dar.

Il-pandemija COVID-19 ġabet magħha bosta mard, telf ta’ mpjiegi, tibdil f’ħafna prattiċi li jwasslu għal norma ġdida, norma li fil-qofol tagħha għandha l-aspett diġitali u t-tagħlima dwar l-importanza tar-riċerka, il-fatti bbażati fuq ix-xjenza u l-ġlieda kontra l-ħrejjef.

12

L-importanza tar-robotika u l-koding fil-ħajja tat-tfal tagħna

Meta tidħol fid-dinja tar-robotika, tidħol f’dinja infinita ta’ riżorsi, materjali u apparat li jolqot kull età.

Huwa importanti li nagħrfu xi jwassalna għal dan it-tip ta’ tagħlim li hu ta’ benefiċċju għal kulħadd.

Mit-twelid dejjem nippruvaw nużaw apparat elettroniku li jistimulana u jgħallimna. Għalhekk nistgħu wkoll nibgħatu lit-tfal tagħna minn età tenera ta’ tlett snin biex jitgħallmu l-bażi tar-robotika u koding biex jibqgħu jiżviluppaw l-abilitajiet tul is-snin kollha fl-iskola. Wisq probabbli intom il-qarrejja qegħdin tistaqsu imma kif tista tgħallem dan il-kunċett f’din l-età? Dwar dan tkellimna ma’ Abby Camilleri Pearson, li hija edukatriċi li tħarreġ għalliema fl-użu tat-teknoloġija fi ħdan il-kumpanija robocoach. Hi saħqet kemm hu importanti li nibdew it-tfal f’dan it-tip ta’ programmi minn età żgħira għaliex dawn l-attivitajiet iwassluhom biex itejbu l-proċessi loġiċi u mentali tagħhom.

X’tip ta’ attivita’ u materjal tar-robotika hawn għal etajiet differenti?

Min eta’ ta’ tlett snin nużaw blocks bħal ‘Engino Eduċation Qboidz’ li huma magħmulin bil-ħsieb biex it-tfal jibnu mudell fuq struzzjonijiet sempliċi. Dan jgħin il-moħħ biex jaħdem fuq sistema ta’ sekwenza biex iwassal lil individwu jibni mudell.

Nużaw ukoll robots li trid ittihom int l-istruzzjonijiet biex jimxu.

Hawnhekk nużaw bebbuxu ħelu jismu ‘Qobo Robobloq’.

Nibdew b’movimenti sempliċi bħal “imxi ‘l quddiem”, “imxi lura”, “dur fuq ix-xellug” jew “dur fuq il-lemin”. Nibdew

infehmuhom li huma fil-kontroll ta’ x’qed jagħmel dan ir-robot.

Nużaw ukoll ‘Sphero’ robot li jista’ jintuża fuq livelli differenti biex jifhmu li huma kapaċi joħolqu sekwenza ta’ struzzjonijiet li r-robot irid jimxi magħhom. Eventwalment nibdew indaħħlu ċerti terminoloġiji itqal fejn il-kunċetti li huma jkunu tgħallmu jibqgħu magħhom u jkomplu jkabbru t-tagħlim fuqhom.

13

Imma r-robotika u l-koding jgħinhom tul is-snin edukattivi kollha?

Mill-bidu nett ta’ dan it-tip ta’ tagħlim wieħed jibda jifhem x’inhu ċertu mekkaniżmu, kif jiffunzjona u xi skop għandu.

Bis-saħħa ta’ apparat differenti bħal muturi, dwal u sensors wieħed jrid jibni robot li jiċċaqlaq bis-saħħa tal-koding.

Eżempju ta’ robot li jista jintuża għal dan it-tip ta’ tagħlim huwa l-‘Robowunderkind’. Bil-koding titgħallem toħloq struzzjonijiet (il-passi f’attività) u taqlibhom f’lingwa li l-kompjuter jifhem. Kompjuters jikkomunikaw f’lingwa msejħa binary li tuża 0’s u 1’s biex tiffunzjona. Koders jiktbu l-istruzzjonijiet bl-użu tal-language programming ta’ dak il-prodott jew programm li qegħdin jużaw. Nużaw prodott bhal ‘Kano’ fejn jgħallimhom x’inhu kompjuter, kif jibnuh u jsolvu avventuri tallogħob bil-koding. Nafu kemm ittfal iħobbu l-logħob tal- kompjuter; allura nużaw avventuri bħal ‘Scottie Go!’ fejn iridu jgħinu aljen isib il-biċċiet tar-rokit li inkisirlu u waqa’

fid-dinja.

Issa minflok imexxuh bil-joystick, iridu jipprogrammawh bil-coding blocks. Is-sabiħ tar-robotika hu li t-tfal jimxu ‘il quddiem u javvanzaw skont l-abilità tagħhom.

Meta jkunu fehmu ċertu kunċetti, nibdew ngħallmuhom kunċetti itqal u ħafna mill-prodotti li nużaw għandhom din ilfaċilità li tħalli t-tfal javvanzaw meta jkunu lesti huma. Nibdew nużaw bini ta’ robots aktar avvanzati, fejn indaħħlu sensors biex jipprogrammaw ir-robots b’aktar sekwenzi nteressanti. Hawn nużaw ‘Engino Eduċation’ fuq livell għola, kif wkoll Il‘VEX IQ’ biex ikomplu jiżviluppaw l-abilitajiet tagħhom f’attivitajiet interessanti u motivanti għall-età tagħhom. Tista’ tgħid li tul is-snin kollha fl-iskola, għandna programmi tar-robotika li jistgħu jattendu biex ikomplu javvanzaw l-abilitajiet tagħhom. Tibda minn fejn tibda, qatt mhu tard biex titgħallem kunċetti adattati għalik.

Il-lezzjonijiet ta’ robotika iħejju lil uliedna għal suġġetti oħrajn fis-sistema edukattiva?

Il-programm tar-robotika jipprepara lit-tfal biex jaqsmu problema f’biċċiet żgħar u jitgħallmu jaslu għal soluzzjonijiet loġiċi permezz ta’ sekwenza. Din mhix kwistjoni ta’suġġett iżda żvilupp tal-moħħ biex jiġi organizzat b’mod sistematiku u loġiku. Dan il-potenzjal tal-bniedem huwa ferm importanti għall-isfidi tal-ħajja ta’ kuljum. Għalhekk programm tarrobotika jista jiġi nkluż u integrat ma’ kull suġġett u aspett fil-ħajja.

Dawk li jixtiequ jinvolvu t-tfal tagħhom f’dawn il-programmi fejn jistgħu jsibu l-informazzjoni?

Biex tinvolvi lit-tfal tiegħek f’dawn il-programmi tar-robotika, tista’ iżżur is-sit elettroniku tar-robocoach www.robocoach. com.mt, fejn tista’ ssib korsijiet adattati għal kull età, onlajn kif wkoll fl-iskejjel u ċentri indikati fuq is-sit.

10-25 OT TU BRU 2020

“Kullħadd jista’ jitgħallem il-‘coding’!”

Irreġistra fuq: eskills.org.mt/codeweek2020 L-EBDA TA’ A Z N E J ESPER ’ MA ‘CODING A IEĠ T Ħ E M I H

eSkills eSkills Malta Foundation @codeEUMalta

@codeWeekEU

@codeEU

EU CodeWeek 2020_ Minn Bernadette Zerafa Manager eSkills Malta Foundation

Fl-‘EU CodeWeek’ tnediet fl-2013 minn konsulenti żgħażagħ għall-Aġenda Diġitali Ewropeja. F’Malta, l-‘EU CodeWeek’ hija organizzata u mmexxija mill-eSkills Malta Foundation. L-idea tal-‘EU CodeWeek’ hi li tagħmel l-‘coding’ aktar viżibbli, li turi żgħażagħ, adulti u anzjani kif iġibu ideat bil-‘coding’, u sabiex in-nies jiġu motivati flimkien biex jitgħallmu.

Fit-2019, għat-tielet sena konsekuttiva, Malta kklassifikat flewwel post bl-ogħla numru ta’ avvenimenti tal-‘coding’ li jiġu organizzati ras għal ras matul l-‘EU CodeWeek’. In-numru ta’ avvenimenti li jiġu organizzati f’Malta qegħdin jiżdiedu kontinwament, b’147 avveniment fl-2017, 190 avveniment fl2018 u aktar minn 500 avveniment fl-2019.

Madwar l-Ewropa kollha, fl-2019, l-‘EU CodeWeek’ kienet sena rekord għall-inizjattiva, b’aktar minn 66,000 attività organizzata, madwar 22,000 aktar mill-edizzjoni tat-2018.

Matul l-‘EU CodeWeek’, jiġu organizzati diversi attivitajiet relatati mal‘coding’ bil-għan li jiżdiedu l-ħiliet u l-għarfien diġitali permezz tal-‘coding’ b’mod divertenti.

