Jaargang 10 juli 2012 Nummer 37 Natuurkunde Sterrenkunde Wiskunde Informatica, Universiteit Leiden, in samenwerking met studievereniging De Leidsche Flesch.
Gekke druppels Automated Design of Software Een gids voor de jazz in Leiden en de rest van de wereld Interview met Peter Kes
Redactioneel Soms is het zo dat de artikelen in Eureka! allemaal wel een beetje met elkaar te maken hebben. Dat is erg prettig voor mij als hoofredacteur, want dan is het mogelijk om redactioneel te gebruiken om de lezer attent te maken op de elegante manier waarop de artikelen elkaar aanvullen. Soms is het echter zo dat alle artikelen in een Eureka! totaal verschillend zijn. Daar is in principe natuurlijk helemaal niets mis mee. Eigenlijk is het zelfs wel een goede zaak, want de doelgroep van de Eureka! is vrij divers, en door verschillende soorten artikelen te plaatsen bieden we voor ieder wat wils. Maar goed, dat is dan wel weer lastig bij het schrijven van redactioneel. Het zou dus het allerbeste zijn als de artikelen wel allemaal verschillend zouden zijn, maar toch op de een of andere manier mooi in een overkoepelend thema zouden passen. En dat is precies wat we volgende keer voor u op de plank hebben liggen. Ik ga het natuurlijk nog niet helemaal verklappen, maar het oktobernummer wordt een speciaal themanummer waarmee we vieren dat Eureka! al 10 jaar bestaat. Maar dat is voor later. Nu concentreren wij ons op het heden, en op de mooie artikelen in dit nummer. Zoals u misschien al wel uit de voorgaande alinea kon opmaken zijn de artikelen in dit nummer allemaal zeer verschillend. Ik ga dus ook maar niet proberen om ze aan elkaar te praten. In “Gekke druppels” kunt u lezen over de spannende natuurkunde die schuilgaat achter de vorming van druppels. Het daaropvolgende artikel behandelt een totaal ander onderwerp: het automatiseren van de ontwikkeling van software. Verder interviewden we Peter Kes en is er voor de muzikale lezers (en zeker ook voor de niet-muzikale lezers) een artikel over Jazz. Geschiedenis geeft deze keer een blik op het leven van Évariste Galois, een briljant wiskundige die op zijn twintigste overleed na een duel. Maar natuurlijk heeft ook De Leidsche Flesch niet stilgezeten de afgelopen maanden, dus staat het Fleschblok als vanouds weer vol met verslagen en foto’s van leuke activiteiten. Veel leesplezier, en een goede zomervakantie toegewenst! Anouk van de Stadt Hoofdredacteur Eureka!
2
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka!
Inhoud
Colofon
Eureka! jaargang 10, nummer 37, juli 2012
Gekke druppels
Oplage
Draai een kraan een klein beetje open.
ongeveer 2500
Het water dat door de kraan stroomt zal zich nu verzamelen en op een gegeven
Redactieadres
moment als een druppel naar beneden
Eureka! Magazine Niels Bohrweg 2, 2333 CA Leiden eureka@deleidscheflesch.nl www.physics.leidenuniv.nl/eureka
vallen. Waarom stroomt er niet gewoon een klein beetje water naar beneden? Waarom laat de druppel los?
6 Breakthrough in Automated Design of Software System Architectures using Evolutionary Approach Good architectural design is critical for the successful development of a
Redactie
Hoofdredactie: Anouk van de Stadt Eindredactie: Anna Freudenreich en Casper Remeijer Rubrieksredactie: Hedwig Eerkens, Anna Freudenreich, Swier Heeres, Joram Keijser, Nienke van der Marel, Erik Massop, Pim Overgaauw, Casper Remeijer, Esther Schreuders, Anouk van de Stadt, Erik Visse, Falko de Wit Aan Eureka! 37 werkten verder mee:
software system. The architecture has
a deep impact on quality properties such as performance, safety, reliability,
security, energy consumption and cost. Hence, methods and techniques are needed to address various quality constraints in the early phases of system development.
Ralph Bos, Merlijn van Deen, Elise Denissen, Ramin Etemaadi, Ron Hoogwater, Peter Kes, Nils Out, Johan de Ruiter, Jeroen Sengers, Ken Vos, Danielle van der Werff Drukker
10
Van Zessen Klaar, Leiden Opmaak en design
Jazz
teambart
Eigenlijk zou de tijd van de hokjes en etiketten voorbij moeten zijn in de mu-
Eureka! is een uitgave van een samenwerkingsverband tussen de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden en studievereniging De Leidsche Flesch en wordt ieder kwartaal gratis verspreid onder studenten en wetenschappelijk personeel van de opleidingen Wiskunde, Informatica, Natuurkunde en Sterrenkunde aan de Universiteit Leiden.
ziek. Sinds aan het eind van de jaren zestig de term ‘crossover’ gemeengoed werd in de muziekindustrie, hebben musici, producenten, journalisten en luisteraars zich in allerlei bochten moeten wringen om nieuwe stijlontwikkelingen een naam te geven.
17 En verder... Kort kort kort .............................................................................................. 4 Interview met Peter Kes ............................................................................ 14 Op de schouders van reuzen ....................................................................... 20 De Leidsche Flesch ...................................................................................... 24 Puzzel ........................................................................................................... 31
Adverteerders Talent en Pro ................................................................................................. 5 Optiver ........................................................................................................ 23 Dutch Space ................................................................................................. 30 De Leidsche Flesch ..................................................................................... 32
De redactie behoudt zich het recht artikelen te wijzigen of niet te plaatsen. Anonieme artikelen worden in principe niet geplaatst.
Het is mogelijk voor scholen en scholieren een abonnement te nemen op Eureka!. Voor een bescheiden bijdrage wordt deze dan toegestuurd. Wilt u meer weten? Neem dan contact op met de redactie. Adverteren in de Eureka! is mogelijk door schriftelijk contact op te nemen met studievereniging De Leidsche Flesch, door te mailen naar bestuur@deleidscheflesch.nl. Deadline Eureka! 38: 10 augustus 2012
Eureka! en al haar inhoud © studievereniging De Leidsche Flesch. Alle rechten voorbehouden.
Eureka! Universiteit Leiden
3
Eureka! Kort kort kort
De natuurkundemaster in Leiden uitgeroepen tot beste natuurkundemaster in Nederland De keuzegids Masters 2012 heeft de na-
ters sterrenkunde en wiskunde eindigen
tuurkundemaster in Leiden tot beste van
hoog; de master informatica scoort dit
Nederland uitgeroepen. Onder andere
jaar gemiddeld.
het onderzoek en de docenten blinken
Bron: www.keuzegids.nl
uit ten opzichte van andere natuurkundemasters in Nederland. Ook de mas-
Robots leren praten
Xander Tielens ontvangt de Spinozapremie Onlangs heeft NWO aan Xander Tielens de NWO Spinozapremie toegekend. De Spinozapremie is de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap die per jaar aan slechts vier wetenschappers wordt uitgereikt en gaat gepaard met een bedrag van 2,5 miljoen euro dat te besteden is aan onderzoek naar keuze. Xander Tielens is sinds 2009 hoogleraar in fysica en chemie van de interstellaire ruimte en bestudeert momenteel de rol van grote moleculen, met name PAK's (structuren die uit meerdere koolstofringen bestaan) en interstellair stof. Tielens is ook betrokken bij het ontwikkelen
Aan de universiteit van Hertfordshire
gehoorde klanken na te bootsen. Helaas
van instrumenten waarmee naar water
hebben onderzoekers een robot ontwik-
begrijpt de robot nog niet wat de woor-
en andere interstellaire moleculen kan
keld die woorden leert zeggen. Aan-
den die hij zegt betekenen.
worden gespeurd.
vankelijk kan de robot alleen maar wat
De Spinozapremie is niet de eerste felbe-
brabbelen en hoort hij spraak als een
geerde premie die Tielens heeft ontvan-
serie geluiden. Nadat er een aantal mi-
gen, eerder ontving hij al de European
nuten met de robot gepraat wordt (zoals
Research Council Advanced Grant die
je met een baby zou praten), begint de
vergelijkbaar is met de Spinozapremie,
robot veelgebruikte klanken te herhalen
maar dan op Europees niveau.
en uiteindelijk kan de robot hele woor-
Bron: www.alphagalileo.org
den zeggen. Hij leert dus praten precies Bron: www.astronomie.nl
4
Eureka! Universiteit Leiden
zoals een kind dat ook doet: door veel-
Deechee Robot. Photo by Pete Stevens
Eureka! Kort kort kort
Twee planeten op 'bijna maanafstand' van elkaar ontdekt plaatje: Gas-giant Aan de universiteit van Yale hebben astronomen twee planeten ontdekt (in het stelsel Kepler-36) die in hun baan om de ster soms tot minder dan 2 miljoen kilometer (5 keer de afstand tussen de Aarde en de maan) van elkaar komen. Venus staat altijd minstens 21 keer zo ver van de Aarde af. Daarnaast zijn de planeten ook nog eens ongeveer anderhalf en vier keer zo groot als de Aarde. Vanuit de kleinste planeet gekeken is de grote Gas-giant
planeet soms dan ook anderhalf keer zo groot aan de hemel als de maan bij ons. Astronomen zijn aan deze informatie
derheid konden meten als er een planeet
samenstelling (een rotsvormige en een
gekomen doordat ze zeer exact de eigen-
voor de ster langskwam.
gasvormige planeet) zo dicht bij elkaar
schappen van de ster konden bepalen en
Deze ontdekking werpt vragen op over
gevormd kunnen zijn.
daarmee ook zeer exact de dipjes in hel-
hoe twee planeten van zo verschillende
Bron: news.yale.edu
(advertentie)
Van wiskundig talent tot actuarieel professional Gert Jaap Haan, Unit directeur Talent&Pro Actuarieel: “Het Nederlandse bedrijfsleven zit te springen om wiskundigen. Wij zoeken dan ook ambitieuze, leergierige mensen die op wiskundig en analytisch niveau sterk zijn. Talent&Pro ondersteunt je daarnaast in je persoonlijke ontwikkeling door een focus te leggen op je competenties. Want van mensen die op het actuariaat werken wordt tegenwoordig erg veel verwacht! Zij moeten de door hen berekende uitkomsten goed kunnen overbrengen naar allerlei andere afdelingen binnen een organisatie en dat leren we je. Zo ontwikkel je je tot een all-round specialist en ben je een zeer gewilde kracht voor de actuariële markt.”
Het is een mooi citaat waar we bij Talent&Pro oprecht in geloven. Jouw persoonlijke ontwikkeling staat centraal bij Talent&Pro. In de eerste jaren van je carrière wordt je door ons begeleidt en we helpen je passies en talenten te ontdekken, zodat je gericht kunt werken aanjouw ambities.
Volg ons laatste nieuws
Vind je het heerlijk om met je neus in de cijfers, formules en wiskundige berekeningen te zitten en ben jij een (bijna) afgestudeerd bèta-talent? Dan is het actuariële traject bij Talent&Pro echt iets voor jou. In het Actuariële vakgebied pas je jouw wiskundig inzicht toe op vraagstukken in het bedrijfsleven. Talent&Pro biedt jou de mogelijkheid om de opleiding tot Actuarieel Rekenaar, Analist en Actuaris te volgen.
