ROTI Frar 2021 by Union Print

ROTI N E M E L G E N TT YO U R S TA RG I N E S ! EN

1 2 20

Suppliment għad-dilettanti tal-Karozzi u Muturi

Frar 2021

minn PIERRE P. VELLA

Sa fl-aħħar, ninsabu biss ftit jiem ‘il bogħod mill-bidu ta’ staġun ieħor tal-F1. Fil-jiem li ġejjin, se naraw lill-kumplament tat-timijiet joħorġu l-karozzi u s-sewwieqa li se jipparteċipaw fil-kampjonat ta’ din is-sena. Kienet stennija relattivament qasira mill-aħħar tal-istaġun li għadda fejn rajna lil Lewis Hamilton jikseb is-seba’ tit lu dinji tiegħu, biex laħaq lil-leġġendarju Michael Schumacher. Kienet xitwa xi ftit twila għal Lewis Hamilton u t-team tiegħu tal-Mercedes hekk kif ħadu ż-żmien biex joħorġu bl-iffirmar tal-kuntratt. Le wis Hamilton se jkun qed itellaq għal sena oħra biss mal-Mercedes. Iżda issa dan kollu ġie finalizzat u qed inħarsu lejn, nisperaw, staġun ieħor kbir tal-F1.

...ikompli paġna 5 EDITUR - Jesmond Moore | DISINN - Stacy Grech | ADVERTISING DEPARTMENT - 2590 0200 - adverts@unionprint.com.mt

ROTI

II |

X’wassal għat-tkabbir tal-karozzi

tal-FORMULA 1

Minn Jason

l-karozzi tal-F1 kurrenti (tal-istaġun passat) huma l-aktar veloċi ta’ kull zmien, imma huma l-akbar li qatt kienu bħala daqs ukoll! Peró x’inhuma r-raġunijiet wara dan t-tkabbir tal-imsemmijin karozzi tal-F1 matul iżżminijiet?

Sultana L-itwal karozza li qatt iddisinjaw u bnew il-Mercedes mhijiex il-vettura lussuza S-Class saloon jew il V-Class li ġġorr tmien passiġġieri, imma l-karozza tal-F1 tal-2020 li biha Lewis Hamil ton kiseb is-seba’ titlu tiegħu u talMercedes, l-W11! Il-karozzi kurrenti kif semmejt, huma l-akbar li qatt nbnew u bl-introduzzjoni tar-regolamenti l-ġodda fl-2022, mhumiex se jonqsu wisq. Tinduna b’dan l-iżvilupp meta tipparaguna karozza minn deċenju ieħor ħdejn waħda kurrenti u tirrealizza li l-karozza tal-preżent kibret ġmielha meta mqabbla ma’ waħda ta’ żewġ deċenji passati. Ezempju, il-McLaren ta’ Ayrton Senna tal-1990 kienet twila 4394mm, filwaqt li l-Mercedes W11 li hija waħda mill-itwal fuq il-grid, hija twila tal-inqas 5000mm. Hemm ħafna fatturi li jissostanzjaw il-fatt għaliex il-karozzi moderni, għalkemm huma ferm akbar, huma wkoll l-aktar veloċi ta’ kull żmien. B’disinn ibbażat fuq ‘wheelbase’ twil, triq li għażlu l-Mercedes diversi snin ilu, joffri ħafna aktar spazju ta’ uċuh fejn l-aerodinamika tagħmel xogħlha b’mod aktar effiċjenti. Dan il-kunċett jagħti spunt enormi għaliex l-W11 hija veloċi u bilanċjata ferm fil-kantunieri, għalkemm hija karozza itqal u tagħmilha anqas aġli fit-teorija. Il-magni V6 għandhom blokka relattivament żgħira għaċ-ċilindrata ta’

1600cc, peró l-aċċessorji ta’ magħha li jfasslu s-sistema ibrida, jagħmlu l-istess ‘Power Unit’ verament pakkett goff mhux ħażin, imbagħad hemm it-tajers li f’dawn l-aħħar ftit snin twessgħu naqra mhux ħażin, kif ukoll is-sigurtá tas-sewwieqa u ħafna bdil ta’ regolamenti, kollha kienu kaġun li wittew it-triq għat-tkabbir tal-karozzi tal-F1 matul iż-żminijiet. Wieħed mill-fatturi prinċipali huma t-tajers li fl-2017 rajna tibdil fir-regolamenti fejn dawn kibru notevolment b’25% min 245mm wisa’ għal 305mm fuq quddiem u minn 325mm għal 405mm fuq wara, u dan sar biex ikun hemm aktar qabda malart hekk kif il-karozzi bdew jsiru aktar aerodinamikament effiċjenti, allura aktar veloċi. Dan kollu bl-għajnuna tas-saħħa mil-PU li żdiedet ukoll, allura t-tajers riedu jagħmlu tajjeb għal dan kollu u ovvjament b’tajers akbar il-karozza kibret ukoll mil-wisa’ b’madwar 200mm! Apparti dawn ir-regolamenti li ġabu l-karozzi kif inhuma llum, ftit ftit maż-żminijiet kienu diġá bdew jikbru minħabba fatturi oħra fosthom ta’ saħħa u sigurtá b’mod speċjali wara l-inċidenti ta’ Ratzenberger u Senna ġewwa Imola fl-1994. Żieda fiż-żona ta’ diformazzjoni tal-‘monocoque’ f’każ ta’ mpatt tawlu l-karozzi u protezzjoni addizzjonali madwar il-cockpit għal