Għall-ewwel darba kunsill lokali, dak tal-Isla, organizza wkoll avveniment tal-coding b’ kollaborazzjoni mas-Salesjani ta’ Senglea.

Is-suċċess tas-sena 2019 ma kienx ikun possibbli mingħajr ixxogħol iebes u l-entużjażmu tal-edukaturi. Strumentali wkoll biex jinkiseb dan ir-riżultat eċċellenti kien il-Kulleġġ Malti għall-Arti, Xjenza u Teknoloġija (MCAST), Middlesex University Malta, Digital Education in Malta, Digital Literacy within the Secretariat for Catholic Education (SFCE), Easypeasycoding, Robocoach, Foundation for ICT Accessibility (FITA), Esplora Interactive Science Centre, Malta Libraries, Annalise Duca u l-Kunsill Lokali tal-Isla.

Bħal kull sena il-Fondazzjoni tibda taħdem bis-sħih min nofs is-sajf biex l-EU CodeWeek tkun ta’ suċċess, bl-iżjed ammont ta’ partiċipanti possibbli. Għaldaqshekk fis-26 ta’ Awissu 2020 il-Fondazzjoni nediet l-EU CodeWeek 2020.’ Din is-sena ittnedija saret b’ mod differenti – ‘online’ bil-parteċipazzjoni tal-partijiet interessati kif ukoll bil-parteċipazzjoni ta’ Annika Östergren Pofantis, (Senior Expert Digital Skills and Jobs, EU Code Week coordinator), u ta’ Dr Theodouli Terzidou, (l-ambaxxatur tal-EU CODE WEEK għall-Greċja u President tal-Greek Computer Society | Macedonia-Thrace Chapter.

L-edizzjoni li jmiss tal-EU Code Week se ssir mill-10 sal-25 ta ’Ottubru, 2020. Il-Fondazzjoni eSkills Malta qegħda taħdem kontinwament biex tattira parteċipanti ġodda għallEU Code Week.

Fil-pjan ta ’azzjoni dwar l-Edukazzjoni Diġitali l-Kummissjoni Ewropea tinkoraġġixxi b’mod speċjali lill-iskejjel biex jissieħbu f’din l-inizjattiva. L-għan stabbilit mill-Kummissjoni huwa li tilħaq 50 fil-mija tal-iskejjel kollha fl-Ewropa sal2020. Għal darb’oħra, Malta qabżet il-mira ta’ parteċipazzjoni tal-iskejjel ta’ 50 fil-mija b’aktar minn 80 fil-mija tal-iskejjel lokali jipparteċipaw fl-inizjattiva din is-sena.

Kif jidher fil-websajt tal-EU Code Week, l-iskejjel talgvern, tal-Knisja u indipendenti f’Malta kienu impenjati ħafna jorganizzaw attivitajiet ta’ ‘coding’, b’għalliema lokali tal-livelli u s-suġġetti kollha jżommu diversi attivitajiet mal-istudenti tagħhom. Attivitajiet ‘plugged’ u ‘unplugged’ għamlu użu minn firxa wiesgħa ta’ riżorsi, li jvarjaw minn sempliċi pinna u karta għal kits robotiċi, kollaborazzjoni u tagħlim permezz ta’ attivitajiet tal-‘coding’ għal nies ta’ kull età.

Il-Fondazzjoni tħeġġeġ lil dawk kollha interessati li jipparteċipaw biex jibagħtu email fuq info.eskills@eskills.org.mt.

Għal aktar informazzjoni dwar l-EU CodeWeek, żur https://codeweek.eu, www.facebook.com/codeeumalta

15

16

a n e s-s

I

a k i t s a l a

sko

minn Rita Azzopardi

b j a t t

l? a f t om t n i Kif bdiet

sena ilu m jie it it F kom ftit. erenti minn ma nkellim aqsxejn diff d n u tk e Kemm ili s iskejjel ena ida. Din is-s li għadda ld u ġ rz a a k ti M s f’ la a, sko kru meta aħal f’Malt a. Ilkoll nifta ovid 19 li d C s u ir v dik ta’ qabilh ru lk abba b ilkoll tifta għlqu minħ llha. Naħse o k , kellhom ja ja in -d id x x’se jiġri ra madwar i, ma nafu rt e ċ in t e bħalma ġa n n a n ġra u lanqas m ddejna min a’ sħabna m la kemm għa u ħ g q ilkoll kemm tajniex nilta od il-mod m ilb a meta ma s m . Im l-oħrajn nfusna u lil nt inħobbu a ta n li lil r t ie ta n ik n na ħdu ħsieb imna kif nie aħna tgħall i: fosthom bill ta’ spiss; a sewwa u jn e jd t pubbliċi; lu s ħ • na or f’postijie is v ilw je l-maskra • nilbsu oċjali.

-distanza s d u m m o ż • in

mala’ sħabna u m u ħ g q a bdejna nilt imxu marsa erġajna nibqgħu n li a fn a ħ Għalhekk is anti qgħu a ħalli nib ħna, import ħ g ħ ta a a -s s m ta ie ll għa wtoritajiet n il-virus. għtuna l-a u kontra da ld ie ġ iġ n regoli li ja lu komp u flimkien in b’saħħitna tkun sena a avolja se iv , a jb ta a k tajba. lasti luha waħda m sena sko o m lk ħ g ra a u n g w w Na aħda ejje ma xorta w differenti im

Kemm tifkiriet!

Meta jien kont għadni daqsxejn ta’ tifel żgħir ma kinux jeżistu r-ritratti diġitali.

Ma kellniex mowbajls jew kompjuters fejn stajna nissejvjaw ir-ritratti.

Għalhekk konna niġbruhom ġo albums kbar biex jibqgħu rikordju matul is-snin. Ftit ilu fettilli noqgħod nara wieħed minn dawn l-albums.

Waqt li kont qed inqalleb ġie f’idejja ritratt wisq għal qalbi – fih nidher jien flimkien maz-ziju Toni nitimgħu l-fniek li hu kien irabbi fil-bitħa li kellu mad-dar. Ħafna memorji bdew ġejjin quddiem għajnejja.

Għadni niftakar qisu lbieraħ l-eċitament u l-ferħ li kien jaqbadni meta l-mamà kienet tgħidli li konna se mmorru s’għand iz-zijiet. Iz-ziju Toni u z-zija Stella kienu joqogħdu f’dar ġewwa Ħaż Żebbuġ. Id-dar tagħhom, għalkemm ma kinitx xi palazz, kienet togħġobni ħafna speċjalment ilġardina u t-taraġ tal-ġebel li kellhom jagħti għal fuq il-bejt.

Iz-zijiet kienu jieħdu wisq paċenzja bija. Iz-ziju Ton kien joħodni miegħu kull fejn imur – il-pjazza, sal-knisja,

passiġġati twal sal-wied...kullimkien.

Konna qisna d-dell ta’ xulxin.

Imbagħad, waranofsinhar, meta x-xemx tkun ċediet, konna noħorġu fil-bitħa biex nitimgħu l-fniek li kien irabbi f’gallinar kbir. Fis-sajf konna noqogħdu nqattgħu l-ħobż tal-Malti u nħalluh jinxef fuq il-bejt għax-xemx. Ilfniek kienu jiġġennu għalih!

Imma l-isbaħ żmien għalija kien ikun Ġunju fi żmien il-festa tal-patrun tar-raħal – San Filep. Iz-zija Stella kienet tibda tipprepara għall-ikla ta’ nofsinhar għall-jum tal-festa minn ġimgħa qabel. L-ewwel kienet tibda billi tmur tagħmel ix-xirja mingħand Doris tal-ħanut tal-merċa li kien tefgħa ta’ ġebla ’l bogħod minn darha.

Kienet iġġorr kollox ġo żewġ basktijiet kbar. Naturalment jien kont inkun magħha. U dejjem kont noħroġ millħanut ta’ Doris b’xi biċċa ċikkulata talħalib.

Imbagħad erħilha tħawwad u tkewwes biex ikollna l-aqwa ikla

għal jum San Filep. Dakinhar kulħadd kien jinġabar għand iz-zijiet – ittfal tagħhom u n-neputijiet, iz-zijiet l-oħra u l-kuġini kollha. X’festa konna nagħmlu!

Wara l-marċ ta’ filgħodu kulħadd kien jinġabar mal-mejda fil-kċina taz-zija Stella. Fil-verità kien ikollna xi tliet imwejjed ma’ xulxin mhux waħda.

Il-menu għal dakinhar kien ikun l-istess kull sena. L-ewwel kien ikollna biċċa lażanja biz-zalza tat-tadam.

Imbagħad fenek moqli bit-tewm u platt patata moqlija. U fl-aħħar iz-zija kienet tagħmel ħelu tajjeb magħmul minn tliet kremi differenti u bil-frott.

Mmmm...dik tjubija!