Gemiddeld werk je per jaar aan 2 verschillende opdrachten bij onze relaties in het verzekeringswezen, bij pensioenfondsen en actuarieel adviesbureaus. Daarnaast volg je vaardigheidstrainingen en krijg je persoonlijke coaching om je te ontwikkelen tot een zeer ervaren professional. Net zoals Marloes. Interesse? Ga naar www.talent-pro.com en solliciteer.
Talent&Pro is al bijna 15 jaar een toonaangevende financiële detacheerder in Nederland. Binnen onze sectoren Verzekeringen, Banken, Pensioenfondsen en Actuarieel werken meer dan 400 toptalenten en professionals voor gezichtsbepalende financiële opdrachtgevers. Toegewijde hbo’ers en wo’ers in vaste dienst, die onder de streep zichtbaar een verschil maken. Omdat ze verder denken. Meer doen.
Detachering | Projecten | Advies
www.talent-pro.com Eureka! Universiteit Leiden
5
Eureka!
Gekke druppels Draai een kraan een klein beetje open. Het water dat door de kraan stroomt zal zich nu verzamelen en op een gegeven moment als een druppel naar beneden vallen. Waarom stroomt er niet gewoon een klein beetje water naar beneden? Waarom laat de druppel los?
DOOR Merlijn van deen
Leonardo da Vinci vroeg zich al rond 1500 af hoe het deze effecten (‘dripping’ en ‘jetting’) veroorzaakt worden. Een eerste beschrijving is geleverd door Plateau en Rayleigh aan het einde van de 19e eeuw, maar pas met de opkomst van hogesnelheidscamera’s, begin jaren ’90, konden ook de laatste stadia begrepen worden. Met het beschikbaar komen van hogesnelheidscamera’s werd het ook mogelijk andere stoffen in dit systeem te bestuderen, zoals bijvoorbeeld suspensies. De druppelvorming wordt dan heel anders, zoals te zien is in Figuur 1. Je ziet bijvoorbeeld verruwing van het oppervlak en een snellere afbreking. Naar de oorzaken hiervan heb ik aan de ESPCI in Parijs zes maanden onderzoek gedaan. In dit artikel zal ik eerst beschrijven hoe druppels van gewone vloeistoffen ontstaan. Daarna zal ik ingaan op hoe suspensies daarvan verschillen en op de methoden waarmee wij inzicht hebben geprobeerd te krijgen in het systeem.
Druppelvorming Een druppel valt pas wanneer deze zwaar genoeg is. Dit is duidelijk te merken bij de druppelende kraan: er is een kleine, maar
Figuur 1: Afbeeldingen van het druppelgedrag van een suspensie (40%
continue, toevoer van water. Dat water hoopt zich op onder de
volumefractie, deeltjes van 140µm, links) en een vloeistof met dezelfde
kraan en zal vallen wanneer de zwaartekracht de oppervlakte-
effectieve viscositeit (onder). Beide afbeeldingen hebben dezelfde tijd-
spanning overwint. Nadat de druppel begint met vallen krijgen
stappen. Bij de suspensie is goed de verruwing van het oppervlak te zien,
we een Rayleigh-Plateau-instabiliteit, die er ook voor zorgt dat
evenals de versnelde afbreking. [3]
een jet in druppels uiteenvalt.
6
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka!
De oppervlaktespanning van de vloeistof, die de druppel eerst
Suspensies
bij elkaar hield, is nu juist de drijvende kracht geworden. Deze
Suspensies zijn mengsels van vaste deeltjes in een vloeistof.
spanning is hoger bij een kleinere nekstraal, waardoor de vloei-
Deze deeltjes zijn groot genoeg (≥1 µm) om thermische bewe-
stof juist op de dunste plekken weggeduwd wordt. De snelheid
ging te kunnen verwaarlozen, maar ook klein genoeg om sedi-
waarmee dat gebeurt hangt af van de viscositeit (stroperigheid)
mentatie – in ieder geval tijdens de experimenten – te kunnen
van de vloeistof – hoe stroperiger, hoe lager de snelheid bij de-
verwaarlozen. In onze experimenten is de dichtheid van de deel-
zelfde druk. Omdat juist de dunste stukken van de nek nóg dun-
tjes en de vloeistof gelijk, waardoor sedimentatie überhaupt geen
ner worden zien we een exponentiëel verband tussen de straal
probleem is.
en de tijd. Een suspensie is als een vloeistof te beschrijven zolang de deelHet blijkt dat het gedrag in één parameter te vatten is: de mini-
tjes veel kleiner zijn dan het systeem. Een suspensie is dan effec-
male nekstraal r min(t). Dit is ook niet verwonderlijk: het dunste
tief een stroperige vloeistof, waarbij een groter aandeel deeltjes
stuk van de nek is immers de drijvende kracht. In Figuur 2 is te
voor een stroperiger geheel zorgt. Dit aandeel wordt beschreven
zien hoe r min(t) zich gedraagt.
met de volumefractie φ=Vdeeltjes/Vtotaal. Tussen φ en de effectieve viscositeit ηeff van de suspensie bestaat een sterk niet-linear ver-
Naast het exponentiële gedrag zijn er aan het einde, dicht bij de
band, zoals te zien in Figuur 3.
loslating, nog twee tragere regimes. Deze zijn lineair in de tijd, met een helling die wederom afhangt van de oppervlaktespanning en de viscositeit.
Figuur 2: Tijdsevolutie van r min(t). Op de x-as staat de tijd, met het mo-
Figuur 3: Relatie tussen volumefractie en effectieve viscositeit van een
ment van loslating als nulpunt. Op de y-as staat de minimale nekstraal
suspensie. De viscositeitsas is logaritmisch en de curve divergeert bij
r min. Te zien zijn het exponentiële regime (blauw) en de twee lineaire
φ=0.62 (de jamming-overgang). De datapunten zijn metingen van Claire
regimes (Papageorgiou in rood en Eggers in groen). Ook is te zien dat
Bonnoit [2], de lijn is het Zarraga-model voor de relatie tussen φ en ηeff.
deze regimes de afbreking zo’n 50 ms vertragen.
Lees verder
Eureka! Universiteit Leiden
7
Eureka!
Druppels van suspensies Bij de vorming van druppels van suspensies zien we in eerste instantie dit vloeistofgedrag terug: zolang de nek groot genoeg is gedraagt de druppel zich nog als een stroperige vloeistof. Op een gegeven moment zien we echter een sterke verandering, die het best uit te leggen is aan de hand van Figuur 4, waar het gedrag van r min(t) voor verschillende suspensies geplot staat. Hier zien we dat de stroperigere suspensies (φ=55%) in eerste instantie (gebied A) inderdaad een trager gedrag hebben dan de minder stroperige (φ=15%). In dit gebied gedragen de suspensies zich precies zoals een gewone vloeistof met dezelfde effectieve viscositeit. In het laatste stuk vóór de loslating (gebied B) zien we alleen iets geks: de suspensies gedragen zich daar opeens al-
Figuur 4: Tijdsevolutie van r min(t) voor diverse suspensies (φ=15-55%)
lemaal op dezelfde manier.
en de pure olie. Op de x-as staat wederom de tijd, met voor de suspensies het moment van loslating als nulpunt. Op de y-as staat de minimale
Ook de curve voor de pure olie is geplot, maar dan verschoven
nekstraal r min.
in tijd, zodat de curve in gebied B samenvalt met de curves voor
De verschillende suspensies zijn met stippen in verschillende kleuren
de suspensies. We zien dat de olie in gebied A dan ook doet wat
aangegeven (15% in blauw, 55% in rood). De pure olie is verschoven in
we verwachten: de nek wordt sneller kleiner dan bij suspensies.
de tijd en is aangegeven met een roze lijn. Zie de tekst voor meer details.
In gebied C kunnen we vervolgens zien dat de laatste afbreking
[3]
voor een pure olie veel langer duurt: de druppels van suspensies zijn dan al afgebroken, maar de pure olie doet er dan nog 25 ms over. Deze scherpe overgang van pure olie naar suspensie zien we voor alle suspensies met φ ≥ 8%; voor lagere volumefracties zien we een gemengd gedrag, waar een deel van het trage regime C terug te vinden is.
8
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka!
Inzicht in het systeem Om beter inzicht te krijgen in het systeem hebben we gekeken
Ook is goed te zien dat de afbreking steeds hoger plaatsvindt.
naar meer dingen dan de minimale nekradius: er is nog veel
Als laatste valt op dat de vorm van de druppel verandert van
meer te zien. Je kunt bijvoorbeeld kijken naar de vorm van de
een bolletje voor de pure olie naar de vorm die men zich bij een
nek en de druppel, of naar het gedrag van de deeltjes binnenin
druppel voorstelt.
de druppel. Één duidelijk voorbeeld is te zien in Figuur 5, waar de vorm van
Meer weten?
de druppel op het moment van de loslating te zien is. De nek vertoont voor hogere volumefracties duidelijk meer structuur.
[1] Over de loslating van druppels: Rothert et al, New J. Phys 5, 59 (2003); doi:10.1088/1367-2630/5/1/359. [2] Over het gedrag van suspensies: Bonnoit et al, J. Rheol. 54, 65 (2010); doi:10.1122/1.3258076 [3] Over druppels van suspensies: Bonnoit et al, Phys. Fluids 24, 043304 (2012); arXiv:1009.1819v2
Merlijn van Deen Merlijn van Deen is promovendus in de granulaire materiegroep van prof. Martin van Hecke aan de Universiteit Leiden. Hij is afgelopen mei afgestudeerd in de experimentele natuurkunde, met deze druppels als één van de projecten. Dit project heeft hij onder begeleiding van Anke Lindner aan de ESPCI in Parijs uitgevoerd. Naast zijn studie was hij in 2008-2009 bestuur van Stichting Rino, waar hij ook actief is geweest als vrijwilliger en in commissies. Ook bij Quintus is hij actief geweest in diverse commissies.
Figuur 5: Eerste frame na de loslating van de druppel voor verschillende suspensies: v.l.n.r. φ={0,3,9,15,40,50}%.
Eureka! Universiteit Leiden
9
Eureka!