ras is-sewwieq, għamlu l-istess karozzi jidhru aktar goffi. L-istandards tal-‘crash testing’ komplew jogħlew mal-milja taż-żminijiet bi strutturi aktar komplessi u l-introduzzjoni tal-‘wooden plank’ mal-qiegħ tal-karozza għolliethom mill-art. Għalkemm fl-1998 il-karozzi tnaqqsu mill-wisgħa minn 2m għal 1.8m, din il-mossa ġiet irriversjata birregolamenti li ġew introdotti fl-2017, bil-għan ewlieni li jagħmluhom aktar veloċi. Tajjeb insemmu wkoll li għallewwel il-magni bdew jiċkienu minn V12s jsiru V10s imbagħad V8s u issa V6s, imma reġgħu kibru b’mod notevoli (għalkemm ċkienu miċ-ċilindrata u fl-għamla) bl-introduzzjoni tas-sistema ibrida kurrenti. Il-famuż Halo, li ġie introdott fl-2018 wara l-inċidenti traġiċi ta’ Jules Bianchi, Dan Wheldon u Henry Surtess rispettivament, ukoll ikkontribwixxa u beda jagħti dehra ta’ karozza tal-F1 b’aktar volum! Fl-aħħar 20 sena jekk nieħdu l-istrutturi taċ-chassis b’mod partikolari l-parti strutturali tal-ġnub, hemmhekk insibu ħafna protezzjoni f’każ ta’ mpatt u dan żied fil-volum fil-partijiet ikkonċernati u ovvjament l-piż tal-karozzi. Jekk immorru aktar lura fiż-żmien kien hemm regola tgħid li saqajn is-sewwieq iridu jkunu eżatt wara l-istruttura ta’ mpatt frontali u biex jsir dan, din trid tkun parti mis-‘survival cell’. Il-cockpit li

ĦARSA LEJN EPOKI DIVERSI TA’ KIF KIBRU L-KAROZZI TAL-F1 MINHABBA S-SAĦĦA U S-SIGURTÁ

SNIN 60 Bdil fir-regolamenti bejn l-1966 -1969 illimitaw l-għoli tal-‘wings’ biex jipprevjenu milli tkompli l-kultura ta’ ‘wings’ għoljin għax bdew ikunu perikolużi, peró l-parti l-kbira tat-tibdilet f’din l-era saru fuq tagħmir għas-sewwieqa u l-modernizzar tal-faċilitajiet taċ-ċirkwiti. 1960 – Cooper Climax T53 • Wisa’: 1372mm • Tul: 3500mm

SNIN 70 Fl-1972 rajna l-ewwel regola li jrid jkun hemm protezzjoni fil u madwar il-cockpit, b’headrests u b’qisien minimi tal-istess cockpit isiru mandatorji. Struttura ta’ nfurzar mat-tank tal-fjuwil kien rekwiżit sal-1975, kif ukoll tank tal-fjuwil wieħed kien impost biex f’każ ta’ mpatt ikun hemm anqas kumplikazzjonijiet li jistgħu jmorru ħażin, bħal anqas linji u konnessjonijiet fis-sistema tal-fjuwil li ħafna drabi kienu jkunu l-kaġun li l-karozzi jieħdu n-nar waqt xi inċident. 1970 – Lotus 72 • Wisa’: 1881mm • Tul: 4191mm

SNIN 80

tagħmel parti mis-‘survival cell’ kibret mhux bi ftit maż-żminijiet, b’eżempju ċar huwa li saqajn is-sewwieq ma jistgħux ikunu quddiem il-‘front axle’, fejn qabel kien ikollu saqajh ippożizzjonati fejn illum nafuh bħala n-‘nosecone’, jiġifieri ġol-istruttura ta’ mpatt, minflok warajha! Parti oħra mill-karozza tal-F1 li giegħlet l-istess karozza titwal hija l-istruttura ta’ mpatt fuq in-naħa ta’ wara, allura għal darb’oħra s-sigurtá lagħbet parti importanti f’dan il-qasam li kontinwament qed tiġi mtejba fuq kull naħa tal-karozza. Dan qed isir b’kollaborazzjoni tat-timijiet u l-FIA Safety Commission biex l-għan aħħari jkun li jimmanifatturaw karozzi kemm jista’ jkun siguri peró bi żvantaġġ ta’ volum akbar għall-istess karozzi. Wara kollox hu bilanċ tajjeb meta wieħed iqis kemm ġew salvati ħajjiet ta’ sewwieqa. Is-saħħa u s-sigurtá fi sport veloċi bħalma hu l-F1 huma ta’ prijoritá assoluta. Nerġgħu lura għas-sistema ibrida kurrenti li tagħmel parti mil-PU, bla dubju ta’ xejn hija sistema teknoloġika inkredibbli u effiċjenti ħafna perá din igġib sfidi enormi magħha fosthom l-ippakkjar ta’ ħafna elementi ġo spazju ferm limitat. Huwa diffiċli li tifred dawn ir-regoli tal-fiżika fil-prattika, allura dan wassal għat-tkabbir tal-karozzi ukoll. Kif semmejt diġá, il-pakkett tal-

PU kurrenti huwa akbar mill-magni li kienu jintużaw qabel din l-era grazzi għall-elementi tal-MGUH, MGUK, batterija eċċ., li dawn infushom ħolqu problema ta’ volum addizzjonali fl-ippakkjar tagħhom ġos-sistema kompluta. L-aħħar darba li l-kobor żdied kien fl-2017 kif diġá semmejt qabel u dan sar biex tiżdied il-veloċitá tal-karozzi, bl-iskop li jiżdied l-ispettaklu fuq iċ-ċir kwit peró dan tal-aħħar ma laħaqx l-aspettattivi mixtieqa għalkemm wassal biex inkisru ħafna lap rekords f’diversi ċirkwiti. Pakkett ta’ regoli ġodda li kellhom jidħlu fis-seħħ f’dan l-istaġun, peró minħabba l-pandemija ġew posposti għas-sena 2022, se jkunu qed jiffukaw aktar fuq l-ispettaklu fuq iċ-ċirkwit u dan billi se jitnaqqas l-effett aerodinamiku drastikament minn ċerti partijiet tal-karozzi u jżidu aktar il-grip mekkaniku ħalli karozza tkun tista’ ssegwi lil oħra aktar faċilment, iżda l-kobor tal-istess karozzi mhux se jinbidel wisq minkejja suġġerimenti li l-istess kobor se jillimita ċ-ċansijiet tal-qbiż ta’ karozza fuq oħra, peró dan l-argument ma jreġiex daqshekk għax jekk nieħdu l-‘overtakings’ ta’ qabel l-2017 u tqabbilhom mal-era sussegwenti, ma tarax wisq differenza apparti f’ċirkwiti dojoq li normalment xorta waħda ftit li xejn naraw minnhom.