Iżda l-iktar parti eċitanti għalija, u li kont nistenniha minn sena għal oħra, kienet meta z-zija kienet tgħid liz-ziju, “Ton mur tella’ żewġ fliexken Coca u tnejn Seven-up minn ġol-bir.” Iz-ziju kien ibexxaq il-bir u jtella’ barmil bilfliexken tal-luminata kisħin silġ minn ġol-bir.

17

Il-karattri jipprotestaw X’biċċa ġratilna! X’waħda din! Fil-librerija tal-iskola ġrat waħda tinkiteb!

Intom tafu tajjeb bħali li l-iskola ilha magħluqa mit-12 ta’ Marzu...daqshekk ilha ma tinfetaħ il-librerija. Il-kuxins tondi qishom doughnut tal-ġamm, it-tapit blu, dawk is-siġġijiet żgħar u komdi, il-kotba, il-biljetti l-bojod ... kollox spiċċa msakkar u maqful hemm ġew! Il-kotba ddejqu u xebgħu mingħajr ħadd ma jqallibhom u jaqrahom. Ilkarattri ta’ ġo fihom ipprotestaw blikrah. Huma ħasbu li mhux sew li minħabba l-Coronavirus huma wkoll spiċċaw maqfulin hemm ġew. Billejl ġrat xi ħaġa li qatt ma kienet ġrat qabel – xi karattri ħarġu mill-kotba u rnexxielhom iħalltu u jivvintaw storja ġdida bejniethom.

Harry Potter kien l-ewwel wieħed li ħareġ itir fuq l-ixkupa minn ktieb oħxon fuq xkaffa fl-għoli. “Għallerwieħ kif iġġamjajt wieqaf hemm f’dak il-ktieb. Fl-aħħar nista’ nerġa’ ntir u forsi nilgħab logħba Quidditch,” beda jgħid Harry bejnu u bejn ruħu.

“Hemm x’hemm? Dak x’inhu jtir fil-għoli?” inħasad Fra Mudest. Miskin il-Fra issa kien xjaħ sew u ma tantx kien għadu jara mill-bogħod. Barra minn hekk kien ilu ma jiekol ikla tajba u iktar u iktar ma bediex jara ċar.

“Dak donnu xi għasfur kbir,” beda jgħajjat Pietru Pitravu. “Naħseb xi ajkla. Jiena qatt ma rajt waħda Malta. Ma nafx fejn jistaħbew” “Le ta Piet. Dak xi fellus.

Imma kif irnexxielu jaħrab mill-borma tiegħi tgħid?

U xi jtir fl-għoli,” stgħaġeb kollu miblugħ Ġaħan.

“Fellus ta’ rasek. Ġaħan kont u Ġaħan se tibqa’,” għajjat il-Fra. “Mela l-flieles itiru?”

“Boqq ma nafx mela,” reġa’ Ġaħan waqt li mesaħ imnieħru fil-komma tal-qmis inkallata li kien liebes.

Mingħajr ma jafu minn fejn, tfaċċat tifla ta’ madwar 8 snin, liebsa libsa bajda biċ-ċfuf u band ħamra ma’ rasha. F’idejha kellha tliet kotba. “Dak Harry. Harry Potter. Harry Potter huwa tifel-saħħar li kien jgħix f’Hogwarts, skola tal-maġija fejn kienu jmorru l-aqwa sħaħar tad-dinja. Harry kien tifel intelliġenti ħafna ... u kien jistudja wkoll ... mhux bħalkom. Lanqas kapaċi tagħrfu tifel minn għasfur jew fellus!” It-tifla kompliet miexja, poġġiet bil-qiegħda fuq wieħed mis-siġġijiet u kompliet taqra.

Iż-żewġ subien baqgħu ċċassati jħarsu lejha.

“Kemm titkellem tqil din,” laqlaq Ġaħan.

“U fuq kollox din min hi?” ried ikun jaf Pietru. “U kemm hi stramba, tħobb taqra,” skanta t-tifel. Pietru u l-kotba qatt ma kienu ħbieb.

“Kif? Ma tafuhiex?” qalilhom raġel b’leħen baxx li deher ħiereġ minn ktieb li kien hemm fuq xkaffa ta’ kotba bl-Ingliż.

Kif wasal viċin tagħhom, Pietru għal naqra ma nfaqax jidħak ġo wiċċu għax kien jidher stramb mhux ħażin. Kien raġel ta’ madwar 40 sena. Kien liebes kappell iswed, nuċċali taxxemx, ingwanti u kowt twil vjola fuq qalziet u qmis suwed.

“Dik Matilda jisimha u jien Willy Wonka.

Lilna t-tnejn ħoloqna Roald Dahl ... imma intom żgur li qatt ma smajtu bih ... naħseb bilkemm tafu x’jismu dak ir-raġel li vvinta lilkom aħseb u ara kemm tafu lil min ivvinta lilna. Matilda l-kotba tħobbhom, mhux bħalkom it-tnejn. Għalhekk taf eżatt xi tgħid u taf titkellem fuq kollox. Il-kotba ta’ ġo din il-librerija kollha kemm huma qrathom, minn qoxra sa qoxra,” qalilhom Willy Wonka.

Fid-daqqa u l-ħin semgħu l-qanpiena tal-iskola ddoqq. Avolja ħadd m’għadu jmur skola, il-qanpiena xorta waħda għadha ddoqq fl-istess ħinijiet. Il-karattri nħasdu. Harry kien għoddu ħadha għal rasu minn fuq l-ixkupa ttir. Pronti pronti sellmu ta’ malajr lil xulxin u reġgħu sabu posthom fil-paġni talkotba tagħhom!

18

Nikbru, Nitgħallmu u Nimmaturaw Meta qaluli biex naqsam l-opinjoni tiegħi fuq rivista bl-isem ‘EDUKA’, rajtu verament titlu opportun.

L-istudenti tagħna mhux biss qed jerġgħu jirritornaw fuq il-bankijiet tal-iskola ftit xhur ikbar fl-età’, imma għadda ferm aktar żmien, għax l-iskola spiċċat ferm qabel is-soltu.

Fil-verità’, l-istudenti tagħna ma kibrux biss fiżikament, imma anke fl-għarfien tagħhom.

Mhux qed nitkellem neċessarjament dwar l-għarfien akkademiku, li kien affaċjat b’tant sfidi. Qed nitkellem aktar dwar il-mod li bih ħafna studenti kellhom jimmaturaw, jippruvaw jifhmu sitwazzjoni mhux tas-soltu li sabu ruħhom fiha, jagħmlu sagrifiċċju u ma jarawx lil sħabhom, jadattaw għal lezzjonijiet onlajn, u jsibu mezzi kif jesprimu l-enerġija tagħhom maħluqin fi djarhom jew ġieli f’kamarthom stess.

Bħala omm ħadt gost meta sirt naf li l-iskejjel se jiftħu, li t-tfal tiegħi jistgħu jiltaqgħu ma’ sħabhom, li t-tagħlim se jkompli billi jittieħdu passi speċifiċi sabiex kollha kemm aħna nibqgħu b’saħħitna. Imma nistgħu nibqgħu f’din is-sitwazzjoni biss bil-koperazzjoni ta’ kulħadd: l-awtoritajiet, l-iskejjel, l-għalliema, il-ġenituri u l-istudenti nfushom u billi jkollna moħħna mistrieħ li s-sistema hi flessibbli biżżejjed biex taddatta u taġġorna skond tibdil li jkun hemm Illum, mar-ritorn tal-istudenti fl-iskola, ilGvern, l-iskejjel, l-għalliema u aħna l-ġenituri għandna sfidi ġodda quddiemna. Ilkoll kemm aħna rridu nkomplu nikbru u nitgħallmu kif inġibu ruħna f’dawn iċ-ċirkostanzi u kif nafdaw lil xulxin. Jekk qabel konna nafdaw lil min jieħu d-deċiżjonijiet, lil kapijiet tal-iskola u lillgħalliema bl-edukazzjoni tat-tfal tagħna, illum irridu nafdawhom b’ħafna aktar - illum rridu nafdawhom bis-saħħa tat-tfal tagħna.

Inħares lejn dan is-suġġett bħala omm u persuna fil-politika. Kif nara mit-tifel il-kbir tiegħi li għandu seba’ snin, nifhem li t-tfal għandhom bżonn l-iskola. Qed ngħid hekk għaliex għat-tfal, l-iskola m’hijiex biss l-Ingliż, il-Malti, il-matematika, l-istorja, jew l-istudji soċjali. L-iskola tfisser il-ħbieb, l-għalliema u l-ħajja soċjali ta’ uliedna.

Fi żmien ta’ inċertezza u aħbarijiet xejn sbieħ nixtieq li ibni jħossu ċert dwar l-aktar affarijiet l-aktar fundamentali għalih, il-familja u l-iskola li fiha jqatta’ numru twil ta’ sigħat. Fil-każ ta’ dawk iżgħar fl-età li se jirritornaw għalliskola, hemm bżonn li jkunu segwiti bl-aktar mod strett miżuri li jkunu addattati għall-età’ tagħhom.