Breakthrough in Automated Design of Software System Architectures using Evolutionary Approach Good architectural design is critical for the successful development of a software system. The architecture has a deep impact on quality properties such as performance, safety, reliability, security, energy consumption and cost. Hence, methods and techniques are needed to address various quality constraints in the early phases of system development. The complexity of system design has increased dramatically due to exponentially increasing system sizes. For example a typical car now has 100+ hardware components and 1000+ software components. Consequently, manual optimization of all requirements for a system design has become difficult, if not impossible. DOOR Ramin Etemaadi
Contribution to Science
formance, availability and security, have a large effect on the
Heuristic-based approaches frame the challenge of designing
system's quality. The goal of design automation is to quantitati-
architectures as an optimization problem and iteratively try to
vely evaluate and trade off multiple quality attributes to arrive
improve a candidate solution. These algorithms explore very
at a better overall design. Evaluating the design in early stages
large design spaces to find optimal architectural solutions. One
of development is much cheaper than first building the system
of the challenges is how to automatically synthesize new va-
and then finding out that it does not satisfy the requirements.
riants of architecture designs. Also, when seen as an optimi-
At the same time, evaluating a system before it has been built is
zation problem, automated software system design has a very
difficult, as it requires abstract, precise models of the system's
irregular search space, which poses new challenges for traver-
components.
sing this design space. It is possible to define a huge number of software quality attriOur research shows a new direction for combining abstract
butes. In most cases improvement of a single quality attribute
high level model-based specifications with the flexibility of
can result in degradation of other quality attributes. For instan-
component-based software. The component-based aspect of
ce, data encryption improves security, but probably worsens
our approach enables the easy and flexible creation of variants
performance. It is hard for software architects to determine and
of the architecture design. This flexibility, however, raises a
quantify these trade-offs manually.
new problem: If we rearrange the components in a system, how can we then analyze the non-functional properties? To solve
A few important attributes, along with measurement methods
this problem, we developed a method for modeling facets of
to quantize them, are mentioned in the following list. The qua-
components in such a way that our algorithm can automatically
lity attributes are categorized into two main categories: Perfor-
generate a model of the entire system for each quality attribute.
mance and Dependability.
For Example, we can measure entire system safety by having probability of failure for seperate components.
Performance â—? Latency refers to a time interval during which the response
10
Quality Attributes of Software Architecture
to an event must be executed. This interval given by a star-
Beside the fact that a software system should meet its functi-
ting time (minimum latency) and an ending time (maximum
onal requirements, non-functional characteristics such as per-
latency). The ending time is also known as a deadline.
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka!
Figuur 1
● Throughput refers to the number of responses that are to be
leave the task of improving the architectural model as a ma-
completed during a given observation interval. It is impor-
nual exercise to the software architect. Due to the large design
tant to not just specify a processing rate, but also to specify
space for non-trivial systems and many degrees of freedom,
one or more observation intervals. For example, a system
improving the architecture is an error-prone and tedious task.
that can process 120 transactions every hour might not gua-
So, automation of the improving is a major advantage.
rantee that 2 transactions will be processed every minute. ● Efficiency (Utilization) is the percentage of time that a re-
Evolutionary Approach
source is busy. Schedulable utilization, then, is the maximum
Among meta-heuristic approaches, Evolutionary Algorithms
utilization achievable by a system while still meeting timing
(EA) are often the approach of choice for solving optimiza-
requirements. Hence, this attribute is related to schedulabi-
tion problems with huge and complex search spaces. Inspired
lity, one of the fundamental measures of merit for real-time
by biological concept, genetic programming and evolutionary
systems.
algorithms employ simulated genotypes and phenotypes. The genotype represents all the information stored in the chromo-
A popular class of techniques and methods to quantitatively
somes. The phenotype describes the appearance of an indivi-
evaluate performance attributes is formed by Queueing Net-
dual, as caused by the genotype. In software design the asser-
works (QNs), shown in Figure 1.
tion “encryption is used” would be part of the genotype, with such effects on the phenotype as improved security, worsened
Dependability
performance, and ilegibility of the database by external pro-
● Reliability: The reliability of a system is the ability of a sy-
grams.
stem to keep operating over time. Depending on the system, long-term reliability may not be a concern. This quality attribute can for instance be evaluated using Markov Chain Models (Figure 1). ● Safety: The safety is the property of a system which is concerned with the occurrence of mishaps, defined in terms of external accidents. A common technique used to evaluate this quality property is Fault-Tree Analysis (FTA) technique (Figure 1). Currently, most evaluation tools are only able to determine the quality attribute values for a given architectural model. They
Figuur 2
Lees verder Eureka! Universiteit Leiden
11
Eureka! Example For better understanding from usage of our proposed approach,
• Changing Volume: In the meanwhile, his wife is changing
let us give a small example of automotive system: the Car Radio
the radio volume at the rate of 20 commands per second. The
Navigation (CRN) system which is taken from [1]. The CRN
expected response time for her commands is 66ms.
system is constructed by three major components as following:
• Handling Traffic Message: Also at the same time, the traffic message center is sending traffic information every 5 second,
• The Man-Machine Interface (MMI), takes care of all inter-
the system should store these information in 3 seconds.
actions with the end-user, such as handling key inputs and graphical display output.
The major challenge is to determine a set of optimal architectu-
• The Radio functionality (RAD) is responsible for tuning vo-
res with respect to quality attributes (in our case system respon-
lume control as well as handling of traffic message channel
se time, processor utilization, bus utilization, safety and cost) to
information services.
meet system’s non-functional requirements.
• The Navigation functionality (NAV) is responsible for destination entry, route planning and turn-by-turn route guidance
The resulting archive of optimal solutions can be visualized in
for the driver.
Pareto fronts with respect to different objectives. Figure 4a and 4b show the trade-off between processor utilization, safety and
It has been assumed that system also should satisfy 3 various
cost in 2 Pareto front graphs. Figure 4d depicts one of the opti-
scenarios concurrently:
mal solutions which AQOSA generated. This architecture is the
• Looking up for an Address: The driver is looking up for a
representation of a genotype depicted in figure 4c.
new address every second. The expected response time for his commands is 1 sec.
12
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka!
â—? Then, it evaluates every generated candidate solution with respect to various quality attributes . That is, it uses the evaluation specifications to calculate phenotypes from the genotypes. â—? Afterward, it selects the best candidate solutions and combines their genotypes to generate new candidate solutions. The result of the optimization is a Pareto-front set of solutions.
AQOSA Framework To tackle the problem of automated software architecture improvement, a framework named AQOSA (Automated QualiFiguur 3
ty-driven Optimization of Software Architectures) based on aforementioned techniques has been developed at LIACS (Lei-
The component-based software paradigm makes it possible to
den Institute of Advanced Computer Science). AQOSA aids
easily and automatically create variation of architectural de-
architects by automatically synthesizing optimal architecture
signs. To guarantee that the variation process does not change
designs for complex systems by using multi-objective evolu-
the system's functionality, it is important to only consider vari-
tionary algorithms. The approach has been applied in several
ations of architectural designs that do not modify the interfaces
case studies including systems designed for the automotive and
of components. The ways in which candidate solution archi-
telecommunication domains. Results show that AQOSA can
tectures can be varied without changing the functionality are
improve software architecture design with respect to different
called Degrees of Freedom.
quality constraints and can suggest a wide range of optimized architectural solutions.
The genotype codes the degrees of freedom, which can vary an abstract architectural model. So, based on that phenotype
For a long time, the design of architectures has been seen as an
will be constructed as complete detailed architectural model
inherently creative activity which cannot be done by compu-
contains functionalities and platform specifications. Figure 2
ters. This work shows that architecture design can largely be
shows an example of how a genetics concept can be applied in
done by software.
the software architecture domain. The ultimate goal is to find optimal architectural solutions by applying an automated evolutionary search process on a given system model to improve various quality attributes. Because this approach considers multiple, possibly conflicting quality attributes, it searches for Pareto-optimal candidates. A candidate is Pareto-optimal if there exists no other candidate that is better in all quality criteria. The evolutionary process steps are depicted in Figure 3. Initially, the algorithm receives software components, hardware components and recipes for combining them. Moreover it receives evaluation specifications. Then, it iterates these steps until some stopping criterion holds. â—? In the first step, it generates different candidate solutions.
Ramin Etemaadi Ramin Etemaadi is a PhD student at Leiden Institute of Advanced Computer Science (LIACS), Leiden University since September 2010. He work under the supervision of Dr. Michel R.V. Chaudron. He received B.Sc. in Software Engineering from Isfahan University of Technology in 2002. Then, he received M.Sc. in Software Engineering from University of Isfahan in 2005. He worked as a software architect and technology lead in various industrial projects until 2010. His research interests include automating component-based software development, improving software architecture quality automatically and analysis of software quality attributes.
That is, it generates genotypes. Eureka! Universiteit Leiden
13
Eureka!
Interview Peter Kes Dit jaar is emeritus hoogleraar Natuurkunde Peter Kes benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij kreeg deze onderscheiding vanwege zijn uitzonderlijke inzet voor enkele grote herdenkingen van ontdekkingen van prof. Kamerlingh Onnes. Eureka! mocht hem interviewen over zijn onderzoek, de hoogtepunten van zijn carrière en de geschiedenis van de supergeleiding. DOOR Hedwig Eerkens, Anna Freudenreich
U bent de eerste winnaar van de Abrikosovprijs. Wat houdt deze prijs in en waarom heeft u hem gewonnen?
Waar wordt de prijs voor uitgereikt? Voor wat voor onderzoek?
“De prijs houdt in een plaque, een geldprijs en een symposium
op het gebied van de supergeleiding. Abrikosov is daar heel be-
in Chicago. Tijdens het symposium is die uitgereikt, aan boord
langrijk is geweest. Hij heeft voorspeld dat er twee soorten su-
van een schip dat voer over het Michigan Lake. Dat was erg leuk
pergeleiders zijn. Hij is daar niet de enige in, trouwens. Professor
allemaal. Ik heb met Abrikosov en zijn vrouw nog zitten praten,
Gorter heeft hier gewerkt: na de oorlog was hij directeur van het
die leven gelukkig nog. Hij is heel oud ondertussen. Hij heeft in
Kamerlingh Onneslab. In 1935 heeft hij al een artikel laten ver-
Rusland gewerkt. Maar vrij snel, rond 1990, is hij naar Amerika
schijnen in Fysica, waarin hij zei dat het best eens zou kunnen dat
toegekomen. Hij werkt in Argon, dat is een van de nationale on-
de metingen die afwijken van de toenmalige kennis van een ander
derzoeksinstituten in Amerika. Zijn beroemde artikel is gepubli-
soort supergeleider zijn. Als je dat artikel leest met de kennis van
ceerd in 1957 en is eerst een beetje vergeten. Hij heeft pas in 2003
nu, zeg je in feite dat hij eigenlijk al voorspeld heeft dat er twee
de Nobelprijs gekregen samen met Ginzburg, ook zo’n beroemd-
soorten supergeleiders zouden zijn.”
heid, en Anthony Leggett.“
14
Eureka! Universiteit Leiden
“De prijs wordt uitgereikt voor een grote bijdrage aan het werk
Eureka!