Il-kunċett tal-‘ground effect’ ġie pprojbit u speċjalment l-introduzzjoni tal-‘carbon fibre chassis’ kienu żewġ fatturi strumentali u pass ‘il quddiem għall-F1, li tajjeb ngħidu li għadna ngawdu sal-lum. Fl-1981 l-ewwel ‘survival cell’ ġiet implimentata, kif ukoll dik iż-żona fuq quddiem tal-karozza, eżatt quddiem saqajn is-sewwieq, biex f’każ ta’ mpatt frontali tilqa’ hi. Mill-1985 ‘l quddiem kull karozza tal-F1 kienet bdiet tiġi suġġett għal ‘crash test’ qabel tkun omologata biex ittellaq. 1980 – Williams FW07 • Wisa’: 2130mm • Tul: 4460mm

SNIN 90 Aktar testijiet stretti fuq is-‘survival cell’ ġew introdotti fl-1991 u l-1992. Iż-żona tal-‘headrest’ żdiedet fl-1993 minn 80cm² għal 400cm² u l-’wooden plank’ ta’ taħt il-karozza ġiet introdotta fl-1994 wara l-imwiet ta’ Senna u Ratzenberger. Fl-1995, il-cockpit kibret aktar biex f’każ ta’ mpatt is-sewwieq ikollu aktar spazju u ma jassorbix l-impatt mal-istess cockpit, testijiet għal impatt fil-ġnub tal-karozzi ġew introdotti u ċ-chassis (quddiem saqajn is-sewwieq) ġie mtawwal minn 150mm għal 300mm. Imbagħad fl-1998, it-testijiet ta’ mpatt fil-ġnub tal-karozzi ġew aktar stretti u sena wara kien imiss l-istess destin għat-testijiet ta’ mpatt frontali. Tajjeb ngħidu li l-karozzi ġew imdejqa minn 2m għal 1.8m. 1990 – McLaren MP4/5B • Wisa’: 2133mm • Tul: 4470mm

SNIN 2000 Aktar tibdil fir-regolamenti sarrfu f’survival cell akbar, kif ukoll l-entratura tal-istess cockpit kibret fl-2001. Testijiet fuq l-istruttura ta’ mpatt fuq wara ħraxu mil-2007. Sentejn wara rajna tibdiliet drastiċi fil-karozzi, b’rear wing jiċkien minn 1000mm għal 750mm mill-wisa’, peró żdied mill-għoli minn 800mm għal 950mm. Min-naħa l-oħra, il-front wing twessa’ ġmielu minn 1400mm għal 1800mm, filwaqt li d-diffuser twal u ġie ppożizzjonat aktar fl-għoli. 2000 – Ferrari F1-2000 • Wisa’: 1795mm • Tul: 4397mm

SNIN 2010 ‘IL QUDDIEM F’dan il-perjodu, il-karozzi reġgħu twessgħu lura għal 2m minn 1.8m. It-tajers kibru notevolment ukoll, b’ta’ quddiem jitilgħu għal 305mm minn 245mm, filwaqt li ta’ wara kibru minn 325mm għal 405mm. 2010 – Red Bull RB6 • Wisa’: 1840mm • Tul: 4960mm

III

ROTI

IV |

SN IN

NIN

10+ 20

Waħda mil-aħħar xnigħat hija li jerġa’ jiġi ntrodott il-fattur ‘refuelling’ waqt it-tlielaq, peró din jekk isseħħ (li tajjeb ngħidu li mhijiex fil-pjani prospettivi tal-futur qrib), mhux se tibdel wisq id-daqs tal-karozzi. Dan għaliex l-inġiniera u d-disinjaturi fil-F1 xogħlhom hu li jestrattaw u jduru mar-regolamenti kemm jistgħu għax għalkemm it-tankijiet tal-fjuwil jonqsu mill-kobor, xorta waħda hemm il-fattur aerodinamiku x’tiehu in konsiderazzjoni. Nisimgħu ħafna ideat u suġġerimenti x’jista’ jsir biex itejbu l-F1, peró m’hawn l-ebda bakketta maġika li tista’ tagħmel dan. Dan għaliex tant hemm fatturi kkumplikati f’karozza tal-F1, li huwa mpossibbli taqbad ħaġa bħal tajers idjaq, refueling, restrizzjoni fl-aerodi-

namika eċċ. u ssolvi l-problema, għax dawn l-affarijjiet huma bħal katina, ħaġa tmur mal-oħra. Tista’ tesperimenta kemm trid, imma ħafna drabi, xorta tispiċċa bl-istess riżultati! Il-mistoqsija hija waħda: se naraw karozzi tal-F1 iżgħar fil-futur? Li mhix prijoritá fuq l-aġenda għall-awtorita jiet responsabbli huwa fatt, għax aktar iffokaw li l-karozzi l-ġodda mill-2022 ‘l quddiem jagħtu r-riżultati mixtieqa fuq iċ-ċirkwit. Diskussjonijiet twal u studji dettaljati saru biex jintlaħaq dan l-għan, b’simulazzjonijiet bil-kompjuter, b’ħafna informazzjoni miġbura u analizzata b’reqqa liema bħalha, kif ukoll inżammet l-opinjoni tas-segwaċi bħala waħda mill-punti ta’ riferiment. Rob Smedley, konsulent tekniku flimkien

ma’ Ross Brawn u t-tim tiegħu emfasizzaw li l-daqs tal-karozzi tal-F1 mhijiex xi ħaġa fuq quddiem nett tal-aġenda kif aċċennajt diġá, imma l-importanti huwa li l-ġenerazzjoni l-ġdida tal-is tess karozzi li se jiġu ntrodotti mis-sena d-dieħla, jagħtu l-frott kif inhu maħsub. Se jirnexxielhom jolqtu l-punti u l-miri kollha mfassla? Assolutament li le, speċjalment fil-bidu ta’ din l-era ġdida, peró hemm indikazzjonijiet b’saħħit hom li se jkun pass notevoli ‘l quddiem, skond il-metodi applikati msemmija aktar kmieni. Għalhekk il-pass li jmiss huwa li l-ewwel jiġu ntrodotti dawn il-karozzi, imbagħad minn hemm jibdew jiġu studjati u mifhuma sew biex imbagħad jiġu mtejba fuq il-bażi soda li diġá

se jkun hemm. Meta jkollok proċess metodoloġiku tekniku li jwassal għal tibdil fir-regolamenti tekniċi, li jaffettwa l-għamla u l-qies tal-karozza, għal titjieb ġenerali tal-isport innifsu, fl-opinjoni tiegħi huwa pass ta’ ġgant fid-direzzjoni t-tajba, kaxxa oħra ttikkjata f’dan il-qasam tekniku ferm importanti għall-Formula Wieħed! Tistgħu ssegwu aktar materjal li jkun aġġornat ħafna drabi kuljum fuq il-paġna tiegħi ta’ Facebook: Formula One Insights – by Jason. Barra minn hekk, għandi wkoll is-sit elettroniku, www. formulaoneinsights.com, għal artikli aktar speċifiċi mid-dinja talFormula Wieħed.