Fil-każ ta’ tfal ikbar, konvinta li kull ġenitur qed jagħmel milli jista’ biex jgħallimhom kif jissanitizzaw, jaħslu jdejhom, jilbsu l-maskra u jżommu d-distanza soċjali. Meta nispjega lil ibni ta’ seba’ snin x’għandu jagħmel naf li qed jifhimni, għalhekk ninsab ċerta li se jaddatta għas-sitwazzjoni. Nemmen li l-ftuħ mill-ġdid tal-iskola se tagħmillu tajjeb mentalment, soċjalment u anke’ akademikament.

Fejn jidħlu studenti adoloxxenti u dawk akbar fl-età, l-appell tiegħi huwa biex dan il-mument inqisuh bħala opportunità’ biex nitgħallmu affarijiet li ma niddiskutuhomx spiss daqs kemm nixtiequ fl-iskejjel tagħna. Per eżempju, kif nistgħu nitgħallmu minn din l-esperjenza biex inħarsu aktar l-ambjent ta’ madwarna, kif nistgħu nitgħallmu niddibattu b’mod aktar matur u demokratiku u kif nistgħu insaħħu l-volontarjat u nagħtu ftit mill-ħin tagħna għall-ġid komuni fost l-oħrajn.

19

Miriam Dalli MPE

Din hija sfida li rridu nidħlu għaliha b’kawtela u b’moħħ miftuħ. Irridu nkunu lesti nafdaw lil min hu inkarigat biex jieħu ħsieb lill-istudenti tagħna. Irridu nkunu lesti nikkritikaw fejn hemm bżonn nikkritikaw, nipproponu soluzzjonijiet alternattivi fejn ma naqblux mas-sistema u

nieħdu kull miżura possibbli biex kull wieħed minnha, sew jekk aħna studenti, għalliema, ġenituri jew nanniet, nieħdu ħsieb lil xulxin u nirrispettaw lil xulxin f’kull ħaġa li nagħmlu. Se tkun sena ta’ sfidi ġodda, li negħlbuhom biss jekk nuru sens ta’ għaqda u maturità.

21

minn Daniel Cini, Manager fl-Aġenzija Nazzjonali tal-Litteriżmu

3 snin, Seħer l-Istejjer/The Magic of Stories, programm ta’ qari għall-gost bil-Malti u bl-Ingliż għall-ġenituri/ kustodji u wliedhom bejn 4 u 7 snin, u Gost il-Qari / The Pleasure of Reading bil-Malti u bl-Ingliż għal tfal bejn 8 u 11-il sena. Is-sessjonijiet ta’ qari saru kuljum b’mod virtwali permezz talpaġni tal-programmi rispettivi.

Is-sajf li għadda, għas-sitt sena konsekuttiva, l-Aġenzija Nazzjonali tal-Litteriżmu organizzat il-kampanja Aqra fis-Sajf/Summer Reading Campaign bil-għan li t-tfal ikomplu jaqraw matul il-vaganzi.

Qabelxejn, waqt din il-kampanja, l-animaturi tal-qari tal-Aġenzija, fosthom għadd ta’ studenti talUniversità, l-MCAST u istituzzjonijiet oħra postsekondarji taw sessjonijiet ta’ qari għall-gost fiċ-ċentri ta’ Skolasajf f’Malta u Għawdex. L-Aġenzija ħadet ħsieb tipprovdilhom it-taħriġ u r-riżorsi kollha meħtieġa.

Minħabba l-pandemija COVID-19, l-Aġenzija kompliet ixxerred l-imħabba għall-qari b’sessjonijiet ta’ qari online għal etajiet differenti fuq il-paġni ta’ Facebook tagħha. L-għan ta’ dawn issessjonijiet interattivi huwa mhux biss li jħajru lit-tfal jaqraw imma wkoll li jħeġġu lit-tfal jużaw l-immaġinazzjoni u l-kreattività tagħhom kif ukoll jitkellmu dwar xi jkunu qraw b’mod mexxej u b’kunfidenza.

Fost il-programmi li l-Aġenzija kompliet għaddejja bihom fis-sajf kien hemm Aqra Miegħi/Read with Me bil-Malti u bl-Ingliż għall-ġenituri/ kustodji u t-trabi tagħhom minn 0 sa

Għal tfal bejn 8 u 11-il sena, l-Aġenzija offriet ukoll is-sessjonijiet bil-lingwi ta’qari online tal-programm Bil-Qari u l-Kitba Niskorja/Footballers Read and Write Programme. Minbarra dawn is-sessjonijiet, il-Promoturi talQari permezz tal-Isports tal-Aġenzija, jiġifieri, l-eks plejers internazzjonali ta’ Malta Gilbert Agius, Carmel Busuttil, u Saviour Darmanin għamlu numru ta’ sfidi lit-tfal permezz tal-istess paġna ta’ Facebook kif wkoll urewhom kif iżommu ruħhom f’saħħithom b’eżerċizzji fiżiċi u logħob ieħor marbut mal-futbol.

Barra minn hekk, l-Aġenzija bi sħab mal-Public Broadcasting Services, kompliet ixxandar kuljum il-programm għat-tfal Naqraw Flimkien/Let’s Read Together fuq TVM fl-10:00 a.m. u TVM2 fl-4:30 p.m. Waqt dan il-programm, l-animaturi tal-qari tal-Aġenzija jaqraw b’mod divertenti ktieb bil-Malti jew bl-Ingliż. Matul is-sajf tkompla wkoll l-irrakkuntar ta’ stejjer u ħrejjef online,

darba fil-ġimgħa, għat-tfal tal-primarja fuq il-paġna ta’ Facebook Għidli Storja/Tell Me a Story.

Biex inkomplu nħeġġu lit-tfal jinnamraw mal-qari, l-Aġenzija kompliet ittella’ numru ta’ logħob interattiv u preżentazzjonijiet bilMalti u bl-Ingliż fuq il-paġna ta’ Facebook tal-programm Aqra Kemm Tiflaħ/ Enriching Classroom Libraries. Il-logħob kien dwar kotba ġodda u oħrajn magħrufa biż-żewġ lingwi uffiċjali ta’ pajjiżna u kull min ipparteċipa seta’ jidħol fiċ-ċans li jirbaħ ktieb.

Matul is-sajf ukoll, l-Aġenzija Nazzjonali tal-Litteriżmu bi sħab mal-Ministeru għall-Ambjent, itTibdil fil-Klima u l-Ippjanar, nediet kompetizzjoni bil-għan li tkompli tqajjem kuxjenza fuq l-importanza li nibżgħu għall-bajjiet u l-ambjent marittimu tal-gżejjer tagħna. It-tir ta’ din il-kompetizzjoni, li tagħmel parti mill-kampanja ‘Saving Our Blue’, huwa li l-istudenti tal-primarja, il-medja u s-sekondarja jużaw il-ħila tal-kitba kreattiva biex iwasslu messaġġ favur il-konservazzjoni u l-ħarsien tal-ibħra tagħna. Kull min ħa sehem ingħata ċertifikat ta’ parteċipazzjoni u tifkira.

L-aħjar tliet kitbiet ta’ kull kategorija ingħataw premju filwaqt li jidħlu fiċċans li kitbiethom jiġu ppubblikati mill-Aġenzija.

Fis-sena skolastika li jmiss 202021, l-Aġenzija Nazzjonali talLitteriżmu, se tkompli għaddejja bil-bosta programmi u inizjattivi li għandha b’risq il-litteriżmu tat-tfal u ż-żgħażagħ. Min ikun jixtieq ikun jaf aktar fuq il-ħidma tal-Aġenzija jista’ jżur il-paġna tal-Facebook L-Aġenzija Nazzjonali tal-Litteriżmu jew iċempel 2598 2992.

FSWS

23

Reġa’ wasal dak iżżmien tas-sena fejn l-istudenti jirritornaw l-iskola.

Dan iġib tiżwiq t’emozzjonijiet; min eċitat biex jara dis-sena skolastika x’se toffrilu u min forsi jħoss sens ta’ dieqa, demotivazzjoni jew ansjetà hekk kif jaħseb dwar l-isfidi li jista’ jiltaqa’ magħhom.

Dawn l-emozzjonijiet, speċjalment ta’ l-aħħar, huma normali li jinħassu ma’ kull bidu ta’ sena skolastika ġdida.

Għalhekk m’għandnix inkunu sorpriżi jekk forsi l-istudenti jesperjenzawhom fiċ-ċirkustanzi kurrenti tal-pandemija talCOVID-19. Il-fatt li l-iskejjel għalqu l-bibien tagħhom f’Marzu u t-tagħlim kien qed jitwassal onlajn, jista’ jagħmilha aktar diffiċli biex l-istudenti jirritornaw lura għar-rutina tas-soltu.

Tajjeb li wieħed jiftakar li fl-iskejjel hemm professjonisti kkwalifikati li huma hemm biex jipprovdu sapport meħtieġ lill-istudenti tagħhom. Mhux dejjem tkun faċli li wieħed jirrikorri għall-għajnuna, però huwa l-ewwel pass li jgħin persuna tħossha aħjar.