Voor een aantal metalen en metaalverbindingen geldt dat als ze
Stapt u nu uit de wetenschap?
kouder worden dan hun kritische temperatuur, Tc , ze al hun elek-
Ja, dat kan ik best zeggen. Ik ben pas nog in Japan geweest om
trische weerstand verliezen. Dit effect heet supergeleiding. Als een
bij een congres te vertellen over de ontdekking van de superge-
supergeleider in een magneetveld wordt gebracht, stoot deze het
leiding. Dat vind ik een heel leuk verhaal. Men dacht dat het lab-
magneetveld helemaal uit. Type-II-supergeleiders kennen een toe-
boekje van Kamerlingh Onnes weg was, maar het blijkt er toch
stand waarin het materiaal nog wel supergeleidend is, maar waar-
geweest te zijn al die tijd. Daarmee kan je over die ontdekking
bij er toch een deel van het magneetveld in kan binnendringen. Dit
veel meer details geven. Er kwamen allerlei dingen aan het licht
gebeurt via fluxdraden, dunne kanaaltjes waarin het materiaal niet
die men vergeten was. Kamerlingh Onnes heeft in 1908, in juli,
meer supergeleidend is, met daaromheen kringstromen, ook wel
helium vloeibaar gemaakt. Ik heb altijd gedacht dat hij dat daarna
vortices genoemd, die voorkomen dat het magneetveld de rest van
elke maand heeft herhaald. Dat bleek helemaal niet waar te zijn,
de supergeleider binnen-
negen maanden is hij ziek
dringt. In principe kun-
geweest, ingestort kun je
nen fluxdraden bewegen door de supergeleider, maar in de praktijk blijven ze “plakken” aan verontreinigingen in het
'Verreweg het mooiste moment was de ontdekking van de hoge Tc supergeleiding'
zeggen. Pas daarna begint hij weer zijn eerste experimenten te doen. Dat zijn er maar heel weinig geweest, want in die liquefactor kon
materiaal, dit effect heet
je verder niets zien. Dus
fluxpinning.
dan moest hij een cryos-
Zie voor meer achtergrond ook het artikel van Rick Leijssen in
taat maken en een hevelsysteem om het helium in de liquefactor
Eureka! 25, in te zien in het archief op onze website.
over te hevelen naar de cryostaat. Dat was in die tijd een technisch hoogstandje. De eerste keer mislukte het ook. Pas op 8 april 1911
U hebt ons al wat verteld over uw onderzoek. U bent nu met pensioen gegaan. Als u terugkijkt naar uw carrière, wat waren de mooiste momenten?
kreeg hij het voor elkaar. Daarmee was dat dus ook direct de eer-
“Verreweg het mooiste moment was de ontdekking van de hoge
voorspelling. Verdraaid zeg, het was nog waar ook.”
ste meting aan een supergeleider, want hij had kwik ingebouwd, om te kijken of de weerstand heel laag zou worden. Dat was zijn
Tc supergeleiding. Dat was voor de hele supergeleidende gemeenschap het hoogtepunt. Het heeft zo’n enorme stimulans gegeven
“Maar dat congres is eigenlijk mijn laatste wetenschappelijk feit,
en heeft de supergeleiding heel bekend gemaakt. Maar het heeft
dat is meer in de geschiedenis van de wetenschap. Ik ben natuur-
ook wel een beetje te hoge verwachtingen gewekt toentertijd.
lijk heel lang wetenschappelijk directeur geweest, toen heb ik nog
Voor mezelf had ik natuurlijk toch wel een paar kleine hoogte-
wel wat promovendi en postdocs gehad. En de laatste jaren was ik
puntjes. Met name de experimenten die wij hebben gedaan om
bezig met het organiseren van de Low Temperature Conference
meer inzicht te krijgen over hoe vortices nu eigenlijk bewegen.
LT25 in 2008, tegelijk met het jubileum van honderd jaar vloei-
Daar heb ik wel een beetje furore mee gemaakt, mag ik wel zeg-
baar helium. Dat was een enorme klus. Toen vond ik het niet ver-
gen.
antwoord om een promovendus hier te laten ploeteren zonder dat
Als je teveel stroom door zo’n draad stuurt, komt die weerstand
ik de tijd had om hem te begeleiden.
weer terug en gaan die vortices bewegen. In de literatuur konden
Ik heb nu hele andere hobby’s gekregen. Ik zet me nu bijvoorbeeld
we zien dat er verschillende soorten stromen van fluxflowpatro-
in voor de Leidse Instrumentmakers School. Ik heb inmiddels
nen waren. Maar hoe wil je die bestuderen, op kleinere schaal? We
nog een ander congres medegeorganiseerd. Dat was het congres
hebben bedacht om een zwak pinnende supergeleider te nemen
in Den Haag in september over honderd jaar toegepaste superge-
als onderste laag en daar bovenop een laag aan te brengen die
leiding, de Centenial Conference on Applied Superconductivity.
heel sterk pinnend is. Daar zet je dan het veld loodrecht op. Dan
Ook span ik me op het ogenblik een beetje in voor het museum
ontstaan er vortices, die zijn net spaghetti.”
Boerhaave.
Eureka! Universiteit Leiden
15
Eureka!
Ik doe het wat rustiger aan nu. Ik ben eigenlijk al twee jaar gepen-
Maar er is nog steeds een groot probleem bij de meer fundamen-
sioneerd. Maar ik heb 8 oktober officieel afscheid genomen. Dus
tele vragen, zoals hoe de supergeleiding bij zulke hoge tempera-
ik ben nu gasthoogleraar, hoogleraar op een nul-aanstelling. Ik ga
turen nog kan bestaan. Maar ook hier is die samenwerking goed.
wel steeds iets minder werken. Dat vindt mijn vrouw ook heel erg
Er zijn natuurlijk meer gespecialiseerde groepen die heel goede
prettig, trouwens.”
experimenten doen. Wil je verder komen met de theorie heb je experimenten nodig die doorslaggevend zijn, die zeggen: het is niet
Hoe is de samenwerking tussen theoreten en experimentatoren? Want er lijkt een groot gat te zitten.
dit model, het is dat model. En dat is moeilijk, omdat je dan toch
“Nee, hoor. Die samenwerking is volgens mij heel goed. Zoals
die materialen te kijken. De resolutie daarvan, ruimtelijk gezien,
bijvoorbeeld in de tijd nadat de hoge Tc supergeleiding is ontdekt. Op dat gebied is het nu wat rustiger, maar zo’n vijftien jaar was die samenwerking
weer betere experimentele technieken nodig hebt. Bijvoorbeeld foto-elektronspectroscopie, dat is een van de manieren om naar
'Je kan niet zeggen, nu gaan we alleen toegepast onderzoek doen'
heel hecht. Daardoor zijn we op
zou eigenlijk nog beter moeten. En er zijn mensen die met STM naar oppervlakten kijken. Daar wordt nog steeds heel veel aan gedaan. Het is echt heel boeiend wat daar uit komt.”
dat gebied heel veel te weten gekomen. Ook dat het moeilijk is, omdat die hoge temperatuur problemen geeft.
Recent zijn de theoreten bezig met AdS/CFT toepassen op supergeleiding. Wat heeft een experimentator daar aan? “Dat is voor mij een beetje moeilijk vraag, omdat ik dat natuurlijk niet helemaal volg. Maar ik denk op dit moment nog niet zo heel veel. Maar het kan zijn dat ik me daarin vergis. Je kan met die nieuwe theorie dingen uitrekenen waardoor de microscopische theorie veel beter begrepen kan worden. Wat ik ervan begrijp, het zijn natuurlijk heel moeilijke berekeningen. Hoe je dat verder in moet passen, daar zijn we nog niet veel verder mee gekomen. Dat zijn de uitdagingen. Lekker doorgaan met fundamenteel onderzoek en vooral ook de mensen laten proberen zich te laten verrassen. Dat blijft toch nog steeds het belangrijkste aspect van fundamenteel onderzoek, waaruit dan weer geweldig mooie toepassingen zullen voortkomen. Dat is mijn boodschap. Dat is geen unieke boodschap, die heeft iedereen. Alleen de politiek wil er nooit zo goed aan. Het is allebei belangrijk. Toegepast onderzoek is belangrijk en mensen die daar goed in zijn, moeten daar vooral mee doorgaan. En ze moeten luisteren naar wat mensen die fundamenteel onderzoek doen aan nieuwe materialen bedenken. Het is altijd een wisselwerking, dat is zo geweest, dat is nog steeds en dat zal ook altijd zo blijven. Je kan niet zeggen, nu gaan we alleen toegepast onderzoek doen. Ja, waaraan dan?”
16
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka!
n
e d i e L n jazz i
e d r o o v s d i g n e d l E e r e w e d an v t s e r e d en
Wat is jazz? Eigenlijk zou de tijd van de hokjes en etiketten voorbij moeten zijn in de muziek. Sinds aan het eind van de jaren zestig de term ‘crossover’ gemeengoed werd in de muziekindustrie, hebben musici, producenten, journalisten en luisteraars zich in allerlei bochten moeten wringen om nieuwe stijlontwikkelingen een naam te geven. Ga maar naar een muziekwebsite of platenwinkel en kijk in de afdeling ‘elektronische muziek’. Daarbinnen heeft elk type beat, klankspectrum of opbouw een eigen labeltje: ambient, breakbeats, dubstep enzovoorts.
DOOR Ken Vos
Tot een jaar of dertig geleden was het een stuk eenvoudiger, toen
Ontwikkelingen in de jazz
had je serieuze en lichte muziek, of beter gezegd kunstmuziek
Rond de Tweede Wereldoorlog ondergaat wat destijds jazz werd
en amusementsmuziek. Alsof klassieke muziek niet amusant kan
genoemd een belangrijke verandering. Tot dan toe was de “jazz”
zijn. Onder de laatste categorie kon je in de bakken van de gemid-
(de herkomst van de term is overigens nog steeds een object van
delde algemene platenzaak de secties ‘pop’, ‘rock’, ‘hard rock’,
discussie) amusementsmuziek waarop gedanst werd, min of
‘folk’, ‘reggae’ en dergelijke ontwaren. In de meer gesorteerde
meer zoals de mainstream popmuziek nu. De oorsprong, daar
platenzaak kon je dan nog de categorieën ‘jazz’, ‘jazzrock’ of
is iedereen het wel over eens, is te vinden in de vermenging van
‘fusion’ vinden waaronder van alles te vinden was van oude stijl
de Afrikaanse muziek van de vroegere slaven (polyritmiek, im-
(in de wandeling ‘dixieland’ genoemd) tot Quincy Jones of Her-
provisatie, zogeheten ‘blue notes’) met de Europese volksmuziek
bie Hancock, om maar twee invloedrijke musici te noemen die
(toonstelsel, harmonieën, instrumentatie). Jazz was dus een ty-
hebben geprobeerd om de jazz te koppelen aan andere populaire,
pisch Noord-Amerikaans verschijnsel waarvan de wieg in New
westerse muziekstijlen. Terwijl de Euro-Amerikaanse populaire
Orleans staat. Inmiddels was de jazz in de jaren 1920 en ‘30 via
muziek de rest van de wereld aan het veroveren was, raakten ook
de grammofoonplaat ook doorgedrongen tot alle uithoeken van
niet-musicologen steeds meer geïnteresseerd in niet-westerse
de wereld, van Japan tot Argentinë. Onder invloed van vooral de
muzieksoorten. De nog veel grotere variatie aan genres buiten
toen moderne gecomponeerde muziek (Stravinsky, de Tweede
de westerse cultuur – kijk maar eens naar alle vormen van, zeg,
Weense School) begonnen jazzmusici als Charlie Parker (1920-
Indiase of Braziliaanse muziek – leidde juist tot de generalise-
55) zich ook meer te verdiepen in de theoretische aspecten van
rende categorie ‘wereldmuziek’. De stilistische vermenging is nu
de muziek, zoals harmonieleer. Tegelijkertijd komt de eerste
zo ver ontwikkeld dat er nu haast geen jazzformaties te vinden
golf van Afro-Cubaanse muziek naar Noord-Amerika. Vanaf
zijn die beweren pure jazz te spelen.