...ikompli mill-Paġna 1 Iżda dak li diġà rajna dan ix-xahar, tliet timijiet diġà wrew lilhom infushom lill-pubbliku bil-karozzi u s-sewwieqa l-ġodda tagħhom. Dawn kienu McLaren, Alpha Romeo u Alfa Tauri. Dawn it-timijiet tal-F1 kellhom ġranet b’impenn kbir ta’ attivitajiet. Niftakar lili nnifsi nivvjaġġa f’temp kiesaħ ħafna lejn il-kwartieri ġenerali tat-team jew xi lokalitá speċjali biex nattendi għal dawn it-tnedijiet fejn kienu jiżvelaw il-karozzi u s-sewwieqa tagħhom. L-affarijiet inbidlu u issa huwa kollu virtwali; huwa każ ta’ qtugħ ta’ spejjeż jew minħabba li issa hemm aktar aċċess għad-dilettanti speċjalment minħabba s-social media? Din is-sena kont ixxurtjat biżżejjed li ġejt mistieden esklussivament biex nattendi għall-konferenza stampa qabel ma t-team tal-McLaren għamlu t-tnedija uffiċjali tagħhom li saret ftit tas-sigħat wara. B’kollox konna madwar 150 ġurnalist minn madwar id-dinja kollha li kważi pparteċipaw f’intervista pjuttost partikolari fejn stajna napprezzaw l-ottimiżmu li hemm fit-team ... ottimiżmu mhux biss għall-prestazzjonijiet li kiseb it-team, iżda issa li għandu magna ġdida, kif ukoll wieħed mit-talenti li hemm fil-F1 bl-isem ta’ Daniel Riccardo. Kienet siegħa u nofs interessanti ħafna fejn ġie spjegat lilna dak kollu li kien sar fit-team u dak kollu li qegħdin jistennew fl-istaġun li se jibda dalwaqt.

Il-McLaren huwa team li dejjem ġab miegħu storja ta’ suċċessi. Infakkru lillkbir Aryton Senna, il-Franċiż Alain Prost u l-istess Lewis Hamilton fejn l-Ingliż kiseb l-ewwel titlu tiegħu. Minbarra dan, kien hemm perjodu ta’ dlam fejn kollox mar mill-ħażin għall-agħar. Żgur li t-team minn Woking bil-mod ġie lura u dak kollu li kisbu s-sena l-oħra kienet rebħa kbira. Din is-sena ta’ tranżizzjoni tista’ tkun opportunitá għal McLaren biex isaħħu l-pożizzjoni tagħhom malkbar tal-F1. Wieħed għandu japprezza li t-team ibbażat f’Woking għandu storja inkredibbli li madankollu, f’dawn l-aħħar ftit snin, intesa. Il-kisba tas-sena l-oħra li jinkiseb it-tielet post fil-klassifikazzjonijiet finali bit-timijiet tal-Mercedes u r-Red Bull biss quddiemhom, uriet b’mod ċar it-titjib li għamel dan l-aħħar. Wara li l-Covid-19 laqtet ukoll iċ-ċirku tal-F1, il-pjani kollha biex jinbidlu r-regolamenti attwali mill-2021 kienu fuq l-ixkaffa u dan issa qed jimxi għall-2022. Dak li eventwalment ġara kien li t-timijiet kellhom jieqfu u jiżviluppaw karozza interim biex joqogħdu fir-regolamenti attwali għal sena oħra biss. Dan pjuttost ħoloq xi problemi mat-timijiet kollha iżda żgur din is-sena se jagħti spazju għall-iżvilupp fid-dawl tar-regolamenti l-ġodda. Iżda lura għal McLaren, din is-sena se jkunu t-team bl-akbar tbissima, hekk kif ingħaqad magħhom Daniel Ricciardo mingħand ir-Renault li ngħata isem

ġdid, Alpine. Waqt l-intervista, Daniel tkellem dwar il-karriera tiegħu u fejn jixtieq jasal - żgur li qed jara lil McLaren bħala t-team bl-aħjar opportunità li jsir champion dinji. Huwa semma’ wkoll minkejja li ma kienx ippjanat li jkun fuq kuntratt ta’ tliet snin, li juri li huma jridu li jirbħu flimkien. It-team din is-sena jaqleb għall-magna Mercedes li nisperaw li tagħti aktar qawwa lill-karozza iktar mill-magna preċedenti tagħhom. Issemmiet il-problema li qed jiffaċċjaw ir-regolamenti l-ġodda u li l-proġetti ġew posposti - dan wera wkoll fl-ismijiet mogħtija lill-karozzi. Il-McLaren ta’ din is-sena hija evoluzzjoni tal-karozza 2020 iżda bl-inklużjoni tal-magna Mercedes, sar ħafna xogħol inkluż quddiem ġdid u parti ta’ wara dettaljata ħafna tal-karozza. Is-sewwieq l-ieħor mal-Mclaren huwa Lando Norris ... żagħżugħ ta’ ispi razzjoni fil-F1 li wera maturità matul l-ewwel sena tiegħu, kif ukoll determinazzjoni f’karozza li xi drabi ma laħqitx l-aspettattivi tagħha flimkien mal-kollega b’esperjenza, Carlos Sainz. Lando Norris qed jistenna bil-ħerqa li jaħdem mal-Awstraljan li huwa sewwieq b’esperjenza iżda mhux se jibqa’ lura biex jipprova jikseb xi rebħa jekk ikun hemm l-opportunitá. Dan jawgura tajjeb għax it-team għandu żewġ sewwieqa li se jimbuttaw lil xulxin u dan jista’ jkun ta’ ġid kbir għat-team biex ikompli jtejjeb il-pożizzjoni tiegħu.