Mar-ritorn fl-iskejjel, jistgħu jiġu nnutati xi affarijiet li baqgħu l-istess u oħrajn forsi xi ftit differenti. Dan għaliex din issena saru preparamenti partikolari fl-iskejjel biex jilqgħu l-istudenti tagħhom f’ambjent sikur. Qegħdin ipoġġu filprattika miżuri ġodda fosthom teħid tat-temperaturi, distanzi bejn l-imwejjed u ilbies tal-maskri/visors biex iħarsu s-saħħa tal-istudenti u tal-istaff tagħhom. Il-miżuri flimkien mar-responsabilitajiet individwali ta’ kull student, bħal ħasil tal-idejn, distanza soċjali u tnaqqis ta’ kuntatt fiżiku, jistgħu jgħinu ferm biex tinżamm l-iġjene u jiġi evitat il-mard.

Fuq nota oħra, mal-bidu tas-sena skolastika l-istudenti se jkunu qed jerġgħu jaraw u jitkellmu mal-ħbieb u għalliema tagħhom wiċċ imb’wiċċ. Għalkemm il-kuntatt fiżiku huwa mitlub li jiġi evitat, wieħed jista’ jikkunsidra modi alternattivi ta’ kif il-komunikazzjoni tista’ tibqa’ tinżamm.

Filwaqt li żgur mhux faċli biex wieħed jaddatta għal dan kollu, dawn il-bidliet jistgħu jgħinu biex il-mard jinżamm taħt kontroll u l-istudenti jkomplu jitgħallmu u jikbru fl-għarfien flimkien, mhux biss akkademikament, imma soċjalment u psikoloġikament.

24

L-irwol tal-ġenituri huwa meqjus bħala wieħed kruċjali meta L-irwol tal-ġenituri l-istudenti jiġubħala biex huwa meqjus jagħżlu wieħed s-suġġetti kruċjali meta li jiftħulhom il-bieb l-istudenti jiġu biex għall-karriera jagħżlu s-suġġetti tagħhom u għandu li jiftħulhom il-bieb jikkumplimenta għall-karriera l-isforzi formali tagħhom u għandu tal-istituzzjonijiet jikkumplimenta edukattivi. l-isforzi formali Dana Farrugia, CEO - Tech.mt tal-istituzzjonijiet edukattivi.

Dana Farrugia, CEO - Tech.mt

Għaliex għandek timmira għal karriera fis-settur tat-teknoloġija?

Għaliex għandek timmira għal karriera Iżda ħafna studenti m’humiex konxji tal-vantaġġi u Statistika uffiċjali tindika li s-suġġetti tax-Xjenza, tat-teknoloġija? l-possibilitajiet li tiftħilhom karriera f’dan il-qasam, it-Teknoloġija, l-Inġinerija ufis-settur l-Matematika (STEM) m’humiex daqstant popolari fost l-istudenti ħafna Statistika uffiċjali perċezzjonijiet tindika li s-suġġetti tax-Xjenza, drabi minħabba negattivi inkella it-Teknoloġija, l-Inġinerija u l-Matematika (STEM) nuqqas ta’ informazzjoni jew gwida dwar dawn m’humiex fostta’l-istudenti ħafna is-suġġetti.daqstant Din hija popolari sitwazzjoni tħassib għaliex drabi perċezzjonijiet negattiviseinkella nuqqasminħabba ta’ ħiliet tekniċi fl-aħħar mill-aħħar jaffetnuqqas ta’ informazzjoni jew gwida dwar twaw kemm l-ekonomija li iktar ma jmur qeddawn issir is-suġġetti.

Dinit-teknoloġija hija sitwazzjoni ta’l-ħaddiem tħassib għaliex dipendenti fuq u anki bħala nuqqas ta’biex ħilietikun tekniċi mill-aħħar jaffetindividwu jista’fl-aħħar jikkompeti fix-suq se tax-xogtwaw kemm l-ekonomija li iktar ma jmur qed issir ħol ta’ għada li kulma jmur iktar se jitlob minnu ħiliet dipendenti fuq it-teknoloġija u anki l-ħaddiem bħala diġitali. individwu biex ikun jista’ jikkompeti fix-suq tax-xogħol għada liftit kulma iktar se jitlob minnu ħiliet Jekkta’naħsbu fuqjmur id-dinja moderna u nagħtu diġitali. ħarsa ħafifa madwarna, ħafna affarijiet jeżistu bl-isforzi ta’ xjenzati, riċerkaturi, inġiniera u persuni Jekk ftit fuqħiliet id-dinja moderna u persuni nagħtu tekniċinaħsbu li għandhom STEM. Mingħajr ħarsa madwarna, ħafna affarijiet jeżistu bl-isb’dawnħafifa il-ħiliet, l-ekonomija sempliċiment ma’ tiffunforzi ta’ xjenzati, riċerkaturi, inġiniera u persuni zjonax kif suppost f’era diġitali, u skont ħafna studji, tekniċi li għandhom Mingħajr persunidan huwa eżattamentħiliet dak liSTEM. qed taffaċċja l-Ewropa b’dawn il-ħiliet,jonqsu l-ekonomija sempliċiment ma’ tiffunnumri dejjem ta’ gradwati f’dawn is-suġġetti. zjonax kif suppost f’era diġitali, u skont ħafna studji, dan huwal-biċċa eżattament li qed taffaċċja l-Ewropa Kurjuża meta dak nafu kemm professjonijisti numri ta’ minn gradwati f’dawn is-suġġetti. f’karigidejjem STEM jonqsu igawdu benefiċċji, bħal pagi

inkluż bosta li bla dubju għandhom l-abbiltajiet Iżda ħafna studenti m’humiex konxji tal-vantaġġi u iżda minħabba nuqqas ta’ informazzjoni jew gwida, l-possibilitajiet li tiftħilhomperċezzjonijiet karriera f’dan il-qasam, jew inkella minħabba li dawn inkluż bosta li bla dubju għandhom l-abbiltajiet is-suġġetti jistgħu jkunu tqal wisq biex iżda minħabba nuqqas ta’ informazzjoni jew gwida, jistudjawhom, jispiċċaw jitilfu l-opportunità ta’ jew inkella minħabba karriera daqstant attraenti.perċezzjonijiet li dawn is-suġġetti jistgħu jkunu tqal wisq biex jistudjawhom, jispiċċaw l-opportunità ta’ L-irwol tal-ġenituri huwa jitilfu meqjus bħala wieħed karriera daqstant attraenti. kruċjali meta l-istudenti jiġu biex jagħżlu s-suġġetti li jiftħulhom il-bieb għall-karriera tagħhom L-irwol tal-ġenituri huwa meqjus bħala wieħed u għandu jikkumplimenta l-isforzi formali kruċjali meta l-istudenti jiġu biex jagħżlu tal-istituzzjonijiet edukattivi. Ir-riċerka turis-suġġetti li l-gwida lital-ġenituri jiftħulhom għall-karriera tagħhom fuq il-bieb deċiżjonijiet ta’ dan it-tip hija u għandu jikkumplimenta l-isforzi formali influwenti ħafna fuq l-ulied u għalhekk il-ġenituri tal-istituzzjonijiet li l-gwida għandhom ifittxu edukattivi. li jinformawIr-riċerka ruħhomturi tajjeb sabiex tal-ġenituri fuq deċiżjonijiet ta’ dan it-tip hija ikunu jistgħu jiggwidaw lill-uliedhom fit-triq influwenti ħafna fuq l-ulied u għalhekk il-ġenituri it-tajba meta ta’ 13-il sena jintalbu jagħmlu l-għażla għandhom sabiex tas-suġġettiifittxu li hijali jinformaw deċiżjoni ruħhom daqstanttajjeb importanti ikunu jistgħu jiggwidaw li taffettwa l-ġejjieni tagħhom. lill-uliedhom fit-triq it-tajba meta ta’ 13-il sena jintalbu jagħmlu l-għażla tas-suġġetti deċiżjoni importanti Trid tkun litafhijaaktar dwardaqstant is-suġġetti STEM liu taffettwa l-ġejjieni tagħhom. l-benefiċċji ta’ karriera f’din l-industrija?