dat moment wordt de nieuwe jazz, met name de bebop, vooral
Charlie Parker
Lees verder Eureka! Universiteit Leiden
17
Eureka! Cecil Taylor
Misha Mengelberg-The Root
Joshua Redman & Chris Potter NSJF jul 2010
een door (pseudo-)intellectuelen om zijn esthetiek gewaardeerde
sici geneigd om elementen uit andere genres over te nemen, een
muziekvorm. De oudere jazz (oude stijl, swing) blijft voortbe-
natuurlijk verschijnsel voor een in wezen hybride en stilistisch
staan en gaat deels op in de jump en rhythm & blues, en vervol-
open genre. Hoewel oorspronkelijk Amerikaans, is de jazz (en
gens de rockabilly en rock & roll.
geïmproviseerde muziek, een term die veel musici prefereren voor hedendaagse jazz) nu een mondiaal genre geworden. Ten
De belangrijkste elementen van de jazz van de jaren dertig tot
slotte, ook als we ons beperken tot wat terecht ‘jazz’ heet, dan
zestig zijn de swing, de blue notes en de improvisatie – eerst
nog is het als categorie breder dan enig ander muziekgenre. Dit
vooral op basis van akkoordenschema’s, maar daarna vooral
komt omdat de jazz als hybride vorm van nature openstaat voor
vrijer op basis melodie en ritme. ‘Swing’ is ontstaan vanuit een
invloeden van buitenaf.
poging om de oorspronkelijk Afrikaanse polyritmiek te verwerken in Europese dansritmes, zodat een verschuiving in de
Waar naar live jazz te luisteren?
maataccenten ontstond. ‘Blue notes’ zijn een aanpassing van de
Omdat improvisatie in de jazz een hoofdrol speelt, klinkt een-
siertonen die nog steeds voor-
zelfde compositie elke keer
komen in de West-Afrikaanse
weer wezenlijk anders. Daar-
muziek om deze in de westerse harmonieën te kunnen integreren. Ook de rol van improvisatie als structureel onderdeel van het genre is
'Hoewel oorspronkelijk Amerikaans, is de jazz geïmproviseerde muziek'
vooral Afrikaans van origine.
naast is er ook spontaan geïmproviseerde muziek waarbij de uitgangspunten voor het samenspel niet eens van tevoren vaststaan. Jazz is dus het best live te ervaren. Voor
Het bijzondere aan de jazz en blues, in feite aan bijna alle Afro-
Leiden is er nu een handige portal met verwijzingen naar podia
Amerikaanse muziek, is dat die een bewust geconstrueerde
en evenementen, www.jazzstadleiden.nl. In Leiden kan je gratis
hybride vorm is. Alle andere westerse muziek tot dan toe is in
terecht in de Twee Spieghels, een klein bruin café met meer-
principe monocultureel.
dere dagen per week live jazz, zowel mainstream als moderner. In de Burcht organiseren Hot House en het café zelf regelmatig
18
De term ‘jazz’ wordt door de commercie zo breed mogelijk
concerten van een meestal meer hedendaagse soort. Ook in de
gehanteerd. Het is niet te ontkennen dat r & b en dance popu-
Q-bus zijn er af en toe jazzconcerten van diverse richtingen te
lairder zijn dan jazz. Op bijvoorbeeld Radio 6 en het North Sea
genieten, soms georganiseerd door de X, dan vaak met elemen-
Jazz Festival worden naar het oorspronkelijke voorbeeld van het
ten uit de wereldmuziek. Leiden ligt gelukkig niet zo ver van
Montreux Jazz Festival en het New Orleans Jazz & Heritage
Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht, plaatsen met een
Festival zoveel mogelijk muzieksoorten met enige verwantschap
wat krachtigere jazzscene. Zeker Amsterdam en Rotterdam zijn
met de jazz ook onder de noemer ‘jazz’ gepresenteerd. Dat geldt
steden waar ook naar internationale maatstaven veel hoogwaar-
in nog sterkere mate voor de Leidse jazzweek die elke januari
dige live jazz van Nederlandse en buitenlandse musici te zien is,
wordt gehouden. Tegelijkertijd, zoals al vermeld, zijn jazzmu-
zoals in het Bimhuis en LantarenVenster.
Eureka! Universiteit Leiden
Eureka! Soso Lakatos Band Twee Spieghels jan 2012
Sonny Rollins NSJF 2010
Charles Mingus-The Great Concert
Wat gebeurt er in de jazz? Er zijn meerdere Nederlandse websites en blogs die je informe-
Plato en Velvet Music. De dichtstbijzijnde speciaalzaak is Jazz
ren over recente ontwikkelingen, concerten, CD’s en dergelijke:
Center in Den Haag. De moderne mens koopt vooral via internet
Draai om je oren, Jazzflits en Jazzenzo. De meest informatieve
en download natuurlijk het nodige. Als je vanaf internet speci-
algemene website is ongetwijfeld het Amerikaanse All About
fieke artiesten of albums wilt streamen, dan kan je Spotify, Au-
Jazz. Er is momenteel slechts één algemeen in de kiosken ver-
peo! en Deezer bezoeken. En dan is er ook nog radio. Via de ka-
krijgbaar Nederlands jazztijdschrift, het tweemaandelijkse Jaz-
bel of ether kun je naar Radio 6 luisteren, hoewel bij die zender
zism. Een meer gespecialiseerde periodiek is het kwartaalblad
de meer avontuurlijke of stilistisch nieuwe jazz dun gezaaid is.
Jazz Bulletin van het MCN (Muziek Centrum Nederland). In
vprojazzlive (twee keer per week) is een programma dat de mu-
Nederlandstalig België zijn er twee tijdschriften: Jazz’halo (gra-
ziek serieus benadert met veel live-registraties uit het Bimhuis.
tis) en Jazzmozaïek. Voor wie wil weten wat er tot voor kort in
Kortom, als je in Leiden woont en van breedbandinternet bent
Leiden te zien was, kan het hier en daar nog verkrijgbare boek
voorzien, heb je eigenlijk geen excuus meer om te zeggen dat je
met twee CD’s Leidse Jazz Geschiedenis van 1899 tot 2009 (red.
niets van jazz weet. Veel plezier!
Cees Mentink, 2008) raadplegen.
Waar te beginnen met luisteren? Om een idee te krijgen van de ontwikkeling van de jazz en om eventueel je eigen voorkeuren te cultiveren, kan je in ieder geval bij de volgende musici en bands terecht, geselecteerd op hun stijlinvloeden: Louis Armstrong, Duke Ellington, Count Basie, Charlie Parker, Dizzy Gillespie, Miles Davis, Thelonious Monk, Art Blakey, Sun Ra, John Coltrane, Cannonball Adderley, Charles Mingus, Sonny Rollins, Cecil Taylor, Ornette Coleman, Albert Ayler, Herbie Hancock, Willem Breuker, ICP (Misha Men-
Ken Vos De auteur is muziekrecensent bij het Leidsch Dagblad, Jazzism en Draai om je oren, programmamaker bij de Concertzender, en was ook actief als programmeur bij Hot House in Leiden en De Nieuwe Slag in Den Haag.
gelberg en Han Bennink), John McLaughlin, Chick Corea & Return to Forever, Keith Jarrett, John Zorn. Dit is een tamelijk willekeurige selectie en een topje van de ijsberg, maar met een beetje surfen leer je al snel meer musici kennen. In tegenstelling tot wat de TV en de radio je willen doen geloven, hebben vocalisten in de ontwikkeling van de jazz een ondergeschikte rol gespeeld, verreweg de meeste jazz is nu eenmaal instrumentaal. Als je per se zang wil horen, kunnen Ella Fitzgerald, Billie Holiday, Sarah Vaughan, Jeanne Lee of Kurt Elling uitkomst bieden. Voor nieuwe geluidsdragers kan je in Leiden het best terecht bij Eureka! Universiteit Leiden
19
Eureka!
geboren
naar Lycée Louis-le-Grand
dood Évaristes vader
GESCHIEDENIS
1811
1823
1829
Op de schouders van reuzen Évariste Galois: revolutionair wiskundige
Évariste Galois is een van de meest originele wiskundigen van de afgelopen paar honderd jaar. De op twintigjarige leeftijd overleden Fransman was niet alleen de grondlegger van de groepentheorie en in het bijzonder de Galoistheorie, hij was ook een revolutionair in een zeer roerige tijd in de Franse geschiedenis en staat, mede door zijn mysterieuze dood, te boek als een gepassioneerd romanticus.
Door Erik Visse
Évariste Galois werd geboren in 1811 in
en de legitimisten en ultraroyalisten aan
professioneel wiskundigen. Een leraar
Bourg-la-Reine, in een tijd van grote on-
de rechter. Onder de leerlingen waren
schreef toen een brief naar Évaristes ou-
rust in Frankrijk. Évaristes ouders waren
alle kampen goed vertegenwoordigd en
ders waarin hij suggereerde dat de jonge
fervent republikein en zijn vader was de
er waren dan ook regelmatig ruzies en
Galois al zijn andere vakken maar moest
leider van de lokale liberale partij. Toen
vechtpartijen. Nadat er een nieuwe hoofd-
laten vallen en zich volledig op wiskunde
Lodewijk XVIII in 1814 de macht over-
meester was aangesteld en de studenten
moest storten.
nam van Napoleon werd Évaristes vader
vermoedden dat hij de school terug wilde
burgemeester van Bourg-la-Reine.
brengen naar de religieuze tradities, wei-
In 1828 probeerde Galois de École Poly-
Évariste werd door zijn ouders thuis on-
gerde een aantal studenten tijdens een
technique binnen te komen. Waar hij ech-
derwezen tot hij twaalf jaar was en hij ver-
feestelijke gelegenheid mee te zingen en
ter uitblonk in sommige gebieden van de
trok naar het Lycée Louis-le-Grand, een
te proosten op de koning. Meteen werden
wiskunde, wist hij door niet systematisch
befaamde school waar eerder Voltaire, en
117 leerlingen van school gestuurd. Galois
te studeren zeer weinig van andere. Het
later Henri Poincaré en Jean-Paul Sartre
was niet een van hen.
werd hem dan ook afgeraden om toelatingsexamen te doen. De eigenwijze jon-
studeerden. Dit bleek een cultuurshock
20
voor de jonge Galois te zijn. De school-
Ondanks alles presteerde Galois de eerste
gen deed dat toch en faalde. Helaas voor
dagen duurden van 5:30 tot 21:30 uur.