It-team kompla jagħmel xi filming l-għada wara t-tnediija ġewwa Silverstone bi ftit dawriet biss biex jiżgura wkoll li l-karozza ma żviluppat l-ebda problema. Madankollu, Silverstone kienet estremament kiesħa u mimlija xita, definittivament mhux l-ideali biex tittestja karozza tal-F1. It-timijiet fil-jiem li ġejjin se jkunu qed jiżvelaw il-karozzi l-ġodda tagħhom, bi tħejjija għal ftit jiem ta’ ttestjar li din is-sena se jkunu wkoll fil-Bahrain, mhux fil-post tas-soltu ġewwa t-trakka ta’ Barċellona. Ftit jiem wara, eżattament fit-28 ta Marzu, se nkunu qed naraw l-ewwel tellieqa tal-F1 tal-2021. Staġun ġdid fejn xi ftit żgur se jkun bħal dak tal-2020, id-dati qegħdin hemm; biss wieħed iried jara l-pandemija fejn se tmur. Se tkun sena ta’ tranżizzjoni mhux biss għax hemm tibdil fl-2022; se naraw diversi sewwieqa li se jkunu tiġrijiet ma’ timijiet ġodda, magni ġodda, ismijiet ġodda, objettivi ġodda u aktar rebħ. Wieħed irid jara jekk id-”dominju” Hamilton-Mercedes hux se jkompli jew inkella hux se jkollna xi sorpriża. Aħna d-dilletanti żgur li ninsabu lesti biex għal darb’oħra nsegwu kampjonat ieħor u forsi lejn l-aħħar tal-kampjonat ikollna ċ-ċans li nerġgħu nkunu preżenti għal xi tiġrija - żgur li nkunu tal-ewwel biex f’dan is-suppliment inġibulkom mhux biss aħbarijiet iżda esperjenzi uniċi! Komplu segwuna fuq Roti!

VI |

ROTI

A S I R A M RIXTI G

ING T F I R D-D A T NA A Ż I N I J Ġ J E A R F’P IR-

ha d n a ħ g fejn a h e. ħ p g o a r t u i E n f ssjo en o a e p u l Q a , i w n g hu zzjo n i ti e ft i p r d m o ent id isa oħra fil-k m l a j ċ e u sp a’ n m m ż i ti l i e b p o m L-awtomi xi darba tikko Minn l Cristian Muscat a q xew Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn l-awtomobiliżmu? L-imħabba għall-karozzi naħseb li kienet dejjem ġo fija! Naħseb li bħal kull namur, il-persuna fil-veritá ma ‘tiddeċidix’ li tibda tħobb xi ħaġa imma tkun dik ix-xi ħaġa li tiġbed lill-persuna awtomatikament! U hekk kien ghalija! Din l-imħabba lejn il-karozzi bdiet meta kont għadni daqsxejn ta’ tifla! Immorru lura fiż-żmien għal meta kelli forsi dawk il-ħames snin. Niftakar ċar meta missieri kien imur għand ilmekkanik frekwentament għax kien qiegħed ibiddel il magna tal-Ford Cortina (ironikament l-ewwel karozza tiegħi kif għalaqt it-18-il sena!). Dak iż-żmien kulħadd kien ibiddel il-magni minn petrol għal diesel, u missieri kien wieħed minnhom. Niftakar li kull meta kien imur għand il-mekkanik tiegħu, kont nagħmel bikja biex immur miegħu! Ma setax imur mingħajri għax kont nagħmel xenata.

Niftakar li missieri ta’ dik l-etá kien diġá jgħidli kif indaħħal il-gearijiet talkarozza, jew iżommni fuqu u noqgħod insuq! Kull ċans li kellna konna ninżlu anke Ħal Far biex noqgħod insuq ilkarozza avolja bil-kemm kont inlaħħaq mal-pedali! Imbaghad kif bdejt nikber, nhar ta’ Ħamis fil-għaxija kont nitla’ sa Ħal-Far mal-ħbieb biex naraw il karozzi ... u bdejt ninteressa ruħi. Dejjem kont nara lil missieri jirranġa, jew jagħmel xi service tal-karozza, allura xi ħaġa kont diġá naf. Ta’ 17-il sena, missieri tani l-Cortina – l-ewwel karozza tiegħi u ovvjament sakemm bdejt insuq għażilt il-kulur u ridt indur il-karozza! Ftit wara xtrajt l-ewwel karozza tat-tlielaq – il-Honda Del Sol - kellha 15v-tec bit-turbo! Ovvjament ma domtx biex kissirtilha l-magna għal darba, tnejn u ddeċidejt li nitfagħlha B18c Turbo! Minn hemmhekk bdejt insuq ĦalFar fil-kwart ta’ mil għall-ħin u dejjem inżidilha sakemm fl-aħħar iddeċidejt li

nagħmilha għal Ħal-Far biss! Żarmajta, għamiltilha kit, u bdejt ngħaqqad ilmagna iżda qatt ma lestejtha. Għadha proġett ġol-garaxx ... kollox kważi lest iżda qatt ma tlestiet, għax fil-frattemp, dħalt fid-drifting! ... u dik lejn id-drifting? Id-drifting kienet xi ħaġa kif jgħidu ta’ ‘love at first sight’! Niftakar l-ewwel avveniment kbir li mort kien meta ġew l-All Stars Drifting ġewwa Pembroke! Bħal ħafna kont waħda minn dawk li tlajt nara dan id-drifting x’inhu. Kien motorsport li qatt ma kont segwejt jew rajt fuq it-televiżjoni, wisq anqas firrealtá quddiemi. Niftakarni bilqiegħda nara l-karozzi għaddejjin laġenba u kien hemm karozza partikolari, Nissan Silvia, li kif rajtu jsuq, għidt bejni u bejn ruħi, m’hemmx x’tara, bil-fors irrid inġib karozza u nipprova! Dak il-ħoss, ir-riħa tat-tyres, u l-atmosfera kollha ... bdiet tbaqbaq l-adrenalina.