Ikkuntattjana fuq techmt.info@tech.mt tajbin ħafna, xogħol eċċitanti f’industrija dinamika u Trid tkun taf aktar dwar is-suġġetti STEM Kurjuża l-biċċa meta nafu kemm professjonijisti opportunitijiet li javvanzaw kmieni fil-karriera. u l-benefiċċji ta’ karriera f’din l-industrija? f’karigi STEM igawdu minn benefiċċji, bħal pagi Ikkuntattjana fuq techmt.info@tech.mt tajbin ħafna, xogħol eċċitanti f’industrija dinamika u tech.mtMalta @TechmtMalta Tech.mt @Tech.mtMalta Techmt.Contact@tech.mt https://tech.mt/ opportunitijiet li javvanzaw kmieni fil-karriera. https://tech.mt/

Techmt.Contact@tech.mt

@Tech.mtMalta

Tech.mt

@TechmtMalta

tech.mtMalta

25

Aktar skejjel Maltin jagħmlu użu minn

Number Wise

It-textbooks tal-matematika magħmula minn għalliema Maltin għal studenti Maltin Ftit tax-xhur ilu ġiet imnedija s-sensiela ta’ textbooks tal-matematika Number Wise, preparati minn Lorraine Vella, bil-kollaborazzjoni ta’ numru ta’ edukaturi li jaħdmu f’diversi skejjel primarji Maltin. Number Wise ġew pubblikati minn Schola Publications.

Vella mhix isem ġdid fil-preparazzjoni ta’ materjal għat-tagħlim talmatematika u ftit tas-snin ilu kienet anki ppreparat sensiela ta’ workbooks b’eżercizzji tal-matematika għat-tfal mill-kinder sal-aħħar sena tal-primarja u li llum qiegħed jintużaw f’aktar minn għoxrin skola Maltija. Lorraine Vella hija assistant head fl-iskola St Francis ta’ Birkirkara u għandha esperjenza ta’ għoxrin sena tgħallem il-matematika f’diversi livelli fil-kulleġġ De La Salle.

Mistoqsija dwar x’wassalha biex issa toħroġ din is-sensiela ta’ textbooks ta’ matematika, Lorraine Vella qalet li hi flimkien mal-kollaburaturi tagħha, li huma kollha għalliema Maltin li jgħallmu livelli differenti, ilhom għal diversi snin jaħdmu fuq dan il-proġett.

“Il-fatt li l-workbooks kellhom suċċess kbir u li llum qiegħed jintużaw f’aktar minn ghoxrin skola f’Malta u Għawdex, kompla jistimolani biex naħdem fuq dan il-proġett. Involvejt għalliema ta’ esperjenza differenti għax ħassejt li huma setgħu jagħtu kontribut siewi biex il-materjal ikun ta’ livell għat-tfal Maltin li jattendu mhux biss skejjel talistat iżda anki tal-knisja u indipendenti.

Barra dan edukaturi oħra ġew involuti bħala critical friends u kellhom il-

kompitu li jaraw ix-xogħol tagħna u jagħtuna s-suġġerimenti tagħhom biex inkomplu ntejbu l-materjal tagħna.”

Fil-fatt riċerka li saret f’diversi pajjiżi, fosthom il-Finlandja, uriet li biex textbooks ikunu effettivi jridu jkunu preparati mill-istess għalliema li jkunu se jagħmlu użu minnhom huma stess. Dwar x’għandha differenti din is-sensiela ta’ textbooks minn oħrajn eżistenti jew li kien hawn diġà fissuq, Vella qalet li Number Wise hija bbażata fuq il-Learning Outcomes Framework li ġie ppublikat dan l-aħħar, intuża fihom font li jassisti studenti li jbatu minn dyslexia u jixpruna lit-tfal biex jaħsbu u jirraġunaw qabel ma jaslu għat-tweġiba tagħhom. Il-kotba, barra li huma attraenti u kkuluriti, joffru eżerċizzji li jistgħu jinħadmu kemm individwalment u anki fi gruppi. Barra dan il-workbooks u t-textbooks huma kkumplimentati minn podcasts u risorsi online. L-iskejjel li jagħmlu użu minn din is-sensiela jingħataw ukoll kopja diġitali li barra li hija apprezzata ferm mill-għalliema tiffaċilita anki t-tagħlim tal- matematika permezz ta’ sistema online.

“Dan mhux kollox għax qgħadna attenti wkoll li s-sitwazzjonijiet u n-noti offruti fil-kotba huma ambjentati filkuntest Malti. Għadna attenti li noħolqu relazzjoni bejn l-esperjenza tat-tfal filklassi u fil-ħajja ta’ kuljum. Dan seta’ jkun possibbli grazzi għall-appoġġ

ta’ numru ta’ entitajiet u kumpaniji Maltin li mhux biss tawna l-permessi neċessarji biex nagħmlu referenza għalihom u nużaw il-logos tagħhom iżda raw dawn it-textbooks bħala opportunita’ li bis-saħħa tagħħa jkunu magħrufa aktar il-prodotti u s-servizzi li joffru u anki nkomplu nippromwovu dak kollu li jagħmilna Maltin,” żiedet tgħid Lorraine Vella.

Mingħajr dubju dan il-fatt żgur li jagħmel is-sensiela Number Wise differenti minn dawk kollha li diġà hemm fis-suq. Fuq kollox, it-textbooks Number Wise se jikkumplimentaw ilworkbooks diġà eżistenti li ilhom fissuq għal xi snin. Finalment Lorraine Vella xtaqet tirringrazzja lil Charles Zerafa u Schola Publications li emmnu mill-ewwel f’dan il-proġett u lill-kollaboraturi prinċipali tagħha Doriana Delia Parnis, Sara Schembri u Kenneth Debono. Hi kkonfermat ukoll li sal-lum is-sensiela tal-workbooks ġiet aġġornata kollha skont l-aħħar aġġornamenti fis-sillabi Maltin filwaqt li t-textbooks għas-snin mill-ewwel sar-raba’ sena tal-primarja huma lesti wkoll.

Finalment, ringrazzjament imur ukoll lejn numru sabiħ ta’ edukaturi mittliet setturi li b’mod regolari żammew kuntatt ma’ Vella u t-team tagħha u tawhom suġġerimenti siewja biex din il-pubblikazzjoni tkun ta’ servizz kemm għall-istudenti u anki għall-istess għalliema.

Free engraving with every tag purchased

Borg Cardona Pet Supplies Triq It-Tabib J.Zammit, Balzan www.borgcardona.com.mt sales@borgcardona.com.mt

+

MIX IT UP!

SAME NUTRITION, DIFFERENT TEXTURE

Discover More royalcanin.com

27

prattika li qiegħed insiru aktar konxji tagħha Fl-aħħar snin smajna mhux ftit dwar mindfulness u kif dan jista jgħinna fil-ħajja tagħna ta’ kuljum. F’xi pajjiżi barranin bħall-Ingilterra, sessjonijiet ta’ mindfulness qiegħed jiġu nklużi fil-attivitajiet ta’ kull ġimgħa kemm għal studenti tal-primarja u anki dawk akbar fl-eta’. Biex insiru nafu aktar dwar dan il-kunċett u kif jista jiġi adottat fil-ħajja ta’ kuljum tattfal tagħna tkellimna ma’ Elaine Azzopardi, edukatriċi li dan l-aħħar temmet b’suċċess kors fl-Ingilterra dwar l-użu ta’ din il-prattika mat-tfal.

X’inhu Mindfulness?

Mindfulness hija prattika li wieħed jista` jaddotta f’ħajtu u li tħalli effett fuq issaħħa tiegħu u ta’ dawk ta’ madwaru.

Mindfulness mhix teknika jew idea tajba iżda mod ta` kif wieħed għandu jgħix fil-ħajja ta` kuljum, proċess li jintensifika ruħu aktar ma jigi pprattikat.

Din il-prattika tinvolvi li nkunu preżenti fil-mument, konxji tal-ħsibijiet u l-azzjonijiet tagħna u nagħrfu li nkunu qalbna tajba u kompassjonali magħna nfusna u mal-oħrajn.

X’inhuma l-benefiċċji ta` Mindfulness?

Ir-riċerka li saret fl-aħħar snin tikkonferma li mindfulness tgħin filbenesseri ġenerali tal-bniedem fejn wieħed jista` jgħix ħajja aktar kuntenta u trankwilla, il-bogħod mill-ansjeta`, mill-istress u l-għejja li ġġib magħha l-ħajja mgħaġġla li ngħixu fiha. Tgħin biex inkunu aktar iffukati f’dak li qed nagħmlu u ngħarfu x’inhu importanti u x’mhuwiex.

F’livell ta’ skola liema suġġetti tara li mindfulness jista’ jiġi assoċjat miegħu u jiġi implimentat bissaħħa tiegħu ?

Peress li mindfulness huwa mod t’għajxien, dment li inti tieħu t-taħriġ meħtieġ u tibqa` tipprattikah, allura jista` jiġi addottat f’kull ħin u mument tal-ġurnata. Fuq livell akkademiku, allura l-istudenti jistgħu jkunu

mindful il-ħin kollhu, sew jekk qed jieklu, jimxu, jekk qed jipparteċipaw f’diskussjoni, jekk qed jieħdu xi deċiżjoni, waqt xi esperiment taxxjenza billi jkunu konxji tas-sensi tagħhom jew saħansitra f’mumenti ta` tensjoni bħal per eżempju qabel xi eżami jew test. L-istudenti hawnhekk jistgħu jipprattikaw eżercizzji tan-nifs (‘breathing exercises’), jieqfu jieħdu pawsa jew jużaw il-FOFBOC sabiex ikunu mindful. Il-FOFBOC li tfisser Feet on floor Body on chair huwa mod kif l-istudenti, waqt li qegħdin bilqegħda fuq is-siġġu tal-iskola, jistgħu jidħlu fi prattika fejn il-fokus ikun fuq saqajhom mal-art u ġisimhom fuq is-siġġu. Dan jgħin f’dik li bl-Ingliż aħna nsejħulu ‘grounding’ fejn huma jkunu kapaċi jmexxu l-attenzjoni l-bogħod mill-ħsibijiet tal-passat u jiggwidawhom għas-sigurta` preżenti.