jaren goed. Vooral de lessen rethoriek vie-
Galois en voor de wiskunde, want de li-
Er heerste strikte stilte en de maaltijden
len in goede aarde bij hem en hij nam deel
berale sfeer op de Polytechnique zou hem
waren mager. Ontbijt bestond dikwijls uit
in lessen bedoeld voor veel oudere leerlin-
veel beter hebben gedaan dan de sfeer op
water en droog brood. Tijdens de lessen
gen. Toen echter een nieuw schoolhoofd
de École Normale waar hij terecht zou
zaten leerlingen in paren op trappen met
werd aangesteld was dit voorbij. Hij achtte
komen, destijds een veel slechter aange-
een kaars per paar als verlichting. De les-
Galois nog te jong en onervaren om aan
schreven school, tegenwoordig een van
lokalen zaten regelmatig vol met ratten.
de geavanceerde lessen deel te kunnen ne-
de meest prestigieuze universiteiten van
En een kleine overtreding van de regels
men. Het gevolg was dat hij het derde jaar
Frankrijk.
kon je al snel een eenzame opsluiting op-
volledig over moest doen. Zijn prestaties
leveren.
gingen naar beneden, maar gelukkig vond
Op zijn zeventiende schreef Galois zijn
het een nieuw boek van Legendre, dat
eerste wiskundige artikel, over ketting-
Frankrijk was ondertussen politiek ver-
hem naar de wiskunde trok. Hij begon met
breuken. Deze eerste stap smaakte naar
deeld in een aantal kampen, de libera-
het lezen van artikelen van Lagrange en
meer en Galois kreeg snel vele nieuwe
len en republikeinen aan de linkerkant
kwam al snel aan bij teksten bedoeld voor
ideeën. Dit is de periode van zijn leven
Eureka! Universiteit Leiden
naar de École Normale
ontmoeting Auguste Chevalier
publicatie drie belangrijke artikelen
1830 werd zelfs een artikel van Cauchy 'gesandwicht'. Deze artikelen gingen over de fundamenten van wat later Galois theorie zou worden, over numerieke oplossing van vergelijkingen en over eindige lichamen. Dit laatste concept werd door Galois in het derde artikel geïntroduceerd. Ook ontmoette hij in dat jaar Auguste
Eugène Delacroix La liberté guidant le peuple
Chevalier, die zijn beste vriend werd. Chevalier introduceerde Galois tot zijn socioeconomische ideeën die onder andere het geheel verwijderen van sociale ongelijkheden inhielden. Hiermee was voor Évariste Galois
Galois ook zijn politieke carière geboren.
"Je n'ai pas le temps"
Na het aantreden van Charles X braken er regelmatig opstanden uit. Vooral studendat hij de eerste stappen maakte in wat we
en pleegde zelfmoord. Dit was in korte
ten deden hieraan mee. Een van de meeste
nu Galoistheorie noemen. Galois' leraren
tijd weer een flinke emotionele klap voor
befaamde was de 'Trois Glorieuses', een
waren zo onder de indruk van zijn werk
de jonge Galois die zeer hecht was met
opstand van vooral École Polytechnique-
dat ze het naar de Académie des sciences
zijn vader.
studenten, afgebeeld op het schilderij 'La Liberté guidant le peuple' van Delacroix.
opstuurden, alwaar het bij Cauchy terecht kwam ter beoordeling. De vergadering
In deze periode deed Galois voor de twee-
Studenten van de École Normale werden
dat Cauchy echter zijn ideeën over Galois'
de keer toelatingsexamen, hetgeen hij
echter binnen de muren van de school ge-
werk voor de Académie zou presenteren,
weer faalde. De reden hiervoor kan drie-
houden. Galois kon dit niet aan en heeft
schreef hij dat hij helaas niet kon komen.
voudig zijn: zijn emotionele toestand na de
enkele malen geprobeerd over de muur te
Bij de volgende vergadering koos hij er-
dood van zijn vader, dat hij berekeningen
klimmen, hetgeen hem niet lukte. Hij moest
voor eigen werk te presenteren en het
en redeneringen altijd in het hoofd deed
accepteren dat hij de revolutie gemist had
werk van Galois zou niet meer aan bod
of zijn eigenwijsheid. Een waarschijnlijk
waarin zo'n vierduizend mensen gedood
komen.
onjuist, maar wel in zijn karakter passend
waren. De revolutie had wel effect: Char-
Kort daarop werd er een prijs uitge-
verhaal gaat dat hij in zijn woede de bor-
les X trad af en werd verbannen. Cauchy,
schreven voor wiskunde. Galois besloot,
denwisser naar het hoofd van een van de
loyaal aan de koning reisde met hem mee.
aangespoord door Cauchy, om zijn werk
examinatoren gooide.
opnieuw in te sturen. Het meesterwerk
Overigens is het deze tijd dat Galois zijn
Galois' republikeinse idealen groeiden en
belandde bij Fourier die snel daarop he-
werk voor de derde maal aanbiedt aan de
hij werd lid van een militante vleugel van
laas overleed.
Académie. Deze keer wordt het door Na-
de partij, de 'Société des Amis du Peuple'.
vier en Poisson beoordeeld en er wordt dit
Op school werd hij ook steeds opstandiger
Twee maanden later werd Charles X ko-
keer wel terug gecommuniceerd. Ze kon-
en door een ruzie tussen hem en de hoofd-
ning van Frankrijk wat zorgde voor een
den Galois' werk, dat zijn tijd ver vooruit
meester werd hij van school gestuurd.
toename van macht voor de kerk en de
was, niet begrijpen en het wordt dan ook
Nog vele weken verschenen brieven van
ultraroyalisten. Een nieuwe priester werd
aan de kant gelegd.
Galois en zijn tegenstanders in de media waarin ze hun meningen over het hoger
aangesteld in Bourg-la-Reine die met de
onderwijs uiteenzetten.
rechtse politici aldaar Évaristes vader af-
Niet alles in het leven van Galois was
zette als burgemeester door zijn handte-
echter duister. In 1830 werden drie van
kening te vervalsen op een aantal docu-
zijn artikelen gepubliceerd in goede tijd-
Galois trad aan tot de artillerie-afdeling
menten. Deze kon het schandaal niet aan
schriften. Tussen twee van die artikelen
van de nationale garde. Trots op het uniEureka! Universiteit Leiden
21
Eureka!
van school gestuurd
GESCHIEDENIS
veroordeeld tot half jaar gevangenis
1831
1832
form bleef Galois het dragen toen de afde-
lijk wel interesse in het passievolle jonge
onduidelijkheid natuurlijk vele complot-
ling opgeheven werd. Om geld te verdie-
genie, maar al snel werd duidelijk dat ze
theorieën zijn, is het aannemelijk (vooral
nen begon hij met het geven van lessen in
geen toekomst in een relatie zag. Op reeds
uit zijn brieven van die avond aan alle
hogere algebra. Hier verdiende hij echter
gebruikte papieren van Galois zijn ko-
republikeinen, en aan twee republi-
nooit veel mee.
pieën van brieven van haar aan Évariste
keinse vrienden in het bijzonder) dat het
In april 1831 werd door de Société een
bewaard gebleven. Deze kopieën bevat-
duel plaatsvond omwille van een vrouw,
banket georganiseerd waar Galois met
ten helaas echter gaten, wellicht doordat
hoogstwaarschijnlijk Stéphanie. Hij lijkt
een glas wijn en een mes in de hand een
Galois de originelen ooit verscheurd heeft
haar eer beschadigd te hebben waardoor
toost uitbracht op de nieuwe koning. Door
maar ze later toch wilde bewaren. Uit haar
twee mannen hem tot een duel gedwongen
het lawaai kon men niet verstaan wat hij
brieven blijkt dat Galois waarschijnlijk
hebben. Deze mannen zijn waarschijnlijk
precies zei en hij werd gearresteerd we-
iets gezegd heeft dat haar beledigde en
de beheerder van het zorghuis en Ernest
gens het bedreigen van de koning. Tijdens
aanvankelijk schrijft ze Galois wel graag
Duchatelet geweest, die samen met Galois
de rechtzaak werd duidelijk dat hij het niet
te willen blijven zien, maar slechts als
veroordeeld was.
kwaad bedoeld had en hij werd vrijge-
bekenden. In een tweede brief komt ze
sproken. In juli van dat jaar echter maakte
hier al snel op terug. Wellicht dat Galois
De belangrijkste brief was echter die aan
de republikeinen plannen om op Bastil-
'Huil niet Alfred. Ik heb al mijn moed nodig om op mijn twintigste te sterven'
Auguste Chevalier, waarin hij zijn werk
ledag groots te demonstreren. Preventief werden toen vele van hen opgepakt, maar Galois zat daar niet bij. Hij en zijn vriend Ernest Duchatelet liepen de volgende dag in de demonstratie mee in legeruniform.
te opdingerig is geweest, dat zou prima in
structureerde en van commentaar voorzag. Galois leek er zeker van te zijn het duel niet te overleven, en tussen zijn commentaren staat ergens een wanhopig "je n'ai pas les temps" geschreven.
Ze werden beide gearresteerd en veroor-
zijn karakter gepast hebben. Kort hierop
deeld wegens het illegaal dragen van uni-
schrijft Galois aan Chevalier waarschijn-
Het duel vond de volgende ochtend plaats
form. Galois belandde voor zes maanden
lijk nooit meer wetenschappelijk werk te
met pistolen, waarvan één geladen. Galois
in de gevangenis en Duchatelet drie. Hier
verrichten omdat hij niet zijn gehele ziel
werd geraakt in zijn buik en werd vervol-
ging het steeds slechter met de jonge wis-
eraan kon wijden. Hij voegt toe dat hij
gens (door wie is onbekend) naar het zie-
kundige, die probeerde zelfmoord te ple-
dat echter niet jammer zou vinden. Ver-
kenhuis gebracht alwaar hij de volgende
gen in een dronken bui. Gelukkig konden
der spreekt hij de hoop uit Chevalier op
dag, op 31 mei overleed. Zijn laatste woor-
de andere gevangenen ingrijpen.
1 juni te kunnen zien, maar dat is nooit
den waren gericht aan zijn broer: "Huil
meer gebeurd.
niet, Alfred. Ik heb al mijn moed nodig om op mijn twintigste te sterven."
Toen er in Europa in 1832 een choleraepidemie uitbrak werd Galois mede door
Vele verhalen en mythes doen de ronde
zijn slechte gezondheid in een huisarrest
over de dood van Évariste Galois. Enkele
Op 2 juni werd Galois begraven en een
geplaatst in een zorghuis. Daar gebeurde
jaren geleden publiceerde Mario Livio
deel van de republikeinen wilde dit ge-
het meest dramatische in het leven van
een boek over de geschiedenis van de
bruiken als aanleiding voor een opstand.