Wara l-avveniment mort nara din il-karozza x’kienet u ħadt nota tagħha għax qatt ma kont rajt bħalha! Millgħada bdejt infittex fuq ebay ħa nara nsibx xi waħda għall-bejgħ! Sibt waħda, ibiddjajt fuqha, u rbaħtha! Ma kontx se nitlifha hux la ridtha! Kellimt lillmekkanik ħabib tiegħi l-Ingilterra, qtajt il-biljett tal-ajru u morna għaliha! Minn hemm bdiet l-avventura sħiħa tanNissan S14! X’differenza tgħaddi bejn dan it-tip ta’ kompetizzjoni fil-motorsport u tipi oħra? Kull motorsport fih is-sabiħ tiegħu! Ma tistax tħobb il-karozzi u ma tapprezzax id-dedikazzjoni, il-ħin, ilpassjoni, l-abilitá u l-preċiżjoni ta’ kull tip ta’ motorsport! Kif għidt, għamilt żmien insuq ĦalFar, anke bil-karozza tad-drifting meta kelli dik tal-kwart ta’ mil, wieqfa! Kont ħadt sehem ukoll fi programm ma’ Oliver Attard fejn ippruvajna tipi

ta’ motorsport differenti f’forma ta’ kompetizzjoni bejn timijiet, li kien interessanti immens - kwart ta’ mil, drifting, off-roading, go karts u anke Autocross! Kollha jagħtuk adrenalina talġenn! Iżda d-drifting għandu xi ħaġa speċjali għalija. L-emozzjoni li tikkontrolla karozza laġenba, ilpreċiżjoni u anke l-fatt ta’ wirja li tagħti lill-udjenza jżidu l-adrealina għalija. Kif biddilna l-magna tal- karozza għal 1JZ, b’dik is-saħħa laġenba, kull darba li nsuqha, noħroġ mill-karozza bir-roda, u nsuq bit-tbissima fuq wiċċi, minkejja li l-għarus tiegħi mhux darba jew tnejn ikollu jirranġali ‘l hemm jew ‘l hawn! Fil-bidu ġieli tkebbibt ġol-barriers .. iżda bqajt persistenti li dejjem nitgħallem! Ħaġa oħra li togħġobni fiddrifting hija li l-karozza tgawdiha għallħin twil, prattika u anke f’avveniment. Fil-kwart ta’ mil dejjem trid tnaqqas ilħin li ssuq biex tmur aħjar waqt li fiddrifting tqatta’ aktar ħin wara l-isteering tisma’ u tħoss kif tirispondi l-karozza u tibni aktar ir-relazzjoni mal-karozza! Għandek xi idolu f’dan l-isport? Fil-bidu nett, Alessio Cascone kien jorganizza l-avvenimenti tad-drifting ġewwa Sqallija! Minkejja li kont filbidu nett, kien jagħmilli ħafna kuraġġ u jgħini anke biex intejjeb il-karozza! Ftit

snin wara, meta ġew Malta, il-King of Europe, iltqajt ma’ Danielle Murphy - Il-Queen of Europe tad-Drifting għal sentejn sħaħ! Hija persuna bi mħabba kbira għaddrifting, u kif tista’ timmaġina bqajna ħbieb kbar insegwu lil xulxin u kull opportunitá li jkollna biex naraw lil xulxin insuqu, neħduha! Kif tħossok bħala mara tikkompeti f’dan l-isport meqjus bħala popolari fost l-irġiel? Fil-veritá, jien dejjem ngħid li mara tista’ tagħmel dak kollu li jagħmel raġel - għaliex le? Huwa vera li l-għarus tiegħi kellu jagħmilli xi modifikazzjonijiet fil-karozza u fil-handbrake minħabba l-fatt li mara m’għandhiex l-istess saħħa ta’ raġel, iżda apparti minn hekk, m’hemm l-ebda limitazzjoni! Il-karozzi llum il-ġurnata hija delizzju kemm għall-irġiel kif ukoll għan-nisa! U ngħiduha kif inhi, mhux darba jew tnejn li naraw nisa jsuqu aħjar mill-irġiel anke fit-triq! Fil-veritá, għalkemm l-atmosfera tal-karozzi hija mimlija aktar b’irġiel, ma ddejjaqnix u nħossni komda nikkompeti. Hija x-xewqa tiegħi li xi darba nikkompeti ma’ nisa oħra filQueen of Europe ... forsi tasal dik ilġurnata wkoll!

X’tikkummenta fuq il-Malta Drifting Association? Il-Malta Drifting Association hija magħmula minn kumitat taħt l-awspiċi tal-MMF - Malta Motorsport Federation. Għamilt żmien twil bħala parti mill-kumitat, imma bħal kull kumitat ieħor dejjem ikun hemm kumplikazzjoniet u sfortunatament illum għandna wisq ftit nies fil-kumitat biex ikun jista’ jiffunzjona kif suppost. Apparti minn hekk, min ikun sewwieq, mhux faċli għalih li jagħmel sagrifiċċju u jorganizza minflok isuq! Impossibbli tagħmilhom it-tnejn! Hemm bżonn ta’ aktar nies li jgħinu fil-kumitat biex jiġu organizzati l-avvenimenti. Kif qed tħares lejn il-futur tiegħek f’dan l-isport? Sfortunatament, matul l-aħħar xhur, kollox waqaf minħabba l-pandemija. Bħal kollox, il-motorsport kollu ġie affettwat u nfatti l-karozza ilha ġewwa żmien twil issa! Xtaqt li tlajna sa Sqallija iżda s-sitwazzjoni anke biex tivjaġġa mhix daqshekk faċli. Ikollna nistennew ftit ieħor, jekk Alla jrid, jgħaddi kollox u jirritorna kollox għan-normal! Ix-xewqa tiegħi tibqa’ dik li fil-futur nikkompeti fil-Queen of Europe mal-aqwa nisa fid-drifting minn kull parti tad-dinja! Min jaf ... forsi xi darba nasal ukoll!

Tista’ tgħaddi messaġġ lil dawk ilpersuni speċjalment nisa li bħalek jixtiequ jagħmlu karriera ta’ suċċess filMotorsport. Apparti milli jien sewwieqa, nirrapreżenta wkoll lin-nisa filMotorsport ta’ Malta bħala parti mill-MMF. Għadna fil-bidu talorganizzazzjoni, iżda l-messaġġ tiegħi jkun biex ma jaqtgħux qalbhom. Vera hija xi ħaġa differenti minn affarijiet oħra li forsi jagħmlu nisa oħrajn! Flok xiri ta’ xi basket tad-diita jew ħwejjeg fini, nagħmlu xiri ta’ xi turbo u tyres - mhux xorta xiri?! Tħallu lil ħadd jaqtagħlkom qalbkom għax huwa passatemp jew aħjar passjoni sabiħa ħafna! Ninsab ċerta li fil-futur se naraw aktar nisa jikkompetu u jirbħu kif diġá qed naraw f’kull motorsport madwar iddinja kollha! Tiddejqux tkunu differenti, jew aħjar ‘speċjali’! Nassigurakom li t-tbissima li jkollkom fuq wiċċkom u l-emozzjoni wara l-isteering intom u ssuqu huma imprezzabbli! Minn hawnekk nixtieq nirringrazzja minn qalbi lill-għarus tiegħi, Stephen, tal-ħin, il-paċenzja, is-sapport u d-dedikazzjoni tiegħu lejja u lejn ilkarozza biex din il-karriera tiegħi filmotorsport tkun possibbli!