Permezz t’hekk ikunu kapaċi jibqgħu kalmi u kostanti f’mumenti ta’ inkwiet u ta` dwejjaq.

Kif ivarjaw sessjonijiet ta’ mindfulness mat-tfal minn dawk tal-adulti?

Fl-essenza tiegħu, il-kunċett ta` mindfulness huwa l-istess kemm għall-kbar kif ukoll għaż-żgħar. Pero` ovvjament, il-programm għat-tfal huwa addattat u ssimplifikat biex jappella għall-eta` li jkun qed jiġi mgħallem, kemm bħala lingwaġġ, kuluri, ritratti u videos li jintużaw, kif ukoll għallammont ta’ ħin li jiġi ddedikat għalih f’kull sessjoni. Saħansitra ssir distinzjoni wkoll bejn tfal tal-primarja minn dawk li qegħdin fis-sekondarja. Per eżempju l-ħinijiet tal-eżerċizzji prattiċi għal tfal ta’ ċertu eta’ ikunu itwal propju minħabba l-attenzjoni li jkunu kapaċi jżommu tfal ta` eta` ikbar.

Kif tkun organizzata lezzjoni ta’ mindulness? Kemm tkun twila?

Lezzjoni għat-tfal bejn wieħed u ieħor tkun twila bejn 30 u 60 minuta, filwaqt li dik għal-kbar tkun naqra itwal bejn 90 u 120 minuta. Kull lezzjoni tinqasam

bejn eżerċizzji prattiċi, teorija li tinkudi videos u ritratti, diskussjoni fil-klassi, diskussjoni fi gruppi żgħar, reviżjoni ta` dak li jkun sar fis-sessjoni ta` qabel, u prattika għad-dar fejn l-istudent jidħalla liberu jekk jagħmilix jew le.

Kif nistgħu nimplimentaw u nintegraw mindfulness fil-ħajja ta kuljum?

Dan jista` jsir permezz ta` meditazzjoni fuq bażi regolari; billi nkunu konxji talħsibijiet tagħna, tagħna nfusna u ta` dak li qed jiġri madwarna, permezz tas-sensi tagħna speċjalment sensazzjonijiet f’ġisimna f’mumenti emozzjonali bħal per eżempju ħmura fil-wiċċ jew tgħaqqid tal-ponn f’mumenti ta` rabja u allura nitgħallmu nieħdu pawsa f’dawn il-mumenti; billi nkunu konxji ta` ċerti drawwiet kemm fil-ħsieb kif ukoll f’dak li nagħmlu li jaf jgħinna ninbidlu jew li nbidlu l-mod ta` kif nagħmlu ċertu affarijiet; billi nuru ħniena magħna nfusna u ma` l-oħrajn mingħajr ma niġġudikaw.

Essenzjalment, mindfulness nistgħu nintegrawh f’dak kollu li nkunu qed nagħmlu matul il-ġurnata, sew jekk qegħdin nieklu, insuqu jew sempliciment nammiraw in-natura ta` madwarna.

Min hu interessat, x’tissuġġerixxi li jagħmel?

Illum il-ġurnata fuq Mindfulness sirt tisma` aktar dwaru. Hawn diversi siti jippromwovu dan l-istil ta` ħajja pero` forsi huwa naqra inqas popolari fejn jidħlu t-tfal. Huwa propju għalhekk li jien iddeċidejt li noħloq il-paġna tiegħi fuq Facebook (Mindfulness with Elaine: Calming the puppy mind) biex mhux biss inkompli nsaħħaħ l-importanza tiegħu fost il-kbar, iżda wkoll bl-għan li nuri l-importanza li jiddaħħal fl-iskejjel lokali minn eta` bikrija. Nħeġġeġ lil kull min hu interessat li jsir jaf aktar dwar Mindfulness, biex ifittex aktar informazzjoni ħalli hu wkoll jkun jista` jesperjenza l-benefiċċji li din il-prattika taf toffri.

LOACKER

r a t a ħ j g j a a S Ħ har u LIsħ ll xa u e k t i n e J m ’ a attika r ġ p r ġ o r e ħ o J am j

15.

1ud 0 7 2 9 1 l a fl s a a Bed lastik o k s a n e s www.saghtar.org.mt matul is-

L-ewwel 37 edizzjoni tiegħu kienu ppubblikati mill-Moviment Qawmien Letterarju, sakemm għadda f’idejn ilMalta Union of Teachers, li mill-1976 ħadet ħsieb tippubblika aktar minn 300 ħarġa oħra tiegħu. Il-magażin Sagħtar, matul is-snin, gawdewh eluf kbar ta’ studenti, filwaqt li mijiet ta’ kittieba, għalliema, studjużi, riċerkaturi jew personalitajiet oħra kkontribwew fih b’xi mod jew ieħor. Eluf ta’ qarrejja, anki adulti, qraw mijiet ta’ artikli, stejjer, poeżiji, bijografiji, xogħlijiet ta’ riċerka u kitbiet oħrajn u infurmaw ruħhom, tgħallmu, irrilassaw u fuq kollox ħadu gost b’dak li raw fir-rivista. Kważi ħamsin sena wara nistgħu ngħidu li l-għan tal-Moviment Qawmien Letterarju ntlaħaq… u se jkompli jintlaħaq!

Fil-fatt l-MUT waslet biex minn din is-sena skolastika (2020-2021) terġa’ tibda tippubblika r-rivista Sagħtar kull xahar bejn Ottubru u Mejju. Dan qed jirnexxilu jseħħ permezz ta’ Fondazzjoni Sagħtar, li l-MUT nediet f’Ġunju li għadda, bl-għan ewlieni li tippubblika u xxerred materjal edukattiv kemm għall-edukaturi u b’mod speċjali għall-istudenti. Ewlieni fost il-pubblikazzjonijiet fil-ħidma tal-Fondazzjoni se jkun il-magażin Sagħtar.

Il-ħsieb wara s-Sagħtar hu l-istess kif kien matul id-diversi snin li fih kien ippubblikat, imma l-mezzi biex iseħħ

dan il-ħsieb mhumiex biss dawk tradizzjonali. Illum għandna mezzi oħrajn moderni li saru parti integrali minn ħajjitna – l-internet, l-awdjoviżiv u mezzi teknoloġiċi moderni oħrajn. Għalhekk f’April, permezz ta’ Fondazzjoni Sagħtar, l-MUT nediet is-sit saghtar.org.mt u fih tellgħet l-edizzjonijiet passati kollha li kienu ppubblikati fl-istorja tar-rivista bejn l-1971 u l-2015. Dan jista’ jitqies bħala teżor ta’ kultura lokali fil-linja tal-ħsieb li kellu l-Moviment Qawmien Letterarju.

Wieħed jista’ jaċċessa dawn il-ħarġiet xħin u meta jrid mill-kumdità ta’ daru jew fejn ikun, anki minn fuq mobile jew tablet. U mhux hekk biss; dan l-aħħar bdew jittellgħu anki siltiet moqrija f’verżjoni awdjo biex jakkumpanjaw ilpaġni stampati tar-rivista, biex wieħed ikun jista’ wkoll jisma’ filwaqt li jaqra l-istejjer u l-artikli li jinteressawh. Dan il-proġett se jitkompla fix-xhur li ġejjin sakemm tintlaħaq il-mira li bosta artikli, kemm jista’ jkun minnhom, ikunu provduti f’verżjoni awdjo.

Is-sistema li bdiet titħaddem hi li dawk li huma interessati jidħlu fis-sit saghtar. org.mt, bħala l-portal tal-Fondazzjoni, u jirreġistraw darba b’xejn biex jibdew igawdu s-servizzi li toffri Fondazzjoni Sagħtar. Fost dawn is-servizzi, l-ewwel nett l-utenti se jkunu jistgħu jaċċessaw il-ħarġiet il-ġodda tas-Sagħtar filverżjoni diġitali tagħhom. Dan ikun possibbli għal dawk li jabbonaw fisSagħtar kull sena. Se jkun hemm ukoll

rokna fis-sit għall-avviżi jew aħbarijiet relatati mas-servizzi tal-Fondazzjoni u mas-Sagħtar. Barra minn hekk se jkun hemm ukoll il-ħanut (shop) biex min ikun irid jixtri xi prodott tal-Fondazzjoni jkun jista’ jagħmel dan faċilment. Ta’ min jgħid li s-Sagħtar mhux l-unika pubblikazzjoni li l-MUT kellha matul is-snin.