Évariste: hij werd verliefd.
groepentheorie waarin hij ook een hoofd-
Ze hoorden toen echter van de dood van
stuk aan deze verhalen wijdt. Hoewel er
de geliefde generaal Lamarque (bij ken-
Hij had tot dan toe niets in vrouwen ge-
ondanks zijn uitgebreide onderzoek nog
ners van Les Miserables wel bekend) en
zien en claimde alleen te kunnen vallen
steeds veel onduidelijkheid is, geef ik hier
besloten zijn begrafenis te gebruiken.
op legendarische vrouwen uit de klassieke
het verhaal zoals door Livio gereconstru-
Ook in zijn dood heeft Galois dus politiek
oudheid, vrouwen zoals in die tijd volgens
eerd.
weinig kunnen betekenen. Zijn wiskundige werk is gelukkig wel door zijn broer
hem niet meer bestonden. Het lot wilde
22
overlijden ten gevolge van duel
echter dat hij een meisje uit de buurt,
We weten zeker dat Galois een duel heeft
Alfred en Chevalier netjes geordend en
Stéphanie Potterin du Motel ontmoette.
gehouden op de dag nadat hij uit gevan-
aan Liouville gepresenteerd die het werk
In eerste instantie toonde ze waarschijn-
genschap vrij kwam. Hoewel er door de
groots onder de aandacht bracht.
Eureka! Universiteit Leiden
(advertentie)
TAKE CTRL OF YOUR CAREER: ESC THE MUNDANE AND MAKE A SHIFT. T WE ARE SCOUTING FOR BRILLIANT MINDS ONLY START YOUR CAREER IN SOFTWARE DEVELOPMENT OR APPLICATION MANAGEMENT
APPLY AT WWW.OPTIVER.COM
Eureka! Universiteit Leiden
23
DE LEIDSCHE FLESCH
Voorwoord Lieve lezer,
van het mooie Krakau in gereden. Wat een schok was dat! In al mijn verwachtingen was Polen een land vol lelijke, grijze
Tijdens het schrijven van dit voorwoord ben ik net terug in
flatgebouwen. Wat we zagen was compleet het tegenoverge-
de Flesschekamer. Terug van een lange reis naar het verre
stelde:; een mooie, oude en bruisende stad vol met prachtige
oosten van ons werelddeel, namelijk naar Polen en Oekraïne.
gebouwen. Mijn geluk kon niet meer op, ik was absoluut
Om nog preciezer te zijn:; een reis naar Krakau en Kiev. Het
klaar voor een geweldige studiereis!
was een geweldige week, maar wel een week van uitersten op vele gebieden. De eerste schok die we ervoeren was de
Na enkele heerlijke dagen in Krakau was het tijd om rich-
temperatuur. Toen we uit het vliegtuig in Warschau stapten,
ting Warschau te gaan, waar vandaan we naar Kiev zouden
leek het net alsof we in een oven terecht waren gekomen. Een
vliegen. Omdat onze vlucht enkele een tijdje van te voren
paar uur later in Krakau was het zelfs zo warm dat de tem-
afgelast was, moesten we met de trein. Een rit van ongeveer
peratuurmeter van de bus 32 graden Celsius aan gaf! Totaal
3 uur, als alles goed zou gaan. Na wat stress en heen en weer
iets anders dan de 11 graden in Nederland dus.
geren, bevonden we ons uiteindelijk in de goede trein, in een vrijwel leeg treinstel met coupés. Helaas zaten de coupés op
De reis van Warschau naar Krakau was op zichzelf ook al
slot en wilden de ‘vriendelijke’ conductrices, die geen woord
een heel avontuur. Van een ruim vliegtuig van Boeing dat
Engels praatten, de deuren niet open doen. We werden ge-
ons van Schiphol naar Warschau had gebracht werden we
dwongen om 3.5 uur lang in een klein gangpad te staan of
overgezet op een stuk kleinere Polish Airlines ATR 72-202
op de grond te zitten. Absoluut een uiterste en een avontuur,
SP-LFG. Een dergelijke wazige term zegt velen van jullie
maar de NS is in mijn aanzien zeker gestegen.
natuurlijk niets, maar ik kan met zekerheid zeggen dat ik me absoluut niet veilig voelde in dit kleine propellervliegtuigje
Wat we allemaal in Kiev tegen kwamen is binnenkort te le-
dat aan alle kanten schudde.
zen in het reisverslag. Tot die tijd wens je ik je veel plezier met het lezen over enkele andere activiteiten in dit gloed-
Toen we eenmaal aankwamen in de piepkleine aankomst hal
nieuwe Fleschblok!
van het vliegveld van Krakau, stond ons volgende vervoer-
24
middel al te wachten. In een ruime, doch warme (32 graden
Pim Overgaauw
Celsius), bus werden we in een half uur recht het centrum
h.t. Praeses
Eureka! Universiteit Leiden
DE LEIDSCHE FLESCH
Sollicitatietraining TOPdesk
Diesweek algemeen
dinsdag 17 april
donderdag 19 april / donderdag 26 april
Op dinsdag 17 april is TOPdesk bij De Leidsche Flesch langs gekomen om een sollicitatietraining en aansluitend een CV-check te geven. Bij deze middag waren ongeveer 10 tien geïnteresseerde en enthousiaste studenten aanwezig die allemaal wel eens wilden weten wat de do en don’t zijn tijdens een sollicitatie. Na een korte presentatie over TOPdesk zelf, waarin op een leuke manier verteld werd wat TOPdesk voor een bedrijf is en wat wij als studenten daar kunnen doen, werd er een (interactieve) presentatie gegeven over hoe je het beste kan solliciteren en hoe je het beste je CV kan opbouwen. Wat goed naar voren kwam in deze presentatie is dat een ‘beste’ manier er eigenlijk niet is, omdat mensen nu eenmaal alle-
Elk jaar viert De Leidsche Flesch haar verjaardag met een
maal verschillend zijn en andere ideeën hebben. TOPdesk
week vol met gezellige activiteiten. Dit jaar was natuurlijk
gaf goede tips. Tijdens de presentatie was er ook de mo-
niet anders. Op 25 april 2012 werd de studievereniging 89
gelijkheid om vragen te stellen. Deze vragen gingen van
jaar oud, maar dat hield de vereniging niet tegen om eer-
erg serieus en nuttig naar heel grappig. De volgende vraag
der te beginnen met een verjaardagsfeestje. Het thema was
kwam bijvoorbeeld langs:
dan ook heel toepasselijk: “Wwee zeggen niet wat we gaan
‘Wat moet je doen als je tijdens de sollicitatie verliefd wordt op de gene die de sollicitatie afneemt?’
doen, maar neem wel je zwembroek mee”. Op donderdag 19 april begon de zogenoemde “Dies-week”diesweek met de openingsborrel. Dit was om alvast in de stemming te
Nadat we hebben hadden geleerd wat wel en niet te doen
komen voor het officiële openingsfeest van deze week.
tijdens een sollicitatie en hoe een CV er goed kan uit zien,
Voor dit feest werd het aangemoedigd, om in het thema te
was er de mogelijkheid om je eigen CV te laten checken.
blijven, om in zwemkleding te komen. Dit is ook prima ge-
Dat mensen allemaal anders werken en/of denken was ook
lukt. De dag erop was de open dag van de universiteit. Om
te zien aan de verschillende CV’s. Alle CV’s hadden een
toch nog even stil te staan bij de Diesdies van de Flesch,
andere opbouw en opmaak.
verzorgde de dDiescommissie een pannenkoekenlunch in de Flesschekamer. De maandag daarop ging het feest weer
Iedereen gaf positieve reacties na de training, wat waar-
verder, met ’s middags een sportmiddag, waar leden even
schijnlijk betekentd dat iedereen veel aan de training heeft
alle energie kwijt konden. ’s Avonds was de RvS- Barbe-
gehad!
cue, waar voor iedereen genoeg te eten was, met daarna nog een de mogelijkheid om een potje te schaken met de
Elise Denissen - Derdejaars
schaakcommissie of gewoon een ander spelletje te spelen. Dinsdag was het de dag waar het thema het meeste naar voren kwam. De Leidsche Flesch ging zwemmen. Met een gezonde maaltijd vooraf gingen we met een groep naar de Does in Leiderdorp om daar te genieten van een paar uur
Eureka! Universiteit Leiden
25
DE LEIDSCHE FLESCH
ontspanning. Woensdag 25 april was het dan zover:. De Leidsche Flesch was officieel jarig! Tussen de middag werd er een Luxe luxe Lunchlezing lunchlezing gehouden, waarna later op de middag tijd was om de vereniging officieel te feliciteren bij de Diesborreldiesborrel. Gezien het een lange avond was geworden organiseerde de Diescommissiediescommissie, samen met de Tosticommissietosticommissie, de dag erop nog een afsluitende luxe tostilunch. Al met al kunnen we zeggen dat deze week geslaagd is:, waar de leden veel hebben veel kunnen doen, veel kunnen eten en veel kunnen genieten. Jeroen Sengers - Derdejaars
Ouderdag zaterdag 21 april Op 21 april vond de Ouderdag ouderdag van De Leidsche Flesch plaats. De bedoeling van deze Ouderdag ouderdag
was om de ouders van eerstejaarsstudenten een beeld te geven van de faculteit, de stof waarmee de studenten te maken krijgen en natuurlijk ook om gewoon een leuke dag te hebben! De dag begon met een lezing van prof. van Lunteren, over De tragikomische geschiedenis van de meter. Daarna waren er twee blokken lezingen, waarbij de ouders per blok uit twee lezingen konden kiezen. Van elke studie werd een lezing gegeven. Vervolgens was er een lunch, waarna een show van stichting Rino volgde. De dag werd succesvol afgesloten met een barbecue, en niet te vergeten met: een gratis borrel! Als Praeses praeses van de Ouderdagcommissie ouderdagcommissie vond ik het een erg geslaagde dag, : de organisatie verliep soepel en de Ouderdagcommissie ouderdagcommissie kreeg veel positieve reacties van de ouders (en gelukkig ook van de studenten!). Hopelijk hebben de ouders een goed idee gekregen van de faculteit, de studiegenoten en de studievereniging van hun zoon of dochter.
26
Eureka! Universiteit Leiden
DE LEIDSCHE FLESCH
Sportdag maandag 23 april Op maandag 23 mei 2012 zijn we met De Leidsche Flesch gaan sporten op het rugby veld op het USC. De sportcommissie had een hele middag vol leuke sporten georganiseerd. We kregen eerst een redelijk intensieve bootcamp training. Het voeldeJe had het gevoel alsof je auditie deed voor een special force team van het leger en zo voelde het ook. We moesten rondjes rennen, sprinten en, allemaal oefeningen doen. Vooral het opdrukken was erg zwaar. Er waswaren ook een aantal oefeningen waarbij je met partIk vond het een erg leuke dag, en ik hoop dat iedereen net
ners moest werken, zoals buikspieroefeningen! Aan het
zo veel plezier heeft gehad!
eind van de bootcamp training kregen we nog tien minuten schaduw boksen.
Danielle van der Werff - Eerstejaars
Na de training gingen we tref ballen en, hierbij was iedereen ontzettend fanatiek. Het leek wel een slagveld,: regels werden geschonden, nieuwe vijanden ontstonden en het ging door tot het bittere eind., De last man standing. Op een gegeven moment moest Freek het in zijn eentje opnemen tegen het bijna volledige andere team. Nog nooit heb ik hem zo behendig zien springen.