VII

VIII |

ROTI

FORCE INDIA F1 TEAM

minn Jordy Brincat

2008 GĦAL 2018

Matul dan ix-xahar, se tingħata ħarsa lejn it-tielet u l-aħħar parti, dwar l-istorja tat-team Force India bejn is-snin 2016 u l-2018. KAMPJONAT 2016

Karozza: VJM11 Magna: Mercedes EQPower+ 1.6 V6+ Tyres: Pirelli Punti finali: 0 Kampjonat: n/a Sewwieqa: 11) Sergio Perez - 31) Esteban Ocon

l-edizzjoni ta’ ROTI tax-xahar li għadda li kompliet minn dik ta’ Novembru 2020, ingħatat ħarsa dwar l-istorja tat-team Force India bejn is-snin 2013 u l-2015. Għaldaqstant f’din l-edizzjoni se tingħata ħarsa lejn it-tliet li fadal, jiġifieri, mill-2016 sal-2018.

KAMPJONAT 2016 Karozza: VJM09 Magna: Mercedes Hybrid 1.6 V6t Tyres: Pirelli Punti finali: 173 Kampjonat: 4 post Sewwieqa: 11) Sergio Perez - 27) Nico Hulkenberg Għat-tielet staġun konsekuttiv, it-tim tal-Force India żammew liżżewġ sewwieqa għall-kampjonat tal-2016. Dan bla dubju s’issa kien l-iktar kampjonat ta’ suċċess għattim. Dawn spiċċaw il-kampjonat firraba’ post fil-klassifika finali b’173 punt. Fit-tellieqa ta’ Monaco, Perez kiseb it-tielet post u allura post fuq il-podju. Dan kien l-ewwel podju fuq dan iċ-ċirkwit kemm meta kienu għadhom Jordan, Midland, Spyker u Force India. Perez spiċċa wkoll fuq il-podju fiż-żewġ tlielaq sussegwenti fuq iċ-ċirkwit tal-Ewropa, f’Baku. Fil-Belġju huma spiċċaw biż-żewġ karozzi fl-ewwel ħames postijiet meta Hulkenberg u Perez spiċċaw ir-raba’ u l-ħames post. Permezz ta’ dawn ir-riżultati pożittivi, ittim kiseb ir-raba’ post fil-klassifika finali talkostrutturi mingħand ir-rivali Williams. Dan kien l-aqwa riżultat għal dan it-tim.

KAMPJONAT 2017 Karozza: VJM10 Magna: Mercedes EQPower+ 1.6 V6+ Tyres: Pirelli Punti finali: 187 Kampjonat: 4 post Sewwieqa: 11) Sergio Perez - 31) Esteban Ocon

Nico Hulkenber ħalla lill-Force India sabiex jingħaqad mar-Renault. IlFranċiż Esteban Ocon iffirma mat-tim u b’hekk ikun qed jipparteċipa fl-ewwel staġun tiegħu sħiħ fil-Formula 1. Matul l-2016, Ocon saq matul it-tieni parti tal-Kampjonat mat-tim tal-Manor. Sergio Perez kompla jsuq ma’ dan ittim għar-raba’ staġun konsekuttiv. Il-VJM10 kienet l-ewwel darba littim tal-Force India saqu bil-kulur roża, wara li l-kumpanija mill-Austria BWT iffirmat ftehim mat-tim sabiex ikunu l-main sponsors. Perez u Ocon spiċċaw l-ewwel ħames tlielaq bil-punti. Filtellieqa ta’ Spanja, Perez spiċċa firraba’ post u Ocon spiċċa l-ħames. Dan kien l-aħjar riżultat qatt miksub minn dan ix-xufier. Sfortunatament,

din il-ġirja pożittiva fiż-żona tal-punti waqfet fit-tellieqa ta’ Monte Carlo, meta kemm Perez u kif ukoll Ocon spiċċaw it-tellieqa barra mill-ewwel għaxar postijiet. Iż-żewġ sewwieqa kienu nvoluti f’diversi inċidenti fittlielaq ta’ wara. Waqt it-tellieqa ta’ Baku, it-tnejn ħabtu flimkien, b’Perez ikollu jtemm it-tiġrija ħesrem u Ocon jispiċċa fis-sitt post. L-istess ġara fittellieqa ġewwa l-Belġju. Wara li kienu qed jissieltu għall-pożizzjoni, kemm Perez u kif ukoll Ocon ħabtu flimkien. Il-Franċiż spicca fid-disa’ post filwaqt li Perez irtira wara l-inċident. Għat-tieni sena konsekuttiva, ittim spiċċa fir-raba’ post tal-klassifika finali b’187. Dan kien l-aqwa riżultat miksub minn dan it-tim.

Għall-istaġun 2018, it-tim żamm lil istess żewġ sewwieqa – Perez u Ocon. Fl-ewwel tellieqa tal-Awstralja, Perez u Ocon spiċċaw fil-11 u 12-il post. Fit-tellieqa talUngerija, it-tim tas-Sahara Force India F1, daħal f’amminstrazzjoni. Din l-azzjoni legali kienet imexxija minn grupp ta’ kredituri, fosthom ix-xufier Sergio Perez. B’din l-azzjoni, it-tim ma tħalliex joppera sakemm propjetarju ġdid jinstab. Perez iġġustifika din l-azzjoni wara li ddaħħlet petizzjoni mill-HMRC bis-sapport tal-Formtech. Dan kien se jwassal sabiex għal kollass totali. Grupp ta’ investituri, immexxi millbiljunarju Lawrence Stroll, xtraw lit-tim. It-tellieqa ġewwa l-Belġju, kienet waħda inċerta jekk it-tim isuqx sakemm is-sidien il-ġodda jixtru l-assi tat-tim. Is-sidien riedu jagħmlu ftehim mal-kredituri u t-13-il bank li ffriżaw l-assi kollha. Sfortunatament dan il-ftehim ma laħaqx sar fil-ħin u għalhekk issidien il-ġodda ma laħqux xtraw l-ismha tat-tim. Sabiex tissolva din il-problema, it-tim kellu jbiddel ismu. Għalhekk minn din it-tellieqa it-tim Sahara Force India F1 Team inbiddel għallRacing Point Force India F1 Team. L-FIA ħarġet il-permess sabiex ittim jieħu sehem però l-punti kollha li laħqu akkwistaw taħt l-isem Sahara Force India F1 matul il-kors tal-kampjonat kellhom jittieħdu. Dan il-ftehim kien ifisser it-tmiem ta’ dan l-ewwel u l-uniku team millIndia li kien ġie ffurmat lura fl2008.