Permezz tal-kumpanija MUT Publications Ltd, l-MUT kienet ippubblikat xejn inqas minn 30 ktieb għat-tfal, f’sensiela hekk imsejħa “Kotba Sagħtar”. Dawk li fadal stock minnhom se jkunu jistgħu jinxtraw propju minn dan il-ħanut.

Ix-xewqa ta’ bosta hi li s-Sagħtar jerġa’ jieħu l-ħajja u jerġa’ jibda jfewwaħ illibreriji tal-iskejjel u d-djar tal-qarrejja Maltin u Għawdxin, u l-MUT, permezz ta’ fondazzjoni msemmija propju għar-rivista nnifisha, hija kommessa li twettaq din il-ħolma. Il-ħidma tkompli biex dan il-għan jintlaħaq u t-teżor ta’ informazzjoni u letteratura jkompli jitkattar b’risq l-edukazzjoni ta’ wliedna u l-ġieħ li jistħoqqlu l-ilsien nazzjonali.

29

TERMINI LI TAJJEB TKUN TAF XI JFISSRU Il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Edukazzjoni Avvanzata u Ogħla (NCFHE) tieħu ħsieb diversi aspetti fl-edukazzjoni fosthom ir-rikonoxximent tal-kwalifiċi barranin, il-validazzjoni ta’ tagħlim informali u mhux formali kif ukoll il-liċenzjar, l-akkreditament u

l-assikurazzjoni ta’ kwalità fl-Edukazzjoni Avvanzata u Ogħla kemm tradizzjonali kif ukoll onlajn. Dawn l-irwoli kollha jinkludu termini u akronimi li tajjeb tkun taf xi jfissru. Din hija lista tal-iżjed termini komuni:

L-irwol tal-NCFHE f’Malta:

Tipi differenti ta’ tagħlim:

NCFHE National Commission for Further and Higher Education jew il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Edukazzjoni Avvanzata u Ogħla.

Tagħlim Formali It-tagħlim formali huwa tagħlim li jsir l-iskola bil-għan li l-istudenti jitgħallmu u fl-aħħar jiġu eżaminati fuq dak it-tagħlim.

Edukazzjoni Avvanzata Further Education – Edukazzjoni minn livell 1 sa 4 fuq il-qafas Malti għall-Kwalifiki. Din ma tinkludix l-edukazzjoni obbligatorja.

Tagħlim Informali It-tagħlim informali huwa tagħlim li għaddej il-ħin kollu mingħajr ma nkunu nafu. Dan huwa tagħlim li ġeneralment jiġi bl-esperjenza.

Edukazzjoni Ogħla Higher Education – Edukazzjoni minn livell 5 sa 8 fuq il-qafas Malti għall-Kwalifiki.

Tagħlim Mhux Formali It-tagħlim mhux formali jista’ jsir kemm l-iskola u kif ukoll wara l-iskola f’attivitajiet extrakurrikulari bħal ngħidu aħna scouts. L-għan ta’ dan it-tagħlim huwa li titgħallem xi ħaġa partikolari li ġeneralment jitqies bħala passatemp, bħal ngħidu aħna t-tpinġija.

MQF Malta Qualifications Framework – Din hija bħal riga li tkejjel il-programmi ta’ studji differenti li hawn Malta skont ilkontenut tagħhom, iżjed kemm il-kors ikun speċjalizzat u tqil iżjed jogħla l-livell. Il-Qafas Malti tal-Kwalifiki għandu għaxar livelli differenti li jinkludi livelli A u B għall-korsijiet bażiċi u minn livell 1 sa livell 8.

Akkreditament tal-Programm Din hija meta l-Kummissjoni tara li programm huwa miktub u offrut skont ir-regolamenti u skont il-Qafas Malti tal-Kwalifiċi (MQF). Meta programm jiġi “akkreditat” tfisser li programm jista’ jiġi offrut minn provditur liċenzjat mill-istess kummissjoni.

Liċenzjar tal-Provditur Din hija meta l-Kummissjoni tara li provditur jew l-iskola (ġeneralment privata u li ġeneralment joperaw għal studenti ’il fuq minn 16-il sena) għandha kollox addatat sabiex tkun tista’ toffri programmi akkreditati. Dan ifisser li jkollha post addattat għat-tagħlim, għalliema tajbin kif ukoll servizzi sabiex ikunu jistgħu jgħinu l-istudenti f’dak kollu li għandhom bżonn.

QA Quality Assurance jew Assikurazzjoni tal-Kwalità - Din hija meta l-Kummissjoni tiċċekja kull tant żmien li kull provditur akkreditat qed joffri edukazzjoni ta’ kwalità u kif suppost.

Kwalifika Barranija Kwalifika mogħtija barra minn Malta u klassifikata fi ħdan il-qafas Malti tal-kwalifiki (MQF).

Kwalifika Nazzjonali Kwalifika mogħtija f’Malta u klassifikata f’livell fi ħdan il-qafas Malti tal-kwalifiki.

VNFIL Validation of Non-Formal and Informal Learning jew il-Validazzjoni ta’ Tagħlim Mhux Formali u Informali. Dan huwa meta il-Kummissjoni tirrikonoxxi t-tagħlim li ħaddiem kiseb bl-esperjenza u jingħata ċertifikat ikklassifikat fuq livell fi ħdan il-qafas Malti għall-kwalifiki (MQF).

VET Vocational Education and Training jew Edukazzjoni Vokazzjonali hija tagħlim għal studenti li jkollhom bżonn iktar għarfien u ħiliet li huma bżonnjużi għal xogħlijiet partikolari bħal ngħidu aħna fis-settur tal-bini.

Termini Ewropej li jintużaw f’Malta: ECTS European Credit Transfer System – L-edukazzjoni Avvanzata u Ogħla tuża l-ECTS sabiex tkejjel l-istudji tiegħek fuq bażi ta’ sigħat ta’ xogħol. Għalhekk l-ECTS jistgħu jitqiesu qishom il-munita tal-edukazzjoni.

ECVET European Credit System for Vocational Education and Training – L-istess bħal ECTS iżda tgħodd għall-edukazzjoni vokazzjonali biss u korsijiet minn Livell 1 sa Livell 5 fuq ilQafas Malti tal-Kwalifiki.

EQF European Qualifications Framework – il-Qafas Ewropew tal-Kwalifiki li hija l-istess bħal MQF iżda li tintuża mill-membri kollha tal-Unjoni Ewropea.

Termini li għandhom x’jaqsmu ma’ tagħlim onlajn: Blended Learning Dan iseħħ meta programm ta’ studju formali ikun parti onlajn u parti tradizzjonali fi klassi.

Digital Learning Dan it-tip ta’ tagħlim jinkludi tagħlim li jagħmel użu mit-teknoloġija bħall-internet u l-kompjuter.

Face to Face Learning Dan huwa t-tagħlim tradizzjonali fi klassi bejn l-għalliem u l-istudenti.

MOOC Massive Open Online Course – Kors li jkun offrut onlajn u ġeneralment b’xejn bl-għan li jkunu jistgħu isegwuh ħafna nies mid-dinja kollha.

VLE Virtual Learning Environment – Dan ġeneralment ikun tip ta’ softwer onlajn li jgħin fit-tagħlim. Fuqu l-għalliema jkunu jistgħu jaqsmu mal-istudenti noti, vidjows u ħafna affarijiet li jistgħu jgħinu lill-istudenti jifhmu iżjed.

Web-enhanced Learning Dan jinkludi kull tagħlim li jagħmel użu mill-internet kemm sabiex jgħin waqt it-tagħlim tradizzjonali bħal meta l-għalliem juri vidjow waqt il-lezzjoni kif ukoll bħal meta l-istudenti jkunu jridu jagħmlu xi riċerka fuq l-internet sabiex jifhmu s-suġġett iktar.

Għal aktar informazzjoni nistidnukom tidħlu fuq is-sit tagħna (www.ncfhe.gov.mt) fejn fost ħafna affarijiet tistgħu ssibu lista ta’ korsijiet u provdituri akkreditati u liċenzjati mill-Kummissjoni (NCFHE) u li jistgħu joffru korsijiet fi ħdan il-qafas Malti tal-kwalifiki (MQF).

VALUES WE CAN ALL AGREE ON. Call E-mail Visit

+356 2122 4405 info@laferla.com.mt www.laferla.com.mt

Laferla Insurance Agency Ltd. 204A, Vincenti Buildings, Old Bakery Street, Valletta VLT 1453 Malta, Europe

Laferla Insurance Agency Ltd. is enrolled under the Insurance Distribution Act, Cap 487 to act as an Insurance Agent for MAPFRE Middlesea plc (MMS). MMS is authorised by the Malta Financial Services Authority (MFSA) under the Insurance Business Act, Cap 403 of the Laws of Malta. Both entities are regulated by the MFSA.