Eureka! Universiteit Leiden
27
DE LEIDSCHE FLESCH
Natuurlijk waren we na het tref ballen nog niet klaar en
zwembad werd kennelijk niet heel druk bezocht, want er
hebben we ons erg goed vermaakt met het Ultimate Fris-
was ruimte genoeg om te zwemmen, al moesten er af en toe
bee. Het was een zware strijd vol rennen, sprinten, vangen
wat ouderen worden ontweken. Het water was lauw, wat er
en met , nog nooit eerder bedachte tactieken, al vondendat
voor zorgde dat het bubbelbad een constante bezet wasting
dachten we althans we zelf. Een sportmiddag is niet com-
had.
pleet zonder de gebruikelijke ongelukjes. Mensen kregen knieën tegen hun neus, handen in hun oog, benen in hun
Nadat er aan één een van de overbemande badmeesters was
nek. Iedereen gedroeg zich sportief en kon hier mee aardig
gevraagd of de glijbaan die avond nog open ging, werd het
mee omgaan, want wat gebeurdt op het sportveld, blijft op
bordje weggehaald en konden de eerste spanningzoekers
het sportveld.
een ritje maken. Om eerlijk te zijn stelde dit ritje mij teleur,
Twee uur sporten was voor sommigen nog niet genoeg, ook
want de randjes van de glijbaan waren niet goed afgewerkt
al was iedereen compleet buiten adem en wilden de meeste
en aan het eind kwam je terecht in een bak water waar zelfs
spieren niet meer meewerken.Alsof twee uur sporten nog
een dreumes moeite moet doen om in te verdrinken. Zolang
niet genoeg was en iedereen compleet buiten adem was, en
er nog geen plek voor mij was in het bubbelbad, nam ik de
spieren niet meer mee wilden werken. We gingen gewoon
glijbaan nog een paar keer. Na de twintigste keer viel mijn
door met nog een kwartiertje Rugbyrugby. Er werden nNe-
oog op een groep Flesschers die als een debiel in een rondje
tjes afspraken gemaakt over het tackelen en daarna gingen
aan het lopen waren. Ze probeerden een stroomversnelling
we met vol vermogen strijden tegen het andere team.
in de vorm van een draaikolk te maken en het lukte aar-
De dag erna werd pas duidelijk hoe fanatiek en hard we
dig goed. Vlak daarna ging ook het buitenbad op aanvraag
hadden gesport. Mensen konden niet meer lopen van de
open, maar ook daar was het water niet warm genoeg om
spierpijn, maar het was het waard! Het was een ontzettend
er heel lang te blijven. Tegen tienen werden we verzocht
gave sportdag en zeker voor herhaling vatbaar. Volgend
het natte chloor te verlaten en fietsten we naar huis na deze
jaar weer!
gezellige avond.”
Ralph Bos - Tweedejaars
Nils Out - Eerstejaars
Zwemmen
Studiereis: bezoek aan Chernobyl
dinsdag 24 april “Na een welbekend bordje pasta-met-prut fietsten we met een groep van 18achttien mensen naar de andere kant van
Tijdens de studiereis naar Krakau en Kiev gingen we onder
Leiden en naar Leiderdorp. Zwembad “De Does” bleek aan
andere naar wat er nog over is van het gebied rond Cher-
de A4 te liggen en samen met een simultaan schommelpa-
nobyl.
radijs en een verlaten kermis wachtten we op drie mensen
28
die te lui waren om te fietsen of (momenteel) geen fiets had-
Na een busrit vanuit Kiev, die ongeveer anderhalf keer zo
den. Dit betrof een bestuurslid, een DiesCiediescie-lid en
lang duurde als de documentaire over de ramp bij Cherno-
een FK-meubelstuk. Zodra we compleet waren konden we
byl, en ons dwars door het verpauperde Oekraïne voerde,
naar binnen om ons om te kleden. Aangezien ik mijn laat-
kwamen we aan bij het checkpoint om de ‘exclusion zone’
ste geld had uitgegeven aan het eten zocht ik naar iemand
in te gaan. Dit checkpoint had iets weg van een grenscon-
om een kluisje mee te delen. Gelukkig waren de kluisjes
trolepost zoals je die wel eens in films ziet. Een paar ge-
gratis, dus hoefde niemand twee porties kleren en tassen
bouwtjes in niemandsland met een slagboom over de weg,
in een safe kluisje te proppen. De avondopening van het
we mochten helaas geen foto’s maken.
Eureka! Universiteit Leiden
DE LEIDSCHE FLESCH
Nadat het paspoort van iedereen was gecontroleerd gingen we weer de bus in, op naar de de eerste echte stop. Waar we verlaten niemandsland hadden verwacht reden we, parallel aan de bovengrondse drinkwaterleidingen, zowaar een bewoond dorp binnen. Hier kregen we van onze in kisten, groene broek en camouflagetrui gekleedde gids een uitgebreide presentatie over de ramp en hoe het gebied nu is. Op 25 april 1986 werd er een test uitgevoerd in reactor 4 van de Chernobyl kerncentrale. Deze test had uiteindelijk tot gevolg dat de koeling van de reactor uitviel en de reactor in de vroege ochtend van 26 april explodeerde. De brandweer rukte vrijwel meteen uit en 5 uur later waren alle branden, met uitzondering van de brand binnen reactor 4 zelf, geblust. Echter begon de evacuatie pas dagen later, nadat in Zweden verhoogde stralingsniveau’s waren geconstateerd. En zelfs toen probeerde het Kremlin de om-
Het laatste stuk richting reactor bevatte duidelijk, hoe
vang van de ramp nog te verhullen. Mede hierdoor waren
vredig de natuur ook was, tekenen van een kerncentrale.
de gevolgen voor de gezondheid (al zijn worden die zwaar
Langs de weg stonden vele kleine gele bordjes met een stra-
betwist door verschillende organisaties) zo groot.
lingssymbool. Er liep een verlaten treinspoor en ook de nu
Tegenwoordig is een gebied ter grootte van Noord-Brabant
nutteloze hoogspanningsmasten waren niet te missen.
verboden toegang voor onbevoegden, met daarbinnen een
En daar doemde eindelijk twee koeltorens die nog maar half
kleiner (enkele tientallen km doorsnede) gebied waar nog
af waren gebouwd voor ons op. Hier zouden twee nieuwe
strengere regels gelden. Toch wonen hier in het grote ge-
reactoren komen tot de ramp gebeurde. Even verderop was
bied nog zo’n 40 000 mensen die het hele gebied onder-
de rest te zien van deze reactoren in aanbouw, maar die nu
houden, naast personeel dat de centrale controleert is er
al samen met de nooit verwijderde hijskranen weg aan het
een van de betere brandweerkazernes om te zorgen dat er
roesten waren. En, verder aan de overkant van een half be-
geen bosbranden uitbreken, mensen die de wegen onder-
groeid koelwaterkanaal, konden we net de sarcofaag zien.
houden, bebossing van de centrale weghouden, jagers om
Maar eerst naar Pripyat, de eens hypermoderne ‘kernener-
verspreiding van radioactief materiaal door dieren tegen
gie hoofdstad’ vlak naast de centrale. Vroeger hadden ze
te gaan. Verder wonen er nog een hoop ‘resettlers’, men-
hier supermarkten met echte winkelwagentjes en verse
sen voor hun oude dag weer naar hun geboorteplaats zijn
producten, in de Soviettijd een unicum, maar nu is daar nog
teruggekeerd.
weinig van over. De winkelwagentjes staan er nog steeds, verroest, in de supermarkt, maar alle schappen zijn inmid-
Vervolgens voerde de tourbus ons verder, via een monu-
dels leeggehaald. Deels om te voorkomen dat ziektes zich
ment voor de brandweerlieden en een zeer goed uitgeruste
zouden verspreiden (de bewoners moesten immers binnen
brandweerkazerne, naar het tweede checkpoint richting
een paar maanden weer hun huis in kunnen), deels door
het afgesloten gebied met daarin de reactor. Een auto die
plunderaars. Maar de bewoners zijn niet teruggekomen en
dat gebied toevallig net toen wij aankwamen verliet werd
langzaam maar zeker wordt de stad overgenomen door de
gronding doorzocht.
natuur. Everzwijnen wroeten de grond om en er groeien bomen op daken en tegenwoordig mag je de gebouwen
Eureka! Universiteit Leiden
29
DE LEIDSCHE FLESCH
P
niet meer in vanwege instortingsgevaar. Tussen gebouwen
moet de buitenwereld beschermen tegen de nog steeds
doorlopend kwamen we uit bij de iconische kermis, met
nasmeulende radioactieve stoffen die erbinnen liggen.
het reuzenrad dat is opgezet voor de dag van de arbeid die
Er wordt geld gespaard om daar over een aantal jaar een
5 dagen na de ramp was, net voor de evacuaties. Officieel
nieuwe sarcofaag omheen gebouwd, deze sarcofaag moet
heeft het reuzenrad nooit een rondje gedraaid.
de oude in zijn geheel, inclusief de schoorsteen, omsluiten
Deze moderne ruïne achter ons latend gingen we via lunch,
en de veiligheid van de reactor voor nog eens tientallen
in een kantine nog geen twee kilometer van de centrale,
jaren waarborgen.
eindelijk het terrein van de centrale zelf op.
Dan is het helaas alweer tijd om terug te gaan naar Kiev. Na
En daar gingen we de anderhalve meter grote vissen voe-
twee keer gescand te zijn op radioactief materiaal mogen
ren, je moet toch wat als je uit veiligheidsoverwegingen
we nog een laatste foto maken van het “Welkom in Cher-
geen foto’s mag maken van deze hoek van de centrale.
nobyl” bord.
Nog een kort busritje langs perfect onderhouden perkjes verder staan we precies 3 minuten lang op slechts 200 meter van de sarcofaag, waarbinnen de oorzaak van dit alles ligt. De sarcofaag, een haastig gebouwde betonnen doos
(advertentie)
Swier Heeres
P Puzzel
Eureka!
Mosaic Draw triangles in some of the cells (each triangle splits a cell Opgeloste puzzels kunnen worden ingeleverd op de diagonally in two), such that the remaining space forms a set Flesschekamer, Snellius kamer 301, of in het postvakje of rectangles. Numbers indicate how many rectangles can be van de Eureka!, in de hal van het Huygensgebouw. reached from it. Veel succes!
Winnaars puzzel Eureka!
De winnaar van de puzzel van nummer 36 is: Irene Verstraten. De prijs kan opgehaald worden op de Flesschekamer, Snellius kamer 301, waar het bestuur van De Leidsche Flesch elke dag aanwezig is.
Eureka! Universiteit Leiden
31
(advertentie)
Het EersteJaarsWeekend Het EersteJaarsWeekend is dĂŠ kans om je medestudenten en de studievereniging De Leidsche Flesch te leren kennen. Het is een gezellig weekend vol met leuke activiteiten zonder een ontgroenend karakter. Het weekend zal plaatsvinden van donderdag 13 september tot en met zondag 16 september. De kosten voor het weekend zijn â‚Ź45,00. Hiervoor krijg je een geweldig weekend met je medestudenten inclsief eten! Je kan je inschrijven via het inschrijfformulier voor De Leidsche Flesch op www.deleidscheflesch.nl/inschrijfformulier, door langs te komen op de Flesschekamer (Snellius kamer 301) of door een mail te sturen naar bestuur@deleidscheflesch.nl.
DLF