ROTI

FB Mondial HPS 125 Type Displacement Max Power

Single Cylinder, 4 Stroke, DOHC, 4 valves, Euro5 124cc 10 KW AT 9750 RPM

Max Torque

10,5 Nm AT 8000 RPM

Intake System

Electronic Injection EFI

Transmission

6 SPEED

Front Suspension

FORK USD Ø40 mm 97 m m

Rear Suspension

Double Shock Absorbers 120 mm

Front Brake disk

4 Pistons Radial Caliper, 280 mm ABS

Rear Brake disk

1 Piston Floating Caliper, 220 mm ABS

Front Tyre

100 / 90 / 18

Rear Tyre

130 / 80 / 17

Seats

Width

710mm

Height

1050mm

Seating Position Height Fuel Tank Mass In Running Order

795mm 9,5L 133kg

for viewing visit - I.G. Enterprises Ltd 6, Princess Margaret str, Msida or call us on 99447986

ARM YOUR METAL

AGAINST RUST!

No primer, no undercoat, no rust!

Minn Antonello Abela

E C A P L E A MICH

’ A T T N E NAXXIM

I R-RI

-aħħar tliet tiġrijiet li saru mill-Kampjonat Prinċipali tal-V1 Malta Series organizzati minn Velocity Esports Racing raw ir-ritorn ta’ Michael Pace (ritratt, karozza safra) li fl-aħħar tliet tiġrijiet tela’ tliet darbiet fuq il-podju biex reġa’ daħal sew fil-ġlieda għarrebħ tal-kampjonat.

Is-sewwieq tar-Renault temm it-tiġrijiet tal-Gran Britannja u tal-Awstrija fit-tielet post. Dawn iż-żewġ tiġrijiet ġew mirbuħa miċ-champion renjanti, Ryan Carabott (BWT Racing Point), li b’ hekk irritorna anke hu fittaqtiegħa għar-rebħ tat-titlu. Brandon Bonello spiċċa t-tieni f’Silverstone fuq Mercedes filwaqt li Jake Sammut (Haas) temm wara Carabott ġewwa r-Red Bull Ring. L-aħħar tiġrija li saret sakemm morna għall-istampa kienet dik tal-Ungerija. F’din it-tiġrija, Michael Pace approfitta minn daħla finali tas-safety car għal tyres friski biex temm fl-ewwel post b’Adrian Manduca jispiċċa t-tieni fuq McLaren u Ryan Carabott jikseb podju ieħor wara li temm fit-tielet post. Meta mitlub jagħti l-kummenti esklussivi tiegħu għal ROTI, is-sewwieq tar-Renault qal: “Ir-riżultat li ksibt fl-Ungerija daħħalni lura fil-ġlieda tal-kampjonat. Din kienet waħda mill-aqwa tiġrijet li kelli fejn żbaljajt mill-anqas u sibt strateġija aqwa minn dik tar-rivali

tiegħi. Dawn kienu 25 punt mill-aktar importanti f’kampjonat kompetittiv bħal dan. Nittama li nibqa’ nżomm dan il-pass biex nibqa’ nikseb iżjed riżultati tajbin.” Wara dawn l-aħħar tliet tiġrijiet, Jake Sammut tela’ f’ras il-klassifika b’149 punt minkejja li s-sewwieq talHaas kellu jirtira ġewwa l-Ungerija. Ryan Carabott u Manuel Schembri (Alpha Tauri) issa qed jaqsmu t-tieni post b’144 punt filwaqt li Michael Pace tela’ għal 138. B’disa’ punti jifirdu l-ewwel erba’ sewwieqa, nistennew li t-taqtiegħa tkompli tiħrax hekk kif issa wasalna biex nibdew l-aħħar parti talistaġun. Fil-klassifika tal-Kostrutturi, il-Haas għadhom komdi f’ras il-klassifika b’248 punt iżda r-Racing Point issa telgħu t-tieni b’174 bir-Renault jokkupaw it-tielet post b’164 punt. Fit-tieni kampjonat, it-team tar- Renault baqa’ fost il-protagonisti hekk kif Kevin Lucchese kompla jkabbar il-vantaġġ tiegħu fuq l-avversarji fil-klassifika

tas-Sewwieqa b’żewġ rebħiet fil-Gran Britannja u fl-Awstrija. Jamie Zahra (Haas) u Thomas Elder (Alpha Tauri) akkumpanjaw lil Lucchese fuq il-podju f’Silverstone filwaqt li Christian Caruana (McLaren) spiċċa t-tieni fl-Awstrija. Thomas Elder kiseb podju ieħor meta’ spiċċa din l-aħħar tiġrija fit-tielet post. Fil-klassifika tas-Sewwieqa, Kevin Lucchese issa tela’ għal 210 punti filwaqt li Thomas Elder jinsab it-tieni b’137 punt. Daylziel Tabone jinsab it-tielet b’69 fuq Mercedes. Min-naħa l-oħra, ir-Renault saħħew l-ewwel post fil-klassifika tal-Kostrutturi b’229 punt segwiti mill-Alpha Tauri b’153 u l-Haas b’110. Antonello Abela huwa l-editur tal-paġna fuq Facebook ‘Antonello’s Sports Blog’ fejn fiha, u fuq is-sit antonellosportsblog.wordpress.com issibu l-aħħar aħbarijiet fuq diversi sports li jinkludu l-Formula 1, Formula 2 u Moto GP

XII |

ROTI